1

ISTRAŢIVANJE POŢARA I

PALJEVINA

Osnovne karakteristike:

• obično je prostorno veće lice mjesta;

• zbog dejstva vatre, toplote i gasova dolazi do

gubitka ili promjene tragova;

• tokom akcije spašavanja i gašenja uništavaju se

mnogi tragovi i dolazi do traseološkog deficita;

• za rad na probelmu istraživanja požara i paljevina,

te prikupljanju tragova, treba posebna obuka;

SPECIFIČNOSTI ISTRAŢIVANJA POŢARA I

PALJEVINA

2

• Pod pojmom poţara podrazumjejva se

nekontrolisano nastajanje vatre bez učešća ljudi ili

zbog njihovog propusta u sprovođenju mjera

protivpožarne zaštite;

• Paljevina je požar nastao namjernim podmetanjem

vatre od strane čovjeka;

da bi nešto gorilo, potrebno je zadovoljiti tri uslova:

OKSIGEN (KISIK), GORIVA TVAR, TOPLOTA;

• Zavisno od NACIONALNIH

zakonodavstava, različito se tretira ova

problematika.

• Prema nekim KZ nema direktnog K.D.,

nego se požari i paljevine podvode kroz

druga K.D.

3

4

GORENJE

hemijski proces oksidacije neke materije sa

oksigenom iz vazduha uz oslobađanje svjetlosti i

toplote;

Uslovi da bi došlo do gorenja:

OKSIGEN

GORIVA MATERIJA IZVOR TOPLOTE

5

GORIVE MATERIJE

- dijele se na više načina:

1) prema stepenu upadljivosti

2) prema agregatnom stanju

3) itd

a) gasovita goriva

b) zapaljive tečnosti

c) čvrsta goriva

- goriva koja direktno sagorjevaju

- goriva koja prvo mjenjaju agregatno stanje iz

čvrstog u tečno

- goriva kod kojih usljed djelovanja toplote dolazi

do njihove razgradnje uz oslobađanje para i gasova

6

ŠIRENJE TOPLOTE - toplota od zagrijanog predmeta širi se na tri načina:

1) provođenjem (kondukcijom);

2) strujanjem (konvekcijom);

3) zračenjem (isijavanjem);

UZROČNICI NASTANKA VATRE

1) prirodni uzročnici;

2) električna energija

3) niskokalorični izvori

toplote

4) građevinski nedostaci

5) otvoreni plamen;

6) samozapaljenje;

7) tehnološki uređaji;

8) ljudi kao uzročnici;

9) ostali uzročnici;

7

prirodni uzročnici – sunčeva energija

električna energija u bilo kom obliku – pretvara se u

toplotnu;

statički elektricitet – trenjem se iste materije

naelektrišu i to najčešće u slučajevima

1) trenja dva čvrsta tijela koji su slabi

provodnici eletriciteta;

2) istovremenog odvajanja ili približavanja i

trenja dva tijela;

3) trenja između čvrstog tijela i tečnosti,

čvrstog tijela i gasova, čvrstih homogenih

tijela i prašine, međusobnog trenja čestica

prašine, te trenja tečnosti i gasova;

8

atmosferski elektricitet – akumulirani elektricitet

prelazi u vidu munja na relaciji oblak – oblak, oblak –

zemlja, zemlja – oblak;

tragovi koji se mogu uočiti kao posljedica udara groma

– munje:

1) paljenje na najvišim dijelovima objekta i na više

mjesta istovremeno;

2) obrazovanje pukotina na drvnim konstrukcijama,

pocijepanost drvenih greda i stolarije;

3) oštećenost maltera, mrvljenje cigle, obrazovanje

bijelog traga na zadimljenim ciglama;

4) namagnetisanost željeznih predmeta, potamljenje

ili stopljenost metalnih predmeta ili njihova

iskrivljenost;

9

5) izbušenost ili istopljenost stakla, stopljenog

pjeska, zemlje;

6) nagorjelost ili ugljenisanost predmeta premazanih

lakom ili uljanim bojama;

dinamički elektricitet – kretanje eletkriciteta kroz

provodnik kao posljedica napona; predmet pažnje

ove vrste uzročnika:

1) rasvjeta;

2) grijni uređaji;

3) kod različitih uređaja propisno instaliranje,

sigurnosni uređaji i njihovo funkcionisanje, ugrađeni

kondenzatori za startovanje motora, rotori i osovine

rotirajućih djelova, optimalno opterećenje itd.

4) instalacije

10

niskokalorični izvori toplote – nekih čvrstih

materijala (čelik) mogu izazvati iskakanje iskri.

građevinski nedostaci – peći i dimnjaci najčešći

uzrok požara;

otvoreni plamen – plamen šibice i svjeće je čest

izvor požara;

samozapaljenje – spontano zapaljenje je pjava kada

gorivi materijla zbog hemijskih ili fermentacionih

procesa, koji nastanu u tom materijalu počene

akumulirati toplotu nastalu u tim procesima, tako da

dostigne tačku samozapaljenja;

- pet je osnovnih grupa materijala sklonih

samozapaljenju:

11

1) materijali biljnog porijekal – sjeno, uskladištene

žitarice, stočna hrana, đubrivo i sl.

2) neke vrste uglja, te svjež drveni ugalj;

3) masti i ulja koji ne sadrže nezasićene masne

kiseline (laneno ulje, riblje ulje…);

4) materijali koji u dodiru sa vodom oslobađaju

toplotu koja se može prenijeti na neki gorivi materijal

sposobni da je izvesno vreme akumuliraju (gašemni

kreč);

5) hemikalije koje u međusobnoj reakciji oslobađaju

veće količine toplote, ponekad u z brz nastanak

otovorenog plamena (npr. bijeli fosfor);

12

ISTRAŢIVANJE UZROKA NASTANKA

VATRE NEPOZNANICE KOJE TREBA RAZJASNITI

- pitanja koja uviđajni tim treba da razjasni odnose se

na:

1) mjesto i vrijema nastanka početne vatre, te pravca

širenja požara,

2) tehničke podatke u vezi sa uslovima gorenja,

3) činjenice u vezi narušavanja pravila u vezi sa poža-

rnom bezopasnosti;

4) činjenice u vezi sa utvrđivanjem uzroka požara;

5) (ne)funkcionisanje protivpožarne tehnike u vrijeme

požara, te na akciju gašenja;

13

- istraživanje požara odvija se u dva pravca:

1) u pravcu prikupljanja činjenica subjektivne prirode

od očevidaca, lica koja su zaposlena ili boravila u

objektu napadnustom vatrom, te od vatrogasaca;

2) u pregledu mjesta požara, pronalaženu, fiksiranju,

prikupljanju, ispitivanju i tumačenju objektivnih

činjenica, odnosno materijalnih dokaza;

Pregled mjesta

događaja

14

Pregled mjesta događaja

15

Slika gore lijevo:

vatra nakon šest minuta

Slika desno dole:

vatra nakon devet minuta

16

Eksperiment širenja vatre 1 2

17

Eksperiment širenja vatre 3 4

18

ISTRAŢIVANJE SUBJEKTIVNIH

ČINJENICA

- od lica se prikupljaju ošti podaci:

1) opšti tehnički podaci o objektu (vrsta i veličina

objekta, građ. konstrukcija i sl), i

2) podaci o objektu neposredno prije pojave vatre, tj.

prije zadnjeg napuštanja objekta;

- prikupljanje podataka o objektu prije izbijanja vatre;

- od očevidaca početne vatre;

- od vatrogasaca i lica koja su učestvovala u gašenju

požara

19

ISTRAŢIVANJE ČINJENICA OBJEKTIVNE

PRIRODE

- moguće je vršiti tek nakon gašenja požara;

1) registrovati stanje požara, akciju spašavanja ljudi

i stvari;

2) snimati video kametom, fotoaparatom, raditi

zabilješke;

- zadatak stručnih lica:

1) izučavati prilike koje su postojale na mjestu

mpožara do njegovog nastanka;

2) utvrđivati i istražiti mjesto početne vatre;

3) stvarati i istraživati verzije o neposrednom uzroku

požara;

20

- utvrđivanje uzroka moguće je ako se utvrdi centar

požara;

- upoznati se sa osnovnim podacima o početnoj vatri;

- u 1. fazi utvrditi puteve širenja vatre, granice i

radosljed pregleda;

- u 2. fazi razjasniti karakteristična obilježja koja

ukazuju na mjesto početne vatre, pravac širenja

požara, aktivno otkrivanje i fiksiranje tragovai

materijalnih dokaza koji ukazju na neposredni uzrok;

- svaka faza posla se fotografiše i snima kamerom;

- pretraživanje mjesta požara vrši se od centra ka

periferiji ili od periferije ka centru;

- pregled podrazumeva pregled okoline i same

unutrašnosti objekta;

21

- osnovna pravila ponašanja požara:

1) vreli gasovi su mnogo lakši od vazduha i zbog toga se

dižu na više;

2) na putu širenja vatre zapaljivi materijal će se paliti

povećavajući volumen i još brzi rast plamena;

3) u većini slučajeva, vatra se može samo razviti kada je

gorivo iznad inicijalnog plamena;

4) bočno širenje vatre se najčešće javlja kada postoji

prepreka na putu gorenja prema gore;

5) požar uvijek traži konfiguraciju koja liči na dimnjak

(stepeništa, otvori za lift …);

6) gorenje prema dole pojačano je uz prisustvo lako

zapaljivih tečnosti;

7) temperatura standardnih požara ne prelazi 1100°C, i

to nakon trajanja požara više od jednog sata;

22

- gorenje, dejstvo toplote i dima ostavljaju obilježja u

idu zona koje se mogu smatrati opštim obilježjima –

tri zone: zona gorenja, toplotnog dejstva i zona

zadimljenja;

- zona gorenja – dio gdje je došlo do gorenja

- zona toplotnog dejstva – graniči sa zonom gorenja

- zona zadimljenja – graniči sa zonom gorenja-

uključuje svu ili dio zone toplotnog dejstva

- sve zone imaju svoje goemetrijske razmjere;

- na mjestu početne vatre tragovi se nalaze

neposredno na žarištu, iznad žarišta i u obliku

žarišnog konusa;

uslovi gorenja nepovoljni - nedostatak oksigena;

23

Jasno uočavanje zona gorenja, zadimljenja i

toplotnog dejstva

24 Uočavanje kretanja gorenja, toplote i čađi

25 Žarište požara čiji su uzrok električne instalacije

26

- povoljni uslovi za gorenje – vatra se širi brže,

razaranja izražena i brža i neprekinuta, oštećenja

žarišta manje izražena;

- usljed duţeg trajanja vatre, može doći do

oslobađanja gasova sa stropa i zidova, te kad

dosegnu stepen upaljivosti da planu;

- promjene na predmetima i objektima na drugim

vrstama građevinskog matrerijala daju podatke o

mogućem centru početne vatre;

- prilikom odreĎivanja centra početne vatre treba

se rukovoditi slijedećim:

1) locira se najniži region gorenja;

2) niska – najniža tačka gorenja se procjejnuje u

odnosu na ostale tragpve

27

3) jedno nisko gorenja posebno ako je dovoljo

duboko, nesumnjivo će indicirati da je to centar

požara, a ostali tragovi će se podudarati sa tim

žarištem;

4) el. uređaji i instalacije mogu pomoći u lociranju

približnog mjesta početne vatre;

5) proučavanje sistema za otkrivanje, dojavljivanje i

automatsko gašenje požara;

28

POŢARI SA POSLJEDICOM SMRTI

- dva osnovna zadatka:

1) utvrditi uzrok požara;

2) provođenje ostalih radnji i postupaka sa lešom;

- pošto je iz medicinske kriminalistike bilo govora o

ovoj materiji treba reći da požar na čovjeka djeluje na

tri načina:

1) toplotom;

2) dimom;

3) gasovima;

- osnovno pitanje: da li je žrtva zaživotno dospjela u

vatru ili nije – odgovor: sudski medicinar;

29

MATERIJAL KOJI SE PRIKUPLJA I ISPITUJE

Nekoliko osnovnih grupa tragova koji mogu biti predmetom

ispitivanja radi utvrĎivanja uzroka poţara, koje su u vezi sa:

1) gorenjem i ponašanjem materijala u poţaru i

njihovom identifikacijom;

2) ureĎajima i instalacijama koji mogu biti tehnički

uzročnik poţara;

3) spontanim samozapaljenjem;

4) ureĎajima i sredstvima koja su mogla biti korištena

kao vremenski upaljači;

5) akceleratorima širenja vatre;

6) ostalim tragovima;

7) ţrtvama u poţaru;

8) poţarima na motornim vozilima;

30

Od materijala koji mogu doći u obzir za

ispitivanje su:

1) staklo

2) drvo i proizvodi od drveta

3) metali

4) plastične mase

5) tekstilni proizvodi

6) materijali zidova

7) keramika, materijal od koga su napravljeni različiti

predmeti

8) beton

9) uzorci čaĎi

31

pitanja koja se mogu postaviti u ezi sa groenjem, a

prilikom ispitivanja i vještačenja:

1) kojoj vrsti materijala pripada dostavljeni uzorak,

da li je po svom sastavu identičan nespornom

uzorku;

2) fizikohemijske osobine dostavljenog uzorka,

odnosno njegove gorive karakteristike;

3) kakvi su efekti dejstva požara na dostavljeni

uzorak;

4) kakav je bio intenzitet gorenja u blizini

dostavljenog uzorka, odnosno koja je

temepratura bila dostignuta;

5) kakvi su mogući efekti drugih materijala na

ponašanja vatre, a koji su bili u doticaju sa

uzorkom;

32

- predmt laboratorijskih ispitivanja, kao ili davanja mišljenja

na osnovu dokumentovanih činjenica moge biti dijelovi:

1) el. instalacija;

2) el. uređaja i postrojenja;

3) gasnih i toplotnih uređaja;

- pitanja koja se najčešće mogu postaviti u vezi sa

uređajima i instalacijama su:

1) tehnička ispravnost, pravilnost korištenja, da li su bili

uključeni ili isključeni za vrijeme požara;

2) da li je i koji dio instalacije bio pod naponom;

3) da li je instalacija bila propisno dimenzionirana i

izvedena;

3) da li je kratki spoj primarnog ili sekundarnog karaktera;

4) u kakvom su stanju bili prekidači, utičnice i spojevi i sl. u

vijeme požara;

33

PODMETANJE POŢARA

-sredstva i načini za podmetanje su raznovrsni;

podmetanje može biti izvršeno na dva načina:

a)trenutno i

b)sa zadrškom - vremenski upaljači mogu se podijeliti

u više grupa:

1) obični – zapaljena svijeća,

2) mehanički – budilnik sa šibicama vezanim za batić

zvona ,

3) hemijski,

4) uređaji koji koji koriste električnu energiju,

5) upaljači sa daljniskim upravljanjem, sa senzorima,

6) optički upaljači; 7) ostali

34

- tragovi koje treba prikupljati na mjestu paljevine: 1) svi sumnjivi tragovi koji mogu sadržavati tragove

zapaljivih čestica;

2) posude od zapaljivih tečnosti i njihovi ostaci;

3) tragovi izgorjeli i neizgorjelih "fitilja", "mostova";

4) upaljači ili njihovi ostaci nađeni u blizini žarišta;

5) izgorjele ili neizgorjele šibice, cigarete, ostaci ili

talog od svijeće;

6) ostaci razbijenog stakla od boca, naročito sa

ostacima krpa ili tampona u vratnom dijelu, nagorjele

ili izgorjele poslovne zabilješke;

7) uzorci stopljenog metala ili metala sa tragovima

nenormalnog oštećenja toplotom, posebno bakra,

mesinga i čelika;

35

8) uzorci sumnjivog pepela ili neobičnog taloga na

zidovima i podu u blizini žarišta;

9) uzorci uzeti od osumnjičenog lica, ako je uhvaćen

na licu mjesta ili kratkom vremesnkom intervalu

nakon požara;

10) kontrolni uzorci gdje god je to moguće;

ostali uzorci koj mogu pomoći razjašnjavanju

događaja;

36

OSTALI TRAGOVI - tragovi koji se prikupljaju su slijedeći:

1) tragovi dolaska, zadržavanja i odlaska počinioca;

2) tragovi ulaska u objekat,

3) pretraživanje mogućnsoti fingiranja drugog

krivičnog djela požarom;

4) svi predmeti, alat itd., koji se nađu na

neuobičajenom mjestu ili se ne zna njhovo porijeklo,

zaslužuju punu pažnju;

5) pregledati sve tragove koji upućuju na pomoć u

širenju požara ili sprečavanje njegovog gašenja;

37

ISTRAŢIVANJE POŢARA NA

MOTORNIM VOZILIMA

-na paljevinu se može sumnjati u slijedećim slučajevima:

1) ako se u automobilu nalazi zapljavia tečnost;

2) vozilo može biti odvezeno van pogleda svjedoka;

3) vlasnik može tvrditi da mu je vozilo ukradeno;

TRAGOVI KOJI SE PREGLEDAJU I PRIKUPLJAJU:

1) od motora

2) iz putničkog prostora;

3) prtljažnika;

4) sa vana;

38

PRIKUPLJANJE, PAKOVANJE I DOSTAVLJANJE

MATERIJALA NA ISPITIVANJE

- trag prvo treba opisati, fotografisati sa i bez oznaka,

unijeti u skicu i zabilježiti video kamerom;

- tragovi se pakuju u pogodne čistek kutije, plastične

vrećice ili sličnu ampalažu sa jasnim oznakama;

- uz svaki trag radi poređenja trba dostaviti i nesporni

uzorak;

39

PRONALAŽENJE, FIKSIRANJE i PRIKUPLJANJE

TRAGOVA SREDSTVA ZA -opšti neseser za uviđaje, oprema za fotografisanje,

videokamera sa rekorderom, pribor za rasvjetu, lopata,

grablje, metla;

-spec. oprema: neseseri namjenjeni za požare;

-u nekim prilikama biće potrebene svjetiljke i blicevi

antieksplozivnog tipa;

-tragovi se pakuju u pogodne čiste kutije, plastične vrećice,

čist papir i sličnu ambalažu;

-tragovi na koje se sumnja da su lakozapaljive tečnosti

treba da budu pakovani u staklenke veličine 1 – 4 kg;

-tečni uzorci uzimaju se pipetom ili špricom;

-gasoviti uzorci uzimaju se u poseno vakuumirane posude

ili namjenski napravljene "hvatače" gasova ili para;

40

HVALA VAM NA PAŢNJI