SPACEROWICZOM

Najpiękniejsze parki Pragi to ogrody pałacu Wallensteina (trasa nr 4), Uniwersytecki Ogród Botaniczny na Nowym Mieście (trasa nr 9) i Praski Ogród Botaniczny (trasa nr 13).

ZNAWCOM SZTUKI

Najważniejsze kolekcje sztuki w stolicy Czech znajdują się w zamku (trasa nr 1), Galerii

Narodowej (trasa nr 2), klasztorze na Strahovie (trasa nr 3), Muzeum Rękodzieła Artystycznego

(trasa nr 7) i funkcjonalistycznym Pałacu Targów (trasa nr 12).

POLECANE WYCIECZKI…

BYWALCOM KAWIARNI

Najlepsza okolica na odpoczynek w tradycyjnej kawiarni to Stare Miasto (trasa nr 5), choć kilka

legendarnych lokali, jak choćby Café Slavia, znajduje się też na Nowym Mieście (trasa nr 9).

MIŁOŚNIKOM MUZYKI

Warto podążyć śladami Smetany (trasa nr 5), Dvořáka na Nowym Mieście (trasa nr 9) i Mozarta na Smíchovie (trasa nr 14). Nie wolno też pominąć budynku Opery Narodowej na trasie nr 8.

DZIECIOM

Dzieci uwielbiają pawie albinosy w pałacu Wallensteina na trasie nr 4. Powinna przypaść im też do gustu trasa nr 13

z zoo oraz parkiem Stromovka, dawnym królewskim terenem łowieckim.

POSZUKIWACZOM HISTORII

Osoby zainteresowane przeszłością miasta powinny najpierw odwiedzić zamek (trasa nr 1), a potem Stare Miasto (trasa nr 5) i Josefov (trasa nr 6), dawną dzielnicę żydowską. Nieco dalej od centrum leży Wyszehrad (trasa nr 10), ponoć najstarsza część stolicy Czech.

PIWOSZOM

Fani czeskiego piwa będą zapewne chcieli zobaczyć, jak ich ulubiony

napój powstaje w słynnym browarze Staropramen na Smíchovie (trasa

nr 14), gdzie można wybrać się na godzinną wycieczkę połączoną

z degustacją.

WIELBICIELOM LITER ATURY

Koniecznie należy odwiedzić bibliotekę klasztoru na Strahovie (trasa nr 3), jedną z największych w kraju, i oddać hołd Franzowi Kafce podczas spaceru po Josefovie (trasa nr 6).

FANOM POJAZDÓW SZYNOWYCH

Praga słynie z tramwajów, a osoby zainteresowane tym środkiem transportu powinny odwiedzić Muzeum Komunikacji Miejskiej (trasa nr 15). Innymi atrakcjami są przejażdżki zabytkowym tramwajem nr 91 i kolejką linowo-terenową (trasa nr 3).

MIŁOŚNIKOM ARCHITEKTURY

Trasa nr 7 to wprowadzenie do dziejów czeskiej architektury,

a na placu Wacława (trasa nr 8) można podziwiać wspaniałe przykłady stylów

architektonicznych. Osoby gustujące we współczesnych budowlach

nie mogą pominąć „Tańczącego Domu” na Nowym Mieście (trasa nr 9)

oraz willi Müllerów (trasa nr 15).

Kuchnia czeska bazuje na  lokalnych płodach rolnych, pochodzących z ży-znych pól uprawnych, sadów, rzek i stawów, a także obfitujących w zwie-rzynę łowną lasów. Przyrządza się z  nich pożywne dania, mające raczej nasycić apetyt niż stać się przyczyn-kiem do  wyrafinowanej rozmowy o sztuce kulinarnej (nie ma co  liczyć na nouvelle cuisine) czy dostarczyć or-ganizmowi pełnego zestawu witamin. Nie sposób jednak narzekać na jej wa-lory smakowe.

CO JEŚĆ

ŚniadanieCzesi rozpoczynają dzień od  dość skromnego śniadania (snídaně), czę-sto składającego się tylko z  filiżanki kawy (káva). Nierzadko przyrządza się ją  w  tradycyjny sposób – drobno zmielone ziarna zalewa się wrzątkiem i odstawia na moment, by fusy opadły na dno.

PrzekąskiPo  wyjściu z  domu prażanie chętnie posilają się w niezliczonych stoiskach z kiełbaskami, należącymi do najlep-szych na  świecie. Najpopularniejsza z  nich to  párek (często sprzedaje się dwa párky), czyli frankfurterka, której nazwa powinna wywodzić się w zasa-

dzie od jej macierzystej Pragi. Tłustsza odmiana nazywana jest  z  niemiecka vuřt, a klobása to jeszcze bardziej sy-cący przysmak o  grubej skórce i  du-żych kawałkach tłuszczu. Wszystkie rodzaje kiełbas podaje się najczęściej z łagodną musztardą.

Nieco zdrowszą przekąską są  małe kanapki (obložené chlebíčky), sprze-dawane w  delikatesach. Można wy-bierać spośród wersji z szynką, salami, jajkiem na twardo, kawiorem, sałatką ziemniaczaną i  plastrami pomidora czy ogórka kiszonego.

ObiadPierwszym daniem czeskiego obia-du (oběd) jest zwykle zupa (polévka). Może to  być po  prostu rosół (vývar) z  uszkami, gęsta zupa ziemniaczana (bramborová) lub flaki (dršt’ková), uchodzące za  wspaniałe remedium na kaca.

Danie główne przyrządza się często wedle nieco żartobliwego przepisu vepřo-knedlo-zelo (wieprzowina-kne-dliki-kapusta). Faktycznie, na  cze-skich stołach króluje wieprzowina, nierzadko znacznie lepsza niż znana przyjezdnym z  ich  własnych krajów. Większość świń hoduje się na  wiel-kich farmach, lecz wielu rolników ma własną sztukę lub dwie. Z każdej części ciała przyrządza się jakiś specjał, a świ-

Powyżej: krowa na wystawie sklepu spożywczego; w oczekiwa-niu na klientów; „najlepszy gulasz w mieście” – odważna przechwałka!

JEDZENIE I PICIECzeskie dania narodowe są  dość ciężkie i  sycące. Dominuje w  nich wieprzowina i potrawy mączne, co  z pewnością przypadnie do gustu osobom o dużym apetycie. Wszystkich natomiast zachwyci wyśmienite czeskie piwo.

14 WPRoWaDZEnIE

niobicie obchodzone jest jako vepřové hody. Drugim, po wieprzowinie, naj-popularniejszym mięsem jest wołowi-na (hovězí maso), zwłaszcza svíčková na smetaně, czyli polędwica z plaster-kiem cytryny i żurawiną, w sosie śmie-tanowym. Na  stołach często goszczą też cielęcina (telecí maso) i  kurczak (kuře).

Nieodłącznym dodatkiem do  dań mięsnych jest  knedlík, otaczany chy-ba nawet większym uwielbieniem niż wieprzowina. Knedle wyrabia się z mąki, ziemniaków lub kaszy manny z drożdżami, proszkiem do pieczenia, jajkiem, mlekiem lub cukrem, formuje w  przypominający bochenek chleba kształt i kroi za pomocą drutu (nie no-żem!).

Jeśli chodzi o warzywa, zamówienie czegokolwiek poza kapustą może wy-wołać zdziwienie kelnera. Dość po-pularne są jednak sałatki (salát), skła-dające się raczej z ogórka, pomidora, czerwonej papryki i  cebuli w słodka-wym sosie winegret niż z sałaty.

Wybór deserów także jest dość ogra-niczony. W  menu królują naleśniki (palačinky) z  białym serem (tvaroh), lody (zmrzlina) oraz owoce i orzechy, często z  polewą czekoladową. Po  raz kolejny pojawiają się też knedle (czy się to komuś podoba, czy nie), tym razem jako ovocný knedlík, nadziewany śliw-kami lub morelami. To tak naprawdę samodzielny posiłek i  tak też bywa traktowany przez samych Czechów.

Ciasta i ciastkaNiedostatki deserów w  restauracjach wynagrodzi wizyta w jednej z praskich

kawiarni (kavárna) lub cukierni (cu-krárna).

Wybór jest tu oszałamiający – na ła-suchów czekają tarty, strucle, biszkop-ty, eklerki i koláčky – okrągłe ciastka z  serem (tvaroh) lub powidłami (po-vidla).

KolacjaKolacje domowe są zwykle posiłkiem lżejszym niż obiad. Osoby wybierające się do restauracji mają jednak okazję wyrwać się z  zaklętego kręgu vepřo--knedlo-zelo i  skosztować bardziej wyszukanych potraw, jak pieczona kaczka (kachna) czy gęś (husa). Gęsina uchodzi w Czechach za mięso na spe-cjalne okazje, z  gęsi wyrabia się też wyśmienity pasztet z  wątróbek (husí paštika), nieustępujący najlepszemu francuskiemu foie gras. To prawdziwy przysmak, jeżeli nie myśli się o kosz-marnym losie tuczonych ptaków.

W niektórych restauracjach można skosztować też dziczyzny, przyrządza-nej z  mięsa najróżniejszych zwierząt żyjących w czeskich lasach i na polach. Na uwagę zasługują dania z dzika (ka-nec), sarny (srnčí maso), bażanta (ba-žant) czy kuropatwy (koroptev).

Jeśli chodzi o  ryby, to  zważywszy na  odległość od  morza, trzeba zado-wolić się gatunkami słodkowodnymi. Wiele restauracji podaje smażone lub pieczone pstrągi (pstruh), lecz najbar-dziej charakterystycznymi dla cze-skiej kuchni rybami są karpie (kapr), hodowane w  niezliczonych stawach w  całym kraju. Poławia się je  zwy-kle w  grudniu, a  następnie przywozi do  miast, sprzedaje żywe z  beczek

U góry od lewej: menu jednej z re-stauracji; tradycyjne czeskie dania: sma-żone mięso i zrazy z grzybami; świeże rzodkiewki na targu.

JEDZEnIE I PIcIE 15

Górujący nad miastem Zamek Praski, czyli Pražský hrad (godziny otwarcia w ramce po prawej na dole), położony na  wzgórzu w  dzielnicy Hradczany, to  jeden z  najbardziej imponują-cych zabytków stolicy Czech. Szcze-gólnie efektownie wygląda nocą, gdy jest podświetlony. Budowla ta ma ponad 1000 lat i pierwotnie była rezy-dencją królów z  dynastii Przemyśli-dów, którzy roztropnie wybrali na swą siedzibę strategiczne miejsce nad Wełtawą. Kolejne pokolenia władców rozbudowywały zespół zamkowy, wznosząc nowe kościoły, pałace, for-

1DŁUGOŚĆ TRASY: 1 km

CZAS: cały dzień

POCZĄTEK: czarna Wieża

KONIEC: Belweder

WARTO PAMIĘTAĆ:

Trasa jest krótka, ale oprowa-

dza po wielu najważniejszych

praskich zabytkach. Lepiej unikać

weekendu, zwłaszcza latem. należy

pamiętać, że zamek – jedną z naj-

większych atrakcji turystycznych

w Europie – przez cały rok zwiedza

dużo ludzi.

U góry od lewej: widok na zamek zimą; detal fontanny; staroświecka latarnia na zamku; eleganccy strażnicy.

vor ál K

Jiřská

Zlatá uličká (Złota Uliczka)

Mariánské hradby

Chotkova

Valdštejnskénáměstí

LEDEBURSKÁZAHRADA

Z A H R A DA N A VA L E C H ( O G R O D Y N A W A Ł A C H )

K R Á L O V S K Á Z A H R A D A( O G R O D Y K R Ó L E W S K I E )

PALÁCOVÉZAHRADY

Brusnice

J e l e n í p ř í k o p ( J e l e n i a f o s a )

MALOSTRANSKÁ

Ledeburskýpalác

Pedaogické muzeum(Muzeum Pedagogiki)

oranžerie

Príbeh Prazského Hradu(wystawa „Historia Zamku Praskiego“)

Valdštejnský palác(pałac Wallensteina)

Jízdárna(ujeżdżalnia)

Císařská konírna(Stajnie cesarskie)

Kaple sv. Kříž(kaplica św. Krzyża)

Míčovna(Sala do gry w piłkę)

Starý proboštství(siedziba przełożonego

kapituły)

Belvedér(Belweder)

Černá věž(Czarna Wieża)

Daliborka(wieża Dalibora)Bílá věž

(Biała Wieża)

Prašna věž(wieża prochowa Mihulka)

Starý královský palác(Stary pałac królewski)

Katedrála sv. Víta(katedra św. Wita)

Třetí nádvoří(trzeci dziedziniec)

Druhé nádvoří(drugi dziedziniec)

První nádvoří(pierwszy dziedziniec)

ObrazánaPražského hradu(Galeria ObrazówZamku Praskiego)

Matyášova brána(brama Mateusza)

Klášter sv. Jiří(klasztor św. Jerzego)Umění 19. století v Čechách(kolekcja XIX-wiecznej sztuki czeskiej)

Bazilika sv. Jiří(bazylika św. Jerzego)

Kaple sv. Václav(kaplica św. Wacława)

Vladislavský sál(Sala Władysławowska)

Lobkovický palác(pałac Lobkowitzów)

U Zlaté studně

Prašný most(most Prochowy)

U Prm o

héns

auts

o

100 m

Na Opyši

Staré zám. schody

Valdštejnská

nám. sv. Jiří (plac św. Jerzego)

ZAMEK PRASKIHistoria Pragi zaczyna się w IX w. wraz z budową zamku. Jego wspa-niałe pałace, kościoły, muzea, ogrody i galerie dają wyobrażenie o po-czątkach miasta.

26 ZaMEK PRaSKI

drála sv. Víta; tel. 257 531 622; www.katedralapraha.cz; III–X: pon.–sob. 9.00–17.00, nd. 12.00–17.00, XI–II: pon.–sob. 9.00–16.00, nd. 12.00–16.00; wstęp wolny) jest największą świątynią w Pradze, kościołem metropolitalnym archidiecezji praskiej oraz  miejscem pochówku wielu władców.

Przechowuje się tu  także insygnia królewskie. Budowę katedry rozpo-częto w  1344 r. Karol IV zatrudnił francuskiego architekta Mateusza z  Arras. Gdy ten po  ośmiu latach zmarł, jego dzieło kontynuował Peter Parler. Na początku XV w. budowa zo-stała przerwana przez wojny husyckie, została ukończona w 1929 r.

Kaplica św. WacławaPoza wspaniałym sklepieniem nawy głównej autorstwa Parlera najcenniej-szym elementem katedry jest kaplica św. Wacława w  południowym tran-sepcie, także dzieło Parlera, gdzie spo-czywa św. Wacław. Jej  ściany pokry-wają malowidła i kamienie szlachetne. Małe drzwi prowadzą do znajdującego się nad kaplicą skarbca. To  tu  prze-chowuje się czeskie insygnia królew-skie. Dostępu broni siedem zamków, a klucze do nich ukryte są w siedmiu różnych instytucjach.

GALERIA OBR AZÓW

Po  wyjściu z  katedry przechodzimy pod znajdującym się naprzeciw łu-kiem na trzeci dziedziniec. Najwyższy czas na odpoczynek – w tym celu na-leży skierować się w lewo, przejść pod łukiem i przez most (most Prochowy,

Prašny most), prowadzący poza zamek do restauracji Lví Dvůr, zob. ! a.

Po posiłku wracamy na  trzeci dzie-dziniec. Po  prawej stronie mieści się Galeria Obrazów Zamku Praskiego 9 (Obrazárna pražského hradu) z nie-wielką, ale cenną kolekcją Rudolfa II. Choć wiele obrazów zostało zrabowa-nych podczas licznych wojen, wciąż jest tu wiele wspaniałych dzieł Ruben-sa, Tintoretta, Tycjana i Veronese.

OGRODY KRÓLEWSKIE I BELWEDER

Przechodzimy z  powrotem przez most i  skręcamy w  prawo, w  stronę Ogrodów Królewskich J (Královská zahrada), gdzie stoją dwie piękne, re-nesansowe budowle. Najpierw dociera się do sali do gry w piłkę K (Míčovna) z  fasadą zdobioną sgraffitem, wybu-dowanej w  latach 1565–69. Za  salą, nieco niżej, znajduje się nowoczesna szklarnia, zaprojektowana przez Evę Jiřičną, a w najdalszej części ogrodów – Belweder L (Belvedér), wybudowa-ny w 1537 r. jako pałac letni.

U góry od lewej: Złota Uliczka; wnętrze bazyliki św. Jerzego; tunel na zamku; detal drzwi.

WitrażeW katedrze św. Wita koniecznie trzeba obejrzeć witraże w trzeciej kaplicy po lewej. Są one dzie-łem alfonsa Muchy, chyba najsłynniejsze-go czeskiego artysty, znanego przede wszystkim z secesyj-nych plakatów przed-stawiających aktorkę Sarah Bernhardt.

JedZeNIeI PICIeaLVÍdVURU Prašného mostu 6; tel. 224 372 361; codz. 11.00–24.00; €€W dawnej menażerii pałacowej mie-ści się dziś wyśmienita restauracja z małą kawiarnią na świeżym powie-trzu i tarasem, skąd roztaczają się widoki na katedrę i pałacowe ogrody. W karcie głównie sycące dania kuch-ni czeskiej, jak pieczona wieprzowina czy knedle, chociaż jest też kilka lżejszych potraw włoskich.

KaTEDRa ŚW. WITa 29

z