PRAWO WSPÓLNOTOWE

PRAWO WSPÓLNOTOWEPRAWO WSPÓLNOTOWE

Aktualne ujęcie doktryny praw Aktualne ujęcie doktryny praw podstawowychpodstawowych

w prawie wspólnotowymw prawie wspólnotowym

Prawa podstawowePrawa podstawowe

Wspólnotowy system prawny zawiera własne Wspólnotowy system prawny zawiera własne prawa podstawowe oraz prawa człowieka i prawa podstawowe oraz prawa człowieka i obywatela, które co prawda pozyskane zostały obywatela, które co prawda pozyskane zostały dzięki porównawczej analizie systemów dzięki porównawczej analizie systemów konstytucyjnych państw członkowskich, ale są konstytucyjnych państw członkowskich, ale są od nich niezależne.od nich niezależne.

cd.cd. Istotnym wzorcem dla praw podstawowych Istotnym wzorcem dla praw podstawowych

włączonych do prawa wspólnotowego jest także włączonych do prawa wspólnotowego jest także EKPC, ratyfikowana przez wszystkie państwa EKPC, ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie Wspólnoty. Pomimo że Wspólnota członkowskie Wspólnoty. Pomimo że Wspólnota dotychczas nie mogła przystąpić do EKPC, to dotychczas nie mogła przystąpić do EKPC, to poprzez jej członków jest zależna od Konwencji w poprzez jej członków jest zależna od Konwencji w tym sensie, że organy wspólnotowe nie mogą tym sensie, że organy wspólnotowe nie mogą naruszyć standardów praw podstawowych zawartych naruszyć standardów praw podstawowych zawartych w wykładni organów EKPC (w wykładni organów EKPC (wyrok z 18 czerwca wyrok z 18 czerwca 1991 w Sp. C-260/89, Ellimiki Radio Tileorassi 1991 w Sp. C-260/89, Ellimiki Radio Tileorassi ERT)ERT)

cd.cd.

Wspólnotowe prawa podstawowe nie muszą we Wspólnotowe prawa podstawowe nie muszą we wszystkich szczegółach odpowiadać średniemu czy wszystkich szczegółach odpowiadać średniemu czy najwyższemu poziomowi ochrony tych praw w najwyższemu poziomowi ochrony tych praw w państwach członkowskich. Ich jakość w konkretnych państwach członkowskich. Ich jakość w konkretnych przypadkach oraz całkowita ochrona prawna z nich przypadkach oraz całkowita ochrona prawna z nich wynikająca jest właściwa systemowi prawa wynikająca jest właściwa systemowi prawa wspólnotowego. Treść i zasięg wspólnotowych praw wspólnotowego. Treść i zasięg wspólnotowych praw podstawowych dzisiaj daje się. dość łatwo podstawowych dzisiaj daje się. dość łatwo wywnioskować z obszernego orzecznictwa ETS .wywnioskować z obszernego orzecznictwa ETS .

cd.cd.Obok podstawowych praw, jak prawo do:Obok podstawowych praw, jak prawo do: własności, własności, wykonywania zawodu, wykonywania zawodu, wypowiadania poglądów, wypowiadania poglądów, Trybunał przejął także takie zasady państwa prawa jak :Trybunał przejął także takie zasady państwa prawa jak : zgodna z prawem działalność administracji, zgodna z prawem działalność administracji, zakaz podwójnego karania, zakaz podwójnego karania, prawo do rzetelnego procesu z szeroko prawo do rzetelnego procesu z szeroko

zagwarantowanym prawem do wysłuchania zagwarantowanym prawem do wysłuchania sądowego i ogłosił je sądowego i ogłosił je

„„powszechnymi zasadami prawnymi prawa powszechnymi zasadami prawnymi prawa wspólnotowego".wspólnotowego".

cd.cd.

. Włączenie do prawa pierwotnego wniosków . Włączenie do prawa pierwotnego wniosków wynikających z orzecznictwa Trybunału jest wynikających z orzecznictwa Trybunału jest pośrednim przyjęciem przez państwa pośrednim przyjęciem przez państwa członkowskie stanowiska Trybunału w kwestii członkowskie stanowiska Trybunału w kwestii praw podstawowych w prawie wspólnotowym.praw podstawowych w prawie wspólnotowym.

Po ratyfikacji Traktatu Nicejskiego wszedł w Po ratyfikacji Traktatu Nicejskiego wszedł w życie nowy art. 7 TUE, który wzmocnił życie nowy art. 7 TUE, który wzmocnił kontrolę Unii Europejskiej nad kontrolę Unii Europejskiej nad respektowaniem praw podstawowych przez respektowaniem praw podstawowych przez państwa członkowskie.państwa członkowskie.

cd.cd.

W ramach procedury nadzoru Rada. działając W ramach procedury nadzoru Rada. działając na wniosek 1/3 państw członkowskich, na wniosek 1/3 państw członkowskich, Parlamentu lub Komisji, może stwierdzić, że Parlamentu lub Komisji, może stwierdzić, że istnieje poważne ryzyko naruszenia art. 6 TUE istnieje poważne ryzyko naruszenia art. 6 TUE przez państwa członkowskie, przez państwa członkowskie, czyli naruszenie czyli naruszenie podstawowych zasad prawnych, praw podstawowych zasad prawnych, praw człowieka, praw demokratycznych i człowieka, praw demokratycznych i wolnościowychwolnościowych. Przegłosowanie takiej . Przegłosowanie takiej konstatacji wymaga 4/5 głosów członków konstatacji wymaga 4/5 głosów członków Rady. Rady.

cd.cd. Przed stwierdzeniem takiego naruszenia Rada musi Przed stwierdzeniem takiego naruszenia Rada musi

wysłuchać zdania państwa członkowskiego, któremu wysłuchać zdania państwa członkowskiego, któremu zarzucane jest łamanie praw fundamentalnych oraz zarzucane jest łamanie praw fundamentalnych oraz uzyskać zgodę Parlamentu, który podejmuje decyzję uzyskać zgodę Parlamentu, który podejmuje decyzję większością 2/3 głosów, przy obecności ponad większością 2/3 głosów, przy obecności ponad połowy posłów. połowy posłów.

Rada może również powołać niezależnych ekspertów, Rada może również powołać niezależnych ekspertów, którzy przedłożą w stosunkowo krótkim terminie którzy przedłożą w stosunkowo krótkim terminie raport na temat respektowania praw w danym raport na temat respektowania praw w danym państwie członkowskim. Rada jest również państwie członkowskim. Rada jest również zobowiązana do dokonywa nią regularnych zobowiązana do dokonywa nią regularnych przeglądów sytuacji prawnej w danym państwieprzeglądów sytuacji prawnej w danym państwie

cd.cd. W dalszej części procedury, na wniosek l/3 W dalszej części procedury, na wniosek l/3

państw członkowskich lub Komisji Rada państw członkowskich lub Komisji Rada Europejska w Europejska w głosowaniu jednomyślnymgłosowaniu jednomyślnym może może definitywnie definitywnie stwierdzić poważne i trwałe stwierdzić poważne i trwałe naruszania praw podstawowychnaruszania praw podstawowych przez dane przez dane państwo. Również w tym przypadku Rada państwo. Również w tym przypadku Rada Europejsku musi uzyskać zgodę Parlamentu, a Europejsku musi uzyskać zgodę Parlamentu, a rząd tego państwa powinien zostać rząd tego państwa powinien zostać wysłuchany. Po takim definitywnym wysłuchany. Po takim definitywnym stwierdzeniu Rada, podobnie jak w zapisie stwierdzeniu Rada, podobnie jak w zapisie przyjętym już w Traktacie Amsterdamskim, przyjętym już w Traktacie Amsterdamskim, może zawiesić wykonywanie przez to państwo może zawiesić wykonywanie przez to państwo członkowskie pewnych praw wynikających z członkowskie pewnych praw wynikających z prawa wspólnotowego. prawa wspólnotowego.

cd.cd.

Restrykcje mogą sięgać aż zawieszenia prawa Restrykcje mogą sięgać aż zawieszenia prawa do głosowania w Radzie włącznie. Natomiast do głosowania w Radzie włącznie. Natomiast wszelkie zobowiązania danego państwa wszelkie zobowiązania danego państwa wynikające z prawa wspólnotowego, są dla wynikające z prawa wspólnotowego, są dla niego cały czas wiążące. Głosowanie w tej niego cały czas wiążące. Głosowanie w tej części procedury odbywa się kwalifikowaną części procedury odbywa się kwalifikowaną większością i w taki sam sposób Rada może większością i w taki sam sposób Rada może następnie zmienić lub odwołać zakres następnie zmienić lub odwołać zakres restrykcji nałożony na dane państwo. restrykcji nałożony na dane państwo.

Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w miejscu pracymiejscu pracy

A. Uwagi wstępneA. Uwagi wstępne

Artykuł 141 TWE jest jedynym zapisanym Artykuł 141 TWE jest jedynym zapisanym prawem podstawowy» w prawie prawem podstawowy» w prawie wspólnotowym, które działa na korzyść wspólnotowym, które działa na korzyść każdego obywatela także w stosunku do każdego obywatela także w stosunku do obywateli własnego państwa obywateli własnego państwa członkowskiego.członkowskiego.

Zasada równouprawnienia wynagrodzeń Zasada równouprawnienia wynagrodzeń cd.cd.

Artykuł 141 TWE [119] gwarantuje:Artykuł 141 TWE [119] gwarantuje: „ „zasadę jednakowego wynagrodzeniu dla zasadę jednakowego wynagrodzeniu dla

mężczyzn i kobiet za jednakową pracę" w mężczyzn i kobiet za jednakową pracę" w państwach członkowskich. państwach członkowskich.

Czyli gwarantuje jednakowe Czyli gwarantuje jednakowe wynagrodzenie „wynagrodzenie „dla pracobiorców kobiet dla pracobiorców kobiet i mężczyzn, wykonujących jednakową i mężczyzn, wykonujących jednakową pracę w tym samym przedsiębiorstwie pracę w tym samym przedsiębiorstwie państwowym lub prywatnym".państwowym lub prywatnym".

Zasada równouprawnienia wynagrodzeń w Zasada równouprawnienia wynagrodzeń w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwościorzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości

W wyroku z 8 kwietnia 1978 r. w Sp. 43/75, W wyroku z 8 kwietnia 1978 r. w Sp. 43/75, Defrenne IIDefrenne II Trybunał po raz pierwszy Wyjaśnił, że Trybunał po raz pierwszy Wyjaśnił, że art. 141 TWE spełnia nie tylko cele ekonomiczne i art. 141 TWE spełnia nie tylko cele ekonomiczne i zadania związane z zapewnieniem jednolitych zadania związane z zapewnieniem jednolitych warunków konkurencji, ale takie socjalno-warunków konkurencji, ale takie socjalno-politycznepolityczne. .

Z powodu tego dwojakiego, gospodarczego i Z powodu tego dwojakiego, gospodarczego i socjalnego, celu socjalnego, celu zasada ta zalicza się do „praw zasada ta zalicza się do „praw podstawowych" Wspólnoty. podstawowych" Wspólnoty.

Zasada równouprawnienia wynagrodzeńZasada równouprawnienia wynagrodzeń

Jednocześnie jest faktem, że ze względu na Jednocześnie jest faktem, że ze względu na brzmienie skierowana jest ona tylko do państw brzmienie skierowana jest ona tylko do państw członkowskich, co nie jest jednak sprzeczne z członkowskich, co nie jest jednak sprzeczne z jej pośrednią skutecznością, ponieważ art. 141 jej pośrednią skutecznością, ponieważ art. 141 TWE zawiera jasny i bezwarunkowy TWE zawiera jasny i bezwarunkowy obowiązek, który nadaje się do tworzenia praw obowiązek, który nadaje się do tworzenia praw dla jednostki.dla jednostki.

cd. Zasada równouprawnieniacd. Zasada równouprawnienia

Jednocześnie Trybunał wyjaśnił, iż art. 141 Jednocześnie Trybunał wyjaśnił, iż art. 141 TWE dotyczy nie tylko stosunku pracy w TWE dotyczy nie tylko stosunku pracy w organach władz państwowych i w organach władz państwowych i w przedsiębiorstwach. Przepis ten w taki sam przedsiębiorstwach. Przepis ten w taki sam sposób działa na regulacje w zbiorowych, jak i sposób działa na regulacje w zbiorowych, jak i indywidualnych, cywilnoprawnych umowach indywidualnych, cywilnoprawnych umowach o pracę, tworzy więc (poziomy) skutek między o pracę, tworzy więc (poziomy) skutek między osoba zatrudnioną a pracodawcą.osoba zatrudnioną a pracodawcą.

cd. Zasada równouprawnieniacd. Zasada równouprawnienia

W swoich ostatnich wyrokach Trybunał W swoich ostatnich wyrokach Trybunał konsekwentnie podtrzymał, a nawet wzmocnił konsekwentnie podtrzymał, a nawet wzmocnił społeczne i publicznoprawne cele art. 141 społeczne i publicznoprawne cele art. 141 TWE, stwierdzając że są one nadrzędne TWE, stwierdzając że są one nadrzędne względem celów ekonomicznego znaczenia i względem celów ekonomicznego znaczenia i celu tego artykułu ( celu tego artykułu ( Sp. C-50/96, z 11 lutego Sp. C-50/96, z 11 lutego 2000 r. oraz poł. Sp. C-270/97 i C-271/972000 r. oraz poł. Sp. C-270/97 i C-271/97 , , Deutsche PobI AG vs. Sievers i Schrage, z 11 Deutsche PobI AG vs. Sievers i Schrage, z 11 lutego 2000 r.).lutego 2000 r.).

Dyrektywy dotyczące Dyrektywy dotyczące równouprawnieniarównouprawnienia

Dyrektywa 76/207Dyrektywa 76/207 o urzeczywistnieniu zasady o urzeczywistnieniu zasady równouprawnienia mężczyzn i kobiet w odniesieniu równouprawnienia mężczyzn i kobiet w odniesieniu do dostępu do pracy, kształcenia zawodowego i do do dostępu do pracy, kształcenia zawodowego i do kariery zawodowej, jest pod względem warunków kariery zawodowej, jest pod względem warunków pracy do dnia dzisiejszego wzorcem dla krajowych pracy do dnia dzisiejszego wzorcem dla krajowych praw wykonawczych a jej stosowanie w praktyce praw wykonawczych a jej stosowanie w praktyce ma duże znaczenie. Według art. 2 tej dyrektywy ma duże znaczenie. Według art. 2 tej dyrektywy zasada równouprawnienia oznacza, zasada równouprawnienia oznacza, ,,że nie może ,,że nie może mieć miejsca żadna bezpośrednia lub pośrednia mieć miejsca żadna bezpośrednia lub pośrednia dyskryminacja z powodu płci".dyskryminacja z powodu płci".


Dyrektywa 79/7Dyrektywa 79/7 o stopniowym urzeczywistnianiu o stopniowym urzeczywistnianiu zasady równouprawnienia mężczyzn i kobiet w zasady równouprawnienia mężczyzn i kobiet w obszarze bezpieczeństwa socjalnego dotyczy przede obszarze bezpieczeństwa socjalnego dotyczy przede wszystkim likwidacji dyskryminacji w obszarze wszystkim likwidacji dyskryminacji w obszarze ustawowych systemów świadczeń w przypadku:ustawowych systemów świadczeń w przypadku:

choroby, choroby, inwalidztwa, inwalidztwa, starości, starości, wypadku przy pracy,wypadku przy pracy, chorób zawodowych,chorób zawodowych, bezrobocia. bezrobocia.


Stanowczo zakazana jest dyskryminacja w Stanowczo zakazana jest dyskryminacja w dostępie do systemów świadczeń, obowiązku dostępie do systemów świadczeń, obowiązku płacenia i ustalania składek oraz ustalania płacenia i ustalania składek oraz ustalania świadczeń. Odnośne przepisy uznane zostały świadczeń. Odnośne przepisy uznane zostały przez Trybunał za bezpośrednio skuteczne. przez Trybunał za bezpośrednio skuteczne.

Co oznacza „jednakowe Co oznacza „jednakowe wynagrodzenie za [...] jednakową wynagrodzenie za [...] jednakową

pracę"?pracę"? Najpierw Trybunał ograniczył treść zasady równości Najpierw Trybunał ograniczył treść zasady równości

wynagrodzenia „przedstawia [...] specjalne wynagrodzenia „przedstawia [...] specjalne postanowienie", które nie może być rozumiane tak, że postanowienie", które nie może być rozumiane tak, że nakaz równości przekłada się również na nakaz równości przekłada się również na równouprawnienie dotyczące pozostałych warunków równouprawnienie dotyczące pozostałych warunków pracy jak np. ustalaniu wieku emerytalnego (wyrok z pracy jak np. ustalaniu wieku emerytalnego (wyrok z 1978 r. w Sp. I49/77, Defrenne III). 1978 r. w Sp. I49/77, Defrenne III).

Co oznacza…Co oznacza…

Następnie Trybunał rozwinął zasadę równości, Następnie Trybunał rozwinął zasadę równości, wychodząc stopniowo poza ścisłe brzmienie art. wychodząc stopniowo poza ścisłe brzmienie art. 141 TWE. W wyroku z 27 marca 1980 r. w 141 TWE. W wyroku z 27 marca 1980 r. w Sp. Sp. 129/79 Wendy Smith129/79 Wendy Smith wyjaśnił, że wyjaśnił, że jednakowa jednakowa praca niekoniecznie wykonywana musi być praca niekoniecznie wykonywana musi być jednocześnie w tym samym zakładziejednocześnie w tym samym zakładzie. Stąd art. . Stąd art. 141 TWE zabrania także dyskryminacji kobiet na 141 TWE zabrania także dyskryminacji kobiet na stanowiskach, które przedtem zajmowane były stanowiskach, które przedtem zajmowane były przez lepiej opłacanych mężczyzn, jeżeli różnice w przez lepiej opłacanych mężczyzn, jeżeli różnice w wynagrodzeniu nie są uzasadnione przesłankami wynagrodzeniu nie są uzasadnione przesłankami obiektywnymi.obiektywnymi.

Co oznacza…Co oznacza… W sp. 157/86, Mary MurphyW sp. 157/86, Mary Murphy (wyrok z 4 lutego (wyrok z 4 lutego

1988 r.) Trybunał rozpatrywał przypadek, w którym 1988 r.) Trybunał rozpatrywał przypadek, w którym pracodawca cynicznie argumentował, iż zasada pracodawca cynicznie argumentował, iż zasada równości wynagrodzenia ograniczona jest do równości wynagrodzenia ograniczona jest do jednakowej pracy i nie może być stosowana do jednakowej pracy i nie może być stosowana do pracy niejednakowej. Stąd też nie przeciwstawia się pracy niejednakowej. Stąd też nie przeciwstawia się ona dyskryminacji kobiet, które otrzymują mniejsze ona dyskryminacji kobiet, które otrzymują mniejsze wynagrodzenie za bardziej wartościową pracę. wynagrodzenie za bardziej wartościową pracę. Trybunał bardzo zdecydowanie opowiedział się Trybunał bardzo zdecydowanie opowiedział się przeciw temu rozumowaniu i wezwał sądy krajowe przeciw temu rozumowaniu i wezwał sądy krajowe do rzeczywistego art. 141 TWE.do rzeczywistego art. 141 TWE.

Pośrednia dyskryminacja płacowaPośrednia dyskryminacja płacowa

W wyroku z 7 lutego 1991 r. w Sp. C-184/89 W wyroku z 7 lutego 1991 r. w Sp. C-184/89 NimzNimz, Trybunał doszedł do wniosku, iż art. , Trybunał doszedł do wniosku, iż art. 141 TWE jest wtedy naruszony, kiedy 141 TWE jest wtedy naruszony, kiedy pracownicy zatrudnieni w niepełnym pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin, np. na 1/2 etatu, muszą wymiarze godzin, np. na 1/2 etatu, muszą dwukrotnie dłużej pracować w danym dwukrotnie dłużej pracować w danym przedsiębiorstwie, by przejść do wyższej przedsiębiorstwie, by przejść do wyższej grupy uposażeń. grupy uposażeń.

Pośrednia dyskryminacja Pośrednia dyskryminacja płacowapłacowa

Podobnie w wyroku z 13 lipca 1989 r. w Sp. Podobnie w wyroku z 13 lipca 1989 r. w Sp. 171/88, Rinner-Kuhn Trybunał uznał, że 171/88, Rinner-Kuhn Trybunał uznał, że odmowa uznania ciągłości płacowej odmowa uznania ciągłości płacowej pracowników zatrudnionych w nie pełnym pracowników zatrudnionych w nie pełnym wymiarze godzin jest sprzeczna z art. 141 wymiarze godzin jest sprzeczna z art. 141 TWE [119].TWE [119].

Pośrednia dyskryminacja Pośrednia dyskryminacja płacowa,płacowa,

U U podstaw tego orzecznictwa leży fakt, iż praktycznie podstaw tego orzecznictwa leży fakt, iż praktycznie we wszystkich państwach członkowskich o wiele więcej we wszystkich państwach członkowskich o wiele więcej kobiet niż mężczyzn zatrudnionych jest w niepełnym kobiet niż mężczyzn zatrudnionych jest w niepełnym wymiarze godzin. Wskazanie na tę okoliczność nie jest wymiarze godzin. Wskazanie na tę okoliczność nie jest tu, więc neutralne pod względem płci. Zatem tu, więc neutralne pod względem płci. Zatem zróżnicowane traktowanie pracowników zatrudnionych zróżnicowane traktowanie pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin dozwolone jest tylko w niepełnym wymiarze godzin dozwolone jest tylko wtedy, gdy pracodawca udowodni, iż jest to wtedy, gdy pracodawca udowodni, iż jest to uzasadnione względami obiektywnymi, np. jakość i uzasadnione względami obiektywnymi, np. jakość i wartości pracy jednego z pracowników zatrudnionych w wartości pracy jednego z pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin jest rzeczywiście niższa z niepełnym wymiarze godzin jest rzeczywiście niższa z powodu mniejszego doświadczeniapowodu mniejszego doświadczenia

Dyskryminacja przy rozwiązaniu Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku pracy i przy roszczeniach stosunku pracy i przy roszczeniach

emerytalnychemerytalnychW wyroku z 17 maja 1990 r. w Sp. C 262-88, W wyroku z 17 maja 1990 r. w Sp. C 262-88,

Barber Trybunał uznał odprawy przy Barber Trybunał uznał odprawy przy zwolnieniu oraz zakładowe systemy zwolnieniu oraz zakładowe systemy emerytalne za części składowe wynagrodzenia emerytalne za części składowe wynagrodzenia w rozumieniu art. 141 TWE. Tym samym w rozumieniu art. 141 TWE. Tym samym naruszeniem zasady wynagrodzeń jest naruszeniem zasady wynagrodzeń jest sytuacją, kiedy mężczyźni z powodu różnicy sytuacją, kiedy mężczyźni z powodu różnicy wieku emerytalnego muszą dłużej pracować w wieku emerytalnego muszą dłużej pracować w danym zakładzie niż kobiety, aby zdobyć takie danym zakładzie niż kobiety, aby zdobyć takie samo prawo do emerytury.samo prawo do emerytury.

Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku pracy i przy roszczeniach emerytalnychpracy i przy roszczeniach emerytalnych

Z drugiej strony Trybunał przyznał jednak, iż Z drugiej strony Trybunał przyznał jednak, iż ogólne ustalenie zróżnicowanego wieku ogólne ustalenie zróżnicowanego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn oraz emerytalnego dla kobiet i mężczyzn oraz wynikające z tego różnice w prawach wynikające z tego różnice w prawach emerytalnych nie są w żaden sposób emerytalnych nie są w żaden sposób dyskryminujące w rozumieniu 141 TWE (por. dyskryminujące w rozumieniu 141 TWE (por. wyrok z 16 lutego 1982 r. w Sp. 19/81, wyrok z 16 lutego 1982 r. w Sp. 19/81, Burton)Burton)


W odniesieniu do ustawowych systemów ubezpieczeń W odniesieniu do ustawowych systemów ubezpieczeń emerytalnych Trybunał jest związany Dyrektywą 79/7, emerytalnych Trybunał jest związany Dyrektywą 79/7, gdyż jej art. 7 o stopniowym urzeczywistnieniu zasady gdyż jej art. 7 o stopniowym urzeczywistnieniu zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w obszarze równego traktowania mężczyzn i kobiet w obszarze zabezpieczeń socjalnych potwierdza kompetencję zabezpieczeń socjalnych potwierdza kompetencję państw członkowskich do ustalania zróżnicowanego państw członkowskich do ustalania zróżnicowanego wieku emerytalnego nawet, jeśli różnice wieku wieku emerytalnego nawet, jeśli różnice wieku emerytalnego wpływają na wysokość innych świadczeń. emerytalnego wpływają na wysokość innych świadczeń. Jest to wyjątek od zasady jednakowego traktowania Jest to wyjątek od zasady jednakowego traktowania kobiet i mężczyzn w wieku emerytalnym. Również art. 7 kobiet i mężczyzn w wieku emerytalnym. Również art. 7 a Dyr.79/7 musi być restrykcyjnie interpretowany. a Dyr.79/7 musi być restrykcyjnie interpretowany. Trybunał dał temu wyraz w licznych sprawach np. od Trybunał dał temu wyraz w licznych sprawach np. od Sp. C-328/91, Thomas, Sp. C-137/94, Ridiarclson.Sp. C-328/91, Thomas, Sp. C-137/94, Ridiarclson.

Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku pracy Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku pracy i przy roszczeniach emerytalnychi przy roszczeniach emerytalnych

Sądy krajowe często składają zapytania do ETS o orzeczenie Sądy krajowe często składają zapytania do ETS o orzeczenie wstępne w kwestii powiązania danego elementu z wstępne w kwestii powiązania danego elementu z państwowym systemem ubezpieczeń emerytalnych. państwowym systemem ubezpieczeń emerytalnych. Przykładem może być Sp. C-382/98, Taylor z 16 grudnia 1999 Przykładem może być Sp. C-382/98, Taylor z 16 grudnia 1999 r., w której Trybunał uznał, że państwo brytyjskie nie może r., w której Trybunał uznał, że państwo brytyjskie nie może uzależniać uprawnień do dopłat do ogrzewania w zimie od uzależniać uprawnień do dopłat do ogrzewania w zimie od osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Sam fakt przyznania dopłat dla osób w starszym mężczyzn). Sam fakt przyznania dopłat dla osób w starszym wieku wystarcza, aby zaliczyć płatność do zakresu wieku wystarcza, aby zaliczyć płatność do zakresu materialnego art. 3 Dyr., jednak stosowanie wyjątku (art. 7 a materialnego art. 3 Dyr., jednak stosowanie wyjątku (art. 7 a Dyr.) od reguły równego traktowania kobiet i mężczyzn jest Dyr.) od reguły równego traktowania kobiet i mężczyzn jest niedopuszczalne, ponieważ dopłaty do ogrzewania nie są co niedopuszczalne, ponieważ dopłaty do ogrzewania nie są co do zasady wewnętrznie powiązane z wiekiem emerytalnym. do zasady wewnętrznie powiązane z wiekiem emerytalnym.


Z kolei w innym orzeczeniu w Sp. C-154/96, Z kolei w innym orzeczeniu w Sp. C-154/96, Wolfs, Trybunał opowiedział się przeciwko Wolfs, Trybunał opowiedział się przeciwko różnicowaniu metod obliczania emerytur dla różnicowaniu metod obliczania emerytur dla mężczyzn i kobiet w sytuacji, kiedy prawo mężczyzn i kobiet w sytuacji, kiedy prawo krajowe likwiduje różnice w osiągnięciu krajowe likwiduje różnice w osiągnięciu wieku emerytalnego.wieku emerytalnego.


W szeregu tzw. dyrektyw dotyczących W szeregu tzw. dyrektyw dotyczących równouprawnienia utworzono przepisy równouprawnienia utworzono przepisy ramowe, których realizacja w prawie ramowe, których realizacja w prawie krajowym zagwarantować ma efekty w krajowym zagwarantować ma efekty w równouprawnienie kobiet i mężczyzn w równouprawnienie kobiet i mężczyzn w miejscu pracy, także pod wzgląd miejscu pracy, także pod wzgląd powszechnych warunków pracy i innych powszechnych warunków pracy i innych elementów, nie związanych bezpośrednio z elementów, nie związanych bezpośrednio z wynagrodzeniem.wynagrodzeniem.

Obowiązek przedstawienia dowodów Obowiązek przedstawienia dowodów dyskryminacji dyskryminacji

w miejscu pracyw miejscu pracy

Przeprowadzenie dowodu jest proste w Przeprowadzenie dowodu jest proste w przypadkach bezpośredniej dyskryminacji przypadkach bezpośredniej dyskryminacji pracowników poprzez nierówne wynagrodzenie pracowników poprzez nierówne wynagrodzenie za jednakową pracę w tym samym zakładzie. za jednakową pracę w tym samym zakładzie. Trudności sprawia natomiast udowodnienie Trudności sprawia natomiast udowodnienie dyskryminacji tych pracowników, którzy dyskryminacji tych pracowników, którzy wykonują jednakową pracę w różnym czasie, albo wykonują jednakową pracę w różnym czasie, albo na wynagrodzenie, których wpływają także na wynagrodzenie, których wpływają także kryteria wtórne.kryteria wtórne.


w miejscu pracyw miejscu pracy

Rada Unii przyjęła 15 grudnia 1997 Rada Unii przyjęła 15 grudnia 1997 dyrektywę dyrektywę 97/8097/80 nakładającą na pracodawców tzw. nakładającą na pracodawców tzw. Ciężar dowodowy. Artykuł 2. tej Dyr. Ciężar dowodowy. Artykuł 2. tej Dyr. stwierdza, że wszelkie działania, kryteria lub stwierdza, że wszelkie działania, kryteria lub przepisy, które negatywnie wpływają na przepisy, które negatywnie wpływają na statystycznie większą liczbę, kobiet mogą być statystycznie większą liczbę, kobiet mogą być usprawiedliwione tylko i wyłącznie w oparciu usprawiedliwione tylko i wyłącznie w oparciu o obiektywne czynniki nie związane z płcią. o obiektywne czynniki nie związane z płcią.


w miejscu pracyw miejscu pracy Duńskie przedsiębiorstwo DANFOSS Duńskie przedsiębiorstwo DANFOSS

posiadało system różnych dodatków do niskiej posiadało system różnych dodatków do niskiej płacy podstawowej. Przy przyznawaniu płacy podstawowej. Przy przyznawaniu dodatków pod uwagę pozornie obiektywne dodatków pod uwagę pozornie obiektywne kryteria, jak jakość pracy, pracowników, kryteria, jak jakość pracy, pracowników, samodzielność, odpowiedzialność, samodzielność, odpowiedzialność, wykształcenie i staż, pracy. W rezultacie wykształcenie i staż, pracy. W rezultacie system ten doprowadził jednak do tego, iż system ten doprowadził jednak do tego, iż kobietom wypłacano średnio 7 % niniejsze kobietom wypłacano średnio 7 % niniejsze wynagrodzenie niż mężczyznom na podobnych wynagrodzenie niż mężczyznom na podobnych stanowiskach – stanowiskach – Sp. 109/88 DanfossSp. 109/88 Danfoss


w miejscu pracyw miejscu pracy W takich przypadkach Trybunałowi wystarczy, gdy W takich przypadkach Trybunałowi wystarczy, gdy

pokrzywdzony udowodni dyskryminację na pokrzywdzony udowodni dyskryminację na podstawie danych statystycznych. Wtedy pracodawca podstawie danych statystycznych. Wtedy pracodawca musi wnieść dowód przeciwny, iż zróżnicowane musi wnieść dowód przeciwny, iż zróżnicowane traktowanie usprawiedliwione jest kryteriami traktowanie usprawiedliwione jest kryteriami obiektywnymi. Wobec pojedynczych kryteriów na obiektywnymi. Wobec pojedynczych kryteriów na rzecz zróżnicowanego traktowania Trybunał jest rzecz zróżnicowanego traktowania Trybunał jest bardzo krytyczny. Rzadko który pracodawca będzie bardzo krytyczny. Rzadko który pracodawca będzie w stanie udowodnić, iż średnia jakość pracy kobiet w stanie udowodnić, iż średnia jakość pracy kobiet jest niższa mężczyzn. Do pozornie obiektywnych jest niższa mężczyzn. Do pozornie obiektywnych kryteriów, jak wykształcenie zawodowe należy kryteriów, jak wykształcenie zawodowe należy podchodzić ostrożnie, gdyż Trybunał uznaje je tylko podchodzić ostrożnie, gdyż Trybunał uznaje je tylko wtedy, kiedy rzeczywiście wpływają one na jakość i wtedy, kiedy rzeczywiście wpływają one na jakość i tym samym na wartość pracy.tym samym na wartość pracy.


w miejscu pracyw miejscu pracy Negatywny wpływ może się odnosić do ilości Negatywny wpływ może się odnosić do ilości

płacy, możliwości awansu, przepisów płacy, możliwości awansu, przepisów urlopowych, stażu pracy i wielu innych urlopowych, stażu pracy i wielu innych składowych systemu pracy. Ciężar dowodowy składowych systemu pracy. Ciężar dowodowy takiego uzasadnienia spoczywa na pracodawcy. takiego uzasadnienia spoczywa na pracodawcy. ETS podtrzymał tę linię rozumowania, zachęcając ETS podtrzymał tę linię rozumowania, zachęcając sądy krajowe które rozstrzygają sprawy różnych sądy krajowe które rozstrzygają sprawy różnych zawoalowanych form dyskryminacji, do zawoalowanych form dyskryminacji, do weryfikacji w oparciu o dostępne dane weryfikacji w oparciu o dostępne dane statystyczne i do czujności w kwestii wszelkich statystyczne i do czujności w kwestii wszelkich pośrednich form dyskryminacji naruszającej art. pośrednich form dyskryminacji naruszającej art. 141 TWE 141 TWE por. C-281/97, Kruger. por. C-281/97, Kruger.

Prawne skutkiPrawne skutkinaruszenia zasady naruszenia zasady równouprawnieniarównouprawnienia

Przy okazji skutków prawnych naruszenia Przy okazji skutków prawnych naruszenia zasady równouprawnienia należy rozróżnić, czy zasady równouprawnienia należy rozróżnić, czy naruszenie dotyczy prawa pierwotnego, tzn. z naruszenie dotyczy prawa pierwotnego, tzn. z reguły art. 141 TWE czy też konkretny nakaz reguły art. 141 TWE czy też konkretny nakaz równouprawnienia wynika z jednej z dyrektyw.równouprawnienia wynika z jednej z dyrektyw.

W przypadku roszczeń na podstawie dyrektywy, W przypadku roszczeń na podstawie dyrektywy, która na poziomie krajowym nie znalazła która na poziomie krajowym nie znalazła dokładnego lub pełnego zastosowania dokładnego lub pełnego zastosowania obowiązują powszechne reguły o bezpośredniej obowiązują powszechne reguły o bezpośredniej skuteczności postanowień dyrektywskuteczności postanowień dyrektyw


we wszystkich przypadkach, w których we wszystkich przypadkach, w których obywatel nie może powołać się na ustalenia obywatel nie może powołać się na ustalenia dyrektywy lub dozna szkody w wyniku dyrektywy lub dozna szkody w wyniku nieprawidłowej lub niepełnej implementacji nieprawidłowej lub niepełnej implementacji możliwe jest wysunięcie roszczeń opartych na możliwe jest wysunięcie roszczeń opartych na zasadach formułowanych w sprawie zasadach formułowanych w sprawie Francovich.Francovich.


W przypadku, kiedy obywatel może powołać W przypadku, kiedy obywatel może powołać się na przepisy zawarte w odnośnych się na przepisy zawarte w odnośnych dyrektywach lub kiedy zastosowanie znajduje dyrektywach lub kiedy zastosowanie znajduje art. 141 TWE, przyjmuje następujące zasady art. 141 TWE, przyjmuje następujące zasady postępowania:postępowania:


jeżeli zarzut o naruszenie zasady jeżeli zarzut o naruszenie zasady równouprawnienia jest uzasadniony, to istnieje równouprawnienia jest uzasadniony, to istnieje zobowiązanie państwa członkowskiego do zobowiązanie państwa członkowskiego do ponownego uregulowania swojego porządku ponownego uregulowania swojego porządku prawnego i praktyki administracyjnej. Państwo prawnego i praktyki administracyjnej. Państwo członkowskie nie jest przy tym jednak członkowskie nie jest przy tym jednak zobowiązane prawem wspólnotowym do zobowiązane prawem wspólnotowym do przydzielania w przyszłości wszystkim przydzielania w przyszłości wszystkim pracownikom danej grupy roszczeń na pracownikom danej grupy roszczeń na poziomie grupy dotychczas uprzywilejowanej, poziomie grupy dotychczas uprzywilejowanej, lecz może ustalić wynagrodzenie na niższym lecz może ustalić wynagrodzenie na niższym poziomie.poziomie.


Do momentu przyjęcia nowej regulacji osoby Do momentu przyjęcia nowej regulacji osoby poszkodowane mogą jednak wysuwać żądanie poszkodowane mogą jednak wysuwać żądanie równouprawnienia płacowego (lub innego) na równouprawnienia płacowego (lub innego) na poziomie wyższym, obowiązującym do czasu poziomie wyższym, obowiązującym do czasu wejścia w życie tej nowej zasady. wejścia w życie tej nowej zasady.

Prawne skutkiPrawne skutkinaruszenia zasady równouprawnienianaruszenia zasady równouprawnienia

Wsteczne oddziaływanieWsteczne oddziaływanie wyroków za okres wyroków za okres zatrudnienia i okres ubezpieczenia przed zatrudnienia i okres ubezpieczenia przed wydaniem wyroku Trybunał ograniczał ze wydaniem wyroku Trybunał ograniczał ze względu na skutki finansowe dla względu na skutki finansowe dla przedsiębiorstw. Jedynie powód oraz inne przedsiębiorstw. Jedynie powód oraz inne osoby, które przed ogłoszeniem odnośnego osoby, które przed ogłoszeniem odnośnego wyroku Trybunału wniosły podobny pozew, wyroku Trybunału wniosły podobny pozew, mają prawo do odszkodowania również za mają prawo do odszkodowania również za okres sprzed wydania wyroku (por. np. wyrok okres sprzed wydania wyroku (por. np. wyrok z 8 kwietnia 1976 r. w spraiwe 43/75, z 8 kwietnia 1976 r. w spraiwe 43/75, Defrenne II)Defrenne II)

Podstawowa ochrona prawna Podstawowa ochrona prawna przeciwko środkom państw przeciwko środkom państw

członkowskichczłonkowskich Prawa podstawowe osób fizycznych i prawnych Prawa podstawowe osób fizycznych i prawnych

mogą być naruszone zasadniczo na trzy sposoby:mogą być naruszone zasadniczo na trzy sposoby: bezpośrednio przez regulacje organówbezpośrednio przez regulacje organów

wspólnotowych (up. przez środki prawne przyjęte wspólnotowych (up. przez środki prawne przyjęte przez Komisję w procedurze dochodzeniowej przez Komisję w procedurze dochodzeniowej związane z prawem o konkurencji),związane z prawem o konkurencji),

przez środki prawne władz i sądówprzez środki prawne władz i sądów własnego własnego państwa członkowskiego (np.państwa członkowskiego (np.zastrzeżenia przy wydawaniu koncesji lub zastrzeżenia przy wydawaniu koncesji lub ograniczenia swobody wykonywania wolnego ograniczenia swobody wykonywania wolnego zawodu),zawodu),


członkowskichczłonkowskich

przez akty prawne i postanowieniaprzez akty prawne i postanowienia władz i władz i sądów innego państwa członkowskiego (np. sądów innego państwa członkowskiego (np. przez ograniczenia dotyczące prawa do przez ograniczenia dotyczące prawa do nabywania domków letniskowych).nabywania domków letniskowych).

Podstawowa ochrona prawna przeciwko Podstawowa ochrona prawna przeciwko środkom państw członkowskichśrodkom państw członkowskich

OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE

WŁASNE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE

WSPÓLNOTA EUROPEJSKAINNE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE

Krajowe Prawa

podstawowe

ETS prawa podstawowe

Krajowe Prawa

podstawowe

EKPC

Art.. 141 TWE

Art.. 12

Art.. 141

EKPC

Art.. 141 TWE+ art..12 TWE


członkowskichczłonkowskichOd wymienionej zasady istnieją następujące wyjątki, w których Od wymienionej zasady istnieją następujące wyjątki, w których

władze i sądy państw członkowskich są bezpośrednio władze i sądy państw członkowskich są bezpośrednio związane gwarancjami praw podstawowych prawa związane gwarancjami praw podstawowych prawa wspólnotowego:wspólnotowego:

zasada równości wynagrodzenia kobiet i mężczyznzasada równości wynagrodzenia kobiet i mężczyzn W obszarze stosowania" TWE W obszarze stosowania" TWE zakazana jest zakazana jest

jakakolwiek dyskryminacja z powodu jakakolwiek dyskryminacja z powodu przynależności państwowejprzynależności państwowej - art. 12 TWE - art. 12 TWE


członkowskichczłonkowskich Osoby fizyczne i prawne, które czują się Osoby fizyczne i prawne, które czują się

pokrzywdzone w swoich prawach podstawowych pokrzywdzone w swoich prawach podstawowych przez środki władz krajowych jednego z państw przez środki władz krajowych jednego z państw członkowskich, mogą się powołać na prawa członkowskich, mogą się powołać na prawa podstawowe zawarte w systemie danego państwa podstawowe zawarte w systemie danego państwa oraz na EKPC, lecz nie na podstawowe prawa w oraz na EKPC, lecz nie na podstawowe prawa w prawie wspólnotowym. Te ostatnie wiążą tylko prawie wspólnotowym. Te ostatnie wiążą tylko organy WE.organy WE.


członkowskichczłonkowskich Zakaz, ten skierowany jest zarówno przeciwko organom Zakaz, ten skierowany jest zarówno przeciwko organom

wspólnotowym, jak i państwom członkowskim i wspólnotowym, jak i państwom członkowskim i obejmuje także dyskryminację własnych obywateli, obejmuje także dyskryminację własnych obywateli, którzy czynią, lub uczynili użytek ze swoich praw do którzy czynią, lub uczynili użytek ze swoich praw do swobodnego przemieszczania się i przez to weszli w swobodnego przemieszczania się i przez to weszli w pewnym sensie w obszar stosowania TWE. Podobnie pewnym sensie w obszar stosowania TWE. Podobnie działają swobody fundamentalne prawa wspólnotowego działają swobody fundamentalne prawa wspólnotowego w dziedzinach wykraczających poza granice państw w dziedzinach wykraczających poza granice państw względnie na korzyść osób fizycznych i prawnych, które względnie na korzyść osób fizycznych i prawnych, które rzeczywiście czynią lub uczyniły z tych swobód użytek.rzeczywiście czynią lub uczyniły z tych swobód użytek.


członkowskichczłonkowskich Jeżeli władze państw członkowskich opierają Jeżeli władze państw członkowskich opierają

ingerencję w prawa osób prywatnych na prawie ingerencję w prawa osób prywatnych na prawie wspólnotowym, np. ograniczenie swobody przepływu wspólnotowym, np. ograniczenie swobody przepływu usług uzasadniają zastrzeżeniem o porządku usług uzasadniają zastrzeżeniem o porządku publicznym i bezpieczeństwie, to muszą w ramach publicznym i bezpieczeństwie, to muszą w ramach tego działania przestrzegać podstawowych praw tego działania przestrzegać podstawowych praw prawa wspólnotowego (por. wyrok w sp. z 18 prawa wspólnotowego (por. wyrok w sp. z 18 czerwca 1991 r. w Sp. C-260/89, Elliniki Radio czerwca 1991 r. w Sp. C-260/89, Elliniki Radio Tileorassl ERT,Tileorassl ERT,

Skutki braku działań Skutki braku działań ustawodawczychustawodawczych

W swoim wyroku z 5 marca 1996 r. w poł. Sp. C-46 W swoim wyroku z 5 marca 1996 r. w poł. Sp. C-46 i i C-48/93, C-48/93, Brasseric du Brasseric du Pecheur przeciwko Niemcom Pecheur przeciwko Niemcom i i Factortame III Factortame III ETS orzekł, co następuje:ETS orzekł, co następuje:

państwa członkowskie ponoszą zasadniczo pełną państwa członkowskie ponoszą zasadniczo pełną odpowiedzialność za bark działań ustawodawczych, który odpowiedzialność za bark działań ustawodawczych, który skutkuje naruszeniem prawa wspólnotowego,skutkuje naruszeniem prawa wspólnotowego,

przy naruszeniu prawa wspólnotowego przez przy naruszeniu prawa wspólnotowego przez ustawodawcę krajowego poszkodowanemu przysługuje ustawodawcę krajowego poszkodowanemu przysługuje roszczenie o odszkodowanie, o ile naruszony przepis roszczenie o odszkodowanie, o ile naruszony przepis prawny Wspólnoty miał na celu nadanie mu praw, prawny Wspólnoty miał na celu nadanie mu praw, naruszenie to wystarczająco poważne i między naruszenie to wystarczająco poważne i między naruszeniem a szkodą poniesioną przez jednostkę istnieje naruszeniem a szkodą poniesioną przez jednostkę istnieje bezpośredni związek przyczynowy".bezpośredni związek przyczynowy".

Skutki braku działań Skutki braku działań ustawodawczychustawodawczych

Roszczenie o odszkodowanie musi być wysunięte i Roszczenie o odszkodowanie musi być wysunięte i zaspokojone zgodnie z zasadami prawa krajowego. Władze i zaspokojone zgodnie z zasadami prawa krajowego. Władze i sądy krajowe są jednak związane następują. standardami sądy krajowe są jednak związane następują. standardami prawa Wspólnoty:prawa Wspólnoty:

roszczenia odszkodowawcze oparte na prawie wspólnotowym roszczenia odszkodowawcze oparte na prawie wspólnotowym nie mogą być traktowane gorzej niż porównywalne roszczenia nie mogą być traktowane gorzej niż porównywalne roszczenia oparte na prawie krajowym; ich dochodzenie nie może być w oparte na prawie krajowym; ich dochodzenie nie może być w żadnym wypadku uniemożliwione lub nadmiernie utrudnione;żadnym wypadku uniemożliwione lub nadmiernie utrudnione;

„„sąd krajowy nie może, w ramach stosowanego przez siebie sąd krajowy nie może, w ramach stosowanego przez siebie prawa, uzależniać odszkodowania od tego, czy instytucji prawa, uzależniać odszkodowania od tego, czy instytucji państwowej, która naruszyła prawo, można przypisać winę państwowej, która naruszyła prawo, można przypisać winę umyślną czy nieumyślną";umyślną czy nieumyślną";

Naruszenie prawa wspólnotowegoNaruszenie prawa wspólnotowego

Naruszenie prawa Naruszenie prawa wspólnotowego przez wspólnotowego przez organ władzy organ władzy ustawodawczej lub ustawodawczej lub wykonawczej państwa wykonawczej państwa członkowskiego, lub członkowskiego, lub przez jego regionalne przez jego regionalne albo komunalne albo komunalne instytucjeinstytucje

Postępowanie inicjowane Postępowanie inicjowane przez Komisje w trybie przez Komisje w trybie nadzoru art. 226 TWE nadzoru art. 226 TWE

Postępowanie przed Postępowanie przed krajowymi sądami krajowymi sądami (administracyjnymi), (administracyjnymi), zawierające w razie potrzeby zawierające w razie potrzeby odesłanie do Trybunał. odesłanie do Trybunał. Zgodnie z art. 234 TWE Zgodnie z art. 234 TWE [177] [177]

Skarga o nieważność danego Skarga o nieważność danego aktu prawnego zgodnie z art. aktu prawnego zgodnie z art. 230 TWE wniesiona przez 230 TWE wniesiona przez inny organ wspólnotowy lub inny organ wspólnotowy lub państwo członkowskie państwo członkowskie


Naruszenie prawa Naruszenie prawa europejskiego przez organ europejskiego przez organ wspólnotowy lub inną wspólnotowy lub inną wspólnotową instytucję wspólnotową instytucję

W przypadku, kiedy dane W przypadku, kiedy dane działanie lub akt prawny działanie lub akt prawny dotyczy jednostki w sposób dotyczy jednostki w sposób bezpośredni i indywidualny, bezpośredni i indywidualny, jednostka może zaskarżyć jednostka może zaskarżyć ważność aktu prawnego ważność aktu prawnego zgodnie z art. 230 TWE zgodnie z art. 230 TWE

Przy wykonywaniu prawa Przy wykonywaniu prawa przez urzędy krajowe przez urzędy krajowe możliwe jest zaskarżenie i możliwe jest zaskarżenie i postępowanie przed postępowanie przed krajowymi sądami krajowymi sądami (administracyjnymi), z (administracyjnymi), z uwzględnieniem roli uwzględnieniem roli Trybunału jako instancji Trybunału jako instancji orzekającej orzekającej


Spowodowanie szkód Spowodowanie szkód przez niezgodne z przez niezgodne z prawem wspólnotowym prawem wspólnotowym działanie (lub działanie (lub zaniechanie działania) zaniechanie działania) organów i instytucji organów i instytucji wspólnotowychwspólnotowych

Skarga przed sądami Skarga przed sądami krajowymi o krajowymi o odszkodowanie zgodnie z odszkodowanie zgodnie z art. 288 I TWE [215 I] art. 288 I TWE [215 I] (odpowiedzialność (odpowiedzialność traktatom -Wspólnoty) lub traktatom -Wspólnoty) lub zaskarżenie do Trybunału zaskarżenie do Trybunału Sprawiedliwości zgodnie z Sprawiedliwości zgodnie z art. 235 TWE w związku z art. 235 TWE w związku z art. (pozaumowna art. (pozaumowna odpowiedzialność odpowiedzialność Wspólnoty) Wspólnoty)


Spowodowanie szkód Spowodowanie szkód przez niezgodne z przez niezgodne z prawem wspólnotowym prawem wspólnotowym działanie (lub działanie (lub zaniechanie działania) zaniechanie działania) krajowych organów krajowych organów wykonawczych i/lub wykonawczych i/lub prawodawczych prawodawczych

Pozwy przed sądami Pozwy przed sądami krajowymi w ramach krajowymi w ramach krajowego prawa i procedur krajowego prawa i procedur dotyczących dotyczących odpowiedzialności odpowiedzialności odszkodowawczej państwa odszkodowawczej państwa opartych na zasadach opartych na zasadach wypracowanych przez wypracowanych przez Trybunał w orzecznictwie o Trybunał w orzecznictwie o odszkodowaniach z tytułu odszkodowaniach z tytułu naruszenia prawa naruszenia prawa wspólnotowego wspólnotowego (Francovich; Brasserie i (Francovich; Brasserie i Factortame III; Dillenkofer) Factortame III; Dillenkofer)

Obowiązki państw Obowiązki państw członkowskichczłonkowskich

W W Sp. 79/83, Harz Sp. 79/83, Harz Trybunał wyjaśnił, że: „[...] Trybunał wyjaśnił, że: „[...] wszystkie organy władzy państwowej, w tym również wszystkie organy władzy państwowej, w tym również sądy, podlegają wynikającemu z dyrektywy sądy, podlegają wynikającemu z dyrektywy zobowiązaniu państw członkowskich dążenia do zobowiązaniu państw członkowskich dążenia do osiągnięcia wyznaczonego w niej celu, jak również osiągnięcia wyznaczonego w niej celu, jak również obowiązkowi, zgodnie z art. 5 Traktatu o EWG, do obowiązkowi, zgodnie z art. 5 Traktatu o EWG, do przedsięwzięcia wszystkich środków ogólnej lub przedsięwzięcia wszystkich środków ogólnej lub szczególnej natury, nadających się do wypełnienia szczególnej natury, nadających się do wypełnienia tego zobowiązania. Wynika stąd, że sąd krajowy przy tego zobowiązania. Wynika stąd, że sąd krajowy przy stosowaniu prawa krajowego [...] wyłożyć je musi stosowaniu prawa krajowego [...] wyłożyć je musi zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy, by zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy, by osiągnąć z kolei cel wskazany w art. 189 III."osiągnąć z kolei cel wskazany w art. 189 III."

Obowiązki państw Obowiązki państw członkowskichczłonkowskich

Trybunał włączył tym samym do zobowiązania Trybunał włączył tym samym do zobowiązania implementacji dyrektyw nie tylko rządy i parlamenty, implementacji dyrektyw nie tylko rządy i parlamenty, lecz także sądy państw członkowskich. Oznacza to, iż lecz także sądy państw członkowskich. Oznacza to, iż wobec całego prawa krajowego - tzn. zarówno wobec całego prawa krajowego - tzn. zarówno wcześniejszego, nie dopasowanego jeszcze do dyrektywy, wcześniejszego, nie dopasowanego jeszcze do dyrektywy, jak i nowego, w którym, nie dokonano właściwej jak i nowego, w którym, nie dokonano właściwej transformacji dyrektywy - sądy muszą, tam gdzie to tylko transformacji dyrektywy - sądy muszą, tam gdzie to tylko możliwe, stosować wykładnię zgodną z dyrektywami.możliwe, stosować wykładnię zgodną z dyrektywami.

We wszystkich pozostałych przypadkach Trybunał We wszystkich pozostałych przypadkach Trybunał oświadczył, iż niewdrożenie lub niepełne wdrożenie oświadczył, iż niewdrożenie lub niepełne wdrożenie dyrektywy może prowadzić do dyrektywy może prowadzić do odpowiedzialności odpowiedzialności odszkodowawczej państwa zgodnie z art. 226 TWE.odszkodowawczej państwa zgodnie z art. 226 TWE.

Grupy osób Grupy osób w obszarze swobodnego przemieszczania w obszarze swobodnego przemieszczania

sięsię

4. Pracownicy etatowi

5. Nie pracujący tymczasowe

6. Renciści i emeryci

7. Pozostali członkowie rodzin

8. Pozostałe osoby niepracujące

3. Dokształcający sięi studiujący w ramach

powszechnych programów kształcenia zawodowego

2. Dokształcający sięi studiujący w ramach

powszechnych programów kształcenia ogólnego

1. Dzieci w wieku przedszkolnym

i szkolnym

Zakres swobody przemieszczania Zakres swobody przemieszczania sięsię

Pracownicy przemieszczający się Pracownicy przemieszczający się to osoby, które to osoby, które czynią użytek ze swojegoczynią użytek ze swojegoprawa do swobodnego przemieszczania się, tzn. prawa do swobodnego przemieszczania się, tzn. przeprowadziły się do innegoprzeprowadziły się do innegopaństwa członkowskiego i pracują tam (lub państwa członkowskiego i pracują tam (lub pracowały) bezterminowo albopracowały) bezterminowo alboco najmniej przez dłuższy czas (co zazwyczaj co najmniej przez dłuższy czas (co zazwyczaj oznacza ponad sześć miesięcy)oznacza ponad sześć miesięcy)jako pracownicy etatowi (grupy 4-6).jako pracownicy etatowi (grupy 4-6).


Pracownicy przygraniczni Pracownicy przygraniczni to osoby zamieszkałe w to osoby zamieszkałe w jednym państwie członkowskim, a pracujące w innym jednym państwie członkowskim, a pracujące w innym państwie członkowskim, tzn. codziennie lub państwie członkowskim, tzn. codziennie lub przynajmniej co tydzień przekraczający granicę w przynajmniej co tydzień przekraczający granicę w celu dotarcia do miejsca pracy (gr. 4). celu dotarcia do miejsca pracy (gr. 4).

Przeniesienie miejsca zamieszkania do innego Przeniesienie miejsca zamieszkania do innego państwa członkowskiego przy utrzymaniu miejsca państwa członkowskiego przy utrzymaniu miejsca pracy w kraju ojczystym nie wystarcza, by móc pracy w kraju ojczystym nie wystarcza, by móc korzystać ze wspólnotowych praw do swobodnego korzystać ze wspólnotowych praw do swobodnego przemieszczania się. Decydujące jest tu podjęcie przemieszczania się. Decydujące jest tu podjęcie działalności zawodowej w innym państwie działalności zawodowej w innym państwie członkowskim niż kraj ojczysty (wyrok z 26 stycznia członkowskim niż kraj ojczysty (wyrok z 26 stycznia 1993 r. w 1993 r. w Sp. C-112/91, Werner).Sp. C-112/91, Werner).


Stażyści Stażyści są obywatelami jednego z państw są obywatelami jednego z państw członkowskich, którzy poza swoim krajem członkowskich, którzy poza swoim krajem ojczystym, w innym państwie członkowskim ojczystym, w innym państwie członkowskim uczestniczą w szkoleniu lub dokształcaniu uczestniczą w szkoleniu lub dokształcaniu zawodowym. W trakcie szkolenia są oni w zawodowym. W trakcie szkolenia są oni w znacznej mierze zrównani z pracownikami znacznej mierze zrównani z pracownikami przemieszczającymi się (z grupy 3).przemieszczającymi się (z grupy 3).


Uprzywilejowanymi członkami rodzin Uprzywilejowanymi członkami rodzin są w są w pierwszym rzędzie małżonkowie oraz zstępni pierwszym rzędzie małżonkowie oraz zstępni (tzn. dzieci i wnukowie pracownika (tzn. dzieci i wnukowie pracownika przemieszczającego się przemieszczającego się i/lubi/lub jego małżonki), jego małżonki), którzy nie ukończyli 21 lat lub pozostają na którzy nie ukończyli 21 lat lub pozostają na utrzymaniu pracownik przemieszczającego utrzymaniu pracownik przemieszczającego się (grupa 1 i 2). się (grupa 1 i 2).


Natomiast krewni w linii wstępującejNatomiast krewni w linii wstępującej tzn. tzn. rodzice i rodzice i dziadkowie) pracownika przemieszczającego się lub dziadkowie) pracownika przemieszczającego się lub jego małżonki zaliczają się do uprzywilejowanych jego małżonki zaliczają się do uprzywilejowanych członków rodziny, jeśli pozostają na jego utrzymaniu członków rodziny, jeśli pozostają na jego utrzymaniu (grupa 7). W przeciwieństwie do samych (grupa 7). W przeciwieństwie do samych pracowników przewieszających się nie jest ważne, pracowników przewieszających się nie jest ważne, czy osoby te posiadają obywatelstwo któregoś z czy osoby te posiadają obywatelstwo któregoś z państw członkowskich; roszczenia pochodne państw członkowskich; roszczenia pochodne obowiązują także w stosunku do tych członków obowiązują także w stosunku do tych członków rodzin, którzy posiadają obywatelstwo państwa rodzin, którzy posiadają obywatelstwo państwa trzeciego (art. 10 Rozp. 1612/68).trzeciego (art. 10 Rozp. 1612/68).


Nieuprzywilejowanymi członkami rodzin Nieuprzywilejowanymi członkami rodzin są inni są inni krewni przemieszczającego się pracownika albo krewni przemieszczającego się pracownika albo uprzywilejowanego członka jego rodziny (grupa 7). uprzywilejowanego członka jego rodziny (grupa 7). Osoby te, o ile nie kwalifikują się już do innej grupy, Osoby te, o ile nie kwalifikują się już do innej grupy, posiadają prawo do roszczeń dotyczących tylko posiadają prawo do roszczeń dotyczących tylko pobytu, tzn. nie mogą być dyskryminowane z pobytu, tzn. nie mogą być dyskryminowane z powodu przynależności państwowej, jeżeli z powodu przynależności państwowej, jeżeli z pracownikiem przemieszczającym się pozostają w pracownikiem przemieszczającym się pozostają w jednym gospodarstwie domowym jednym gospodarstwie domowym lub lub są przez niego są przez niego utrzymywane (por. art. 10 Rozp. 1612/68).utrzymywane (por. art. 10 Rozp. 1612/68).


Wszystkie inne osoby są krajowcami Wszystkie inne osoby są krajowcami (Rezydentami) lub obywatelami państwa (Rezydentami) lub obywatelami państwa trzeciego trzeciego i nie posiadają prawa do żadnych i nie posiadają prawa do żadnych roszczeń wywodzących się z prawa roszczeń wywodzących się z prawa wspólnotowego w zakresie swobody wspólnotowego w zakresie swobody przemieszczania się.przemieszczania się.

Roszczenia w obszarze swobody Roszczenia w obszarze swobody przemieszania sięprzemieszania się

A- brak roszczeń A- brak roszczeń wywodzących się z wywodzących się z prawa wspólnotowegoprawa wspólnotowego

B- roszczenia dotyczące B- roszczenia dotyczące tylko pobytutylko pobytu

C- tylko roszczenia C- tylko roszczenia pochodnepochodne

D- szerokie roszczenia D- szerokie roszczenia dotyczące swobody dotyczące swobody przemieszczania sięprzemieszczania się

Podstawy roszczeń do swobodnego Podstawy roszczeń do swobodnego przemieszczania sięprzemieszczania się

Pierwotne Pierwotne prawo wspólnotowe, art. 39 TWE prawo wspólnotowe, art. 39 TWE [zm. 48] i n.[zm. 48] i n.

z z art. 39 II TWE pod pojęciem swobody art. 39 II TWE pod pojęciem swobody przemieszczania się w prawie wspólnotowym przemieszczania się w prawie wspólnotowym rozumie się rozumie się traktowanie obywateli innych traktowanie obywateli innych państw członkowskich tak samo jak państw członkowskich tak samo jak obywateli własnego kraju obywateli własnego kraju w odniesieniu do w odniesieniu do „zatrudnienia,„zatrudnienia, wynagrodzenia i innych wynagrodzenia i innych warunków pracy".warunków pracy".

Pierwotne Pierwotne prawo wspólnotoweprawo wspólnotowe

Art. 39TWE [zm. 48 III] konkretyzuje uboczne Art. 39TWE [zm. 48 III] konkretyzuje uboczne roszczenia do równego traktowania w miejscu pracy, roszczenia do równego traktowania w miejscu pracy, takie jak:takie jak:

ubieganie się o (zaproponowane przez pracodawców) ubieganie się o (zaproponowane przez pracodawców) miejsca pracy; miejsca pracy;

swoboda swoboda wjazdu (przy ubieganiu się o pracę);wjazdu (przy ubieganiu się o pracę); Prawo do pobytu (w celu wykonywania pracy);Prawo do pobytu (w celu wykonywania pracy); prawo do pozostania po zakończeniu zatrudnienia.prawo do pozostania po zakończeniu zatrudnienia.

Wtórne prawo wspólnotoweWtórne prawo wspólnotowe

Rozporządzenie 1612/68 o swobodnym Rozporządzenie 1612/68 o swobodnym przepływie pracowników wewnątrz przepływie pracowników wewnątrz WspólnotyWspólnoty

Artykuły 10-12 tego rozporządzenia regulują Artykuły 10-12 tego rozporządzenia regulują prawa członków rodzin pracowniprawa członków rodzin pracowników ków (w (w sensie wspólnotowym) dotyczące swobodnego sensie wspólnotowym) dotyczące swobodnego przemieszczania się,przemieszczania się,


Prywatnoprawne w umowach o pracę są natomiast Prywatnoprawne w umowach o pracę są natomiast całkowicie nieważne, jeśli dyskryminują całkowicie nieważne, jeśli dyskryminują cudzoziemców ze Wspólnoty lub taką dyskryminację cudzoziemców ze Wspólnoty lub taką dyskryminację dopuszczają (art. 7 Rozp.). W przypadku dopuszczają (art. 7 Rozp.). W przypadku dyskryminacji kobiet (prawo podstawowe!) Trybunał dyskryminacji kobiet (prawo podstawowe!) Trybunał Sprawiedliwości sSprawiedliwości stwierdził, twierdził, iż nie ma potrzeby iż nie ma potrzeby czekać aż strony w umowie o pracę zlikwidują czekać aż strony w umowie o pracę zlikwidują dyskryminujące zapisy, gdyż od początku zapisy te są dyskryminujące zapisy, gdyż od początku zapisy te są nielegalne (Sp. C-184/N1. Nimz,).nielegalne (Sp. C-184/N1. Nimz,).


Dyrektywa 68/360 o zniesieniu ograniczeń Dyrektywa 68/360 o zniesieniu ograniczeń dotyczących podróżowania i pobytu dotyczących podróżowania i pobytu pracobiorców państw członkowskich i członków pracobiorców państw członkowskich i członków ich rodzin wewnątrz Wspólnotyich rodzin wewnątrz Wspólnoty

Myśl przewodnia Dyr. 68/360 to: Myśl przewodnia Dyr. 68/360 to: „ Sytuacja pracowników innych państw „ Sytuacja pracowników innych państw członkowskich i członków ich rodzin członkowskich i członków ich rodzin powinna być, tak dalece jak to możliwe, powinna być, tak dalece jak to możliwe, zrównana z sytuacją własnych obywateli".zrównana z sytuacją własnych obywateli".

Wtórne prawo wspólnotoweWtórne prawo wspólnotowe Postanowieniami dyrektywy objęte są wszystkie osoby, wobec Postanowieniami dyrektywy objęte są wszystkie osoby, wobec

których znajduje zastosowanie Rozp. 1612/68 (art. 1 Dyr.). których znajduje zastosowanie Rozp. 1612/68 (art. 1 Dyr.). Rozróżnienie dokonywane jest zasadniczo pomiędzy osobami, Rozróżnienie dokonywane jest zasadniczo pomiędzy osobami, które wjeżdżają do innego państwa członkowskiego, by tam które wjeżdżają do innego państwa członkowskiego, by tam przez dłuższy czas pracować i mieszkać (art. 4-7 Dyr.), a przez dłuższy czas pracować i mieszkać (art. 4-7 Dyr.), a osobami które:osobami które:

albo wjeżdżają do innego kraju członkowskiego na okres albo wjeżdżają do innego kraju członkowskiego na okres maksymalnie trzech miesięcy i chcą tam pracować (art. 8 I lit. maksymalnie trzech miesięcy i chcą tam pracować (art. 8 I lit. a Dyr.),a Dyr.),

albo jako pracownicy graniczni zachowują swoje miejsce albo jako pracownicy graniczni zachowują swoje miejsce zamieszkaniu w kraju ojczystym, a w kraju goszczącym zamieszkaniu w kraju ojczystym, a w kraju goszczącym jedynie pracują lub też pracują i mieszkają tylko w dni robocze jedynie pracują lub też pracują i mieszkają tylko w dni robocze (art. 8 I lit. b Dyr.),(art. 8 I lit. b Dyr.),

albo są pracownikami sezonowymi (np. pomocnicy przy albo są pracownikami sezonowymi (np. pomocnicy przy żniwach, art. 8 I lit. | Dyr.).żniwach, art. 8 I lit. | Dyr.).

Pracownicy, którzy należą do Pracownicy, którzy należą do trzech ostatnich grup, trzech ostatnich grup, mogą podjąć mogą podjąć pracę w innym państwie członkowskim bez zezwolenia na pracę w innym państwie członkowskim bez zezwolenia na pobyt lub zatrudnienie.pobyt lub zatrudnienie.


Rozporządzenie 1251/70 o prawie pracowników do Rozporządzenie 1251/70 o prawie pracowników do pozostania w obszarze państwa członkowskiego po pozostania w obszarze państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnieniaustaniu zatrudnienia

Z rozporządzenia wynika, którzy pracownicy i Z rozporządzenia wynika, którzy pracownicy i którzy członkowie rodzin, po ilu lalach pracy i którzy członkowie rodzin, po ilu lalach pracy i pobytu w innym państwie członkowskim, uzyskują pobytu w innym państwie członkowskim, uzyskują prawo do nieograniczonego pozostania w tym prawo do nieograniczonego pozostania w tym państwie członkowskim. Prawo do pozostania na państwie członkowskim. Prawo do pozostania na podstawie Rozp. 1251/70 należy oddzielić od prawa podstawie Rozp. 1251/70 należy oddzielić od prawa pobytu zgodnie z Dyr. (90/365, a przede wszystkim pobytu zgodnie z Dyr. (90/365, a przede wszystkim od prawa pobytu określonego w Dyr. 90/364.od prawa pobytu określonego w Dyr. 90/364.


Dyrektywa 90/365 Dyrektywa 90/365 dotyczy zasadniczo tych dotyczy zasadniczo tych samych grup osób, co rozp. 1251/70 osamych grup osób, co rozp. 1251/70 o pracownikachpracownikach i Dyr. 75/34 i Dyr. 75/34 o prawie o prawie obywateli państwa obywateli państwa członkowczłonkowskiego do skiego do pozostania w obszarze innego państwa pozostania w obszarze innego państwa członkowskiego po zakończeniu samodzielnej członkowskiego po zakończeniu samodzielnej pracy. pracy. Dyrektywa 90/365 w trzech aspektach Dyrektywa 90/365 w trzech aspektach jest jednak obszerniejsza:jest jednak obszerniejsza:


a)a) minimalne okresy wykonywania minimalne okresy wykonywania czynności zawodowych i zasady dotyczące czynności zawodowych i zasady dotyczące pobytu pobytu w innym państwie członkowskim nie w innym państwie członkowskim nie obowiązują osób, które w obowiązują osób, które w innym innym państwie państwie członkowskim pracowały samodzielnie lub członkowskim pracowały samodzielnie lub niesamodzielnie do niesamodzielnie do chwili chwili nabycia prawa nabycia prawa stałego pobytu po ustaniu zatrudnienia;stałego pobytu po ustaniu zatrudnienia;


b)b) Dyr. 90/365 nadaje prawo pobytu nie Dyr. 90/365 nadaje prawo pobytu nie tylko w tym państwie członkowskimtylko w tym państwie członkowskimw którym wykonywane były czynności w którym wykonywane były czynności zawodowe, lecz w każdym dowolnym zawodowe, lecz w każdym dowolnym państwie członkowskim, obojętnie czy dana państwie członkowskim, obojętnie czy dana osoba kiedykolwiek osoba kiedykolwiek pracowała pracowała w tym w tym państwie samodzielnie lub niesamodzielnie;państwie samodzielnie lub niesamodzielnie;


c)c) Dyr. nie jest ograniczona do osób, które w Dyr. nie jest ograniczona do osób, które w przeszłości uczyniły użytek ze wspólnotowego przeszłości uczyniły użytek ze wspólnotowego prawa do swobody przemieszczania się lub prawa do swobody przemieszczania się lub swobody prowadzenia działalności gospodarczej, swobody prowadzenia działalności gospodarczej, dlatego przyznaje wszystkim emerytom i rencistom dlatego przyznaje wszystkim emerytom i rencistom (włącznie z osobami pobierającymi renty (włącznie z osobami pobierającymi renty inwalidzkie z powodu inwalidzkie z powodu niezdolności niezdolności do pracy i renty do pracy i renty przedemerytalne) oraz członkom ich rodzin stałe przedemerytalne) oraz członkom ich rodzin stałe prawo pobytu w dowolnym miejscu, w dowolnym prawo pobytu w dowolnym miejscu, w dowolnym państwie członkowskim Wspólnoty.państwie członkowskim Wspólnoty.


Tym samym po raz pierwszy w prawie Tym samym po raz pierwszy w prawie wspólnotowym swoboda przemieszczania się - wspólnotowym swoboda przemieszczania się - zależna jest od zamieszkania, a nie od miejsca zależna jest od zamieszkania, a nie od miejsca pracy. Stąd też podstawą prawną dyrektywy pracy. Stąd też podstawą prawną dyrektywy jest art. 308 TWE [235], a nie art. 40 TWE jest art. 308 TWE [235], a nie art. 40 TWE [zm. 49][zm. 49]


Dyrektywa 93/96 o prawie do pobytu dla Dyrektywa 93/96 o prawie do pobytu dla studentówstudentów

Zgodnie z dyr. 93/96 powszechne Zgodnie z dyr. 93/96 powszechne prawo do prawo do pobytu pobytu obejmuje, podobnie jak w przypadku obejmuje, podobnie jak w przypadku emerytów i rencistów, emerytów i rencistów, także studentów w czasie także studentów w czasie trwania trwania studiów. Dyrektywa studiów. Dyrektywa stwierdza stwierdza im, iż nie im, iż nie mogą się oni domagać od państwa mogą się oni domagać od państwa przyjmującego przyjmującego wsparciawsparcia ze studiami. Z orzecznictwa Trybunału ze studiami. Z orzecznictwa Trybunału wynika jednak, że wynika jednak, że studenci z innego państwa studenci z innego państwa członkowskiego nie mogą być dyskryminowani w członkowskiego nie mogą być dyskryminowani w dostępie dostępie do systemu kształceniado systemu kształcenia (wyrok z 13 (wyrok z 13 lutego 1985 lutego 1985 r. r. w Sp. 293/83 Gw Sp. 293/83 Gravier )ravier )


Dyrektywa 90/364 o prawie do pobytuDyrektywa 90/364 o prawie do pobytu

dyr. 90/364 jest ustaleniem zbiorczym dla osób, dyr. 90/364 jest ustaleniem zbiorczym dla osób, „których prawo „których prawo do pobytu zostało do pobytu zostało określone na określone na podstawie innych ustaleń prawa wspólnotowego". podstawie innych ustaleń prawa wspólnotowego". Wymienione wcześniej warunki znajdują tutaj Wymienione wcześniej warunki znajdują tutaj odpowiednio zastosowanie.odpowiednio zastosowanie.

Wtórne prawo wspólnotoweWtórne prawo wspólnotowe Rozporządzenie 1408/71 o stosowaniu systemu Rozporządzenie 1408/71 o stosowaniu systemu

zabezpieczeń socjalnych wobec przemieszczających się zabezpieczeń socjalnych wobec przemieszczających się pracobiorców i pracowników samodzielnych, jak i pracobiorców i pracowników samodzielnych, jak i członków ich rodzinczłonków ich rodzin

ZgodZgodnie z art. 10 Rozp. 1408/71 świadczenia z tytułu nie z art. 10 Rozp. 1408/71 świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych nie mogą być ani cofnięte, ani ubezpieczeń społecznych nie mogą być ani cofnięte, ani skrócone, jeśli osoba uprawniona posiada miejsce stałego skrócone, jeśli osoba uprawniona posiada miejsce stałego zamieszkania w innym państwie członkowskim niż to, w zamieszkania w innym państwie członkowskim niż to, w którym znajduje się podmiot odpowiedzialny za którym znajduje się podmiot odpowiedzialny za świadczenia. Dotyczy to też przypadków, w których świadczenia. Dotyczy to też przypadków, w których pracownik przemieszczający się mieszka i pracuje w jednym pracownik przemieszczający się mieszka i pracuje w jednym państwie członkowskim, ale jego rodzina (tymczasowo) państwie członkowskim, ale jego rodzina (tymczasowo) mieszka w innym państwie członkowskim (art. 23 Rozp.) mieszka w innym państwie członkowskim (art. 23 Rozp.) Pracownicy przemieszczający się tym samym posiadają Pracownicy przemieszczający się tym samym posiadają pełną ochronę z tytułu ubezpieczeń społecznych w całej pełną ochronę z tytułu ubezpieczeń społecznych w całej Unii.Unii.

Treść i warunki roszczeń dot. swobodnego Treść i warunki roszczeń dot. swobodnego przemieszczenia sięprzemieszczenia się

Osoby uprawnionedo roszczeń

Podstawy roszczeń

Pojedyncze roszczenia

Bariery prawa do swobodnego przemieszczenia się

Pracownicy posiadający obywatelstwo

państwa członkowskiegoCzłonkowie rodzin

Pracownika i inne os. prowadzące z nim gospodarstwo

Przyszli pracownicy

Art. 39 TWERozp 1612/68

Różne dyrektywy

Brak roszczeń do swobodnego podjęcia pracy w

Odniesieniu do zatrudnienia w adm. publicznej

Ograniczenie ze względu na bezpieczeństwo

i porządek publiczny oraz ochronę zdrowia

Wyjazd z kraju ojczystegoWjazd do państwa przyjmującego

Poszukiwanie pracyTrwały pobyt w państwie przyjmującym

Nabycie mieszkania własnościowegoRówne traktowanie w odniesieniu do

Innych uprawnień

PracobiorcaPracobiorca

Pracobiorcą w prawie wspólnotowym jest Pracobiorcą w prawie wspólnotowym jest ten kto:ten kto:

związany jest poleceniami, tzn. pracuje dla związany jest poleceniami, tzn. pracuje dla kogoś innegokogoś innego

otrzymując wynagrodzenie lub świadczenie otrzymując wynagrodzenie lub świadczenie wzajemne.wzajemne.

Sprawa 53/81 LevinaSprawa 53/81 Levina

Pracobiorca, który czyni użytek z prawa Pracobiorca, który czyni użytek z prawa do swobodnego przemieszczania siędo swobodnego przemieszczania się

W stałym orzecznictwie Trybunału W stałym orzecznictwie Trybunału pracobiorcy tylko wtedy mogą pracobiorcy tylko wtedy mogą korzystaćkorzystaćz praw do swobodnego przemieszczania się z praw do swobodnego przemieszczania się ze względu na miejsce pracy, kiedy ze względu na miejsce pracy, kiedy pracują, pracują, pracowali lub będą pracować pracowali lub będą pracować w innym w innym państwie członkowskim niż ich kraj ojczysty państwie członkowskim niż ich kraj ojczysty (państwa, których posiadają obywatelstwa)(państwa, których posiadają obywatelstwa)

Pracobiorca, który czyni użytek …Pracobiorca, który czyni użytek …

Tak zwana Tak zwana dyskryminacja krajowców dyskryminacja krajowców nie nie jest zakazana prawem wspólnotowym. jest zakazana prawem wspólnotowym. Państwa członkowskie mogą tolerować Państwa członkowskie mogą tolerować dyskryminację własnych obywateli w dyskryminację własnych obywateli w odniesieniu do wynagrodzenia, warunków odniesieniu do wynagrodzenia, warunków pracy itp., pomimo iż pracowników pracy itp., pomimo iż pracowników przemieszczających się z innych państw przemieszczających się z innych państw członkowskich muszą przed tym chronićczłonkowskich muszą przed tym chronić

Pracobiorca, który czyni użytek …Pracobiorca, który czyni użytek …

Od dopuszczalności dyskryminowania krajowców istnieją dwa Od dopuszczalności dyskryminowania krajowców istnieją dwa wyjątki:wyjątki:

dyskryminacja z powodu płci jest zabroniona przez prawo dyskryminacja z powodu płci jest zabroniona przez prawo europejskie bez względu na przynależność państwową, europejskie bez względu na przynależność państwową,

obywatele własnego kraju nie mogą być dyskryminowani, obywatele własnego kraju nie mogą być dyskryminowani, jeżeli w jakikolwiek sposób wiąże się to z ich jeżeli w jakikolwiek sposób wiąże się to z ich wcześniejszym wcześniejszym zatrudnieniem za granicą. Zapobiegać ma to obawie zatrudnieniem za granicą. Zapobiegać ma to obawie obywateli państwa członkowskiego przed wykorzystaniem obywateli państwa członkowskiego przed wykorzystaniem swoich praw do swobodnego przemieszczania się z uwagi swoich praw do swobodnego przemieszczania się z uwagi na możliwe późniejsze skutki negatywne.na możliwe późniejsze skutki negatywne.

Pracownik przemieszczający sięPracownik przemieszczający się

Elementem decydującym o zaklasyfikowaniu osoby Elementem decydującym o zaklasyfikowaniu osoby jako „pracownika przemieszczającego się" jest jako „pracownika przemieszczającego się" jest miejsce pracy za granicą. Według ETS nie wystarczy miejsce pracy za granicą. Według ETS nie wystarczy jednak by pracobiorca przez dłuższy czas mieszkał co jednak by pracobiorca przez dłuższy czas mieszkał co prawda w sąsiednim państwie, ale pracował w kraju prawda w sąsiednim państwie, ale pracował w kraju ojczystym, np. jako pracownik graniczny codziennie ojczystym, np. jako pracownik graniczny codziennie dojeżdżający do dojeżdżający do pracy pracy w kraju ojczystym (wyrok z w kraju ojczystym (wyrok z 26 stycznia 1993 r. w 26 stycznia 1993 r. w Sp. C-112/91, Werner).Sp. C-112/91, Werner).

Pracownik przemieszczający sięPracownik przemieszczający się

Pracownik przemieszczający się traci Pracownik przemieszczający się traci uprzywilejowaną pozycję, gdy uprzywilejowaną pozycję, gdy z własnej woli z własnej woli zrezygnuje z wykonywania zawodu, nie z powodu zrezygnuje z wykonywania zawodu, nie z powodu przejścia na emeryturę, np. ze względu na podjęte przejścia na emeryturę, np. ze względu na podjęte szkolenie, nie wiążące się z wcześniejszą pracą szkolenie, nie wiążące się z wcześniejszą pracą (wyrok z 26 lutego 1992 r. w (wyrok z 26 lutego 1992 r. w Sp. C-357/89, Raulin). Sp. C-357/89, Raulin). Szkolenie to jednak musiSzkolenie to jednak musi stanowić przygotowanie do stanowić przygotowanie do przyszłej działalności zawodowej, może uzasadniać przyszłej działalności zawodowej, może uzasadniać prawa do swobodnego przemieszczania się.prawa do swobodnego przemieszczania się.

Pracobiorca posiadający Pracobiorca posiadający obywatelstwo jednego z państw obywatelstwo jednego z państw

członkowskich członkowskich

Barierę swobodnego przemieszczania się może Barierę swobodnego przemieszczania się może stanowić art. 10 TWE [5], jeżeli państwo stanowić art. 10 TWE [5], jeżeli państwo członkowskie zbyt hojnie swoje obywatelstwo członkowskie zbyt hojnie swoje obywatelstwo nadaje obywatelom pańnadaje obywatelom państw stw trzecich. trzecich. Wywodzące się z prawa międzynarodowego Wywodzące się z prawa międzynarodowego kryterium kryterium genuine link pgenuine link posługuje się podobną osługuje się podobną argumentacją (wyrok MTS z 6 kwietnia 1955 argumentacją (wyrok MTS z 6 kwietnia 1955 r. w sprawie r. w sprawie Nottebohm, Nottebohm, Verdross/SimmaVerdross/Simma).).

Korzystanie z prawKorzystanie z prawdo swobodnego przemieszczania siędo swobodnego przemieszczania się

przez członków rodziny pracownikaprzez członków rodziny pracownika

Współmałżonkowie i dzieci poniżej 21 lat Współmałżonkowie i dzieci poniżej 21 lat są są osobami uprzywilejowanymi i jako takie zawsze są osobami uprzywilejowanymi i jako takie zawsze są uprawnione do pobytu. Posiadają roszczenie do uprawnione do pobytu. Posiadają roszczenie do wszystkich przywilejów socjalnych, jakich państwo wszystkich przywilejów socjalnych, jakich państwo przyjmujące udziela współmałżonkom i dzieciom przyjmujące udziela współmałżonkom i dzieciom własnych obywateli w podobnych sytuacjach własnych obywateli w podobnych sytuacjach życiowych życiowych

DziećmiDziećmi są rodzone lub adoptowane dzieci są rodzone lub adoptowane dzieci pracownika przemieszczającego się, pary małżeńskiej pracownika przemieszczającego się, pary małżeńskiej lub jednego współmałżonka (art. 10 Rozp. 1612/68 i lub jednego współmałżonka (art. 10 Rozp. 1612/68 i orzecznictwo) orzecznictwo)

Korzystanie z prawKorzystanie z prawdo swobodnego przemieszczania siędo swobodnego przemieszczania sięprzez członków rodziny pracownikaprzez członków rodziny pracownika

Osoby uprzywilejowane nie muszą także Osoby uprzywilejowane nie muszą także (stale) mieszkać u pracownika (stale) mieszkać u pracownika przemieszczającego się (wyrok z 13 lutego przemieszczającego się (wyrok z 13 lutego 1985 r. w 1985 r. w Sp. 267/83, Diatta Sp. 267/83, Diatta i art. 11Rozp. i art. 11Rozp. 1612/68), który wyraźnie przyznaje tym 1612/68), który wyraźnie przyznaje tym osobom prawo do „wykonywania osobom prawo do „wykonywania jakiejkolwiek działalności za jakiejkolwiek działalności za wynagrodzeniem" „na całym obszarze" wynagrodzeniem" „na całym obszarze" państwa przyjmującego). państwa przyjmującego).


Faworyzowani krewni Faworyzowani krewni to wstępni pracownika to wstępni pracownika przemieszczającego się lub jego przemieszczającego się lub jego współmałżonka, tzn. rodzice i dziadkowie. współmałżonka, tzn. rodzice i dziadkowie. Osoby te posiadają prawo do pobytu, jeżeli Osoby te posiadają prawo do pobytu, jeżeli przemieszczający się pracownik świadczy na przemieszczający się pracownik świadczy na ich utrzymanie (art. 10 Rozp. 1612/68).ich utrzymanie (art. 10 Rozp. 1612/68).


Pozostałe osoby, Pozostałe osoby, tzn. dalsi krewni oraz wszystkie tzn. dalsi krewni oraz wszystkie osoby niespokrewnione (np. pomoce domowe, osoby niespokrewnione (np. pomoce domowe, niańki) nie mogą wywodzić swojego prawa do niańki) nie mogą wywodzić swojego prawa do pobytu od przemieszczającego się pracownika. pobytu od przemieszczającego się pracownika. Państwa członkowskie zobowiązały się co prawda Państwa członkowskie zobowiązały się co prawda do „uprzywilejowania" pozostałych „członków do „uprzywilejowania" pozostałych „członków rodzin", jeśli przemieszczający się pracownik rodzin", jeśli przemieszczający się pracownik świadczy na ich utrzymanie albo jeśli pozostają z świadczy na ich utrzymanie albo jeśli pozostają z nim w jednym gospodarstwie domowym (art. 10 nim w jednym gospodarstwie domowym (art. 10 Rozp. 1612/68), Rozp. 1612/68), jednak konkretnego roszczenia jednak konkretnego roszczenia nie można wyprowadzić w oparciu o to nie można wyprowadzić w oparciu o to zobowiązanie.zobowiązanie.


Wszystkie wymienione grupy osóbWszystkie wymienione grupy osób, pozostające w , pozostające w jednym gospodarstwie domowym, mogą ewentualnie jednym gospodarstwie domowym, mogą ewentualnie posiadać posiadać własne, własne, tzn. nie pochodzące od tzn. nie pochodzące od przemieszczającego się pracownika, roszczenie do przemieszczającego się pracownika, roszczenie do pobytu. Jest ono wtedy nad rzędne wobec roszczenia pobytu. Jest ono wtedy nad rzędne wobec roszczenia pochodnego. Warunkiem własnego roszczenia jest to, pochodnego. Warunkiem własnego roszczenia jest to, że osoby te same są lub będą przemieszczającymi się że osoby te same są lub będą przemieszczającymi się pracownikami. W końcu osoby te mogą uzyskać pracownikami. W końcu osoby te mogą uzyskać własne roszczenie z tytułu samodzielnej działalności własne roszczenie z tytułu samodzielnej działalności zarobkowej, np. jako prywatni nauczyciele języków zarobkowej, np. jako prywatni nauczyciele języków lub korepetytorzy. lub korepetytorzy. Istotnym warunkiem własnego Istotnym warunkiem własnego roszczenia jest jednak obywatelstwo jednego roszczenia jest jednak obywatelstwo jednego z z państw członkowskich.państw członkowskich.

Przyszli pracownicy odbywający Przyszli pracownicy odbywający szkolenie zawodoweszkolenie zawodowe

Osoby, które przebywają na Osoby, które przebywają na szkoleniu zawodowym szkoleniu zawodowym (związanym ze studiami lub praktyką zawodu, ale (związanym ze studiami lub praktyką zawodu, ale na poziomie wyższym niż szkoła średnia) w na poziomie wyższym niż szkoła średnia) w określonych wpadkach mogą posiadać roszczenia określonych wpadkach mogą posiadać roszczenia do swobodnego przemieszczania się. do swobodnego przemieszczania się.

Pracownicy przemieszczający się, którzy Pracownicy przemieszczający się, którzy pracowali pracowali w innym państwie członkowskim i w innym państwie członkowskim i zrezygnowali z tej pracy, by kształcić się dalej, zrezygnowali z tej pracy, by kształcić się dalej, zachowują swoją uprzywilejowaną pozycję, jeżeli zachowują swoją uprzywilejowaną pozycję, jeżeli szkolenie rzeczowo związane jest poprzednim szkolenie rzeczowo związane jest poprzednim zawodem (por. wyrok z 21 czerwca 1988 r. w zawodem (por. wyrok z 21 czerwca 1988 r. w Sp. Sp. 39/86, Lair).39/86, Lair).


Osoby, które odbywają szkolenie zawodowe i Osoby, które odbywają szkolenie zawodowe i

jednocześnie jednocześnie wykonują wykonują prace prace za za wynagrodzeniem wynagrodzeniem uważane są za pracowników przemieszczajuważane są za pracowników przemieszczających ących się i się i posiadają prawo do uzyskania pozwolenia na pobyt i posiadają prawo do uzyskania pozwolenia na pobyt i prawo do równego traktowania w odniesieniu do prawo do równego traktowania w odniesieniu do wszystkich przywilejów (wyrok z 26 lutego 1992 r. w wszystkich przywilejów (wyrok z 26 lutego 1992 r. w Sp. C-357/89, Raulin). Sp. C-357/89, Raulin). To samo To samo dotyczy dotyczy samodzielnych, dodatkowych czynności zarobkowych, samodzielnych, dodatkowych czynności zarobkowych, np. udzielaniu np. udzielaniu prywatnych prywatnych walnych lekcji muzyki, walnych lekcji muzyki, języków i korepetycji, jeśli służą one rzeczywiście języków i korepetycji, jeśli służą one rzeczywiście celom zarobkowym.celom zarobkowym.


Stażyści, którzy Stażyści, którzy odbywają szkolenie odbywają szkolenie zawodowe, by później zostać pracobiorcą, zawodowe, by później zostać pracobiorcą, początkowo nie posiadali żadnych roszczeń do początkowo nie posiadali żadnych roszczeń do przyznania przyznania pozwolepozwolenia na pobyt i zezwolenia nia na pobyt i zezwolenia na szkolenie. W wyroku z 13 lutego 1985 na szkolenie. W wyroku z 13 lutego 1985 r. r. 293/83, Gravier, 293/83, Gravier, Trybunał oświadczył Trybunał oświadczył jedynie, że jeżeli takie osoby zostałyjedynie, że jeżeli takie osoby zostały już raz już raz dopuszczone do określonego szkolenia, to nie dopuszczone do określonego szkolenia, to nie mogą być później dyskryminowane w mogą być później dyskryminowane w stosunku do krajowców.stosunku do krajowców.


każda osoba, która posiada obywatelstwo każda osoba, która posiada obywatelstwo państwa członkowskiego i która państwa członkowskiego i która dopuszczona dopuszczona została do studiów przez wyższą szkołę została do studiów przez wyższą szkołę innego państwa członkowskiego, innego państwa członkowskiego, posiada posiada roszczenie roszczenie do do prawa pobytu na prawa pobytu na czas czas nauki. nauki. Roszczenie to może być czasowo ograniczone, Roszczenie to może być czasowo ograniczone, ale musi ale musi być przyznane być przyznane także także współmałżonkom i pozostającym na współmałżonkom i pozostającym na utrzymaniu dzieciom, niezależnie od ich por. utrzymaniu dzieciom, niezależnie od ich por. wymienione już wyroki w wymienione już wyroki w Sp. 293/83Sp. 293/83, , GGravier ravier i w i w Sp. C-357/89, Raulin).Sp. C-357/89, Raulin).


Studenci, którzy są lub byli pracownikami Studenci, którzy są lub byli pracownikami przemieszczającymi się albo członkami rodzin przemieszczającymi się albo członkami rodzin przemieszczających się pracowników, muszą być przemieszczających się pracowników, muszą być traktowani jak krajowcy także w odniesieniu do traktowani jak krajowcy także w odniesieniu do stypendiów. Wobec osób tych zastosowanie stypendiów. Wobec osób tych zastosowanie ma ma art.12art.12 TWE TWE [zm. 6]. W skrajnych przypadkach [zm. 6]. W skrajnych przypadkach może to oznaczać, iż państwo członwskie, które może to oznaczać, iż państwo członwskie, które dofinansowuje zagraniczne studia własnych dofinansowuje zagraniczne studia własnych obywateli, obywateli, będzie zobowiązane będzie zobowiązane do wspierania do wspierania studiów dzieci pracowników przemieszczających studiów dzieci pracowników przemieszczających się i isię i ich ch kraju ojczystym kraju ojczystym (por. wyrok z 13 (por. wyrok z 13 listopada 1990 r. w listopada 1990 r. w Sp. C-308/89, Sp. C-308/89, didi

Szczegóły roszczeńSzczegóły roszczeńWyjazd z kraju ojczystego Wyjazd z kraju ojczystego

Artykuł Artykuł 2 Dyr. 68/360 zobowiązuje państwa 2 Dyr. 68/360 zobowiązuje państwa członkowskie do zezwolenia własnym członkowskie do zezwolenia własnym obywatelom obywatelom i członkom ich rodzin na wyjazd i członkom ich rodzin na wyjazd i do wydania wszystkich niezbędnych do tego i do wydania wszystkich niezbędnych do tego dokumentów podróży, jeżeli chcą oni dokumentów podróży, jeżeli chcą oni pracować w innym państwie członkowskim. pracować w innym państwie członkowskim. Obejmuje to również np. zabierane ze sobą Obejmuje to również np. zabierane ze sobą ruchomości i bagaż podróżny.ruchomości i bagaż podróżny.

Wjazd do kraju przyjmującegoWjazd do kraju przyjmującego

Artykuł 3 Dyr. 68/360 ustala, iż państwa Artykuł 3 Dyr. 68/360 ustala, iż państwa członkowskie nie są uprawnione doczłonkowskie nie są uprawnione dożądania wizy od obywateli innych państw żądania wizy od obywateli innych państw członkowskich, którzy chcą wjechać naczłonkowskich, którzy chcą wjechać naich teren w celu poszukiwania lub wykonywania ich teren w celu poszukiwania lub wykonywania pracy. Natomiast członkowiepracy. Natomiast członkowierodzin, którzy są obywatelami państwa trzeciego, rodzin, którzy są obywatelami państwa trzeciego, mogą podlegać obowiązkowimogą podlegać obowiązkowiposiadania wizy.posiadania wizy.

Wjazd do kraju przyjmującegoWjazd do kraju przyjmującego

Państwa członkowskie nie mogą uzależniać Państwa członkowskie nie mogą uzależniać pozwolenia na wjazd - poza kontroląpozwolenia na wjazd - poza kontroląważności dokumentów osobistych - od odpowiedzi ważności dokumentów osobistych - od odpowiedzi na pytania o cel i długośćna pytania o cel i długośćplanowanego pobytu, bądź też przedstawienia planowanego pobytu, bądź też przedstawienia niezbędnych środków finansowychniezbędnych środków finansowychna pobyt (por. wyrok z 30 maja 1991 r. w na pobyt (por. wyrok z 30 maja 1991 r. w Sp. C-Sp. C-68/89, Komisja przeciwko68/89, Komisja przeciwkoHolandii (kontrole graniczne)).Holandii (kontrole graniczne)).

Poszukiwanie pracy Poszukiwanie pracy Pomimo że zasadniczo, zgodnie z art. 4 Dyr. Pomimo że zasadniczo, zgodnie z art. 4 Dyr.

68/360, od wjeżdżających pracowników może być 68/360, od wjeżdżających pracowników może być wymagane potwierdzenie zatrudnienia od wymagane potwierdzenie zatrudnienia od przyszłego pracodawcy, to dopuszczalny jest także przyszłego pracodawcy, to dopuszczalny jest także wjazd w celu poszukiwania pracy (por. art. 39 TWE wjazd w celu poszukiwania pracy (por. art. 39 TWE [zm. 48 i art. 5 Rozp. 1612/68).[zm. 48 i art. 5 Rozp. 1612/68).

Cudzoziemcowi ze Wspólnoty podczas Cudzoziemcowi ze Wspólnoty podczas poszukiwania pracy państwo przyjmująceposzukiwania pracy państwo przyjmującezobowiązane jest zagwarantować „taką samą zobowiązane jest zagwarantować „taką samą pomoc" ze strony urzędów pracy,pomoc" ze strony urzędów pracy,jaką zapewnia własnym obywatelom jaką zapewnia własnym obywatelom

Poszukiwanie pracyPoszukiwanie pracy Według art. 69 I Rozp. 1408/71 o zabezpieczeniu Według art. 69 I Rozp. 1408/71 o zabezpieczeniu

socjalnym przemieszczających się pracowników, socjalnym przemieszczających się pracowników, roszczenie osoby wobec państwa, w którym pracowała roszczenie osoby wobec państwa, w którym pracowała ona wcześniej przez 3 miesiące po wyjeździe z kraju, ona wcześniej przez 3 miesiące po wyjeździe z kraju, istnieje, o ile osoba ta pracowała tam wcześniej oraz nie istnieje, o ile osoba ta pracowała tam wcześniej oraz nie z własnej woli została pozbawiona pracy. Po upływie z własnej woli została pozbawiona pracy. Po upływie tego czasu realizacja prawa do zasiłku dla bezrobotnych tego czasu realizacja prawa do zasiłku dla bezrobotnych odnosi się do państwa przyjmującego. roszczeń nie odnosi się do państwa przyjmującego. roszczeń nie posiadają natomiast te osoby, które dobrowolnie zostały posiadają natomiast te osoby, które dobrowolnie zostały bezrobotnymi lub też pozostając nadal w stosunku bezrobotnymi lub też pozostając nadal w stosunku pracy szukają innego zatrudnienia (por.wyrok z 8 pracy szukają innego zatrudnienia (por.wyrok z 8 kwietnia 1992 w kwietnia 1992 w Sp. C-62/91, Gray).Sp. C-62/91, Gray).

Poszukiwanie pracyPoszukiwanie pracy

Trybunał w wyroku z 26 lutego 1991 r. w Trybunał w wyroku z 26 lutego 1991 r. w Sp. C-Sp. C-292/89, Antonissen 292/89, Antonissen ograniczył generalnie okres ograniczył generalnie okres poszukiwania pracy w państwie przyjmującym do poszukiwania pracy w państwie przyjmującym do sześciu miesięcy. Kto po sześciu miesiącach nie sześciu miesięcy. Kto po sześciu miesiącach nie znalazł pracy lub nie potrafi przedstawić konkretnych znalazł pracy lub nie potrafi przedstawić konkretnych dowodów na szybkie jej podjęcie, może być dowodów na szybkie jej podjęcie, może być wydalony, chyba że spełnione są warunki z wydalony, chyba że spełnione są warunki z Dyrektywy 90/364 o prawie do pobytu.Dyrektywy 90/364 o prawie do pobytu.

Pobyt stały w państwie przyjmującymPobyt stały w państwie przyjmującym

Jeżeli przemieszczający się pracownik zawrze umowę o Jeżeli przemieszczający się pracownik zawrze umowę o pracę na czas nieokreślony, to pozwolenie na pobyt wydane pracę na czas nieokreślony, to pozwolenie na pobyt wydane musi być na musi być na okres co najmniej 5 lat okres co najmniej 5 lat (art. 6 Ib Dyr. 68/360). (art. 6 Ib Dyr. 68/360). Po tym czasie przemieszczający się pracownik posiada Po tym czasie przemieszczający się pracownik posiada roszczenie do nieograniczonego prawa pobytu, jeżeli pracuje roszczenie do nieograniczonego prawa pobytu, jeżeli pracuje nadal lub nie jest bezrobotnym z własnej woli dłużej niż nadal lub nie jest bezrobotnym z własnej woli dłużej niż przez 12 miesięcy Dyrektywa ustala, iż zaświadczenie to przez 12 miesięcy Dyrektywa ustala, iż zaświadczenie to określane jest jako określane jest jako

„„Pozwolenie na pobyt dla obywateli państwa Pozwolenie na pobyt dla obywateli państwa członkowskiego EWG" członkowskiego EWG" i musi się różnić od pozwolenia na i musi się różnić od pozwolenia na pobyt dla obywateli państw trzecich. pobyt dla obywateli państw trzecich.

Wydawanie i przedłużanie pozwolenia na pobyt musi być Wydawanie i przedłużanie pozwolenia na pobyt musi być bezpłatne lub za pobraniem takich opłat, które obywatele bezpłatne lub za pobraniem takich opłat, które obywatele państwa przyjmującego wnoszą za wystawienie lub państwa przyjmującego wnoszą za wystawienie lub przedłużenie ważności dowodu osobistego (art. 9 I Dyr. przedłużenie ważności dowodu osobistego (art. 9 I Dyr. 68/360).68/360).

Równe traktowanie w dostępie do zatrudnienia, Równe traktowanie w dostępie do zatrudnienia, w wynagradzaniu, wszystkich pozostałych w wynagradzaniu, wszystkich pozostałych

warunkach pracy i przy zwalnianiuwarunkach pracy i przy zwalnianiu

W zakres zakazu dyskryminacji w odniesieniu do W zakres zakazu dyskryminacji w odniesieniu do warunków pracy, w szerszym pojęciu, wchodzą warunków pracy, w szerszym pojęciu, wchodzą zarówno pracodawcy publiczni, jak i prywatni. Poziomy zarówno pracodawcy publiczni, jak i prywatni. Poziomy skutek wobec osób trzecich praw o swobodnym skutek wobec osób trzecich praw o swobodnym przemieszczaniu się, tzn. ich oddziaływanie w przemieszczaniu się, tzn. ich oddziaływanie w prywatnoprawnych stosunkach pracy, zostało wyraźnie prywatnoprawnych stosunkach pracy, zostało wyraźnie przez Trybunał potwierdzone 12 grudnia 1974 r. w przez Trybunał potwierdzone 12 grudnia 1974 r. w Sp. Sp. 36/74, Walrave i Koch, 36/74, Walrave i Koch, jednakże tylko w jednakże tylko w odniesieniu odniesieniu do do zakładowych umów zbiorowych zakładowych umów zbiorowych Poziomy skutek Poziomy skutek wobec wobec pojepojedynczych umów o pracę nie dynczych umów o pracę nie został jeszcze został jeszcze w w pełni wyjaśniony,pełni wyjaśniony,

Równe traktowanie w dostępie do zatrudnienia, Równe traktowanie w dostępie do zatrudnienia, w wynagradzaniu, wszystkich pozostałych w wynagradzaniu, wszystkich pozostałych

warunkach pracy i przy zwalnianiuwarunkach pracy i przy zwalnianiu

W obszarze umów zbiorowych każda W obszarze umów zbiorowych każda dyskryminacja z powodu przynależni dyskryminacja z powodu przynależni państwowej jest zabroniona. Sprawdzić państwowej jest zabroniona. Sprawdzić należy, czy obywatel przyjmującego kraju należy, czy obywatel przyjmującego kraju członkowskiego w takiej samej sytuacji nie członkowskiego w takiej samej sytuacji nie jest w jakiś sposób lepiej jest w jakiś sposób lepiej traktowany.traktowany.

Dyskryminacja z innych powodów niż Dyskryminacja z innych powodów niż przynależność państwowa nie wchodzi w przynależność państwowa nie wchodzi w zakres art. 39 TWE [zm. 48] i nzakres art. 39 TWE [zm. 48] i n

Nabycie mieszkania Nabycie mieszkania własnościowego własnościowego

Zgodnie z art. 9 I Rozp. 1612/68 pracownicy Zgodnie z art. 9 I Rozp. 1612/68 pracownicy przemieszczający się nie mogą być wykluczeni z możliwości przemieszczający się nie mogą być wykluczeni z możliwości nabycia „mieszkania, którego potrzebują". W swoim wyroku nabycia „mieszkania, którego potrzebują". W swoim wyroku z 30 maja 1989 r. w z 30 maja 1989 r. w Sp. 305/87, Komisja przeciwko Grecji Sp. 305/87, Komisja przeciwko Grecji (nabywana (nabywana nieruchomości) Trybunał orzekł konsekwentnie, nieruchomości) Trybunał orzekł konsekwentnie, iż przepisy, które zakazują nabywania przez cudzoziemców iż przepisy, które zakazują nabywania przez cudzoziemców nieruchomości w suwerennym obszarze innego państwa nieruchomości w suwerennym obszarze innego państwa członkowskiego, korzystaniu z nich i dysponowania nimi są członkowskiego, korzystaniu z nich i dysponowania nimi są sprzeczne z art. 39 TWE„. A „jeżeli chodzi o swobodę sprzeczne z art. 39 TWE„. A „jeżeli chodzi o swobodę świadczenia usług, to dostęp do własności i używania świadczenia usług, to dostęp do własności i używania nieruchomości gwarantowany jest w taki sam sposób przez nieruchomości gwarantowany jest w taki sam sposób przez art. 49 TWE [zm. 59], o ile jest istotny dla rzeczywistego art. 49 TWE [zm. 59], o ile jest istotny dla rzeczywistego korzystania z tej swobody". korzystania z tej swobody".

Nabycie mieszkania Nabycie mieszkania własnościowegowłasnościowego

W odniesieniu do nabywania kolejnych mieszkań W odniesieniu do nabywania kolejnych mieszkań i domów letniskowych względnie kupna i domów letniskowych względnie kupna nieruchomości jako lokaty kapitału, prawno nieruchomości jako lokaty kapitału, prawno wspólnotowe reguły wspólnotowe reguły swoswobody przemieszczania się body przemieszczania się nie są jednak barierą przeciwko ograniczeniom ze nie są jednak barierą przeciwko ograniczeniom ze strostrony poszczególnych państw członkowskich. ny poszczególnych państw członkowskich. Dotychczas nie została rozstrzygnięta kwestia, Dotychczas nie została rozstrzygnięta kwestia, czy nabycie nieruchomości dla celów czy nabycie nieruchomości dla celów amortyzacyjnych (oszczędności z tytułu amortyzacyjnych (oszczędności z tytułu podatkowi, może być zaliczone do „przywilejów podatkowi, może być zaliczone do „przywilejów socjalnych" w rozumieniu art. 7 socjalnych" w rozumieniu art. 7 Rozp Rozp 1612/68.1612/68.

Równe traktowanieRówne traktowaniew odniesieniu do pozostałych w odniesieniu do pozostałych

przywilejówprzywilejów Przykłady, w których Trybunał domagał się równouprawnienia Przykłady, w których Trybunał domagał się równouprawnienia

przemieszczających przemieszczających się pracowników w ramach „pozostałych się pracowników w ramach „pozostałych przywilejów socjalnych„:przywilejów socjalnych„:

1) Dumping socjalny: 1) Dumping socjalny: państwa członkowskie muszą stosować państwa członkowskie muszą stosować swoje przepisy o swoje przepisy o ochronie pracy i minimalnych ochronie pracy i minimalnych wynagrodzeniach w taki sposób wynagrodzeniach w taki sposób na na korzyść pracowników korzyść pracowników przemieszczających się, aby uchronić ich przed przemieszczających się, aby uchronić ich przed wykorzystaniem przez nieuczciwych pracodawców (wyrok z 4 wykorzystaniem przez nieuczciwych pracodawców (wyrok z 4 kwietnia kwietnia 1975r.1975r. w w Sp.167/73, Komisja przeciwko Sp.167/73, Komisja przeciwko Francji). Francji). W stosunku W stosunku do obywateli państw do obywateli państw trzecich nie istnieje trzecich nie istnieje natomiast żadna prawnowspólnotowa ochrona natomiast żadna prawnowspólnotowa ochrona przed przed dumpingiem socjalnym, por. wyrok z 17 marca 1993 r. w dumpingiem socjalnym, por. wyrok z 17 marca 1993 r. w Sp. Sp. Sloman Neptun Sloman Neptun


przywilejówprzywilejów

2) O2) Ochrona osób dotkniętych kalectwem chrona osób dotkniętych kalectwem przed wypowiedzeniem pracy: przed wypowiedzeniem pracy: wewnętrzne wewnętrzne przepisy o ochronie osób dotkniętych przepisy o ochronie osób dotkniętych kalectwem chronią kalectwem chronią pracownipracowników ków przemieszczających się w równym stopniu, przemieszczających się w równym stopniu, jak pracowników jak pracowników kraju gokraju goszczącego również szczącego również dotkniętych kalectwem (wyrok dotkniętych kalectwem (wyrok z 13 grudnia z 13 grudnia 1972 1972 ' w ' w Sp. 44/72, Marsman).Sp. 44/72, Marsman).



3) 3) Pozamałżeńskie wspólnoty życiowe: Pozamałżeńskie wspólnoty życiowe: państwo państwo członkowskie, które niezamężnym/nieżonatym członkowskie, które niezamężnym/nieżonatym cudzoziemskim partnerom własnych cudzoziemskim partnerom własnych obywateli obywateli przyznaje prawo do pobytu, musi czynić to samo przyznaje prawo do pobytu, musi czynić to samo wobec pracowników przemieswobec pracowników przemieszzczających się z innych czających się z innych państw członkowskich, którym towarzyszą państw członkowskich, którym towarzyszą ich ich niezaniezamężni/nieżonaci mężni/nieżonaci partnerzy lub zamierzają do partnerzy lub zamierzają do nich przyjechać, (nich przyjechać, (wyrok wyrok z 17 kwietnia 1986 r. w z 17 kwietnia 1986 r. w Sp. Sp. 59/85, Reed).59/85, Reed).



4) 4) Służba wojskowa: Służba wojskowa: ustanowiony prawnie ustanowiony prawnie obowiązek pracodawcy w spraw utrzymania obowiązek pracodawcy w spraw utrzymania stanowiska pracy dla pracowników podczas stanowiska pracy dla pracowników podczas odbywania przezodbywania przez nich służby wojskowej lub służby nich służby wojskowej lub służby zastępczej, dotyczy także pracowników zastępczej, dotyczy także pracowników przemieszczających się, którzy muszą wrócić do przemieszczających się, którzy muszą wrócić do kraju ojczystego, tam służbę wojskowąkraju ojczystego, tam służbę wojskową ( (wyrok z 15 wyrok z 15 października 1969 r. w Sp, 15/69 października 1969 r. w Sp, 15/69 Ugliola).Ugliola).


przywilejówprzywilejów 5) 5) Ulgi na przejazd dla rodzin Ulgi na przejazd dla rodzin

wielodzietnych:wielodzietnych: prawo do ulgowego biletu na prawo do ulgowego biletu na przejazd kolejami państwowymi dla nieletnich przejazd kolejami państwowymi dla nieletnich dzieci posiadani rodzin posiadających 3 lub dzieci posiadani rodzin posiadających 3 lub więcej dzieci musi obejmowac także więcej dzieci musi obejmowac także pracowników przemieszczających się (wyrok pracowników przemieszczających się (wyrok z 30 września 1975 i. w Sp. 32/75, Cristini)z 30 września 1975 i. w Sp. 32/75, Cristini)


przywilejówprzywilejów 6) 6) Nieoprocentowana pożyczka Nieoprocentowana pożyczka

urodzinowa:urodzinowa: krajowy bank kredytowy, krajowy bank kredytowy, udzielający niskooprocentowanych pożyczek udzielający niskooprocentowanych pożyczek dla młodych rodziców, nie może uzależniać dla młodych rodziców, nie może uzależniać ich przyznania od tego, by chociaż jedno z ich przyznania od tego, by chociaż jedno z nich posiadało obywatelstwo danego kraju nich posiadało obywatelstwo danego kraju członkowskiego (wyrok z 15 stycznia 1982 r., członkowskiego (wyrok z 15 stycznia 1982 r., 65/81, Reina)65/81, Reina)


przywilejówprzywilejów 7) 7) Język urzędowy w sądzie:Język urzędowy w sądzie: pracownicy pracownicy

przemieszczający się mają praw do tego, by przemieszczający się mają praw do tego, by wdrożone przeciwko nim postępowanie karne wdrożone przeciwko nim postępowanie karne odbywało się w inny języku, np. w ich mowie odbywało się w inny języku, np. w ich mowie ojczystej, nawet wtedy, gdy nie jest to normalny ojczystej, nawet wtedy, gdy nie jest to normalny język procedowania sądu, (wyrok z 11 lipca 1985 r. język procedowania sądu, (wyrok z 11 lipca 1985 r. w Sp. 137/84 w Sp. 137/84 MutschMutsch) Warunkiem jest jednak, aby ) Warunkiem jest jednak, aby obywatelom tegoż państwa przysługiwało takie samo obywatelom tegoż państwa przysługiwało takie samo prawo wyboru.prawo wyboru.

Specjalne prawa Specjalne prawa małżonków i dziecimałżonków i dzieci

Artykuł 12 Rozp. 1612/68 przyznaje dzieciom Artykuł 12 Rozp. 1612/68 przyznaje dzieciom pracowników przemieszczających się możliwość pracowników przemieszczających się możliwość udziału w powszechnej nauce szkolnej, jak i w udziału w powszechnej nauce szkolnej, jak i w programach szkolenia zawodowego praktykantów i programach szkolenia zawodowego praktykantów i uczniów na takich samych warunkach, jakie uczniów na takich samych warunkach, jakie obowiązują obywateli państwa przyjmującego. obowiązują obywateli państwa przyjmującego. Niedopuszczalne są np. specjalne egzaminy wstępne Niedopuszczalne są np. specjalne egzaminy wstępne lub wyższe opłaty za naukę. Z drugiej strony lub wyższe opłaty za naukę. Z drugiej strony państwa przyjmujące nie są jednak zobowiązane do państwa przyjmujące nie są jednak zobowiązane do organizowania dla dzieci pracowników organizowania dla dzieci pracowników przemieszczających się nauki w ich ojczystym przemieszczających się nauki w ich ojczystym języku.języku.

Specjalne prawa Specjalne prawa małżonków i dziecimałżonków i dzieci

W wyroku z 3 czerwca 1974 r. w Sp. 9/74, W wyroku z 3 czerwca 1974 r. w Sp. 9/74, Casagrande Trybunał orzekł ponad to, że do Casagrande Trybunał orzekł ponad to, że do równoprawnego udziału w powszechnym równoprawnego udziału w powszechnym obowiązku szkolnym należy także przyznanie obowiązku szkolnym należy także przyznanie stypendiów, jeżeli obywatele goszczącego stypendiów, jeżeli obywatele goszczącego kraju członkowskiego w identycznej sytuacji kraju członkowskiego w identycznej sytuacji mają prawo do takiego wsparcia. Odpowiednio mają prawo do takiego wsparcia. Odpowiednio dotyczy to stypendiów w szkołach wyższych dotyczy to stypendiów w szkołach wyższych ( wyr. z 26.02.1992 w sp. C- 3/90 Bernini)( wyr. z 26.02.1992 w sp. C- 3/90 Bernini)

Wyjątki na rzecz bezpieczeństwa Wyjątki na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego i porządku publicznego oraz ochrony zdrowiaoraz ochrony zdrowia

Dyrektywa 64/221 znajduje zastosowanie zarówno wobec Dyrektywa 64/221 znajduje zastosowanie zarówno wobec pracowników przemieszczających się, jak i wobec członków pracowników przemieszczających się, jak i wobec członków ich rodzin. Jej ustalenia obowiązują także usługodawców lub ich rodzin. Jej ustalenia obowiązują także usługodawców lub usługobiorców, jak i osoby prowadzące samodzielną usługobiorców, jak i osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą,(art. 1działalność gospodarczą,(art. 1))

Zgodnie z art.. 2 tejże dyrektywy państwa członkowskie Zgodnie z art.. 2 tejże dyrektywy państwa członkowskie mogą w stosunku do wymienionych grup osób powołać mogą w stosunku do wymienionych grup osób powołać się na zasady bezpieczeństwa porządku publicznego lub się na zasady bezpieczeństwa porządku publicznego lub ochrony zdrowia, aby: ochrony zdrowia, aby:

odmówić im wjazdu,odmówić im wjazdu, odmówić odmówić im wydania pozwolenia na pobyt lub im wydania pozwolenia na pobyt lub jego jego

przedłużenia,przedłużenia, zażądać zażądać wyjazdu wyjazdu z terytorium państwa;z terytorium państwa;

cd.cd.

Inne Inne środki, a środki, a szczególnie ewentualna szczególnie ewentualna dyskryminacja w miejscu pracy, dyskryminacja w miejscu pracy, nie mogą być nie mogą być natomiast usprawiedliwione względami natomiast usprawiedliwione względami bezpieczeństwa i bezpieczeństwa i porządku publicznego porządku publicznego lub lub ochrony zdrowia.ochrony zdrowia.

Okoliczności usprawiedliwiające Okoliczności usprawiedliwiające ograniczenia w swobodnym ograniczenia w swobodnym

przemieszczaniu sięprzemieszczaniu się

Trybunał stwierdził w sposób ogólny, iż tam, Trybunał stwierdził w sposób ogólny, iż tam, gdzie Traktat wyraźnie dopuszcza gdzie Traktat wyraźnie dopuszcza wewnątrzpaństwowe i dyskryminujące wewnątrzpaństwowe i dyskryminujące ograniczenia podstawowych wolności, stosować ograniczenia podstawowych wolności, stosować należy restrykcyjną wykładnię. Zatem, należy restrykcyjną wykładnię. Zatem, dokładnie tak samo jak przy art. 30 TWE [zm. dokładnie tak samo jak przy art. 30 TWE [zm. 36], lista dopuszczalnych wyjątkóv w art. 39 II 36], lista dopuszczalnych wyjątkóv w art. 39 II TWE [zm. 48 II] jest zamknięta i nie może zostać TWE [zm. 48 II] jest zamknięta i nie może zostać rozszerzona ani przez pojedyncze państwa rozszerzona ani przez pojedyncze państwa członkowskie, ani przez Trybunał członkowskie, ani przez Trybunał SprawiedliwościSprawiedliwości

Względy porządku i bezpieczeństwa Względy porządku i bezpieczeństwa publicznego publicznego

Swoboda przemieszczania się może zostać Swoboda przemieszczania się może zostać ograniczona z uwagi na konieczność zachowania ograniczona z uwagi na konieczność zachowania zasad porządku i bezpieczeństwa publicznego zasad porządku i bezpieczeństwa publicznego tylko wtedy, gdy obiektywne okoliczności tylko wtedy, gdy obiektywne okoliczności wskazują, że postępowanie określonej osoby może wskazują, że postępowanie określonej osoby może aktualnie rzeczywiście i poważnie zagrażaćaktualnie rzeczywiście i poważnie zagrażać

podstawowym interesom społecznym w państwie podstawowym interesom społecznym w państwie przyjmującym. przyjmującym.

Względy porządku i bezpieczeństwa Względy porządku i bezpieczeństwa publicznegopublicznego

Zatem prewencyjne środki odstraszające są tym Zatem prewencyjne środki odstraszające są tym samym całkowicie samym całkowicie wykluczone wykluczone (por. wyrok z 27 (por. wyrok z 27 października 1977 r. w października 1977 r. w Sp. 67/74, Bonsignore, Sp. 67/74, Bonsignore, jak i jak i wyrok z 28 października 1975 r. w wyrok z 28 października 1975 r. w Sp. 36/75, Sp. 36/75, Rutili).Rutili).

Ponieważ zaistnieć musi okoliczność Ponieważ zaistnieć musi okoliczność „obecnego"„obecnego" zagrożenia, do wydalenia nie są wystarczające zagrożenia, do wydalenia nie są wystarczające wcześniej wydane wyroki w sprawach karnych, wcześniej wydane wyroki w sprawach karnych, chyba że prawdopodobne jest niebezpieczeństwo chyba że prawdopodobne jest niebezpieczeństwo powtarzania przez daną osobę zachowań powtarzania przez daną osobę zachowań niezgodnych z prawem (Sp. 30/77, Bouchereau).niezgodnych z prawem (Sp. 30/77, Bouchereau).

Względy porządku i bezpieczeństwa Względy porządku i bezpieczeństwa publicznegopublicznego

Wreszcie taka działalność jak np. prostytucja nie Wreszcie taka działalność jak np. prostytucja nie może być uważana przez może być uważana przez państwopaństwo członkowskie za członkowskie za znaczące zagrożenie porządku i bezpieczeństwa znaczące zagrożenie porządku i bezpieczeństwa publicznego, jeżeli to samo państwo członkowskie publicznego, jeżeli to samo państwo członkowskie wobec własnych obywateli nie stosuje żadnych lub wobec własnych obywateli nie stosuje żadnych lub podobnie drastycznych środków przeciwdziałających podobnie drastycznych środków przeciwdziałających prowadzeniu tego typu działalności (wyrok z 18 maja prowadzeniu tego typu działalności (wyrok z 18 maja 1982 r. w poi. 1982 r. w poi. Sp. 115 i 116/81 Adoui).Sp. 115 i 116/81 Adoui).

Względy ochrony zdrowia Względy ochrony zdrowia

Państwa członkowskie mogą odmówić obywatelom Państwa członkowskie mogą odmówić obywatelom innych państw członkowskich prawa do wjazdu lub innych państw członkowskich prawa do wjazdu lub wydania pozwolenia na pobyt, jeżeli osoby te wydania pozwolenia na pobyt, jeżeli osoby te cierpią na jedną z chorób wymienionych w cierpią na jedną z chorób wymienionych w załączniku do Dyr. 64/221 np. gruźlicę, syfilis. załączniku do Dyr. 64/221 np. gruźlicę, syfilis. Jeżeli choroba taka wystąpi dopiero po wydaniu Jeżeli choroba taka wystąpi dopiero po wydaniu pierwszego pozwolenia na pobyt, to wydalenie lub pierwszego pozwolenia na pobyt, to wydalenie lub odmowa przedłużenia pozwolenia na pobyt nie są odmowa przedłużenia pozwolenia na pobyt nie są już więcej możliwe już więcej możliwe ((art. 4 ustępy I, II Dyr. 64/221).art. 4 ustępy I, II Dyr. 64/221).

Względy ochrony zdrowiaWzględy ochrony zdrowia W pozostałych przypadkach obowiązuje generalna W pozostałych przypadkach obowiązuje generalna

klauzula o klauzula o „innych chorobach i dolegliwościach „innych chorobach i dolegliwościach zaraźliwych lub zakaźnych, o ile w państwie zaraźliwych lub zakaźnych, o ile w państwie przyjmującym istnieją przepisy o ochronie przyjmującym istnieją przepisy o ochronie krajowców przed tymi chorobami i dolegliwościami".krajowców przed tymi chorobami i dolegliwościami". Trybunał wobec ograniczeń na podstawie art. 39 II Trybunał wobec ograniczeń na podstawie art. 39 II TWE wymaga, by zachodziła okoliczność obecnego i TWE wymaga, by zachodziła okoliczność obecnego i znacznego zagrożenia podstawowych interesów znacznego zagrożenia podstawowych interesów społecznych, toteż i ta klauzula musi być społecznych, toteż i ta klauzula musi być stosowana stosowana restrykcyjna.restrykcyjna.

Względy ochrony zdrowiaWzględy ochrony zdrowia

zastosowanie jej do osoby chorującej na zastosowanie jej do osoby chorującej na AIDS będzie wtedy tylko możliweAIDS będzie wtedy tylko możliwe, gdy , gdy obiektywne okoliczności potwierdzą obawę, obiektywne okoliczności potwierdzą obawę, że osoba ta poprzez że osoba ta poprzez swoje nieostrożne swoje nieostrożne zachowanie zachowanie może może spowodować spowodować zarażenie zarażenie innych innych osóbosób

Postępowanie sądowe w Postępowanie sądowe w państwach członkowskich państwach członkowskich

Artykuły 5-9 Dyr. 64/221 zawierają gwarancje Artykuły 5-9 Dyr. 64/221 zawierają gwarancje proceduralne, których państwa członkowskie muszą proceduralne, których państwa członkowskie muszą przestrzegać przy stosowaniu środków przestrzegać przy stosowaniu środków ograniczających prawa swobodnego przemieszczania ograniczających prawa swobodnego przemieszczania się. Osoby podlegające weryfikacji mają prawo się. Osoby podlegające weryfikacji mają prawo tymczasowego przebywania w państwie tymczasowego przebywania w państwie przyjmującym w trakcie procedury weryfikacyjnej przyjmującym w trakcie procedury weryfikacyjnej ich pierwszego wniosku o zezwolenie na pobyt. W ich pierwszego wniosku o zezwolenie na pobyt. W przypadku negatywnej decyzji mają prawo żądać przypadku negatywnej decyzji mają prawo żądać ujawnienia powodów i prawo odwołania do sądu ujawnienia powodów i prawo odwołania do sądu wyższej instancji administracyjnej.wyższej instancji administracyjnej.

Wyjątki dotyczące administracjiWyjątki dotyczące administracji

publicznej w państwach członkowskichpublicznej w państwach członkowskich

Zgodnie z art. 39 IV TWE [zm. 48 IV] swoboda Zgodnie z art. 39 IV TWE [zm. 48 IV] swoboda przemieszczania przemieszczania się się pracowników „nie dotyczy pracowników „nie dotyczy zatrudnienia w administracji publicznej" państw zatrudnienia w administracji publicznej" państw członkowskczłonkowskich. Cudzoziemcy z WE mogą poza tym ich. Cudzoziemcy z WE mogą poza tym na podstawie art. 8 na podstawie art. 8 Rozp, 1612/68 Rozp, 1612/68 zostać wyłączeni z zostać wyłączeni z udziału w zarządzaniu instytucjami publicznymi i udziału w zarządzaniu instytucjami publicznymi i sprawowaniu funkcji o charakterze publiczno-sprawowaniu funkcji o charakterze publiczno-prawnym".prawnym".

Wyjątki dotyczące administracjiWyjątki dotyczące administracjipublicznej w państwach członkowskichpublicznej w państwach członkowskich

Zatrudnieniem w administracji publicznej po raz pierwszy Zatrudnieniem w administracji publicznej po raz pierwszy Trybunał zajął się w orzeczeniu z 12 lutego 1974 r. w Sp. Trybunał zajął się w orzeczeniu z 12 lutego 1974 r. w Sp. 152/73, Sotgiu. Chodziło w niej Waleta osobę obywatela 152/73, Sotgiu. Chodziło w niej Waleta osobę obywatela włoskiego, który był zatrudniony na czas nieokreślony w włoskiego, który był zatrudniony na czas nieokreślony w niemieckiej firmie federalnej jako pracownik niemieckiej firmie federalnej jako pracownik wykwalifikowany. Początkowo pan Sotgiu tak jak jego wykwalifikowany. Początkowo pan Sotgiu tak jak jego niemieccy koledzy, otrzymywał odszkodowanie za rozłąkę z niemieccy koledzy, otrzymywał odszkodowanie za rozłąkę z rodziną w wysokości 7,5 marki niemieckiej dziennie. W rodziną w wysokości 7,5 marki niemieckiej dziennie. W 1965 r. odszkodowanie dla pracowników, których rodziny 1965 r. odszkodowanie dla pracowników, których rodziny mieszkały w innej miejscowości niż ich miejsce pracy, mieszkały w innej miejscowości niż ich miejsce pracy, podniesiono do 10 marek. Podwyżka ta nie objęła jednak podniesiono do 10 marek. Podwyżka ta nie objęła jednak pana Sotgiu, ponieważ jego rodzina nadal mieszkała we pana Sotgiu, ponieważ jego rodzina nadal mieszkała we Włoszech, więc wniósł on sprawę do Trybunału, który Włoszech, więc wniósł on sprawę do Trybunału, który orzekł że nie pozwala na dyskryminacjęorzekł że nie pozwala na dyskryminację


cudzoziemca w ramach stosunku pracy w cudzoziemca w ramach stosunku pracy w administracji publicznej jeśli został on już do tej administracji publicznej jeśli został on już do tej pracy dopuszczony.pracy dopuszczony.

Z powodu Z powodu braku jakiegokolwiek braku jakiegokolwiek rozróżnienia w tym rozróżnienia w tym postanowieniu nie ma znaczenia, czy pracobiorca postanowieniu nie ma znaczenia, czy pracobiorca zatrudniony jest jako robotnik, pracownik zatrudniony jest jako robotnik, pracownik etatowy, etatowy, urzędnik, czy też jego stosunek pracy podlega prawu urzędnik, czy też jego stosunek pracy podlega prawu publicznemu czy prywatnemu. publicznemu czy prywatnemu.


Gdyby stosowanie prawa do swobodnego Gdyby stosowanie prawa do swobodnego przemieszczania się i podejmowania przemieszczania się i podejmowania pracy pracy państwa państwa członkowskie mogły uzależniać od zakresu członkowskie mogły uzależniać od zakresu ograniczeń wewnętrznych związanych z ograniczeń wewnętrznych związanych z wykonywaniem funkcji w ramach szeroko wykonywaniem funkcji w ramach szeroko rozumianej administracji publicznej, to swobodne rozumianej administracji publicznej, to swobodne przemieszczanie się byłoby tolerowane i chronione przemieszczanie się byłoby tolerowane i chronione prawem w rożnym stopniu w różnych państwach prawem w rożnym stopniu w różnych państwach członkowskich. członkowskich.


Państwa członkowskie, zdaniem Trybu Państwa członkowskie, zdaniem Trybu Sprawiedliwości, mogą zastrzegać dla własnych Sprawiedliwości, mogą zastrzegać dla własnych obywateli tylko te stanowiska, które w znacznym obywateli tylko te stanowiska, które w znacznym stopniu wiążą się „z wykonywaniem władzy stopniu wiążą się „z wykonywaniem władzy zwierzchniej (wyroku z 26 maja 1982 r, w Sp. zwierzchniej (wyroku z 26 maja 1982 r, w Sp. 149/79, 149/79, Komisja Komisja przeciwko Belgiiprzeciwko Belgii))

Trybunał przyznał tu jedynie państwom Trybunał przyznał tu jedynie państwom członkowskim możliwość rezerwowania członkowskim możliwość rezerwowania określonych czynności dla własnych obywateli, co określonych czynności dla własnych obywateli, co nie wyłącza cudzoziemców z WE z zatrudnienia w nie wyłącza cudzoziemców z WE z zatrudnienia w administracji publicznej (wyrok z 16 czerwca 1987 administracji publicznej (wyrok z 16 czerwca 1987 r. w r. w Sp. 225/85, Consiglio Nazionale delie Sp. 225/85, Consiglio Nazionale delie Ricerche)Ricerche)


Od stanowisk urzędniczych w służbie publicznej Od stanowisk urzędniczych w służbie publicznej odróżnić należy stanowiska urzędników odróżnić należy stanowiska urzędników komunalnych, pochodzące z wyborów. Art. 19b I komunalnych, pochodzące z wyborów. Art. 19b I TWE wyraźnie przewiduje TWE wyraźnie przewiduje dla cudzoziemców z dla cudzoziemców z WE WE czynne i bierne czynne i bierne prawo prawo wyborcze wyborcze w w wyborach wyborach komunalnych.komunalnych. Rada wydała ponadto 19 grudnia Rada wydała ponadto 19 grudnia 1994 r. 1994 r. DyrektywęDyrektywę o szczegółach realizacji czynnego i o szczegółach realizacji czynnego i biernego prawa wyborczego w wybo rach biernego prawa wyborczego w wybo rach komunalnych dla obywateli Unii zamieszkałych w komunalnych dla obywateli Unii zamieszkałych w państwie członkowskim, którego nie są obywatelamipaństwie członkowskim, którego nie są obywatelami

Aktualne systemy świadczeńAktualne systemy świadczeń Artykuł 4 Rozp. 1408/71 rozciąga Artykuł 4 Rozp. 1408/71 rozciąga rzeczowy rzeczowy obszar stosowania obszar stosowania

przepisów o ubezpieczeniach społecznych na następujące przepisów o ubezpieczeniach społecznych na następujące rodzaje świadczeń:rodzaje świadczeń:

świadczenia w przypadku choroby i macierzyństwa,świadczenia w przypadku choroby i macierzyństwa, świadczenia w wypadku inwalidztwa i innych przypadków świadczenia w wypadku inwalidztwa i innych przypadków

niezdolności doniezdolności dopracy,pracy,

rent i emerytur,rent i emerytur, świadczenia dla krewnych zmarłego,świadczenia dla krewnych zmarłego, świadczenia w razie wypadków przy pracy lub chorób świadczenia w razie wypadków przy pracy lub chorób

zawodowych,zawodowych, zasiłki pogrzebowe,zasiłki pogrzebowe, świadczenia w przypadku bezrobocia,świadczenia w przypadku bezrobocia, świadczenia rodzinne.świadczenia rodzinne.

Prawodawstwo wspólnotowe w Prawodawstwo wspólnotowe w obszarze polityki socjalnejobszarze polityki socjalnej

Opierając Opierając się na zapisach traktatowych dotyczących się na zapisach traktatowych dotyczących polityki socjalnej Rada polityki socjalnej Rada Unii Unii wraz z Parlamentem i Komisją wraz z Parlamentem i Komisją przyjęły szereg aktów prawnych, przyjęły szereg aktów prawnych, którektóre mają znaczenie mają znaczenie zarówno dla pracowników przemieszczających się, jak i dla zarówno dla pracowników przemieszczających się, jak i dla prapraccowników owników - obywateli danego państwa członkowskiego. - obywateli danego państwa członkowskiego. Przykładem Przykładem może byćmoże być Dyrektywa Rady 80/987/EWG z 20 Dyrektywa Rady 80/987/EWG z 20 października 1980 r. dotycząca października 1980 r. dotycząca harmonizacji harmonizacji prawa w prawa w obszarze ochrony pracowników przed niewypłacalnością obszarze ochrony pracowników przed niewypłacalnością pracodawcówpracodawców, która miała pośrednio ogromne , która miała pośrednio ogromne znaczenieznaczenie w w rozwoju rozwoju wspólnotowych zasad odpowiedzialności państwa wspólnotowych zasad odpowiedzialności państwa za szkody spowodowane niewdrożeniem dyrektyw (por. za szkody spowodowane niewdrożeniem dyrektyw (por. Sp. Sp. Francovich-I Francovich-I


■■ Dyr. Rady 78/610 z 29 czerwca 1978 r. Dyr. Rady 78/610 z 29 czerwca 1978 r. dotycząca harmonizacji przepisów prawnych i dotycząca harmonizacji przepisów prawnych i rozporządzeń administracyjnych w państwach rozporządzeń administracyjnych w państwach członkowskich w obszarze ochrony zdrowia członkowskich w obszarze ochrony zdrowia pracowników narażonych na działanie chlorku winylu, pracowników narażonych na działanie chlorku winylu,

Rozp. Rady 23/97 z 20 grudnia 1996 r, dotyczące Rozp. Rady 23/97 z 20 grudnia 1996 r, dotyczące pozyskiwania danych statystycznych na temat poziomu pozyskiwania danych statystycznych na temat poziomu i struktury kosztów pracy,i struktury kosztów pracy,

Dyr. Rady 93/104 z 23 listopada 1993 r. dotycząca Dyr. Rady 93/104 z 23 listopada 1993 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy,niektórych aspektów organizacji czasu pracy,

Decyzja Rady 2000/436 z 29 czerwca 2000 r. Decyzja Rady 2000/436 z 29 czerwca 2000 r. ustanawiająca Komitet Ochrony Socjalnej,ustanawiająca Komitet Ochrony Socjalnej,


Decyzja Komisji 98/500 z 20 maja 1998 r. Decyzja Komisji 98/500 z 20 maja 1998 r. ustanawiająca Komitet Dialogu Branżowego ustanawiająca Komitet Dialogu Branżowego wspierający konsultacje i dialog między wspierający konsultacje i dialog między partnerami społecznymi na poziomie Wspólnoty partnerami społecznymi na poziomie Wspólnoty Europejskiej,Europejskiej,

Dyr. Rady 83/477 z 19 września 1983 r. dotycząca Dyr. Rady 83/477 z 19 września 1983 r. dotycząca ochrony pracowników przed ryzykiem związanym ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z pracą w otoczeniu azbestu,z pracą w otoczeniu azbestu,

Dyr. Rady 86/188 z 12 maja 1986 r. dotycząca Dyr. Rady 86/188 z 12 maja 1986 r. dotycząca ochrony pracowników przed hałasem w miejscu ochrony pracowników przed hałasem w miejscu pracypracy


Dyr. Dyr. Rady 89/391 z 12 czerwca 1989 r.Rady 89/391 z 12 czerwca 1989 r. dotycząca dotycząca wprowadzenia odpowiednich wprowadzenia odpowiednich przepisów zachęcających przepisów zachęcających ustawodawcę i ustawodawcę i pracodawców do podwyższenia pracodawców do podwyższenia standardów standardów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników pracowników w miejscu pracy. w miejscu pracy.

Dyr. Rady 91/533 z 14 października 1991 r. Dyr. Rady 91/533 z 14 października 1991 r. dotycząca obowiązków pracodawcy w zakresie dotycząca obowiązków pracodawcy w zakresie informowania pracowników o szczegółach informowania pracowników o szczegółach umowy o pracę,umowy o pracę,

Decyzja Rady 2000/98 z 24 stycznia 2000 r. Decyzja Rady 2000/98 z 24 stycznia 2000 r. powołująca Komitet d. s. Zatrudnienia,powołująca Komitet d. s. Zatrudnienia,


Dyr. Rady 98/59 z 20 lipca 1998 r. dotycząca Dyr. Rady 98/59 z 20 lipca 1998 r. dotycząca harmonizacji przepisów prawnych państw harmonizacji przepisów prawnych państw członkowskich na polu zwolnień grupowych,członkowskich na polu zwolnień grupowych,

Dyr. Rady 2001/23 z 12 marca 2001 r. Dyr. Rady 2001/23 z 12 marca 2001 r. dotycząca harmonizacji przepisów państw dotycząca harmonizacji przepisów państw członkowskich w zakresie zabezpieczenia członkowskich w zakresie zabezpieczenia praw pracowniczych w przypadku praw pracowniczych w przypadku przeniesienia przedsiębiorstwa lub części przeniesienia przedsiębiorstwa lub części przedsiębiorstwa.przedsiębiorstwa.

Wspólnotowe prawo do płatnego Wspólnotowe prawo do płatnego urlopuurlopu

W swoim wyroku w Sp. W swoim wyroku w Sp. C-173/99, C-173/99, BECTU, z 26 BECTU, z 26 czerwca 2001 r. Trybunał podkreślił, że pracownicze czerwca 2001 r. Trybunał podkreślił, że pracownicze prawo do płatnego urlopu w każdym roku jest prawo do płatnego urlopu w każdym roku jest niezbywal nym prawem wszystkich pracowników niezbywal nym prawem wszystkich pracowników Wspólnoty, niezależnym od przepisów krajowych. Wspólnoty, niezależnym od przepisów krajowych. Pracownicy mogą się na to prawo bezpośrednio Pracownicy mogą się na to prawo bezpośrednio powoływać i w przypadku kolizji z regulacjami powoływać i w przypadku kolizji z regulacjami krajowymi, te ostatnie nie mogą być stosowane.krajowymi, te ostatnie nie mogą być stosowane.

Wspólnotowe prawo do płatnego Wspólnotowe prawo do płatnego urlopuurlopu

Dyrektywa 2000/34 Parlamentu i Rady z 22 Dyrektywa 2000/34 Parlamentu i Rady z 22 czerwca 2000 r. określa, że każdy pracownik, czerwca 2000 r. określa, że każdy pracownik, musi mieć zapewnione prawo do przynajmniej musi mieć zapewnione prawo do przynajmniej 4 tygodni płatnego urlopu rocznie. Prawo to 4 tygodni płatnego urlopu rocznie. Prawo to jest niezależne od rodzaju umowy oraz od jest niezależne od rodzaju umowy oraz od sektora gospodarki narodowej. sektora gospodarki narodowej.

Obowiązek informowania pracowników Obowiązek informowania pracowników o szczegółach umowy o pracęo szczegółach umowy o pracę

Obowiązek informowania o szczegółach umowy o Obowiązek informowania o szczegółach umowy o pracę został nałożony na pracodawców Dyrektywą pracę został nałożony na pracodawców Dyrektywą Rady 91/533 z 14 października 1991 r. Lista takich Rady 91/533 z 14 października 1991 r. Lista takich istotnych elementów umowy o pracę nie została w istotnych elementów umowy o pracę nie została w Dyrektywie zamknięta. Pracodawcy muszą więc Dyrektywie zamknięta. Pracodawcy muszą więc mieć świadomość, że obowiązek odpowiedniego mieć świadomość, że obowiązek odpowiedniego poinformowania leży po ich stronie. Przykładem poinformowania leży po ich stronie. Przykładem takiego obowiązku jest przekazanie pracownikom takiego obowiązku jest przekazanie pracownikom oczekiwań co do konieczności pracy w oczekiwań co do konieczności pracy w nadgodzinach na żądanie pracodawcy nadgodzinach na żądanie pracodawcy


W Sp. C-350/99, Wolfgang Lange z 8 lutego W Sp. C-350/99, Wolfgang Lange z 8 lutego 2001 r., ETS został skonfrontowany z 2001 r., ETS został skonfrontowany z sytuacją pracownika, od którego pracodawca sytuacją pracownika, od którego pracodawca domagał się pracy w nadgodzinach bez domagał się pracy w nadgodzinach bez uprzedniego określenia tego obowiązku w uprzedniego określenia tego obowiązku w umowie o pracę. Kiedy pracownik, pan umowie o pracę. Kiedy pracownik, pan Lange odmówił pracy w nadgodzinach, Lange odmówił pracy w nadgodzinach, otrzymał wypowiedzenie, którego otrzymał wypowiedzenie, którego uzasadnienie opierało się na tej odmowie. uzasadnienie opierało się na tej odmowie.


którego uzasadnienie opierało się na tej odmowie. którego uzasadnienie opierało się na tej odmowie. ETS, zapytany przez niemieckiETS, zapytany przez niemieckisąd pracy o stanowisko, stwierdził, że konieczność sąd pracy o stanowisko, stwierdził, że konieczność pracy w nadgodzinach napracy w nadgodzinach nażądanie pracodawcy jest przykładem istotnego żądanie pracodawcy jest przykładem istotnego elementu umowy o pracę, któryelementu umowy o pracę, którymusi być musi być pracownikowi zakomunikowany w formie pracownikowi zakomunikowany w formie pisemnej. Konsekwentnie,pisemnej. Konsekwentnie,pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć pracownikowipracownikowi umowyumowy o pracę motywu jąc decyzję o pracę motywu jąc decyzję niewykonaniemniewykonaniem polecenia,polecenia, którego treść i forma nie którego treść i forma nie zostały określone w umowie. zostały określone w umowie.

Documents

PRAWO WSPÓLNOTOWE