P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T H I S T O R I I

KWARTALNIK HISTORYCZNY

Rocznik LXXXVII

PL IS S N 0023-5903

Nr 3-4

WARSZAWA 1980

http://rcin.org.pl

P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T H I S T O R I I

KWARTALNIK HISTORYCZNY

ROCZNIK LXXXVH 1980

3-4/80

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1981

http://rcin.org.pl

KOMITET REDAKCYJNY

Ludwik Bazylow, Aleksander Gieysztor, Tadeusz Jędruszczak (redaktor), Irena Koberdowa, W itold Kula, Czesław Madajczyk, Marian Małowist, Jerzy Maternicki, Jerzy Michalski (zastępca redaktora), Edward Potkow- ski (sekretarz), Emanuel Rostworowski, Franciszek Ryszka, Henryk Samsonowicz, Monika Senkowska-Gluck, Andrzej Skrzypek (sekretarz), Witold Stankiewicz, Jacek Staszewski, Jerzy Topolski, Marian W oj­

ciechowski, J M ieczysław Żywczyński. J

ADRES REDAKCJI

Instytut H istorii P A N 00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 29/31, 31-02-61

Państwowe W ydawnictwo Naukowe — W arszawa, Miodowa 10

Nakład 3526 + 132 egz. Ark. wyd. 31,5, ark. druk. 19,0 + 0,625 Papier offs. m. V 71 g. B I 70X100

Oddano do składania 20. X. 1080 r. Podpisano do druku 11. III. 1981 r.Druk ukończono w marcu 1981 r.

Zam. 284/80 L - l l Cena 60 zł

Warszawska Drukarnia Naukowa. W arszawa, ul. Śniadeckich 8.

http://rcin.org.pl

PRZEG LĄD ZACHODNI, 1979, nr 3

L. JAN IC K I, Aspekty prawne polityki wewnętrznej i ze­

wnętrznej RFN w opinii Zachodu. — J. TYR AN O W SK I,

'Traktaty w sprawie granic m iędzy Polską i dwoma pań­

stwami niemieckimi a problem skuce&ji państw. — J. SOB­

CZAK, Propaganda hitlerowska wobec Wojska Polskiego

oraz Polskich Siił Zbrojnych na Zachodzie. — L. GONDEK,

Problemy resityitucyjne w pracach Polskiej M isji W ojsko­

w ej w Niemczech. — L. ŁU K ASZU K , Nowe koncepcje de­

mokracji burżuazyjnej. — M. S IKO RSK I, Konserwatyści

w sejmie pruskim wobec ustawy szkolnej z 1872 r. — M.

PALU SZK IE W IC Z , Towarzystwo Tomasza Zana w Inowro­

cławiu. — Przeglądy i komentarze. — Oceny i omówie­

nia. — Z kroniki naukowej.

http://rcin.org.pl

PRZEG LĄD ZACHODNI, 1979, nr 4

M. TO M ALA, 30 lat Niem ieckiej Republiki Demokratycz­

nej. — S. SE1DEL, W pływ prawa pracy i prawa o ubez­

pieczeniach społecznych na realizację jedności polityki gos­

podarczej i socjalnej NRD. — W. P IOTROW SKI, Geneza

prawa 'pracy Niem ieckiej Republiki Demokratycznej. — J.

KOPRUCKA, Układ podstawowy z 21 grudnia 1972 r.

a granica państwowa NRD— RFN. — J. BARCZ, Wybrane

zagadnienia 'normalizacji wzajemnych stosunków NRD-RFN

w świetle Aktu Końcowego KBWE. — Z. M AZUR, Memo­

randum Seydy-Lipskiego w sprawie polskiej granicy za­

chodniej. — Przeglądy i komentarze. — Oceny i omówie­

nia. — Z kraniki naaikowej. — Z kroniki Instytutu Za­

chodniego.

http://rcin.org.pl

PRZEGLĄD ZACHODNI, 1979, nr 5/6

J. K R A SUSK I, Stosunka Fhancja-USA. — A. W. W AL­CZAK, T endencje partykularystyczne w strefa eh zachod­nich N iem iec 1945—1949. — J. KOZEŃSKI, O zamachu

Stauffeniberga z 20 lipca 1944 r. — Z. MAZUR, Zachodnia granica P olsk i w koncepcjach D epartam entu Stanu pod­czas II w ojny św iatow ej. — Z. NOWAK, Integracja gospo­darcza — now oczesną form ą m iędzynarodow ej w spółpracy gospodarczej. — R. KOZŁOWSKI. W okół znaczenia dzie­dzictwa kantow skiego (problemy, kierunki). — S. LISIEC­KI, Turystyka zagraniczna m łodzieży zachodmionietmieckiej jako elem ent w ychow ania politycznego i po lityk i .zagra­nicznej RFN. — J. K RUPIŃSK I, Policja pruska przeciw ­ko G órnoślązakom w latach 1902— 1910. — I. KRĘŻAŁEK, P olityka PRL w obec P olon ii w latach 1955—1958. — K. RZEPA, W ychodźstwo polskie w N iem czech do 1914 r. — B. BIELEWICZ, T worzenie się d rozwój lok alnej społecz­ności polonijnej w Stanach Zjednoczonych na przykładzie m iasta M ilw aukee w stanie W isconsin. — Przeglądy i k o ­m entarze. — Oceny i om ówienia. — Z kroniki Instytutu

Zachodniego.

http://rcin.org.pl

ARCHEION, LXIWJI, 1979

T. WALJCHNOWSKI, Z prac nad doskonaleniem prawa ar­chiwalnego w Polsce Ludowej. — I. RADTKE, Stan w y­korzystywania m ateriałów archiwalnych w archiwa oh pań­stwowych w latach 1964—1974.— O. STAROŃ, Pojęcie i za­kres dokumentacji technicznej. — C. HRUSZKA, Zasób ak­towy iteatrów w Poznaniu i województwie. — C. OHRYZ- KO-WŁODARSKA, Pomoce informacyjne w archiwach. *— W. ZYSKO, Hitlerowska Centrala Przesiedleńcza — Ekspo­zytura w Zamościu — i urzędy współdziałające w realiza­cji akcji wysiedleń i osadnictwa niemieckiego na Zamoj- szczyźnie. — H. RAP1PAPORT, Akta C.K. Komendy XI Kor­pusu iwe Lwowie. — T. GRYGIEL, Zagadnienia podziału wewnętrznego archiwistyki. — T. WALICHNOWSKI, Funk­cje usługowe archiwów w rozwoju społeczno-gospodarczymi kulturalnym (kraju. — J. TANDECKI, Możliwości wyko­rzystania izasabu Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Toruniu dla potrzeb gospodarki narodowej. •— J. DOMAŃ­SKI, J. PABISZ, Wybrane problemy geologiczno-górnicze w archiwach (dolnośląskich. — Archiwa za granicą. — Recen­zje, sprawozda ni a z książek, noty bibliograficzne .— Prze­gląd zagranicznych czasopism archiwalnych. — Kronika ar­chiwalna. — Wspomnienia pośmiertne.

http://rcin.org.pl

СОДЕРЖАНИЕ

Тадеуш Еядрущак — Время сомнения — время надежды............................................Ежи Матерницки — Проблемы и перспективы дидактики истории в Польше . .Стефан Кеневйч— Проблемы неизбежности ноябрьского восстания ......................Владислав Заевски — Влияние июльской революции 1830 г на ночь 29 ноября 1830 г.

в Польше ..................................................................................................................Генрик Коцуй, Станислав Скшипчак — Польское общественное мнение относитель­

но Пруссии в начале ноябрьского восстания ....................................................Витольд Домбковски — Приказы, которые не существовали. Спорный эпизод

гроховской битвы ....................................................................................................

¥

Генрик Самсонович, Эдвард Потковски — 50 лет существования Исторического института Варшавского университета ...................................................................

ОБЗОРЫ—ПОЛЕМИКИ—ПРЕДЛОЖЕНИЯ

Владислав Заевски — Неизвестный проект Иоахима Лелевеля с 1831. г о созданиилитовского правительства .....................................................................................

Владислав Русиньски — Застой или прогресс. Замечания по вопросу экономики межвоенной П о л ь ш и ................................................................................................

РЕЦЕНЗИОННЫЕ СТАТИЪИ И РЕЦЕНЗИИ

Анджей Айненкель — Polski Słownik Biograficzny, т. Х Х 1П ........................................Ромуальд Война — Два синтеза истории Белоруссии ................................................Владислав Бартош евски — Шифр „Жегота” ...............................................................Анджей Скшипек — Хроника жизни Ленина ...............................................................

577589607

621

635

643

657

667

677

687693701711

ХРОНИКА

http://rcin.org.pl

TABLE DES MATIÈRES

Tadeusz J ę d r u s z c z ą k — Le temps du désarroi — le temps de l'espoir 577 Jerzy M a t e r n i c k i — Problèmes et perspectives de la didactique de

l'histoire en P o l o g n e ...................................................................................... 589

*

Stefan K i e n i e w i c z — Le problème de l'inévitabilité de l’insurrectionde n o v e m b r e ................................................................................................... 607

Władysław Z a j e w s k i — Inf luence de la révolution de juillet 1830 sur lesévénements de la nuit du 29 novembre en P o lo g n e ................................. 621

Henryk K o c ó j, Stanisław S k r z y p c z a k — L’opinion publique polonaiseface à la Prusse, au début de l ’insurrection de novembre . . . . 635

Witold D ą b k o w s k i — Des ordres qui n ’avaient pas été donnés. Un épi­sode controversé de la bataille de G r o c h ó w .............................................. 643

+

Henryk S a m s o n o w i c z , Edward P o t k o w s k i — Las 50 ans de l’in s ti­tu t historique de l’Universiité de V a r s o v i e .............................................. 657

REVUES — POLÉM IQUES — PR O PO SITIO N S

Władysław Z a j e w s k i — Le projet inconnu de Joachim Lelewel de créerun gouvernement l i t u a n i e n ......................................................................... 667

Władysław R u s i ń s k i — Stagnation ou progrès? Observations sur l'éco­nomie de la Pologne de l’e n t r e -d e u x -g u e re s .............................................. 677

CRITIQUES ET COM PTES RENDUS

Andrzej A j n e n k i el — Polski S łow n ik B iograficzny t. XXIII . . . . 687Romuald W o j n a — Deux synthèses de l’histoire de Biélorussie . 693Władysław B a r t o s z e w s k i — Cryptonyme „Żegota” .................................701Andrzej S k r z y p e k — La chronique de la vie de L e n in e .......................... 711

CHRONIQUE

http://rcin.org.pl

SPIS TREŚCI

Tadeusz J ę d r u s z c z a k — Czasy załamań — czasy nadziei . . . . Jerzy M a t e r n i c k i — Problemy i perspektywy dydaktyki historii w Polsce

*

Stefan K i e n i e w i c z — Problem konieczności powstania listopadowego . Władysław Z a j e w s k i — Wpływ rewolucji lipcowej 1830 r. na Noc 29

Listopada 1830 r. w P o l s c e ................................................................................Henryk K o c ó j, Stanisław S k r z y p c z a k — Polska opinia publiczna wo­

bec Prus w początkach powstania lis topadow ego........................................Witold D ą b k o w s k i — Rozkazy, których nie było. Kontrowersyjny epizod

bitwy grochowskiej .............................................................................................

*¥

Henryk S a m s o n o w i c z , Edward P o t k o w s k i — 50 lat Instytutu Histo­rycznego Uniwersytetu W a r s z a w s k ie g o .....................................................

PRZEG LĄ D Y — PO LEM IK I — PRO PO ZY C JE

Władysław Z a j e w s k i — Nieznany projekt Joachima Lelewela z 1831 rokupowołania rządu l i t e w s k i e g o .........................................................................

Władysław R u s i ń s k i — Stagnacja czy postęp? Uwagi o gospodarce Polski m ię d z y w o je n n e j ...................................................................................................

ARTYKUŁY RECEN ZY JN E I RECEN ZJE

Andrzej A j n e n k i e l — Polski s ło w n ik Biograficzny, tom XXIII .Romuald W o j n a — Dwie syntezy dziejów B i a ł o r u s i ........................................Władysław B a r t o s z e w s k i — Kryptonim „Żegota” .......................................Andrzej S k r z y p e k — Krotnika życia L e n i n a ..............................................

*

J. C. Schmitt, Le saint lévrier. Guinefort, guérisseur d ’enfants depuis leX IIIe siècle — Jacek B a n a s z k i e w i c z ...............................................

Ks. M. T. Zahajkiewicz, Tractatus sacerdotalis Mikołaja z Błonia na tle teo­logii przełamu XIV—XV w. — Tadeusz L a l i k ........................................

Księga przyjęć do prawa miejskiego w Bochni 1531—1656 wyd. F. Kiryk —Zenon G u i d o n ...................................................................................................

Fontes Histor iae Lituaniae, 2: Relation es status dioecesium in MagnoDucatu Lituaniae — Marceli K o s m a n .....................................................

Jan Jonston lekarz i uczony XVII wieku — Jan D z i ę g i e l e w s k i .H. Bartel, I. Mittenzwei, W. Schmidt, Preussen und die deutsche Geschichte

—Bogdan W a c h o w i a k ................................................................................

577589

607

621

635

643

657

667

677

687693701711

717

721

722

723 725

729

http://rcin.org.pl

I. I. Swirida, Polskaja chudożestwiennaja żyzń końca XVIII — pierwojtrie ti XIX wieka — Jerzy S k o w r o n e k ............................................... 731

Inteligencja polska pod zaborami. Studia. Pod red. R. Czepulis-Rastenis —Krystyna Ś r e n i o w s k a ................................................................................7,35

H. H. Halm, Die Organisationen der polnischen „Grossen Emigration” 1831 ——1847 — Sławomir K a l e m b k a ............................................................ 737

W. Djakow, A. Nagajew, Partyzantka Zal iwskiego i jej pogłosy (1832—1835)— Wiktoria Ś l i w o w s k a ......................................................................... 740

U. Wencel-Kalembkowa, Działalność gen. Józefa Dwernickiego na emigracjiw latach 1832—1848 — Jan Z i ó ł e k ..................................................... 744

Die Allgemeine Deutsche Arbeiterverbriiderung 1848—1850 — Irena K o -b e r d o w a ................................................................................................................747

F. Ramotowska, Rząd Narodowy Pol ski w latach 1863—1864 — WiktoriaŚ l i w o w s k a ............................................................................... . . 750

D. Baudis, H. Nussbaum, M. Nussbaum, W irtschaft und S taat in DeutschlandI, II — Tadeusz C i e ś l a k .................................................................. ...... 754

H. Hautmann, R. Kropf, Die österreichische Arbeiterbewegung vom Vormärzbis 1945 — Jerzy K o z e ń s k i .................................................................. 758

A. Lech, Tradycyjna kultura ludowa w programach i działalności polskich związków młodzieży wiejskiej w okresie II Rzeczypospolitej — Romuald

T u r k o w s k i ................ ...................................................................................... 759R. M. Wat t, Birtter Glory. Poland and Its Fate 1918 to 1939 — Bogdan G r z e -

l o ń s k i .................................................................................................................761A. Skrzypek, Strategia pokoju. Radziecka polityka zbiorowego bezpieczeń­

stwa w Europie 1932—1939 — Anna M. C i e n c i a ł a , Maria N o w a k -- K i e ł b i k o w a ......................................................................................................764

K. Mazurowa, Skazani na wojnę — Mic hał Z a c h a r i a s ................................. 772Ks. K. Śmigiel, Kościół katolicki w tzw. okręgu W arty 1939—1945 — M arek

B u d z i a r e k ............................................................................................................. 776J. Kozeński, Agresja na Jugosławię 1941 — Włodzimierz B o r o d z i e j . 780 T. Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy — Anna B o r -

k i e w i c z - C e l i ń s k a ............................................................................... 784R. C. Lukas, The Strange Allies, The United States and Poland, 1941—1945

— Andrzej B r o ż e k .............................................. ' ............................................ 792H. Rechowicz, Polska Partia Robotnicza na Górnym Śląsku i w Zagłębiu

Dąbrowskim — Antoni C z u b i ń s k i ..................................................... 794W. Góra, Refleksje nad historią Polski Ludowej — Janusz S k o d l a r s k i 799 M. Janion, Reduta — romantyczna poezja niepodległościowa — Jerzy S k o ­

w r o n e k ...................................................................................................................801I. Ihnatowicz, A. Mączak, B. Zientara, Społeczeństwo polskie od X do XX

wieku — Andrzej W y c z a ń s k i .................................................................. 805J. Matemidki, K ultura 'historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice —

Jerzy T o p o l s k i .............................................................................................809

KRO NIKA

Zbrodnie Wehrmachtu na obszar ze Polski we wrześniu - październiku 1939 t.— Janusz W r ó b e l .............................................................................................813

Pompejańska rocznica — Tadeusz K o t u l a .....................................................815Ruchy franciszkańskie na ziemiach polskich w latach 1864—1914 — Piotr

G a c h ......................................................................................................................... 816

http://rcin.org.pl

Dyskusja nad podręcznikami szkolnymi — Andrzej W i e r z b i c k i , MariaN o w a k - K i e ł b i k o w a . .........................................................................819

Studencka Sesja Kół Naukowych Historyków w Katowicach — RyszardK a c z m a r e k . ............................................................................................ 822

Ocena stanu krytyki naukowej na łamach „Kwartalnika Historycznego’’ —Andrzej S k r z y p e k ...................................................................................... 823

Siedemdziesięciolecie Witolda Jakóbczyka — Witold M o l i k . . . . 823„Kwartalnik Historyczny” — „Woprosy jstorii” — Natalia K a r p o w s k a 825 Z prac Komitetu Redakcyjnego „Kwartalnika Historycznego” — Natalia

K a r p o w s k a . ............................................................................................ 825Polska czasów saskich — Andrzej R a c h u b a ..................................................... 826Idee Lenina podstawą przyjaźni, współpracy i sojuszu Polski i ZSRR —

Wojciech M a t e r s k i ......................................................................................829O Połabszczyźnie w Poznaniu — Jerzy S t r z e l c z y k ................................. 832Polskie Ziemie Zachodnie u progu niepodległości — Marian M r o c z k o . 834VIII Międzynarodowy Kongres Mariologiczny — Rafał K a r p i ń s k i . 83794 zjazd historyków USA — Bogdan G r z e l o ń s k i ........................................838Sesja na tem at Holocaustu — Tadeusz J ę d r u s z c z a k .......................... 839Biennale europejskich amerykanistów — Zofia L i b i s z o w s k a . . 841Oddział PTH w Koszalinie — Janusz B z d z i u c h ....................................... 841Komunikat o ustanowieniu nagrody imienia Floriana Znanieckiego — • . 843

PROBLEM Y ŚRODOW ISKA HISTORYCZNEGO

Uchwała Rady Naukowej Instytutu Historycznego UW podjęta 11 wrześ­nia 1980 r ....................................................................................................................845

Uchwała młodej kadry naukowej Instytutu Historycznego Uniwersytetu W ar­szawskiego podjęta 12 września 1980 r ............................................................847

Uchwała pracowników Instytutu Historii PAN podjęta 15 września 1980 r. 851Uchwała Prezydium KNH podjęta 19 września 1980 r ...........................................854Uchwała Walnego Zgromadzenia PTH podjęta 22 września 1980 r. . 857

LISTY DO R ED A K C JI

Glosa do N ajjaśn ie jsze j R zeczypospo li te j (Na marginesie recenzji WładysławaCzaplińskiego — Henryk W i s n e r ........................................................... 859

Uwagi o glosie — Władysław C z a p l i ń s k i .....................................................863O inteligencji warszawskiej w końcu XIX w* — Janina Ż u r a w i c k a , Ry­

szarda C z e p u l i s - R a s t e n i s .................................................................. 865O małżeństwach neofitów z urodzonymi katolikami — Jakub G o l d b e r g 869 Rola i atmosfera młodzieży w dobie odbudowy państwa polskiego — Wac­

ław B i t n e r 872

http://rcin.org.pl

Cena zł 60,—

TYLK O PRENUM ERATA ZAPEW NI REGULARNE O TRZYM YW ANIE

K W A R T A L N I K A HISTORYCZNEGO

Warunki prenumeraty Cena prenumeraty krajowej

rocznie zł 120.— półrocznie zl 60.—

Prenumeratę na k r a j przyjmują Oddziały RSWT „Prasa-Książka-Ruch” , oraz urzędy pocztowe i doręczyciele w terminach:

— do 25 listopada na I półrocze roku następnego i na cały rok następny,

— do 10 czerwca na II półrocze roku bieżącego.

Jednostki gospodarki uspołecznionej, instytucje, organizacje i wszelkiego rodzaju zakłady pracy zamawiają prenumeratę w miejscowych Oddziałach RSW „Prasu- -Książka-Ruch” , w miejscowościach zaś, w których nie ma Oddziałów RSW — w urzędach pocztowych.

Czytelnicy indywidualni opłacają prenumeratę wyłącznie w urzędach poczto­wych i u doręczycieli.

Prenumeratę te zleceniem wysyłki za g r a n i c ę przyjmuje RSW „Prasa-Książ- ka-Ruch” , Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw, ul. Towarowa 28 00-958 War­szawa, konto PKO nr 1531-71 — w terminach podanych dla prenumeraty krajowej.

Prenumerata ze zleceniem wysyłki za granicę jest droższa od prenumeraty kra­jowej o 50% dla zleceniodawców indywidualnych i o 100°/* dla zleceniodawców in­stytucji i zakładów pracy.

Bieżące i archiwalne numery można nabyć lub zamówić we Wzorcowni W y­dawnictw Naukowych PAN-Ossolineum-PWN, Pałac Kultury i Nauki (wysoki parter) 00-901 Warszawa oraz w księgarniach naukowych „Domu Książki” .

Subscription orders for all the magazines published in Poland available through the local press distributors or directly through the

Foreign Trade Enterprise ARS POLONA

00-068 Warszawa, Krakowskie Przedmieście 1 Poland.

Our bankers:

BANK HANDLOW Y W ARSZAW A S.A,

Kwart. Hist. R. LX X X V II, z. 3—4, 1980. Indeks 36310

http://rcin.org.pl