Embed Size (px)
DESCRIPTION
Short stories, 2012
Citation preview
GOTEN
Skopje 2012
Branko Prqa
Prikazni
obi~ni
za
lu|e
neobi~ni
Moderna realnost
Gaxet Manijak ............................................................................... 8
Breme na modernoto vreme........................................................... 9
Priroda vs. grad ........................................................................... 10
S$ se dvi`i, s$ e mobilno ............................................................ 11
1636-2012 ...................................................................................... 12
Kalap stavi, makedonsko semejstvo izvadi ................................. 13
Sakam da sum [vajcarija ............................................................. 14
Vo fabrikata za ~ove~iwa ........................................................... 15
Kontradiktoren lik ..................................................................... 16
Roditeli i deca
Deca ............................................................................................... 18
Roditeli ....................................................................................... 19
Ku~iwa i ma~iwa ......................................................................... 20
^i~ko Gli{o ................................................................................. 21
Eden svet ....................................................................................... 22
Detstvo .......................................................................................... 23
Kocka ili topka, pra{aweto tropka .......................................... 24
Izberi: Raj ili pekol .................................................................. 25
Razgaleni bo`estva ...................................................................... 26
Lu|e neobi~ni
Za mol~eweto ................................................................................ 28
^ovek-volk .................................................................................... 29
Brojka, zna~i... zna~i: brojka! ..................................................... 30
Tagata tvori, sre}ata ori ............................................................ 32
subotvA .......................................................................................... 33
\oa |on........................................................................................... 34
Seznajko ........................................................................................ 35
Smeni - ne meni ............................................................................ 36
Iluzija {to realnost zna~i ......................................................... 37
Priroda i op{testvo
Birokrat i jas ............................................................................... 40
^aj od Apoka Lipton ..................................................................... 41
Prirodna selekcija ...................................................................... 42
Bunt protiv ma{inata ................................................................. 43
O’Ruk MekAli{ter ....................................................................... 44
Mega Loman pravi lom ................................................................. 45
Evropa nema uvo za nas... nie nemame uvo za Evropa .................. 46
Kopitalizam ................................................................................. 48
Kamenizam .................................................................................... 49
Afrika rika, damata od sre}a civka ........................................... 50
Li~no, ili ne{to sli~no…
Vra}awe .........................................................................................52
Odewe .............................................................................................53
Eden den .........................................................................................54
Migot sega{en e minat .................................................................55
Gradot be{e ...................................................................................56
Prikaznava mo`e{e da bide napi{ana* .....................................57
Moeto jas, jasno ..............................................................................58
Realnosta e son e realnost e son... ...............................................59
Zrel za penzija ...............................................................................60
Mo-
der-
na
re-
al-
nost
8
Gaxet Manijak
- Jak sum jas, Gaxet Manijak! Sakam aparati, mali i
golemi, samo da se svetkavi, pla~am kako dete da gi
dobijam, a potoa od sre}a vreskam, si igram i se falam,
pa posle pet minuti gi zaboravam i druga igra~ka baram.
Kreatorot na igra~kite, potatkoto na Gaxet, sedej}i na svojot
prestol ova go slu{nal i si pomislil - Taka, moe bebe, i
taka nemam vreme za tebe, igraj si so igra~kite, dodeka jas
biznis teram, za du{ata tvoja vreme nemam. Ma [ina e moeto
vistinsko dete, kako raste taa znam, ja hranam i u~am kako
podobra da stane, pove}e da ja sakaat i da ja po~ituvaat, od
nea da zavisat, za bez nea da ne mo`at. - Kreatorot |avolski se
nasmevnal i vo mig na sebequbie viknal - Da, podanici moi,
jas sum carot-temnina, vie borete se za rakata na mojata Ma
[ina, nejzinite noze }e gi celivate, pred niv do posleden }e
umirate, dodeka taa ni solza nema da polee, zo{to srce zema,
a taa go nema. Mo`ebi sledniot model i so srce }e bide, samo
ti plati, pa i toa vo nejzinite gradi }e se klati!
Neboto zagrme i do`d zavrna. Kreatorot izleta na ulica,
a tamu - viulica. Racete toj gi ra{iri i kon kapkite gi
otvori, koga glej - najnovi do`dovni modeli!
9
Breme na modernoto vreme
Od muabet mi se zgaduva, od ~ove~kiot glas mi se slo{uva,
na glasnite `ici trepetot, na jazikot prepelkot, usni
koi se obli`uvaat, nos koj vdi{uva i kiva, tirada od
te~nosti i tkiva, s$ ne{to pliva i so glasot izbiva vo
eter, ili kon mene - beter!
Raka i~ ne mi podavaj, znam saka{ i jas da ka{lam i da se
tresam kako ti, no nema - znaj!
Ne javuvaj mi se ni na telefon, nemam vreme za laf-muabet
ili za bon-ton, imam rabota, pi{i mi na ~et onaka, ili
najdobro ostavi me na raat - ete taka!
Ako se sretneme na ulica, }e te odminam znaj, zatoa -
rabota si brkaj! Ne vikaj me ni na gosti, kafe ne pijam
zo{to talog ne sakam da plukam, makar da e i od Kra{,
nitu tvojata plunka vrz svoeto lice da ja imam - ba{!
Se gledame na Fejsbuk, tamu nema miris na luk, glas ne
vika, raka ne dopira, samo tekst i slika, pogledni, pa
prozorec zatvori i vo svojot svet zadovolen zaspi. Sonuvaj
sebe, a lu|e okolu tebe, a ti - pak li be!?
10
Priroda vs. grad
- Kako mo`am da se ispravam i pod ova nebo da se gordeam,
koga ni{to sum, ~esti~ka prav vo `ivotot frlena -
nasekade samo strav!? Sekoe dvi`ewe e bescelno, sekoe
miruvawe e besmisleno, burite me nosat tamu kade sakaat.
- Razmisluval taka mudrecot Dipre{, a do nego sedel
starecot Optim koj mislite mu gi pro~ital. - Ako denot
e svetol, a ti temen, zarem ne si onakov kakov {to saka{,
da, a ne kako svetot zapoveda, a? - Dipre{ odgovoril -
Mudro govori{, no pote{ko e da ostvari{... - no Optim
insistiral - A sepak, neli ti pravi{!?
I taka razgovarale dolgo bez zborovi mudrecite pod drvo,
a okolu niv - s$ viree, see, `nee i ne se kae, ne poglednuva
nazad, tuku tera napred, i ete - edna p~ela proleta, na cvet
sleta, cvetot radosno polen & donese i p~elata daleku od
mislitelite go raznese, vo krai{tata sivi i zadu{livi,
kade p~elite od stutkan vesnik umiraat, a cve}iwata vo
vazna veneat. I tamu nikoj ne razmisluva za prirodata
ili vselenata, a ako za brm~eweto se zboruva, toa ne e na
p~ela, tuku za najnov avtomobil koj se meri spored mo},
izgled i presti`... brrrrr - od mene i{!
11
S$ se dvi`i, s$ e mobilno
Tup-pa, kosmi~ko jajce krcka, singularitetot cup-tupka,
kvark-gluon supa, svetlina i atom, molekuli cel tom i
soedinenie, yvezden prav - jee!, yvezda, planeta i galaksija
- u{te nema “ja?”, organska materija - ete ja!, bakterija,
ameba edna, pa pove}ekleto~na, alga, gaba - be?, sun|er i
rastenie, crv, bez’rbetnik prv, koska i krv, riba, mamec
i vodozemec, vleka~, ptica i cica~, glu{ec i majmun,
~ovek i um, pe{tera, ogan `e`ok i trkalo - izum te`ok,
orudie, pa oru`je se trkala i teritorija sozdava, grad,
dr`ava, nepravda, vlada, rob i sloboda, socijalisti i
kapitalisti, parni ma{ini i digitroni, gramofoni i
kompjuteri, ce-de pleeri i tableti, mobilni telefoni,
telefoni mobilni, mobilni, de...
Dodeka pesnava svire{e vo pozadina, najnoviot model
na mobilen telefon so 13,7 milijardi godini evolucija
se najde na masata vo lokalnoto kafule pred ~ovekot
koj nema nikakov udel vo negovata istorija. Sepak, toj
na masa go stava, neka gleda tu|a glava, kako da e negovo
dostignuvawe, a ne na prirodata znaewe.
12
1636-2012
Galileo za tatko na modernata fizika go smetaat, Sonceto
e centar, a ne Zemjata, velel. - Toj se pravi ~atal! - narodot
ka`al, pa Galileo dur da trepne vo zatvor se najde. Ama
star i bolen bil, pa doma go zatvorile, neka tvori sam,
nikoj da ne znae tamam. Na mir silexiite ne go ostavale
kutriot starec koj nesonica go ma~ela, malku-malku
nekoja grutka zemja niz prozorec }e mu letnela, a na nea
poraka: „Bidi blagodaren {to Sonceto ne e centar, inaku
ova }e be{e ogan!”
Ah, na du{egri`nici nema kraj, polesno im e da mislat
na drugite, otkolku na svoite. Sakaat da ka`at glasno,
drugite da im se poklonat i da gi slu{aat lesno, inaku
mavaat! Napredokot i naukata gi mrazat, umetnosta
samo za pe{kiri ja biva velat, duhovnite vrednosti se
ni{to`ni, bitno e {to ima{, a ne {to si - slu{a{ li!!?
Zvukot na skr{enoto staklo odyvonuval dolgo vo taa
studena no}, i se slu{al daleku, daleku, vo vremeto i
prostorot odeknuva i duri i sega, ako o~i zatvori{ i
naslu{ne{, ete go - kr{{{{!!
13
Kalap stavi, makedonsko semejstvo izvadi
Se vozat vo avtomobilot na ̀ ivotot ma` - voza~, soprugata
do nego, mapa ~ita, kade da odat ka`uva, }erkata zad niv
zboruva, prikazni izmisluva i gi zabavuva, a maliot vo
sedi{te vrzan, nervoza go fa}a, vika: „Mama, mama!”.
Pred niv nepoznati pati{ta, opasni krivini, na mesta
odroni. Patot e lizgav i so dupki ispolnet - plas! - maliot
zaplakuva, mama go te{i, }erkata ni{to ne zabele`uva i
vo svojot svet likovi i slu~ki sozdava, nea realnosta ne
ja zasega. Ma`ot, pak, samo na realnosta misli, vremeto
go ma~i, prostorot go stiska, se izmori ba{ - ej, gasta ja
pu{ta{! - a okolu niv nepoznatoto yirka, opasno trepka!
Prodol`uvaat.
- No, kade? - Koj znae!? - Samo gas pritisni i zabi stisni!
14
Sakam da sum [vajcarija
Sakam da bidam neutralen, da ne mi e gajle po cel den,
svetot neka se trkala, jas }e si peam “tra-la-la”, drugi
neka se gri`at i nokti neka grizat, a jas }e kuliram i sok
od ananas }e si pijam, siroma{tijata e preku ogradata,
Rom~iwata vo tu|i kontejneri ripaat, bezdomnicite na
drugo mesto dom nemaat, a kesata so |ubreto na kom{ijata
ne e pred mojata vrata, voza~ite ne se nasilni, na babi~ki
se nasmevnuvaat tie i na pe{a~ki ne im svirkaat - ne,
kni`arite se polni so lu|e, a ne butici, kafuliwa
i marketi, a opera, teatar i balet - karti se grabaat,
op{testvenite problemi se tema glavna, nikoj ne zboruva
za mobilnata oprema i v~era na ulica ne me opcuja, tuku
~asovnik mi podarija - da se penzioniram od realnosta,
aman!
15
Vo fabrikata za ~ove~iwa
Zemi glina jaka, napravi topka taka, pa glava, ra~iwa
i noxiwa, stavi kosa i nos, dup~i o~i i u{i i s$ taka
abecedno {to treba da ima ~ove~e edno. Vdahni mu duh i
talent so vozduh i stavi go na lenta proizvodna so drugite
~ove~iwa. ^ove~e izberi i na scena stavi. ^ove~eto pee i
igra, se vrti kako ~igra, a narodot pari~ki mu xitka, so
zlaten tu{ go obvitka.
Narodot od radost rika, se smee i vika - Sakam pak, aj! -
^ove~eto svoeto go pravi, a narodot go bodri - Pobrzo, daj!
- Pari~ki daj, narode, znaj! - veli gospodarot, a tie
frlaat, za{to zabava u{te sakaat.
I taka no}i i dni ~ove~eto vrti-vrti, no na kraj se skr{i
- kakov krah! I sega {to - ah!? Gospodarot otvori upatstvo
ve{to i go pro~ita ova ne{to
“Ako va{ata igra~ka se rasipe, ne ja popravajte, vedna{
druga nara~ajte, poevtino e!”
16
Kontradiktoren lik
Edna{ sretnav eden prijatel, ostaren, no ne bel. I toj,
taka bez povod i pri~ina, mi raska`a prikazna edna.
- Jas sum vnuk na komunist, da, dedo mi be{e kapitalist, vo
najgolemite bitki na Balkanot se bore{e, da, toj fabrika
i nekolku ku}i ima{e, be{e nagraden so deset kur{umi
i kitka {rapneli, toj ma` stan dobi za bore~kiot sta`,
nemu s$ {to ima mu odzemaa i na ruski generali podelija,
dedo mi nikoga{ ne go saka{e dedo mi, a ne se ni zapoznaa
na raat, zaradi ideologija velat.
A, denes ideologija nema, parite go vrtat svetot, tie se
religioznost i nauka, umetnost i politika, realnost i
soni{ta, balon koj se due, n$ butka i na site vo lice ni
puka. Jas po ideologija plukam, a parite gi preziram.
Toa mi go raska`a ovoj kontradiktoren lik i pred da
zamine se svrte i re~e so vik - Odam kniga da napi{am, pa
belki i ne{to }e spe~alam!
Rodi-
te-
li
i
de-
ca
18
Deca
- Stani od krevet, od koma! - te budat i rikaat - brzaj nazad
doma, - po telefon ti vikaat. A ti se smee{ i ne se luti{, ne.
I te spasuvaat koga drugo ne te lekuva. - Ne `ivee{ za
da misli{, tuku za nas da sozdade{! - te potsetuvaat. A
ti gi slu{a{, planski gradi{ i kako tie nadograduvaat
sonuva{, a tie mislat - samo kako da rasturat!
I gi gleda{ kako rastat, noze tegnat, pa|aat, stanuvaat,
pod tebe se protnuvaat i najposle - nad tebe poletuvaat.
Dodeka misli{ deka gi u~i{, tie tebe te u~at, no ti ne
slu{a{, pa pak svoeto go slovi{.
- Ne sum dete, tato! - veli toa, ve}e porasnato.
- Ne si, - priznava{ - no dodeka pod moj pokriv si, moj si!
I taka raspravijata no}ta ja za~nuva i denot go pre~ekuva.
Dvajcata bi ka`ale - dosta e, be! No, glavata e tvrda,
a zborot ne miruva i mrda, se v`e{tuva, pa zagoruva,
zagor~uva i na kraj pretekuva...
Majka ti dobro vele{e - mlekoto pretekuva, koga ne se
vnimava! - a ti ne slu{a{e kako {to ni tebe tvoeto dete
ne te…
19
Roditeli
- Nie sme narednici, slu{ajte n$ podanici. Koga }e re~am
“vo zbor!” da ne ~ujam zbor. Koga }e trepnam, il’ so prst
poka`am, ti da zastane{ i da ne mrdne{, ne!
A ti bega{, po svojot pat odi{ i ne se vrti{. Zastani,
svrti se, vrati se, ej ti! Imam u{te raboti da ti ka`am,
mudrost so tebe da spodelam. Moite denovi izminati za
tebe se idni, zapameti.
- No, ne se isti! - mi veli{ i se inaeti{.
- Slu{aj dete, `ivotot e princip i ravenka, ako edna{ se
primenilo, sekoga{ bilo, e i }e bide - no ti glava vrti{
i ne me slu{a{.
- Naukata e za bubalici - veli{, - sakam da `iveam, da me
nosat viulici, buba~kite vo glava me mavaat, strava! – so
raka mi odmavnuva{ i zaminuva{.
Svetot sega te ~uva, a mene... mene tvojata raka Sonceto mi
go pomra~uva.
20
Ku~iwa i ma~iwa
- Imam edno ku~e [arko, - raska`uva }erka mi. –
Dalmatiner e, so „r”, i sekako palavo, osven {to e {areno.
Go {etam sekoj den, go galam i pazam, od bolvi go ~istam i
prva da go bawam se mestam. Hrana ne mo`am da mu kupam,
no mo`am da go ranam. A, koga }e se povredi go le~am,
zavoi mu menuvam i go uspivam, so prispivna balada, kako
partizanka mlada.
Ete, sega koga vide deka e stokmeno i zdravo, te molam
kupi mi ku~e pravo!
21
^i~ko Gli{o
- Crtka crti~ka, topka topki~ka, glava, kru{a, uvo slu{a,
usta ka`uva, a raka povtoruva. - Takvi pesni~ki slu{ame
i od mali noze gi u~ime, no dali gi sakame ili samo taka
n$ u~ele - ne znaeme.
Sekoe se}avawe e malo sebe-la`ewe, sekoja emocija znae
{to }e ~uvstvuva, pa od ~uvstvoto pred vreme se opiva,
pesni zaviva i pod masa zavr{uva pred da se ka~i na nea,
il' pred da zapee.
- Strav mi e od stravot, zo{to stravot se pla{i od
pla{ewe - mi re~e eden ~ovek, a jas go poglednav na koso,
pa kriv mi se vide, i navistina vinoven ispadna, no
samo za sebe, za{to mene ni{to ne mi napravi, tuku samo
sebesi si na{teti.
^ovekot bev jas. Vpro~em, drugiot toj.
22
Eden svet
- Si bil eden svet nastanat od ni{to... - ili od s$
be{e, nejasno mi be{e, no prodol`iv na }erka mi da &
raska`uvam, za{to vozrasen sum - mora da znam! Tuka
mesto za somne` nema, ramenicite ne gi krevaj i glavata
ne ja ~e{aj, tuku - ni dva, ni tri, so prikaznata prodol`i!
- ... a bo`estvata koi go sozdale... - ili be{e od nego
niknale, ni toa ba{ ne mi e jasno, no prodol`iv lesno,
- tie se ispotepale, pa drugi zavladeale, s$ dodeka lu|eto
ne gi sozdale, a tie na traen odmor se upatile. „Nie
sozdadovme, a tie neka sfatat!” velele bo`estvata sebi~ni
i na tron sednale da pou`ivaat na raat - no ne deka sakaat,
tuku - zamisli! - moraat. Vsu{nost mislam deka ni tie ne
znaat zo{to se tamu, a nie tuka... vo glavata mi bie u`asna
buka.
A }erka mi po ~eloto - bam! - Tato, ne me la`i, Dedo Mraz e
preoble~en ~ovek, znam! - i lep~e so krem~e vo ustata - am!
23
Detstvo
Imav edna topka i taa be{e {arena, vistinska cup-tup-
tropka! No, koga eden den visoko nad asfaltot se krena
celoto dru{tvo zaneme od taa scena. A topkata ostana
skriena, tuku-taka si zamina.
Taguvavme mnogu i dolgo po nea, taa be{e na{a radost i
smea. Od noga do noga ode{e i sekogo go saka{e, razlika
ne poznava{e, nitu po broj bira{e, za pol, status, rod
ili vid nema{e vid, a se pla{e{e samo od na{iot yid -
nacrtaniot gol, ete taka, & se ~ine{e zol.
- Ne izbegav zaradi yidot stra{en, - od nea ni stigna
pismo eden den - tuku deka po~navte zaradi mene da
se karate. Sekoja noga saka{e da bidam nejzina, bez
tro{ka ~uvstvo na vina. Ve}e ne nosev radost i red, tuku
natprevar bezmilosen, pcost i jad. Jas zaradi va{ata
radost postojam i zatoa, eve, oddaleku po vas taguvam.
Nikoj ne & odgovori, za{to vo me|uvreme porasnavme i na
nea sosema zaboravivme. Edinstvenoto {to denes za toa
go znam e deka taa ne be{e vinovna, tuku vremiwata koi
stanaa, da ne se la`eme - gomna!
24
Kocka ili topka, pra{aweto tropka
- @ivotot e kocka, kaj i da se naso~i{ vo }o{ }e se udri{. -
rekol g-din Akcok, no g-din Akpot poinaku mislel
- @ivotot e topka, kaj i da se svrti{, na isto }e se vrati{.
I dodeka tie se raspravale, decata kocki redele i so topki
igrale i ne se gri`ele dali }e se povredat, a posle - vikaj
- aj, ispla~i se i so igrata prodol`i. - Misleweto e za
vozrasnite, tie neka se ma~at i potat, svetot e misterija
vaka ili onaka, beskone~en velat, pa kaj i da se naso~i{,
na prav pat si. Tuku, ajde site na igrali{te - navamu!
No, vozrasnite ne slu{ale, i pak: - Topkata e glupost,
kockata e mudrost - edniot, a drugiot - Kockata ne ja
navreduvaj, }e se kae{, da znae{! - I se karaat, tepaat i za
predmeti krv pu{taat, a velat deka samo mislite vredat.
- Eden Aps so urda, molam!
25
Izberi: Raj ili pekol
Si bila edna Venera, ubava i bleskava, `ena na Amon Ra ja
mislele, no taa bila samostojna, so visok stas, prekrasen
glas i kosa kako svila, da takva bila. § se voshituvale ma`i
od sekade, a `enite kako nea da bidat sakale.
- Ne sudi spored nadvore{niot izgled, ti `en~e i ma`e,
izgledot mo`e da la`e! - rekol eden mudar ~ovek, a tie go
proglasile za `enomrazec i po dru{tvenost mu dale kec.
No, do{ol den koga velot na ubavinata padnal i otkril ne{to
{to nikoj ne o~ekuval. Venera go poka`ala svojot vistinski
lik - grd, stra{en i za so`ivot nepodoben. A lu|eto - begaj,
kako bez glava, od taa groteskna stava gi fatila strava.
- Sega e docna, narode! - ka`al mudrecot i dodeka okolu nego
pa|ale glavi roj, se smeel kako Du{ko Dolgou{ko, odlepil i
toj. No, sekoja promena bara `rtva, pa taka i ovaa. Onie koi
ostanale izgradile eden nov svet vo koj vistinata e pobitna
od povr{inata na ne{tata.
- No, zarem mora da patime zo{to na vreme ne mislime? - me
pra{a }erka mi.
- Emi... ne znam, ti ka`i mi!
26
Razgaleni bo`estva
Vo stara Grcija eden den Zevs od zdodevnost so o~ite levo-
desno {aral, pa po zadnicata na sluginkata edna molwa &
svetnal. Vedna{ dotr~ala Hera da go kara. - [to pravi{
bre, kako detence si malo, more! - A Zevs mo}en, na site
bo`estva glaven stra{no se nalutil, no si premol~il.
- Podobro da si }utam, otkolku zboroven }otek od `ena
da jadam! - Izlegol nadvor, pa s$ ne{to mu pre~i, sekoj
zvuk go pecka i uvoto mu go recka. No, se smiril kone~no
i jabolka od drvo si nabral, no koga ja griznal crv od
nea izlegol i mu se nasmevnal. Zevs na zemja se frlil,
so tupanici po nea mavnal i vikal - E, pa navistina od
nepravda ne se bega, Zevs sum jas mo}en ili bedna {ega!?
Na drugata strana od Zemjata bo`estvoto Brahma si sedelo
i ni{to od ova ne go zasegalo, zo{to imal ispravena stava
i ~ista glava. Koga - po glavata jabolko - tup! Ete ti go
Wutn zakonite na Brahma da gi smenel, a ovoj ne mu dal,
pa so Wutn se skaral, koj ne se raspraval, tuku ednostavno
Brahma ne go priznal. I ete pri~ina - za Brahma pla~ka!
Ete, deca, i bo`estvata imaat dilemi, no site edno znaat:
jabolkata se zdravi za telesnite problemi!
Lu|e
neobi~-
ni
Lu|e
neobi~-
ni
28
Za mol~eweto
- Mol~eweto e zlato - re~e eden mudar star drvar. No, toj
v {uma sam `ivee{e i drva se~e{e, pa si gi delka{e i so
nikogo ne zboruva{e.
- Toa ne e vistina - se pobuni toj - so drvjata zboruvam
sekoj den! A, tie znaat da slu{aat, vistinski se zen. Moite
tajni gi znaat i mi veruvaat. Mo`ebi nekoi od niv }e
sec-secnam, no tie se hrabri, znaat deka zada~ata im e na
mojata sek-sekira da & slu`at.
Koga, tras! - drvo po glava. Drvarot na zemjata se prostre i
od svetov se prosti, a drvoto si pomisli:
- Svoeto pravilo da go primene{e, sega `iv }e ode{e.
29
^ovek-volk
Eden ~ovek ripa, na cel glas vika, maska vadi i na masa
skoka, a od masata letna na ulica, kakva gletka i zbuneti
lica!
- Gledaj, volk - vika narodniot polk, postroen vo redica,
na trotoar i ulica, ~eka zeleno svetlo da trgne vo napad,
za uspeh gladen, toj rod jaden.
A volkot e ve}e odamna daleku, za nego nema duma koga e vo
{uma, a sonceto - pe~i, po negovite ple}i! Vetrot duva i
kosata mu ja branuva, a trevata ne`no go gali po glavata.
No, stomakot po~na da mu vie, mu se jade i pie, revolucii
mevot kreva, pa i nogata na ~ovekot-volk ja krena.
- [to da se pravi... - se pomiril volkot, pa opa{ svitkal,
~ove~ka maska stavil i vo svojot rod se vratil.
30
Brojka, zna~i...
- Eden zemam i somnitelno go ispituvam, da priznae go
pritiskam, no toj mol~i, cvrst e i otporen, za brojkite
e osnoven. Na raat go ostavam i vrz glava na eden drug go
stavam. Taka dobivam dva, - mi re~e g-|a Opsesivska vo
edna prilika.
- Nekoe vreme sum mirna, - prodol`i taa - za{to dva ne mi
dava migrena, za razlika od nejziniot sledbenik - tri - toj
e kako jadewe so kari. Mi pravi nervozi i gasovi, nokti
grizam, kosi kubam, treperewe ima vo mene, a svetot toa
go znae pa se smra~uva, mi se zakanuva i nepredvidliv
stanuva.
I toga{ baram, levo-desno gledam, nova brojka nao|am,
prava sostojka koja }e spoi dva i dva - vo ednina
~etvorono`na. I ete ja, sovr{ena i ne`na, tivka, kako
sonce izgreva, te{i i sovetuva, gali i uspokojuva - g-|ata
se smiri i o~ite gi zatvori.
31
... zna~i: brojka!
- I taman o~ite gi zatvoriv, koga „Ej, kade?” ~etvorkata
zamina i so edna petka me ostavi, a taa e gorda i za
sovr{ena se smeta. „Sovr{enstvoto ne postoi, toa e
beskone~nost, nula vsu{nost!”, ja poni{tiv so eden zamav.
Nabrzo se pokajav, za{to {estkata kobna mi dojde so
nasmevka zlobna. Brzo ja tresnav so edinica i ete ti -
sedmica! Vo red, so nea }e se spravam, taa e premin, na
lo{iot zamena i kon pro~istuvawe pateka. Ajde um, dodaj
u{te eden i ete ti osum! Povtorno celost i na duhot
krepost.
- No, umot e ~udna yverka, edna prava nemirka, samo
pove}e i u{te saka, pa devetkata sestra na {estkata ja
skoka i ponatamu s$ povtorno da pominuva, no desetkata
go smiruva, sepak kratko - toj prodol`uva! - s$ do
{esnaesetkata, i toga{... – g-|ata ja zavr{i prikaznata i
vo bessoznanie potona.
32
Tagata tvori, sre}ata ori
- Ne sakam da sum sre}en, no nitu beden, - ka`al eden
G-din Mr~en. - Sre}ata e minliva, pa samo na tagata te
potsetuva, koja pak, e vistinski stabilna slika, ne rika
nitu vika, samo tlee, te ma~i i du{ata ja tol~i...
- Zo{to saka{ tol~ewe, a ne milina il' peewe? – go
pra{ale lu|eto.
- More, podobro da tol~i, a glasot da mol~i, taka odnatre
gori, a rakata tvori; ako radost see i vo du{ata gree,
glasot se smee, a rakata bez pri~ina mavta, samo za{to
taka saka! - zavr{il i na site vedna{ im se zgadil.
[{{{... tie ne znaat deka koga se veselat, negovi pesni
peat.
33
subotvA
Eden den g-din Kni`ule vo avtobus se ka~i, koga eden i
drug i tret - so pogled go zaka~i. O~i vrz negovata glava
svetkaat, misli{ vo sekoj mig i race }e po~nat da mavaat.
A toj se stutka i vo mislite svoi - bri{ka.
Stanica po stanica avtobusot minuva, no dru{tvo g-din
Kni`ule ne dobiva. Narodot okolu nego se stiska i go
pritiska, ne e niven - saka da go isturka.
- Ako izlezam sega od strav, nema da bidam prav. Mora da
se istrae, pa {to saka neka bide! - pomisluva toj, a okolu
nego prazni pogledi roj, kiseli mirizbi, laf muabeti,
kako muvi od glava na glava sletuvaat, u{ite gi polnat, a
nikako glavite da gi napolnat.
- Nezasiten e ~ove~kiot rod - g-din Kni`ule zaklu~i i na
negovata stanica isko~i, koga ~udo - svetot se dvi`i, a toj
stoi!
34
\oa |on
Si bil eden g-din \on, koj go gazele kako sakale, a toj samo
trpel i u{te baral.
Dodeka negovata sopruga, g-|a Noga, go gazela i stiskala,
toj ja galel - Kam{ikot, oh da! - vikal i s$ vo nea se pikal.
- Do koga vaka? - go pra{ala prijatelkata g-|ica Vrvka.
- S$ dodeka |onot ne se izli`e, tebe problemot {to ti e!?
- & viknal toj, a taa vo solzi se nurnala roj, pa vo hrana se
vturnala dodeka slonica ne stanala od pusta `elba taa da
bide g-|a \onica.
A, zamislete ve}e bila!
35
Seznajko
- Slu{aj vaka, sega }e ti objasnam zo{to e taka, a ne
kako {to misli{ ti, vidi vaka... - mi zboruva eden
kvazi-filozof, - nau~nik? - }e pra{ate, - ili viden
lik, - }e pomislite, no ne, toj e obi~en majstor, duri ni
majstori{te za primer.
No, toj odgovorite na pra{awa `ivotni gi znae bitni,
site tajni pod dolgiot nokt na maliot prst mu se sobrani,
`onglira so kvarkovi i gluoni, kako da se portokali
i banani, duri i Higsoviot bozon od nego stravuva, pa
tajnata ne mu ja ka`uva, ama toj e car, na svetot gospodar
i sega e na misija mene da mi prenese del od mudrosta
negova dodeka {tekot mi go rasipuva.
Ne e negova vina, svetot denes ne{to ne {tima, planetite
se podredeni krivo, no nema ni{to {to ne mo`e da se
re{i za edno pivo. Ajde de!
36
Smeni - ne meni
Eden den g-din Poli se razbudil od son i se zapra{al - Eve
sum jas, a vo svetot buka, kakva e mojata uloga tuka? Do kade
dopira mojot glas na ovoj atlas? - Izlegol nadvor koga tamu
lu|e i nastani, vremeto - ne zastani, a sonceto - grej, izlezi,
pa zajdi, s$ bez potreba od negovata raka ili najmala maka.
- Vidi, majkata, svetot navistina ne me ferma, mora da
dojde tuka do promena. - Se zafatil G-din Poli so nauka,
belki ne{to }e izmisli pa svetot }e go smeni, no nabrzo
sfatil deka naukata e prete`ok zalak za negoviot merak.
Kupil platno, boi, ~etka i ka~ket, pa so slikawe se fatil,
no po linii ~etiri-pet re{il deka toa ne e za nego zanaet.
- ]e napi{am prikazna i toa ne obi~na, tuku inspirativna
skazna, - no po naslovot molivot mu se skr{il i toj prili~no
se nata`il.
Sepak ne o~ajuval lesno ovoj lik, pa za pesna se fatil, no
i pticite gi izbrkal, potoa sportist stanal, ama posleden
stasal, a koga re~isi zabar bil od bu{ilkata se skril, duri
i parite od nego begale koga kako biznismen go videle...
Na kraj sfatil, i pravo re{il - Poli Ti~ar }e stanam, za{to
edinstveno taka ne{to }e smenam, a sebe nema da se menam!”
37
Iluzija {to realnost zna~i
Si bil eden g-din Kvark koj naedna{ is~eznal, a vo isto
vreme negoviot dvojnik g-din Kvar isparil. Pred da se
za~udite, treba da znaete deka vo ovoj svet lu|eto tuku taka
se pojavuvaat i is~eznuvaat, pa mo`e i na drugo mesto da
se pojavat, kako ni{to da ne bilo i na drugiot `ivotot
i rabotata da mu ja zemat, a ovoj }e se reinkarnira kako
cvet - vo tretiot svet.
Kakov natprevar i konkurencija luda, dene{ninata ne e
sigurna, a utre n$ ~ekaat sto ~uda. Vrti, trkalaj, vle~i
i butkaj i taka sekoj den, zaludno vika, ~ovekot rika. Toj
~ovek beden e pobeden, a denot mu e od beden pobeden. No, ni
pobednikot ne e ve~en i toj nekoga{ }e bide porazen. Ova e
svet na nesigurnost, egzistencijalni dilemi i nesre}i nemi.
I, ete go, g-din Kvar na mesto drugo pravi dar-mar! Ah, kakov
zamor... a za {to, koga velat deka svetov i taka e iluzija, a
lu|eto vo nego virtuelni bitija!? No, postoi i ne{to edno,
sosema realno. Toa stoi i ne se menuva, sekoj mu se poklonuva
i vo mislite go miluva. Nikoj ne znae da go imenuva, no sekoj
go posakuva, site boi na vino`itoto toa gi ima i koga }e go
dopre{ tivko i ne`no - {u{-{u{-{u{ka...
39
Pri-
roda
i
op-
{te-
stvo
40
Birokrat i jas
Si bila edna bukva „A”, nekulturno za~udena.
Koga re~enica da zapo~ne sakala, bukvata „Be” na pomo{
ja vikala. A taa kako ov~i~ka opa-la!, vedna{ dotr~ala.
I taka zaedno, vo nekoja redica pred {alter, zad kasa ili
pred rabotna masa, taa narodna rasa pred pekolnata vrata
stasa.
Cela zbrka od azbuka se redi, tamu ostrata na jazik „[”
sedi, a do nea „O”, verniot potr~ko. Go gledame i „Be”
povtorno nazad dreme i „A” so znak pra{alnik na kraj,
svitkan za vistinski birokratski raj!
41
^aj od Apoka Lipton
Edno dete so tele od Kina frli greda vrz edno dede bez
vina. Dede pla~e, kva~ka kva~e, jajce snese, svet donese,
ogan pe~e, narod igra, vince pie, kr{i lep~e.
- Trans, trans, tranzicija, bre! - site rikaat kako da nema
utre, kako da e posleden den na svetov beden - Dva-eden-
eden-dva-eden-dva, opa- pa!
- Kolku ubava brojka, ~ini{ magi~na, za narodnata masa
odli~na! Kupi, prodaj, vrz glavite svitkani igraj! - veli
g-din Medi Um, a narodot slu{a, po glavata „tup-bap!” i
misli tapani i zurli svirat, a toa „Aaa!” na steroidi od
ustite izleguvaat i vrz svetot pa|aat!
- Vremeto i taka ne postoi, v~era i utre e denes znaj, a sega
e vistinsko vreme za ~aj - re~e polkovnikot vo penzija i
~aj od Apoka Lipton na ogan - klaj!
42
Prirodna selekcija
Eden sneg se iska~il na breg, pa od visina gleda - pih! -
`iva beda!
- Koj ne e bel neka ne mi se dobli`uva! - rasisti~ki
izvikuva i nikoj ne mu mo`e ni{to, toj si bara na sebe
isto.
Ne, ne kako tebe, tuku kako niv - beli i ~isti, peglani i
mirizlivi, vo xebovite im {u{ka, vo glavite - duvka.
I ne samo snegot bel, tuku moreto sino i sonceto `olto,
vo eden glas izjavuvaat za vas: - Pod znameto moe, ne mo`e
sekoj da se kolne. Toa ti e prirodna selekcija brate,
ubavini imam da, no ne gi davam na sekoja baraba!
43
Bunt protiv ma{inata
- Nikoga{ ne bi si ja prodal gordosta za denar, toa
e navistina lo{ par! - g-din Bunt pomisluva, dodeka
rabotnata zada~a so nasmevka ja izvr{uva, a vo du{ata
gor~ina i ~ir, od nervoza vir koj te~e navnatre, pa
izbiva nanadvor, srceto ripa, no nema vik il' ne-daj-bo`e
egzistencijalen krik.
- [trafot na ma{inata ras{trafi go, mehanizmot ti
razlabavi go, neka strada taa, namesto tvojata gla’a!
- pomisluva, no - Nema problem, }e rabotam pove}e -
soop{tuva - kako kowot od @ivotinska farma – glasno
potvrduva.
No, sega e 2012, velat svetot e pri kraj, a ma{inata mele,
za nea e raj, ni{to ne ja zasega i kako utre da nema, tuku
samo denes i sega - a taka bi trebalo ~ovekot da si go
`ivee vekot. Namesto toa, pred papsan da stigne doma,
vo super-market toj se upatuva i o~ajot go mie vo bunarot
napolnet so proizvodi do dno - do koma...
No, ona {to g-din Bunt ne go znae e deka bunarot dno nema!
44
O’Ruk MekAli{ter
- Kupi-prodaj, pesna ne e osloboditelna, tuku zatvorsko-
narodna. No, {to da pravam, moram od ne{to da `iveam,
neli? - veli g-|a An Obi~, dodeka klu~ na brava od butikot
stava. Oblekata na raftovite utroto ja naredi, a mladata
narodna rasa stasa i razgraba, pa utre pak nova roba... rob
na ma|epsan krug, ajde ~ove~e od postela stani, O’ruk!
A eden drug, g-din ^enobi, znae deka narodot mora da jade
i pie, kupi-prodaj e negova pesna isto, vo prodavnicata
mora da e ~isto, pa fati ja metlata vedna{, zameti pred
da dojde narodot i s$ }e bide „a{!”
Eh, kolku sudbini se vrtat okolu-naokolu, kako na
cirkuski bini so butici, prodavnici, tezgi i marketi, i
pak - vo krug, o’ruk, dodeka ima kupuvawe, nema sopirawe,
a potoa ti{ina, na mislite buka stra{na!
45
Mega Loman pravi lom
- Sakam golemo i pogolemo, rasko{no i stra{no, tebe
da te stravuva, mene da me raduva, da znam deka ne sum
kone~en, tuku do neboto zgolemen i bogovite da gi ~uknam
po glava, da im se zani{a stava, statuata da im se zaseni
i vo mene da se smeni. - Vikal taka g-din Mega Loman, no
nemalo koj da go slu{ne, osven g-din Gol Man, koj iako
gol bil, za gordosta ~ove~ka se gri`el, pa site gi branel,
osobeno malite.
- No, ako ti si visok, narodot za tebe e nizok, zarem
tvojata noga okolinata da ni ja zagaduva, ili tvojata glava
sonceto da ni go zatskriva? Zarem ne e poubavo site da sme
ednakvi, pa za race da se dr`ime i taka da se zgolemime?
- Kakva hipi filozofija, sakam pragma i materija! Duhot
go preziram, beskone~en e znam, a ona {to ne se meri e
ednakvo na nula, neli? Kakva slava gluva ako nikoj ne ja
zdogleduva i so sebe ja sporeduva, pa da se pokloni i od
patot da mi se otkloni, - rekol Loman i so eden zamav -
Pav! - go napravil lom Man.
46
Evropa nema uvo za nas...
Si bila edna g-|ica Evropa, prostitutka poznata, so site
se onadela, samo ako v' xeb parata im {u{kala, za{to taa
skapo se prodavala, ama zadovolstvo na nivo davala. Koj
kaj nea bil na drugite im raska`uval - Brat, s$ {to saka{
ti dava, med i mleko - strava, kakva sloboda i u`ivancija,
}e odam pak znam, samo da se oparam.
I taka site koi vo pari~nikot te`ele kaj nea si odele i
omileni mu{terii & stanale, osven g-din Mak Edon koj bil
siromav budala, pa taa ne go sakala. - Smeni si go imeto,
da ne ti e baksuz, pa ti nosi pari~en kur{luz!? - rekla taa
niz smea i go gu{nala g-din Gr~ koj zadovolno vo son - ‘r~!
Mak ne sakal imeto da si go smeni, no re{il dobar kon site
da bide, belki dobra Karma }e go snajde. No, namesto toa
karma ka{a go sna{la, toj na site pomagal, kup nesre}ni
lu|e doma mu pominale, no samo go iskoristile. Ama toj
ne o~ajuval, sekoj den kaj g-|ica Evropa odel i instrukcii
primal. Oble~i se vaka, napravi taka, sega oboj si ja
kosata crvena, pa `olta i zelena, samo ne sina, mo`e
karirana i taka, da, sega stoj na glava, ispravi stava -
te`i glava? Ajde na psihijatar, de!
47
... nie nemame uvo za Evropa
G-din Mak Edon od silna maka na psihijatar zavr{il, no
problemot ne go re{il. Sekoj den starata dama, so iskusna
stava, na{iot Edon go ma~ela dodeka na kraj ne mu ka`ala.
- Ajde satar zemi, pa uvoto sec-ise~i i vo pismo stavi, pa
na mene isprati. Jas }e procenam dali toa e pogodno za
mojata vitrina, dali e dostojno. Tamu jas si ~uvam telesni
delovi-trofei od moite nesre}ni dodvoruva~i-orfei, pa
ako se smiluvam i gratis viza im davam.”
Rezultatite od analizata pristignale i za `al, glasele: -
Primerokot vo transport e uni{ten, ve molime pratete
ni drug v' tren!
- [to }e pravam ako i sega ne uspeam, treto uvo nemam?! -
se zapra{al g-din Mak, ama negovite sogra|ani ne go
slu{nale za{to i tie u{i nemale.
Zatoa u{i na~uli (ako u{te gi ima{) i dobro naslu{ni.
Slu{a{ li? Ete go: Eci-peci-sec... Ti si na red!
48
Kopitalizam
Vo eden svet lu|eto se ra|ale so kopito, i toa ne edno-dve,
tuku ~etiri na broj, a takvi lu|e - cel roj! Kaj i da slu{ne{
kas i kopito kako od asfalt se kr{i, toa ~ovekot tr~a svojata
zada~a da ja zavr{i. Od strana o~ite im gi pokrivale,
slu~ajno od patot da ne skr{nat i zada~ata da ne ja zavr{at.
Edinstvenite koi vo ovoj svet race imale, se razbira,
rabotodavcite bile, a niv nikoj nikoga{ ne gi videl, pa
{to se toa „race” se znaelo samo od prikaznite na babite i
dedovcite. Starite, pak, vo edno posre}no vreme `iveele,
ne razbirajte gre{no - i tie zada~i imale, no znaele deka
ako gi zavr{at site }e imaat, ne samo nadredenite da
si svirkaat. Sekade pesna i radost se orela, ne samo na
piedestalot ne~ove~en za mal del od niv odreden. Dali
tie `iveele vo zabluda ili ne, nema da raspravame, barem
sre}ni bile, no sre}ata, vaka ili onaka, e privid, ako
pred vidot nema yid - yidot go nema i~! S$ dodeka glavata
ne te zaboli...
Taka i na{ite pretci glavata si ja udrile, a od udarot eden
gen im se poremetil, pa namesto race kopita ni napravil.
I dodeka genot ne se ispravi, kas-kas-kaskaj ti!
49
Kamenizam
Si bilo edno vreme na nevidlivi yidovi. Vo toj svet
sekoja ve~er roditelite na decata ova im go raska`uvale:
- Si bile eden umetnik, pisatel i nau~nik. Umetnikot
slikal raboti ~udni koi nikoj ne gi prepoznaval, a koja
e korista ako narodot ne se raduval? Umetnikot edna
ve~er odel nakaj doma, koga - op! - kamen po glava go mava.
Mozo~nata brazda mu se razmrdala, pa vedna{ narodni
likovi nacrtala, narodot da se prepoznae i raduva -
toa e slika prava! Na pisatelot, pak, bez nasoka mu
{krtala rakata, pa duri vrz podot se simnala i nadvor se
obelodenila, koga - bum! - vo kameniot yid udril negoviot
um. Se stresol i vedna{ pesni za narodot da se veseli
napi{al. Si bil eden nau~nik koj izmislil ma{ina za
~itawe na mislite, kaj i da ja naso~el drugiot vedna{
zboruval bez usta da otvorel. - Opasna ma{ina e toa, - mu
ka`ale, no toj ne slu{al i taka eden den se razbudil na
ostrov kamen, sam i ostaven. Vikaat deka poludel, od tu|ite
misli ve}e koj e ne znael, pa okolu sebe yidovi si sozdal.
Zatoa, dete, ne misli tuku raboti i na narodot }e slu`i{
- ku`i{!?
50
Afrika rika, damata od sre}a civka
- Deka planetata Saturn e aristokratka znae i sekoja
{atka. Kakvi prsteni na racete ima, da se ~udi{ i da &
zaviduva{, ba{! No, eden den majka & po~inala, a tatko &
se pre`enil za edna `ena bedna. Saturnica mlada vo taa
ravenka stanala nepoznata, pa izbegala kaj baba & Kata.
No, po pat se izgubila vo gradot, kade eden volk na ~oper
ja zavel i `ivotot & go napravil vitel. Prstenite site
do eden & gi zemal i na pazar gi prodal. No, za sre}a,
eden den princot vo belo Ferari se pojavil. Negovite
telohraniteli mu go rasporile stomakot na volkot i
od nego ja izvadile baba Kata. Princot vedna{ & kupil
novi prsteni na dama Saturnova, koja u{te pobleskava
stanala. Babata ja smestile vo vila na Florida, a tie si
kupile zamok, teniski tereni, jahti, parkovi zeleni i
vikendi~ki na Tahiti.
I sega otkako tie se zaedno, na neboto yvezdeno da ni
svetat, mo`eme da im se voshituvame, kako niv da sme da
posakame, pa so dijamantski prsteni da se ukrasime.
- Xabe ti e koga pod niv afrikanska krv te~e!
Li~no,
ili
ne{-
to
sli~-
no…
52
Vra}awe
Strelkite na ~asovnikot se borat, se potat i tresat, a
moite race na niv se besat, na raat ne gi ostavaat. - Ne, ne
e prirodno vremeto da se sopira, vra}a i delka, ne igraj
si so vremenskata strelka! Zastani i slu{aj sega ti!
- Vremeto saka{ ti da go vrati{, gre{kite da si gi
ispravi{, no i da mo`e{ strelkite da mi gi rasklati{,
veruvaj mi, ova }e go vidi{: istite gre{ki, lesni i
te{ki, istite pogodoci, dobitoci i otpadoci, istoto
ra|awe, stareewe, minato i sega{nost, na istovo mesto }e
se najde{ i pak - po istiot vremenski lak!
53
Odewe
- ]e si odam! - velam sekoj pat koga ne{to odnadvor me
stiska, pa me fa}a treska, odnatre vreska, a nadvor nema
krik, miren e mojot lik, prangite ne gi kinam, nitu
nadvor izletuvam, miruvam namesto da skokam, lazam, a
bi letal, modricata na ~elo bi ja smenil so probien yid
i ~elo belo - celo!
I sekako, nikade ne odam, - Ako! - si vikam i se te{am
- Ne ni sakam da se smenam, - no ne velam: - ]e ostanam!
- re{itelno i hrabro, tuku: - Mo`ebi i ne, }e vidime...
- la`no se nadevam i nanadvor poglednuvam, a tamu samo
dvi`ewe - Ah, neka odat site, po |avolite!
- Ete, site odat nekade, samo jas ne...
54
Eden den
Eden den otidov na bazen. Staviv voda vo noga, koga nogata
mi zamrzna, a bazenot se odmrzna. Udriv po vodata so
~ekan, a ~ekanot se odbi i po glava me udri.
Se razbudiv od son, koga - plivam podno, kako riba na
kopno.
- @ivotot e voda, te~e i ne zastanuva. A ti, ako zastane{,
vedna{ }e zamrzne{.
I {tom pomisliv deka zagatkata na sonot ja otkriv,
povtorno zaspav i vo sonot se udaviv.
55
Migot sega{en e minat
- Fati mig, a toj kako vla`en sapun, slip! - pomisli deteto. -
Misli{ sliz, zboruvaj makedonski pliz, - mu re~e drugar~eto, a
toa pogolemi maki od zborovite imalo, vremeto ba{ go ma~elo!
- No, zo{to voop{to da taguvam, solzite se su{at, gor~inata
se zabla`uva, pa povtorno po patot na ~uvstvata se ka~uva
i sre}ata na vrvot ja gleda, no i taa minuva i taka vo
nedogled... ima li red vo ~ove~kiov vek? I zarem ne{to
imam, koga toa ve}e dotrajuva dodeka go dr`am, so prav se
prekriva, skapuva i so zemjata se spojuva?...
- No, {to e so topkata nova od tatko ti koja ja dobi, zarem
od ko`nata sfera ne zasvetuva tvojata aura?
- Topkata, kako rosa ~ista, radost za detskata tolpa, sega
e kako krpa ista. Ja gledam i ne znam svetkava i mazna
koga be{e. I ne samo toa. Igra~kava {arena ja imam, a
ve}e bleda ja gledam. Penkaloto novo polno ve}e prazno
e. Jadam, a povtorno gladen, pijam-`eden, spijam-umoren,
sakam-seedno e, vikam-tivko e, i dodeka jabolkoto taze go
grizam nepcata bez zabi vo skapano jabolko gi zarivam...”
Ete deca znajte, ni{to ne trae, se menuva s$, pa duri i
prikaznava... vreme e za nova. Svrti strana, koga glej...
56
Gradot be{e
Eden den mra~en se upativ bez um, mislev silen sum, kon
gradot nekoga{ moj, a sega - negov i nejzin i tvoj.
Koga go sonuvav, sekoj sokak go znaev, sekoja mirizba
i gletka - samo bolka... a sega tamu bev, no ni{to
ne ~uvstvuvav, samo prazen beton pod mojot |on. Lica
nepoznati, zgradi i statui niknati, na tu|i idei svedoci,
danok na tranziciski dodatoci.
- Koj sum jas? - se zapra{av, no odgovor ne dobiv.
I za~ekoriv posigurno, glumej}i ladnokrvnost, no racete
me izdadoa ladno - Dobar li si? - so naivnost me pra{a
mojata sopatni~ka.
- Nema igra~ka-pla~ka! - pomisliv i toga{ deka la`am
sfativ... nikoga{ i ne se ni vrativ!
57
Prikaznava mo`e{e da bide napi{ana
*
* ... da imav ideja, druga, podobra, moja; da rabotev lesno,
namesto da mislev te{ko; da mo`ev da pi{uvam poinaku
sega, otkolku vaka - `iva beda; da bev drug... i taka vo krug!
No, site prikazni se ve}e ka`ani, site momenti
iz`iveani, prexvakani i isplukani. Kako {to majka
domorotka xva~ka, pluka, a deteto {muka, taka i nie
goltame od na{ite roditeli prexvakani zborovi, od
na{ite pretci, op{testvo, mediumi - nie sme bezumni!
Bez glas, li~nost i bez stav taka prikazna (ne) bi, no barem
ima stas, sli~nost i oblik prav - sekoj da ja prepoznae i
znamence da & zabie!
58
Moeto jas, jasno
- Dali nekoga{ ima{ ~uvstvo deka ti ne si ti, tuku nekoj
koj go `ivee `ivotot tvoj i se preprava deka ~uvstvuva,
misli, raboti, jade, pie, sni{ta snie? - me pra{a moeto
jas, na {to jas (ovoj jas) se nasmeav.
- Sekako, toa si ti, mojata lu{pa i obvivka, za koja lebot
e samo suva korka, vinoto e crvena te~nost, a remek-delo
apstraktno e {lakanica na dete vrz platno - ka`av jas,
onoj drugiot, ba{.
- Ne karajte se xabe, koga tuka samo jas vistinata ja znam,
be! @iveam so poln zdiv i sekoj mig za mene e kako prv! -
ripna tretiot, a ~etvrtiot go smiri.
- Ne, toa samo ti smrdi zdiv, od tebe true samoqubie, od
vistinata nitu kapka za suvata du{i~ka da se napie.
Vo me|uvreme moeto vistinsko jas seto ova go slu{a{e i
ne mo`e{e da veruva, a koga }e poveruva }e doznae deka
nekoj drug negovite misli gi misli, a toj negovite `elbi
gi `ivee.
Dodeka ne nau~i da `ivee, neka pi{uva.
59
Realnosta e son e realnost e son...
Postoi eden svet obraten, kaj{to Sonceto zao|a denot koga
doa|a, crnilo zna~i svetlo, a zelenoto divo e mrtvo sivo,
ognot e laden, bogatiot - gladen, zborot - nem, ripa{, a
tone{, zarem? Lu|eto tamu ̀ iveat, a zo{to ne znaat, rabotat,
a stojat, qubat, a mrazat i koga se smeat - pla~at. Sega{nosta
e utre, idninata - v~era, tie sonuvaat, samo ne znaat.
G-din Son, ~etirieset-godi{en ma`, `itel na svetot na{,
eden den zaspal i vo ovoj svet se razbudil. Prvo pomislil
deka ne e aren, no - samo go sonuvam svetov bizaren - brzo
zaklu~il. - No, kako `itelite na ovoj svet `iveat, a deka
sonuvaat ne znaat!? - se zapra{al i dodal - Moram da gi
spasam, vistinata da im ja ka`am!
Kade i da odel, g-din Son za vistinata propovedal, no
zaludno, tie ne razbirale, od sebe go turkale i za lud go
smetale. - Vistinata }e ja doznaete, no }e bide docna, jas }e
se razbudam, a vas „fiuuu” }e ve snema. Zatoa, so mene dojdete
i svetlinata }e ja vidite!
G-din Son tolku se vozbudil {to vedna{ se razbudil i so
`ivotot prodol`il, a ne znael deka samo {to zaspal.
60
Zrel za penzija
Devet godini postar, malku zen, malku smiren, no dali ostaren?
Dali toa staroto mr~alo yirka od prikaznive i od smeewe se
zdive? Negoviot trik uspea, negovata iluzija e kompletna!
Bunto se soglasuva - Koga dete bev jas, sonot realnost mi
be{e ba{, no}e mese~arev i vo son zboruvav, a ti!? Na
site samo potvrdno „da, da...” veli{ i fantazija ni za
lek nema{. Koga „Bu” }e slu{ne{, ti se trese{, od „nt”
ni traga ni glas~e, a kamo li te-en-te!? - a Psiho dodava
- Kako mom~e gledav vizii, prekrasni il' stra{ni, gajle
nemav, gi sakav i slu{av, tie znaeja s$ za `ivotot prav.
Napati imav ~uvstvo deka jas ne sum jas, mislite “bum-
tras”, a duhot od gore “ah-ah!”
- No, vozrasen stanav, sonot od javeto gi razlikuvam i
vizii nemam, realnosta ja znam, „rabota-doma, rabota-doma”,
pee{e eden poet slaven, duri ni vo `ivotot moj ne sum
glaven. Da bide{ ma`, tatko, vraboten, ~len na zaednicata
produktiven, so kredit za stan i kola, rakija zamenuva koka-
kola i u~ebnici menuva{ za peleni, smetki: struja, telefon,
parno i mobilen, i po malku senilen... da, jas sum vozrasen!
- gordo izvika g-din Slepigluv, dodeka drugite dvajca - puf!
Bele{ka za avtorot
Branko Prqa e roden vo Saraevo vo 1977 godina. Od 1990
godina `ivee vo Skopje. Raboti kako grafi~ki dizajner i
tekstopisec.
Osnova~ e na prviot elektronski konkurs za lite ratura vo
Makedonija - Elektrolit i na kreativniot kolektiv Kapka.
Ima objavuvano vo zemjava i vo stranstvo.
Dosega objaveno:
Dosie: Univerz Um, 2012
Dosie: Yvezda Nemezis, 2011
Vest od Nesvest, 2010
Dosie: Planeta Iks, 2009
Vesti od podrumot na baba mi, 2007
Parite se otepuva~ka, 2006
Vesti vo zemjata na ~udata, 2005
Za sekogo po ne{to, za nekogo ni{to, 2003
kontakt:
Izdava~ka ku}a Goten
www.gotenpublishing.com
Grafi~ko ureduvawe i dizajn: KAPKA dizajn
Ilustracii: Branko Prqa
CIP - Katalogizacija vo publikacija; Nacionalna i
univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”, Skopje
821.163.3-3
PRQA, Branko
Prikazni obi~ni za lu|e neobi~ni / [avtor i
ilustracii] Branko Prqa. - Skopje : Goten, 2012.
- 64 str. : ilustr. ; 11 sm
ISBN 978-608-4625-17-9
COBISS.MK-ID 91144458
