Polska - przemysł

Rozwój przemysłu

Zabory

• Najbardziej uprzemysłowiony zabór pruski, najmniej austriacki

Okres międzywojenny – nowe inwestycje

• COP w widłach Sanu i Wisły

• Magistrala kolejowa łącząca Śląsk z Gdynią

• Budowa portu w Gdyni

Cele COP

• zwiększenie ekonomicznego potencjału Polski

• rozbudowa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego,

• zmniejszenie bezrobociawywołanego skutkami wielkiego kryzysu

Rozwój przemysłu

1945-1980 – strategia przyspieszonej industrializacji.

• powstaje Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy

• wzrasta zatrudnienie w przemyśle do 54%

• brak postępu technologicznego, polskie produkty odbiegają od ogólnoświatowych norm

Po 1989 roku – restrukturyzacja przemysłu

• spadek produkcji i zatrudnienia, zamykanie nierentownych zakładów przem.

• prywatyzacja przemysłu – sprzedaż akcji i udziałów Skarbu Państwa osobom prywatnym

Najważniejsze zmiany w polskim przemyśle w ostatnich latach• przejście na gospodarkę rynkową,

• prywatyzacja

• utworzenie Specjalnych Stref Ekonomicznych

• wzrost inwestycji zagranicznych

• większa ilość spółek z kapitałem zagranicznym

Wielkość zakładów przemysłowych

Najwyższy udział mają małe i średnie zakłady przemysłowe, zatrudniające 10-250 osób

• są one bardziej elastyczne pod względem wdrażania nowych technologii i zmian profilu produkcji

• Mają większą swobodę lokalizacyjną

ROZMIESZCZENIE NAJWIĘKSZYCH FIRM PRZEMYSŁOWYCHw Polsce

Surowce energetyczne w Polsce – węgiel kamienny• odgrywał dużą rolę za czasów PRL-u,

w latach 70-tych zajmowaliśmy 4 miejsce na świecie w wydobyciu węgla

• w połowie lat 90-tych nieopłacalny stał się eksport polskiego węgla, tańszy jest sprowadzany z Chin, Indii, RPA, Australii

• obecnie eksploatuje się złoża na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Lubelskim

• na Śląsku mamy spółki węglowe, na Lubelszczyźnie nowe nowoczesne kopalnie

Surowce energetyczne w Polsce – węgiel brunatny• 3

zagłębia: Turoszowskie, Konińskie iBełchatowskie

• większość pozyskiwanego węgla trafia do pobliskich elektrowni

• wydobycie prowadzone jest metodę odkrywkową (pokłady węgla zalegają płytko pod powierzchnią ziemi), prowadzi to do znacznych przekształceń krajobrazu

Wydobycie węgla w Polsce w latach 1950-2008

Surowce energetyczne w Polsce – gaz ziemny

• występuje na Wielkopolsce i Podkarpaciu

• mimo dużego wydobycia (5 mld m3rocznie), jesteśmy uzależnieni od dostaw z Rosji

Surowce energetyczne w Polsce – gaz łupkowy• trwają poszukiwania gazu

łupkowego (koncesje na poszukiwania)

• ocenia się, że złoża pokryją nasze zapotrzebowanie na gaz

Surowce energetyczne w Polsce – ropa naftowa• na Wielkopolsce i Podkarpaciu

• nie zaspokajamy zapotrzebowania na ropę naftową 90% importu pochodzi z Rosji

Wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej w Polscew latach 1950-2008

Energetyka w Polsce

Energetyka w Polsce a węgiel brunatny

• 40% krajowej produkcji energii elektrycznej

• ze względu na jego niską kaloryczność (1800-2200 kcal) i ceny transportu elektrownie węgla brunatnego usytuowano w pobliżu kopalń

• powstały 3 wielkie kompleksy górniczo-energetyczne – Turoszów, Bełchatów i Konin

• elektrownia w Rogowcu koło Bełchatowajest największa w Polsce – 4320 MW mocy

Energetyka w Polsce a węgiel kamienny

• Elektrownie cieplne opalane węgla kamiennego nie osiągają dużych mocy

• lokalizacja związana jest z obszarami o dużym zapotrzebowaniu energetycznym i o korzystnych warunkach wodnych. Największe elektrownie cieplne na węgiel kamienny to: Kozienice (2600 MW), Opole (2160 MW), Rybnik, Połaniec i Dolna Odra (po 1600 MW).

Energetyka w Polsce – elektrownie wodne

• pełnią rolę uzupełniającą

• przepływowych napędza naturalnie płynąca woda w rzekach.

• Nie osiągają dużych mocy – największa jest w Brzegu Dolnym ma 10 MW.

• szczytowo-pompowe korzystają ze sztucznego, wymuszonego obiegu wody. W okresach zmniejszonego poboru energii woda pompowana jest do zbiornika leżącego wyżej. Następnie grawitacyjnie spada i napędza turbinę

• w Żarnowcu, gdzie uzyskiwana jest moc 680 MW.

• aby uzyskać większą moc buduje się tamę powstaje jezioro zaporowe –np. Jezioro Solińskie z 82-metrową zaporą (najwyższa w Polsce, patrz też tabela).

Niekonwencjonalne źródła energii

• małe znaczenie

• elektrownie wiatrowenp. w Swarzewie koło Pucka, Cisowie koło Darłowa

• energia geotermalna sporadycznie wykorzystywana

elektrownie geotermalne

Rudy miedzi

• najważniejszy surowiec metaliczny

• Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy

• kopalnie w: Lubinie, Polkowicach, Rudnej, Sieroszowicach i Iwinach

• huty w Legnicy, Żukowicach (k. Głogowa) i Orsku

• wzrost produkcji - korzystna koniunktura na światowych rynkach

Rudy żelaza

• Prawie w całości rudy żelaza pochodzą z importu

• znikomą ilość rudy żelaza wydobywa się w zagłębiach: Staropolskim, Częstochowskim, Kujawskim, Dolnośląskim

• istnieje duża produkcja stali w hutach: w Krakowie (Nowa Huta) i w Dąbrowie Górniczej (“Katowice”), Bytomiu,Gliwicach, Chorzowie, Częstochowie,Zawierciu ,Stalowej Woli, Ostrowcu Świętokrzyskim, Warszawie

Rudy cynku i ołowiu

• występują w rejonie Olkusza na Górnym Śląsku

• 2 huty –w Bukownie i Miasteczku Śląskim

• Polska zajmuje 14 miejsce pod względem wydobycia rud cynkowo-ołowiowych

Siarka

• wydobywa się siarki koło Tarnobrzegu zaliczały się do największych na świecie

• od 2004 roku Polska jest jedynym państwem na świecie, gdzie na skalę przemysłową wydobywa się jeszcze siarką rodzimą(występującą w postaci czystego pierwiastka).

• uzyskuje się siarkę np. w procesie odsiarczania gazu ziemnego, przy rafinacji ropy naftowej, z gazów powstających w czasie spalania węgla, z gazów hutniczych, z pirytów, gipsów i anhydrytów

Sól kamienna

• bogate złoża

• duże pokłady soli występują na Kujawach (w rejonie Inowrocławia i Kłodawy), a nieco mniejsze na wybrzeżu

• zakłady sodowe wykorzystujące sól kamienną znajdują się m. in. w Inowrocławiu, Janikowie (Kujawy) i Krakowie

• sól używa się w produkcji chloru, te zakłady występują np. w Bydgoszczy, Inowrocławiu, Brzegu Dolnym

Wydobycie siarki rodzimej i soli kamiennej w Polscew latach 1950-2008

Surowce skalne

• piasków, żwirów, glin, iłów, które są pozostałościami po zlodowaceniach.

• wapienie, dolomity, margle, gips, kredę (pochodzące z ery mezozoicznej) występują w pasie wyżyn – od Opolszczyzny po Wyżynę Lubelską, tam też znajdują się największe cementownie, które je wykorzystują, np. w Górażdżach i Strzelcach Opolskich (Opolszczyzna), w Małogoszczy i Sitkówce-Nowinach (Kielecczyzna), w Chełmie i Rejowcu Fabrycznym (Lubelszczyzna).

• granity i bazalty (skały prekambryjskie) na Przedgórzu Sudeckim, np. w Strzegomiu, Strzelinie, Sobótce, Sulikowie

Przemysł przetwórczy - spożywczy

• Artykuły spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe maja największy udział

• Duży wpływ na rozwój miała baza surowcowa, chłonny rynek wewnętrzny, zagraniczne inwestycje

Przemysł przetwórczy - samochodowy

• duży udział zagranicznych inwestorów

• uzależnienie od zachodnich rynków zbytu

• 10% produkcji przemysłowej

• zatrudnia 180tys. osób

• duże wpływy do budżetu - 14% eksportu

• produkuje się głównie niedrogie małe i średnie samochody

Czynniki sprzyjające rozwojowi przemysłu motoryzacyjnego:

• niskie koszty produkcji

• wysoko wykwalifikowana siła robocza

• dostęp do rynku UE

Przemysł przetwórczy - samochodowy

• a) samochody osobowe:Warszawa Żerań: Daewoo-FSO - zasłużona fabryka w której produkowano słynne Warszawy, Syreny, FSO 1300/1500 ("duży Fiat") i Polonezy. Obecnie montuje i produkuje modele koreańskiej firmy Deawoo.Gliwice: General Motors Poland - Opel (siedziba firmy w Warszawie).Bielsko Biała: Fiat Auto Poland. Fabryki w Bielsko Białej i Tychach słynęły z najpopularniejszego auta w Polsce: "malucha". Obecnie produkuje się i montuje najpopularniejsze modele Fiata

b) samochody dostawcze:Lublin: Honker-Daewoo (wcześniej Lublin słynął z produkcji Żuka, Tarpana produkowano w Poznaniu)

c) samochody ciężarowe:Jelcz i Starachowice

Przemysł przetwórczy - elektroniczny

• Obejmuje produkcję urządzeń: radiowych, telewizyjnych, telekomunikacyjnych, maszyn biurowych, komputerów, AGD

• Fabryki telewizorów w: Mławie, Kobierzycach

• Fabryki AGD w: Łodzi, ,Żarowie, Wrocławiu, Wronkach

Przemysł przetwórczy - meblarski

• Szybki wzrost w produkcji i eksporcie mebli, 2 miejsce po Chinach

Przemysł przetwórczy – przemysł zaawansowanych technologii• 0,77% PKB

• 2,8% zatrudnienie (4% w UE)

• 93 Centra Badawczo Rozwojowe (Centra B+R) w Polsce w: Krakowie, Wrocławiu, Warszawie, Trójmieście

• 182 klastry

• 40 parków naukowych

• 69 cent transferu technologii

Okręgi przemysłowe

Rozmieszczone są nierównomiernie, występują głównie w Polsce południowej. Takie rozmieszczenie okręgów związane jest m.in. z:

• uwarunkowaniami historycznymi (zabór pruski był objęty industrializacją)

• warunkami społeczno-ekonomicznymi (chłonność rynku zbytu, zasoby siły roboczej, stopień rozwoju infrastruktury technicznej)

• rozmieszczeniem surowców mineralnych

• polityką państwa

Górnośląski Okręg Przemysłowy

Wyżynie Śląskiej oraz w Kotlinie Oświęcimskiej

Decydującym czynnikiem o lokalizacji tu okręgu była baza surowcowa.

Największe ośrodki przemysłowe: Katowice, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Gliwice, Tychy, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Ruda Śląska, Piekary Śląskie, Mysłowice, Jaworzno, Świętochłowice, Siemianowice Śląskie.

Dominujące gałęzie przemysłu:

• górnictwo

• hutnictwo żelaza oraz cynku i ołowiu

• przemysł paliwowo-energetyczny

• przemysł elektromaszynowy, metalowy i maszynowy

• przemysł chemiczny

• przemysł transportowy (fabryki samochodów Opel w Gliwicach i Fiat w Tychach, producent pojazdów szynowych Konstal w Chorzowie, Bumar Łabędy)

• przemysł spożywczy

Łódzki Okręg Przemysłowy

Czynniki lokalizacji przemysłu: zasoby wody i czynniki polityczne

Główne ośrodki przemysłowye: Łódź, Pabianice, Zgierz, Aleksandrów Łódzki, Konstantynów Łódzki, Ozorków, Tomaszów Mazowiecki, Łask, Zduńska Wola i Sieradz.

Okręg ten powstał w XIX wieku i związany jest z rozwojem przemysłu włókienniczego. Jest okręgiem silnie sfeminizowanym w wyniku dużego zapotrzebowania kobiet do pracy w przemyśle lekkim

Na terenie LOP-u obserwuje się obecnie proces deglomeracji przemysłu w coraz większej odległości od Łodzi

Dominujące gałęzie przemysłu:

• przemysł włókienniczy

• przemysł odzieżowy

• przemysł wyrobów gumowych

• przemysł maszynowy (produkcja maszyn włókienniczych)

• przemysł chemiczny (produkcja włókien celulozowych i syntetycznych w Łodzi oraz barwników w Zgierzu, lekarstw, oraz wyrobów perfumeryjno-kosmetycznych)

• przemysł elektromaszynowy

• przemysł spożywczy

Warszawski Okręg Przemysłowy

czynniki lokalizacji: dogodne położenie komunikacyjne, zasoby siły roboczej, chłonny rynek zbytu i czynniki polityczne

główne ośrodki przemysłowe: Warszawa, Otwock, Ursus, Piaseczno, Wołomin, Legionowo, Nowy Dwór Mazowiecki, Pruszków, Żyrardów, Skierniewice, Mińsk Mazowiecki i Konstancin-Jeziorna.Przemysł w tym okręgu został zniszczony podczas II wojny światowej i ponowny rozkwit przeżywał w latach 50 i 60 XX wieku. Obecnie rozwija się tam przemysł wysokiej techniki.

Dominujące gałęzie przemysłu:

• przemysł elektromaszynowy (elektrotechniczny i elektroniczny)

• przemysł precyzyjny

• przemysł środków transportu (samochody)

• przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek, maszyn budowlanych)

• przemysł chemiczny (produkcja wyrobów perfumeryjno-kosmetycznych i środków czystości)

• przemysł farmaceutyczny

• przemysł włókienniczy i odzieżowy (Żyrardów, Milanówek, Garwolin)

• hutnictwo (Huta ArcelorMittal Warszawa)

• przemysł spożywczy

• przemysł poligraficzny

Krakowski Okręg Przemysłowy

Czynniki lokalizacji: dogodne położenie komunikacyjne, czynniki polityczne i rynek zbytu oraz zasoby siły roboczej

Głównych ośrodki przemysłowe: Kraków, Skawina, Bochnia, Wieliczka, Trzebinia, Myślenice, Olkusz, Kalwaria Zebrzydowska.

Dominujące gałęzie przemysłu:

• hutnictwo (Huta ArcelorMittal oddział w Krakowie, dawna Huta im. T. Sędzimira)

• przemysł elektromaszynowy (metalowy, elektrotechniczny i elektroniczny)

• przemysł chemiczny

• przemysł farmaceutyczny

• przemysł mineralny

• fabryka kabli

• przemysł meblarski (Kalwaria Zebrzydowska)

• przemysł spożywczy (cukierniczy, tytoniowy, owocowo-warzywny)