Upload
lulkuqe029
View
236
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
1/38
Portretizimi i shndetit
mendor dhe vetvrasjesn Media n Shqipri dheKosov.
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
2/38
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
3/38
Mediet jan mjete t komunikimit tmasave dhe kan efekt t fuqishm tekindividi dhe kultura.
N 1997 rezultoi se gazetat n 58 % trasteve ishin burimi m i popullarizuar iinformacionit pr smundjet mendore(Hottentot, 2000).
Mnyra se si raportohet pr suicidinmund ta ul shkalln e suicidit.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
4/38
Subjektet: Shqip, Shekulli, Gazetashqiptare, Koha jone, Tema nShqipri dhe Koha ditore, Infopressdhe Gazeta Express n Kosov.
Kohzgjatja e monitorimit: 13 Qershorderi 13 Dhjetor 2007.
Fjalt kye: menduri, depresion,
skizofreni, psikike, mendore, mentale,psikiatri, psikoza, neuroza, vetvrasje,suicidi, vethelmimi.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
5/38
Numri i gazetave ditore t monitoruara me periudhatkohore
Naim Fanaj & Alketa Berzani
GAZETA / 13.06.07-12.07.07
13.07.07-12.08.07
13.08.07-12.09.07
13.09.07-12.10.07
13.10.07-12.11.07
13.11.07-12.12.07
Totali
PERIUDHAKOHORE
KOHA DITORE (1) 30 31 31 29 31 30 182
EXPRESS 30 31 31 29 31 29 181
INFOPRESS 30 23 31 28 31 30 173
KOSOVA SOT 0 0 0 0 30 0 30
ILIRIAPOST 9 0 0 0 0 0 9
GAZETASHQIPTARE
29 30 30 24 30 27 170
SHQIP 29 31 29 30 30 27 176
KOHA JONE 24 24 19 21 30 30 148
SHEKULLI 29 28 29 25 31 30 172
TEMA 20 25 25 25 26 24 145
TOTALI 230 223 225 211 270 227 1386
[1] Me t kaltrt gazetat n Kosov, me t zez gazetat n Shqipri
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
6/38
Nga monitorimi u gjetn 777 artikuj qkaprthenin tema t shndetit mendor.
645 nga gazetat n Shqipri dhe 132nga gazetat n Kosov.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
7/38Naim Fanaj & Alketa Berzani
Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
8/38Naim Fanaj & Alketa Berzani
Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara n gazetat n Kosov
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
9/38Naim Fanaj & Alketa Berzani
Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara n gazetat n Shqipri
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
10/38
Artikujt q kishin pr tem suicidin (rastet e vetvrasjevedhe t tentim-vetvrasjeve) ishin m t tejprezentuarat me490 artikuj ose 63% t artikujve me tem shndetinmendor.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
11/38
Sipas artikujve ka disa arsye q deklarohen si faktor pr
aktin e vetvrasjes.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
12/38
Sipas artikujve ka disa arsye q deklarohen si faktor prtentativn e vetvrasjes.
Naim Fanaj & Alketa BerzaniNaim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
13/38
media duhet ta shfrytzoj mundsin pr tzbehur faktin se vetvrasja sht pothuajsefenomen social; dhe ta bj t njohur se ajon shumicn e rasteve sht e lidhur mesmundjet mendore
lehtsia e konkluzioneve q i arriningazetart ose policia mbi faktorin prgjegjspr suicidin n kta shkrime, pa ndonjargument t besueshm,
pakuptimsia e termeve si depresion asti,
dallimet nga njra gazet tek tjetra mbishkaqet e t tjera t ngjashme
Pse dshtim ?
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
14/38
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
15/38
Fotografit ilustruese t prdorura n artikujt me tem suicidin
jan t ndryshme: foto ilustruese, foto e viktims apovendngjarjes.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
16/38
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
17/38
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
18/38
Pse dshtim?
Shrbimet e mundshme t ndihms n ktarrfime jan t rndsis s veant prshkak se nevojtart mund t binden pr
ekzistencn e trajtimeve efikase dhe mund tiinkurajoj t krkojn ndihm. Sa i prket shmangies s prshkrimit t
metods s suicidit duhet theksuar se
literatura thekson se kjo mund ti inkurajojindividt vulnerabl q ta imitojn at;hulumtimet indikojn se prshkrimi n detajeose pamjet nga vendakti ose vendi i suicidite inkurajon imitimin
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
19/38
N literatur thuhet se ather kur sht emundur duhet t shmanget prdorimi i fjalssuicid n titujt kryesor, sepse kjo kontribuon n
joshjen dhe normalizimin e aktit t vetvrasjes,dhe ka shanse t ket efekt ngjits.
Sa i prket intervistave me t piklluarit, fotovet tyre, shprehjes s pikllimit t komunitetit
mund ti inkurajoj viktimat potenciale ta shohinsuicidin si nj mnyr t trheqjes s vmendjesose si nj form e t shpaguarit ndaj t tjerve.
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
20/38
gati n tr faqen e njjta foto si n faqe t par
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
21/38
Naim Fanaj & Alketa Berzani
gati n tr faqen, e njjta foto si n faqe t pardhe deklarata e plakut q e kan shptuar ngavetvrasja se ai e ka ln t hapur opsionin elitarit n bodrumin e tij
dramaciteti n titull, shkronjat e tejtheksuara,fotoja ilustruese po ashtu sikur t mosmjaftoj kjo i shtohen edhe precedentet eaktit...n vazhdn e nj vale vetdjegiesh
Rasti i adoleshentesme fotoilustrueseshih edhetitullin.Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
22/38
Naim Fanaj & Alketa Berzani
Prdorimi i fotove ilustruese
Naim Fanaj & Alketa Berzani
Nuk fshihet as identiteti i fmijs i
shtohet edhe nj foto ilustruese
a n
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
23/38
a ndetaje dhe me afsh eprshkruane bn heroik
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
24/38
Burimi i deklaruar pr shkrimin e artikujve me tem suicidin.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
25/38
Vini re ndryshimin midis burimit pr shkrimin e artikujve mbi
suicidin n gazetat shqiptare dhe ato kosovare.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
26/38
T dhna pr rastet e suicidit n
Shqipri dhe Kosov
n periudhn e lartprmendur janraportuar 115 raste t vetvrasjes n
Shqipri dhe 20 raste n Kosov. Shqipri - koeficienti 7,41 (OBSH,2003-
4,0)
Kosov koeficienti 1,91(1980-1,3)
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
27/38
Gjinia
S h q ip
6 0
4 0
M e s h
F e m r
K o s
6 5
3 0
5
M e s h
F e m r
N u k d
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
28/38
n Shqipri numri m i madh i rastevevjen nga qyteti (53 % ndaj 47 %) gj q
sht e kundrta tek Kosova (45 % ngafshati, 35 % nga qyteti dhe n 20 %nuk dihet) .
N tabeln n vazhdim mund tshohim se n Shqipri tek femratdominon grupmosha prej 15-24 me 43% t rasteve kurse tek meshkujt nukkemi ndonj dallim t madh.
Edhe n Kosov kjo grupmosh shtm e shprehur n kt mostr.
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
29/38
Rastet sipas grupmoshs dhegjinis
SHQIPRIA KOSOVA* N 5 raste n Kosov nuk kemi
informata pr moshn
FEMRAT MASHKUJT GJITHSEJT FEMRAT MASHKUJT GJITHSEJT
Deri 14 vje 0 4 4 0 0 0
15-24 vje 20 6 26 3 3 6
25-34 vje 7 15 22 0 2 2
35-44 vje 3 14 17 0 0 0
45-54 vje 11 13 25 0 1 1
55-64 vje 3 8 11 1 0 1
Mbi 65 vje 2 9 11 1 4 5
46 69 115 5 10 15
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
30/38
Nga nj studim i mhershm
Grupmoshat Meshkujt Femrat Gjithsejt %
Deri 14 0 0 0 0%
15-24 5 (12.1%) 3 (21.42%) 8 14,55%
25-34 11 (26,89%) 6 (42.85%) 17 30,90%
35-44 9 (21.95%) 2 (14.28%) 11 20%
45-54 8 (19.51%) 1 (7.14%) 9 16,36%
55-64 4 (9,75%) 1 (7.14%) 5 9,09%
Mbi 65 4 (9,75%) 1 (7.14%) 5 9,09%
* Naim Fanaj et al.; VETVRASJET N REGJIONIN E PRIZRENIT N VITET 2001-2005; (Konferenca e Lidhjes Psikiatris Shqiptare; Tiran,2006)
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
31/38
Metoda e prdorur
Shqipri: Kshtu tek femrat dominon prdorimi isubstancave kimike n 49 % t rasteve, pasuar nga tvarurit me 17 % t rasteve; kurse tek meshkujt n 35% t rasteve jan armt e pastaj t varurit me 28 % trasteve. N total t rasteve me 29 % prijn substancatkimike t ndjekura nga armt dhe t varurit me 24 %.
Kosova: n 70 % t rasteve kemi varjen dhe armt znvetm 20 % t rasteve. Edhe nj dallim tjetr ka t bjme mungesn n Kosov t rasteve t prdorimit tmetods s hedhjes nga lartsit si dhe t vetdjegies.
Njejt ka qen edhe n studimin e lartcituar n regj. tPrizrenit)
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
32/38
N median e shkruar shqiptare, shtjet q lidhenme shndetin mendor jan shpesh t trajtuara, menj pesh m t madhe n gazetat e botuara nShqipri krahasimisht me ato n Kosov.
N artikujt q lidhen me shndetin mendor, temakryesore e trajtuar, e cila z edhe numrin m tmadh t ktyre shkrimeve, sht vetvrasja dhetentim-vetvrasja, e pasuar nga shkrimet mbidhunn e prdorur ose t psuar nga personat esmur mendor.
Droga, suicidi dhe depresioni jan tri rregullimetm t lakuara n shtypin e shkruar shqiptar.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
33/38
Shtypi i shkruar n Shqipri ka po aq tendencn e
prdorimit t titujve dramatik pavarsishtprmbajtjes, si dhe fotografive ilustruese t viktimaveapo vendngjarjes, duke synuar trheqjen e lexuesveme kto forma negative dhe duke ndikuar fuqishmn opinionin e tyre.
Punonjsit e medieve, n Shqipri e Kosov, rrallkonsultojn profesionistt e shndetit mendor kurshkruajn artikuj mbi shtje t ksaj fushe. Si pasoj,edhe termet e prdorur shpesh nuk jan t saktshkencrisht dhe ndikojn vetm n keqinformimin elexuesve dhe rritjen e paragjykimeve dhe stereotipive
negative ndaj t smurve mendor. Po kaq,mungesa e konsultimeve lejon prshkrimet tragjikedhe negative t shtjeve t shndetit mendor dhet smurve mendor, sikurse mungesn einformacionit mbi shrbimet ekzistuese t shndetitmendor dhe referimin pr ndihm.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
34/38
N shtypin e shkruar n Shqipri, n artikujt mbivetvrasjen ose tentim-vetvrasjen, shkaku iprshkruar m s shumti sht faktori social, ndrsan shtypin e shkruar n Kosov n kta artikuj, mshpesh shkaku sht i paqart,q mund t kuptohetedhe si prgjegjshmri m e madhe n gjykim.
Shtypi i shkruar n Shqipri dhe Kosov bjnkomente bombastike duke shtuar dramacitetin epanevojshm n artikull, duke anashkaluar pothuajsegjithmon informimin mbi shrbimet e shndetitmendor dhe referimin pr ndihm. Pr t shtuar edhe
m shum dramacitetin, kto gazeta prdorin shpeshfotografi ilustruese duke shnjuar mjetin osemetodn e vetvrasjes.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
35/38
Shtypi i shkruar n Shqipri tregohet edhe m pakprofesional, veanrisht n artikujt mbi suicidin. Nkta artikuj prshkruhet me hollsi metoda evetvrasjes ose tentim-vetvrasjes. Si pasoj, efektiaq shum i njohur (jo nga gazetart mesa duket) iimitimit t aktit suicidal, fatkeqsisht veproi edhe nShqipri n rastet zinxhir t vetdjegies n qytete
t ndryshme. Rrall gazetart nuk deklarojn emrindhe gjeneralitet e personit q ka kryer vetvrasjen,duke e identifikuar me iniciale.
Ndrkoh, shtypi i shkruar n Kosov tregohet m i
ekuilibruar dhe etik, duke mos prshkruar n hollsimedotn e vetvrasjes apo tentim-vetvrasjes, porthjesht duke e prmendur at; si dhe duke mos jureferuar personit q ka kryer aktin me emr por dukeprdorur kryesisht inicialet e tij/saj.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
36/38
Punonjsit e medies s shkruar ndikohen ngaparagjykimet e prgjithshme, mungesa einformacionit profesionalisht korrekt n fushn e
shndetit mendor, dhe prforcojn negativishtskemat paragjykuese t shoqris dukeshtrembruar kuptimin publik t ktyre shtjeven mbar shoqrin.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
37/38
Nj bashkpunim i ngusht midis profesionistve tshndetit mendor dhe medieve do t prmirsontecilsin e shkrimeve, do t lehtsonte jetesn e tsmurve mendor dhe familjeve t tyre, do tndihmonte n ndrtimin e nj mjedisi shoqror dhe ligjorm t pranueshm dhe funksional. Prkrah saj e
dshirueshme sht edhe nj prezenc m e madhe dhem me koh e profesionistve t shndetit mendor nshtypin e shkruar n Shqipri dhe Kosov.
Nj trajnim i mirfillt i punonjsve t mediave shqiptaren lidhje me shndetin mendor, terminologjin dhe
efektet e medies s shkruar tek ky komunitet dhe mgjer, sht i domosdoshm dhe tepr urgjent, pr trritur profesionalizmin ndr ta, por edhe pr tprmirsuar jetesn e komunitetit shqiptar n trsi.
Naim Fanaj & Alketa Berzani
8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj
38/38
Naim Fanaj & AlketaBerzani