LITERA A GŁOSKA

WYMOWADOLITEROWA

• MAMA

• BRAT

• KOT

• DAMA

INNA NIŻ ZAPIS ORTOGRAFICZNY• KRĘPY

• STRZAŁ

• WSZYSTKO

• KOTWICA

• DŹWIG

NIE MÓWIMY GŁOSKAMI, CZYLI JAK?

suma głosek = wyraz

wpływ sąsiedztwa upodobnienie

ZBADAJMY, POSŁUCHAJMY• KRZYWDA

• WSZAK

• ROZPACZ

• PODSTAWKA

• MÓZG

• RÓD

• GŁÓD

• ZEWSZĄD

• WIATR

• ZWIÓZŁ

• PROŚBA

• PASTERZ

• MODLITWA

• ŚWIATŁO

• STWIERDZIĆ

• GŁAZ

• STRZEGŁ

• WYWIÓDŁ

• WYWIEŹĆ

WNIOSEK

• PISMO JEST ZŁUDNE!

• CZĘSTO NIE CZYTAMY DOKŁADNIE TAK, JAK WYRAZ JEST ZAPISANY!

• (JUŻ WIEMY, DLACZEGO DZIECI ROBIĄ BŁĘDY ORTOGRAFICZNE )

FONETYKA WEWNĄTRZWYRAZOWA

NAGŁOS ŚRÓDGŁOS WYGŁOS

- WYGŁOS WYRAZOWY- WYGŁOS ABSOLUTNY

CZY SĄ JAKIEŚ ZASADY?• MÓZG

• RÓD

• GŁÓD

• ZEWSZĄD

• WIATR

• ZWIÓZŁ

• GŁAZ

• STRZEGŁ

• WYWIÓDŁ

• WYWIEŹĆ

• PASTERZ

• PODPOWIEDŹ:

W JĘZYKU POLSKIM SPÓŁGŁOSKI LUB GRUPY SPÓŁGŁOSEK NA KOŃCU WYRAZU (PRZED KROPKĄ, PRZECINKIEM, DWUKROPKIEM), PO KTÓRYM JEST PAUZA, SĄ UBEZDŹWIĘCZNIANE!

CZY SĄ JAKIEŚ ZASADY?• MÓZG MUSK• RÓD RUT• GŁÓD GŁUT• ZEWSZĄD ZEFSZONT• ZWIÓZŁ ZWJUSŁ• GŁAZ GŁAS• STRZEGŁ STSZEKŁ• WYWIÓDŁ WYWJUTŁ• WYWIEŹĆ WYWJEŚĆ• PASTERZ PASTESZ

• PODPOWIEDŹ:

W JĘZYKU POLSKIM SPÓŁGŁOSKI LUB GRUPY SPÓŁGŁOSEK (Z WYJĄTKIEM M, N, R, L, Ł) NA KOŃCU WYRAZU, PO KTÓRYM JEST PAUZA, SĄ UBEZDŹWIĘCZNIANE!

SPÓJRZ NA POCZĄTEK WYRAZU• KRZYWDA KSZYWDA

• ŚWIATŁO ŚFJATŁO

• STWIERDZIĆ STFJERDŹIĆ

• ZWIÓZŁ ZWJUSŁ

• STRZEGŁ STSZEKŁ

• WSZAK FSZAK

• PODPOWIEDŹ:

• ZBITKA/GRUPA SPÓŁGŁOSEK NA POCZĄTKU WYRAZU WYMAWIANA JEST ALBO DŹWIĘCZNIE, ALBO BEZDŹWIĘCZNIE ZALEŻY TO OD SĄSIEDZTWA GŁOSEK.

• NAJCZĘŚCIEJ DECYDUJE PIERWSZA SPÓŁGŁOSKA W ZBITCE

WEWNĄTRZ WYRAZU• PODSTAWKA POTSTAFKA

• ZEWSZĄD ZEFSZONT

• PROŚBA PROŹBA

• PODSZEPT POTSZEPT

ALE:

• KOTWICA KOTFICA

• PODPOWIEDŹ:

O DŹWIĘCZNOŚCI LUB BEZDŹWIĘCZNOŚCI CAŁEJ ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWEJ WEWNĄTRZ WYRAZU DECYDUJE OSTATNIA SPÓŁGŁOSKA TEJ ZBITKI

UPODABNIAĆ, ALE NIE ZNIEKSZTAŁCAĆZapis literowy Tak czytaj/ norma

wzorcowaTak możesz przeczytać/ norma potoczna

Tego unikaj/ niepoprawne

trzeba tszeba czszeba czebawszystko fszystko szystkopodtrzymać pottszymać poczszymać poczymaćtrzy tszy czszy czydrzewo drzewo dżrzewo dżewodrzwi drzwi dżrzwi, dżwi dźwizbiegł zbjekł zbjek, zbjegłkrólewski krulefski kruleski

DLACZEGO SĄ GRANICE UPODABNIANIA?

• NIECHLUJNOŚĆ WYMOWY, BYLEJAKOŚĆ UTRUDNIA ZROZUMIENIE

• ZA DALEKO IDĄCE UPODABNIANIE, ZMIENIANIE GŁOSEK W WYRAZIE MOŻE PROWADZIĆ DO POWSTAWANIA INNYCH WYRAZÓW PRZEKAZ JEST WTEDY WIELOZNACZNY, NIEZROZUMIAŁY

• TRZY TSZY, CZSZY, CZY CZY

• TRZYJ TSZYJ , CZSZYJ CZYJ CZYJ

FONETYKA WEWNĄTRZWYRAZOWA• ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W NAGŁOSIE:

• PIERWSZA SPÓŁGŁOSKA DECYDUJE O DŹWIĘCZNOŚCI, NP. WRZASK, BRZEMIĘ, PRZERWA, KWIAT,

• WYJĄTKI – ZBITKI Z „W” – NP. WSZYSTKO

• ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W ŚRÓDGŁOSIE:• O DŹWIĘCZNOŚCI DECYDUJE OSTATNIA SPÓŁGŁOSKA ZBITKI W ŚRÓDGŁOSIE:

PROŚBA, MÓZGU, MÓŻDŻKU, PODSTAWKA• WYJĄTKI – ZBITKI Z „RZ” – POSTRZAŁ, PATRZĘ

• ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE W WYGŁOSIE:• WYGŁOS ABSOLUTNY• SPÓŁGŁOSKI LUB ZBITKI SPÓŁGŁOSKOWE (SPÓŁGŁOSKI WŁAŚCIWE) W WYGŁOSIE

ULEGAJĄ W JĘZYKU POLSKIM UBEZDŹWIĘCZNIENIU, NP. PAW, PISM, TRAKT, GWIŻDŻ, RÓZG, MÓZG, GWÓŹDŹ

POCZYTAJMY • CZY TO WIATR?

• CZY O NIEPRZYCIĘTE KRZAKI TRZEBA SIĘ ZŻYMAĆ?

• WYGRZEBAŁ SIĘ I WSTAŁ SZYBKO.

• NIEPOTRZEBNIE KRZYCZY PAN BRZUCHOMÓWCA.

• ZDZIWIONY JAN MIESZKA W MIEJSCOWOŚCI BRZEG.

• TEGO ODKSZTAŁCONEGO SKRZATA TRZYMA ZA CZWARTY GUZIK

• KUPIŁA WCZORAJ GRZANEGO WINA LITR.

• PATRZ! JAK SIĘ TRZĘSIE! PEWNIE NIEPOTRZEBNIE STAŁ NA DESZCZU I ZMÓKŁ.

• USŁYSZAŁ GWIZD. NIE GWIŻDŻ!

• A ON GWIŻDŻE WCIĄŻ.

DOBRY LEKTOR, CZYLI „NAJEDZONY” LEKTOR• NIE „POŁYKAMY” GŁOSEK ANI NA KOŃCU, ANI TEŻ WEWNĄTRZ WYRAZÓW:

• CHCIAŁABYM CHĆAABM• PISAŁEM PISAEM• ZANIÓSŁ ZAŃUS• WEZWAŁ WEZWA• PRZYWIÓDŁ PSZYWJUT• WYWIÓDŁSZY WYWJUTSZY

POPRACUJMY • LUDWIK JERZY KERN , SZCZEPAN SZCZYGIEŁ

SZCZEPAN SZCZYGIEŁ

Z GRZMIĄCYCH BYSTRZYC

PRZED CHRZCINAMI

CHCIAŁ SIĘ PRZYSTRZYC.

SAM SIĘ STRZYC

NIE PRZYWYKŁ WSZAKŻE,

WIĘC DO SZWAGRA

SKOCZYŁ: „SZWAGRZE!

SZWAGRZE, OSTRZYŻ

MNIE CHOĆ KRZTYNĘ,

GDYŻ MAM CHRZCINY

ZA GODZINĘ”.

„NIC PROSTSZEGO

SZWAGIER NA TO.

ŻONO, BRZYTWĘ

DAJ SZCZERBATĄ!

W RŻYSKO BĘDZIE

STRZECHĘ SZCZYGŁA

TA SZCZERBATA

BRZYTWA STRZYGŁA...”

USŁYSZAWSZY

STRASZNĄ WIEŚĆ,

SZCZEPAN SZCZYGIEŁ

WRZASNĄŁ: „CZEŚĆ!”

I PRZEZ GRZĄDKI

POZA SZOSĄ

NIESTRZEŻONY PRYSNĄŁ W PROSO

PRZECZYTAJMY• PIOTR TRZPIOT, PIOTR KMOTR Z ŁOTRÓW ŁOTR. PIOTR ŁOTR, ŁOTROM

KUMOTR. JESIOTR NURA W PRUT, A PIOTR ZA NIM W BRÓD.

• DZIEWCZYNA WCZEPIONA W ZBAWCZĄ PORĘCZ.

• ROZSTRZYGNIJ WRESZCIE: OSTRZYŻONO, OGOLONO, CZY TYLKO POSTRZĘPIONO.

• ROBERCIE! ROZUMIESZ OPATRZNOŚĆ W SPOSÓB OPACZNY!

UPODOBNIENIA MIĘDZYWYRAZOWE

FONETYKA MIĘDZYWYRAZOWA

nagłos śródgłos wygłos nagłos śródgłos wygłos

KIERUNEK UPODOBNIENIA

FONETYKA MIĘDZYWYRAZOWA

wygłos nagłos

WYRAZ 1 WYRAZ 2

UDŹWIĘCZNIENIE

zapis wymowabrat Dawida brad dawidawrzask dziecka wrzazg dźeckakoszyk wiśni koszyg wiśńipięć bochenków pjeńdź

bochenkufobiad gorący objad goroncy

UBEZDŹWIĘCZNIENIE

zapis wymowaprzecież to pszećesz tobez tego bes tegoogród pana ogrut panagwiazd cud gwjast cutsmak ciasta smak ćasta

SPRÓBUJMY• JEŹDZIĆ ZBYT DALEKO POCIĄGAMI NIKT ZA BARDZO NIE LUBI. RZADKO

JEDNAK ZDARZA SIĘ TAK GŁĘBOKA NIECHĘĆ DO POCIĄGÓW JAK MOJA.

UNIKAM ICH BARDZIEJ NIŻ CZEGOKOLWIEK INNEGO W ŚWIECIE. OD CZASU

DO CZASU MUSZĘ JEDNAK Z NICH KORZYSTAĆ. DZIŚ WŁAŚNIE MUSIAŁEM

POJECHAĆ DO MIASTECZKA POD POZNANIEM PO SAMOCHÓD

NAPRAWIANY W TAMTEJSZYM WARSZTACIE. PODRÓŻ TA NIE MIAŁA BYĆ

DŁUGA, ALE ZŁOŚĆ I NIECHĘĆ DO NIEJ BYŁO WIDAĆ NA MEJ TWARZY

WYRAŹNIE. PUNKTUALNIE ZA DZIESIĘĆ DRUGA BYŁEM NA DWORCU.

(Syr 6,5-17)Miła mowa pomnaża przyjaciół, a język uprzejmy pomnaża miłe pozdrowienia. Żyjących z tobą w pokoju może być wielu, ale gdy idzie o doradców, [niech będzie] jeden z tysiąca! Jeżeli chcesz mieć przyjaciela, posiądź go po próbie, a niezbyt szybko mu zaufaj! Bywa bowiem przyjaciel, ale tylko na czas jemu dogodny, nie pozostanie nim w dzień twego ucisku. Bywa przyjaciel, który przechodzi do nieprzyjaźni i wyjawia wasz spór na twoją hańbę. Bywa przyjaciel, ale tylko jako towarzysz stołu, nie wytrwa on w dniu twego ucisku. W powodzeniu twoim będzie jak [drugi] ty, z domownikami twymi będzie w zażyłości. Jeśli zaś zostaniesz poniżony, stanie przeciw tobie i skryje się przed twym obliczem. Od nieprzyjaciół bądź z dalekai miej się na baczności przed twymi przyjaciółmi. Wierny bowiem przyjaciel potężną obroną, kto go znalazł, skarb znalazł. Za wiernego przyjaciela nie ma odpłaty ani równej wagi za wielką jego wartość. Wierny przyjaciel jest lekarstwem życia; znajdą go bojący się Pana. Zdobywanie mądrości. Kto się boi Pana, dobrze pokieruje swoją przyjaźnią, bo jaki jest on, taki i jego bliźni.

SAMOGŁOSKI W JĘZYKU POLSKIM

SAMOGŁOSKI NOSOWE

•IDĘ Z MAMĄ NA MSZĘ.

•IDE Z MAMOM NA MSZEM.

•IDE Z MAMĄ NA MSZE.

SAMOGŁOSKI NOSOWE

•IDĘ Z MAMĄ NA MSZĘ.

•IDE Z MAMOM NA MSZEM.

•IDE Z MAMĄ NA MSZE.

KONIEC WYRAZUSamogłoska ą Samogłoska ęNa końcu wyrazu wymawiana jako -ą Na końcu wyrazu wymawiana jako -emamą idekupują kupujebułką bułkemszą msze

NOSOWE Ę, Ą WEWNĄTRZ WYRAZU – TYLKO PRZED SPÓŁGŁOSKĄ SZCZELINOWĄ• SPÓŁGŁOSKA SZCZELINOWA – S, Z, SZ, Ż (RZ), F, W, Ś, Ź, CH (H)

• MĘŻCZYZNA• WĘSZYĆ• KĄSAĆ• KRĄŻYĆ• WIĘŹIĆ• CZĘŚĆ

SAMOGŁOSKI NOSOWE – JAK CZYTAĆ „Ę” I „A”Litera ę/ ą w tekście Typ głoski po literze ę/ą Wtedy czytaj

bęben, bąbel, rąbać, kąpiel [p], [b] – głoski dwuwargowe, zwarte

bemben, bombel, rombać,kompjel

stąd, tędy, kręta, ręce, prędzej

[t], [d], [c], [dz] – głoski zwarto-szczelinowe

stont, tendy, krenta, rence, prendzej

rączka, ręcznik „cz”, „dż” ronczka, renczńikkącik, wędzić, pędzić,mącić

[ć] „ć”, „ci”, [dź] „dzi”, „dź”

końćik, weńdźić, peńdźić, mońćić

ręka, męka, pręga, wstęga,mąka, drągi

[k], [g] [reŋka] [meŋka] [preŋga] [fteŋga] [moŋka] [droŋgi]

wziął, wzięli, zmiął [ł], [l] wźoł, wźeli, zmjoł

ZDANIE PO ZDANIU• Z CZESKICH STRZECH SZŁO CZECHÓW TRZECH.

• WYINDYWIDUALIZOWALIŚMY SIĘ Z ROZENTUZJAZMOWANEGO TŁUMU.

• WRESZCIE NASZ ANDRZEJ ZJADŁ JABŁKO PRZED ŚNIADANIEM I POSZEDŁ NAD STAW, BO MÓGŁ TAM USŁYSZEĆ WIATR.

• MÓJ MĄŻ STĄD CZMYCHNĄŁ, BOJĄC SIĘ UKĄSZENIA WĘŻA.

• PŁACZĄCY ANIOŁ WZIĄŁ COŚ NA ZĄB.

• CHLUSNĄŁ WODĘ NA RĘCE I NA WĄSY.

• W GĄSZCZU WYWĘSZYŁ ŁABĘDZIE DEPCZĄCE ŻOŁĘDZIE.

• ODPĘDZAŁ RĘKĄ NATRĘTNEGO BĄKA, KTÓRY NIEPOSTRZEŻENIE SPADŁ ZZA FIRANKI.

• JEJ PIĘCIU ZIĘCIÓW PRZEBRAŁO SIĘ ZA KSIĘŻY I CHODZIŁO PO KOLĘDZIE, BY ZBIERAĆ PIENIĄDZE.

• SPONTANICZNIE POWINSZOWAŁEM INTELIGENTNEMU INŻYNIEROWI AWANSU, KTÓRY OD DAWNA MU SIĘ NALEŻAŁ ZA BEZPRECEDENSOWE I KUNSZTOWNE ZSYNCHRONIZOWANIE OBRAZU Z DŹWIĘKIEM W FILMIE O KONSPIRACJI.

• TEN BLONDYN ANTEK MIAŁ DO NAS PRETENSJE O TO, ŻE NA PLANSZY DOCZEPIONEJ DO TRAMWAJU NIE ZAMIEŚCILIŚMY REKLAMY DŻINSÓW.

• AROGANCKI ELEGANCIK STAWIAŁ PASJANSA I CZYTAŁ ANONSE O ZAGINIONYCH KUNDLACH.

PRÓBA SIŁ • CZYTANIE Z LISTU ŚWIĘTEGO JAKUBA APOSTOŁA

• NAJMILSI:GDZIE ZAZDROŚĆ I ŻĄDZA SPORU, TAM TEŻ BEZŁAD I WSZELKI WYSTĘPEK. MĄDROŚĆ ZAŚ ZSTĘPUJĄCA Z GÓRY JEST PRZEDE WSZYSTKIM CZYSTA, DALEJ – SKŁONNA DO ZGODY, USTĘPLIWA, POSŁUSZNA, PEŁNA MIŁOSIERDZIA I DOBRYCH OWOCÓW, WOLNA OD WZGLĘDÓW LUDZKICH I OBŁUDY. OWOC ZAŚ SPRAWIEDLIWOŚCI SIEJĄ W POKOJU CI, KTÓRZY ZAPROWADZAJĄ POKÓJ.

• SKĄD SIĘ BIORĄ WOJNY I SKĄD KŁÓTNIE MIĘDZY WAMI? NIE SKĄDINĄD, TYLKO Z WASZYCH ŻĄDZ, KTÓRE WALCZĄ W CZŁONKACH WASZYCH. POŻĄDACIE, A NIE MACIE, ŻYWICIE MORDERCZĄ ZAZDROŚĆ, A NIE MOŻECIE OSIĄGNĄĆ. PROWADZICIE WALKI I KŁÓTNIE, A NIC NIE POSIADACIE, GDYŻ SIĘ NIE MODLICIE. MODLICIE SIĘ, A NIE OTRZYMUJECIE, BO SIĘ ŹLE MODLICIE, STARAJĄC SIĘ JEDYNIE O ZASPOKOJENIE SWYCH ŻĄDZ.

•