Predmetni nastavnik: Prof. dr. sc. Mirsad Kulović, dipl.ing.

Viši asistent: Mr.sc.Azra Moštro, dipl.ing.

Travnik, oktobar 2011.

SVRHA PROMETNOG PLANIRANJA

Vrši se da bi se obezbijedila propusna moć gradskih saobraćajnica. S obzirom na njihov profil ona je uvijek manja u odnosu na prometnice izvan grada.

Razlog su gušće izvedena raskršća i pojava različitih smetnji koje stvaraju otpore pri kretanju a to su: parkiranje uz ivice, ometanje zelenih valova, ometanje različitih dostavnih vozila, nepravilne semaforske regulacije, privremena signalizacija zbog radova na cesti, prisutnost komunalnih vozila itd.

Slika : Propusna moć saobraćajnica u blizini grada i u okolini grada

Na koji način se temelji prostorno planiranje?

Prostorno planiranje se temelji na sledećim načelima:

Ravnomjernog, gospodarskog, društvenog, kulturnog razvoja prostora i države uz razvijanje regionalnih prostornih osobitosti.

Održivi razvoj-racionalno korištenje i zaštita prostora.

Zaštita integralnih vrijednosti prostora, unapređenje zaštite okoliša, zaštita spomenika kulture i osiguranja boljih uslova života.

Povezivanje prostora države sa evropskim prostornim ustrojem.

Dijelovi prostornog plana

Osnovna podjela je na analitički i planski dio. Ta podjela se revidira iz sledećih razloga:

1) Operativno i praktično gledano analize prostora ne bi smjele biti na dijelovima plana (elaboratu) jer ga opterećuju.

2) Izrada analiza u vrijeme same izrade prostornog plana zahtijeva previše veliku ekipu koja brojčano mora zagušiti kreativnost i domišljatost određenih članova u ekipi.

3)Takav rad je suvišan i neekonomičan jer se rade analize koje nisu relevantne:

Osnovne fizičke karakteristike prostora ( morfologia) uticaj

Osnovne fizičke karakteristike prostora su:

1) Morfologija, 2) geologija-priroda tla 3) klimatološki podaci, 4) prirodni vegetacijski prekrivač, 5) kopnena i vodena fauna.

Osnovne fizičke karakteristike prostora ( morfologia) uticaj

Morfologija se bavi reljefom, hidrološkim uslovima, demografijom i reljefnim prilikama.

Reljef je karta izohipsa sa toniranim visinama čime se označava opšta topografija, zone nagiba kojima se ističu podobnosti ili nepodobnosti upotrebe tla. Karta visinskih zona kao odlučujući instrument –odluka o korištenju prostora.

Hidrologija obuhvata inventarizaciju opštih hidroloških uslova i mogućnosti regije u pogledu vode za piće, za navodnjavanje, za potrebe opskrbe industrijske vode itd.

Geologija i priprema tla

Obuhvata: Geološku prirodu tla i podzemlja, geomehaničke karakteristike zemljišta po zonama,seizmološku kartu, pedološku kartu (površinski dio zemljine kore)

Klimatološki uslovi

To su karte godišnjih i sezonskih izotermi (temperatura), zone ledenja, mraženja, padavina, dominantnih vjetrova pri zemlji i atmosferskih uslova (pritisak, depresija, fronte kretanja).

Analiza mikroklimatskih uslova može biti važnija od analize opštih klimatskih uslova kod prostornih planova manjih područja.

Prirodni vegetacijski prekrivač

Ova analiza ima veću važnost u novim i nenaseljenim i rijetko naseljenim mjestima nego u gušće naseljenim mjestima i gusto naseljenim i korištenim područjima.

Veliku važnost imaju studije prirodne vegetacije za utvrđivanje i delimitiranje prirodnih rezervata u opšte prostornim planovima i u prostornim planovima samih rezervata.

 

Kopnena i vodena fauna(životinjski svijet)

Potrebna analiza za ustanovljenje mogućnosti industrijskog ribolova za razvitak rekreacionog lova, za otkrivanje štetnih vrsta koje bi mogle ugroziti ekonomski razvoj, za utvrđivanje i uređenje prirodnih rezervata, zaštićenih prirodnih staništa faune itd.

Transformisane fizičke strukture prostora

to su: 1) Opšta infrastruktura:

a)komunikacija (cestovna mreža, željeznička mreža, plovni putevi, prometni terminali, telekomunikacije);

b)veliki radovi na regulaciji vodotoka, navodnjavanja, odvodnje, opskrbe vodom,

c)kapaciteti i instalirana snaga proizvodnje i opskrbe energijom.

Transformisane fizičke strukture prostora

2) Način zauzimanja i upotrebe zemljišta:

a)kvaliteta tla (pedološke karte-na njima su prikazane tipovi tla prema fizičkim i hemijskim osobinama, debljina vegetacijskog sloja, debljina nosivog sloja, kojeficijent erozije, opasnost salinizacije-iscrpljenosti itd.)

b)karte potencijalne upotrebe, oblici i stepeni antropogenih promjena, analiza cijena, zemljišta itd.

c)struktura poljoprivredne proizvodnje

d)struktura agrara.

Transformisane fizičke strukture prostora

3)Smještaj industrije:

a)hidromelioracija (promjena tla) zasniva se na temelju infrastruktura, agrarnih kultura, stočarstva šumarstva,-ocrtava se tkivo industrijskih djelatnosti izvan ili u sklopu naseljenih mjesta.

b)U pripremi karti lokalizacije industrije potrebno je uzeti u obzir: granu industrije, stepen prerade, veličinu (potrošnju energije, kapaciteta,stvarne veličine, finansijski promet, (broj zaposlenih), istraživanje razvoja smještaja (prirodni,tehnički, socijalno-demografski, ekonomski i politički).

Demografska struktura i druga demografska obilježja

stanovništva a)Dobna struktura: Piramide starosti, trokutni

dijagrami i radna opterećenost stanovništvaNormalan odnos od 15% 0-19g., 55% 20-59 g.,

30% 60 i više g., a potrebe (M)ladih su 60% potreba odraslih i starih 80% potreba odraslih, onda je opterećenost stanovništva (C)

C=6/10M+8/10S/O=1.5To znači da svaki zaposleni uzdržava 1,5

stanovnika, uključujući i sebe.

Demografska struktura i druga demografska obilježja

stanovništva

b)Prirodna kretanja stanovništva: evolucija nataliteta i mortaliteta, evolucija stope nataliteta i mortaliteta, ukupno kretanje broja stanovništva.

c)Migracije: Migracije između područja koje se planira i susjednih područja, migracije unutar studiranog područja(polarizovane migracije i migracije između manjih homogenih prostornih jedinica), Migracije prema vrstama (stalne, povremene,radne itd.)

Demografska struktura i druga demografska obilježja

stanovništva

d)Totalizirano gibanje stanovništva. (na temelju prirodnih kretanja i migracija utvrditi zone povećanja i opadanja broja stanovnika.)

e)Struktura zaposlenosti i njezine varijacije: Odnos poljoprivrednog i nepoljoprivrednog stanovništva, podjela u tri glavna sektora djelatnosti:a-prmarni(poljoprivreda, šumarstvo, stočarstvo, ribolov), b-sekundarni(industrija,rudarstvo, građevinarstvo, proizvodni obrti) i c-tercijarni (usluge,trgovina,promet, uprava, obrazovanje, znanost, kultura itd.), siluete djelatnosti detaljnije po granama.

Sociološka analiza

Studija stanovništva ima široko značenje jer je cilj prostornog plana kompleksno podizanje uslova života.

a) Obiteljski proračun (tipovi potrošnje prema socijalnim kategorijamai tipovima obitelji), posmatran u njegovoj evoluciji.

b)Stambeni standard u selu i gradu.

c)Način života.

d)Sociološka stratifikacija i socijalna mobilnost.

e)Kolektivni životni standard i standardi kolektivnog života.

Ekonomska makroanaliza

Obuhvata:

1. Proizvodnja i potrošnja energije i mogućnosti.

2. Postojanje i korištenje mineralnih bogatstava.

3. Industrijska i obrtnička proizvodnja i njihove tendencije.

4. Proizvodni kapacitet poljodjelstva, stočarstva idr.

5. Mjesto regionalne proizvodnje u nacionalnoj proizvodnji.

Ekonomska makroanaliza

6. Studije opštih uslova razvitka: a)struktura i evolucija vanjskih i unutrašnjih tržišta, b)stanje i potrebe kolektivne opremljenosti c)prihod i njegova raspodjela d)odnosi privrednih sektora e)štednja, krediti, struktura i orjentacija investiranja f)struktura i kvaliteta usluga g)tehnički ambijent, proizvodnost i problemi zaposlenosti

7. Tendencije i predviđanja za srednjoročna razdoblja: a)potrebe stanovništva, b)proizvodnja, c)projekcije potreba i mogućnosti.

8. Produktivnost: a)produktivnost/aktivno stanovništvo, b)produktivnost/zaposlene osobe c)aktivno stanovništvo/ukupno stanovništvo

Sinteza problema i program uređenja

Sinteza problema

Glavna je svrha skratiti izradu prostornog plana koncentrisanjem na bitno i time racionalizovati trošak i vrijeme odnosno treba razlikovati prostorno relevantno od onoga što nije.

1. Inventar nepovoljnih karakteristika prostora, koje su problem razvoju i na koje se treba koncentrisati (nepovoljan sustav naselja, loša upotreba zemljišta, promeni problemi, oštećenje okoline, erozivni procesi, plavljenje itd.).

Sinteza problema i program uređenja

2. Inventar prostornih trajnih ograničenja (nepovoljnost reljefa, pustinje i neplodnost i sl.)

3. Inventar prostornih najpovoljnijih karakteristika

4. Inventar neprostornih razvojnih ograničenja (nizak standard, demografski problemi itd): a)utvrđivanje faza razvoja, b)inventar glavnih pozitivnih i negativnih faktora razvitka (faktori i antifaktori), c)lokalizacija glavnih nedostataka i potreba, d)lokalizacija najvećih mogućnosti.

Programske odluke

Da bi se prostorni plan zadovoljio osigurava se postupnost u donošenju odluka, ne dovodeći u pitanje ono što je već odlučeno na razini načela (npr. odluka o nekom prometnom pravcu A-B bez da se u to miješa rasprava o trasi komunikacije A i B koja će se u konačnoj raspravi razviti između manjih upravnih jedinica teritorija).

1. Utvrđivanje potreba normi2. Utvrđivanje načina otklanjanja faktora kočenja (antifaktora)

koji su prostorno relevantni i načinu uzimanja u obzir antifaktora razvitka koji nemaju prostorno obilježje.

3.Uočavanje načina i intenziteta korištenja povoljnih faktora (superfaktora) za uređenje, koji imaju prostornu dimenziju i uticaj neprostornih faktora na prostor.

4. Odluke o prioritetnosti, hitnosti i redoslijedu intervencija.