Teorija saobraajnih tokova
Podjela i kategorizacija cesta FSK Sarajevo, 2013. Prof.dr F.
Kiso
Cesta je graevinski objekat koji slui za kretanje i prijevoz
ljudi i materijalnih dobara sa jednog mjesta na drugo. U sistemskom
pristupu planiranja saobraaja ceste predstavljaju elemenat tehnike
baze (stabilna postrojenja) u sistemu cestovnog saobraaja. U
oblasti javnih puteva do sada u Bosni i Hercegovini nisu bili
izriito propisani kriterijumi na osnovu kojih bi se za svaki put
posebno vrila procjena kojoj kategoriji, i prema kojim
kriterijumima, pripada. Zakonom o javnim putevima iz 1971 godine
putevi su, u pogledu vanosti, bili razvrstani na magistralne,
regionalne, lokalne i neklasifikovane puteve. Ova podjela je na
podruju Bosne i Hercegovine ostala nepromijenjena do danas.
NOVI KRITERIJUMI ZA KATEGORIZACIJU CESTA NA PODRUJU BIH Kako bi
se izvrila kategorizacija puteva, potrebno je navesti njihovu
saobraajnu funkciju kao i kvalitet navedene funkcije. Takoe,
potrebno je odrediti prostor kroz koji put, pod odreenim uslovima
moe da prolazi. AC - autoceste Autocesta je javna cesta posebno
izgraena i namijenjena iskljuivo za saobraaj motornih vozila, koja
je kao autocesta oznaena propisanim saobraajnim znakom, ima dvije
fiziki odvojene kolovozne trake za saobraaj iz suprotnih smjerova
sa po najmanje dvije saobraajne trake i trakom za prinudno
zaustavljanje vozila, bez ukrtanja sa poprenim putovima i
eljeznikim ili tramvajskim prugama u istom nivou i u iji saobraaj
se moe ukljuiti, odnosno iskljuiti samo odreenom i posebno
izgraenom prikljunom javnom cestom na odgovarajuu kolovoznu traku
autoceste.
BC brze ceste Brza cesta je javna cesta namjenjena za saobraaj
iskljuivo motornih vozila, ima dvije fiziki odvojene kolovozne
trake za saobraaj iz suprotnih smjerova i sve raskrsnice u dva ili
vie nivoa sa poprenim cestama i drugim saobraajnicama (eljeznickim
ili tramvajskim prugama) koja, po pravilu, nema zaustavnih traka i
koja je kao takva oznaena propisanim saobraajnim znakom.
MC-Magistralne cesteMagistralne ceste prvog reda namjenjene su
povezivanju veih gradova i znaajnih ekonomskih podruja drave ili
entiteta; svojim saobraajno-tehnikim elementima omoguavaju brzo
odvijanje saobraaja; povezane su sa cestama iste ili vie kategorije
u zemlji te sa sistemima cesta u susjednim dravama; posebno
izgraeni prikljuci, ukoliko su predvieni, ine njihov sastavni dio.
Magistralne ceste drugog reda namijenjene su za povezivanje
regionalnih sredita, kao i za povezivanje saobraaja na ceste
jednake ili vie kategorije; posebno izgraene pristupne rampe,
ukoliko su predviene, ine njihov sastavni dio.
RC - regionalne ceste Regionalne ceste prvog reda namijenjene su
za saobraajno povezivanje ekonomskih podruja drave ili entiteta,
znaajnih sredita lokalnih zajednica, kao i za saobraajno
povezivanje sa cestama iste ili vie kategorije; posebno izgraeni
prikljuci, ukoliko su predvieni, ine njihov sastavni dio.
Regionalne ceste drugog reda namijenjene su za saobraajno
povezivanje sredita lokalnih zajednica u okviru odreenog entiteta,
za povezivanje turistikih (turistike ceste) i graninih podruja
znaajnih za dravu, te za povezivanje graninih prijelaza sa cestama
iste ili vie kategorije kada po propisanim kriterijima
kategorizacije ne dostigne viu kategoriju. LC - lokalne ceste
Lokalne ceste povezuju naselja u opini sa naseljima iz susjednih
opina, ili povezuju vanija naselja unutar opine, te povezuju
saobraaj na druge javne ceste iste ili vie kategorije. (JP) Javne
staze su saobraajnice namijenjene za povezivanje naselja ili
dijelova naselja u okviru opine, a ne ispunjavaju propisane
kriterije za lokalne ceste, ili su predviene samo za odreenu vrstu
uesnika u saobraaju (ceste i staze u stambenim zonama, seoske ceste
i staze, pjeake staze, biciklistike staze, konjske staze i slino.).
SAOBRAAJNA FUNKCIJA CESTOVNIH PRAVACA Saobraajna funkcija se vri
izmeu polazne take i cilja, koji odreuju pojedine urbane sredine
(dalje u tekstu: centri), koji se jedan od drugog razlikuju po
sloenosti i intenzitetu saobraajnih potreba. Znaaj saobraajne
funkcije se, kada je teritorija u pitanju, moe podijeliti na: -
trans-teritorijalni nivo (putevi koji vode izvan teritorije), i
-teritorijalni nivo (putevi vode unutar teritorije).
Prostorna funkcija cestovnih pravaca Prostorna funkcija se
definie na osnovu sljedeeg: -lokacije u prostoru (izvan, kroz ili
unutar naselja), -gustoe zgrada u urbanom prostoru, i -veliine,
znaaja i dimenzija urbanog centra. Prema pravilu, razlikujemo pet
grupa: A povezujui put bez zgrada uz put, izvan naselja, B
povezujui put bez zgrada uz put, unutar naselja, C povezujui put sa
zgradama uz put, unutar naselja, D zbirni put sa zgradama uz put,
unutar naselja, E pristupni put sa zgradama uz put, unutar
naselja.
OSNOVNI PRINCIPI KATEGORIZACIJE CESTOVNE MREE Kriterijumi za
kategoriju javnog puta jesu brojano i/ili opisno definirane
funkcije povezivanja i saobracajo-tehnike osobine, karakteristine
za pojedinu kategoriju javnih puteva. U sklopu odreene putne mree,
koja je sastavljena iz javnih puteva, koji se kreu od najnie do
najvie kategorije, odreeni javni put koji pripada odreenoj
kategoriji ne smije biti povezan na put nie kategorije, ve samo na
put iste ili vie kategorije. Mora se vriti kategorizaciju samo
izgraene putne mree i nikako se ne sme preuzeti automatski iz
planskih dokumenata predvienu kategorizaciju, bez obzira da li
izgradnju treba vriti u fazama ili etapama.
Prikaz karakteristinih kolovoznih elemenata u zasjeku:
a)dvotrani put b) auto-put
Tipski profil autoceste sa etiri kolovozne trake: a)ravniarski i
breuljkasti teren b) brdoviti i planinski teren (u nasipu)
Normalni popreni profil dvotranog puta u pravcu: nasip, zasjek,
usjek
