Pravna stečevina Status quo u Bosni i Hercegovini i ... · Kontekst: Lanac vrijednosti u sektoru gasa (Integrisani model) 4 Proizvodnja/uvoz Transport Distribucija Snabdijevanja

Uloga i struktura dozvolaPravna stečevina EU (Acquis),

Status quo u Bosni i Hercegovini iAnaliza nedostataka

24.10.2018, Waisum Steinborn-Cheng, Nebojsa Filipovic, Dr. Daniel Grote

Uvod, ciljevi, predmet

2

• Pregled zakonskih i regulatornih zahtjeva vezano za izdavanje dozvola za djelatnosti

transporta, distribucije i snabdijevanja prirodnim gasom

• Uloga i svrha dozvola u sektoru gasa

• Pristupi putem kojih regulatorni sistem ostvaruje pravni aspekt mogućnosti pravnih ili

fizičkih lica da obavljaju bilo koju djelatnost

• Pravna priroda i uloga dozvola,

− integracija u ukupni pravni i regulatorni ambijent

− klasifikacija dozvola i

− uobičajeni uslovi i obaveze koje se nalaze u dozvola

• Primjeri iskustava iz drugih zemalja

• Status quo u Bosni i Hercegovini (BiH) i Republici Srpskoj (RS). Povratne informacije od

aktera

• Analiza nedostataka i preporuke

Sadržaj

3

• Uvod, ciljevi, predmet,

• Lanac vrijednosti u sektoru gasa i uloga dozvola

• Dozvole u sektoru gasa

• Postupak podnošenja zahtjeva za izdavanje dozvola

• Uslovi i odredbe dozvola

• Međunarodni primjeri: Srbija, Hrvatska i Velika Britanija

• Postojeće stanje u Bosni i Hercegovini

• Analiza nedostataka: uključujući povratne informacije od aktera u sektoru, praktični

elementi

Kontekst: Lanac vrijednosti u sektoru gasa (Integrisani model)

4

Transport Distribucija Krajnji korisniciSnabdijevanjaProizvodnja/uvoz

• Krajnji korisnici se snabdijevaju gasom prema datoj cijeni

• Krajnji korisnici nisu u mogućnosti preći na drugog snabdjevača koji nudi drukčiji nivo kvaliteta i cijena gasa

• Postojećem snabdjevaču dozvoljeno da prodaje gas samo krajnjim korisnicima unutar vlastitog regionalnog/nacionalnog monopola

• Novi snabdjevači ne mogu ući na tržište

• Nove uvozne/veleprodajne kompanije imaju ograničene mogućnosti za prodaju prirodnog gasa

http://intouch.kema.intra/corporate/MC/IL/Picture Library/Gas station 2.jpg


http://www.globalmarketing-it.com/azienda/image023.jpg


Kontekst: Lanac vrijednosti u sektoru gasa (Razdvojeni model)

5

Monopolističko usko grlo potrebna regulacija

Uvoz/konkurencija na veleprodajnom

tržištu

Konkurencija na maloprodajnom

tržištu

Transport Distribucija Krajnji korisniciSnabdijevanjeProizvodnja/uvoz

• Kupci mogu birati snabdjevača + kvalitet i cijenu koja najbolje odgovara njihovim potrebama

• Postojeći snabdjevači nadmeću se sa drugim snabdjevačima za postojeće kupce,ali također mogu privući nove krajnje korisnike (kupce) u drugim dijelovima zemlje

• Novi snabdjevači mogu ući na tržište nabavljajući prirodni gas na veleprodajnom tržištu

• Proizvođači/uvoznici se međusobno nadmeću

• Mreža se smatra prirodnim monopolom, stoga je regulacija nužna





Kontekst: Lanac vrijednosti u sektoru gasa (Djelatnosti koje

podliježu dozvolama)

6

Monopolističko usko grlo potrebna regulacija

Uvoz/konkurencija na veleprodajnom

tržištu

Transport Distribucija Krajnji korisniciSnabdijevanjeProizvodnja/uvoz

• Pojam „dozvola“ se često povezuje sa mogućim obavljanjem djelatnosti. Dozvola može

imati značenje dozvole, dopuštenja, odobrenja, pristanka, saglasnosti.

• Izrazi odobrenje i dozvola se često koriste kao sinonimi. Treba imati na umu da se izraz

odobrenje odnosi na dopuštenje privremenijeg karaktera, npr. za istraživanje nafte i gasa

(proizvodnja), i da mu važenje ističe sa okončanjem radova.

Konkurencija na maloprodajnom

tržištu





Uloga : Dozvola: Odobrenja

7

• Pojam „odobrenje“ se koristi u zakonodavstvu EU (u direktivama za el. energiju i gas). U članu 4,

Postupak izdavanja odobrenja, se navodi:

• „Ako je za izgradnju ili rad objekata za prirodni gas potrebno odobrenje (na primjer licenca,

dozvola, koncesija, pristanak ili saglasnost), države članice ili nadležno tijelo koje one imenuju

izdaju odobrenje za izgradnju i/ili rad takvih objekata, gasovoda i s tim povezane opreme na

svom državnom području“.

• U opsegu naših aktivnosti, dozvolu definiramo na sljedeći način:

• Dozvola predstavlja odobrenje nadležnog organa vlasti (npr. nadležno ministarstvo ili

nacionalno regulatorno tijelo) strani na tržištu (nosilac dozvole) da se bavi ili obavlja

djelatnosti na energetskom (gasnom) tržištu.

• Dozvola osigurava minimum kvaliteta u obavljanju djelatnosti utvrđivanjem zahtjeva (uslovi i

obaveze) koje nosilac dozvole mora ispuniti da bi dobio dozvolu, a u određenim slučajevima

neophodno je i njihovo održavanje.

• Dozvola uspostavlja posebna prava i u skladu s tim nosiocu dozvole nameće određene obaveze.

Dozvole kao regulatorni instrument:

8

• Dozvole se u energetskom sektoru koriste kao metoda nadzora nad kompanijama koje vrše

energetske djelatnosti vezano za, npr. električnu energiju, toplotnu energiju, naftu i gas, i u svrhu

osiguravanja poštivanja energetskih i okolišnih zakona i propisa koji se odnose na nosioce

dozvola.

• Ciljevi sistema izdavanja dozvola:

− Kontrola, ako je potrebno, ekonomskog ponašanja nosioca dozvole

− Zaštita tehničkog integriteta regulisane industrije

− Stvaranje uslova za pružanje određenih vrsta usluga potrošačima, i

− Unapređenje konkurencije, ako je moguće.

• U svrhu ostvarivanja ovih ciljeva dozvole mogu sadržavati uslove koji se odnose na regulisanje

tarifa, kvalitet snabdijevanja, tehničke uslove i zahtjeve koje je potrebno ispoštovati, kao i

obaveze koje se odnose na pružanje informacija regulatornim tijelima.

• Dozvole predstavljaju javni dokument dostupan svima.

• Dozvola jednim dokumentom utvrđuje konkretne parametre, uslove i kriterije prema kojim bilo koji

subjekt može obavljati regulisanu/licenciranu djelatnosti kao što je transport ili distribucija

prirodnog gasa.

Vrste dozvola u sektoru gasa

9

• Dozvole predstavljaju jedan od temeljnih alata na raspolaganju nadležnom tijelu u vršenju

svojih poslova.

• Regulatorni okvir u osnovi omogućava utvrđivanje odredbi, uslova i zahtjeva u skladu s

kojim pravno lice može obavljati djelatnost u sektoru gasa.

• Dozvole u EU imaju nekoliko svrha:

− Pretpostavljaju pravnu prisutnost u barem jednoj državi članici čime nosioci dozvole

podliježu obavezi djelotvorne provedbe važećeg zakonodavstva;

− Osiguravaju da nosioci dozvola zadovoljavaju minimalni kvalitet u obavljanju djelatnosti,

uključujući obavezu nosioca dozvole na ispunjavanju utvrđenih zahtjeva (uslovi i odredbe)

za dobijanje dozvole, a u nekim slučajevima i obavezu njihovog održavanja;

− Olakšavaju dostizanje potrebnog nivoa transparentnosti (npr. utvrđivanjem obaveza koje se

odnose na izvještavanje).

Dozvole u sektoru gasa: Transport

10

Dozvola za transport

• dozvoljava nosiocu dozvole da transportuje gas kroz cijevi do bilo kojeg objekta u području utvrđenom dozvolom,

• transportuje gas kroz cijevi do bilo kojeg gasovodnog sistema kojim upravlja drugi transporter gasa, ili

• drugog gasovodnog sistema utvrđenog licencom

Dozvola za interkonekciju

• dozvoljava nosiocu dozvole da učestvuje u radu interkonketora

• definisana na način da koordinira i usmjerava transport gasa u i kroz interkonektor i takav interkonektor stavlja na raspolaganje za transport gasa

Dozvola za korištenje gasovoda

• Transporteri zaključuju ugovor sa OTS-om za transport gasa koji će se uvesti u, transportovati kroz ili preuzeti iz gasovodnog sistema kojim upravlja taj transporter gasa

Dozvola u sektoru gasa: Distribucija

11

• Distribucija - transport prirodnog gasa kroz lokalne ili regionalne mreže gasovoda radi

isporuke gasa kupcima, ali ne uključuje snabdijevanje.

• Distributivne mreže se smatraju prirodnim monopolom u bilo kojem području i kao rezultat

toga samo jedno preduzeće (distributivno preduzeće) nudi distributivne usluge.

• Distribucija i snabdijevanje se na otvorenom tržištu smatraju zasebnim djelatnostima, ali

često djelatnosti distribucije i snabdijevanja obavlja ista kompanija na temelju ekskluzivnih

prava za određeno vremensko razdoblje (monopolistička dozvola/koncesija).

• Utvrđivanje regija/teritorija na koje se dozvola odnosi stvar je energetske politike i strategije

zemlje.

• Izdavanjem samo jedne dozvole za distribuciju gasa za datu teritoriju nosiocu dozvole daje

ekslkuzivno pravo za razvoj, upravljanje i održavanje distributivne mreže na dugi

vremenski period.

• Nosilac dozvole za distribuciju gasa ima ekskluzivno pravo za obavljanje te djelatnosti na

teritoriju utvrđenom dozvolom i obavezan je djelatnost obavljati u skladu sa zahtjevima

utvrđenim dozvolom.

Dozvole u sektoru gasa: Distribucija

12

• Utvrđivanje teritorije/područja za distribuciju gasa na koje se dozvola odnosi

− Svrha utvrđivanja – dodijeliti samo jednu dozvolu za distribuciju gasa na datoj teritoriji čime se

osigurava ekskluzivno pravo za nosioca dozvole da radi na razvoju, upravljanju i održavanju

distributivne mreže u dugom vremenskom razdoblju.

− Utvrđivanje regija/teritorija za distribuciju gasa na koje se dozvola odnosi stvar je energetske

politike i strategije zemlje

− Kriteriji za utvrđivanje/određivanje teritorija za distribuciju gasa na koje se dozvola odnosi:

Geografsko područje – više velikih regija za distribuciju gasa ili distribuciju na lokalnom nivou

(grad/opština). Metoda utvrđivanja datog geografskog područja (zasebna teritorija na koju se

dozvola odnosi) – predmet zakonodavne odluke, npr. zakon ili akt nadležnog tijela vlade ili

lokalnog organa.

Broj kupaca: kriterij koji se odnosi na „broj kupaca“ u pravilu se koristi za utvrđivanje teritorije na

koju se dozvola odnosi u kombinaciji sa „geografskim područjem“. Npr. regionalne kompanije

za distribuciju gasa su one koje imaju više od 90.000 kupaca.

Vlasništvo nad mrežom: ne primjenjuje se u EU. Vlasništvo nad mrežom je zahtjev koji se

odnosi na izdavanje dozvole za obavljanje djelatnosti, a ne na utvrđivanje teritorije na koju se

dozvola odnosi

Dozvole u sektoru gasa: Distribucija

13

• Utvrđivanje teritorije/područja za distribuciju gasa na koje se dozvola odnosi u EU

− Velika distributivna područja: Poljska (6 ODS-ova), Danska (3 ODS-a), Češka

Republika (6 ODS-ova), Grčka (3 ODS-a);

− Lokalna distributivna područja: Italija (oko 240 kompanija), Hrvatska (37 registrovanih

ODS-ova);

− Kombinovani model za utvrđivanje područja na koje se dozvola odnosi:

− Bugarska - 6 velikih područja sa minimalno 50.000 kupaca i lokalna područja za

opštine izvan definisanih velikih područja;

− Češka Republika – regionalne kompanije za distribuciju prirodnog gasa imaju

više od 90.000 kupaca.

Dozvola u sektoru gasa: Djelatnost maloprodajnog snabdijevanja

14

− U određenim državama članicama EU, maloprodajni snabdjevači (gas i električna energija)

moraju imati dozvolu, posjedovati obavijest ili biti registrovani kako bi mogli snabdijevati

krajnje potrošače gasom ili električnom energijom.

− Maloprodajni snabdjevači mogu, u principu, snabdijevati kupce bilo gdje u zemlji i nisu

ograničeni geografskim regijama. Ovo dozvoljava nosiocu dozvole da gasom snabdijeva

bilo koji objekat.

− Ove dozvole (ili registracije) mogu sadržavati obaveze koje se odnose na pružanje

određenih usluga kupcima, na primjer: kvalitet usluge, služba za podršku korisnicima,

smjernice za zaštitu kupaca, procedure za promjenu snabdjevača, rezervni snabdjevač,

obračun i mjerenje, razmjena informacija.

− Druge opšte odredbe i uslovi također mogu biti dijelom dozvole; mogu se odnositi na

trajanje dozvole, oduzimanje dozvole u slučaju nepoštivanja uslova, privremena suspenzija.

Pauza

Proces izdavanja dozvola

16

Djelatnost za koju je potrebna dozvola

• Direktiva EU

• Zakon o energiji / Zakon o gasu

• Nadležno tijelo/ministarstvo

Proces podnošenja zahtjeva

• Podnošenje pravilne dokumentacije

• Ko podnosi zahtjev?

• Pravni oblik

• Finansijski podaci

• Tehnički podaci

• Ako već posjeduje dozvolu, onda ažuriranje

Zahtjev

Ocjena / Izdavanje

Uslovi i odredbe

• Zajednički uslovi

• Dodatni uslovi


17

1) Podnošenje dokumenata i zajednički uslovi

− Pravno lice: npr. dokaz o upisu u registar poslovnih subjekata

− Operativna i tehnička sposobnost - operativni, tehnički i IT uslovi, zaposleni, ugovor o

vlasništvu/zakupu ili neki drugi ugovor o korištenju objekata i/ili opreme za obavljanje

energetske djelatnosti;

− Finansijska sposobnost – kreditna sposobnost i potrebna sredstva, bilans stanja i

godišnji izvještaji za prethodne 3 godine, plan razvoja, detaljne informacije o bilo

kojem odobrenom području i gasovodnom sistemu;

− Usluge korisnicima – kvalitet usluge, mogućnost komunikacije sa kupcima na

lokalnom jeziku, komunikacija sa kupcima, npr. telefon i email;

− Izvještavanja – godišnje ili na zahtjev nacionalnog regulatornog tijela.


18

2) Dodatni uslovi

− Svrha dodatnih uslova – zaštita krajnjih kupaca i garantovanje sigurnosti distribucije i

snabdijevanja, a također se odnosi na sposobnost distributera gasa da zadovolje

potražnju kupaca u svim okolnostima.

− Transport i distribucija prirodnog gasa: ispunjavanje uslova propisanih posebnim

zakonodavstvom koje se odnosi na zaštitu životne sredine, zaštitu na radu, izgradnju,

itd.

− Obaveza pružanja javne usluge koja se odnosi na sigurnost i sigurnost snabdijevanje,

redovnost i kvalitet usluge, cijenu, zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost.

Ocjena i izdavanje dozvole

19

• Razmatranje zahtjeva za izdavanje dozvolu:

• Kontrolna lista: osigurati da su sve prateće informacije dostavljene

• Nadležnost regulatora može podrazumijevati veći ili manji stepen diskrecionog prava.

• U zavisnosti od okolnosti u datoj zemlji, regulatorni okvir mora ostvariti ravnotežu

između jasnog objašnjenje šta se očekuje od nosioca licence i fleksibilnosti da se

reaguje na uslove koji se mijenjaju.

Uslovi i odredbe dozvola

20

• Uslovi dozvola moraju odrediti veoma jasne odredbe za nosioca dozvola. Dozvole trebaju

sadržavati uslove koji se odnose na konkretnu djelatnosti za koju se dozvola izdaje. Neki

od primjera su:

• Tehnički uslovi

• Djelotvoran, pouzdan i siguran rad

• Ispunjavanje domaćih i međunarodnih propisa o sigurnosti

• Finansijski uslovi – dostavljanje i ispunjavanje finansijskih garancija, razdvajanje računa,

ukidanje unakrsnih subvencija, osiguranje djelovanja i imovine, itd.;

• Obaveze izvještavanja: Kako bi regulator mogao izvršavati svoje regulatorne obaveze,

nosioci dozvole moraju regulatoru redovno dostavljati podatke ili povremeno, na zahtjev

regulatora.


21

• Razmjena informacija: Upravljanje podacima je proces prikupljanja, provjere,

pohranjivanja, zaštite i obrade podataka kroz koji snabdjevači i kupci mogu ostvariti pristup

podacima. Na primjer, u procesu promjene snabdjevača maloprodajni snabdjevač treba biti

u mogućnosti informacije o potrošnji, broju brojila i obračunu podijeliti sa novim

maloprodajnim snabdjevačem na brz i efikasan način.

• Standardi usluga koje se pružaju kupcima/Informisanje i komunikacija. Kvalitet

usluge (standardi djelovanja); Direktive koje se odnose na električnu energiju i gas navode

informisanje kupaca kao jedan od najbitnijih elemenata zaštite i osnaživanja kupaca.

• Praćenje i nadzor: Obaveze nosioca dozvole mogu uključivati provođenje plana razvoja

(ex-ante) i izradu izvještaja o provedenim aktivnostima (ex-post). Obaveza regulatora (ili

tijela koje izdaje licence) je da prati poštivanje odredbi dozvole kako bi provodio

revizije/inspekcije i predlagao izmjene (u svakom mogućem obliku, uključujući oduzimanje i

privremenu suspenziju).


22

• Odredbe/trajanje dozvola:

− Dozvole mogu biti različitog trajanja, njihovo trajanje se razlikuje od zemlje do zemlje i

zavisi od djelatnosti za koju se izdaje.

− Dozvole za distribuciju gasa mogu se izdavati na period do 40 godina:

• Opravdano dugotrajnim obavezama; i

• što je veće ulaganje, to je duže trajanje licence

− Dozvole za maloprodajne snabdjevače: u zavisnosti od zemlje (od 3 do 20 godina)

• Ostalo:

− Prava nosioca dozvola,

− Uslovi koji se odnose na suspenziju, prestanak, izmjene i obnovu dozvole

− Regulatorna naknada

Ručak

Međunarodni primjeri: Srbija – Regulatorni okvir

24

• Agencija za energetiku Republike Srbije (AERS) nadležna je za izdavanje dozvola

energetskim subjektima za obavljanje energetskih djelatnosti.

• Uslovi za izdavanje dozvola propisani su:

− Zakonom o energetici (29.11.2014) – Propisuje opšte uslove za izdavanje dozvola

za sve energetske djelatnosti

− Pravilnikom o dozvolama za obavljanje energetske djelatnosti i sertifikaciji

(9.10.2015) – Propisuje detaljne uslove i prateću dokumentaciju koju je potrebno

priložiti za izdavanje dozvole za energetsku djelatnost

Međunarodni primjeri: Srbija – Izdate dozvole

Redni

broj

Energetska djelatnost Broj

izdatih

dozvola

Period

važenja

(godina)

1. Transport i upravljanje transportnim

sistemom za prirodni gas

2 10

2. Skladištenje i upravljanje skladištem

prirodnog gasa

1 10

3. Distribucija i upravljanje distributivnim

sistemom za prirodni gas

32 10

4. Snabdijevanje prirodnim gasom 63 10

5. Javno snabdijevanje prirodnim gasom 32 10

25

Međunarodni primjeri: Srbija – Zakon o energetici

26

Uslovi za izdavanje dozvola (Član 22)

Podnosilac zahtjeva je osnovan ili registrovan za obavljanje energetske djelatnosti

Za energetski objekat je izdata upotrebna dozvola (osim u slučajevima gdje to nije

potrebno)

Energetski objekti i ostala postrojenja ispunjavaju uslove utvrđene tehničkim propisima

Podnosilac zahtjeva ispunjava propisana uslove u pogledu stručnog kadra (broj i

stručnost)

Podnosilac zahtjeva ispunjava finansijske uslove za obavljanje energetske djelatnosti

Direktor, odnosno članovi organa upravljanja nisu bili pravosnažno osuđeni za krivična

djela u vezi sa obavljanjem privredne djelatnosti

Podnosiocu zahjteva nije izrečena mjera zabrane obavljanja djelatnosti (ili ako su

prestale pravne posljedice izrečene mjere)

Podnosilac zahtjeva posjeduje dokaz o pravnom osnovu za korištenje energetskog

objekta u kojem se obavlja energetska djelatnost

Nad podnosiocem zahtjeva nije pokrenut postupak stečaja ili likvidacije

III Energetske djelatnosti, dozvole i energetske dozvole

Licenca se privremeno oduzima energetskom subjektu ako: (Član 25)

Prestane da ispunjava jedan ili više uslova iz člana 22.

Energetske objekte ne održava u ispravnom i bezbjednom stanju i u skladu sa tehničkim

propisima

Ne izvršava obaveze utvrđene reješenjem o izdavanju dozvole

Regulisane cijene ne određuje u skladu sa metodologijama i pravilima

Ne vodi zasebne račune

Ne pridržava se drugih propisanih uslova za obavljanje energetske djelatnosti

Trajno oduzimanje dozvole (Član 25)

Ako energetski subjekt nije u utvrđenom roku otklonio nedostatke navedene u rješenju o

privremenom oduzimanje, dozvola se trajno oduzima


III Energetske djelatnosti, dozvole i energetske dozvole

27


Dodatno (Član 25):

Podnosiocu zahtjeva kome je oduzeta licenca može se ponovo izdati licenca za

obavljanje iste energetske delatnosti po isteku roka od tri godine

Izuzeci (Član 26):

Ako bi prestanak rada energetskog subjekta kome je privremeno oduzeta licenca mogao

da ugrozi redovno i sigurno snabdevanje energijom, živote i zdravlje ljudi ili da

prouzrokuje teške poremećaje u privredi, Agencija može, po pribavljenom mišljenju

Ministarstva i nadležne inspekcije, rešenjem odobriti energetskom subjektu da nastavi

obavljanje energetske delatnosti

Ako bi prestanak obavljanja energetske delatnosti od opšteg interesa od strane

energetskog subjekta kome je trajno oduzeta licenca mogao da ugrozi redovno i sigurno

snabdevanje energijom, život i zdravlje ljudi ili da prouzrokuje teške poremećaje u

privredi, Vlada će, na predlog Ministarstva, posebnim aktom odrediti drugi energetski

subjekt koji ima licencu za obavljanje iste energetske delatnosti

IV. Obavljanje energetskih djelatnosti

28

Međunarodni primjeri: Srbija – Pravilnik

29

• Pravilnik se sastoji od sljedećih dijelova:

• I. Uvodne odredbe

• II. Licenca

• 1. Uslovi za izdavanja, izmenu i oduzimanje licence

• 2. Sadržina zahteva za izdavanje licence

• 3. Zahtev za izdavanje izveštaja nadležnog inspektora

• 4. Registar

• III. Sertifikacija

• 1. Postupak sertifikacije

• 2. Sadržaj zahteva za sertifikaciju

• 3. Sadržaj odluke o sertifikaciji

• IV. Završne odredbe

• Dodaci – Obrasci za podnošenje zahteva (Opšti i Posebni), sastavni dio Pravilnika

Sadržaj zahtjeva za sertifikaciju

30

Potrebne informacije za transport i upravljanje transportnim sistemom

Potrebne informacije za distribuciju i upravljanje distributivnim sistemom

1. Opšti obrazac (OO1)

Zahtev za izdavanje/izmenu licence za obavljanje energetske delatnosti

I Zahtev za izdavanje licence

II Opšti podaci o podnosiocu zahteva

III Izjave podnosioca zahteva

IV Dokazi koje prilaže domaće pravno ili fizičko lice

Izjava kojom se potvrđuje da su svi podaci dati na Opštem obrascu OO1 istiniti i ispravni i da je potpisnik svjestan posljedica davanja neispravnih podataka2. Posebni obrazac PO6

A. Mreža transportnih gasovoda projektovanog pritiska većeg od 16 bar (naziv, kapacitet (projektovani maks/min i radni), pritisak ulazni (projektovani maks/min i radni), dužina i broj i datum upotrebne dozvole)

B. Stanice (naziv, kapacitet (projektovani maks/min i radni), pritisak ulazni (projektovani maks/min i radni), odorizacija (ima/nema) i broj i datum upotrebne dozvole)

2. Posebni obrazac PO8

Distributivno područje (lokacija, grad, opština, MZ)

Dužina distributivnog sistema prema maksimalnim projektovanim pritiscima (sažetak za mrežu A1, sažetak za mrežu B)

A. Distributivni gasovodi (dovodni) – do ulaska u mrežne stanice A2

Međunarodni primjeri: Srbija – Pravilnik

31

Potrebne informacije za transport i upravljanje transportnim sistemom

Potrebne informacije za distribuciju i upravljanje distributivnim sistemom

Podaci nakon proširenja licence (ukupna dužina transportne mreže, maksimalni projektovani ulazni kapacitet u sistem, zapremina celokupnog transportnog sistema na maksimalno projektovanom radnom pritisku, ukupan broj stanica prema tipu (pod B)

Godišnja količina za transport u tekućoj godini nominovana za Energetski bilans

Godišnja količina transportovana na celokupnom transportnom sistemu u prethodnoj godini

C. Kompresorske stanice (instalisana snaga kompresora, broj jedinica, pogonska snaga motora, način pogona motora, maksimalni projektovani kapacitet, radni kapacitet, maksimalni i minimalni pritisci (ulaz/ilzlaz)

D. Međunarodne konekcije (naziv i država, kapacitet, pritisak na mestu primopredaje min/maks, broj konekcija

A1. Mreža distributivnih gasovoda do stanica iz A2 (objekat, lokacija, materijal gasovoda, dužina, maksimalni projektovani kapacitet, pritisak ulazni (projektovani maks/min i radni) i broj i datum upotrebne dozvole)

A2. Stanice (objekat, lokacija, tip stanice, odorizacija(ima/nema), maksimalni projektovani kapacitet, pritisak ulazni (projektovani maks/min i radni) i broj i datum upotrebne dozvole)

B. Distributivne gasne mreže iza stanica iz A2 (objekat, lokacija, materijal gasovoda, dužina, maksimalni projektovani kapacitet, pritisak ulazni (projektovani maks/min i radni) i broj i datum upotrebne dozvole)

Napomena

Za proširenje licence (godišnja potrošnja na celokupnom distributivnom sistemu u prethodnoj godini, ukupan broj stanica prema tipu, dužina distributivne mreže prema maksimalnim projektovanim pritiscima nakon proširenja licence (dovodni A1 – gasovodi B)

Za izdavanje licence (godišnja potrošnja na distributivnom sistemu nominovana za energetski bilans)

Prilog: Grafička dokumentacija

Međunarodni primjeri: Hrvatska – Regulatorni okvir

32

• Hrvatska energetska regulatorna agencija (HERA) je nadležna za izdavanje dozvola

energetskim subjektima za obavljanje energetskih djelatnosti.

• Uslovi za izdavanje dozvola i zahtjevi koji se odnose na nosioca dozvole propisani

su:

• Zakonom o energiji (4.8.2018) – Propisuje opšte uslove za izdavanje dozvola za sve

energetske djelatnosti

• Zakonom o tržištu plina (22.7.2018) – Propisuje prava i dužnosti nosilaca dozvole

za obavljanje energetske djelatnosti u sektoru prirodnog gasa

• Pravilnikom o dozvolama za obavljanje energetskih djelatnosti i vođenju

registra izdanih i oduzetih dozvola za obavljanje energetskih djelatnosti

(20.7.2018) – Propisuje uslove i prateću dokumentaciju za izdavanje dozvola za

obavljanje energetskih djelatnosti

Redni

broj

Energetska djelatnost Tip

djelatnosti

Broj

izdatih

dozvola

Period

važenja

(godina)

1. Proizvodnja prirodnog gasa Tržišna 1 7

2. Transport prirodnog gasa Regulisana 1 15

3. Skladištenje prirodnog gasa Regulisana 1 5

4. Upravljanje LNG terminalom Regulisana 1 3

5. Distribucija prirodnog gasa Regulisana 35 5 – 15

6. Organizacija tržišta prirodnog gasa Regulisana 1 5

7. Trgovina prirodnim gasom Tržišna 10 3

8. Opskrba prirodnom gasom T/R 54 3 – 15

9. Upravljanje LNG ili CNG* tačkom

snabdijevanja

Tržišna 0

Međunarodni primjeri: Hrvatska – Izdate dozvole

* LNG – Tečni prirodni gas, CNG – Komprimirani prirodni gas 33

Uslovi za izdavanje (Član 17)

Registrirana za obavljanje energetske

djelatnosti

Tehnički kvalificirana za obavljanje

djelatnosti

Ima potreban broj stručno osposobljenih

djelatnika

Raspolaže financijskim sredstvima

potrebnim za obavljanje djelatnosti

Nije oduzeta dozvola za obavljanje

energetske djelatnosti u posljednjih 5

godina

Članovi uprave/druge odgovorne osobe

nisu bili u posljednjih 5 (3) godina

pravomoćno osuđeni34

Međunarodni primjeri: Hrvatska – Zakon o energiji

Rješenje o privremenom oduzimanju (Član

18)

Prestane ispunjavati neki od uvjeta iz članka 17.

Ne obavlja energetsku djelatnost za koju je

ishodio dozvolu na način propisan zakonom i

podzakonskim propisima

U razdoblju od tri uzastopna mjeseca ne

ispunjava pravodobno svoje obaveze prema

drugim energetskim subjektima, koji obavljaju

svoju djelatnost kao javnu uslugu

Rješenje o trajnom oduzimanju (Član 18)

Nedostaci nisu otklonjeni u roku određenom

odlukom o privremenom oduzimanju dozvole ili

rješenjem nadležnog inspektora


35

Međunarodni primjeri: Hrvatska – Zakon o energiji

Izuzeci (Član 18):

Ako nadležna inspekcija utvrdi

sigurnosne nedostatke objekata/

uređaja/mreže, dozvolu je moguće

privremeno, odnosno trajno oduzeti

dozvolu

Kada je to nužno radi osiguranja

redovite i sigurne opskrbe energijom,

energetskom subjektu kojem je

privremeno oduzeta dozvola moguće je

rješenjem dozvoliti nastavak obavljanja

energetske djelatnosti

U slučajevima utvrđenim posebnim

zakonima koji uređuju pojedina tržišta

energije

Izuzeci (Član 19):

Kada je nužno osigurati redovitu i

sigurno opskrbu energijom (kako bi se

spriječile ili otklonile veće štete u

poslovanju pravnih osoba te u životu i

radu fizičkih osoba) energetskom

subjektu je moguće rješenjem naložiti

da svoje objekte/uređaje/mrežu preda

na upravljanje drugom energetskom

subjektu


36

Međunarodni primjeri: Hrvatska – Pravilnik

• Pravilnik se sastoji od sljedećih dijelova:

• I. Opće odredbe

• II. Izdavanje, razdoblje za koje se izdaje, produženje i prijenos dozvola za obavljanje

energetskih djelatnosti

• III. Prestanak važenja dozvole za obavljanje energetske djelatnosti

• IV. Registar dozvola za obavljanje energetskih djelatnosti

• Prilog I – Popis dokumentacije i dokaza za izdavanje dozvole po energetskim

djelatnostima

• Prilog II – Financijska sredstva pravne osobe

• Prilog III – Financijska sredstva fizičke osobe

• Prilog IV - Obrasci


37

Dokumentacija i dokazi za transport/distribuciju prirodnog plina

Dokumentacija i dokazi za opskrbu prirodnim plinom

1. Obrazac ZDOED koji je pravno ili fizičko lice ispunilo i potpisalo.

2. Izvadak iz odgovarajućeg registra kojim podnositelj zahtjeva dokazuje da je registriran za obavljanje energetske djelatnosti ukoliko Agencija uvidom u odgovarajući javni registar ne može utvrditi da je pravna ili fizička osoba registrirana za obavljanje energetske djelatnosti.

3. Dokaz tehničke kvalificiranosti:

a) Dokaz o vlasništvu ili pravu korištenja temeljem ugovora o zakupu ili drugog ugovora zaključenog sa vlasnikom građevini i/ili opreme za obavljanje energetske djelatnosti;

b) Uporabne dozvole ili potrebne isprave prema propisima koji uređuju područje prostornog uređenja i gradnje i posebnim propisima na temelju kojih se građevina i/ili oprema može koristiti, staviti u pogon, odnosno na temelju kojih se može obavljati energetska djelatnost;

c) Izjava odgovorne osobe da nije izdano rješenje nadležnog inspektora o postojanju nedostataka koje je potrebno otkloniti odnosni, ukoliko takvo rješenje postoji, dokaz da su utvrđeni nedostaci otklonjeni;

b) Popis informacijsko-telekomunikacijske i druge

opreme za obavljanje energetske djelatnosti s opisom

sustava za obračun;

c) Popis poslovnih prostora na teritoriju Republike

Hrvatske;

d) Važeći ugovori s drugim pravnim subjektima koji

imaju utjecaja na tehničku kvalificiranost podnositelja

zahtjeva;

• Postupak podnošenja zahtjeva:


38



e) Opis transportnog/distribucijskog sustava s osnovnim tehničkim podacima, uključujući opis dispečerskog centra za vođenje transportnog/distribucijskog sustava, sustava mjerenja i sustava za praćenje parametara kvalitete plina i kvalitete isporuke plina i uređaja za odorizaciju plina;

f) Tipski ugovor o transportu/distribuciji plina

g) Tipski ugovor o priključenju na transportni/distribucijski sustav

h) Trogodišnji razvojni i investicijski plan za obavljanje energetske djelatnosti, potpisan od strane odgovorne osobe u pravnoj osobi, te ovjeren žigom odnosno trogodišnji razvojni i investicijski plan za obavljanje energetske djelatnosti potpisan od strane fizičke osobe, te ovjeren žigom.

e) Opis načina praćenja kvaliteta plina;

f) Prikaz načina informiranja kupaca o značajkama

korištenja i mjerama za učinkovito i sigurno korištenje

plina;

g) Tipski ugovor o opskrbi plinom kupca u obvezi

javne usluge;

h) Obrazac računa za isporučeni plin kupcu;

i) Trogodišnji razvojni i investicijski plan za obavljanje

energetske djelatnosti, potpisan od strane odgovorne

osobe u pravnoj osobi, te ovjeren žigom odnosno

trogodišnji razvojni i investicijski plan za obavljanje

energetske djelatnosti potpisan od strane fizičke

osobe, te ovjeren žigom.


39



4. Dokazi stručne osposobljenosti:

a) Organizacijska shema ili dio organizacijske sheme podnositelja zahtjeva koja se odnosi na energetsku djelatnost;

b) Popis radnika zaposlenih u energetskoj djelatnosti, s naznakom stupnja obrazovanja, radnog mjesta i opisom poslova prema sistematizaciji poslova i radnih mjesta potpisan od strane odgovorne osobe u pravnoj osobi odnosno od strane fizičke osobe, te ovjeren žigom;

c) Važeći ugovori s drugim pravnim subjektima koji imaju utjecaja na stručnu osposobljenost podnositelja zahtjeva.

5. Dokazi financijske kvalificiranosti:

a) Obrazac BON-1, odnosno za fizičku osobu pregled primitaka i izdataka predanih poreznoj upravi u posljednje dvije godine;

b) Obrazac BON-2 ili Izjava poslovne banke o solventnosti pravne ili fizičke osobe;

6. Izjava odgovorne osobe da članovi uprave odnosno druge njima odgovorne osobe u pravnoj osobi nisu u posljednjih pet godina pravomoćno osuđeni za kazneno djelo protiv gospodarstva, ovjerena od javnog bilježnika, odnosno izjava fizičke osobe da u posljednje tri godine nije pravomoćno osuđena za kazneno djelo protiv gospodarstva, ovjerena od javnog bilježnika

7. Dokaz o uplati naknade za izdavanje dozvole propisane Odlukom o visini naknada za obavljanje poslova regulacije energetskih djelatnosti

Međunarodni primjeri: Velika Britanija

40

• Ured za tržišta gasa i električne energije (Ofgem) je ekonomski regulator za tržišta gasa i električne

energije u Velikoj Britaniji i nadležan je za odobravanje i izdavanje licenci

• Ofgem je neministarski odjel Vlade i nezavisno nacionalno regulatorno tijelo priznato direktivama EU.

• Njegove nadležnosti su propisane različitim zakonima kao što su Zakon o gasu iz 1986, Zakon o

električnoj energiji iz 1989, Zakon o komunalnim djelatnostima iz 2000, Zakon o konkurenciji iz 1998,

Zakon on poduzetništvu iz 2002.


41

Tip dozvole Djelatnost koja podliježe dozvolama shodno Zakonu o gasu iz 1986 Licence koje nije moguće

posjedovati uporedo

Transporter Dozvoljava nosiocu dozvole transport gasa kroz cijevi do objekata, drugog sistema gasovoda kojim

upravlja drugi transporter gasa. Kompanije koje transportuju gas moraju posjedovati dozvolu.

Dozvola dozvoljava transporteru gasa da:

transportuje gas kroz cijevi do bilo kojih objekata unutar područja odobrenog dozvolom; ili

transportuje gas kroz cijevi do bilo kojeg gasovodnog sistema kojim upravlja drugi transporter

gasa, ili drugog gasovodnog sistema navedenog u dozvoli.

Bilo koji drugi tip licence za

gas

Interkonektor Dozvoljava nosiocu licence da učestvuje u upravljanju gasnim interkonektorom koje se definiše kao:

koordinacija i usmjeravanje transporta u i kroz gasni interkonektor; ili

stavljanje takvog interkonektora na raspolaganje za upotrebu ili transport gasa.

Bilo koji drugi tip licence za

gas

Korisnik

gasovoda

Dozvoljava nosiocu dozvole da sa transporterom gasa dogovara uvođenje gasa u, transport gasa

kroz i preuzimanje gasa iz gasovodnog sistema kojim upravlja taj transporter gasa.

U svakom slučaju, kretanja gasa treba da se vrši u opšte svrhe ili u svrhe koje imaju veze sa

snabdijevanjem objekata gasom. Osobe koje nisu uključene u fizički transport gasa na mrežnom

sistemu u Velikoj Britaniji, a koje trguju gasom kao energentom na Nacionalnoj balansnoj tački

(NBP), ne potpadaju pod definiciju korisnika gasovoda gasa i shodno tome nemaju obavezu pribaviti

Dozvolu za korištenje gasovoda

Transporter gasa

Gasni interkonektor

Snabdjevač Dozvoljava nosiocu dozvole da snabdijeva bilo koji objekat gasom koji je do tog objekta

transportovan kroz cijevi. Licenca za snabdjevača gasom može dozvoljavati snabdijevanje:

• stambenih i nestambenih objekata, ili

• samo nestambenih objekata.

Transporter gasa

Gasni interkonektor


42

• Postupci podnošenja zahtjeva objavljeni su na njihovim web stranicama zajedno sa informacijama šta

je potrebno priložiti uz zahtjev.

• Potrebno je podnijeti ispunjen obrazac zahtjeva, izvršiti uplatu naknade za podnošenje zahtjeva i

priložiti dokaze o ispunjavanju tehničkih i kadrovskih uslova.

• Isti obrazac za sve djelatnosti koje podliježu dozvoli

• https://www.ofgem.gov.uk/ofgem-publications/59439/supplementaryappendix2-

guidanceforgasnd0electricityapplicationspdf

• ..\..\Reports\Licensing\Research\UK\gaslicenceapplicationform_2.doc

• Nakon podnošenje zahtjeva, Ofgem donosi odluku i o istoj obavještava podnosioca zahtjeva u roku

od 45 dana.

https://www.ofgem.gov.uk/ofgem-publications/59439/supplementaryappendix2-guidanceforgasnd0electricityapplicationspdf

../../Reports/Licensing/Research/UK/gaslicenceapplicationform_2.doc


43

• Dozvola za transportera gasa (transport i distribucija gasa u slučaju UK) je sveobuhvatan dokument u

kojem su navedene odredbe i uslovi kojih se nosilac dozvole mora pridržavati i nazivaju se Standardni

uslovi dozvole

• Neki od navedenih uslova su:

• opšti uslovi,

• pravila za obavljanje licencirane djelatnosti,

• izdavanje tehničkih uslova,

• priključenje novog kupca,

• obaveze nosioca dozvole,

• prava nosioca dozvole,

• privremeno oduzimanje, trajno oduzimanje, izmjena i obnova dozvole za transport,

• regulatorna naknada,

• ukidanje uslova dozvole ili njihova dopuna i odgovornost za neispunjavanje uslova dozvole.

• https://epr.ofgem.gov.uk//Content/Documents/Gas_transporter_SLCs_consolidated%20-%20Current%20Version.pdf

https://epr.ofgem.gov.uk/Content/Documents/Gas_transporter_SLCs_consolidated - Current Version.pdf


44

• Dozvola za snabdijevanje gasom

• Djelatnost maloprodajnog snabdijevanja gasom funkcioniše u formi otvorenog tržišta u Velikoj Britaniji.

Ofgem ne reguliše ovu djelatnost, ali maloprodajni snabdjevači gasom moraju posjedovati dozvolu koji

izdaje Ofgem.

• Postupak za podnošenje zahtjeva: Dokument sa uputama

• https://www.ofgem.gov.uk/system/files/docs/2017/11/introduction_to_the_supply_licences.pdf

https://www.ofgem.gov.uk/system/files/docs/2017/11/introduction_to_the_supply_licences.pdf


45

• Dozvola za snabdijevanje gasom

• Dokumenti sa uputama za svaku tematsku oblast. Također navedeni u standardnim uslovima dozvole

(ovdje grupisani prema tematskim oblastima).

• Standardi ponašanja: Navode kako se snabdjevač treba ponašati i obavljati djelatnost na pravičan i

transparentan način. Npr. komunikacija ne smije biti obmanjujuća.

• Marketing i prodaja: Informisani izbor, navedeni su principi kojih se snabdjevač mora pridržavati

prilikom marketinga i oglašavanja tarifa kupcima, na primjer:

− Struktura, odredbe i uslovi tarifa moraju biti jasni i lako razumljivi. Mora biti moguće lako razlikovati

različite tarife.

− Snabdjevači moraju omogućiti informacije, usluge i/ili alate koji kupcima iz kategorije domaćinstava

pružaju mogućnost da lako porede odabrane tarife uzimajući u obzir njihove karakteristike i/ili želje.

− Snabdjevači i njihovi predstavnici ne smiju obmanjivati kupce ili koristiti druge neprimjerene taktike,

uključujući agresivne tehnike prodaje, prilikom prodaje i marketinga prema kupcima iz kategorije

domaćinstava.

• Tarife i ugovori:

− Tarife i proizvodi sadržavaju odredbe i uslove koji su jasni i primjereni. Pojasnite ove odredbe i

uslove kupcima što je bolje moguće, uključujući i za pretpostavljene ugovore (ugovori koji nisu

izričito dogovoreni, a za koje se smatra da postoje)


46

• Informacije za kupce: primjer: Računi, izvodi po računu i godišnji izvještaji sadrže specifične informacije

koje se moraju nalaziti na svakom računu ili izvodu po računu i godišnjem izvještaju, npr. tačan tarifni

naziv kupca i detalji o godišnjoj potrošnji koji se moraju nalaziti na svakom računu ili izvodu po računu.

Sadrže rasporede sa konkretnim zahtjevima koji se odnose na format računa, izvode po računu i

godišnje izvještaja.

• Promjena snabdjevača: propisuje obavezu snabdjevača da poduzmu sve razumne korake kako bi

omogućili promjenu snabdjevača u roku od 21 dana od relevantnog datuma, s tim da su navedeni

određeni izuzeci. Navedena su i pravila za unapređenje sistema i procesa prema kojim se odvija

postupak promjene snabdjevača i saradnja na obradi zahtjeva za promjenu snabdjevača.

• Sigurnost i zaštita ugroženih kupaca: snabdjevači imaju obavezu pravično postupati prema svim

kupcima iz kategorije domaćinstava, poseban angažman na prepoznavanju i odgovaranju na potrebe

kupaca iz kategorije domaćinstava koji su ugroženi.

• Mjerenje, obračun i uplate: osigurati da su sve informacije koje kupci dobijaju od snabdjevača o

mjerenju, obračunu i vršenju uplata pravovremene, tačne i da nisu obmanjujuće.

• Pametno mjerenje: Snabdjevači moraju poduzeti sve razumne korake na ugradnji pametnih brojila za

sve kupce iz kategorije domaćinstava i male industrijske kupce do kraja 2020. godine.


47

• Interakcija između Ofgem-a i drugih industrijskih učesnika:

− Praćenje poštivanja obaveza, kompanije Ofgem-u redovno dostavljaju određene informacije

− Socijalne obaveze: Snabdjevači imaju obavezu kvartalno i godišnje dostavljati informacije o

aktivnostima u odnosu na socijalne obaveze prema kupcima iz kategorije domaćinstava. U ovo

spadaju podaci o načinima plaćanja, kupcima koji imaju dugovanja, isključenju kupaca, pametnim

brojilima, registru prioritetnih usluga i energetskoj efikasnosti.

− Izvještaj o praćenju maloprodajnog tržišta: Od svih snabdjevača se traži da mjesečno i kvartalno

dostavljaju podatke o broju kupaca, pogrešnim preuzimanjima kupaca, promjeni snabdjevača,

kašnjenjima i završnim računima

• Programi za zaštitu životne sredine i socijalni programi:

− Uloga Ofgem-a je također da radi sa energetskim kompanijama na provođenju programa vlade za

zelenu energiju i energetsku efikasnost, kao i na socijalnim programima.

− Oduzimanja/suspenzija dozvola:

− EPR 2013 - Index

https://epr.ofgem.gov.uk/Document

Pauza

Status quo u Bosni i Hercegovini

49

• Pravni i regulatorni okvir

Državna regulatorna komisija za električnu

energiju (DERK):

• Nacrt Zakona o regulatoru električne energije i prirodnog gasa, prenosu i tržištu električne energije u Bosni i Hercegovini

Regulatorna komisija za energiju Federacije

BiH (FERK)

• Nacrt zakona o gasu (juli 2014)

Regulatorna komisija za energetiku

Republike Srpske(RERS)

• Zakon o gasu iz 2018,

• Pravilnik o izdavanju dozvola iz 2013.

Opšta zapažanja (I)

50

• Fokus i dalje prevashodno na regulisanju elektroenergetskog sektora

− Član 2, tačka kk) „nosilac licence“ je nosilac licence (ili licenci) za obavljanje

elektroenergetske djelatnosti propisane ovim Zakonom. Izdavanje, izmjena,

suspenzija i ukidanje licence za prenos električne energije (uključujući upravljanje

prenosnim sistemom), organizacija tržišta električne energije i trgovina električnom

energijom propisani su članovima 9. do 11.

• Ne sadrži odredbe za izdavanje licenci u sektoru gasa

Nacrt državnog zakona o električnoj energiji i gasu

Opšta zapažanja (II)

51

• Član 63: energetske djelatnosti u gasnom sektoru (istraživanje i proizvodnja, transport,

distribucija, skladištenje, upravljanje LNG sistemom i snabdijevanje) se mogu obavljati

samo na osnovu dozvole za rad – licence, koju izdaje Regulatorna komisija.

− Popis kriterija odnosi se licna tehničke kapacitete, kadrovske resurse i potrebnu stručnost. Neophodno je platiti

naknadu za izdavanje dozvole.

− Zahtjev mora sadržavati dokaze o ispunjenosti uslova

− Dozvola se izdaje na period do 15 godina.

• Članovi 64-66 se odnose na oduzimanje i suspenziju dozvole:

• ukoliko imalac dozvole ne otkloni utvrđene nedostatke u roku koji odredi Regulatorna komisija;

• ukoliko imalac dozvole postupa protivno uslovima iz dozvole;

• prestankom ispunjavanja uslova utvrđenih zakonom;

• ako imalac dozvole ne otkloni nedostatke u radu u roku koji je odredio inspektor

Federacija Bosne i Hercegovine: Nacrt Zakona o gasu

Opšta zapažanja (III)

52

• Transport gasa:

− Član 37. navodi aktivnosti i dužnosti operatora prenosnog sistema.

• Distribucija gasa

− Član 27. (stav 1) navodi da se rad distributivnog sistema uređuje pravilima o radu distributivnog sistema koje

utvrđuje operator distributivnog sistema za područje određeno licencom.

− Pravila se odnose na održavanje i razvoj distributivnog sistema, planiranje i tehničke uslove planiranja, rad i

funkcionisanje distributivnog sistema, tehničke uslove za priključenje na distributivni sistem i interkonekciju sa

drugim sistemima gasa, način dostavljanja podataka i informacija operatoru transportnog sistema i drugim

energetskim subjektima koji su neophodni za njihov rad.

• Maloprodajni snabdjevači:

− Član 70. također navodi uslove, dužnosti i odgovornosti kojih se snabdjevači moraju pridržavati. Na primjer, tu se

nalaze odredbe koje se odnose na ispostavljanje računa i njihovo neplaćanje (stavovi 7-8), objavljivanje informacija,

ugrožene kupce.

− Članovi 71-78 odnose se na obavezu vršenja javne usluge, zaštitu kupaca (pravilnik koji sadrži odredbe koje se

odnose na rezervnog snabdjevača, ugrožene kupce, postupak promjene snabdjevača, prava i obaveze

kvalifikovanih kupaca, prava i obaveze javnih snabdjevača).

Federacija Bosne i Hercegovine: Nacrt Zakona o gasu


53

• Odredbama ovog zakona (član 9) je propisano da energetski subjekt može početi da

obavlja energetske djelatnosti (npr. upravljanje transportnim sistemom, distribucija i

snabdijevanja) na osnovu pribavljene dozvole.

• Članovi 9 -18 navodi uslovi za podnošenje zahtjeva za izdavanje dozvola. Za dobijanje

dozvole potrebno je uz zahtjev za izdavanje dozvole za datu energetsku djelatnost dostaviti

potrebne informacije.

• Član 9, stav (4) također navodi da Regulatorna komisija (RERS) donosi pravilnik o

dozvolama i certifikovanju kojim se propisuju kriteriji i postupak za izdavanje ili izmjenu

dozvole. U Pravilniku se navode detaljni zahtjevi vezano za postupak podnošenja zahtjeva i

dokumente koje je potrebno priložiti uz zahtjev.

Republika Srpska: Zakon o gasu


54

• Detaljno navodi uslove koji se odnose na postupak podnošenja zahtjeva i dokumente koje

je potrebno priložiti uz zahtjev

• Zajednički dokumenti za sve energetske djelatnosti i dodatni dokumenti za prenos,

distribuciju i snabdijevanje

• Uslovi dozvole:

• Zajednički uslovi: generalno se odnose na obavezu nosioca dozvole da djeluje u skladu sa

zakonima i propisima, da osigura finansijsku stabilnost, razdvajanje, ispunjava zahtjeva vezano za

finansijsko izvještavanje, osigurava kontrolu kvaliteta u skladu sa ISO standardima, zabranjuje se

unakrsno subvencioniranje djelatnosti.

• Dodatni uslovi (posebno za svaku djelatnost): odnose se na ispunjavanje obaveza vezano za

tehničke uslove, sigurnost, planiranje ulaganja, saradnju između transportera gasa i operatora,

tarifne metodologije, izvještavanje, objavljivanje informacija, način izvještavanje i dostavljanja

informacija RERS-u, regulatornu naknadu, itd.

Republika Srpska: Pravilnik o izdavanju dozvola iz 2013. godine

Sažetak

55

• Trenutno na nivou Bosne i Hercegovine ne postoji zakonodavstvo kojim se uređuju gasne mreže.

• Nacionalno regulatorno tijelo za reguliranje gasnog sektora nije uspostavljeno na nivou Bosne i

Hercegovine.

• Odredbe sva tri zakona (državni i dva entitetska) nisu dosljedne i usklađene.

• Republika Srpska je usvojila svoj Zakon o gasu prema kojem RERS izdaje, odobrava i oduzima

dozvole.

• Pravilnik o izdavanju dozvola usvojen 2013. godine sadrži detaljne odredbe vezano za podnošenje

zahtjeva, odobravanje i uslove dozvole za obavljanje energetske djelatnosti.

• Vezano za certifikaciju, član 9. Zakona o gasu navodi da RERS donosi Pravilnik o dozvolama i

certifikovanju – Pravilnik još uvijek nije donesen.

Analiza nedostataka: Dozvole

56

TemaBosna i

Hercegovina (državni nivo)

Federacija BiH Republika Srpska

Regulatorno tijelo ima zakonom utvrđenu nadležnost za dodjeljivanje i oduzimanje lozvola za djelatnosti u gasnom sektoru

Zakon o regulatoru električne energije i prirodnog gasa, prenosu i tržištu električne energije –u formi nacrta. Nije usvojen

Također se odnosi na nosioce dozvole (član 2) za obavljanje energetskih djelatnosti

Nacrt Zakona o gasu, nije usvojen

Implementacija bi bila moguća usvajanjem nacrta zakona

Zakon o gasu usvojen 2018. (član 21)

Usvojeno neophodno zakonodavstvo vezano za dozvole u gasnom sektoru

Zakon o regulatoru električne energije i prirodnog gasa, prenosu i tržištu električne energije –u formi nacrta. Nije usvojen

Nacrt Zakona o gasu, nije usvojen

Nacrt Zakona o gasu (član 63) navodi da se energetske djelatnosti u gasnom sektoru mogu obavljati samo na osnovu dozvole za rad – licence koju izdaje Regulatorna komisija

Zakon o gasu usvojen 2018.

Pravilnik o izdavanju dozvola usvojen 2013. još uvijek se primjenjuje iako ne obuhvata certifikaciju.

Analiza nedostataka:

57

TemaBosna i Hercegovina

(državni nivo)Federacija BiH Republika Srpska

Informacije o procesu podnošenja zahtjeva za dozvolu

Nema odredbi na državnom nivou

Ograničene informacije postupku podnošenja zahtjeva u Nacrtu Zakona o gasu

Odredbe Pravilnika propisuju postupak podnošenja zahtjeva i dokumentaciju koju je potrebno priložiti

Informacije o kriterijima za ocjenu zahtjeva za izdavanje dozvole za gasnu djelatnost


Određene odredbe navedene u članu 63Nacrta Zakona o gasu

Definisano Pravilnikom

Uslovi dozvole (npr. tehnički, kadrovski, operativni)


Određene odredbe navedene u članu 63Nacrta Zakona o gasu

Definisano Pravilnikom

Proces odobravanja: Član 4, stav (2) Direktive o gasu

Nije definisano

Određene odredbe navedene u članovima 52-55 Nacrta Zakona o gasu

Definisano Pravilnikom ali nije u potpunosti u skladu sa odredbama člana 4. Direktive o gasu (obaveza odobravanja u skladu sa objavljenim ciljem i nediskriminirajućimkriterijima nije navedena)

Analiza nedostataka: Povratne informacije/komentari aktera,

praktični elementi

58

• Novosti vezano za provođenje/usvajanje Zakona o regulatoru električne energije i prirodnog gasa,

prenosu i tržištu električne energije na državnom nivou?

• Da li naša ocjena odražava stvarnost?

• Pitanja

• Sljedeći koraci….

Hvala!

Waisum Steinborn-Cheng

Viši konsultant, Energetska tržišta i tehnologija

DNV GL Energy

DNV GL Energy Advisory GmbH

Zanderstr. 7

53177 Bonn

Phone: +49 228 44690 50

E-Mail: [email protected]