CENTRUM ZIELONYCH TECHNOLOGII

Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznegow ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL

PRZYDOMOWEOCZYSZCZALNIE

CIEKWP O R A D N I K

Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL

B I A Y S T O K 2 0 0 8

PRZYDOMOWEOCZYSZCZALNIE

CIEKWP O R A D N I K

4

Wydawca:

Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL

B I A Y S T O K 2 0 0 8

Poradnik Przydomowe oczyszczalnie ciekw powsta w ramach projektu Centrum Zielonych

Technologii w zwizku z opracowywaniem moduowego programu szkolenia zawodowego z za-

kresu wykonywania przydomowych oczyszczalni ciekw,

Wyraone tu pogldy s wycznie pogldami autorw publikacji i w adnym przypadku nie mog

by utosamiane z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej

Zesp redakcyjny:Norbert Brzostowski (rozdziay 1, 6, 7, podrozdzia 3.1)

Micha Hawryyszyn (rozdziay 4, 5)

Daniel Karbowski (rozdziay 4, 5)

Stanisaw Paniczko (rozdzia 2, podrozdzia 3.2)

Konsultacja merytoryczna: dr in. Lech Magrel

Redakcja techniczna i jzykowa: Norbert Brzostowski, Piotr Galicki

Zdjcia: Piotr Galicki,

Micha Hawryyszyn, Daniel Karbowski (zdjcia nr 18, 38)

Rysunki: Agnieszka Brzostowska

55

1.0 Wprowadzenie ................................................................................................................. 9

2.0 Budowa i zasada dziaania przydomowych oczyszczalni ................................................... 11

2.1. Oczyszczalnie z drenaem rozsczajcym ........................................................................13

Osadnik gnilny ................................................................................................................ 14

Drena rozsczajcy .........................................................................................................17

Wentylacja .......................................................................................................................18

Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnym ................................................................................19

Przepompownie ................................................................................................................19

2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym ................................................................................. 21

2.3. Oczyszczalnie gruntowo-rolinne .....................................................................................23

2.4. Oczyszczalnie ze zoem biologicznym ...........................................................................27

2.5. Oczyszczalnie z osadem czynnym...................................................................................29

3.0 Analiza moliwoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni .......................... 31

3.1. Analiza aspektw prawnych ............................................................................................. 31

Prawo lokalne .................................................................................................................. 31

Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlane ...........................................................32

Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnego ......................................33

Lokalizacja oczyszczalni ..................................................................................................34

Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wody .......................................................36

3.2. Wymagania techniczne ....................................................................................................37

Ilo staych uytkownikw .............................................................................................37

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

Spis treci

6

Charakter obiektu ............................................................................................................40

Poziom wd gruntowych .................................................................................................40

Powierzchnia dziaki ........................................................................................................ 41

rdo zaopatrzenia w wod pitn ...................................................................................43

Rodzaj gruntu ..................................................................................................................43

Gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku .................................................44

Zastosowanie i dobr przepompowni ...............................................................................44

4.0 Monta na przykadzie oczyszczalni gruntowo-rolinnej ...................................................45

4.1. Rozplanowanie miejsc posadowienia elementw instalacji ................................................46

4.2. Monta osadnika gnilnego ...............................................................................................46

4.3. Monta przepompowni ....................................................................................................48

4.4. Wykonanie filtra gruntowo - rolinnego ............................................................................50

Wykonanie poczenia midzy drenaem rozsczajcym a osadnikiem .............................58

4.5. Wykonanie odprowadzenia ciekw .................................................................................59

5.0. Eksploatacja i konserwacja instalacji ................................................................................. 61

5.1. Badanie szczelnoci i rozruch oczyszczalni ...................................................................... 61

Badanie szczelnoci ......................................................................................................... 61

Rozruch oczyszczalni ...................................................................................................... 61

5.2. Naprawa i konserwacja lokalnych oczyszczalni ..................................................................62

Przyczyny usterek ............................................................................................................62

Najczstsze usterki ..........................................................................................................63

Konsekwencje le dobranej przepustowoci oczyszczalni ..................................................66

Konserwacja urzdze .....................................................................................................66

6.0. Efektywno ekonomiczna................................................................................................69

7.0. Moliwoci dofinansowania .............................................................................................77

7.1. rodki z przeznaczeniem wycznie na oczyszczalnie ......................................................77

Dotacje ...........................................................................................................................77

Kredyty i poyczki preferencyjne ......................................................................................79

7.2. Indywidualna oczyszczalnia jako element wikszego projektu ...........................................79

Dotacje ...........................................................................................................................79

Kredyty i poyczki preferencyjne ......................................................................................80

Literatura .................................................................................................................................82

Spis rysunkw i zdj ..............................................................................................................84

Spis tabel ................................................................................................................................85

7

Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW, w ramach Programu Inicjatywy Wsplnotowej

EQUAL dla Polski 2004 2006, wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecz-

nego, zrealizowaa projekt Centrum Zielonych Technologii.

Projekt by realizowany na Podlasiu przy wsppracy z Wojewdzkim Urzdem Pracy w Biaym-

stoku, Instytutem Zrwnowaonego Rozwoju sp. z o. o., Wysz Szko Agrobiznesu w omy,

EKOTON s.c., Bio-Wat sp. z o. o., Biurem Inicjatyw Rozwojowych i Forum Inicjatyw Rozwojowych.

Dotyczy on zagadnie zwizanych z rozwojem przedsibiorczoci, przeciwdziaaniem bezrobociu

oraz tworzeniem nowych miejsc pracy w oparciu o zasad zrwnowaonego rozwoju, bazujcego

na bogatych zasobach naturalnych wojewdztwa podlaskiego.

Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW, oprcz administracji caego projektu Centrum Zielonych

Technologii, odpowiadaa za realizacj jednego z jego tematw, a mianowicie tematu: Opraco-

wanie i wdroenie modelowego szkolenia z zakresu wykonywania przydomowych oczyszczalni

ciekw, jako sposb na utrzymanie i tworzenie nowych miejsc pracy.

W trakcie trwania naszego projektu stu Beneficjentw Ostatecznych uczestniczyo w 14 cyklach

warsztatw teoretycznych i praktycznych oraz w 3 wyjazdach studyjnych, dotyczcych przydomo-

wych oczyszczalni ciekw. Zorganizowanie warsztatw byo moliwe dziki wsppracy z wjtami

gmin: Wysokie Mazowieckie, Wyszki, Suwaki, Turo Kocielna, Zawady, Orla oraz z burmistrzami

Lipska i Choroszczy.

Dziki cennym uwagom Beneficjentw Ostatecznych, zawartym w ankietach ewaluacji warsztatw

i wypowiadanym w trakcie wielu dyskusji, udao nam si opracowa niniejszy Poradnik, w ktrym

zagadnienia, dotyczce przydomowych oczyszczalni ciekw, zostay ujte w aspektach: technolo-

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

Szanowni Pastwo!

8

gicznym, eksploatacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

Poradnik jest publikacj o charakterze informacyjnym i dydaktycznym, adresowan do szerokiego

grona odbiorcw, w tym do: przedstawicieli Maych i rednich Przedsibiorstw (MP), samorzdw

oraz rolnikw. Wraz z opracowanym w ramach projektu Moduowym Programem Szkolenia Zawo-

dowego stanowi znakomity materia szkoleniowy, ktry moe by wykorzystywany przez instytucje

szkoleniowe, rednie szkoy techniczne oraz techniczne i rolnicze uczelnie wysze.

Uwaamy, e olbrzymie zapotrzebowanie na budow przydomowych oczyszczalni ciekw na

terenach wiejskich przyczyni si do wzrostu zapotrzebowania na usugi zwizane z budow

i eksploatacj tych oczyszczalni, stwarzajc doskonae warunki dla rozwoju firm instalujcych tego

typu urzdzenia. Chcielibymy aby dziki wykorzystaniu niniejszego opracowania pracownicy MP

zdobyli nowe i podnieli posiadane kwalifikacje zawodowe. Uwaamy, e pozwoli to na rozszerze-

nie profilu dziaalnoci tych przedsibiorstw i wzrostu zatrudnienia w ich sektorze.

Mamy rwnie nadziej, e przekazywane Pastwu materiay wpyn na wzrost wiadomoci eko-

logicznej wykorzystujcych je osb i tym samym przyczyni si do poprawy funkcjonowania go-

spodarki wodno ciekowej i czystoci wd w naszym kraju.

Piotr Galicki, Monika Kurzawa

Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW

Projekt Centrum Zielonych Technologii

9

Kady obiekt mieszkalny lub uytecznoci publicznej musi mie rozwizany problem

odprowadzenia ciekw. W wikszych skupiskach ludnoci, gdzie funkcjonuje rozwinita infra-

struktura, cieki z wewntrznych instalacji pyn do zbiorowej kanalizacji miejskiej lub gminnej.

Odmienne rozwizania stosuje si w przypadku zabudowy rozproszonej: maego osiedla na pe-

ryferiach miasta, zabudowy zagrodowej, kolonijnej, leniczwek, pensjonatw i hoteli pooonych

w odosobnieniu. Jeeli nie ma moliwoci doprowadzenia kanalizacji sanitarnej, istniej do wyboru

dwa rozwizania: gromadzenie ciekw w szczelnych zbiornikach, tzw. szambach lub oczyszczanie

ich we wasnym zakresie. Poniewa szamba maj okrelon pojemno, ich uytkowanie wie si

z duymi kosztami wielokrotnego wywoenia nieczystoci. Budowa przydomowej (przyzagrodo-

wej) oczyszczalni ciekw, czyli oczyszczalni obsugujcej do 50 mieszkacw (tj. o przepusto-

woci do okoo 5 m3 cieku na dob), pociga rwnie znaczne koszty, lecz jej eksploatacja jest

o wiele tasza.

Istnieje kilka rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw i wiele szczegowych rozwiza.

Moemy wyrni pi gwnych rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw:

z drenaem rozsczajcym,

z filtrem piaskowym,

z filtrem gruntowo rolinnym,

ze zoem biologicznym,

z komor osadu czynnego.

Charakterystyka oraz zasada dziaania rnych rodzajw oczyszczalni ciekw zostaa przedsta-

wiona w rozdziale drugim.

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

1. Wprowadzenie

Wybr rodzaju oczyszczalni zaley nie tylko od zasobnoci portfela i decyzji inwestora, ale te

od pewnych ogranicze prawnych i technicznych zwizanych z jej budow. Budujc indywidualn

oczyszczalni ciekw naley zachowa odpowiednie odlegoci od m.in. budynkw mieszkalnych,

studni, granic dziaki i drzew. Kada instalacja musi by dobrana w sposb indywidualny. Jest to

moliwe, poniewa istniej rne warianty poszczeglnych rodzajw oczyszczalni. Projekt musi

uwzgldnia wiele aspektw, m.in. liczb mieszkacw, a tym samym ilo dostarczanych ciekw,

charakter obiektu, moliwoci gruntowo-przestrzenne. Analiza moliwoci doboru oczyszczalni za-

warta jest w rozdziale trzecim.

Monta naley zleci dowiadczonej firmie instalatorskiej, ktra zapewni staranne wykonanie oczysz-

czalni i waciwy jej rozruch. Etapy budowy oczyszczalni przedstawione s w rozdziale czwartym.

Producenci maych oczyszczalni zadbali o prostot ich obsugi i rzadkie, nie czciej ni raz na

p roku przegldy. Niezbdne zabiegi zwizane z rozpoczciem pracy oczyszczalni oraz obsug

i ewentualnymi problemami w jej funkcjonowaniu opisane s w rozdziale pitym.

Naley pamita o tym, e oczyszczalnia jest inwestycj trwa, majc przynie korzy ekolo-

giczn i ekonomiczn w duszym okresie. Jest to zwizane z tym, e koszt budowy szamba jest

niszy, ni koszt montau oczyszczalni, ale koszty eksploatacji szamba s znacznie wysze, ni

koszty eksploatacji indywidualnej oczyszczalni. W zwizku z tym istnieje taki okres czasu, po kt-

rym inwestycja si zwrci. Na rysunku 1 przedstawiono wykres zalenoci sumy kosztw zakupu

(montau) i eksploatacji obydwu, w/w rozwiza. atwo dostrzec, i na krtki okres czasu (do 3 lat)

szambo opaca si bardziej, w przypadku duszych okresw analizy, oczyszczalnia jest zdecydowa-

nie bardziej efektywna finansowo. Okres zwrotu budowy oczyszczalni (w naszym przykadzie s to

3 lata) w porwnaniu do szamba, jest uzaleniony od rodzaju zastosowanych rozwiza i waha si

od 2 do 5 lat. Istotne jest rwnie, czy na budow oczyszczalni otrzymamy preferencyjny kredyt lub

najlepiej dotacj z funduszy unijnych.

Rysunek 1. Ideowy schemat analizy opacalnoci przydomowych oczyszczalni

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 100

5

10

15

20

25

Szambo Oczyszczalnia

Lata eksploatacji

Kos

zt [t

ys. z

]

10

Wicej na temat sposobw wyliczania efektywnoci ekonomicznej mona dowiedzie si w roz-

dziale szstym. Moliwoci dofinansowania oczyszczalni zaprezentowano w rozdziale sidmym.

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

2. Budowa i zasada dziaania przydomowych oczyszczalni

11

Procesy zachodzce w kadej oczyszczalni mona podzieli na dwa gwne etapy: bez-

tlenowe i z udziaem tlenu. Rysunek 2 prezentuje oba etapy oczyszczania ciekw i zestawienie

rnych rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw wraz z moliwymi odbiornikami.

Wstpne podczyszczanie polega na mechanicznym oddzieleniu zanieczyszcze poprzez procesy

opadania i wypywania, a take procesy zwizane z fermentacj osadu, w ktrym dominuj bak-

terie oraz inne mikroorganizmy beztlenowe. Procesy te zachodz w pierwszym zbiorniku kadej

oczyszczalni tj. osadniku gnilnym. Podczyszczone, odpywajce do dalszych elementw instalacji,

cieki nazywane s szar wod.

cieki zawierajce due iloci tuszczw wymagaj ich oddzielenia ze wzgldu na zabezpieczenie

kolejnych elementw instalacji. Separacja tuszczw istotnie poprawia skuteczno i wydajno

caego ukadu. Jest to szczeglnie wane w przypadku, gdy osadnik jest oddalony kilka metrw

od budynku. Istnieje wwczas niebezpieczestwo wychadzania ciekw i osadzania si tuszczu

wewntrz rur kanalizacyjnych, co prowadzi do zmniejszenia wydajnoci oczyszczalni. Proces od-

dzielania tuszczu zachodzi w specjalnych urzdzeniach, tzw. separatorach.

Drugi etap oczyszczania ciekw zwizany jest z doczyszczaniem tlenowym. W tym przypadku

decydujc rol odgrywaj mikroorganizmy tlenowe, dziki ktrym zachodz kolejne procesy bio-

chemiczne.

Procesy te mog by dodatkowo intensyfikowane poprzez zastosowanie urzdze napowietrzaj-

cych.

Etap ten moe przebiega w kompaktowych urzdzeniach, np.: z wykorzystaniem zoa biologicz-

nego lub w formie drenau.

12

Rysunek 2. Rodzaje przydomowych oczyszczalni ciekw

Oczyszczone w ten sposb cieki s wprowadzane do odbiornika. Moe nim by woda pynca

lub stojca, bd grunt; wwczas odbywa si to za porednictwem studni chonnej lub drenau

rozsczajcego. Wybr odbiornika jest uzaleniony od rodzaju zastosowanej oczyszczalni oraz

warunkw gruntowo przestrzennych.

W zalenoci od istniejcych warunkw na danym terenie, np.: poziomu wd gruntowych, rodzaju

gruntu, wielkoci dziaki, moliwe jest zastosowanie rnych rodzajw przydomowych oczyszczal-

ni ciekw.

13

Rysunek 3. Schemat budowy oczyszczalni drenaowej ze studzienk zbierajc

2.1. Oczyszczalnie z drenaem rozsczajcym

Drenaowa oczyszczalnia ciekw jest najprostszym rodzajem oczyszczalni. Schemat ideowy

prezentuje rysunek 3. cieki odpywajce z budynku (1) trafiaj do osadnika gnilnego (2). W

szczeglnych przypadkach przed osadnikiem znajduje si separator tuszczw. Po wstpnym pod-

czyszczeniu cieki s rwnomiernie rozprowadzane do poszczeglnych nitek drenaowych (4) za

pomoc studzienki rozdzielajcej (3). Nastpnie cieki s rozsczane do gruntu (4), gdzie nastpu-

je doczyszczanie tlenowe. Wszystkie dreny mog czy si rur zbierajc i studzienk zbierajc,

ktrej zadaniem jest napowietrzanie wszystkich drenw (5). Mog istnie take rozwizania,w

ktrych kada nitka drenaowa posiada wasn studzienk napowietrzajc.

Opis: 1 - dopyw ciekw, 2 - osadnik gnilny, 3 - studzienka rozprowadzajca, 4 - nitki drenaowe,

5 - studzienka zbierajca.

Elementy oczyszczalni drenaowej:

dopyw ciekw,

separator tuszczw (fakultatywnie),

osadnik gnilny (jedno lub kilku komorowy),

rura PCV o rednicy zazwyczaj 100 -110 mm czca osadnik ze studzienk rozdzielcz,

studzienka rozdzielcza,

rury drenaowe,

napowietrzanie (wentylacja wysoka i wentylacja niska - studzienka zbiorcza).

14

Budow oczyszczalni drenaowej przedstawia rysunek 4. Podane s na nim najistotniejsze mini-

malne i maksymalne wielkoci zwizane z elementami oczyszczalni.

Dopyw ciekw stanowi wyprowadzona z budynku rura kanalizacji wewntrznej. W przypad-

ku ryzyka zwizanego z wystpieniem niskich temperatur zaleca si dodatkowo zabezpieczy

rur przez docieplenie (np.: poprzez wykonanie obsypki ulem, bd innym materiaem o do-

brych waciwociach izolacyjnych). Najczciej do domw jednorodzinnych stosuje si rury PCV

o rednicy 100 -160 mm.

Osadnik gnilnycieki z budynku trafiaj do osadnika gnilnego. Jest to zamknity, szczelny zbiornik, w ktrym za-

chodz wstpne procesy oczyszczania ciekw. Najczciej stosuje si osadniki z tworzyw sztucz-

nych (gwnie z polietylenu o wysokiej gstoci), ze wzgldu na du trwao, odporno na

korozj i atwo montau.

Niekiedy stosowane s take zbiorniki poliestrowo - szklane (tzw. wkno szklane), ktre s bar-

dziej podatne na uszkodzenia mechaniczne ze wzgldu na mniejsz plastyczno surowca,

z ktrego s wykonane.

Osadniki mog by take wykonane z betonu. Na rynku s dostpne jako prefabrykaty (jako jeden

element s dostarczane na miejsce budowy) lub pprefabrykaty, ktre wymagaj czenia dwch

lub wicej elementw.

Osadniki mog by zoone z jednej lub wielu komr. Do montau przydomowych oczyszczalni

najczciej stosuje si zbiorniki o budowie jedno-, dwu-, oraz trzykomorowej.

Najwaniejsze elementy budowy osadnika przedstawia rysunek 5. cieki doprowadzane s do zbior-

nika przez krciec dolotowy.

Rysunek 4. Oczyszczalnia drenaowa

15

W osadnikach gnilnych stosowane s kosze filtracyjne, w skrcie s one nazywane filtrami. S one

wypenione ksztatkami polietylenowymi i zapobiegaj przedostawaniu si czci staych cieku do

pozostaych elementw oczyszczalni.

Krciec wylotowy suy do odprowadzenia podczyszczonych ciekw do dalszej czci instalacji

oczyszczalni. Pokrywa zapewnia moliwo dostania si do osadnika w celu kontroli jego pracy.

W osadniku gnilnym, cieki powinny by przetrzymywane 2-3 doby. Krtszy okres przetrzymywa-

nia nie zapewnia waciwego poziomu wstpnego podczyszczenia, a zbyt dugie przetrzymywanie

powoduje niekorzystny rozwj procesw gnilnych.

Schemat procesw przebiegajcych w osadniku gnilnym przedstawia rysunek 6.

Rysunek 5. Budowa osadnika gnilnego, jednokomorowego

Rysunek 6. Procesy podczyszczania w osadniku gnilnym

Opis procesw zachodzcych z osadniku: 1 - flotacja (unoszenie si) zanieczyszcze, 2 - sedy-

mentacja (opadanie) osadu, 3 osad, 4 - dno osadnika, 5 - kosz filtracyjny, 6 - napyw ciekw do

filtra, 7 - wylot podczyszczonych ciekw i napyw powietrza, 8 - kouch fermentacyjny, 9 - wylot

gazw fermentacyjnych.

16

Kolejnym elementem czyszczalni drenaowej jest studzienka rozdzielcza. Jej zadaniem jest rw-

nomierne rozprowadzenie dopywajcych ciekw do poszczeglnych nitek drenau. Rysunek 7

obrazuje budow studzienki rozdzielczej.

Rysunek 7. Przykady studzienki rozprowadzajcej

a) schemat studzienki w ksztacie prostopadocianu, b) zdjcie studzienki w ksztacie walca

Studzienki rozdzielcze maj zazwyczaj ksztat prostopadocianu lub walca z maksymalnie sied-

mioma otworami o rednicy 110 mm. Do jednego z nich instaluje si rur doprowadzajc ciek,

stanowic poczenie midzy osadnikiem, a studzienk rozdzielcz. Do szeciu pozostaych

otworw podcza si rury drenaowe.

Ilo wykorzystywanych otworw jest zalena od iloci nitek drenaowych, ktre bd montowane,

a to z kolei zaley m. in. od warunkw terenowych: wielkoci, ksztatu dziaki, tego czy i w jakiej

odlegoci wystpuj inne obiekty i urzdzenia infrastrukturalne.

Studzienki od gry s zabezpieczane pokrywami betonowymi, bd, co jest czciej stosowane,

pokrywami wykonywanymi z tego samego materiau, co sama studzienka, tj. z polietylenu.

W przypadku, gdy istnieje konieczno gbszego uoenia drenau moemy zastosowa odpo-

wiednie nadbudowy. Maj one wysoko 25 - 50 cm. Naley pamita, aby studzienki byy dostp-

ne z powierzchni terenu na wypadek ewentualnych napraw lub zabiegw konserwacyjnych.

a) b)

17

Drena rozsczajcyJest to ukad rwnolegle poczonych ze sob rur, ktre maj za zadanie rwnomierne rozprowadze-

nie podczyszczonych ciekw na powierzchni zwanej poletkiem filtracyjnym.

Rysunek 8. Przekrj przez drena rozsczajcy

Jako drena rozsczajcy najczciej stosowane s rury PCV o rednicy 100 - 110 mm, z otworami

w formie naci bd nawiercanych otworw.

Przy planowaniu gbokoci wykopw pod drena, podstawowym wymogiem jest zachowanie

minimalnej odlegoci drenau od maksymalnego rocznego poziomu wd gruntowych 150 cm.

Wykopy na poszczeglne rury maj zwykle szeroko ok. 50 cm. Wielko t moemy zmniejszy

do 30 - 40 cm.

Grna cz rury drenaowej powinna by zabezpieczona geowknin. Jest to specjalny materia

z tworzywa sztucznego (mata o gruboci ok. 0,3 - 0,5 mm), ktra zabezpiecza drena przed zamu-

laniem i zarastaniem ukadu, co jest szczeglnie wane w przypadku ulewnych deszczy.

Warstwa filtracyjna, pod drenaem, powinna by wykonana ze wiru (optymalnie pukanego)

o uziarnieniu 16 - 32 mm, alternatywnie mona zastosowa drobny tucze, tzw. drogowy. Odpo-

wiednie uziarnienie filtra jest niezbdne, aby zapewni waciwy dostp tlenu i zminimalizowa

ryzyko kolmatacji (zarastania, zamulania warstwy filtracyjnej).

Prawidowe wyprowadzenie drenau rozsczajcego ze studzienki rozdzielajcej polega na pod-

czeniu kadej nitki drenau do jednego wyjcia w studzience.

Rysunek 9 prezentuje prawidowy (kolor zielony) i nieprawidowy (kolor czerwony) sposb pod-

czenia.

18

Podczas ukadania rur drenaowych zalecane jest zachowanie odpowiednich spadkw. Maj one

zapewni prawidow prac caego systemu drenaowego, czyli rwnomierne rozprowadzenie cie-

kw po caym poletku filtracyjnym. Spadki rur powinny wynosi od 0,0% do 3,0%.

Zalecane minimalne odlegoci midzy poszczeglnymi nitkami drenau wynosz od 1,5 do 2 m,

za maksymalne ich zagbienie w gruncie wynosi 1,0 - 1,30 m. Zaley ono zarwno od gbokoci

wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z domu (instalacja wewntrzna), jak rwnie od strefy klima-

tycznej i rodzaju gruntu.

Wielkoci powysze s determinowane dwoma gwnymi czynnikami:

a) kosztami wykonania (wykopw, kruszywa, robocizny),

b) czynnikami biologicznymi - w zwizku z tym, i na warstwie filtracyjnej pod drenem, rozwijaj

si mikroorganizmy tlenowe, zdecydowanie nie jest wskazane zbyt gbokie posadowienie drenw;

im gbiej, tym ilo niezbdnego dla mikroorganizmw tlenu jest mniejsza.

Maksymalna dugo jednej nitki drenau wynosi 20 - 25 m. Przy wikszych odlegociach istnieje

due prawdopodobiestwo, i ukad drenacyjny nie bdzie pracowa prawidowo, poniewa do

kocowych odcinkw cieki nie bd dopyway. Zalecana dugo minimalna: 6 - 8 m.

Obszar, na ktrym uoony jest drena mona uytkowa w sposb ograniczony. Nie moe by

on poddawany obcieniom mechanicznym zwizanym z przemieszczaniem si pojazdw. Bez-

wzgldnie zabronione jest nasadzanie rolin (szczeglnie o rozwinitych systemach korzeniowych),

ze wzgldu na moliwo zmniejszenia wiata kanau, a niekiedy wrcz zatkania rur drenaowych.

Najczciej jest on poronity traw.

WentylacjaKolejnym, bardzo wanym warunkiem, koniecznym dla prawidowego doczyszczania ciekw

w gruncie jest zapewnienie przewietrzania zoa filtracyjnego (warstwa kruszywa pod drenami).

W tym celu stosuje si tak zwan wentylacj wysok oraz wentylacj nisk. Wentylacja wyso-

ka to rura PCV o rednicy 110 mm, ktra powinna by wyprowadzona min. 50 cm ponad kalenic

dachu.

Wentylacj nisk stanowi studzienka zbierajca (rysunek 10) wraz z dodatkowym kominkiem na-

powietrzajcym, wyprowadzonym 50 cm ponad powierzchni terenu, zabezpieczonym daszkiem,

ktry chroni przed czynnikami atmosferycznymi i gryzoniami. Innym rozwizaniem jest zastosowa-

nie do kadej nitki drenaowej osobnego kominka napowietrzajcego.

Rysunek 9. Schemat podczenia drenau do studzienki rozdzielajcej

19

Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnymW przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych, stosuje si nasyp z piasku w celu uzyskania

wymaganej odlegoci 1,5 m od drenau do poziomu lustra wd. W przypadku tego rozwizania

drena rozsczajcy ukada si w zbudowanym nasypie. Dodatkowym elementem oczyszczalni

bdzie przepompownia toczca cieki na nasyp.

PrzepompowniePrzepompownie stosowane s w celu przetoczenia ciekw na wyszy poziom. W przypadku

przydomowych oczyszczalni ciekw wymagane s dla gboko pooonego wyjcia rury kanaliza-

cyjnej z budynku oraz przy zastosowaniu kopca filtracyjnego.

Innym przypadkiem, w ktrym moe okaza si konieczne zastosowanie przepompowni w celu

przetoczenia oczyszczonego cieku do odbiornika s oczyszczalnie biologiczno-mechaniczne,

bd oczyszczalnie ze zoem biologicznym, w ktrych zastosowano dolny odpyw oczyszczo-

nych ciekw.

Przepompownia jest to szczelny zbiornik (najczciej z tworzywa sztucznego, cho niekiedy wyko-

rzystywane s zbiorniki lub krgi betonowe), w ktrym umieszczona jest pompa pywakowa (czyli

pompa, do ktrej przymocowany jest czujnik poziomu cieczy nazywany pywakiem), ktra okreso-

wo (po napyniciu okrelonej porcji ciekw) wcza si i przetacza cieki do kolejnych elementw

systemu zwizanego z oczyszczaniem ciekw.

Dobr pompy nie jest spraw atw i musi uwzgldnia szereg aspektw zwizanych z warunkami

organizacyjno-technicznymi na dziace oraz parametrami samego urzdzenia. Jeli pompa ma suy

Rysunek 10. Schemat studzienki zbierajcej.

20

tylko podniesieniu ju podczyszczonych w osadniku ciekw na wyszy poziom moemy zasto-

sowa pomp przystosowan do toczenia tzw. wody brudnej (pompy do brudnej wody). Tego

typu pomp moemy rwnie zastosowa do przetoczenia podczyszczonych ciekw na zoe

biologiczne, bd do odbiornika ktrym moe by np.: studnia chonna.

W przypadku koniecznoci toczenia ciekw surowych (np.: do osadnika), niezbdne s specjalnie

przystosowane urzdzenia (pompy do ciekw surowych), ktre mog posiada tzw. rozdrabniacze

(wirniki, zaopatrzone w ostre noe, ktre s montowane od dou pompy, czyli tam gdzie cieki

s zasysane).

Gwne zalety oczyszczalni z drenaem rozsczajcym: prosta konstrukcja,

niskie koszty zakupu urzdze,

nie wymaga specjalistycznej wiedzy ani nadzoru (praktycznie bezobsugowa),

dua odporno na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,

niskie koszty eksploatacji; ewentualnym kosztem moe by zakup specjalnych biopreparatw

wspomagajcych procesy oczyszczania w szczeglnych okolicznociach,

duga ywotno urzdze,

niska awaryjno, o ile przestrzegane s zalecenia producenta co do prawidowej eksploatacji

oraz okresowych przegldw najwaniejszych elementw,

Gwne wady oczyszczalni z drenaem rozsczajcym: stosunkowo dua powierzchnia dziaki niezbdna do jej instalacji,

brak kontroli sprawnoci oczyszczalni (efektw oczyszczania) ze wzgldu na to, i dreny s

uoone w ziemi, bardzo trudny jest pobr prbek do badania efektywnoci oczyszczania, jak

rwnie jakakolwiek regulacja zachodzcych procesw,

istnieje powane ryzyko zwizane ze zmianami fizyko-biologicznymi, ktre mog mie miejsce

niezalenie od czowieka,

sumienne i bezsprzecznie wymagane stosowanie biopreparatw w celu utrzymania odpowied-

niej jakoci flory bakteryjnej,

moliwo przewymiarowania podczas projektowania.

21

2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym

Oczyszczalnie z filtrem piaskowym stosowane s w przypadku gruntu zbyt przepuszczalnego

lub gruntu nieprzepuszczalnego. Pierwszym elementem takiego rozwizania jest osadnik gnilny,

w ktrym nastpuje I faza oczyszczania. Nastpnie cieki przepywaj grawitacyjnie, bd s prze-

taczane przez przepompownie na filtr piaskowy.

Na filtrze piaskowym cieki s rwnomiernie rozprowadzane poprzez drena rozsczajcy. Na-

stpuje tu II etap oczyszczania biologiczny. Na wirze, ktry stanowi gwne wypenienie filtra,

rozwijaj si bakterie tlenowe i beztlenowe oraz inne mikroorganizmy, ktre s odpowiedzialne

za proces doczyszczania. Przefiltrowane cieki s odprowadzane przez dreny zbierajce do studni

zbiorczej, a stamtd do odbiornika.

Elementy skadowe przykadowej oczyszczalni tego typu:

osadnik gnilny,

studzienka rozdzielcza,

drena rozsczajcy,

warstwa filtracyjna,

drena zbierajcy,

folia uszczelniajca (ewentualnie grunt zagszczony o dobrych waciwociach izolacyjnych,

np.: glina),

studzienka zbiorcza (w razie koniecznoci przetoczenia oczyszczonych ciekw stosuje si

pomp pywakow),

odprowadzenie oczyszczonych ciekw (warianty: studnia chonna, drena rozsczajcy,

zbiornik wodny).

Zasad funkcjonowania i budow oczyszczalni przedstawia rysunek 11. W przykadzie zastosowano

odprowadzenie oczyszczonych ciekw przez studni chonn.

Rysunek 11. Oczyszczalnia z filtrem piaskowym

22

Pierwsze elementy oczyszczalni: osadnik i studzienka rozdzielcza s analogiczne, jak w przypadku

innych rodzajw oczyszczalni. Podobnie drena rozsczajcy stanowi rury PCV o rednicy 100

-110 mm.

Faza doczyszczania ciekw przebiega w filtrze piaskowym. Stanowi go warstwa filtracyjna uszczel-

niona w sposb naturalny gruntem trudno przepuszczalnym lub foli o gr. min. 0,5 mm, chocia

w praktyce zaleca si stosowanie folii grubszej - tj. 0,8 - 1 mm, ze wzgldu na ewentualne uszko-

dzenia podczas montau.

Wypenieniem filtra piaskowego jest najczciej wir lub piasek. Grubo tej warstwy to 0,8 -1 m.

Cakowit jej powierzchni okrela si na podstawie iloci drenw. Doczyszczone cieki dostaj si

poprzez drena zbierajcy do studzienki zbiorczej.

Mog one by wykorzystywane do celw gospodarczych (np.: do mycia samochodu, podlewania

trawnikw itp.). Naley pamita, e wody tego typu nie mog by uywane do podlewania upraw

warzywnych. Zwizane jest to z tym, i w wodach tego typu mog znajdowa si formy przetrwal-

nikowe mikroorganizmw chorobotwrczych.

W innym przypadku cieki trafiaj do odbiornika. Zalenie od lokalnych warunkw gruntowo

wodnych, wielkoci dziaki, preferencji inwestora, mona je odprowadzi do studni chonnej,

drenau rozsczajcego lub wd powierzchniowych.

Zastosowanie studni chonnej jest moliwe, o ile poziom wd gruntowych nie jest wyszy, ni

1 m od jej dna. Studni chonn stanowi mog np.: krgi betonowe z otworami (o rednicy 20 - 30 mm)

wykonanymi na poziomie waciwej warstwy filtracyjnej, zaleca si wykonanie obsypki wok krgw

z materiau o waciwociach filtracyjnych (gruby wir, kruszywo).

Drena rozsczajcy do gruntu mona stosowa, o ile poziom wd gruntowych nie jest wyszy,

ni 1,5 m od dna drenu i s to grunty dobrze przepuszczalne. Dugo nitek drenaowych jest

o 50-60% krtsza, ni drenau stosowanego jako metoda doczyszczania ciekw. Dla 4 -5 oso-

bowej rodziny, na gruntach gdzie zastosowano osadnik o pojemnoci 2 m3 wystarczy ok. 10 -14 m

drenau odprowadzajcego oczyszczone cieki.

Kolejny moliwy odbiornik oczyszczonych ciekw to wody powierzchniowe, przy czym odpro-

wadzane cieki nie mog pogorszy stanu czystoci wd, co wynika z obowizujcych aktw

prawnych (Prawo Wodne). W tym wypadku istnieje konieczno posiadania pozwolenia wodno-

prawnego i okresowej kontroli stopnia oczyszczania ciekw.

W przypadku, gdy stosowny odbiornik wodny znajduje si na dziace inwestora i jest w caoci

jego wasnoci, obostrzenia wynikajce ze wspomnianego powyej aktu prawnego nie obowizu-

j. Stopie oczyszczania ciekw w filtrze piaskowym jest nieco wyszy, ni w przypadku drenau

rozsczajcego. Tego typu rozwizanie gwarantuje znaczn redukcj BZT51 oraz zawiesin. Znacznie

gorsze efekty uzyskuje si, jeeli chodzi o zwizki azotu. Take redukcja fosforu, ktra w pocztko-

wej fazie oczyszczania nastpuje bardzo efektywnie, z biegiem czasu maleje.

1 BZT (biochemiczne zapotrzebowanie na tlen) - jest jednym ze wskanikw zanieczyszczenia ciekw substancjami organicznymi. BZT okrela

ilo tlenu zuywanego przez mikroorganizmy do utlenienia w okrelonym czasie substancji organicznych (i niektrych substancji nieorganicznych)

zawartych w ciekach.

23

Gwne zalety oczyszczalni z filtrem piaskowym: prosta konstrukcja,

niskie koszty zakupu oczyszczalni,

dua odporno zwizana z nierwnomiernoci w dopywie ciekw,

niskie koszty eksploatacji (ewentualnie, o ile wystpuje przepompownia - koszty energii elek-

trycznej zwizanej z prac pompy pywakowej),

moliwo gospodarczego wykorzystania ciekw oczyszczonych (np.:: do podlewania traw-

nika, mycia samochodu, itp.).

Gwne wady oczyszczalni z filtrem piaskowym: stosunkowo dua powierzchnia niezbdna do jej instalacji (podobna jak w przypadku drenau

rozsczajcego),

wysze koszty i wikszy nakad pracy zwizany z wykonaniem filtra piaskowego, wynikajcy

gwnie z faktu, i filtry najczciej s wykonywane jako napowierzchniowe, m. in. ze wzgl-

du na konieczno zachowania podstawowego warunku jakim jest 1,5 m od dna drenw do

powierzchni zwierciada wd gruntownych; w zwizku z tym integralnym elementem takie-

go rozwizania czsto bywa take przepompownia. Istotnym kosztem jest take zakup folii

uszczelniajcej.

konieczno wykonania zabezpieczenia przed uszkodzeniem filtra piaskowego przez czynniki

atmosferyczne np.:: poprzez palikowanie obrzey filtra lub czynniki mechaniczne (zwierzta

gospodarcze, itp.) poprzez wykonanie ogrodzenia.

2.3. Oczyszczalnie gruntowo-rolinne

Oczyszczalnie gruntowo - rolinne s obiektami, ktre mona okreli jako sztuczne ekosystemy

bagienne. cieki oczyszczane s poprzez zachodzce procesy biochemiczne oraz filtracj.

Za wysok efektywno oczyszczania ciekw odpowiada m.in. zoony kompleks, w ktrym istot-

n rol odgrywaj roliny, zastosowane podoe mineralne i organiczne oraz dua rnorodno

gatunkowa mikroorganizmw.

Podzia oczyszczalni gruntowo - rolinnych:

a) oczyszczalnie z przepywem podpowierzchniowym:

z przepywem poziomym,

z przepywem pionowym

b) oczyszczalnie z przepywem powierzchniowym:

z wynurzonymi makrofitami,

z pywajcymi makrofitami,

z makrofitami zakorzenionymi o pywajcych liciach,

z makrofitami tworzcymi pywajce maty,

z zanurzonymi makrofitami,

c) oczyszczalnie z przepywem kombinowanym.

24

W Polsce najczciej stosowane s oczyszczalnie z przepywem podpowierzchniowym, rnice

si midzy sob gwnie rozwizaniami zwizanymi ze skadem poszczeglnych warstw w filtrze

gruntowo - rolinnym oraz skadem gatunkowym nasad rolinnych.

Elementy oczyszczalni gruntowo-rolinnej:

osadnik gnilny,

przepompownia (o ile jest taka konieczno),

studzienka rozdzielcza,

filtr gruntowo rolinny,

drena rozsczajcy i zbierajcy,

odprowadzenie oczyszczonych ciekw (warianty: studnia chonna, drena rozsczajcy,

zbiornik wodny).

Rysunek 12. Oczyszczalnia gruntowo-rolinna

Pierwszy etap oczyszczania przebiega analogicznie, jak w przypadku innych oczyszczalni. Ze zbior-

nika gnilnego cieki trafiaj do studzienki rozdzielczej. Jeeli jest taka konieczno cieki s do niej

przepompowywane mechanicznie.

Ze studzienki cieki przedostaj si za pomoc drenau rozsczajcego do filtra gruntowo-rolin-

nego. Jego forma moe by rna, w zalenoci od warunkw lokalnych. Przykadow budow

obrazuje rysunek 13. Filtr od spodu powinien by uszczelniony foli o zalecanej gruboci 1 mm.

Filtr gruntowo-rolinny posiada kilka warstw, np.:

warstw doln o gruboci okoo 20 cm, wykonan ze wiru pukanego o granulacji 2 16 mm,

w szczeglnych przypadkach 2 32 mm,

warstw rodkow o gruboci ok. 50 cm, o skadzie: piasek lub wir drobny o granulacji do

2 mm; jeli grunt rodzimy (czyli ziemia z wykopu) charakteryzuje si dobr przepuszczalno-

ci moe zosta ona wykorzystana do wykonania tej warstwy,

warstw grn o gruboci 20 25 cm, wykonan z piasku i dobrze przepuszczalnej ziemi

z dodatkiem skadnikw organicznych, np.: wirw, somy lub kory w stosunku 4:1 lub 3:1

(stosunek ziemi do skadnikw organicznych).

25

Na filtrze gruntowo-rolinnym zdecydowanie zaleca si stosowanie rolin charakterystycznych

dla ekosystemw bagiennych, np.:

Trzcina pospolita (Phragnites communis),

Paka wodna (Typha sp.),

Sit (Juncus sp.),

Turzyca (Carex sp.),

Manna mielec (Glyceria maxima),

Kosaciec ty (Iris pseudocorus),

Wierzby krzewiaste (Salix cinerea, Salix peuntandra).

Moliwe jest rwnie stosowanie innych gatunkw bytujcych w odmiennych ekosystemach,

niemniej roliny powinny charakteryzowa si:

intensywnym przyrostem w cigu roku,

atwoci adaptacji w danym rodowisku i warunkach klimatycznych,

odpornoci na szkodniki,

rozwinitym systemem korzeniowym.

Po doczyszczeniu w filtrze cieki s zbierane przez drena. S to zazwyczaj rury PCV (o rednicy

100 bd 110 mm) z naciciami, bd rury tzw. melioracyjne, albo gitkie, suce do odwadniania

terenw. W rzadkich przypadkach profiluje si dno filtra tak, aby woda samoczynnie spywaa do

okrelonego miejsca, z ktrego dalej jest odprowadzana do odbiornika.

Oczyszczone cieki mog trafi do wody pyncej, stojcej lub do gruntu za porednictwem studni

chonnej lub drenau rozsczajcego.

Rysunek 13. Przekrj przez filtr gruntowo-rolinny z podpowierzchniowym pionowym przepywem ciekw

26

Gwne zalety oczyszczalni rolinno-gruntowych: prosta konstrukcja,

bardzo wysoka sprawno (redukcja zanieczyszcze),

moliwo wykorzystania (zagospodarowania) filtra jako elementu dekoracyjnego na dziace,

moliwo wykorzystania lokalnej rolinnoci bagiennej,

dua odporno na nierwnomierno, a nawet okresowy brak w dopywie ciekw,

moliwo wykorzystania istniejcego szamba (o ile jest ono szczelne),

moliwo wykorzystania gospodarczego oczyszczonych ciekw.

Gwne wady oczyszczalni rolinno-gruntowych: stosunkowo dua powierzchnia niezbdna do wykonania filtra,

wysoki koszt zakupu folii, pompy, wypenienia filtra,

konieczno zakupu rolin do nasadze na filtrze.

27

2.4. Oczyszczalnie ze zoem biologicznym

Zoa biologiczne s to urzdzenia, w ktrych do oczyszczania ciekw wykorzystuje si naturalne,

tlenowe procesy rozkadu biochemicznego zanieczyszcze przebiegajce na specjalnym wypenieniu.

Elementy skadowe przykadowej oczyszczalni tego typu:

osadnik gnilny,

zoe biologiczne,

odprowadzenie oczyszczonych ciekw (warianty: studnia chonna, drena rozsczajcy,

zbiornik wodny).

Rysunek 14. Budowa oczyszczalni ze zoem biologicznym

Pierwszym elementem tego systemu jest osadnik gnilny, w ktrym cieki przetrzymywane s 2-3

doby i nastpuje ich wstpne podczyszczenie.

Nastpnie, grawitacyjnie, cieki s doprowadzane do drugiego zbiornika ze zoem biologicznym.

Istniej dwa rodzaje z: zraszane i obrotowe.

Zoa zraszane mog pracowa jako urzdzenia do usuwania zanieczyszcze organicznych lub do

usuwania azotu amonowego (zoa nitryfikujce). W zoach tych zachodzi rwnie proces cz-

ciowej denitryfikacji w niedotlenionych czciach wypenienia zoa. Budow zoa przedstawia

rysunek 15.

Rysunek 15. Zoe zraszane

28

Zasadniczym elementem zoa jest specjalne wypenienie, wykonane najczciej z tworzywa sztucz-

nego, na powierzchni ktrego rozwija si bona biologiczna (zesp mikroorganizmw skadajcy si

gwnie z bakterii biorcych zasadniczy udzia w oczyszczaniu ciekw).

cieki powinny by rwnomiernie rozprowadzane (najczciej dzieje si to poprzez zastosowanie

rury z naciciami, bd tarczy rozbryzgowej). cieki od gry przesczaj si powoli przez zoe.

Bakterie oraz inne mikroorganizmy, ktre rozwijaj si na rnych warstwach (gbokociach) zoa,

rozkadaj przesczajce si cieki.

Drugi rodzaj zoa biologicznego, to zoe zanurzane zwane te tarczowym lub obrotowym.

Zoa zanurzane polecane s szczeglnie dla obiektw, gdzie wystpuj due nierwnomiernoci

zrzutu ciekw a cieki zawieraj du ilo zawiesin.

Po doczyszczeniu na zou, oczyszczone cieki mog by odprowadzane do rodowiska. Podobnie

jak w przypadku oczyszczalni z filtrem piaskowym i filtrem gruntowo-rolinnym, moe to by

wyprowadzenie do gruntu lub wody.

Najwaniejsze zalety zoa biologicznego w stosunku do innych rozwiza, to:dua odporno na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,

wysoka odporno na zmienne temperatury zewntrzne (zarwno wysokie jak i niskie) - co

jest zwizane m.in. z dobr konstrukcj (izolacj) zbiornika i du stabilnoci zachodzcych

procesw biologicznych w zou,

wysoka redukcja zanieczyszcze (powyej 95%),

brak koniecznoci posiadania fachowej wiedzy i sprawowania nadzoru nad zastosowanym

systemem (okresowe przegldy raz, dwa razy w roku, moe dokona osoba, ktra zapozna si

uwanie z instrukcj obsugi i eksploatacji),

duga ywotno urzdze (poniewa s wykonane najczciej z tworzyw sztucznych

o wzmocnionej konstrukcji),

niskie koszty eksploatacji; ewentualnym kosztem moe by zakup specjalnych biopreparatw

wspomagajcych procesy oczyszczania w szczeglnych okolicznociach,

niewielka powierzchnia potrzebna do zamontowania zoa biologicznego (uwzgldniajc osad-

nik, zbiornik ze zoem oraz rur czc obydwa zbiorniki ok. 1,5 - 2 m), potrzebujemy ok.

8 m2 (przy zaoeniu staej liczby mieszkacw - 5 osb lub osadnika o pojemnoci 2 m3).

Zachowujc powysze zaoenia, oczyszczalnia drenaowa zajaby ok. 72 - 80 m2.

Gwn wad oczyszczalni ze zoem biologicznym jest konieczno czyszczenia/przepukiwania

wypenienia zoa, bd wymiany czci mechanicznych potencjalnie najbardziej naraonych na

zuycie.

29

2.5. Oczyszczalnie z osadem czynnym

Osad czynny s to skupiska mikroorganizmw tlenowych, dziki ktrym przebiegaj procesy

oczyszczania.

Przy pierwszym uruchomieniu inicjuje si powstanie mikroorganizmw (kaczkw osadu) poprzez

zastosowanie specjalnych biopreparatw.

Elementy skadowe przykadowej oczyszczalni tego typu:

osadnik gnilny,

komora osadu czynnego

osadnik wtrny

odprowadzenie oczyszczonych ciekw (warianty: studnia chonna, drena rozsczajcy,

zbiornik wodny).

Rysunek 16. Oczyszczalnia z osadem czynnym

Budowa tego rodzaju oczyszczalni jest zbliona do oczyszczalni ze zoem biologicznym.

W pierwszej fazie nastpuje podczyszczenie ciekw w osadniku gnilnym. Nastpnie cieki prze-

pywaj do drugiego zbiornika. Skada si on z dwch komr: komory osadu czynnego i osadnika

wtrnego. W nim nastpuje drugi etap doczyszczania ciekw.

W odrnieniu od wczeniej opisywanych rozwiza mikroorganizmy odpowiedzialne za rozkad

zanieczyszcze zawartych w ciekach, nie osiadaj na adnym podou, lecz unosz si swobod-

nie w zbiorniku zwanym komor reakcji - jest to inna nazwa komory osadu czynnego.

Dla zapewnienia prawidowego funkcjonowania tego typu rozwiza niezbdny jest stay dopyw

tlenu. W tym celu w zbiorniku, w ktrym zaszczepione zostay kaczki osadu, montuje si na dnie

30

specjalne membrany, przez ktre pompa napowietrzajca dostarcza tlen. Takie rozwizanie oprcz

napowietrzenia samych ciekw, powoduje stae unoszenie si kaczkw osadu. Zapewnia to bardzo

wysok redukcj zanieczyszcze zawartych w ciekach.

Nastpnie cieki przepywaj do drugiej komory - osadnika wtrnego, w ktrym oddziela si pozo-

stay osad. W prawidowo funkcjonujcej oczyszczalni powierzchnia i ilo kaczkw osadu czyn-

nego wzrasta, dlatego jego nadmiar jest zawracany pompk recyrkulacyjn do osadnika wstpnego,

z ktrego z kolei okresowo jest usuwany.

Osad powinien zosta poddany odpowiednim procesom unieszkodliwiania i przerbki. Oczyszczo-

ne cieki mog by bezporednio odprowadzane do wd lub gleby poprzez drena bd studni

chonn.

Oczyszczalnie z osadem czynnym charakteryzuj si wysok sprawnoci w zakresie redukcji

rozpuszczonych substancji organicznych, nieopadalnych zawiesin i czstek koloidalnych. W znacz-

nym stopniu zmniejszana jest te zawarto w ciekach wirusw, bakterii i innych organizmw

ywych.

Gorsze efekty uzyskuje si, jeeli chodzi o usuwanie rozpuszczonych substancji nieorganicznych

(zwizki azotu i fosforu).

Mimo tego, i oczyszczalnia z osadem czynnym charakteryzuje si wysok sprawnoci, to jej

istotn wad jest dua wraliwo na nierwnomiernoci dopywu ciekw i ich skad, a take na

okresowe braki prdu (przerwy w pracy pomp i dmuchaw napowietrzajcych).

Gwne zalety oczyszczalni z osadem czynnym: wysoka redukcja zanieczyszcze zawartych w ciekach (w znacznym stopniu zachodzi take

unieszkodliwienie wirusw, bakterii, oraz innych mikroorganizmw),

maa powierzchnia niezbdna do jej montau,

duga ywotno urzdze,

bardzo dobre napowietrzenie ciekw (przez co uzyskujemy wysz redukcj zanieczysz-

cze),

rwnomierne i stabilne oczyszczanie ciekw ,

moliwo gospodarczego wykorzystania ciekw oczyszczonych

Gwne wady oczyszczalni z osadem czynnym: wysze koszty zwizane z eksploatacj, zwizane z poborem energii elektrycznej, ewentualnym

zakupem preparatw wspomagajcych procesy oczyszczania oraz z prac pompy przepom-

powujcej osad,

dua wraliwo na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,

dua wraliwo na okresowy brak energii elektrycznej,

konieczno przeszkolenia potencjalnego uytkownika co do prawidowej eksploatacji oczysz-

czalni (np.: co do koniecznoci unikania stosowania niektrych preparatw chemicznych

mogcych szczeglnie negatywnie oddziaywa na mikroorganizmy stanowice osad czynny,

wyczania pomp napowietrzajcych, itp. ),

potencjalnie wiksza awaryjno elementw mechanicznych.

3. Analiza moliwoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

3 1

3.1. Analiza aspektw prawnych

Analiza prawnych moliwoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni zwizana jest

z uregulowaniami wyznaczanymi przez prawo lokalne, wielkoci oczyszczalni (przepustowoci),

minimalnymi wymaganymi odlegociami elementw instalacji od budynkw i innych obiektw

infrastruktury, wymaganym poziomem oczyszczania ciekw, aspektami zwizanymi z odprowadza-

niem oczyszczonych ciekw do gruntu i jakoci planowanych rozwiza technicznych.

Prawo lokalnePrzed podjciem decyzji naley upewni si czy rozpatrywana dziaka nie znajduje si na obszarze,

na ktrym prawo lokalne wyklucza budow przydomowych oczyszczalni. Powysze informacje

zawarte s w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, dostpnym w urzdzie gminy.

Jeli zajdzie taka sytuacja z pewnoci nie mona bdzie wybudowa oczyszczalni. Zakaz bu-

dowy przydomowych oczyszczalni moe by zwizany z dwoma powodami: lokalizacj dziaki

w pobliu lub bezporednio na terenach cennych przyrodniczo lub chronionych oraz koncepcji

skanalizowania, jak posiada gmina. Pierwszy powd dotyczy aspektw ochrony rodowiska zwi-

zanych z utrudnion kontrol jakoci zrzucanych ciekw, co moe mie znaczenie np.: w pobliu

ciekw wodnych na obszarach cennych przyrodniczo. Drugi jest zwizany z tym, e gmina dy

do zbilansowania ekonomicznego sieci wodno-kanalizacyjnej. Jeli dua grupa wacicieli wybuduje

oczyszczalnie przydomowe na terenach planowanych inwestycji sanitarnych, zbilansowanie moe

by utrudnione.

32

Jeli na terenie gminy nie zosta uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego to zgodnie

z art. 59 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, potrzebna jest decyzja o wa-

runkach zabudowy. Decyzj tak wydaje wjt, burmistrz albo prezydent miasta.

Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlanePodstawowym dokumentem umoliwiajcym rozpoczcie budowy oczyszczalni stanowi pozwo-

lenie na budow. Zgodnie z Ustaw Prawo Budowlane z dn. 7 lipca 1994 r (Dz. U. Nr 89, poz.

414 z pn. zm) pozwolenia na budow nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych

oczyszczalni ciekw o wydajnoci do 7,50 m3 na dob.

W takim wypadku zgod na rozpoczcie budowy przydomowej oczyszczalni ciekw wydaje

Starostwo Powiatowe. Celem uzyskania takiej zgody naley zoy w starostwie zamiar budowy

oczyszczalni w postaci zgoszenia budowlanego, ktre ma charakter wniosku (art. 30 ust. 1 pkt 1

ustawy prawo budowlane).

Do zgoszenia naley doczy:decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

potwierdzenie prawa do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane (dokument stwier-

dzajcy posiadanie tytuu prawnego do nieruchomoci),

zgoszenie w ktrym naley okreli: rodzaj, zakres i sposb wykonywania robt oraz ter-

min ich rozpoczcia, opis przyjtego rozwizania oczyszczalni ciekw wraz z parametrami

technicznymi, odpowiednie szkice lub rysunki, a take pozwolenia wymagane odrbnymi

przepisami.

W szczeglnych przypadkach mog by take wymagane: mapa geodezyjna z naniesionym rozwizaniem,

projekty techniczne urzdze,

certyfikaty urzdze przedstawione przez firmy,

dokumenty dowodzce jakoci oczyszczania ciekw,

pozwolenie wodno-prawne (jeli jest wymagane).

Urzd ma 30 dni od daty dorczenia zgoszenia na rozpatrzenie wniosku. Wniosek mona uzna

za rozpatrzony pozytywnie, jeeli we wspomnianym terminie organ nie wniesie w drodze decyzji

sprzeciwu.

Jeli zosta zoony wniosek niekompletny, organ poinformuje nas w terminie 30 dni o koniecznoci

uzupeniania dokumentw.

Decyzja odmowna moe wiza si z faktem naruszenia ustale miejscowego planu zagospo-

darowania przestrzennego, w przypadku, gdy inwestycja wymaga pozwolenia na budow oraz

w sytuacji, gdy inwestor nie uzupeni brakujcych dokumentw, mimo wezwania.

Do prac budowlanych mona przystpi w cigu 2 lat od podanego w zgoszeniu terminu rozpo-

czcia budowy.

33

Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnegoSposb odprowadzania ciekw (do wody lub gruntu) oraz ich ilo, pochodzenie a take miejsce

zrzutu (dziaka inwestora lub inna) podlega unormowaniu. Podstawowym aktem prawnym, ktry

ma tutaj zastosowanie jest Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. 2001.Nr 115, poz 1229

z pn. zm.).

Kluczowym jest pojcie korzystania z wd, wyrnia si trzy ich rodzaje: powszechne, zwyke

i szczeglne. Dla potrzeb analizy problematyki przydomowych oczyszczalni ciekw istotne s dwa

ostatnie.

Zwyke korzystanie z wd ma miejsce wwczas, gdy waciciel gruntu, dla zaspokojenia potrzeb

wasnych i gospodarstwa domowego oraz indywidualnego gospodarstwa rolnego, korzysta z wody

stanowicej jego wasno oraz z wody podziemnej znajdujcej si w jego gruncie (do 5 m3/dob

i nie wicej jak 0,5 m3/godz.).

Przez szczeglne korzystanie z wd rozumiemy takie, ktre wykracza poza zwyke. Moe zatem

by zwizane z poborem wd powierzchniowych i podziemnych oraz co jest w naszym przypadku

istotne, wprowadzaniem ciekw do wd lub ziemi.

Szczeglne korzystanie z wd wymaga uzyskania decyzji administracyjnej - pozwolenia wodno-

prawnego.

Pozwolenie wodno-prawne na wprowadzanie ciekw nie bdzie zatem konieczne w sytuacji,

gdy inwestor zamierza odprowadza cieki w iloci mniejszej ni 5 m3 na dob na terenie swojej

dziaki, co jest najczciej spotykane w przypadku jednorodzinnej zabudowy. Jednake sama eks-

ploatacja oczyszczalni wymaga zgoszenia, co najmniej 30 dni przed rozpoczciem uytkowania,

w starostwie powiatowym (zgodnie z art. 152 ustawy Prawo ochrony rodowiska). Jeeli organ

w cigu 30 dni od zoenia zgoszenia nie wniesie sprzeciwu, mona rozpocz eksploatacj

oczyszczalni.

W sytuacji, gdy planowana ilo ciekw przekroczy 5 m3 na dob konieczne bdzie uzyskanie

pozwolenia wodno-prawnego niezalenie od tego, czy zrzut ciekw nastpi na dziace inwestora

czy poza ni.

W sytuacji, gdy odprowadzamy cieki do gruntu lub do wd niestanowicych naszej wasnoci

musimy uzyska pozwolenie wodno-prawne niezalenie od iloci wprowadzanych ciekw.

Pozwolenie wodno-prawne wydaje starostwo powiatowe. W celu uzyskania pozwolenia naley

zoy:

stosowny wniosek,

decyzj o warunkach zabudowy lub wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego, jeeli plan ten zosta sporzdzony,

opis planowanej dziaalnoci,

operat wodno-prawny.

Operat wodnoprawny stanowi dokumentacj techniczn, ktra musi zawiera szczegowe aspekty

zwizane z planowan instalacj. Rol operatu wodno-prawnego moe spenia projekt inwestycji,

jednake musi on zawiera wszystkie elementy wymagane od operatu wodnoprawnego.

Pozwolenie wydawane jest na 10 lat.

34

Lokalizacja oczyszczalniInstalacja przydomowej oczyszczalni ciekw wymaga zachowania waciwych odlegoci od in-

nych obiektw infrastruktury, zarwno na terenie waciciela, jak i dziakach ssiednich.

Kwestie powysze reguluje Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w

sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U.

2002 nr 75 poz. 690 z pn. zm.).

Studnia z wod pitnOdlego studni dostarczajcej wod przeznaczon do spoycia przez ludzi i niewymagajcej

ustanowienia strefy ochronnej reguluje 31 Rozporzdzenia; powinna ona wynosi, co najmniej:

do granicy dziaki 5 m,

do zbiornikw gromadzenia nieczystoci (osadnika gnilnego) 15 m,

do najbliszego przewodu rozsczajcego kanalizacji indywidualnej 30 m.

Dopuszcza si usytuowanie studni w odlegoci mniejszej ni 5 m od granicy dziaki, a take

studni wsplnej na granicy dwch dziaek, pod warunkiem zachowania na obydwu dziakach po-

zostaych odlegoci.

Osadnik gnilnyOdlego pokryw i wylotw wentylacji ze zbiornikw bezodpywowych o pojemnoci do 10 m3

reguluje 36 i 37 Rozporzdzenia.

W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej odlego powinna wynosi,

co najmniej:

do pomieszcze przeznaczonych na pobyt ludzi - 5 m,

od granicy dziaki ssiedniej, drogi (ulicy) lub cigu pieszego - 2 m (moliwe jest take usy-

tuowanie osadnika przy samej granicy dziaek, jeeli ssiaduj z podobnymi urzdzeniami na

dziace ssiedniej, pod warunkiem zachowania pozostaych odlegoci).

W przypadku gdy szczelne osadniki podziemne, stanowice cz przydomowej oczyszczalni cie-

kw gospodarczo-bytowych, suce do wstpnego ich oczyszczania, posiadaj wyprowadzenia

odpowietrzenia przez instalacj kanalizacyjn co najmniej 0,6 m powyej grnej krawdzi okien

i drzwi zewntrznych, mog by sytuowane w bezporednim ssiedztwie budynkw jednorodzin-

nych. Jeli warunek nie jest speniony, odlego musi wynosi minimum 5 m.

W zabudowie innej ni jednorodzinna, zagrodowa i rekreacji indywidualnej, jeli pojemno osad-

nika nie przekracza 10 m3, odlego jego usytuowania powinna wynosi, co najmniej:

15 m do pomieszcze przeznaczonych na pobyt ludzi,

7,5 m od granicy dziaki ssiedniej, drogi, ulicy, cigu pieszego.

Dla obiektw o pojemnoci osadnika wikszej ni 10 m3, a mniejszej ni 50 m3, odlego ta po-

winna wynosi, co najmniej:

30 m od okien i drzwi zewntrznych,

7,5 m od granicy dziaki ssiedniej,

10 m od drogi, ulicy, cigu pieszego.

35

Separator tuszczuOdlego apaczy olejw mineralnych i tuszczu, neutralizatorw ciekw i innych podobnych

zbiornikw od okien otwieralnych i drzwi zewntrznych do pomieszcze przeznaczonych na pobyt

ludzi, powinna wynosi, co najmniej 5 m, jeeli przepisy odrbne nie stanowi inaczej.

DrenaW przypadku drenau rozsczajcego wymagane jest zachowanie 30 m odlegoci od studni

z wod pitn oraz:

2 m od granicy dziaki,

1,5 m od poziomu wd gruntowych,

1,5 m od rurocigw z gazem, wod,

0,8 m od kabli elektrycznych,

3 m od drzew i krzeww.

Planujc drena naley take pamita o nienormowanej w przepisach, ale zalecanej strefie buforo-

wej 2-3 m od drenau. Skadowanie materiaw lub praca sprztu mechanicznego moe uszkodzi

drena.

Rysunek 17. Wymagane prawem minimalne odlegoci elementw oczyszczalni od obiektw infrastruktury w zabudowie jednorodzinnej

* w przypadku wyprowadzenia odpowietrzenia przez instalacj kanalizacyjn, co najmniej 0,6 m

powyej grnej krawdzi okien i drzwi zewntrznych, osadnik mona usytuowa w bezporednim

ssiedztwie budynkw;

** moliwe jest take usytuowanie osadnika przy samej granicy dziaek, jeeli ssiaduj z podob-

nymi urzdzeniami na dziace ssiedniej, pod warunkiem zachowania pozostaych odlegoci.

36

Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wodyOdprowadzanie ciekw do gruntu lub wody normuje Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia

24 lipca 2006 r. w sprawie warunkw, jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub

do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.

W przypadku wprowadzenia ciekw do gruntu miejsce ich wprowadzenia musi by oddzielone

warstw gruntu o gruboci 1,5 m od najwyszego poziomu wd podziemnych oraz BZT5 ciekw

dopywajcych musi by redukowane co najmniej o 20%, a zawarto zawiesin oglnych co naj-

mniej o 50%.

W przypadku wprowadzenia ciekw do urzdze wodnych dno urzdzenia musi znajdowa si

1,5 m nad najwyszym poziomem wd podziemnych, a cieki musz odpowiada wymaganiom

dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999 (tabela 1).

Wskanik BZT ChZT1 Zawiesina Azot Fosfor

Maks. zawarto [mg/dm3] 25 125 35 15 2

% redukcji 70-90 75 90 - -

Tabela 1. Wymagania dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999

37

3.2. Wymagania techniczne

Przed przystpieniem do wyboru rodzaju oczyszczalni i elementw oraz urzdze towarzyszcych,

konieczne jest przeprowadzenie analizy moliwoci technicznych montau i eksploatacji. Do naj-

waniejszych czynnikw, ktre naley uwzgldni przed wyborem rodzaju oczyszczalni nale:

aktualna i przysza ilo staych uytkownikw,

charakter obiektu,

poziom wd gruntowych,

powierzchnia dziaki,

rdo zaopatrzenia w wod pitn,

rodzaj gruntu,

gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku,

inne.

Ilo staych uytkownikwW celu standaryzacji wylicze iloci odprowadzanych ciekw wprowadzono pojcie liczby rw-

nowanej mieszkacw (RLM).

Wskanik RLM (rwnowana liczba mieszkacw) oznacza adunek substancji organicznych biolo-

gicznie rozkadalnych, wyraony jako wskanik piciodobowego biochemicznego zapotrzebowania

na tlen w iloci 60 g tlenu na dob (art. 43 ust.2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne).

Wielko zanieczyszcze ciekw mona take przedstawi ich iloci, dlatego bardzo czsto

RLM okrela si ilo ciekw, odprowadzan przez jednego mieszkaca, ktry na stale przebywa

w danym obiekcie, w cigu jednej doby. Przyjmuje si wielko 150 dm3 na dob odpowiadajcy

1 RLM.

Jest to parametr, ktrym do czsto i chtnie posuguj si producenci oczyszczalni ze wzgldu

na jego prost konstrukcj. W przypadku oczyszczalni przydomowych, montowanych przy go-

spodarstwach domowych, jest to w uproszczeniu liczba mieszkacw, jak moe obsuy dana

oczyszczalnia. W przypadku obiektw innych ni mieszkalne istniej specjalne przeliczniki zwi-

zane z iloci zuywanej wody przez uytkownikw infrastruktury - Rozporzdzenie Ministra Infra-

struktury z 14 stycznia 2002 r. w sprawie okrelenia przecitnych norm zuycia wody (Dz.U.2002

NR 8.poz.70).

Uwzgldniajc ilo staych uytkownikw okrelamy zarwno wymagan objto osadnika, jak

i wydajno pozostaych elementw zwizanych z oczyszczalni.

38

Dobr osadnikaDoboru osadnika dokonuje si w celu uzyskania wymaganego prawem stopnia oczyszczenia cie-

kw. W wikszoci przypadkw czas przetrzymywania ciekw w osadniku, niezbdny do ich

podczyszczenia, wynosi 2-3 dni.

Czas przetrzymania ciekw w osadniku zaley od jego objtoci i iloci wytwarzanych ciekw.

Celem samodzielnego doboru waciwej pojemnoci osadnika gnilnego mona posuy si nast-

pujcym wzorem:

V = RLM x L x Tgdzie:

V -minimalna objto dobieranego osadnika [dm3] bd [m3];L ilo odprowadzanych ciekw przez 1 mieszkaca [dm3] bd [m3] - najczciej przyjmuje si 130-150 dm3/osob/ dob;

T - zakadany czas przetrzymania ciekw w osadniku [doba] - najczciej przyjmuje si warto 3.

Celem zwikszenia skutecznoci oczyszczania zaleca si stosowanie osadnikw dwu (ewentualnie

trzy komorowych). Bowiem im dusza droga przepyww ciekw, tym wyszy stopie redukcji

zanieczyszcze. W pierwszym zbiorniku zachodz gwnie procesy sedymentacji (czciowe opa-

danie ciszych frakcji na dno zbiornika) i fermentacji beztlenowej.

Podobny efekt moemy uzyska czc szeregowo dwa lub wicej osadnikw o mniejszej objtoci.

W przypadku maych obiektw, swoja rol speniaj osadniki jednokomorowe, o ile s prawidowo

dobrane i zaopatrzone w kosz filtracyjny, ktry spenia rol filtra zabezpieczajcego kolejne elementy

systemu oczyszczania ciekw.

Stosowane kosze filtracyjne, w skrcie nazywane filtrami - wypenione s specjalnymi ksztatkami

polietylenowymi, ktre maj za zadanie zabezpieczenie kolejnych elementw oczyszczalni, bd

tak jak w przypadku najprostszych rozwiza (oczyszczalnie drenacyjne), zabezpieczenie warstwy

filtracyjnej przed zatkaniem przez grubsze frakcje zanieczyszcze pywajce w ciekach.

Kosze filtracyjne powinny by okresowo (przynajmniej 2-3 razy w roku) poddane kontroli,

a w razie koniecznoci przepukane pod biec wod, pod cinieniem. Wynika to z tego, i

ksztatki stanowice wypenienie kosza mog by zanieczyszczone grubszymi frakcjami zanie-

czyszcze, ktre na nich osiady.

Kolejn istotna kwesti zwizan z doborem osadnikw jest objto czynna.

Objto czynna jest to ilo ciekw, jak jest w stanie pomieci osadnik o deklarowanej pojem-

noci, uwzgldniajc przy tym objto, jak zajmie powstajcy osad wraz z kouchem.

Objto czynna stanowi 2/3 objtoci cakowitej. Pozostaa wielko (1/3 objtoci) to tak zwana

objto powietrzna, ktra stanowi swoist rezerw na wypadek waha zwizanach, np.: ze zmia-

n objtoci ciekw i powstajce osady.

Przy doborze osadnikw i porwnywaniu kosztw zakupu naley zwraca uwag, jakie wielkoci

s podawane przez producentw. Nadal wielu podaje objto cakowit, a nie czynn, naley

zatem odpowiednio uwzgldni i zweryfikowa wielkoci.

Przykadowe objtoci osadnikw, ktre s dostpne na polskim rynku: 1,0 m3; 2,0 m3; 2,3 m3;

2,5 m3, 3,0 m3, 4,0 m3; 4,50 m3; 5,0 m3; 7,0 m3.

39

Dugo drenauOd iloci wytwarzanych ciekw w cigu doby zaley take dugo drenau, ktrym nastpuje

przesczanie podczyszczonych ciekw do gruntu. Od tej dugoci zaley szybko przesczania

i stopie oczyszczania.

W wytycznych do projektowania i zaleceniach producentw oczyszczalni, podaje si rne warto-

ci odnonie dugoci drenau, najczciej w przeliczeniu na liczb uytkownikw. Wspomniane

wielkoci wahaj si od 8 - 16 m drenw /osob (traktowan jako tzw. stay mieszkaniec - RLM).

Wartoci te w znacznej mierze s zalene od: poziomu wd gruntowych, rodzaju gruntu (jego

przepuszczalnoci) i strefy klimatycznej. W praktyce, przyjmuje si wartoci urednione, jest to

zazwyczaj 12-14 m /osob.

Oglne zasady przy doborze i montau osadnikwUwzgldniajc scharakteryzowane w rozdziale aspekty zwizane z doborem osadnikw, mona

sformuowa nastpujce praktyczne zalecenia:

przy montau 2 osadnikw o rnych objtociach, wikszy osadnik naley montowa, jako

pierwszy, stanowi on bowiem rodzaj buforu, ktry chroni przed wahaniami przepywu i za-

pewnia stabilno jeeli chodzi o skad i temperatur ciekw; w drugim zbiorniku zachodz

dalsze procesy oczyszczania,

osadniki naley czy ze sob tylko szeregowo;

osadniki naley montowa moliwie jak najbliej domu, przy odlegociach powyej 10 m ist-

nieje ryzyko wychadzania ciekw i odkadania si na ciankach rur kanalizacyjnych tuszczu,

efektem, czego mog by nieprzyjemne zapachy, zmniejszenie przekroju rury, zmniejszenie

sprawnoci, oraz oglnej efektywnoci oczyszczania (szczeglnie na zoach biologicznych,

filtrach piaskowych, filtrach gruntowo - rolinnych);

naley zwraca uwag jakimi wielkociami operuj producenci: pojemno czynna czy cako-

wita;

szczeglnie w przypadku osadnikw o maych pojemnociach (np.: osadnik o objtoci 2-3 m 3

naley zwraca uwag czy w cenie urzdze uwzgldniono kosze filtracyjne jako wyposaenie

podstawowe i zdecydowanie niezbdne;

naley zwraca uwag na odpowiedni konstrukcje krcw wlotowych i wylotowych w osad-

nikach: konstrukcja wlotu powinna zabezpiecza powstawanie turbulencji cieczy znajdujcej

si w zbiorniku, a z kolei rura wylotowa nie moe znajdowa si zbyt wysoko, aby lejsze

frakcje nie utrudniay odpywu podczyszczonych ciekw.

PrzykadZakadamy analiz na potrzeby picioosobowej rodziny, liczba wytwarzanych ciekw wynosi

130 dm3 (litrw) na mieszkaca na dob, czas przetrzymywania ciekw 3 doby, dugo drenau

12m/ osob.

Pojemno osadnika

V= 5 x 130 x 3 = 1950, warto zaokrglamy, wynik = 2 000 l = 2 m3.

W zwizku z tym, i zaoono 3 dobowe przetrzymanie ciekw, czyli stosunkowo dugo, wyliczo-

40

n warto mona potraktowa jako objto cakowit osadnika. W przypadku oblicze dla 2 db

przetrzymywania naley wyliczon wielko powikszy o objto powietrzn (ok. 30%) i na tej

podstawie dokona doboru osadnika.

Dugo drenw

D = 5 x 12 m = 60 m.

Charakter obiektuCharakter obiektu, jego przeznaczenie, standard wyposaenia, kultura uytkowania, jak rwnie

wiadomo tego, jakie urzdzenie, o jakich wymaganiach, posiada uytkownik, ma istotny wpyw,

nie tylko na skad fizyko-chemiczny ciekw, ich ilo i zwizan z tym nierwnomierno, ale

take na rodzaj i konstrukcj caego systemu zwizanego z przydomow oczyszczalni.

W analizie wstpnej musimy uwzgldni aspekt nierozerwalnie zwizanym z charakterem obiektu

tj. ilo odprowadzanych tuszczw. Celem zabezpieczenia kolejnych elementw ukadu zwizane-

go z przydomow oczyszczalni ciekw, stosuje si urzdzenia nazywane separatorami tuszczu.

Separator tuszczu jest to szczelny zbiornik (najczciej wykonany z tworzywa sztucznego), ktry

suy do oddzielenia tuszczw i innych czstek staych, od gwnej objtoci dopywajcych cie-

kw. Wydzielenie (separacja) tuszczw istotnie poprawia skuteczno i wydajno caego ukadu

zwizanego z oczyszczaniem ciekw.

Separator tuszczu jest szczeglnie zalecany, gdy osadnik jest oddalony powyej 10 m od obiektu,

z ktrego dopywaj surowe cieki. Wynika to z ryzyka wychadzania ciekw i odkadania si na

ciankach rur tuszczu, co powoduje spadek oglnej efektywnoci oczyszczania.

Naley jednake zaznaczy, i zawarto tuszczw w ciekach z typowego gospodarstwa domo-

wego jest na tyle niewielka, e brak separatora nie wpywa znaczco na prac osadnika.

Urzdzenie to powinno mie zastosowanie szczeglnie w obiektach typu: may zakad zbiorowego

ywienia (np.: gospodarstwo agroturystyczne z posikami dla turystw), motel, hotel, itp., czyli tam,

gdzie stosunkowo systematycznie przygotowywane s wiksze iloci posikw.

Poziom wd gruntowych Poziom wd gruntowych ma istotne znaczenie dla posadowienia instalacji ze wzgldu na wyma-

gan prawem 1,50 m odlego dna rur drenaowych do poziomu zwierciada wd gruntowych. Jest

to odlego zapewniajca biologiczne procesy doczyszczania ciekw.

W przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych (dla oczyszczalni drenaowych) mona zasto-

sowa rozwizanie polegajce na budowie kopca piaskowego w celu zapewnienia odlegoci mini-

mum 1,5 m od poziomu wd gruntowych. Wwczas koniecznym jest zastosowanie przepompowni

ciekw na odcinku osadnik - filtr.

Wysoko wd gruntowych ma take wpyw na rozwizanie, jakie mona zastosowa, jeeli

chodzi o gruntowo-rolinne oczyszczalnie ciekw. W przypadku, gdy poziom wody gruntowej

jest niszy ni 150 cm od filtra gruntowo-rolinnego mona stosowa filtr cakowicie zagbiony

w gruncie, a cieki z filtra odprowadza grawitacyjnie. Gdy poziom wd jest wysoki zaleca si sto-

sowa filtr czciowo zagbiony w gruncie, bd posadowiony cakowicie na powierzchni gruntu.

W zwizku z tym koniecznym staje si zastosowanie przepompowni ciekw.

41

Powierzchnia dziakiPowierzchnia dziaki poprzez ograniczenia wynikajce z przepisw prawa moe istotnie wpywa

na wybr rodzaju i wielkoci instalacji. Istniej prawne oraz wynikajce z zalece producentw

oczyszczalni, ograniczenia lokalizacji rnych jej elementw na dziace. Wymagane odlegoci

wynosz:

3 m odlegoci drenau od drzew,

30 m od studni do poletka, na ktrym uoone s dreny,

15 m od osadnika gnilnego do ujcia wody (studni),

1,5 m od rurocigw gazowych i wodocigowych,

0,8 m od kabli energetycznych,

0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.

Dodatkowe ograniczenie stanowi minimalne odlegoci midzy poszczeglnymi nitkami drenau,

ktre wynosz od 1,5 do 2 m. Maksymalna dugo jednej nitki drenau wynosi 20 - 25 m. Przy

wikszych odlegociach istnieje due prawdopodobiestwo, e ukad drenacyjny nie bdzie pra-

cowa prawidowo, poniewa na kocowych odcinkach cieki nie bd dopyway. Drug nie mniej

istotn kwesti jest to, i istotnie pogarszaj si warunki tlenowe ze wzgldu na gorsze napowie-

trzenie systemu drenaowego. Zalecana dugo minimalna wynosi 6 - 8 m.

Drena wymaga rwnie odpowiedniej dugoci w przeliczeniu na uytkownika (rednio 12-14 m/

osob). Oznacza to, i w przypadku duej liczby mieszkacw istnieje konieczno albo zwik-

szania nitek drenau, albo ich wyduania, co przy maej dziace, uwzgldniajc odlegoci midzy

nitkami oraz ich minimaln dugo moe stanowi problem.

Podobnie w przypadku najpopularniejszych oczyszczalni gruntowo-rolinnych, powierzchnia filtra

gruntowo-rolinnego jest przede wszystkim zalena od liczby osb w gospodarstwie domowym.

W literaturze mona spotka bardzo du rozpito odnonie powierzchni, jak naley przyj na

jednego staego mieszkaca. Padaj wartoci od 2 do 10 m2 na osob. Wartoci te zale midzy

innymi od: budowy filtra (wypenienia, granulacji frakcji stanowicych wypenienie warstw filtracyj-

nych), rodzaju i udziau procentowego czci organicznej w filtrze gruntowo rolinnym, sposobu

przepywu ciekw przez warstw filtracyjn filtra (poziomy, pionowy, mieszany). rednio sugeruje

si przyjcie wartoci 4 - 5 m2 poletka filtracyjnego na uytkownika.

Zaleca si profilowanie poletka filtracyjnego w ksztacie prostokta o bokach w proporcjach 2:1 lub

3:1. Oczywicie moliwe s take inne rozwizania zalene najczciej od uwarunkowa terenu,

preferencji i wymaga inwestora oraz wiedzy i dowiadczenia wykonawcy.

W przypadku maych dziaek naley rozway zastosowanie zblokowanych oczyszczalni mecha-

niczno biologicznych, czyli z osadem czynnym, bd ze zoem biologicznym. Ze wzgldu na

swoje mae rozmiary wymagan powierzchni mona ograniczy do ok. 8-10 m2.

Tabela 2 zawiera wskazwki do uproszczonej analizy doboru oczyszczalni przydomowej.

PrzykadPrzeanalizujmy hipotetyczn sytuacj dokonujemy oceny moliwoci instalacji oczyszczalni przy

nastpujcych zaoeniach: staa liczba mieszkacw 5 osb, zrzut ciekw przez 1 mieszkaca

42

na dob 130 litrw, powierzchnia dziaki 25 m2, posadowienie osadnika - 2 m od domu, gboko

wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z domu - 30 cm, warunki terenowe i poziom wd gruntowych

umoliwia grawitacyjne odprowadzenie oczyszczonych ciekw, odlego midzy osadnikiem gnil-

nym a:

a) studzienk rozdzielcz dla drenau rozsczajcego - 1,5 m,

b) zbiornikiem ze zoem biologicznym - 1,5 m,

Powysze zaoenia umoliwiaj budow oczyszczalni ze zoem biologicznym na dziace o pow.

25m2. Dla porwnania, zachowujc powysze zaoenia oraz dodatkowo przyjmujc wymagan

odlego midzy drenami -1,5 m, dla oczyszczalni drenaowej potrzebowalibymy ok 72 -80 m2.

Tabela 2. Uproszczona metoda wstpnego doboru przydomowej oczyszczalni ciekw

Hipotetyczna sytuacja na dziace Proponowane rozwizanie

dua dziaka 1, niski poziom wd gruntowych 2, grunt dobrze przepuszczalny (piaszczysty, gliniasto -piasz-

czysty), cieki odprowadzane do gruntu.

Oczyszczalnie drenaowe,Oczyszczalnie z filtrem piaskowym,

Oczyszczalnie ze zoem biologicznym,Oczyszczalnie z osadem czynnym,Oczyszczalnie gruntowo rolinne,

dua dziaka, wysoki poziom wd gruntowych.

Oczyszczalnie z filtrem piaskowym,Oczyszczalnie drenaowe (drena uoony w nasypie

nazywanym niekiedy kopcem filtracyjnym),Oczyszczalnie gruntowo rolinne,

dua dziaka, niski poziom wd gruntowych, grunt sabo przepuszczalny lub zbyt dobrze przepuszczalny,

cieki odprowadzane do gruntu.

Oczyszczalnie drenaowe 3,Oczyszczalnie z filtrem piaskowym,

Oczyszczalnie ze zoem biolog,Oczyszczalnie gruntowo rolinne,Oczyszczalnie z osadem czynnym,

dua dziaka, niski poziom wd gruntowych, grunt sabo przepuszczalny lub zbyt dobrze przepuszczalny,

cieki odprowadzane do wd, powierzchniowych (rzeki, rowu melioracyjnego).

Oczyszczalnie z filtrem piaskowym,Oczyszczalnie ze zoem biolog.

Oczyszczalnie z osadem czynnym,Oczyszczalnie gruntowo rolinne,

maa dziaka wysoki poziom wd gruntowych Oczyszczalnie ze zoem biologicznym,

Oczyszczalnie gruntowo rolinne,Oczyszczalnie osadem czynnym,

maa dziaka, cieki odprowadzane do gruntu lub do wd powierzchniowych (rzeki, rowu melioracyjnego)

Oczyszczalnie ze zoem biologicznym,Oczyszczalnie z osadem czynnym,Oczyszczalnie gruntowo rolinne,

1 czyli taka, na ktrej zmieci si ukad drenw (dla oczyszczalni o okrelonej wydajnoci) i zostan zachowane wymagane prawem odlegoci;

2 czyli 1,5 m poniej projektowanego ukadu drenw; 3 - w przypadku gruntw sabo przepuszczalnych oczyszczalni tego typu nie zaleca si

stosowa. Dla gruntw zbyt dobrze przepuszczalnych (np.: piaskowowirowe) moe sta si koniecznym wymiana gruntu i zastosowanie gleby

o gorszej przepuszczalnoci (swego rodzaju zagszczenie) celem zwikszenia czasu przepywu przez warstw filtracyjn, aby mogy nastpi w pe-

ni, procesy biologicznego rozkadu zanieczyszcze. Rozwizania tego typu nazywane s oczyszczalniami drenaowymi z warstw wspomagajc.

43

rdo zaopatrzenia w wod pitnPrzy wyborze potencjalnych rozwiza musimy pamita o uwzgldnieniu w analizie ujcia wody

pitnej (studni). Wymagane odlegoci, wynikajce z obowizujcych aktw prawnych s nastpu-

jce: 30,0 m od studni do pocztku (najbliszego punktu), w ktrym rozpoczyna si ukad drena-

owy; 15,0 m od studni do szczelnego zbiornika speniajcego funkcj osadnika gnilnego.

Powysze odlegoci obowizuj nie tylko dla studni lecych na naszej dziace, ale take

na dziakach ssiednich.

Jeli rdem zaopatrzenia w wod jest wodocig powysze wymogi nie obowizuj.

Rodzaj gruntuRodzaj gruntu ma decydujce znaczenie, w kwestii czy gleba moe zosta wykorzystana jako drugi

element oczyszczania ciekw - doczyszczanie tlenowe, co ma miejsce gwnie w oczyszczalniach

drenaowych, bd wykorzystana jako odbiornik ciekw oczyszczonych.

Do tego celu nadaj si tylko gleby przepuszczalne (gwnie piaski i grunty mieszane, w ktrych do-

minuj gleby piaszczyste). Grunty o takiej charakterystyce zapewniaj odpowiednio dugi przepyw,

niezbdny w procesie oczyszczania ciekw. W przypadku gleb bardzo dobrze przepuszczalnych,

cieki nie zd si oczyci, jako rozwizanie mona zastosowa dodatkow, wspomagajc

warstw filtracyjn. W przypadku gruntu bardzo dobrze przepuszczalnego i nieprzepuszczalnego

mona zastosowa filtr piaskowy, czyli usun grunt rodzimy i w powstaym wykopie zbudowa

filtr piaskowy.

Z powyszego wynika, e wiedza o rodzaju gruntu jest niezwykle istotna. Mona j pozyska

na dwa sposoby:

wykonujc wiercenia geologiczne, dziki czemu uzyskamy bardzo dokadne dane, ktrych inter-

pretacji wykonuje specjalista geolog;

wykonujc test perkolacyjny, jest to metoda uproszczona, suca okreleniu rodzajw gruntu,

ktr mona wykona samodzielnie.

Test polega na wykonaniu wykopu o gbokoci 0,5 1,0 m, w nim otworu o wymiarach 30 cm

x 30 cm i gbokoci 15 cm, wbi w otwr miernik pionowy, otwr nawily przez wlanie 10-15

litrw wody, poczeka a woda wsiknie, wla do otworu 12,5 l wody, obserwowa poziom wody

i notowa czas po kadych 10 mm spadku (w minutach). Okreli rodzaj gruntu:

prdko wsikania wynosi do ok. 15s/10mm klasa przepuszczalnoci A (grunt za bardzo

przepuszczalny - wiry, pospki);

prdko wsikania wynosi od ok. 15s do 90s/10mm klasa przepuszczalnoci B (grunt dobrze

przepuszczalny - piaski grube i rednie);

prdko wsikania wynosi od ok. 1,5 minuty do 14 minut/10mm klasa przepuszczalnoci

C (grunt rednio przepuszczalny - piaski drobne i lessy);

prdko wsikania wynosi od ok. 14 minut do godziny/10mm klasa przepuszczalnoci

D (grunt do trudno przepuszczalny - piaski pylaste i gliniaste);

prdko wsikania wynosi powyej godziny klasa przepuszczalnoci E (grunt trudno prze-

puszczalny - gliny, iy).

44

Gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynkuGboko wyprowadzenia instalacji wewntrznej ma bezporedni wpyw nie tylko na gboko

posadowienia osadnika, ale rwnie na pozostae elementy zwizane z przydomow oczyszczalni

ciekw.

Jeeli rura kanalizacyjna jest wyprowadzona z domu na maej gbokoci, moliwe staje si zastoso-

wanie cakowicie grawitacyjnego spywu ciekw. Jest to moliwe przy zachowaniu odpowiednich

spadkw rur od domu przez osadnik, a po drugi etap oczyszczania tlenowego, czyli drena, zoe

biologiczne, osad czynny, filtr gruntowo-rolinny. W innych przypadkach np.: domy podpiwniczone,

w ktrych znajduj si kuchnie, azienki, konieczne jest zastosowanie przepompowni.

W nowo budowanych domach wysoko wyprowadzenia rury wynosi zazwyczaj od 0 do 40 cm.

Zalene jest to m. in. od tego czy budynek jest podpiwniczony i czy w piwnicy znajduje si azien-

ka oraz to, czy w planie zagospodarowania przewidziano kanalizacj zbiorcz.

Przy montau instalacji naley stosowa spadki zalecane przez producenta urzdze. Oglne wy-

magania s nastpujce: spadek od domu do osadnika - od 3 do 5%, od osadnika do studzienki

rozdzielczej - od 2 do 3%, spadek na drenach - od 0 do 3 %.

Zastosowanie i dobr przepompowniPrzepompownie stosowane s w sytuacji, gdy nie mona zastosowa spywu grawitacyjnego.

Oglny dobr pomp nastpuje po uwzgldnieniu kilku podstawowych czynnikw: przepustowoci

(iloci przepywajcych ciekw) i wysokoci podnoszenia - maksymalnej wysokoci, na ktr

pompa moe podnie przepywajce cieki oraz jakoci ciekw (pompy do ciekw surowych

lub wody brudnej).

Zdecydowana wikszo producentw przepompowni proponuje okrelone modele uwzgldnia-

jc specyfik ciekw. Pompy s zasilane prdem (zazwyczaj jednofazowym - 230 V), moemy

je zatem podczy do zwykego gniazdka elektrycznego. S one zaopatrzone w kabel zasilajcy,

zazwyczaj o dugoci ok. 10 m, co naley uwzgldni przy okrelaniu lokalizacji przepompowni.

PR

ZY

DO

MO

WE O

CZ

YSZ

CZ

ALN

IE

CIE

K

W

4. Monta na przykadzie oczyszczalni gruntowo-rolinnej

45

Do prezentacji montau przydomowych oczyszczalni ciekw wybrano oczyszczalni

gruntowo-rolinn ze wzgldu na do wysoki stopie zoonoci tej instalacji. Charakterystyka

montau oczyszczalni zawiera opis osadzania wielu elementw i urzdze wykorzystywanych tak-

e przy budowie innych typw oczyszczalni: osadnika gnilnego, przepompowni ciekw, drenau

rozsczajcego, studni chonnej, sadzawki.

Wybudowanie oczyszczalni gruntowo-rolinnej polega na rozplanowaniu miejsc posadowienia

elementw instalacji, montau osadnika gnilnego, montau przepompowni, wykonaniu filtra grun-

towo-rolinnego i odprowadzenia ciekw.

46

4.1. Rozplanowanie miejsc posadowienia elementw instalacji

Rozplanowanie miejsc posadowienia polega na zapoznaniu si z warunkami terenowymi i wymaga-

niami inwestora w konfrontacji z wymogami prawnymi i zaleceniami producentw. Na tej podstawie

powstaje plan umiejscowienia urzdze. Celem takiego postpowania jest osignicie optymalnego

rozwizania. Wyznaczone miejsca naley przenie na plan zagospodarowania terenu i doczy

do zgoszenia budowlanego. Miejsce, gdzie planowane jest posadowienie poszczeglnych elemen-

tw oczyszczalni, naley oznaczy i usun ewentualne przeszkody mogce powodowa przysze

problemy z montaem. Powinno wyznaczy si miejsca skadowania materiaw niezbdnych do

budowy przydomowej oczyszczalni ciekw (wir budowlany, piasek, kamie, wir pukany frak-

cjonowany, ziemia organiczna, soma, trociny), z zachowaniem drg dojazdowych do miejsca

montau i miejsca skadowania materiaw.

Najistotniejsze jest oznaczenie miejsca posadowienia poszczeglnych elementw palikowanie.

Do tej czynnoci niezbdne s: przymiar tamowy, przymiar skadany (metrwka), dalmierz, paliki,

tama ostrzegawcza, mot.

Dokonujemy dokadnego zmierzenia i zaznaczenia obrysu wykopu pod osadnik gnilny, miejsca

wykopw liniowych pod rury czce skadowe elementy oczyszczalni, miejsca posadowienia

przepompowni, miejsca wykonania filtra gruntowo-rolinnego, miejsca posadowienia studzienki

zbiorczej/ kontrolnej. Rozmieszczenie powyszych elementw musi by zgodne z wczeniej wyko-

nanym i zatwierdzonym projektem.

4.2. Monta osadnika gnilnego

Po wytyczeniu miejsca posadowienia osadnika naley wykona wykop pod urzdzenie. Wy-

kop szerokoprzestrzenny pod osadnik mona wykona rcznie lub mechanicznie (koparka, ko-

parko-adowarka), w wyznaczonych wczeniej miejscach, korzystajc z wymiarw okrelonych

w projekcie.

Naley pamita o dokonaniu wykopw wikszych ni rozmiary samego osadnika. W kolejnych

etapach montau osadnika moe niezbdna by obecno instalatora w wykopie.

Naley rcznie wyrwna i wypoziomowa dno wykopu. Czsto stosowanym rozwizaniem w celu

wypoziomowania dna wykopu jest zastosowanie obsypki piaskowo-cementowej o gruboci 20 cm.

Przy realizacji wykopw naley zwrci uwag na zabezpieczenie cian przed osuwaniem si grun-

tu, zwaszcza w przypadku gruntu piaszczystego.

Osadzenia zbiornika w wykopie naley dokona rcznie bd mechanicznie. Druga metoda osa-

dzania zbiornika polega najczciej na zamocowaniu go tamami do yki koparki i regulowaniu

precyzyjnego pooenia rcznie.

Po osadzeniu zbiornika naley dokona obsypania zbiornika gruntem rodzimym lub mieszank

z piasku i cementu.

W przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych i posadowienia osadnika z tworzyw sztucz-

47

nych, wskazane jest wykonanie dodatkowego mocowania nazywanego kotwieniem. W zwizku

z tym, e w przypadku wysokich wd gruntowych gleba jest czasami bardzo niestabilna, stosuje si

specjalne betonowe pyty, do ktrych przymocowuje si osadniki. Kotwienie osadnika odbywa si

za pomoc pasw wykonanych z tworzywa sztucznego o duej odpornoci na niekorzystne czyn-

niki (gwnie temperatura i wilgo), do specjalnych hakw zamontowanych w pycie. Istot zabiegu

jest zabezpieczenie zbiornika przed wyparciem z gruntu na powierzchni. Zagroenie takie ma

miejsce w momencie wypompowywania osadw z osadnika gnilnego, gdy uytkownik zapomina

o jego docieniu poprzez dolanie zwykej wody z kranu do minimum 2/3 pojemnoci cakowitej,

a najlepiej do jego penej objtoci.

Osadniki naley montowa moliwie jak najbliej domu, przy odlegociach powyej 10 m istnieje

ryzyko wychadzania ciekw i odkadania si na ciankach rur kanaliza