1

Leksion: Politika e Konkurrences

Hyrje

Nje treg I hapur dhe konkurrues eshte garancia me e mire per kompanite Europiane per te rritur eficencen dhe potencialin inovator. Konkurrenca dinamike eshte celesi qe ve ne levizje konkurueshmerine dhe rritjen ekonomike. Politika e konkurrences eshte nje nga politikat e Komunitetit, qe ndikon ne performancen ekonomike te Komunitetit Europian. Eshte elementi kryesor I nje politike koherente dhe integruese per te nxitur konkurrencen ne industrite Europiane dhe per te arritur qellimet e Strategjise se Lisbones. Struktura e re rregullatore e konkurrences,e cila hyri me force diten kur 10 shtete u antaresuan ne BE, 1 Maj 2004, rriti bazen per politike konkurrence pro-aktive.

Nje politike proaktive konkurrence eshte e karakterizuar nga:

- permiresimi I struktures rregullator per konkurrencen ku assiton ne aktivitetin e biznesit, perhapje e gjere njohurive, marrveshje me te mira per konsumatoret, dhe ristrukturim ekonomik eficent nepermjet tregut te brendshem si dhe

- implementemi praktikave detyruese te cilat ne menyre heqin barrierat ne hyrje dhe qe pengojne konkurrencen efektive

Politika e konkurrences balancon dhe mbeshtet politikat e tjera te Komunitetit, qe kontribuojne ne Strategjine e Libones. Ne kete kontekst, vemendje te vecante I jepet Komunikimit nga Komisioni per Politiken Industriale drejt nje Europe te zgjeruar.

Politika konkurruese kontribuon per konkurrencen dhe rritjen ekonomike

Sistemi I qeverisjes ekonomike te BE dhe I traktatit te BE, eshte I bazuar ne “Principin e nje ekonomie tregu te hapur dhe me konkurrence te lire”. Ne 2000 ne Lisbon, shtetet Antare firmosen nje program reformash ekonomike, te pergatituara qe Be te ishte: “ekonomia me konkurruese dhe dinamike e botes” ne 2010.

Konkurrenca e forte e inkurajuar dhe mbrojtur nga politika e konkurrences se BE, eshte e lidhur drejt si nje instrument per arritjen e objektivave te konkurrences se BE dhe Strategjise se Lisbones.

Konkurrenca sjell rritjen e produktivitetit dhe perfitime te prekshme

Konkurrenca eshte nje mates I aftesise se ekonomise per te krijuar te mira te vlefshme dhe sherbime produktive ne boten e globalizuar, per te rritur standartet e jeteses dhe te siguroje punesim te larte. Konkurrenca e forte ne nje mjedis mbeshtetes te bisnesit, eshte celesi drejtues I rritjes se produktivitetit dhe konkurrences. Konkurrenca eshte nje proces vital tregu, ku firmat ofrojne cmime me te ulta, cilesi me te mire, produkte te reja dhe zgjedhje te shumta. Tregjet konkurruese sigurojne se cilesi dhe sasia e deshiruar e te mirave e cila I pergjiegjet ne menyren me te mire te mundshme nevojave te konsumatorit,jane te prodhuara me kosto sa me te ulet. Nje sistem me tregje te mirefunksionuar eshte nje mekanizem efektiv per arritjen e alokimit eficent te burimeve. Sektori I liberalizuar I telekomunikacionit ne BE, tregon perfitimet e forces konkurruese ne pune. Gjithashtu ne sektore te tjere, si energjia, transporti, sherbimi postar, Komisioni ka vendosur nje politiek tregu te hapur per me shume konkurrence. Per me teper, vleresimi horizontal I Sherbimeve te Interesave te Pergjithshme Ekonomike,ka treguar se hapja e ketyre tregjeve, ka percjelle perfitime te konsiderueshme per perdoruesit.

Konkurrenca gjithashtu ushtron presion mbi firmat qe te zhvillojne dhe organizojne aktivitetet e bizneseve te tyre, ne menyre qe te permiresojne vazhdimisht strukturen e kostos se tyre dhe te arrijne perfitime ne produktivitet. Me kalimin e kohes, konkurrenca te drejton ne paraqitjen e produkteve dhe proceseve te permiresuara, largimin e firmave

2

ineficente dhe rialokimin e burimeve te produktve nga ritrajtimi ose falimentimi I firmave ,ne hyrje te konkurrenteve te rinj dhe me eficent.

Evidenca e lidhur me konkurrencen dhe produktivitetin

Evidenca e marredhenieve midis konkurrences dhe eficences produktive vjen nga krahasimi I performances ekonomike midis vendeve me konkurrueshmeri efektive dhe vendeve konkurrueshmeri te ngushtesuar. Psh: matja e intesitetit te konkurrences ne nje ekonomi me nivel te gjere, jane te lidhura pozitivisht me zhvillimin ekonomik. Per me teper, konkurrenca e tregut eshte pare se rrit produktivitetin. Gjithashtu eshte provuar gjeresisht se aplikimi I nje politike vigoroze te konkurrences ne tregun vendas sjell sukses ne per kompanite vendase ne tregjet nderkombetare.

Rregullat anti-konkurruese ne tregun e produktit bien ndesh me prodhimtarin. Studimet empirike konfirmojne se crregullimet industriale dhe liberalizimi I tregut kane efekte pozitive ne produktivitetin ne nivel firme. Ne nivel ekonomie, rezultatet tregojne nje korrelacion negativ midis shkalles se regullimit te aktivitetit te tregut dhe rritjes ekonomike. Shume studime kane perdorur ushtrime treguese per te matur impaktin e mjedisit regullator tek rritja. Shumica e ketyre simultimeve duan te raportojne efektet e rendesishme dhe pozitive te liberalizimit te tregut te produktit ne nivelet dhe normat e rritjes se GDP.

Politika e konkurrences promovon dhe mbron konkurrencen.

Si faktor kyesor qe qendron mbas rritjes se inovacioneve dhe rritjes se produktivitetit, konkurrenca efektive midis firmave ne zgjerimin e tregut te brendshem, duhet te shikohet si nje element kyc I nje strategjie te suksesshme per te ndertuar nje Europe konkurruese dhe per te forcuar Strategjine e Lisbones.

Qellimi I politikes se konkurrences proactive eshte te mbeshtese procesin e konkurrences ne tregun e brendshem dhe te stimuloj firmat qe te angazhohen ne konkurrence dhe ne sjelljet me efecence dhe dinamike. Kjo mundeson identifikimin e sektoreve, departamenti i te cileve eshte kontrolluar nga mungesa e konkurrences se te cilat si rezultat nuk performojne ne menyre eficente. Instrumentat e politikes se konkurrences ndalojne, penalizojne dhe percaktojne sjelljen jo-konkurruese si kartelet qe ndajne pjeset e tregut dhe ndihmojne te heqin barrierat e konkurrences. Ata sigurojne qe Shteti te mos deformojne ose te ndaloje konkurrencen, psh me grantet apo Ndihmat e Shtetit.

Objektivi primar I rregullave antitrust eshte qe te siguroje se kompanite konkurrojne sesa te bashkohen. Kartelet ose te tjera marrveshje te ngjashme deformojne alokimet e burimeve dhe stimulohen ne menyre ineficente. Implementimi I Antitrusteve gjithashtu parandalon firmat dominante nga abuzimi I pozicionit te tyre, duke aplikuar praktika bisnesi jo-konkurruese , per te mbajtur keshtu pozicionin e tyre ne treg.

Ne te njejten kohe,keto rregulla nevojiten per te bere dallimin midis marrveshjeve dhe praktikave qe jane pergjithesisht kundra-konkurrente dhe ato ku ceshtjet anti-konkurrente jane balancuese nga efektet pro-konkurrence.

Bashkimet mund te lejoje entet e sapo krijuara per te ushtruar fuqine e tregut ose te demtoje konkurrencen. Sidoqofte, bashkimet mund ti bejne kompanite me eficente, te forcojen konkurrencen e tyre dhe si rezultat te ulin kosot te prodhimit. Kontrolli I bashkimeve fokusohet mbi nje numer te vogel bashkimesh qe ndalojne mbajtjen e konkurrences efektive.

Matjet e ndihmes se shtetit mund te jene barriera serioze per konkurrencen. Kur ndihma e shtetit ushtrohet mbi firmat qe jane ne falimentim, ndihma e shtetit mund te deformoje seriozisht konkurrencen dhe te ndaloje krijimin e nje niveli loje ne tregun e brendshem. Kjo eshte nje evidence e Antareve te Shteteve, te cilat subvencionojne industrite ne nje menyre ineficente, dhe se nuk adresohen detyrimisht ne falimentimet e tregut ne zona si

3

Kerkim& Zhvillim, trajnime, inovacione dhe kapitale te shumepaleshe. Nje kontroll efektiv I ndihmes se shtetit, duke perdorur kriteret ekonomike, siguron se keto matje nuk deformojne konkurrencen ne tregun e brendshem. Ne te njejten kohe, rregullat lene hapsira per fleksibilitet te madh per matjet e ndihmave qe jane disenjuar per adrese te falimentimeve te pastra ne treg.

Politika e konkurrences kontribuon per me teper ne procesin e sektoreve monopol (si telekomi, energjia, transport) ne drejtimin e konkurrences per nje marrveshje me te mire per konsumatoret dhe per rritjen e investimeve dhe novacioneve. Ajo inkujaron Shtetet Antare per te ulur barrierat e hyrjes net e gjithe sektoret rregullator dhe ne forcimin e fuqise se konsumatoreve pa I deprivuar ata nga perfitimet e sherbimeve publike.

Sidoqofte, duhet qe ceshtja e mbrojtjes legjislative te adresohet, sic eshte licensimi I profesionit te lire, te cilet dobesojen perpjekjet qe mbeshtesin konkurrencen.

Politika e konkurrences me ane te instrumentave te anti-trusteve, kontrollit te bashkimeve, kontrollit te ndihmes se shtetit dhe matjeve te liberalizimit- mund te mos kete nje efekt direkt ne konkurrence. Kjo varet nga aftesia e vete firmave per te konkurruar.

Tre Shtyllat e Politikes se Konkurrences ne BE

Antitrust

Konkurrenca eshte mekanizmi baze I ekonomise se tregut dhe inkurajon kompanite per te ofruar sherbimet dhe produktet te deshiruara nga konsumatoret. Ajo inkujaron permiresimet, inovacionet dhe ushtron force per uljen e cmimeve. Ne menyre qe te jete sa me efektive, konkurrenca ka nevoje per prodhues te cilet jane te pavarur nga njeri-tjetri , dhe secili subjekt te ushtroj presion konkurres te tjetri.

Zona Antitrust permban 2 rregulla ndaluese, te dala nga Traktati i Komunitetit Europian:

- Se pari, marrveshjet midis dy ose me shume firmave, te cilat e ngushtesojne konkurrencen, jane te ndaluara sipas Artikullit 81 te Traktatit. Ky kusht perfshin nje numer te shumellojshem sjelljesh te firmave. Shembulli me I dukshem I drejtimit illegal duke kundershtuar Artikullin 81, eshte Karteli midis Konkurrenteve ( e cila mund te perfshije fiksimin e cmimit ose ndarjen e tregut).

- Se dyti, Firmat qe ndodhen ne pozicion dominues te tregut, nuk duhet te abuzojne me kete pozite dominante. (Artikulli 82 I Traktatit te KE). Ketu eshte rasti I vendosjes se cmimit me qellim qe te eleminoje konkurrentet ne treg.

Komisioni eshte I fuqizuar nga Traktati per te aplikuar keto rregulla dhe ushtron nje numer te shumte fuqish investiguese per kete qellim (psh. Inspektimin e bisneseve).

4

Gjithashtu mund te vendose gjoba per subjektet te cilat nuk zbatojne rregullat antitrust te BE. Qe nga 1 Maji 2004, te gjihta autoritetet kombetare te konkurrence jane gjithashtu te fuqizuara per te aplikuar provizionet e Traktatit, ne menyre qe te sigurohet se konkurrenca nuk eshte transformuara apo zvogeluar. Gjykatat kombetare mundet gjithashtu te aplikojne keto provizione per te mbrojtur te drejtat individuale te qytetareve sipas Traktatit.

Shkrirjet/bashkimet

Nderkohe qe kompanite bashkojne forcat (shkrihen) mund te zgjerojne tregjet dhe te sjellin benefite per ekonomite, disa bashkime te tjera mund te ulin konkurrencen. Kombinimi I aktiviteteve te kompanive te ndryshme mund tu lejojne kompanive, psh te krijojne produkte te reja, me eficente ose te zvogelojne prodhimin apo kostot e shperndarjes. Nepermjet eficences se rritur te tyre, tregu behet konkurrent dhe konsumatoret perfitojne produkte me cilesi te larte dhe me cmime te mira. Sidoqofte, disa shkrirje mund te shkaktojne uljen e konkurrences ne treg, zakonisht duke u shnderruar ne nje lojtar te fort dhe dominant. Kjo shoqerohet me demtimin e konsumatorit nepermjet cmimeve me te larta, reduktimit te zgjedhjes dhe me pak zhvillime. Rritja e konkurrences ne tregun e vetem Europian dhe globalizimi, jane faktoret te cilet bejne qe kompanite te bashkojne forcat. Riorganzime te tilla jane te mirepritura ne ratet kur shfaqin rritjen e konkurrences ne industrite Europiane, ne permiresimin e kushteve te rritjes se standarteve te jeteses ne BE. Objektivi I trajtimit te shkrirjeve te qellimta eshte te parandalohen efektet shkaterruese mbi konkurrencen. Shkrirjet te cilat I tejkalojne kufijte e ndonje shteti Antar, trajtohen ne nivel Europian. Kjo I lejon kompanive qe tregtojne ne vende te ndryshme, antare te BE, per te pasur transparence per shkrirjet aktuale.

Nese te ardhurat vjetore te bisneseve te bashkuara e tejkalojne limited specifike ne terma e shitjes globale dhe Europiane, ky bashkim i duhet njoftuar Komisionit Europian, I cili do ta trajtoj. Sipas ketyre limiteve, Autoritetet kombetare te konkurrences ne Shtetet Antare te BE duhet te rishikoj shkrirjen. Aplikohen te njejta rregulla per te gjitha bashkimet, pavaresisht nga vendodhja e qendrave (zyrat, fabrikat etj) te kompanive. Kjo ndodh sepse kompanite e BE shkrihen me kompani jasht kufijve, dhe kjo gjithashtu ndikon ne tregjet Europiane, nese keto kompani ushtrojne aktivitetin e tyre ne BE. KE trajton gjithashtu dhe bashkime te cilat iu jane njoftuar nga Autoritet e konkurrences se ndonje vendi Antar I BE.

Te gjitha shkrirjet e planifikuara te njohura nga Komisioni, trajtohen per te pare nese ato do te mund te ulin ne menyre te dukshme, konkurrencen ne BE. Nese jo, ato miratohen ne menyre te pakushtezuar. Nese po, dhe nese kompanite nuk marrin persiper ta minimizojne kete efekt, ato ndalohen me qellim qe te mbrohen bisneset dhe konsumatoret nga cmimet e larta, dhe nga mundesa e zgjedhjes se te mirave apo sherbimeve. Shkrirjet e planifikuara mund te ndalohen, psh, nese pjeset e shkrira jane konkurrentet kryesore ose se me ane te shkrirjes ata dobesojne konkurrencen ne treg, duke krijuar ne menyre te vecante nje lojtar te forte. Sidoqofte, jo te gjitha shkrirjet qe bllokojne konkurrencen ndalohen.

Edhe nese Komisioni Europian zbulon se nje bashkim I planifikuar mund te deformoje konkurrencen, palet mund te angazhohen duke marre masa per ta korrigjuar kete efekt. Psh, ata mund te angazhohen duke shitur pjeset e bisnesit te kombinuar ose te licensoje teknologjine nje lojtari tjeter te tregut. Nese Komisioni Europian eshte I kenaqur duke marre parasysh angazhimet te cilat do te ulin efeket negative ne treg, do te mbrojne interesat e konsumatoreve, u jepet miratim te kushtezuar qe shkrirja te vazhdoje. Komisione me pas monitoron nese jane mbajtuar ose jo angazhimet e rena dakort dhe te shoh sipas rastit mundesine e nderhyrjes ose jo.

Kartelet

5

Jane marreveshje te fshehta dhe ilegale midis konkurrenteve, qe ne menyre te bashkuar fiksojne ose rrisin cmimet e tyre, zvogelojne oferten duke limituar shitjet ose kapacitetin e tyre prodhues dhe/ose ndajne tregjet apo konsumatoret midis tyre.

Kartelet mbrojne pjesmarresit e tyre nga konkurrenca. Kjo I lejon atyre te vendosin cmime te larta, dhe te mos permiresojne produktet qe ata shesin ose te gjejne menyra efikase per ti prodhuar ato. Konsumatoret e tyre (kompanite dhe konsumatoret) perfundojne duke paguar cmime te larta per cilesi me te paket dhe mangesi zgjedhjeje. Kjo gjithashtu ndikon ne konkurrencen e ekonomise ne teresi.

Artikulli 81 I Traktatit I miratuar nga Komunditeti Europian, ndalon marrveshjet dhe praktikat e shfaquara midis firmave te cilat deformojne konkurrencen brenda Tregut te Vetem. Gjobat shkojne deri ne 10% te xhiros se tyre boterore per palet te shpalluara fajtore.

Vlera e gjobave paguhet per buxhet te Komunitetit Europian. Gjobat gjithashtu ndihmojne per financat e BE dhe ne uljen e mases se takses per qytetaret.

Te gjitha vendimet per Kartelet e dhena nga Komisioni, mund te apelohen ne Gjykaten e shkalles se pare (CFI) dhe me pas ne Gjykaten e Komisionit Europian ne Luxembourg. Keto dy gjykata jane te autorizuara per te anulluar vendimet ne teresi ose pjese te tyre dhe per te ulur ose rritur vleren e gjobave, kur shihet e nevojshme.

Cdo firme ose individ I cili eshte ndikuar nga egzistenca e Kartelit, mund te kerkoje kompensim perpara nje gjykate te nje Shteti Antare te BE, Kompensimet te vendosura nga gjykatat kombetare jane te ndryshme nga gjobat e vendosura nga Komisioni.

Liberalizimi

Sherbimet si: transporti, energjia, sherbimet postare dhe telekomunikacioni, nuk kane qene kaq te hapura ndaj konkurrences sic jane sot.

Ne nje vend antar te BE, sherbimet si keto, jane ofruar nga organizata shteterore me te drejta eskluzive per te dhene sherbimin e caktuar. Duke hapur keto tregje me konkurrencen nderkombetare, konsumatoret do te kene mundesine e zgjedhjes se ofertuesve dhe te produkteve. Duke I hapur tregjet gjithashtu lejohet qe konsumatoret te perfitojne nga cmimet e ulta si dhe nga sherbimet e reja te ofruara, te cilat jane me te efektshme se me pare. Kjo ndihmon qe ekonomia jone te behet me konkurruese.

Sjellja e Komisionit Europian eshte permiresuar me kalimin e viteve. Ne 1993, kur kerkohej qe Danimarka ti jepte fund te drejtave monopolistike te kompanise shtetore te hekurrudhave DSB per facilitet portuale ne Rodby, Komisioni Europian vendosi te lejonte qeverine e Danimarkes qe te bente zgjedhjen per te lejuar konkurrentette perdorin te njetat facilitete ose ndryshe, te ndertojne faciliteve konkurruese afer portit egzistues. Sidoqofte, u shfaq hapur se vendosja e faciliteteve konkurruese, sidomos ne rastin e lidhjet nderkombetare, nevojitet nje marrveshje e madhe investimi dhe zakonisht eshte ineficente. Keshtu qe Komisioni Europian zhvillon konceptin e ndarjes ligjore te provizionit te rrjetit me ane te sherbimeve tregtare duke perdorur rrjetin. Ne industrine e hekurrudhave, energjise dhe gazit, operatoret e rrjetit jane tashme te kerkuar per ti dhene konkurrenteve hyrje te drejte drejt rrjeteve te tyre. Ne keto industri, monitorimi I hyrjes ne rrjet nga te gjithe ofruesit, eshte e rendesishme per te lejuar konsumatoret qe te zgjedhin oferten me kushte me te mira.

Ne dy tregjet e para te cilat iu hapen konkurrences (transporti ajror dhe telekomunikacioni) cmimet mesatare rane te menyre te dukshme. Ky nuk eshte rasti kur , me hapjen e konkurrences ( ne industrite si : energjia, gazi, transporti hekurrudhor, dhe sherbimet postare), ku cmimet mbeten te pandryshuara ose u rriten. Megjithese kjo mund te shkaktohej nga faktoret specific te sektoreve- psh, cmimet e gazit jane te lidhura ngushte me cmimet e naftes – duket se konsumatoret ishin te afte te perfitonin me lehte nga cmimet e ulura ne sektoret qe ishin te hapur per konkurrencen.

6

Hapja e tregjeve te reja kerkon regulla shtese per te siguruar se sherbimet publike te vazhdojne te ofrohen dhe se konsumatoret te mos afektohen negativisht.kur aplikohet ligji I konkurrences, Komisioni Europian gjithmone merr per baze, obligimet e vecanta te vendosura nga cdo organizate, qe perfiton nga te drejtat e monopolit. Kjo taktike garanton se ka konkurrence te drejte per te siguruar sherbimet publike ne interest e publikut edhe pse sjane perfituese

Kontrolli I ndihmes se shtetit

Objektivi I kontrollit te ndihmes se shtetit sic este vendosur ne Traktatet e Komisionit Europian, eshte te siguroje se nderhyrjet shteterore te mos deformojne konkurrencen dhe se tregtine e komunitetit. Sipas kesaj, ndihma shteterore, eshte percaktuar si nje avantazh per cfaredo forme te dhene, mbi baza selective te ndermarra nga autoritetet kombetare publike. Ndihmat e dhena individeve ose masat e marra ne pergjithesi per te gjitha nderrmarrjet, nuk mbulohen nga Artikulli 87 I Traktatit te KE dhe nuk perbejne ndihmen e shtetit.

Traktati I KE deklaron ndalimin e pergjithshem te ndihmes se shtetit. Krijuesit, pane ne disa raste se, nderhyrja e qeverise eshte e neojshme per a mire-funksionim dhe qendrueshmeri te ekonomise. Keshtu qe, Traktati la hapsira per nje numer objektivash te politikave, per te cilat ndihma e shtetit mund te konsiderohet e pranueshme. Duke perfunduar regullat thelbesore me ane te nje serie aktesh legjislative, te cilat paraqesin nje numer perjashtimesh, Komisioni Europian vendosi nje sistem unik regullash, me ane te te cilave Ndihma e shtetit monitorohet dhe vleresohet ne BE. Kjo structure ligjore eshte e mundur te rishikohet, te permiresoj efikasitetin e saj dhe ti pergjigjet kerkeses se Keshillit Europian per me pak ndihma shteti ne menyre qe te permiresohet ekonomia Europiane.

Nderkohe qe legjislacioni I ri eshte pershtatur me mbeshtjen e ngushte te Shteteve Antare, aplikimi I perjashtimeve ne ndalesat e pergjithshme te ndihmes se shtetit, qendron ne menyre te vecante me Komisionin Europian, I cili ka fuqi investiguese dhe vendim-marrese. Ne qender te ketyre fuqive qendron prodecura notifikuese e cila, pervecse ne disa raste- duhet ta ndjekin Shtetet Antare. Nje ndihme implentohet vetem pas aprovimit nga Komisioni.

Kater Direktoratet e pergjithshem operojne kontrollin e Ndihmes se Shtetit: nderkohe qe sherbimet e sektoreve specifik mbajne konkurrence te paster ne Transport, Qymyr, Peshkim, dhe Bujqesi, marrveshje konkurrence te DG me sektoret e tjere.

Qellimet e komisionit qe sigurojne se te gjitha kompanite Europiane operojne ne nje fushe loje, jane te suksesshme ku ka kompani konkurruese. Ajo zbulon se nderhyrjet qeveritare nuk nderhyjne me funksionin zbutes per tregun e brendshem ose te fortesoje konkurrencene e kompanive te BE.

Kompanite dhe konsumatoret e BE jane gjithashtu lojtare te rendesishem, ku mund te nxisin investigimet me ane te ankesave drejtuar Komisionit. Per me teper, Komisioni fton palet e interesuara qe te komentojne nepermjet Gazetes Zyrtare te BE, kur ka dyshime per pershtatshmerine e matjes se propozuar te ndihmes dhe hapjes se procedurave zyrtare te investigimit.

Cfare eshte ndihma Shteterore?

Nje kompani e cila merr mbeshtetje qeveritare, ka nje avantazh mbi konkurrentet e saj. Per kete Traktati I KE pergjithesisht ndalon ndihmen shteterore, derisa te justifikohet me arsyet e zhvillimit teresor ekonomik. Per te siguruar qe kjo ndalese te respektohet, dhe perjashtimet te aplikohen njesoj ne te gjithe BE, KE eshte e ngarkuar te vezhgoje mbi to.

Si hap te pare, eshte te vendose nese nje kompani ka marr Ndihme Shtetore, qe do te thote nese ndihma e permbush kriterin e meposhtem:

7

- Ka pasur nje nderhyrje nga Shteti me ane te burimeve te shtetit, te cilat mund te kene forma te ndryshme (psh. Grante, interesa dhe lehtesime taksore, garanci, provizioni I te mirave dhe sherbimeve ne termat preferencial etj)

- Ndihma jep nje avantazh per marresin sipas nje baze selektive, per shembull per kompani specifike ose sektore te industries, ose per kompani te vendosura ne rajone specifike

- Konkurrenca eshte deformuar

- Nderhyrja ka mundesi te ndikoje tregtine midis Vendeve Antare

Masat e pergjithshme nuk jane te lidhura me Ndihmen Shtetore sepse ato nuk jane selektive dhe aplikohen ne te gjitha kompanite, pavaresisht nga madhesia, vendodhja, apo sektori.

Politika Europiane e Konkurrences dhe bashkepunimi nderkombetar:

Me rritjen e globalizimit, shumica e kompanive, bashkimeve dhe karteleve, jane nderkombetare. Si rezultat, aktivitetet e kompanive qe bazohen jashte BE, mund te ndikojne ne konkurrencen me BE. Kjo ka bere te mundur bashkepunimin nderkombetar mbi thelbin e politikes se konkurrences.

BE ka vendosur marrdhenie dypaleshe per konkurrencen, sidomos me partnert kryesor tregtar. Gjithashtu ka qene ne plan te pare te perpjekjeve te bashkepunimit shumepalesh, psh. Te qenit te paret per te propozuar ne perfshirjen e politikes se konkurrences si subjekt diskutimi ne OBT, dhe te luaj nje rol te rendesishem ne Rrjetin Nderkombetar te Konkurrences dhe ne Komitetin e Konkurrences se OECD.

Politika e konkurrences ka qene nje element kyc ne negociatat e zgjerimit me vendet kandidate. Komisioni Europian ka luajtur nje rol shume te rendesishem ne inkurajimin e vendosjes se politikes se konkurrences se keto vende. (Ne Shqiperi, me ane te ndihmes se projektit CARD-s eshte krijuar Autoriteti I Konkurrences).

Tre temat kryesore te reformes (Reforma 1 maj 2004)

Intrumentat e politikes se Konkurrences se BE jane trajtuar shpesh- ky process vazhdon ende per rregullat e ndihmes se shtetit dhe eshte ndryshuar ne menyre qe ti pershtatet objektivave te Traktatit si dhe qellimeve te Stategjise se Lisbones. Tre temat kryesore qe karakterizojne strukturen e re regullatore jane:

- strategjite e konkurrences per ndermarrjet do te zgjerohen dhe te unifikohet perbrenda BE.

- Rregullat e konkurrences do te bazohen ne taktika ekonomike me efektive

- Procedurat e implementimit te konkurrences do te behen me transparente dhe te thjeshtezuara pa humbur efektivitetin e tyre.

Politika e konkurrences po adapton qe te njohe mesimin e ekonomiksit modern dhe njekohesisht futjen e dinamikave te tregjeve dhe zhvillimet e nevojshme industriale ne Europe. Analiza ekonomike eshte qendrore sepse politika e konkurrences I jep forme vendimeve te rendesishme ekonomike per investimet, konsolidimin, cmimin dhe performances ekonomike. Ajo transferon fokusin ne efektet e ekonomise se sjelljes se firmes ose matjeve te qeverise. Ndihmon shume per te identifikuar rrethanat net e cilat karakteristika si perfitimet e larta dhe pjese tregu thelbesore, jane shenjat e fuqise se tregut.

8

Fusha e antitrust, vecmas nga struktura e re proceduriale e politikes antitrust, rregullat e shperndarjes si marrveshjet e licensimit dhe rregullat ne marrveshjet e bashkepunimit horizontal, jane regulluar. Procesi ka vazhduar me rishikimin e kontrollit te bashkimeve te cilat drejtohen nga Recast Merger Regulation dhe nga nje numer guidash dhe dokumentash qe shpjegojen se si kontrolli I bashkimit mund te behen ne te ardhmen. Reforma e kontrollit te ndihmes se shtetit eshte ne progress me qellim rifokusimin e politikes se Ndihmes se Shtetit drejt nje metode me shume ekonomike qellimi I te ciles eshte eleminimi I deformimeve te konkurrences, si rezultati I nderhyrjeve nga Shteti, nderhohe qe I lejon Shtetet Antare te jene me fleksibel ne adaptimin e masave horizontale per mbeshtetjen e objektivave te Komunitetit.

Rregullat, njoftime dhe guidat e reja duke formuar nje structure te re rregullator, gjithashtu mundesoje nje drejtim per ndermarrjet dhe do ti inkurajojne per te adaptuar strategjite e tregut te cilat jane te pershtatura me ligjin e konkurrences.

Karakteristikat me te rendesishme te reformes se tre instrumentave kryesore te politikes se konkurrences paraqiten me si me poshte:

Antitrust

Struktura e re e hyre ne fuqi me 1 Maj 2004, rezulton ne nje qeverisje te re ekonomike ne BE per politiken antitrust. Ajo paraqet nje structure te vetme te zakonshem qe ndikon ne bisneset jasht kufijve ne BE. Kjo shkakton efekte permiresuese per marrveshjet e bashkepunimit, ne licensimin e teknologjive, shperndarjes dhe marrveshje te tjera qe perfshihen ne tere gjeresine e tregut te brendshem. Struktura e re autorizon te gjitha autoritetet e konkurrences te te gjitha Shteteve Antare, qe te aplikojne rregullat antitrust te BE. Struktura e re eshte nje shembull I mire I reduktimit te rregullores, duke zevendesuar 25 standartet kombetare ne nje rregull Europian.

Linja e marrveshjeve te transferimit te teknologjive

Marrveshjet e transferimit te teknolojive dhe licensimi I teknologjive te reja sigurojne perhapjen e inovacioneve te suksesshme ne ekonomi dhe rritjen e produktivitetit dhe rritjes ekonomike. Rregullorja e re aplikohet per licensimin e patentave te Komisionit, copyright-in e njohurive dhe softeve. Gjithashtu kryen dallimin midis marrveshjeve te licensimit midis konkurrenteve, te cilet jane potencialisht te mundshem qe te deformojne tregun, dhe marrveshjet midis jo-konkurrenteve, qe kane pak mundesi te prodhojne efekte te tilla negative. Kjo I lejon Komisionit te adaptoje nje politike me te moderuar per limitet e me shume te perdorura. Nga ana tjeter, Rregullorja e re ofron siguri per pjese te caktuara te tregut , perseri duke bere dallimin midis marrveshjeve te licensimit midis konkurruesve, per te cilet pjesmarrja eshte e ulet dhe marrveshjet midis jo-konkurruesve, per te cilet pjesmarrja eshte e larte. Per keto raste qe nuk jane siguruar, nje set I shpjegimeve te drejtimit, pergjithesish ne baze te konsiderimeve ekonomike, sesi rregullat e konkurrences do te aplikohen per rastet individuale.

Me keto ndryshime, rregullorja e re mund te lejoj per perhapje te gjere te risise dhe I jep kompanive nje qellim me te forte dhe liri te madhe.

Kontrolli I bashkimeve

Si rezultat I rishikimeve te meparshme te Rregullores per Bashkimet, Komisioni u perpoq qe me rregulloren e re te perfitohej nje eficence me e larte e kontrollit te bashkimeve krahasuar me me pare. Bashkimet mund tu lejojne kompanive te riorganizojne aktivitetet

9

e tyre ose te bashkojne kapacitetet komplementare te tyre ne menyre qe te inkurajoj ata per te konkurruar me forte dhe te kunderveproje efektet negative ne konkurrence dhe ne vecanti, demtimin potencial qe nje bashkim mund te kete.

Guida e re e Komisionit specifikon tipe te ndryshme eficence qe mund te merren parasysh, per te ulur kostot ne prodhim e shperndarje por dhe perfitime ne sferen e Kerkim&Zhvillim dhe risite, te cilat mund te drejtojen produktet e reja per te mire te konsumatoreve.

Guida e re jep nje ekonomiks me modern I bazuar ne eficencen qe I lojon Komisionit te dalloj me lehtesisht bashkimet qe demtojne konkurrencen, nga ato qe sjellin me shume konkurrence.

Ndihma e shtetit

Reformat kane si qellim rifokusimin ne politiken e ndihmes se shteti, me qellim te eleminojne ndihmat e shtetit qe demtojne konkurrencen, nderkohe qe lejojne Shtetet Antare me me shume fleksibilitet per te adaptuar matjet horizontale per te mbeshtetur, ne vecanti Objektivat e Lisbones. Ndryshe nga fushat e Antitrust-it dhe bashkimeve, keto ndryshime jane shfaqur ne fund te 2006, perpara se te bente efekt struktura e re, sesa nje pjes e vecante e nje reforme te nje instrumenti te vetem. Sidoqofte, ne fund te procesit, impakti I tyre do te jete shume I madh.

PERFUNDIME

Konkurrenca efektive ne tregun e brendshem te BE, me ane te inovacioneve dhe prodhimtarise se permiresuar, jep kontribut te rendesishem te konkurrences te industrive Europiane. Nje politike proactive konkurrence do te veproje si katalizator duke permisuar konkurrencen ne BE si dhe duke ndihmuar per te arritur sa me mire objektivat e Lisbones

Referenca

1. Komisioni Europian

COMMUNICATION FROM THE COMMISSION

A pro-active Competition Policy for a Competitive Europe

2. "European Integration Methods and Economic Analysis", Jacques Pelkmans