TÜRKİYE’DE KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARIN KULLANIMINA DAİR YASAL MEVZUAT

Türkiye’de kişisel koruyucu ekipmanların işyerlerinde kullanılması hakkında güncel yönetmelik 2 Temmuz 2013 tarihinde, 28695 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındadır ve yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir. Yönetmelik, 89/656/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Yönergesi’ni ve 89/686/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Yönergesi’ni dayanak alarak hazırlanmıştır ve kişisel koruyucu ekipmanlar konusundaki genel hükümleri, değerlendirilme ve seçimlerini, kullanım kurallarını, çalışanların bilgilendirilmesini ve çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımının sağlanması konularını kapsamaktadır [4].

KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARIN SEÇİMİ Döküm prosesine uygun koruyucu ekipmanların seçimi hem risklerin minimize edilmesi hem de çalışanın rahat hareket etmesine engel olabilecek fazladan ekipman kullanımının engellenmesi açılarından önemlidir. Çizelge 1’de farklı döküm ve operasyon türlerinde kullanılabilecek kişisel koruyucu ekipmanlara örnekler verilmektedir [2]. Çizelge 1’de verilmekte olan kişisel koruyucu ekipmanlar her ne kadar ergimiş metaller ile çalışılırken kullanılmakta olsalar da maça hazırlama, kalıp hazırlama ve talaşlı imalat uygulamalarında da kullanımları mümkündür. Bu tip uygulamalarda özellikle filtreli maskeler, gözlük ve el korumaları ihmal edilmemesi gereken koruyucu ekimanlardan başlıcalarıdır [2].

Birincil koruyucu kıyafetler, ergimiş metal, curuf veya dros gibi yüksek risk ihtiva eden bileşenlere direkt maruz kalınabilecek durumlarda kullanılmaktadır. Bu tip kıyafetlerin yanma geciktirici özellikte ve konforlu olmaları, ayrıca nefes alıp vermeyi etkilememeleri bir gerekliliktir. İkincil koruyucu kıyafetler dökümhanelerde günlük giyim için dizayn edilmiştir. İkincil tipteki kıyafetlerin yanma geciktirici özellikte ve kullanım için konforlu olmaları istenmektedir. Bu nedenle, kolay alev alabileceği için bu tip kıyafetlerde pamuklu bileşenlerden kaçınılmakta ve pamuklu kıyafetler yerine yün esaslı kıyafetler tercih edilmektedir. Koruyucu kıyafetlerde tasarım, üzerinde dikkatle durulması gereken bir diğer parametredir. Örneğin kıyafetlerde iyi dizayn edilmemiş cepler, ısıtma sisteminde fırlayan ergimiş metal parçalarının tutulmasına ve bölgesel yanıklara sebep olabilmektedir. Ayrıca kıyafetlerin yüksek görünürlükte renklerden seçilmesi giyenlerin üretim sahasında daha rahat ayırt edilebilmesine sebep olmaktadır [1].

GİRİŞ Bir üretim tesisinde risklerin kontrol ve minimize edilmesi, hiyerarşik bir kontrol sıralamasına göre gerçekleştirilmelidir. Eğer bir risk mevcut ise riskin bertarafı için kontrol hiyerarşisinin en üstünde riskin tamamen ortadan kaldırılması yer almaktadır. Riskin ortadan tamamen kaldırılması uygulanabilir değilse riski oluşturan kaynakların daha az riskli kaynaklar ile değiştirilmesi hiyerarşinin bir alt grubunda yer almaktadır. Risk kaynağının değiştirilemediği durumda riskin minimize edilebilmesi için daha az risk içeren mühendislik çözümlerinin geliştirilmesine çalışılmaktadır. Bu yaklaşımın da yetersiz kaldığı durumlarda kişisel koruyucu ekipmanların (KKE) kullanımı, kontrol hiyerarşisinin en altında bir koruma seçeneği olarak ortaya çıkmaktadır [1]. Kişisel koruyucu ekipmanlar İngilizce’de Personal Protective Equipments olarak isimlendirilmekte ve kaynaklarda kısaca PPE şeklinde gösterilmektedir. Dökümhanelerde karşılaşılabilecek temel risk grupları, sıvıların veya çeşitli reaktiflerin ergimiş metale ilavesi ile ortaya çıkan ergimiş metal patlamaları; uzun süre yüksek sıcaklıklarda çalışmaya dayalı termal stres; yanıklar; ergimiş metallere bağlı radyasyon; kurşun, fenoller, silis gibi tehlikeli maddeler; proseslerde ortaya çıkan CO2 ve SO2 gibi tehlikeli ürünler; kayma, takılma ve düşmeye bağlı riskler; el ile taşımaya bağlı riskler ve mekanik çarpma-sıkıştırma, elektrik çarpması ve gürültü kirliliği gibi makine ve ekipman kaynaklı risklerdir. Tüm bu risk gruplarının yaratacağı risklerin minimize edilebilmesi kişisel koruyucu ekipmanların seçimi ve kullanımı ile yakından alakalıdır [1].

Şekil 1 : Ergimiş metaller ile çalışırken birincil ve ikincil kişisel koruyucu kıyafetler [1].

ÖZET Ergimiş metaller; kalıp sistemleri, hurdalar, gaz alma v.b. kaynaklardan ortaya çıkabilecek gaz ve tozlar; sarsak v.b. sistemlerden kaynaklanan yüksek gürültüler dökümhanelerde insan sağlığında problemlere yol açabilecek temel risk gruplarıdır. Risklerin minimize edilebilmesi için kullanılan kişisel koruyucu ekipmanlar (KKE), koruyucu kıyafetler, göz ve yüz korumaları, baş, el ve ayak korumaları, duyma ve solunum sistemi koruyucu donanımları gibi alt gruplara ayrılabilmektedir. Bu çalışmada, dökümhanelerde kullanılan kişisel koruyucu ekipmanların sınıflandırılması yapılmakta ve uygun ekipman seçimi ile kullanımı detaylı olarak verilmektedir.

7. ULUSLARARASI ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ

ABSTRACT Molten metals; gasses and powders which are processed from die systems, scraps, degassing systems etc. on the smelting of metals and high level noises from vibratory systems are the components which can pose a risk for human health in foundries. Personal protective equipments (PPE) which are used to minimize the risks can be divided into subgroups as protective clothes, eyes and face protectives, head, hand and feet protectives and ears and respiratory protective devices. In the present study, personal protective equipments which are used in foundries are classified and suitable equipment selection and use are comprehensively introduced.

BİRİNCİL VE İKİNCİL KORUYUCU KIYAFETLER Dökümhanelerde kullanılan başlıca kişisel koruyucu ekipmanları, koruyucu kıyafetler (kask, gözlük, ceket, pantalon, eldiven, iş botu v.b.), solunum sistemini koruyucu toz ve gaz maskeleri, işitme sistemini koruyucu kulak tıkaçları şeklinde sınıflandırmak mümkündür [1, 2 ve 3]. Bir dökümhanede kullanılan koruyucu kıyafetler de risk faktörüne göre kendi içerisinde birincil ve ikincil koruyucu kıyafetler olarak alt gruplara ayrılabilmektedir [1]. Dökümhanelerde kullanılan birincil ve ikincil koruyucu kıyafetlere ait şematik resim Şekil 1’de verilmektedir.

Uygulama KKE (Malzeme) KKE (Tip)

Kıyafet - Alüminyumlu Kevlar

- Alüminyumlu pamuk

- Deri

-Ateşe dayanaklı pamuk

(Sadece demir-çelik için)

- Yün

- Alüminyumlu deri

- Alüminyumlu yün

- Diğer (Vinex, PR-97, Oasis v.b.)

- Mont

- Ceket

- Önlük

- Tozluk

- Pantolon

- Alt diz koruması

Göz ve yüz koruma Çeşitli - Kaynak gözlüğü

- Yüz koruyucu şeffaf panel

- Renkli cam gözlükler Demir: Karartılmış yeşil

Çelik: Karartılmış yeşil, Karartılmış kobalt mavisi

Pirinç: Karartılmış yeşil, Karartılmış yeşil ile

beraber alüminyumlu yüz koruyucu,

Karartılmış kobalt mavisi

Alüminyum: Şeffaf

Magnezyum: Şeffaf

Baş koruma Çeşitli Baret

El koruma - Deri

- Pamuk

- Yün

- Kevlar

- Diğer

- Eldiven

- Parmaksız eldiven

- Koruyucu bez

Ayak koruma Çeşitli - Yanmaya dayanıklı iş botu

- Yanmaya dayanıklı ayakkabı tabanları

Kulak koruma Çeşitli Kulaklık ve tıkaç

Solunum sistemi koruması Çeşitli - Yarım maske

- Tam maske

- Filtreli maske

- Güçlendirilmiş filtreli maske

KAYNAKÇA 1) ‘‘Compliance Code – Foundries’’, WorkSafe Victoria (Victorian WorkCover Authority), 1. Baskı, Eylül 2008 2) AFS Safety and Health Committee (10Q), ‘‘Guide for Selection and Use of Personal Protective Equipment and Special Clothing for Foundry Operations’’, AFS/OSHA Alliance, Schaumburg, İllinois, A.B.D, 2005 3) ILO Sectoral Activities Programme, ‘‘Code of Practise on Safety and Health in the Iron and Steel Industry’’, International Labour Office, Cenova, İtalya, 2005 4) ‘‘Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik’’, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 28695, 2.Temmuz.2013

Poster

No

Çizelge 1 : Farklı metallerin dökümlerinde ve farklı uygulamalarda kullanılabilecek kişisel koruyucu ekipmanlar [2]