Porachunki. Wojna secesyjna

Materiał składa się z sekcji: "Północ i Południe", "Próba sił", "Bratobójcza wojna", "Powojenneporządki", "Zamiast podsumowania".

Materiał zawiera 6 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków), 4 ćwiczenia, w tym 4interaktywne.

Ćwiczenie 1Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Kiedy to było?

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Północ i Południe

Żołnierze Unii w FredericksburguA. J. Russell, Żołnierze Unii w Fredericksburgu, 1863, domena publiczna

Porachunki. Wojna secesyjna

Jej uprawa, podobnie jak uprawa tytoniu, kukurydzy i trzciny cukrowej, opierała się na pracy niewolników. Specjalnie w tym celu przywożono ich z Afryki, mimo obowiązującegood 1808 roku oficjalnego zakazu skutecznie omijanego przez kontrabandę.Wojna secesyjnaw Stanach Zjednoczonych była nie tylko konfliktem militarnym, lecz przede wszystkimzderzeniem dwóch wizji politycznych, a także skrajnie odmiennych modeli gospodarki:nowoczesnej cywilizacyjnie przemysłowej Północy i zacofanego rolniczego Południa,żyjącego z eksportu bawełny.

Stany Zjednoczone w XIX wieku. Rozwój terytorialnyKrys�an Chariza i zespół, Stany Zjednoczone w XIX wieku. Rozwój terytorialny,

Ćwiczenie 2

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ciekawostka

Wykorzystywanie na plantacjach niewolniczej pracy datuje się jeszcze od czasów przedpowstaniem państwa amerykańskiego, czyli od XVII wieku. Ciemnoskórych niewolnikówtraktowano nie jak ludzi, lecz jak zwierzęta. Wraz z rozwojem produkcji bawełny w XIX

Prześledź, w jaki sposób Stany Zjednoczone rozszerzały się terytorialnie od Atlantyku doPacyfiku i uzupełnij zdanie.

Stany Zjednoczone kupiły od Napoleona Luizjanę w roku, w

roku nabyły od Hiszpanów Florydę, od Anglii dostały Oregon w

roku, a także po krótkiej wojnie odebrały Meksykowi Teksas, Nowy Meksyk

i Kalifornię.

wieku ich sytuacja jeszcze się pogorszyła. Niewolnicy, dawniej mieszkający w domu pana,teraz żyli zazwyczaj w barakach, na zupełnie innym poziomie niż społeczność ludzibiałych — kolonialna arystokracja.

Pozycja zwolenników niewolnictwa była w Stanach Zjednoczonych silna. Jeszcze w latach50. XIX wieku władze federalne zdominowała partia demokratyczna. Jej elektorat stanowiliwówczas bogaci plantatorzy z Południa, przywiązani do istniejących tam hierarchiispołecznych i do instytucji niewolnictwa. Ponieważ konstytucja amerykańska niewypowiadała się w tej kwestii — pozostawiając ją w gestii stanowych ciał prawodawczych,mieszkańcy Południa dążyli do przeniesienia tej instytucji na zasiedlane terytoriazachodnie. Wybory prezydenckie 1856 roku wygrał demokrata i zwolennik systemuniewolniczego, a w 1857 roku Sąd Najwyższy dopuścił niewolnictwo na obszarze całychStanów Zjednoczonych. Sytuacja ta zaczęła się zmieniać dopiero w połowie XIX wieku, gdyukształtowała się partia republikańska. Traktowała ona zniesienie niewolnictwa jako jedenze swoich priorytetów. Przenikały się tu dwie równie ważne motywacje. Abolicjoniści, czyliczłonkowie ruchu opowiadającego się za zniesieniem niewolnictwa, używali argumentównatury moralnej, wskazując na barbarzyński charakter tego zjawiska i nieludzkietraktowanie pracowników plantacji. Przedstawiciele rozwijającego się dynamicznieprzemysłu wydobywczego, włókienniczego i metalurgicznego byli zainteresowanipozyskaniem nowych rąk do pracy.

Ciekawostka

Chata wuja Toma, powieść amerykańskiej pisarki i działaczki społecznej Harriet StoweBeecher (1811–1896), opisująca nieszczęśliwy los ciemnoskórych niewolników, wzburzyław 1852 roku społeczeństwo Północy i przyczyniła się do wzmożenia ruchu na rzeczzniesienia niewolnictwa.

Próba siłWydarzenia, które rozegrały się na nowo zasiedlonym, prostokątnym terytorium Kansas (zajego zachodnimi granicami rozciągał się tzw. Dziki Zachód, na wschodzie graniczyłoz „niewolniczym” stanem Missouri), stanowiły zapowiedź późniejszego konfliktu. W 1855roku na tle stosunku do niewolnictwa wybuchła tam wojna domowa między osadnikamiz Północy a zwolennikami „południowego” modelu społeczeństwa. Była ona świadectwemzaostrzającej się rywalizacji o to, kto przeciągnie na swoją stronę powstające na zachodzienowe stany.

Zwycięstwo Abrahama Lincolna w wyborach prezydenckich w 1860 roku przeraziłomieszkańców stanów południowych. Widziano w nim ideowego przeciwnika

niewolnictwa. Toteż jeszcze tego samego roku wprowadzono w życie pomysł utworzeniawłasnego państwa, który od jakiegoś czasu krążył na Południu. Karolina Południowa jakopierwsza ogłosiła wystąpienie z Unii, pociągając za sobą Missisipi, Alabamę, Florydę,Georgię, Luizjanę i Teksas. W lutym 1861 roku sześć zbuntowanych stanów utworzyłoSkonfederowane Stany Ameryki – potocznie nazywane Konfederacją.

Później, w trakcie działań wojennych, przyłączyły się do nich jeszcze cztery kolejne:Wirginia, Tennessee, Arkansas i Karolina Północna. Obszar Stanów ZjednoczonychAmeryki, po opuszczeniu go przez secesjonistów, zaczęto nazywać Unią. Na zachodnimwybrzeżu do Unii przystąpiły Oregon i Kalifornia. Konfederacja ze stolicą w Richmondw stanie Wirginia zajmowała 1/4 całego obszaru Stanów Zjednoczonych, zamieszkanegoprzez ponad 9 milionów ludzi (w tym 3,5 miliona niewolników), co stanowiło około 33%ludności. Prezydentem Konfederacji był Jefferson Davis. Akt secesji, choć groźny dlastabilności państwa, nie oznaczał jeszcze wojny domowej. Każda ze stron zbierała siły.

Polecenie 1

Przeczytaj mowę inauguracyjną Lincolna i powiedz, co jego zdaniem stanowi głównąprzyczynę sporu między Północą i Południem. Jak Lincoln oceniał konsekwencje secesjistanów południowych?

„Część naszego narodu opowiada się za niewolnictwem jako instytucją prawnieusankcjonowaną i dąży do jego legalnej ekspansji, a część uważa niewolnictwo za zło i dąży dojego ograniczenia albo i zniesienia. I w tym tkwi sedno naszego sporu. Obowiązują obok siebiekonstytucyjna poprawka dotycząca zbiegłych niewolników i zakaz zagranicznego handluniewolnikami, jak to się dzieje w społeczności, której zasady moralne w mało doskonałysposób wpływają na stanowione prawo. Znakomita większość ludzi w obu przypadkachprzestrzega li tylko suchej litery prawa, nie wdając się w rozważania natury moralnej, a tylkoniewielu pozwala sobie prezentować postawę odmienną. Myślę, że to się prędko nie zmieni,a po secesji będzie jeszcze gorzej. Handel niewolnikami, do dziś nie do końca wyrugowany,rozkwitnie na Południu bez ograniczeń, a na Północy zbiegli niewolnicy, teraz tylko częściowowydawani, byliby chwytani i wydawani co do jednego.”

Ćwiczenie 3

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ciekawostka

Abraham LincolnAnthony Berger, Abraham Lincoln, 1864, domena publiczna

Abraham Lincoln, wychowany w rodzinie baptystów, od dzieciństwa był przeciwnikiemniewolnictwa. Jednak jako głowa państwa potrafił oddzielić przekonania od doraźnychpolitycznych interesów. Gdy na pograniczu między Północą a Południem ważyły się losyprzynależności czterech niewolniczych stanów, które nie dokonały secesji, od Missouripo Delaware, sprawę niewolników dyplomatycznie pomijał milczeniem. Nie wahał się

Na podstawie powyższego tekstu źródłowego wskaż zdania prawdziwe.

Lincoln uważał, że secesja Południa jedynie pogorszy los niewolników, gdyż handelniewolnikami na Południu nasili się, a na Północy będą oni masowo wydawaniswoim panom.

Lincoln wskazywał na sprzeczność w prawie, pozwalającą unikać moralnego osąduzjawiska niewolnictwa.

Lincoln uważa, że secesja Południa ułatwi walkę ze zjawiskiem niewolnictwa.

Lincoln domagał się wprowadzenia zakazu zagranicznego handlu niewolnikami.

jednak przed podjęciem brutalnych działań, aby spacyfikować graniczne stany, cow konsekwencji pozwoliło Unii uzyskać wyraźną przewagę militarną.

Wojna secesyjnaKrys�an Chariza i zespół, Wojna secesyjna,

Polecenie 2

Odszukaj na powyższej mapie stany należące do Unii i Konfederacji oraz cztery niewolniczestany, które nie dokonały secesji. Wskaż Ge�ysburg. Wynotuj ważniejsze bitwy wojnysecesyjnej.

Bratobójcza wojnaW kwietniu 1861 roku wojska Konfederacji uderzyły na Fort Summer, port w KaroliniePołudniowej obsadzony przez wojska Unii, co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchuwojny. Początkowo po obu stronach walczyli ochotnicy, ale Konfederacja dysponowała

Uzupełnij

większą i lepiej wyszkoloną armią. Większość generałów amerykańskich opowiedziała siępo jej stronie. Ostatecznie o wyniku wojny zdecydował potencjał ludnościowyi gospodarczy stron konfliktu. Pod tym względem Północ miała miażdżącą przewagę nadPołudniem. Gdy wprowadzono pobór przymusowy (w 1862 roku w Konfederacji, a w 1863roku w Unii), Północ wystawiła dwukrotnie więcej żołnierzy niż Południe. Szybko teżrozbudowała przemysł wojenny, a swojej floty wojennej użyła do blokady morskiej stanówpołudniowych. Tymczasem Południe bezskutecznie liczyło na pomoc Europy.

Ciekawostka

Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Przedstawiona karykatura z okresu wojny secesyjnej miała ośmieszyć epizod z początkówkonfliktu, kiedy żołnierze Unii i Konfederacji przez kilka miesięcy na przełomie 1861i 1862 roku stacjonowali bezczynnie na brzegach Potomaku. Można też spojrzeć na niąinaczej: jedyne, co dzieli przedstawionych na niej żołnierzy, to… rzeka. Wobec brakuróżnic etnicznych, rasowych czy religijnych między Amerykanami wcielanymi do obuarmii wojna secesyjna była konfliktem prawdziwie bratobójczym.

Unia dążyła do złamania oporu secesjonistów, konieczne więc było podejmowanie przez niądziałań ofensywnych. Konfederacja walczyła natomiast o utrzymanie odrębnościpaństwowej, więc podejmowała głównie działania obronne. Toteż po krótkim okresie walk,które nie rozstrzygały konfliktu na korzyść żadnej ze stron, prezydent Lincoln podjąłdecyzje zapewniające Unii zwycięstwo. W maju 1862 roku wydał dekret o osadnictwie.Chętnym do osiedlania się na kolonizowanych wówczas zachodnich obszarach StanówZjednoczonych dawał prawo do zajmowania 60‐hektarowych działek za symbolicznąopłatę. Zwiększyło to popularność Unii wśród farmerów. W kwietniu 1862 roku ogłosiłproklamację znoszącą niewolnictwo (tzw. proklamację emancypacyjną) we wszystkich

zbuntowanych stanach. Weszła ona w życie z pierwszym dniem 1863 roku. Dekret ten miał(i tak się stało) wywołać masowy napływ rekrutów do armii Unii. Pozostawiał konfederatomsto dni na złożenie broni, za co mogli oni uzyskać odszkodowanie. Po tym terminiegratyfikacja przepadała.

Wojska Unii zdobyły w 1863 roku Hudson i opanowały dorzecze Missisipi, przegradzającterytorium Konfederacji. W lipcu 1863 roku konfederaci ponieśli klęskę podGettysburgiem. Bitwa ta miała przełomowe znaczenie, pokonany generał Robert Leewycofał się ze swoimi wojskami na Południe. W 1864 roku generał Ulysses Grant zająłRichmond, a William Sherman po ponadmiesięcznym oblężeniu – Atlantę, stolicę Georgii.W końcowym okresie wojny marsz 60 tysięcy żołnierzy pod dowództwem Shermana,z Atlanty do Savannah – podczas którego mordowali oni ludność cywilną i palili wszystko,co napotkali na swojej drodze – złamał morale konfederatów. W kwietniu 1865 rokuPołudnie skapitulowało. W tym samym miesiącu prezydent Lincoln zginął z rąkfanatycznego zwolennika niewolnictwa.

Wojna secesyjna była jedną z pierwszych nowoczesnych wojen. Kolej dowoziła walczącymżywność i sprzęt. Informacje i rozkazy przekazywano po raz pierwszy telegraficznie. Prasapublikowała reportaże fotograficzne z pola walki. Zastosowano nowe rodzaje broni: karabinpowtarzalny, karabin maszynowy, granaty ręczne, miny podwodne, wielkie działa. Jednakmedycyna nadal stała na niskim poziomie i więcej ludzi umarło od ran i chorób niż wskutekbardzo krwawych walk oraz mordów jeńców i ludności cywilnej. W sumie w wojnie tejwzięło udział ponad 3 i pół miliona żołnierzy (w tym 2 miliony po stronie Północy),a pochłonęła ona 670 tysięcy ofiar. Przez kolejnych 12 lat wojska Unii okupowały Południe.

Powojenne porządkiWojna secesyjna należy do przełomowych wydarzeń w historii Stanów Zjednoczonych.Zdecydowała o kształcie państwa, jego zasięgu terytorialnym. Miała zasadniczy wpływ nasytuację gospodarczą i strukturę społeczną. Zakończenie konfliktu pozwoliło nanieskrępowany rozwój ekonomiczny państwa. Jeszcze w styczniu 1865 roku KongresStanów Zjednoczonych uchwalił XIII poprawkę do konstytucji, znoszącą niewolnictwo naobszarze całych Stanów Zjednoczonych. Już po śmierci Lincolna kolejna poprawkazobowiązała mieszkańców Południa do przyznania wyzwolonym niewolnikom prawobywatelskich. Jednocześnie odebrała je wszystkim tym, którzy pełnili funkcje urzędniczelub wojskowe w Konfederacji. Działania te utrwaliły podział w społeczeństwie i podobniejak okupacja, służąca „rekonstrukcji” Południa, utrudniały pogodzenie stron konfliktu.Ludność ciemnoskóra, pozornie zrównana w prawach z białymi, była jednak traktowana jakobywatele drugiej kategorii.Za pomocą różnych przepisów („czarnych kodeksów”),

narzucających obowiązek zawierania rocznych umów z właścicielami ziemskimi,wprowadzono przymus pracy na plantacjach, segregację rasową, odrębne szkolnictwo.

Ciekawostka

Ku-Klux-KlanDenver News, Ku-Klux-Klan, 1921, domena publiczna

Byli właściciele niewolników starali się ich powstrzymać od głosowania i korzystania zezdobytej równości. W 1866 roku założyli Ku Klux Klan – organizację terroryzującąludność ciemnoskórą. Jej członkowie, odwołujący się do średniowiecznych rytuałów,nocami katowali na śmierć Afroamerykanów i osoby występujące w ich obronie.

Zamiast podsumowania

Ćwiczenie 4

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wskaż, co zdecydowało o klęsce Konfederacji w wojnie secesyjnej.

Większy potencjał gospodarczy i ludnościowy Unii.

Lepiej wyszkolona armia.

Pacyfikacja militarna Południa.

Przyznanie praw obywatelskich wyzwolonym niewolnikom.

Odebranie praw obywatelskich mieszkańcom Południa, pełniącym funkcjeurzędnicze lub wojskowe w Konfederacji.

Blokada morska Konfederacji.

Dekret o osadnictwie z 1862 roku.

Wprowadzenie przymusowego poboru.

Bitwa pod Ge�ysburgiem.

Nowoczesna technika wojenna.

Zwycięstwo Abrahama Lincolna w wyborach prezydenckich w 1860 roku.

Egzekucja Johna Browna.

Dekret o zniesieniu niewolnictwa na Południu z 1862 roku.

Atak na Fort Summer.