Rola leczenia usprawniającego w terapii choroby zwyrodnieniowej

Witold Witkowski

Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Prof. dr hab. n.med. Paweł Małdyk

Rehabilitacja medyczna – jest to nowoczesny proces leczniczy i oznacza takie postępowanie, które ma na celu przywrócić osobę niepełnosprawną do normalnego życia społecznego lub w miarę możliwości stworzyć jej funkcjonalne warunki do samodzielnego bytowania.

Polski model rehabilitacji 1. Powszechność rehabilitacji

– dostępność świadczeń rehabilitacyjnych dla wszystkich pacjentów potrzebujących pomocy

– wdrożenie rehabilitacji we wszystkich dziedzinach medycyny

2. Wczesne wdrożenie – działania rehabilitacyjne rozpoczyna się tak wcześnie jak to jest możliwe po rozpoznaniu choroby

3. Kompleksowość – rehabilitacja powinna dotyczyć wszystkich dziedzin życia

4. Ciągłość

Czy warto rozpoczynać rehabilitację u osób ze zmianami zwyrodnieniowymi narządu ruchu ? Kiedy należy zacząć rehabilitację ? Kiedy należy skończyć rehabilitację ?

Co trzeba uświadomić choremu przed rozpoczęciem rehabilitacji ?

Pacjent musi wiedzieć przed rehabilitacją, że : - choruje na chorobę przewlekłą, czyli rehabilitacja musi być do końca życia

- musi zmienić swoje dotychczasowe przyzwyczajenia życia codziennego

- zmniejszyć wagę ciała

- nie wszystko zrobi sam i być może będzie potrzebował pomocy innych osób

Podział rehabilitacji 1.Kinezyterapia 2.Fizykoterapia 3.Terapie manualne 4.Masaż

Profesor Dega stwierdził : „ Ruch jako lek nie ma substancji ani opakowania. Substancją tego leku jest pomysł zrodzony z nauki i doświadczenia. Jego podanie wymaga prawdziwego mistrzostwa”

Generalnie nie ma przeciwskazań do kinezyterapii Utrudnienia: Pacjent z trudnym kontaktem, dementywny. Pacjent, który wie lepiej.

Kinezyterapia

Cele kinezyterapii

• przywrócenie choremu możliwie maksymalnej sprawności fizycznej i psychicznej

• przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawach oraz siły mięśniowej

• poprawa czynności ośrodkowego układu nerwowego, reedukacja nerwowo – mięśniowa

• poprawa czynności układu oddechowego i sercowo - naczyniowego

kinezyterapia Techniki stosowane w kinezyterapii • ćwiczenia bierne – ćwiczenia wykonywane są przez

terapeutę lub przy pomocy urządzeń • ćwiczenia czynno – bierne – bierny ruch wykonywany

jest przez terapeutę i czynne rozluźnienie mięśni przez chorego

• ćwiczenia czynne – pacjent wykonuje sam ćwiczenia • ćwiczenia synergistyczne- pobudzenie i

współdziałanie mięśni znajdujących się w innych częściach ciała

• ćwiczenia ogólnokondycyjne • ćwiczenia w wodzie • pionizacja i nauka chodu

Bieżnia antygrawitacyjna służy do nauki poruszania się w odciążeniu

Marsz/ chód w rehabilitacji zmian zwyrodnieniowych stawów czyli Nordic Walking, BungyPump

Nordic Walking – czyli marsz z kijkami podobnymi do używanych w narciarstwie biegowym Od zwykłego chodu Nordic Walking różni się: - dłuższy krok marszowy, naprzemienne ruchy

kończyn górnych i dolnych są obszerniejsze - kijki służą do odpychania się w trakcie marszu, a nie do podpierania ciężaru ciała - w czasie odpychania się dłoń musi być

zaciśnięta na rękojeści ,rozluźnienie uchwytu następuje po minięciu linii ciała, wypuszcza się kij z dłoni (specjalne rękawiczki), a ruch kończy się wyprostowaniem ręki

- Aktywna praca stóp – wykorzystanie odbicia z całej stopy czyli tzw. przetaczanie – od pięty przez zewnętrzną część śródstopia i ruch kończą palce

Korzyści wynikające z uprawiania Nordic Walking 1. Bezpieczna forma ruchu z dodatkowym podparciem 2. Kształtowanie prawidłowej postawy ciała 3. Aktywizacja mięśni górnej połowy ciała 4. Odciążenie kończyn dolnych w porównaniu ze zwykłym marszem 5. Poprawa parametrów hemodynamicznych, zwiększony metabolizm 6. Usprawnianie osłabionych części ciała

Różnica długości kijów do BungyPump i Nordic Walking Kije do BungyPump powinny sięgać dołu pachowego ćwiczącego. Kije do Nordic Walking są około 20 cm niższe

BungyPump to wielofunkcyjny trening umożliwiający poprawę wytrzymałości i sprawności przy pomocy kijków z wbudowanym elementem oporowo – amortyzacyjnym ( obciążenie od 4 do 10 kg) Użycie kijków stymuluje właściwą postawę ciała, zwiększa płaszczyzną podparcia, poprawia symetrię ruchową, angażuje do pracy jak największą ilość mięśni. Podczas marszu poprzez rotację tułowia uruchamia się i wzmacnia obręcz barkową i mobilizuje się stawy kręgosłupa. Podczas marszu chronione są stawy nadgarstkowe i łokciowe. Tzw. normalny chód „Chodzenie na łokciach” powoduje przywiedzenie ramion do tułowia, napięte mięśnie karku i obręczy barkowej, brak jest rotacji tułowia i ruchów w stawach ramiennych. Ruch kończyny górnej odbywa się w stawach łokciowych w zakresie od 90 do 130 stopni. Tego typu technika chodu powoduje przeciążenia w narządzie ruchu i prowadzi do zmian zwyrodnieniowych.

Fizykoterapia Jest to wykorzystanie w celach leczniczych czynników fizycznych z jakimi spotykamy się w naturze lub różnych rodzajów energii generowanej sztucznie

Jakie pytania należy zadać pacjentowi przed zleceniem fizykoterapii ? 1. Czy nie ma choroby nowotworowej ? 2. Czy choruje na choroby serca – jakie ? 3. Czy ma wszczepy metalowe, gdzie ? 4. Czy ma padaczkę ? 5. Czy choruje na choroby przewlekłe?

Przeciwskazania do fizykoterapii :

• ciąża

• choroby infekcyjne i zakaźne

• implanty elektroniczne

• zaawansowane choroby serca

• zaawansowane zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych

• wszczepy metalowe

• choroba nowotworowa

Fizykoterapia • termolecznictwo – leczenie ciepłem lub zimnem

• wodolecznictwo

• światłolecznictwo - biostymulacja laserowa, laser wysokiej mocy

• elektrolecznictwo

• pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

• pole magnetyczne

• ultradźwięki

• fala uderzeniowa

Krioterapia

• Wskazania

• ostre zapalenia tkanek miękkich i stawów

• obrzęki pourazowe, pooperacyjne

• choroby zwyrodnieniowe układu kostnego

• choroby neurologiczne: np.: spastyczne niedowłady

Ciekły azot do -160 stopni

Zimne powietrze - 32 stopnie

Dwutlenek węgla -65 do -75 stopni

Hydroterapia

• Wskazania

• przewlekłe stany zapalne

• stany pourazowe

• zapalenia okołostawowe

• przykurcze bliznowate

• nerwobóle

• stany wyczerpania psychicznego

Tank do kąpieli wirowych kończyn dolnych

Tank do kąpieli wirowych Kończyn górnych

Laseroterapia

• Wskazania

• dolegliwości bólowe

• zmiany zwyrodnieniowe

• rany pooperacyjne

• owrzodzenia

• gojenie po urazach nerwów obwodowych

• opóźniony zrost kostny

Laser wysokoenergetyczny

Laser biostymulacyjny

Elektrolecznictwo

• W elektrolecznictwie wykorzystuje się do celów leczniczych prąd stały oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości

• Zabiegi wykonywane przy pomocy prądu stałego • galwanizacja – wykorzystuje się do zmniejszenia pobudliwości

nerwów, działania przeciwzapalnemu, w porażeniach wiotkich, w zaburzeniach krążenia obwodowego

• jonoforeza – wprowadzenie do organizmu jonów działających leczniczo przy pomocy pola elektrycznego,( lek w postaci płynnej), np.:

jod – blizny i przykurcze bliznowate wapń – zespół Sudecka, utrudniony zrost kostny

Elektrolecznictwo • Prądy małej (od 0, 5 do 500 Hz) i średniej

częstotliwości (4000 do 5000Hz)

• Prądy te wykorzystuje się do :

Elektrostymulacji nerwów i mięśni

Zmniejszenie napięcia mięśniowego (tonoliza)

Zmniejszenie dolegliwości bólowych

Porażenia wiotkie - zapobieganie zanikom mięśni, usprawnianie upośledzonych grup mięśniowych

Elektrostymulacja czynnościowa, np. nerwu strzałkowego

Pola magnetyczne

W lecznictwie stosowane jest pole magnetyczne indukowane przez stały prąd elektryczny – są to pola magnetyczne małej częstotliwości od 3 do 3000 Hz

Pole magnetyczne

• Wskazania :

• -choroba zwyrodnieniowa stawów

• reumatoidalne zapalenie stawów

• choroba Sudecka

• urazy więzadeł, mięśni i stawów

• trudno gojące się rany i oparzenia

• nerwobóle

• zaburzenia krążenia obwodowego

Ultradźwięki

Ultradźwięki są to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego

Fonoforeza – wprowadzenie substancji leczniczej przy pomocy ultradźwięków ( lek musi być w żelu)

Ultradźwięki

• Wskazania :

• zespoły bólowe w przebiegu chorób zwyrodnieniowych stawów

• entezopatie ( łokieć tenisisty, ostroga piętowa)

• zespół bolesnego barku

• nerwobóle

• przykurcz Dupuytrena

• blizny

• bóle poamputacyjne

Kinesiotaping

pacjent z wywiadem onkologicznym

Zasadniczo uważało się, że pacjent z wywiadem onkologicznym nie powinien mieć żadnej fizykoterapii i nie powinien leczyć się w sanatorium ( silne bodźce klimatyczne) przez 5 lat od zakończenia leczenia

Pacjent z wywiadem onkologicznym

Kinezyterapia i metody specjalne

Masaż leczniczy i terapia manualna

Fizykoterapia miejscowa

Choroba nowotworowa w trakcie leczenia skojarzonego

zalecane zalecane / możliwe do stosowania

zalecane/ możliwe do stosowania

Choroba nowotworowa do roku od zakończenia leczenia skojarzonego

zalecane zalecane zalecane/możliwe do stosowania

Choroba nowotworowa ponad rok od zakończenia leczenia skojarzonego

zalecane zalecane zalecane

Leczenie paliatywne zalecane zalecane zalecane

Zalecenia te nie dotyczą pacjentów z chorobą nowotworową : 1.Raka nerki 2.Czerniaka złośliwego 3.Białaczki 4.Chłoniaka złośliwego 5.Ziarnicy złośliwej

W takich przypadkach okres do rozpoczęcia rehabilitacji wydłuża się do 5 lat od zakończenia leczenia skojarzonego

Pacjent z wywiadem onkologicznym Leczenie uzdrowiskowe

Choroba nowotworowa w trakcie leczenia skojarzonego

przeciwwskazane

Choroba nowotworowa do roku od zakończenia leczenia skojarzonego

Przeciwwskazane (nie dotyczy raka piersi i raka krtani)

Choroba nowotworowa ponad rok od zakończenia leczenia skojarzonego

Wskazane ( nie dotyczy raka nerki, czerniaka złośliwego, ziarnicy złośliwej, białaczki, chłoniaka złośliwego)

Możliwość leczenia uzdrowiskowego w zależności od okresu leczenia choroby nowotworowej

Pacjenci po leczeniu skojarzonym raka piersi i raka krtani mogą być poddani leczeniu uzdrowiskowemu od razu

Skierowanie na leczenie uzdrowiskowe 1.Po konsultacji lekarza onkologa 2.Choroba nowotworowa nie powinna być wpisana na pierwszym miejscu w rozpoznaniu

Telerehabilitacja Czyli kontrola wykonywanych ćwiczeń przez chorego w domu przez terapeutę z wykorzystaniem komputera

Kiedy skończyć rehabilitację ? Nie ma efektów przeciwbólowych Nie ma poprawy funkcji Pacjent nie chce ćwiczyć Wybór optymalnego terminu do leczenia operacyjnego

Pacjent na zakończenie leczenia w poradni rehabilitacyjnej powinien otrzymać instruktaż ćwiczeń do domu.

Jakie skierowania wystawiamy do poradni rehabilitacyjnej?

Dlaczego warto współpracować z fizjoterapeutami 1. Spędzają więcej czasu z chorym niż lekarz. 2. Pacjenci opowiadają im różne rzeczy, również dotyczące stanu zdrowia, o których „zapomnieli” wspomnieć lekarzowi. 3. Wymiana informacji o postępach w leczeniu chorego, ewentualna modyfikacja planu leczenia.

Dziękuję za uwagę