PRZMA 4M. Fethullah Glen

NL YAYINLARI

Copyright Nil Yaynlar, 2011Bu eserin tm yayn haklar Ik Yaynclk Ticaret A..ne aittir.

Eserde yer alan metin ve resimlerin, Ik Yaynclk Ticaret A..nin ncedenyazl izni olmakszn, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt

sistemi ile oaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr.

ISBN978-975-315-156-6

Yayn Numaras211

alayan A. .TS EN ISO 9001:2000

Ser No: 300-01Sarn Yolu zeri No: 7 Gaziemir / ZMR

Tel: (0232) 274 22 15Mays 2011

Genel DatmGkkua Pazarlama ve Datm

Merkez Mah. Souksu Cad. No: 31Tek-Er Merkezi Mahmutbey/STANBULTel: (0212) 410 50 60 Faks: (0212) 445 84 64

Nil YaynlarBulgurlu Mahallesi Baclar Caddesi No:1

skdar/STANBULTel: (0216) 522 11 44 Faks: (0216) 522 11 78

www.nil.com.tr

TAKDMnsanlk tarihinde beere yol ve yn gsteren ufuk insanlar olmutur. Bunlarn

banda fevkalde donanmlar ve akn ftratlaryla peygamberler gelir.Peygamberler Allah-kainat-insan ve bunlarn birbiriyle mnasebetlerihususunda yegane sz sahibi olan zel donanml insanlardr. nsann kendisinitanmas, yaad toplum ile mnasebetlerini dengeli ve salkl gtrebilmesive Yce Yaratcya kar vazife ve sorumluluklarn Onun istedii ekildeyerine getirmesi; btn bunlar o kutlu rehberlerin izgisinde yrmeyebalanmtr. Onlarn getirip tebli ve temsil ettii; yaad ve yaatt ilhmesajlar bir yaama slbudur. Bu slb, Peygamber Efendimiz ile zirvedetemsil edilmitir. Peygamberimizin atmosferinde yetien harikulade insanlar dakendilerine emanet edilen yce mesaj sonra gelen inananlara bihakkn intikalettirmilerdir. Bu intikalde temsil tebliin nndedir. Daha sonraki dnemlerdede bu izgiyi takip eden Abdulkadir Geylan, mam Gazal, Mevlna,Bahauddin Nakibend, mam Rabban gibi ufuk insanlar yaadklar dnemlerek tutmulardr. Asrmzda da zamann aan eserler veren ve peygambernebir azimle slm dinini temsil ve tebli btnl iinde seslendirenbayceler olmutur. Bu yce kametler Kurna, Snnete yrekten imanederek onlarn her eye yeteceine itimatla, selef-i salihinin safiyaneitihadlarna olabildiince saygl kalarak yaadklar an vridtn dayanlarna alarak slmn evrenselliine canl birer ayna olmulardr.

Gnmzde Mslmanlarn en nemli meselesi inandklar dini duyarak,hissederek yaamalar ve evrensel olan hl dili ile slm temsil etmeleriolsa gerek. Zira din, hayata hayat klnp temsil edildii lde dnyev-uhrevmeyvelerini verir. Aksi takdirde mspet herhangi bir ey sylemek zor olsagerektir. Bugn slm hem aksiyonu hem de fikir ve dncesi ile temsiledecek insanlara olan ihtiya her dnemden daha fazladr. Bunun iin de hereyden nce dinin gkler tesi referanslarna ok salam bir ekilde inanm veinand deerleri hayatna hayat klmaya azmetmi, karsna kanproblemlere rza-y ilh eksenli cevaplar bulabilmek iin beyin frtnasyapm adanm ruhlara ihtiya vardr.

Pek ok kitap neredilmekte ve okunmaktadr. Herhalde insanlar daha oketkileyen eserler, gnl dnyasndan kopup gelen, realite vizeli, samimiyeteksenli eserlerdir. Kalbe, gnle mal olmam dncelerin insanlar uzun

mddet peinden gtrmesi pek dnlemez.Fikir ve dncelerin kemale ermesi, yerli yerince oturmas ok nemlidir.

Oturmam, olgunlamam, kendi dnyasnda ayaklar yere basmayan srekliyanlma-tashih edilme sreci yaayan dnceler, arkasndan giden insanlar datereddde sevk etmitir. Duruu salam, inand deerleri gnlnn sesiyleseslendiren yazl ve szl beyanlar, bir lk olup insanlar hak ve hakikategtren rehberler olmulardr.

Gnmzde de yce hakikatleri, iman ve insan deerleri vaazlaryla,sohbetleriyle, yazlaryla seslendirenlerden biri de Fethullah GlenHocaefendidir. O, hak ve hakikati gzyalaryla yorulmu gnlnn sesiyle,insanlarn bam teline dokunacak bir ekilde seslendirmitir.

Elimizdeki bu kitap Muhterem Fethullah Glen Hoca-efendinin ok genibir yelpazede kendisine sorulan sorulara verdii irtical cevaplarn derlenmesive tashihlerine arz edilmesi sonucunda oluturulmutur.

Ufuk insanlar anlayabilmek, onlarn gsterdikleri hedeflerde yryebilmekbir nasip, bir ksmet ve bir tlililiktir. Muhterem Hocamzn eserleri hakkndadeerlendirmede bulunmak bizim idrak ufkumuzu akndr. Bizim krk dkkifadelerimiz olsa olsa hayret ve hayranln ifadesi saylabilir...

Kitapta yer alan konular, gkler tesi referanslara ok salam inanm,hayat, eya ve hdiseleri onlarn rehberliinde analiz eden, her meseleyi YceYaratcya balayarak ele alan bir karihann irtical olarak verdiicevaplardr. Daha dorusu iman ve insan deerlerin yaanp yaatlmasistikametinde bin bir sknt ile inleyip alayan bir kalbin ve beyin frtnalaryaayan bir diman da aksetmi soluklardr.

Ele alnan konular, fanteziden uzak ve ihtiya endeksli olup, ilmin disiplini,imann heyecan ve realitenin vridt mezcedilerek ilenmi. Anlayabildiimizkadaryla verilen mesaj ve gsterilen hedefler unlardr; Allah ile srekliirtibat, rza-y ilh eksenli yaama, inand deerleri seviyeli temsil, kendinisfrlama, adanmlk ruhu ve yapt hizmetler karsnda beklentiye girmeme.

Kitapta Kurnda deiik perspektiflerden anlatlan Hz. Musa(aleyhisselm) ve kavminden bir kesit alnarak gnmz insanna verdiimesajlara, oradan Hz. Mesih ve nzl keyfiyetine ve ahir zaman fitnelerine;benlik duygusundan hizmette slupa, seviyeli temsile, ondan ilim vebilim farkllna, itima adalete; il-y kelimetullahtan ruh insannn

portresine gibi deiik konular yer almaktadr. Ve bunlar Perspektif,Dnce Boyutu, Din Ekseni Etrafnda, Byte adlar altnda drt blmierisinde toplanmtr. Ele alnan konulardan hangisinden pasaj alacamzakarar vermekte zorlandk. nk her mevzuun kendisine gre bir ehemmiyeti vecazibesi var. Bununla birlikte kitabn muhtevasn ksmen de olsa aksettirmegayesiyle birka pasaj nakletmek istiyoruz.

Bir mnasebetle tevekkl ile sebeplere riayet ok enfes bir ekildeanlatlyor; bu dnyada sebeplere riayette o kadar hassas davranlmal vekusursuz hareket edilmelidir ki, dardan bakanlar, bunlarn hepsi birersebepperest. demeli; Msebbibl-Esbb olan Allaha, sebepleri hiesayarcasna ylesine bir tevecch ve tevekklde bulunulmaldr ki, bu defa daBunlarn hepsi cebr gibi hibir sebebi kabul etmiyor ve her eyi Allahaveriyorlar. demelidirler. Byle bir tavr, Msebbibl-Esbbla vazettiisebeplerdeki muvazeneyi kavrama asndan ok mhimdir.

Nitekim bu tavr, Allah Reslnn (sallallhu aleyhi ve sellem) hayatndada mhede ederiz. Mesel, Nebiler Serveri, bir taraftan, btn savalarndabirbirinden farkl fevkalde tabyalar kurmas ve st ste iki zrh giymesi.. vb.misallerde grld zere sebeplere zam derecede riayet gstermi; diertaraftan da sanki hibir ey yapmam gibi ellerini am ve Bu orduyubozguna uratma! diyerek Rabbine dua dua yalvarmtr. ByleceMsebbibl-Esbbla sebepler, esbba riayet inceliiyle Msebbibl-Esbba itikadn iltisak noktas hline gelmitir; gelmi ve gerek bir Tevhitanlaynn ifadesi olarak denge tam korunabilmitir.

Kurnn zelliklerini anlatan bir hadis yorumlanrken Kurn okuma ileilgili unlar tavsiye ediliyor:

Eer Kurn- Kerimi okuyan bir insan, btnyle kendisini ona verir vesalam bir konsantrasyona girebilirse, o enbiy-i izmla sohbet ediyor; hattamver- tabiatn sesini dinliyor gibi olur. Ben bazlarnn baz ahvlde zamanst bir hl aldklarna inananlardanm. Onlarn Kurn sayesinde, enbiy-iizmla sohbet ettiklerini sahabe-i kiramn meclisine girip oturduklarn, his veuur dnyalarnda on drt asr nceye gittiklerini dnr ve hallerineimrenirim. Buna farkl bir zviyeden stad da iaret eder. Evet bazen insan,Cibrl-i Emnin soluklarn kulann dibinde duyabilir. Bazen dekemmiyetsiz-keyfiyetsiz Mtekellim-i Ezelyi dinliyor gibi olabilir.Binenaleyh Allahtan dinleyen, Cibrlden dinleyen, Reslullahtan dinleyen

veya aradaki mklemeye ayn zamanda ahit olan bir insan nasl ondan doyarki?1

Cenb- Hakkn inayeti iin riayet edilmesi gereken dinamikler ise uekilde sralanyor:

Allaha tevecch, sebeplere riayet, (Allah rzas istikametinde sarf edilencehd ve gayretlerin) devam ve temadisi, vifak ve ittifak Allaha tevecchnhayat nemine vurgu yaplarak inayet-i ilhiye Onun iin inayet-i ilh adnatevhid, rza, ihls ve aratrma buudlu Allaha tevecch, ok nemlidir ve canlkalabilmemizin de vazgeilmez yollarndan biridir. Yce bir gayeye gnlvermi kutlular, bu nemli prensibe riayet ettikleri takdirde, yapm olduklarherhangi bir hizmette, madd adan baarl olamasalar bile ahs hayatlarndakazanl kacaklar muhakkaktr.

Ruh nsannn Portresi iziliyor ve bu hususta ok veciz ller veriliyor;Ruh insan; madde ve mny birbiri iinde btnletirip bnyesindebarndran, her zaman kalb ve ruhun derece-i hayatn takip ederek, cehennemyolunun sr gzelliklerine taklmayp, cennet yolunun zorluklarna katlanan verabbaniliini korumaya alan bir hakikat eridir.

Evet ruh insan, Allaha intisap edip ona kul olmakla iftihar edip erefduyan ve bunun tesinde baka ereflere de iltifat etmeyen insandr. Gnmzneslinin bir ksm Allaha gnl veremediklerinden ve Ona intisabn lezzetiniduyamadklarndan tatmin olamam a ve tlisiz insanlardr. Byle bir fasitdaireden kurtulmann yolu da, Allaha hakik mnda kul olmaktr.

Ruh insan, cisman hayattan syrlp yksek ideallere dilbeste olan vekendini sadece ve sadece insanln kurtuluuna balayan insandr.

manla gerilmi bir insann karlat her trl sknt ve badireyi amasiin nasl bir duygu ve dnce iinde olmas gerektii u ekilde ifadeediliyor; .olgunlama yolunda ve ykselme helezonunda bulunan insanlar,bu badireyi de atlatabilir miyim! teredddne dmemelidirler. Himmetlerfevkalde l, ruhlar gayet ftihne, azimler peygamberne tutulmal ve Allahbizimle beraberse, aamayacamz engel yoktur. duygu ve dncesi iindehareket edilmelidir.

Bir eye, ne lde ihtiya duyuluyor, ilgi ve alka gsteriliyorsa ondan olde istifade edilir. Bir mnasebetle ifade edildii zere Her ey, ama herey, tevecch lsnde tevecchle ereflendirilir ve eilimlerine gre

mkfatlandrlr. Verici ne kadar kuvvetli olursa olsun, alclar kapal iseverilenlerin hedefe ulaamayaca aktr. Bu itibarla kitapta anlatlanlardanazami derecede istifade, tevecch ve gayrete baldr; kalbimizle, gnlmzleynelebildiimiz lde istifade ve istifaze ederiz, diye dnyoruz.

Muhterem Hocamza Yce Mevldan salk, shhat ve afiyet niyaz eder,feyizli ve bereketli eserlerinin devamn dileriz.

Ergun APAN

1 Bedizzaman, Mesnevi-i Nuriye s.127 (Zeyll-Habbe).

Birinci Blm PERSPEKTF

KURNDA HZ. MUSA VE KAVMSoru: Hz. Musann (aleyhisselm) Allahtan (celle celluhu) on emrialmaya gittikten sonra arkada brakt kavmi srailoullar arasndameydana gelen fitneye kar Hz. Harunun (aleyhisselm) tavr,dndkten sonra Musann Haruna kar davran, Smir ve Musaarasnda geen konumalar,1 gerek ferd gerekse itima sahada patlakveren problemlerin zm adna bize ne gibi mesajlar sunuyor?Kurn- Kerimde anlatlan bu hdise, genel mnda, o dnemdeki

srailoullarnn karakterini ortaya koyan ve peygamberleriyle olan ilikilerinign yzne seren uzunca bir serancmedir. Yine ayn hdise, o gnkMusevlerin kendi karakteristik yaplarnn, rehberlerine de ki enbiy-i izmnfikiyetleri hakkndaki mlhazalarmz mahfuz bir lde aksediininifadesidir. Nasl ki beerin peygamberi beerden, meleklerin reslmeleklerden oluyor; aynen yle de, Hz. Musa (aleyhisselm) da, husus birkarakterle ina edilmi kendi cemaatinin bir peygamberidir.

ayet Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem), o dnemde peygamber olarakgnderilse idi, herhalde Hz. Musa gibi olur; btn btn o topluluun tarz-telkklerinden, maddeye yaklamlarndan, mn anlaylarndan szlen birdnce haltasn nazar- itibara alarak mesajlarn sunard. htimal sadeceAllah nezdindeki makbul ereve korunup, onun tesinde zaman-mekn-insanmlhazasna gre her ey vazedilirdi. Nitekim Hz. Musadan sonra SeyyidinaHz. sa, srailoullarnda benimsenen genel ereveyi tdil edici eyleregirmitir. Bu adan Hz. Musann, Hz. Harun ile arasndaki mnasebeti, Hz.Harunun srailoullarna kar tavrn, srailoullar ile peygamberleriarasndaki diyalou vb. dorudan doruya mmet-i Muhammedin (sallallhualeyhi ve sellem) eitim anlay, hizmet felsefesi gibi ele almak tam yerindeolmayabilir. nk mmet-i Muhammed, yap, karakter, hususiyet itibaryla o

topluluktan ok farkldr.Kurn kssalarnn hikmet asndan bir dier yn de eitimdir ve

insanlarn ondan ibret almas esasdr. Her ne kadar srailoullar yap,karakter itibaryla mmet-i Muhammedden farkl da olsa, bizim iimizde deher zaman o karakterde insanlarn kmas muhtemeldir. Hatta belkisrailoullar ile mnasebette bulunacak, onlarla ili-dl olacak ve biz farknavarmasak da, bir gizli etkileimle bu tr anlaylar bizde de tesir icra edecektir.Bu adan o dnemde cereyan eden hdiselerin ve bu hdiselerin yorumlarnnbilinmesinde yarar var. Baka bir ifadeyle en az ihtimalle de olsa mmet-iMuhammed arasnda ahlk bakmndan bir bakalama sz konusu olduuzaman kk kk de olsa, bizden evvelkilerin tesirine girmeme bakmndantaknlacak tavrlar nemlidir. Evet, Mslmanlarn genel tavr, genel ahlk,iman ve Kurna hizmet felsefesi, Muhammed ruh ve Muhammed mnyaendekslidir. Ancak bunun deimeden hep byle kalacana dair teminatmzyoktur.

Bunlarn itima problemlerin zm noktasnda deerlendirilmesimeselesine gelince, ben o tr problemler zerine gitme ve onlara naslmdahale edilmesi gerektii hususunda taknlacak tavr ve kullanlacakdinamikler asndan, yeterince zerinde durduum kanaatindeyim. Eersylenecek ve akla gelecek eyler bunlardan farkl ise, bata o hdiselerin birkere daha cereyan ekli, kendilerine has karakteristik izgileri ile ele alnmasve bize verecei ne var ne yok, bunlarn incelenmesi gerekir. Meseleye genelyaklammz bu ekilde zetledikten sonra, imdi de sorulan sorumuvcehesinde kssadan karlabilecek nkteleri, Kurn- Kerimin deiikyetlerini de nazar- itibara alarak takip etmeye alalm.

Seyyidina Hz. Musa (aleyhisselm), vahiy ile Turda karlar; kendisine ilkdefa orada vahiy gelir. Nasl Kbe, lemmul bir dinin hem kitab, hem vahyi,hem de peygamberi ile alkaldr. Yani Efendimiz Mekk (Mekkeli); Kurn, ilknzl itibaryla Mekk ve ilk vahiy onun o nurlu dalarnda nzl etmitir;Seyyidina Hz. Musa (aleyhisselm) iin de Tur yledir. Hz. Musannbykl msellem baz dnemlerde kablev bir ekil alan ve erevesiolduka daralan bu dinin ilk mesaj, Tur danda tecell etmitir. Bu itibarla daSeyyidina Hz. Musann, Turla ok sk bir mnasebeti vardr. Bu yzdensrailoullar, tarih boyu Turla irtibatlarn korumu ve en az Mslmanlarkadar ona nem vermilerdir. Cenb- Hak, Kurnda bu daa yle yemin

eder: ncire, zeytine,Sina dana ve u emin beldeye yemin ederim ki..2

yet-i kerimede Beled-i Emn diye tabir edilen yer Mekkedir. Oraya giren emniyette olur.. 3 yet-i kerimesi, bunu daha ak

ekilde ifade eder. Baka bir yet-i kerimede ise, Bubeldeye yemin ederim ki..4 buyurularak sadece Kbeye kasem edilmektedir.Beled-i Emin tabirinin, kasemin sonunda zikredilmesi, o Beled-i EminPeygamberinin en son zuhur etmesinden ve o gne kadar dier peygamberlerinirtibatl bulunduklar yerlerin nde olmasndan dolaydr. Yoksa zt deeriitibaryla ele alnacak olursa, Beled-i Emin bata gelir. Zaten yette yaplankaseme cevap olarak, Biz insan engzel biimde yarattk..5 yeti zikredilmektedir ki, stadn bir yerde iaretettii gibi sultanlar, ancak kendi adlarna hazrln yapld, keif kollarnngeldii yerlere terif ederler. O adan Efendimiz ve Beled-i Emine nispetendierleri sanki mukaddime nevindendir.

Baz yerler vardr ki, oralar eyann perde arkasna, hatta bazen verlarnversna alma adna menfez gibidirler. ok defa bulumalar ancak ohalvethnelerde olur. Nasl ki insann insan yaps iinde gnl bir bulumahalvethnesidir; insan Rabbiyle orada buluur ve orada Onu kenzen bilir..ve oradan semalara doru ykselirken, merdivenin bir ayan hep orayayerletirir; bir kere de admn oraya att m, artk arzu ettii makama ulamasmuhakkak ve mukadder gibidir.. ite insan iindeki bu yer, bu lde nemliolduu gibi, yeryzndeki bu meknlar da yle nemlidirler. Evet Hz. Musa(aleyhisselm), ilk vahyi Turda alm ve orada Cenb- Hakla mklemedebulunmutur. Onun, Cenb- Hakla mlki olduu an, Kurn yle anlatr:(Bana ibadet etmesi iin) Musaya otuz gece vade verdik ve ona on gecedaha ilave ettik; bylece Rabbinin tayin ettii vakit krk geceyi buldu. Musa,kardei Haruna dedi ki: Kavmimin iinde benim yerime ge, onlar slah et,bozguncularn yoluna uyma.6 Hemen sonraki yette ise:

Musa tayin ettiimiz vakitte (Tura) gelince Rabbionunla konutu..7 buyurulmaktadr. Zaten Hz. Musa (aleyhisselm), kendimmetine, eer oradan deil de, kayna Mekkede o Menhell-azbil-mevruddan sunsayd, kavmi onu iemezdi. nk onlarn tabiat henz yle

bir kaynaktan imeye msait deildi. Hz. sa (aleyhisselm) buna iaret ederve: Benim size daha ok syleyeceklerim vard ama, siz bunlar dinlemeyetahamml edemezsiniz. Onlar lemin Efendisi syleyecek. der.8 Demekinsanln bir bakma almas ve ruh dnyasnda kemalini tamamlamasgerekiyor. Onun iindir ki, ne Tevrat, ne de ncil ashab, kendi dnemlerindeKurn kaynandan iemezlerdi. Dier taraftan da, Kurn kaynandan suienler, ncille Tevratla doygunlua eremezlerdi.

stadn da bir yerde iaret ettii gibi, yetlerle anlatlan esas nokta,maddeci dncenin, baz milletlerin tabiatnn bir paras hline gelmiolmasdr. Bu maddeci anlay, balarnda peygamber olduu dnemlerde bileou zaman kendisini hissettirmitir. nk Hz. Musa (aleyhisselm), Allahaiman edin. dedii zaman, bazlar EyMusa! Biz Allah aka grmedike sana inanmayz.9 demilerdi.Gnmzde bu anlayn temsilciliini yapan pozitivistler de, ayn ekildeancak zhir duygularmzla algladmz eyleri kabul ederiz derler. Bu adandenebilir ki, hakik materyalizmi yeryznde temsil edenler hep ayndncenin temsilcileri olmutur. te bylelerinin bak ve dnce ufuklarnazar- itibara alnm olacak ki, Hz. Musaya vahiy gelirken, Efendimizdeolduu gibi mcerret, Yaratan Rabbinin adylaoku..10 eklinde deil de, levhalara yazl olarak gelir. Yani Ehad tecellningerei Cenb- Hak, onlara merhametinin ve tenezzlnn ifadesi olarak, onemri, levhalar zerinde yazl olarak gnderir. Bu rnekte meseleyi hangiynyle ele alrsanz alnz, gzmzle grmediimiz eye inanmayz diyen biranlay temsil eden kimseleri de grebilirsiniz. Bunlar yle bir anlayakilitlenmilerdi ki, muvakkaten dahi olsa balarnda peygamberlerinin glgesiolmad zaman hemen inhiraf edegelmilerdir.

Mesel; buzaya tapma hdisesi, Hz. Musann, Turda Rabbiyle mlkiolmak iin gittii anda ortaya kmtr. Yani Onun krk gnlk kavmindenayrl, byle byk bir hdise meydana getirmiti. Byle bir durum, bazkimselerin srekli peygamberlerle idare edilmesi lazm geldii hissiniuyarmaktadr. Zaten hem snnet-i sahha hem de Kurnn iaretlerindenanlalan da, gemi baz kavimlerin hep peygamberlerle idare edildiidir.Hatta bunlar, muvakkaten peygamber gelmedii dnemlerde dahi, yinepeygamberleri tarafndan tayin edilen meliklerle idare edilmilerdir.

Peygamber Efendimiz henz gelmeden nce ehit edilen Hz. Zekeriya, Hz.Yahya ve ldrlmeye kastedilen Hz. Mesih ise bunlardan sadece birkadr.Belki bu yzden Hz. Musa (aleyhisselm), Rabbiyle mlki olmak iin Turagiderken kavminden bazlarn da gtrr.

Musa, tayin ettiimiz vakit iin kavminden yetmi adam seti..11yetiyle de ifade edildii gibi, bunlar yetmi kiilik bir murahhas heyettir. Fakatbu yetmi kiinin genel durumu, otuz gnde Cenb- Hakkn huzuruna kacak,Onu grecek, szlerini duyacak ve o huzura yakr ekilde hl ve harekettebulunacak durumda olmadndan, Cenb- Hak bu sreyi artrr ve otuzunzerine on daha ekleyerek mddeti krka tamamlar. Bu yzden de, nbvvetvesyetinde olmayan ilelerde hep krk says esas alnmtr. Ancak bu krkgn de olabilir, krk yl da...

Yetmi sekin insann Hz. Musa ile birlikte gitmesiyle geride kalanlar, busekin insanlardan da mahrum kalnca toplum iinde yine problem yaanr.Meselenin bu yannn, ok iyi tespit edilmesi gerektii kanaatindeyim. nkHz. Musa (aleyhisselm) yokken, halk gzetip kollayacak, Hz. Musann halifeolarak setii Hz. Harundan (aleyhisselm) baka akl- medla serfirz insankalmamtr. Dolaysyla bir peygamber vesyeti altnda olduklar srece ancakistikametlerini koruyan baz kimselerin slm hayatlar, artk bak srtndagibi ve kaderdenk noktasndadr.

Risalelerde bu duruma iaret edilir ve onlardan bir kurban kesmeleriistenmesiyle, kll bir disipline iaret edilmitir,12 denilir. Bilindii gibisrailoullar, Msrda uzun zaman ikamet etmi bir topluluktur.13 Msrdaziraatin revata olmas hasebiyle, Msr halk nazarnda buzann ayr birnemi vardr ve ona deta taplmaktadr. srailoullar, bu durumdan hemmteessir olmu, hem de bu hdise onlarn ruhuna ilemi ve iz brakmtr. Hz.Musaya (aleyhisselm) inandktan sonra bile, uuraltlarndaki bu etki yer yerkendini hissettirmitir. Hatta, yle ki Allahn elisi olarak ilerinde bulunan osekin insandan, ok az bir sre uzak kalnca, hemen o duygulardepreivermitir. sterseniz siz bunu, henz rdne ermemi ve uuraltlarnayerlemi bir ksm dncelerin zaman zaman depretii 0-5 ya grubuocuklarn durumuna benzetebilirsiniz. Bu sahann ilim adamlar, bu yalardauur altna yerleen baz hususlarn, ileriki yalarda frsat bulduu zaman tekrarnksedeceini bildirirler. Dolaysyla buzaya tapan bir cemaat iinde neet

etmi olmann kazandrd bu ahlk ve bu alkanlk, bir ksmsrailoullarnn, deta kromozomlarna ilemi, genleri ile btnlemigibiydi. O ana kadar Hz. Musa onlarla birlikte olduu iin de bu duygu baskaltndayd ve hortlama frsat bulamyordu. Hz. Musann (aleyhisselm)ayrlmasyla bu bask kalkyor ve onlarn bu duygular nksediyordu. DerkenSmirnin yapm olduu buzaya tapmaya balanyordu. Buna siz atmosferinfera ya da negatif olarak ele alp atmosferin erra terk edilmesidiyebilirsiniz.

Burada, bir hususa daha iaret etmek istiyorum: mam rni, ben birbnamazla bir saat oturduum zaman, krk gn ibadet taatimin zevkiniduyamyorum, der. Eer namaz klmayan bir insan, o atmosfer iine nerettiierreyle bir insann krk gn namaznn feyzinden istifadesine mni oluyorsa,onca seilmi insann ayrlp gitmesiyle atmosferin byk lde erra terkedilmesi, ya da fera, o insanlarda buza dncesinin hortlamasna msaitbir zemin oluturduu sylenebilir. Kendi i lemlerinde sessiz uyuyan ogulyabni gibi dnceler, birden hortlar ve buza olarak ekillenebilir. OradaSmirnin ki o da srailoullarndandr syledii ey ise sadece kuru birmazerettir; Hz. Musann:

Senin zorun nedir ey Smir?14 demesine karlko: Ben onlarn grmediklerini grdm.15 cevabnverir. ou mfessir, meseleye, Smir, Cibrlin bast yerden bir avutoprak ald ve onu buza yapmnda kulland eklinde yaklamlardr ki, bugerekten yle de olabilir; evet o, nasl gnllerin ve ruhlarn dirilmesinevesile olan ilh vahyi tayordu; cansz cesetlerde hayat kayna da olabilirdi.Bu adan da onun ayan bast yerler yeerebilir, oradan alnan bir avutoprakla btn ller dirilebilir. Ne var ki, bunun doruluunu gsteren salambir hadis bulmak mmkn deildir. Dolaysyla byle bir yorum, srailiyatolabilir.

Buradaki asl husus, Kurnn Hz. Musann diliyle ifade ettii gibi, bununbir fitne ve imtihan olmasdr. Gerekten bir fitne olarak Cebril(aleyhisselm), Smirye grnebilir; o da bir avu toprak alp buzann iineatabilir. Ancak ou byk mfessirler, bu fitnenin o buzann konumu ilealkal bir ey olduunu sylerler. Zaten Kurn, buzann sesini ifade iin,

brebilen16 kelimesini kullanr ki, bu buza, konumu itibaryla bir

tarafndan hava girip br tarafndan knca, kavaln uygun bir ekildedelinmi deliklerine gre iine giren havann ses vermesi gibi, o da belli birses karyor olabilir. Tabi, avam halk bunu anlayacak durumda olmadndan,gerekten o buzada bir keramet olduuna inanmlard. Hlbuki Kurn, obuzann hibir ey olmadn ifade iin:

Onun, kendilerine hibir szle mukabeleedemeyeceini, kendilerine ne bir zarar ne de bir fayda vermek gcndeolmadn grmezler mi?17 buyurur. Bu da gstermektedir ki, ikincikategoride mtalaa ettiimiz mfessirnin szleri daha yerinde grnmektedir.Yani bu hl, gzleri ile grmediklerine inanmayan bir toplum iin tam bir fitneidi. Atmosferleri, peygamber esintilerinden fri olunca, tabiatlarndamndemi bulunan maddeperestlik hortluyordu. Dolaysyla da hemen birbakaldrma ve hezeyana giriyorlard. Sanki o ana kadar hi kitap grmemi vepeygamber tanmam bir hl alyorlard.

Evet, byle toplumlar iinde, hem iyilik adna, hem de ktlk adna onlarayaklandracak ve uur birliine ulatracak daima bir temsilci bulunmutur.Hatta biz, gnmzde de bunun zerinde duruyor, bir lde Mehdiyet veMeshiyete biraz da bu nazarla bakyoruz. Ancak bu hususlar, belli mnlar vebelli misyonlar itibaryla bazen ahslar tarafndan temsil edilebilecei gibi,bazen de ahs- mnevlerle temsil edilegelmilerdir. O gnksrailoullarnn ruhunda putperestlie veya fizik dnyaya ar bir temaylvard. Bu temayl harekete geiren de Smir oldu. Smir, Kptlerdendersini alm karakteristik Kpt alaml bir Yahudi idi. Hz. Musann mmetiiine girmi ve frsatn bulunca da o cemaati ifsat etmiti. Bu adan onaverilen ceza da, toplumdan tam tecrit edilmesiydi ki, hayat boyuncasyleyecei Bana dokunmayn.18 sz, byle bir hizlnn sesi-soluuydu. srail kaynaklarnda, Kurn- Kerimin bu yetinin yorumusadedinde, Allahn kendisine bir hastalk verdii ve yanna her gelene bu szsyledii rivayet edilir. Evet, bu onun toplumu ifsat etmesine kar kendisineverilen bir tecrit cezas idi.

imdi Btn bunlar, bir mminin dnce ve hizmet anlay adna ne ifadeeder, bunlardan istifade edilecek ey nedir? sorusuna gelince; evvela, bizimiimizde de her zaman bu trl eylerin cereyan edebilecei mlhazas ile,Kurnn o kssadaki hikmetleri bu istikamette deerlendirilebilir. Mesel, biz

de hep bamzdaki byklerimize sayg duymuuzdur. Bu ballk ve sayg, biryerde velilere, kutuplara, gavslara balanma da olsa, ayar karld zamanfarkl dncelere yol at olmutur. Bir misal arz etmek gerekirse; Hz. mer,Halid b. Velidi komutanlktan azleder ve gereke olarak da, halkn, elde edilenzaferleri Halidin ahsndan bulmasn gsterir..19 evet bazlar budncelerinde o kadar ileriye gitmilerdir ki, cephe, Halidin bulunduu cepheise gideriz; yoksa hayr diyebiliyorlard. Oysaki Mslmanlk adna cihadher cephede yaplmal ve herkes cihada itirak etmeliydi. Halid ise, bir fni veherkes gibi bir insand. O olsa da, olmasa da cihad devam edecekti. NitekimHalidin dalgalandrd bayra daha sonralar Ukbe b. Nfi, Ahnef b. Kays vedaha nice fatih komutanlar, stanbula kadar tayabildiler.

Evet, baz kimseler, tamamen ahslara balanm, her eyi onlarda grm..onlarn tutmasyla yerlerinde kalp izgilerini koruyabilmi.. ve o zatlarnayrlmasyla da hemen inhiraf edivermilerdir. Hususiyle de, ahslarn yeriniahs- mnevnin ald gnmzde, topluluktan ayrld zaman varlnkoruyamayacak, tek bana kalmann dezavantajlarn ve risklerinigsleyemeyecek kadar zayf karakterler iin bu husus ok nemlidir. HlbukiCenb- Hak, Her nefis lm tadacaktr.20buyuruyor; yle ki bu devvr- gaddarn elinden Azrail dahi kurtulamayacaktr.Bu sebeple mminler Hz. Eb Bekirin (radyallhu anh) ortaya koyduu gibibir dnce ve anlay ierisinde olmaldr; yle ki Efendimizin vefathengmnda, Hz. merin dahi, Kim Muhammed ld derse, onun boynunuvururum. dedii bir hengmda o, krsye km, Kim Hz. Muhammedeinanyorsa bilsin ki O lmtr. Ama kim Allaha inanyorsa bilsin ki Hayyve diri olan Odur.21 demi ve byk bir idrak, firset ve sebat rneisergilemiti.

Evet, bizler dorudan doruya Allaha iman duygusuna dmlenmibulunuyoruz. Bu duygu ve dncemiz daim olmaldr. Fni varlklarabalananlar ve her eyi onlarla kaim grenler bilmelidirler ki, onlar bugnolmasa da yarn mutlaka gp gideceklerdir. Dolaysyla da her i, herkesingp gitmesine gre plnlanmaldr. Bu demek deildir ki, o insanlarn zthibir deeri yoktur; hayr katiyen yle deildir; herkesin ayr bir yeri vardr;ancak bu yerin dnda da kimseye bir deer atfedilmemelidir. Mesel; bizimEfendimize (sallallhu aleyhi ve sellem) saygmz sonsuzdur; ama bu sayg

hibir zaman Allaha olan saygmzn nne gememelidir. nk Efendimizdahi Kelime-i Tevhidde, kendi ismini L ilhe illallh sznn nnegeirmemitir.

Evet, her zaman gl pazularla sevk ve idare edilenler veya bir ksm kudsmehazlere bal kalarak hayatlarn idame ettirenler, o mehazlerin uflyleinhiraflar yaayabilirler. Bu adan Hz. Musann kabilecek hdiselere kartemkin ve tedbiri yerindedir; vka yetmi tane seilmi insan alp gitmi ama,onlarn yerini dolduracak Hz. Harunu da yerine halef brakmtr. Hz. Harun,yle hayrl bir kardetir ki; srail kaynaklarna gre Hz. Musadan sekiz yabyk olmasna ramen, ikinci bir adam olarak ok nemli bir misyon edaetmitir. Hz. Musa (aleyhisselm), Cenb- Hakla mklemesinde:

Bana ailemden bir de vezir (yardmc) ver;kardeim Harunu.22 demi ve kendisine yardmc olarak onu istemitir. Buistek, Hz. Musaya ait bir terbiye olabilecei gibi, Hz. Harunun maksadnrahat anlatma dncesinden de kaynaklanabilir. Zira Hz. Harun, duygularnanlatmakta da rahatt. Baka bir yet-i kerimede de:

KardeimHarunun dili benimkinden daha dzgndr. Onu da beni dorulayan biryardmc olarak benimle gnder. Zira bana yalanclk ithamndabulunmalarndan endie ederim.23 demiti ki, bunlar birbirlerini tamamlayanhususlar saylabilirler. Hz. Musann (aleyhisselm) vahiy ile konumanndnda duraklamas, tutuk olmas Onun peygamberliinin bir mucizesiolabilir. nk dili sadece vahyi konuur. Nitekim Efendimizin mmiyeti dekendisine ayr bir derinlik kazandryordu. Ayrca Hz. Musa, Firavununsaraynda neet etmi olmann hsl ettii psikolojik bir ruh hleti itibarylaetkilenip konuurken daha temkinli olaca, hatta byle bir ruh hlinin birtakmsrmelere bd olaca mlhazas ile, hayatnda Firavunu hi tanmam vehi tesirine girmemi, fakat ona kar srekli bilenmi, serzat ruhlu Hz.Harunu kendisine yardmc istemesi gayet yerindedir.

Bu hususla alkal yine srail kaynakl, fakat bizim kitaplarmza da girmibirtakm bilgiler var; anlatlanlara gre Hz. Musa daha sarayda bir ocuk iken,Firavun: Bu ocuk ok ey biliyor, kendi yan akn hareketlerde bulunuyor,bir gn gelir bizim bamza gile aabilir. endiesiyle, onun nne atekoyuyor. Allah da Hz. Musann atei azna koymasna msaade ediyor ve Hz.

Musann dili yanyor, dolaysyla da ksmen kekeme oluyor. Bu, bana grekatiyen doru deildir. Zira peygamberlie ait vasflardan biri de, her trlayptan mnezzehiyettir. Buna gre, bir peygamberin yznde bakalarnndikkatini ekecek ben dahi olamaz. Hepsi derecesine gre birer erkek gzelive mekkel birer insandrlar. Onlar iffetli, gnahsz, doruyu konuan ve eminolduklar gibi, ayptan da mnezzehtirler. Yine onlarn devaml bir hastalk vebir rahatszlklar da olmaz. Hz. Eyyubun (aleyhisselm) rahatszl, muvakkatbir imtihandr. Netice olarak diyebiliriz ki, Hz. Musann (aleyhisselm)dilinde kekemelik yoktu. Bizim belki hibirimizin dilinde kekemelik yok ama,yine de ou dualarmzda o byk peygambere iktiden,

Rabbim!Yreime genilik ver, iimi kolaylatr. Dilim den u ba z ki szmanlasnlar.24 eklinde yakarta bulunuruz. Firavunun karsna kacak olanbir Allah elisinin, btn bunlar Allahtan istemesi gayet normaldir. Hatta,

Dediler ki: Rabbimiz! Dorusu biz,onun bize ar derecede kt davranmasndan yahut iyice azmasndankorkuyoruz.25 yetinde ifade edilen Hz. Musann ve Hz. Harunun(aleyhimesselm) korkmas da bu kabilden olabilir.

Hz. Musann, Hz. Harunu halef olarak brakmasnn Kurn- Kerimdegenel bir prensip olarak nazara verilmesi, toplumun hibir zaman babobraklmamas gerektii esasn vurgular. Aslnda buradan istinbat edilecek eyde bu olsa gerek. Yani muvakkaten dahi olsa toplumun lidersiz kalmamas,liderin bir yere ayrlmas hlinde halk idare edebilecek bir temsilcininseilmesi gerekmektedir. Bunun bir esas olup olmamas, peygamberlerdensonra, Efendimizin ashabnn tavrlarndan da istinbat edilmesi mmkndr.Bir kere bata Hz. Eb Bekir (radyallhu anh), kendisinden sonra Hz. meritavsiye etmi ve Onu halef brakmtr. Kald ki Efendimiz (sallallhu aleyhive sellem) de, savaa kt zamanlarda yerine bazen Hz. Aliyi, bazen de bnmmi Mektmu halef brakmtr. Bir defasnda Hz. Alinin, Siz savaagidiyorsunuz beni ise ocuklarn ve kadnlarn banda tpk bir kadn gibibrakyorsunuz. demesi zerine, halef olmann da nemli bir pye olduunaiaret sadedinde: stemez misin y Ali, benim nezdimde Hz. HarununMusaya nisbeti gibi olasn.26 cevabn vermilerdir. Yani o nasl Musannveziri ise, sen de benim vezirimsin demektir.

Burada vurgulanan bir ikinci husus da, geride braklan halefin, her ynyleboluk brakmayacak birinin olmas; yani liyakatli ve asln yerini dolduracakbirinin olmasdr. nk emir ve tavsiyelerle i, bir yere kadar gtrlebilirama, halefin ahs karizmas, performans bunlardan ok daha nemlidir. Buzellikler, toplumun itaat ve inkyat anlay adna olduka ehemmiyetlidirler.Ayrca bu, insanla faydal olmaya alan gnmzdeki inanan gnllerasndan da ok nemlidir.

Halef, kendisinden evvel gelen selefin btn misyon ve vazifelerini yerinegetirebilecek kii demektir. Byle birinin her eyden evvel slah ve uzlamacbir yapda olmas ve herkesle iyi geinmesi ok nemlidir. Herkesle kavgaeden, hibir kesimle mnasebet tesis edemeyen birinin, insanlar arasndaarabuluculuk vazifesi yapmas beklenemez. Hz. Ali (radyallhu anh), fitnelerinher tarafta kol gezdii ve denizlerin dalgalar gibi birbirinin zerine yrdok kritik bir dnemde bile, o korkun hdiseleri ok rahatlklabastrabilmitir. Nehrivanda zatn ve saltanatn tehdit eden Hriclerintoplanmas zerine kendisine, Kllar gayzla bileniyor, hanerlerzehirleniyor, atlar mahmuzlanyor ve bunlar hep senin zerine saldrmak iinyaplyor. imdi tam zamandr; eer zerlerine yrrsen ilerini bitirirsin.dendiinde o, u cevab verir: Onlar gelip benim zerime silah ekmediktensonra ben yle bir eye teebbs edemem. Onlarn bana gelmelerimmkndr; ama bana kar silah kullanmadan nasl onlarn zerine gider,cinayet ilerim!

Evet, stadn dedii gibi imkn ayrdr, vukuat ayr.27 Eb HanifeHazretleri, o ak ve engin mant ile, dier mezhep imamlarna muhalifolarak, Hz. Alinin bu dncesini fkhnda esas alr ve der ki, Yol kesicilersize hcum etmedikleri srece, ihtimale binaen siz onlarn zerinegidemezsiniz.

Hz. Ali ile perinleen ve asrlarca lhanllar, Karahanllar, Seluklular veOsmanllar hukuk sistemlerinde nemli bir yeri olan Eb Hanife fkhnngnmzdeki demokrasi anlayndan ne kadar ileride olduunu bilmem kihatrlatmaya gerek var m! stad, bununla ilgili olarak bir yerde: Fitnelerinkol gezdii dnemde Ali gibi bir insan lzmd ki dayanabilsin ve dayand.28der. Evet, halef dediin Hz. Harun gibi, Hz. Ali gibi olmal!..

Burada zerinde durulmas gerekli bir dier mesele de, insanlar kendilerini

byle bir hizmete yeterli grseler de, yine vazifeye talip olmamaldrlar.Nitekim Hz. Harunun bu mevzuda herhangi bir isteinin olduu bilinmediigibi, Hz. Alinin istei de sz konusu deildir. Evet bu vazife, onu harsneisteyen insanlara verilmez. nk hars insann onu ne ekilde kullanaca bellideildir. Bu adan da bizim bu kssadan alacamz ders ok nemlidir.nsanlarda, onlarn benliklerinden kaynaklanan Neden ben deil de falanahs? Ben bu vazifeyi yapamaz mydm? vb. dnceler her zamanbulunagelmitir. Oysaki bu tr dnceler, peygamberlik davasnn miraslarolma yolunda bulunanlar iin ok mezmm, hatta hi dnlp akldan dahigeirilmemesi gerekli olan bir eydir. Aksine srekli bakalar nazaraverilmeli ve: Neden benim zerimde bu kadar duruluyor, falan ahs bu iidaha gzel becerir. denmelidir. Zaten slm terbiyenin gerei de budur.

Kald ki Efendimiz de, bu hususta srarl olanlar srekli ikaz etmi ve buarzudan vazgeirmeye almtr. Mesel bir defasnda, Hz. Abbas(radyallhu anh) gelip imret istediinde ki belki bu o byk sahabininhakkyd; zira siyer kitaplarnn bize verdii bilgilere gre ilk inananlardandrve Efendimiz hesabna Mekkede gzd, kulakt.. ve ok ar artlar altndaEfendimizle alkal ok nemli hizmetler gryordu Efendimiz (sallallhualeyhi ve sellem), hemen kar km ve Biz bu vazifeyi isteyenevermeyiz.29 buyurmutu.

Bir baka sefer kendisine Eb Zerr (radyallhu anh) gelip ayn taleptebulununca, Sen zayf bir insansn. Bu vazife de ar bir itir; sengtremezsin.30 der ve reddeder. Btn bunlar, vazifenin istenmeyeceini,verildiinde de kerhen kabul edileceini gstermektedir. Ancak bu meseleninde bir istisnas vardr; ayet o vazifeyi sizin lnzde yapabilecek baka birMslman yoksa, Hz. Yusufun Kptler iinde vazifeye talip olduu gibi ki,

Beni lkenin hazinelerininbana tayin et; nk ben (onlar) ok iyi korurum ve bu ii bilirimdemiti.31 byle bir durumda talepte mahzur olmayabilir. Hz. Yusuf(aleyhisselm), bu sz hibir Mslmann olmad, peygamberlikesintilerinin bulunmad, Allahn bilinmedii bir yerde imarete talepsadedinde sylemiti. Bu lye gre bir yerde o ii temsil edenler varolduusrece, bizce talip olunmas gerekli olan ey, belediye bakanl yerineplk olmaldr. Bu yaplabildii oranda kavgadan uzak kalnr ve inallah

Islah et.32 gerei tahakkuk eder.Hz. Harunun ftratna gelince; Hz. Musa (aleyhisselm) mustafa (seilmi)

bir insan olduuna gre, Onun halefi de ayn ekilde seilmi ve temiz birftrata sahip olmas gerekir. Esasen Hz. Musann kendi yerine onu seip halefbrakmas, bu konuda bir ilh intihabn sz konusu olduu esprisinihatrlatmaktadr. Mesel; siz Allaha ok dua eder, falan ahsa unu ver-bunuver.. dersiniz, ama onlarn hibiri verilmez. nk onun liyakati yoktur. Hz.Harunun halef olarak seilmesinde ise, her iki intihabn, yani hem Hz.Musann intihabndaki isabetin hem de Allahn icabetinin tevafuku vardr. Hz.Harun, Hz. Musann kriterlerine gre herhalde yattrcl, arabuluculuuynyle ok nemli bir zat idi ki, onun bu vasfna iaret ederek

Kavmimin iinde benim yerime ge,onlar slah et, bozguncularn yoluna girme!33 deyivermiti. Bu da, Hz.Harunun (aleyhisselm) o meselenin eri olduunu gsterir ki, o zaman da Hz.Musa iin, byle bir zat kendi yerine halef brakmasndan daha tabi bir eyolamazd.

Dier bir husus da, yine Hz. Harunun ftratnda uzlatrc bir tavr var idiki, Hz. Musa ona: ; yani Islah ol, rfk ile muamele et! demiti.Zannediyorum Hz. Harun da bu nasihatleri tam tuttu ve o toplum iinde slaholmaya alt. Btn bunlar, Hz. Musaya syledii,

Anam olu! Bu kavim beni cidden zayf grdler ve nerede ise beni

ldreceklerdi. imdi gel, dmanlar bana gldrme ve beni bu zalimkavimle beraber tutma.34 szlerinden anlamak mmkn. Nitekim Cenb-Hak, Uhud Savandan sonra Efendimize hitaben:

ayet sen kaba, kat yrekli olsaydn, hi phesiz ashab,etrafndan dalp giderlerdi.35 buyurmaktadr. Bu, sen byle deilsin,yleyse karakterinin gereini yerine getirdin demektir. Zaten hiddetli, iddetliolduu her hlinden belli olan bir insana, rfk ile muamele et, slah oldemenin bir mns olamaz. Onun slah olsa olsa, Hz. Halidin ilk slmlaereflendii gnlerde, henz sadrna sinesine iman sindirememi EbSfyana, Senin kelleni alrsam kafanda hibir phe kalmaz ve tastamamAllaha inanrsn. demesi gibi olur. Gnmz dnyasnda g ve kuvveti

elinde bulunduran kimselerin, herhangi bir yerdeki fitne ve fesad nlemede,tenkle (kaba kuvvet) bavurmalar da onlarn bu kabil sulh felsefelerindenkaynaklanyor olsa gerek. Onlarn bu felsefesine gre, bir kyde bir aki varsa,o aki yznden btn bir kyn kkn kazrsnz, hibir problem kalmaz.Hlbuki byle bir dnceyi ne gnmz insan haklaryla ne de demokrasianlayyla badatrmak mmkndr.

Yeterlilik ve salam karakter ok nemlidir; Hz. Harun halef olarak seilir,ama gerekten onda fevkalde denecek lde iyiyi, gzeli, mkemmeli temsilkabiliyeti vardr. Onun, Hz. Musann yokluunda toplum iinde kan olaylarafiil mdahalede bulunmamas, o esnada yle olmas gerektii iin pasifmukavemet eklinde anlalmaldr; ama buna katiyen pasiflik dedenmemelidir. Biz bazen pasif mukavemetle aktif mukavemeti birbirinekartrabiliriz. Mesel, gnmzde siyasilerin meydanlarda nutuk atmalar,milleti siyas zemine ekmeleri aktif mcadele gibi grnebilir. Buna karlkBedizzamann ve Gandinin hareket ve hamleleri birer pasif mukavemeteklinde alglanabilir. Oysaki durum hi de yle deildir. Eer Hint halk,Gandinin muarzlarnn yolunda mcadele verseydi, belki de katiyen neticeelde edilemeyecekti. Bu itibarla da Gandi, pasif olarak deerlendirilmemelidir.Zira fert ve toplumu, insanlk semasna, rza ufkuna ulatrma yolunda selmetleyol alabilmek ve neticeye ulaabilmek iin, ok yksek tepeleri amak, okvirajl yollar gemek gerekir. Deilse kendinizi beyhude tketmi olursunuz.

Ayn ekilde Bedizzaman Hazretleri de, byk sabr isteyen, sevgi,msamaha ve mlyemet yolunu semitir. O, milleti, akbeti mekk, macerasayabileceimiz mcadelelere salmaktan hep tevakk iinde bulunmutur. O gntoplumun deiik kesimlerinde eer Mslmanl temsil adna baz kimseleryetimise bu, Bedizzamann onlarn iine sald mitle olmutur. Evet,onun, yanna birka kii alarak ders okumas ve telif edilen eserlerini etrafadatmas, mitsizlikten inkisara dm olan insanlarn tekrar intibahagelmesine vesile olmu ve onlara; Bunlar yaplabiliyorsa ne diye mitsizliedeceiz. dedirtmitir.

Geri siz, Bedizzaman sadece bir ksm iman meseleleri anlatan, birksm sorulara, phe ve tereddtlere cevap veren eserlerin yazar olarak grrve yle deerlendirirsiniz; bu bir yanyla doru ama eksiktir. O, bu hususlardande olduu gibi daha bir ksm hizmet dsturlar ile de milletin nne geiponlar hizmete ynlendiren nemli bir mrittir. Evet, o bir hizmet dhsi ve

hakikat-i Ahmediyenin de bir mfessiridir. O, hem Museviyet hakikatinin, hemseviyet ruhunun, hem de Muhammediyet gereinin nemli bir temsilcisi veok geni dairede hizmet veren milletimizin yz ak bir ahsiyettir.

Bu yzden biz baz eyleri bilemeyiz; ayet Hz. Harun g kullansayd, otoplum iinde sava kabilirdi. O, Hz. Musann dnmesini bekledi ve byleceinsanlar Hz. Musann mazhariyetine bir kez daha ap hayretler yaad vemtereddit, mtehayyir olanlar da yeniden Hz. Musay bir kere daha tandlar.Evet, bir bnye iinde kokuan ve ryen azalar gibi, o cemaat iindebuzaya tapanlar da Hz. Musann;

Ey kavmim! phesiz siz, buzay(tanr) edinmekle kendinize ktlk ettiniz. Onun iin Yaradannza tevbeedin de nefislerinizi (kt duygularnz) ldrn..36 ifadesiyle yenidentemizlenip tevbe ettiler.1 Hz. Musa ile kardei Hz. Hrun arasnda geen konumalar iin bkz. Arf sresi, 7/150-151; Th

sresi, 20/91-94. Hz. Musa ve Smir arasnda geen konuma iin bkz. Th sresi, 20/95-97.

2 Tn sresi, 95/1-3.

3 l-i mrn sresi, 3/97.

4 Beled sresi, 90/1.

5 Tn sresi, 95/4.

6 Arf sresi, 7/142.

7 Arf sresi, 7/143.

8 Kitab- Mukaddes (Trke terceme), Yeni Ahit, Yuhanna, bb: 6, cmle: 12-13.

9 Bakara sresi, 2/55.

10 Alak sresi, 96/1.

11 Arf sresi, 7/155.

12 Bedizzaman, Szler s.261 (Yirminci Sz, Birinci Makam, kinci Nkte), s.432 (Yirmi Beinci Sz,Birinci ule, kinci ua).

13 Hem kavm-i Ms (aleyhisselm) bir bakaray, bir inei kesmekle Msr bakar-perestliinden alnan veicl hdisesinde tesirini gsteren bir bakar-perestlik mefkuresinin Ms (aleyhisselm)n baylakesildiini ifade ediyor.

14 Th sresi, 20/95.

15 Th sresi, 20/96.

16 Arf sresi, 7/148.

17 Th sresi, 20/89.

18 Th sresi, 20/97.

19 ibl Numn, Hz. mer ve Devlet daresi 1/245.

20 l-i mrn sresi, 3/185; Enbiy sresi, 21/35; Ankebt sresi, 29/57.

21 Buhr, ceniz 3, fezil ashb 5, mez 83.

22 Th sresi, 20/29-30.

23 Kasas sresi, 28/34.

24 Th sresi, 20/25-28.

25 Th sresi, 20/45.

26 Buhr, fezil ashb 9; Mslim, fezils-sahbe 31.

27 Bedizzaman, Szler s.83 (Onuncu Sz, Yedinci Hakikat, Haiye).

28 Bedizzaman, Mektubat s.108 (On Dokuzuncu Mektup, Beinci Nkteli aret).

29 Buhr, ahkm 7; Mslim, imret 14

30 Mslim, imret 16.

31 Ysuf sresi, 12/55.

32 Arf sresi, 7/142.

33 Arf sresi, 7/142.

34 Arf sresi, 7/150.

35 l-i mrn sresi, 3/159.

36 Bakara sresi, 2/54.

ASHAB-I UHDUD VE BR OCUKSoru: Ksmen Kurnda,1 biraz daha genie Snnette anlatlan veAshab- Uhdud diye anlan kssann gnmze verdii mesajlarnelerdir?Ashab- Uhdudla alkal, hemen her tefsir kitabnda anlatlan bir vaka

vardr. Mslim, Tirmiz ve Ahmed bn Hanbelin Msnedi gibi bir ksm hadiskitaplarna dayanlarak anlatlan hdise udur: Bir kraln bir bycs vardr.Ya epeyce ilerleyen byc, krala: mrm sona yaklat. Bana bir ocukver de ona by reteyim. der ve kraln kendisine verdii ocua byretmeye balar. Fakat ocuun eviyle byc arasnda bir rahip vardr veocuk bir gn o rahibin yanna urar. Rahibin anlatt eyler ocuun daha okhouna gider.

Bir gn halkn gittii yol zerine korkun bir canavar kar. ocuk yerden birta alr ve: Allahm, eer Sen rahibin yaptklarn bycnn yaptklarndandaha ok seviyorsan bu hayvan ldr, insanlar yollarna gitsinler. diyerek taatar. Canavar lr, insanlar da yollarna giderler. ocuk bu olay rahibeanlatnca, rahip: Olum, sen imdi benden stnsn. Bundan tr imtihanedilebilirsin. mtihan annda beni ele verme. der. Gn getike ocuk daha birseviye kazanr ve mehur olur; yle ki kr, abras ve dier hastalariyiletirmeye balar. Derken, bir gn kraln m olan bir nedimi de kendisiniiyiletirmesi iin ocuktan istekte bulunur; ocuun ona kar cevab: Benkimseyi iyi edemem, ancak Allah iyi eder. Eer Allaha inanrsan, O sana ifaverir. eklinde olur. yi olan nedim, kraln yanna gidince, kral hayret eder vebunu kimin yaptn sorar. Nedim de, Rabbim iyi etti. diye cevap verir.Kraln, Yani ben mi? sorusuna ise, Hayr, benim de Rabbim, senin deRabbin olan Allah. cevabn verir. Kral, Senin benden baka Rabbin mivar? diye nedime kr ve ona eziyet etmeye balar.

Yaplan ikenceye dayanamayan nedim, sonunda ocuun ismini syler.Kral, ocuu artp ondan da ayn cevab alnca, ona da ikence etmeyebalar ve bu fikrin rahipten ktn renir. Kral n de ararakdinlerinden dnmelerini ister ve onlar lmle tehdit eder. Bunlar inanlarndasrar edince, rahibi de, nedimini de testereden geirir; ocua gelince, onu dayksek bir dadan aaya atmalar iin adamlarna teslim eder. Ne var kiocuk, Allahm, beni bunlardan kurtar. diye dua edince, da sarslr ve

kraln adamlar aa yuvarlanr.Adamlardan kurtulan ocuk da, tekrar kraln yanna gelir ve adamlarnn

bana gelenleri anlatr. Kral, bu kez ocuu bakalarna teslim eder ve eerdininden dnmezse onu denizin derin bir yerine atmalarn emreder. ocuk,duasyla onlardan da kurtulur ve krala gelerek, sylediklerini yapmad srecekendisini ldremeyeceini bildirir. Ardndan da insanlar bir yere toplayp,kendisini bir dala asmasn, sonra da torbasndan bir ok kararak, ocuunRabbi olan Allahn adyla. diyerek atmasn ve ancak bu ekilde kendisinildrebileceini ifade eder. Kral, ocuun sylediklerini yapar; ok ocuunbarna saplanr ve ocuk lr. Olup bitenleri izleyen halk ise, biz ocuunRabbine inandk derler. Bunun zerine kral, hendekler kazdrp ilerini ateledoldurtur ve inananlar o hendeklere atar...2

Bir dnemde yaanm byle bir hdise, kendine has artlar gz nndebulundurulmak suretiyle her asr iin nemli mesajlar ihtiva etmektedir.Anlalan o ki, gnmzde olduu gibi, o dnemde de bir ocua el uzatlm,onunla megul olunmu, sinelerde olgunlatrlan ilhamlar onun ruhunaboaltlarak yeni bir toplum ve yeni bir nesle doru ilk adm atlm. u kadarvar ki, o dnemde, imdiye nisbeten bir ksm kerametler daha zahir ve dahabriz olduu anlalyor. Benzer bir durum Hz. Mesih iin de sz konusu idi kio da kendi mmetinden m olanlarn gzlerini ayor, hasta olanlar tedaviediyor, hatta bir mnda lleri de diriltiyordu. Tabi btn bunlar birer ikram-ilh ve birer mucize idi. nsan bu keramet veya mucizelerle baka birine aitherhangi bir arzay giderebilir.

Ancak, bunlarn yannda, ilm kerameti, iraddaki sistem kerametini, busistemi lemmul hale getirip iletme kerametini de hafife almamak gerekir.Bunlara nail olan bir Mslman yetmi seksen sene dinsizlik cereyanna maruzkalm bir yere gittiinde, bir de bakarsnz ki, ksa zamanda, onun evresindehalkalar teekkl etmi ve o yle bir ses oluvermi ki, o seste upuzun birgelecek yanklanyor. lm keramet asndan bakyorsunuz birisi ok azck birey okumu, ama dalar cesmetinde eyler biliyor. mam Rabbn veBedizzaman Said Nurs Hazretleri gibi zatlar byle bir keramete mazharolanlardan sadece iki simadr. Cenb- Hakkn ltfuyla bugn bile, o zatlarnsesi-soluu hl fk- lemde nlyor. Buna karlk dnya kadar insanArapayla birlikte dier din ilimleri halla etmi ama bakyorsunuz onlar dayerlerinde sayyor. stad Hazretleri, buna bir yerde iaret eder ve bir ksm

harikulde eylerin olabileceine imada bulunduktan sonra, szmuhataplarnn mantna hitap etmeye getirir. Ancak gnmzde, bir insanngznn almasndan ve onun bir ksm hastalklardan kurtulmasndan isebyle birinin kalb kaplarnn almas daha nemli olsa gerek. Baka birifadeyle Hz. Mesihin be hastay tedavi etmesi deil, ruhunun ilhamlarylatamamen maddeye kilitlenmi bir cemaati irat etmesi daha nemlidir. Evet,Onun bilinen mucizeleri iinde en byk mucizesi de ite budur. KezaEfendimizin de en byk mucizesi, parmaklarndan suyun akmas, her eyinkendisine selm vermesi deildir; zira btn bunlar meydana gelecei anakadar da, birok insan fevc fevc slma dehalet etmi ve Onu dinlemilerdi.Onun en byk mucizesi, ses ve soluunun insanlarn sinelerinde makesbulmas ve l kalblerin onun soluklaryla dirilmesidir.

Byle olunca, gnmzde keramet-i ilmiyeyle birlikte keramet-i beyaniyeye,keramet-i iknaiyeye, keramet-i iradiyeye sahip olan ocuklar, o ocuunyapt gibi kendi milletleri ve btn insanlk adna birok hayrl iyapabilirler. Zannediyorum bu ocuklar, o rahibin yannda yetien ocuktandaha fazla avantajlara sahip bulunuyorlar. te bu zaviyeden, rahibin yanndayetien ocuun durumunun bizler iin birok hikmet dersi ihtiva ettiikanaatindeyim. Ayrca anlatlan bu vaka ile, Hz. Musann, Firavunkarsndaki tebli ve iradnda takip ettii metot arasnda bir paralellik de szkonusu. Aslnda hep dikkatimi ekmitir; Seyyidin Hz. Musa (aleyhisselm),Firavunla vaidleirken, btn halkn toplanaca bir meydan, vakit olarak dakuluk vaktini seer. Bu iki intihap da ok nemlidirler. Hz. Musa(aleyhisselm), Cenb- Hakka gvenip dayandn, Ona mutlak mndaitimat ettiini ve elindeki ssnn Onun g ve kuvvetiyle bir ylan halinegeldiini, gelip sihirbazlarn btn oyunlarn bozduunu, bozacan gstermekiin, Firavun ve onunla beraber birka insanla yetinmiyor; btn halkntoplanabilecei ve izhar etmek istedii hakikatleri herkese duyurabilecei birortamn hazrlanmasn istiyor. Evet O (aleyhisselm), Cenb- Hakknkendisine vermi olduu nemli bir krediyi niin sadece Firavun ve beinsana kar kullansnd ki..! O bu nemli ii, yle bir yerde yapmalyd ki,btn sihirbazlar nakavt olup pes etmeliydiler ve ayn zamanda maer vicdanda buna ahit olmalyd.. bu ok nemli bir taktikti ve peygamber fetanetiningereiydi.

kinci bir taktik de, Hz. Musann (aleyhisselm), insanlarn toplanma zaman

olarak bayram gn kuluk vaktini semesiydi. Yani etraftan sihirbazlarngeldiini ve bir dello yaplacan duyan herkes oraya, uykusunu alm,dinlenmi olacak bir ekilde geleceklerdi. Bu mevzuda Hz. Musann taktiiizgisinde olan Abdullah bn Hzafets-Sehmi (radyallhu anh), esirdtnde, bir papazn kendisine mhlet vermesi ve Hristiyanla davetetmesi zerine ona yle der: Aziz peder, bana dakika mehil verdiindendolay sana ok teekkr ederim. nk bu dakikalk zaman iinde sana hakdin olan slm anlatrsam, lsem bile gam yemem. Evet, ite byle birstratejinin gerei olarak, ihtimal Firavun, Hz. Musay dinlemeyecek ve Onakar baz taknlklar yapacakt, ama bu hdise, geni apta bir fethe sebepolacak ve bir yd- cemil olarak kalacakt.

Bir nc husus da sihirbazlar, o dnemin entel snfn tekil ediyorlard.Dolaysyla Hz. Musa (aleyhisselm), kendi dneminin elit snfn yenmekleie balyordu ki, gerisi gelecekti.. bu tpk Allah Reslnn (sallallhu aleyhive sellem) airleri yenmesi gibi bir eydi. Elindeki s, bir mucize ifadesiolarak kocaman bir ejderha halini alyor ve sihirbazlarn byl ip vesopalarn bir anda yutuveriyor. Bunun zerine de btn sihirbazlar, kendilerinisecdeye atp, Biz Harunun ve Musann Rabbineiman ettik.3 diyorlard. Onlar bu ekilde secde edince oradaki insanlarda dabir intibah hli hasl oluyordu. En azndan bir tereddt ve phe kapsaralanyordu. Hz. Musa da, rahatlkla o kalbleri eline alyor, bal mumu gibiyouruyor ve ekillendiriyordu. nk artk kfr- mutlak krlmt.

Buradaki kssann kahraman o rahibin yannda yetien ocukta da birpeygamber mant seziliyor; ihtimal o da peygamberlik mnsna ait birhakikati temsil ediyordu ve Allah da onu erara kar koruyordu. yle ki, teslimedildii adamlarn kimisi dadan aa dp lyor, kimisi de denizdeboulup gidiyordu. Tabi btn bunlar Cenb- Hakkn ona vermi olduu birkuvve-i kudsiye sayesinde oluyordu. Ne yapp yapp onu ldrmeyidnyorlard, ama nafile, Allah (celle celluhu) frsat vermiyordu. htimalbiraz da demokratik davranyor ve ocuun toplum iinde uyarm olduutevecch veya bir mnda fitneden tr hemen tepesine binipldremiyorlard. Belki de onu ldrmenin bir ksm itima komplikasyonlardourabilecei endiesi de tanyordu. Bu mevzuda ak bir ey olmamaklabirlikte, btn bunlar satr aralarndan karabilmek mmkndr. Sonra datpk Hz. Musann (aleyhisselm) yapt gibi, Halk topladktan sonra beni

bir dala asacak ve sadandan ektiin bir oku ocuun Allahnn adyladeyip atacaksn. diyor. Ve ehit olup gidiyor; ehit olup gidiyor ama deerinibularak gidiyor; geride brakt ses, arkadakilerine yetip artyor; maddetemelinden sarslyor ve Allahn varl btn vicdanlarda duyuluyor.

Tabi bu konu, gnmz adna bir ey ifade eder mi, etmez mi, onubilemeyeceim, ama ben mmkn mertebe bu trl ferd kahramanlklardansaknlmas gerektiine inanyorum. Allahn bize vermi olduu kredi ok iyikullanlmal. Herhangi bir iten bazen iki, bazen netice alnyorsa, onu daharantabl ekilde deerlendirip daha fazlas alnmaldr. Mesel, Allah (cellecelluhu), bizim bir hasenemize bazen on, bazen yetmi bazen yediyz sevapvereceini bildiriyor ve bununla bize ayn zamanda bir hedef gsteriyor. Yanisiz de, topran barna attnz her eyi, yerinde yedi yz olaraknemalandrabilirsiniz demek istiyor. Madem her ite bir hikmet var, o haldemeseleyi sadece ukb buuduyla ele almamak lzm; bunun dnyamza aityanlarnn olabileceini dnmek gerek. Kurn ve Snnetin bu kabil iaretve remizleri birer tkenmez hazinedir ve mutlaka ok iyi deerlendirilmelidir.

Yine bu mevzuda bir rnek olmas asndan ehit olma dncesi, okdoru ve nemli bir mlhazadr ama bence bu dahi birebir bir eydir. Ferdolarak cennete gidip firdevslere ulamak ok nemlidir, ama bunlarn tesindevatanmz, milletimiz adna daha neler yapabiliriz? deyip bunlarn yollarnnaratrlmas ehitlikten daha nemlidir. Bu mlhazayla ehitliin nnegeebilmesi, insann kendi kadrini kymetini daha iyi bilmeyle alkaldr. ukoskoca kinat, insan etrafnda dantela gibi rlm ve sanki yaplan oncamasraf btnyle insan iin yaplm gibidir. Dolaysyla insan kendi kadr kymetini bilmeli, lrken dahi bir insan gibi lmelidir. Evet o, daraacnagtrlrken dahi, arkada kalanlar iin, bu gk kubbede ho bir sad olupinlemelidir.1 Bkz. Brc sresi, 85/4-9.

2 Ashab- Uhdd kssas iin bkz.: Mslim, zhd 73; Tirmiz, tefsru sre (85); Ahmed bn Hanbel, el-Msned 6/17.

3 Th sresi, 20/70.

YENLENME VAR YENLENMEDEN ERUSoru: Yeniden yaplanmakta olan dnyann dnda kalmamak ve birkyya itilmemek iin insanmza den vazifeler nelerdir?Dnya imdiye kadar ok kereler yenilenmi, itim metamorfozlar yaam

ve kabuk deitirmitir. Ne var ki ben bu tarih boyu gerekleenyenilenmelerin, batllarn tasniflerine uygun bir biimde, lk a, Orta a,Yeni a vb. dnemler eklinde gerekletiine inanmyorum. Bat tarihindekibu a taksimleri tamamen izfdir. Bu bana, insann, deta eline bir testerealp, hibir dayana olmakszn rastgele zaman dilimlere ayrmas gibigeliyor. Ne var ki meseleye enbiy-i izmn bisetleri ile yaklaacak olursak,tarih tekerrrler devr-i daimi iinde srekli bir yenilenmenin yaandnkabul etmek yerinde olur.

Seyyidin Hz. demle balayan bir sistem ve dnce tarz, ilk mrselndenolmas itibaryla Hz. Nuha kadar devam etmitir. Her ne kadar Hz. deme deon sahife verilmi olduu Snnet-i sahhada sabit olsa da, Hz. Nuh, insanlnikinci babas olmas itibaryla onun ayr bir hususiyeti vardr. Onu mrselninilki yapan, insanla bir yenilik, bir deiiklik sunmu olmasdr. Bu deiikliitakip edemeyen kfr yobazlar ve ilhad mrtecleri ise Ona bakaldrm vekendi isyanlaryla yok olup gitmilerdir. Evet bir tufan hdisesi gereklemi;yeryz ykanp yeniden ter taze ve dengeli hale gelmi.. derken yeni birdnem yani Nuh dnemi balam...

Ardndan, Kurn- Kerimin phesiz brahim deNuhun milletinden idi.1 ifadesiyle belirtilen Hz. brahimin dnemibalam. yetteki szcnden Hz. brahimin, Hz. Nuhun duygu,dnce, sret asndan bir srgn ve devam olduu anlalyor. Bununlaberaber Hz. brahim de ayr bir yenilikle geliyor. Bu yenilii, Onun Hanflik(tevhid) dncesinde, gelmi-gemi peygamberlerin hepsinden daha hassasolmas ve bu dnceyi yksek debili iki nemli mecrada aktmas eklindeanlamak mmkndr. Bunu bir lde, Efendimizin getirecei mesajn altyapsn hazrlama olarak da kabul edebiliriz. Zaten Allah Resl de Hz.brahim iin peygamberler iinde kendisine en ok benzeyen bir peygamberolduunu ifade etmektedir.2

Daha sonra ise, Hz. brahimin sunduu mesajn, bir toplumu harekete

geirecek ve ekillendirecek kanunlar mecmuas haline gelmesi sz konusudurki bu da, Hz. Musann eliyle gerekleecektir. Bylece Hz. Musa da beertarihinde ayr bir yenilenmenin mimar olacaktr. Grld gibi, zamandeiik alara blmesek de, bu ekilde tarih tekerrrler devr-i dimi iinde,onda, inilere klara ve yenilenmelere ak daha farkl deiimleri grmekde mmkndr.

Asrmza doru gelirken, Birinci Cihan Harbiyle, yine bir yenilenme sreciyaand sylenebilir. Evet o zamanlar, herkesin dilinde pelesenk haline gelensz, Dnya sratle yenilenmeye gidiyor. szc idi. Tabi ki gl devletlerbu sreci kendi karlar adna ok iyi deerlendirdiler.

kinci Cihan Harbine gelindiinde, Hitlerin kafasnda ayr bir yenilenmedncesi vard. Ona gre dnyann yenilenmesi Nazizme teslim olmasylagerekleecekti. nk Alman felsefesi ve dncesine gre dnya, bir bakmanaturel seleksiyonla gerekten yaama hakkna sahip en gl, en dinamik, ensaf bir rkla idare edilmeliydi. Tabi ki bu rk Alman rkyd. Allah onlara ofrsat vermeyince Amerika ve Rusyann fikir haltas dnyada messir olmayabalad. Esasta bu iki kutuplu dnyann ikisi de materyalist idi. Vka birisiaktan baz eyleri nefyediyor, birisi de sr olarak onlar kabul ediyorgrnyordu. Bu da dnya adna ayr bir tlisiz yenilenme dnemisaylabilirdi!..

inde bulunduumuz yzyln sonlarnda Rus mparatorluunun zlmesinemli bir hdisedir. Elbette, bunun da beraberinde getirdii bir yenilenmesreci olacakt. Ancak, batllarn devaml ifade ettikleri ve sahiplenmekistedikleri bu yenilenmenin ne trl bir yenilik olduunu anlamak oldukazordur.

Kanaat-i ciznemce, bundan sonra rk meselesi itim corafyada, eskidenolduu lde tesirli olamayacak. Bu da, her yenilenmenin arkasnda, ylebyle felsef bir cereyann bulunmas esasna binaen, nmzdeki bykdeiimle de, dinlerin, yeniden itim corafyada hkim hle geleceklerikanaatini kuvvetlendirmektedir. Evet, herkesin kendi mabedine doru kotuuimdilerde, pei peine yeniden yaplanmalar, yeniden din motifli oluumlarnetice verecektir. Haliyle bu da dnyada, imdiye kadar olandan farkl biryeniden ekillenmeyi beraberinde getirecektir.

Btn bu yenilenmelerin yannda, ayr bir yenilenme daha sz konusudur ki oda, dnyada ilim ve teknolojinin gelimesine paralel olarak duyguda,

dncede yeni bir medeniyet telkkisinin olumasyla herhalde, bir ksmsrpriz tekevvnler haltas eklinde kendisini hissettirecektir. Buna, deiikkltrlerin birikiminden oluan, zenginlemi yeni bir medeniyet telkkisi dediyebiliriz. Bugne kadar dnyada deiik yaplanmalar olurken, buyenilenmeler iinde milletimizin bir katks olmadndan biz dnya devletleriarasnda hep yabanc kabul edildik; dahas kendimizi de hep yabanc hissettik.

Bu ekilde bir hissedi ve edilite phesiz, Osmanlnn son dnemlerindenbalayarak yakn tarihimize kadar bir keye kstrlp pasifize ediliimizinrol byk olmutur.. yle ki uzun sre bir fanus iine konularak hep bir tecrithayat yaadk.. u anda da farkl bir durumda olduumuzu sylemek oldukazordur.

Eer nmzdeki gnlerde, duyguda, dncede, histe, felsefede, mantkta,din anlayta, medeniyet telkkisinde yeni yeni kltrlerin douundayenilenmeler yaanacaksa, Trk milleti de kendi ruhunun ilhamlarn dnyanndrt bir yanna gtrp tantmal, onu umum oluumun hamuruna katmaldr kibu yeni dnyada kendini o dnyaya yabanc hissetmesin.. ve tabi bu yenioluuma da bir katkda bulunsun, tam ynlendirici olmasa da, belli birkatksnn olmas ve Baz meseleleri biz de biliyoruz. demesi rtn ispatadna ok nemli olsa gerek.

Ayrca, gidilen yerlerde grlen ve mhede edilen bir husus da deiikmilletlerin byle zengin bir kltr kabullenmeye hazr olduklar vakasdr.

Trk milletinin, deiik dnemlerde tarih tekevvnlere (oluum) katksolduu gibi, telekomnikasyonun ba dndrc bir hzla gelitii,kresellemenin, tekarb- zaman ve tekarb- meknn hayatmzahkmetmeye balad bir dnemde bizim, dnyann yeniden ekillenmesinedaha fazla katkda bulunacamzda phe edilmemelidir. Tul eden afanemarelerinden anlalan da, bu yenilenmenin ok farkl bir yenilenme olacamerkezindedir. Bu yenilenme, Hz. Musa dneminde olduu gibi TihdenEyleye kadar uzanan bir yenilenme olmayacaktr. Bu yenilenme, yeryzndeinsann olduu her yerde kendini hissettirecektir. Her ne kadar bu yaylmannkeyfiyeti farkl olsa da! Evet, bu yenilenme, Yunusun Sleyman varSleymandan ieru dedii gibi, bir yenilenme var yenilenmeden ieru!ipham erevesinde gerekleecektir.1 Sfft sresi, 37/83.

2 Buhr, enbiy 24; Mslim, mn 271.

BENLK DUYGUSUSoru: nsanlar, hakk sadece kendi merebi iinde grmeye iten siklernelerdir? Hakka hizmet eden herkesi kucaklamann yolu nedir?Cenb- Hak, insan yaratrken, yerinde ben deyip varln ortaya

koyabilecek bir ftratta yaratm ve onun benliini, irade, uur, his, gnl; dieryandan da ehvet, kin, nefret vb. duygularla donatmtr. Bu duygulardan ktolanlar fenalklara sebebiyet veriyor diye, onlarn insanda bulunmamasnistemek, insanln da olmamasn istemek olacaktr. Zira insana, insan olmazellii kazandran bu ve benzeri duygulardr. Dolaysyla her eyden nce buduygularn bilinmesi, hem insan benliinin kefi hem de onlarn kaynannCenb- Hak olmas ynyle kanaatimce byk nem arz etmektedir. Nefsinibilen, Rabbini bilir., bu hususu ifade eden gzel bir zdeyitir. Sokratesin,bu dnceyi ifade eder mahiyette olan Kendini bil! szn, okulunungiriine astrd sylenir.1 Tasavvufular bir yandan insan benliine iln-harp ederken, dier yandan fenfillah dncelerini salam bir zemineoturtmak iin benlii kazanma srlar zerinde durmu ve konuyla alkal nicekitaplar yazmlardr...

Evet insan, kendisinde bulunan bu duygular vastasyla yerinde Ben deyip,sadece kendini grebilir; grebilir zira bu duygu, onun tabiatnda vardr.Haddizatnda bu zellik olmadan onun hak bildii davada srar etmesi vebaland eylere salam balanmas da mmkn deildir. Mesel, insan kendiaratrmalar sonucu ve tesiri altnda kald kltrn etkisiyle, akl/mantkynden Hanefi mezhebinin daha doru olduunu kabul edip benimseyebilir.Zaten byle bir kabulleni olmadan, ondan istifade etmesi de mmkn deildir.Ayn durum, slma hizmet iin seilen metodlar iin de geerlidir. Bu adanbir insan, stadn ifadesiyle: Benim mezhebim/merebim daha iyi, dahagzeldir. demeli; ama Gzel ve iyi sadece benim yolumdur. dememelidir.2Bu meselede insann dengeyi tam yakalayabilmesi, ncelikle kendi duygularnistikamet zere temsil etmesine baldr. Allah Resl (sallallhu aleyhi vesellem) bir hadis-i erifte: Her insann bir eytan vardr. Benim de bireytanm var. Ne var ki, benim eytanm bana teslim olmutur.3 buyurur.Hadis-i erifin ifade ettii mndan hareketle, nefis ve ona bal duygularn daslah edilmesi her zaman mmkn grnmektedir. Aksi halde bu duygular slahedilmez ve istikamet zere olunmazsa, nefse ait bu duygular, eytann ok

rahatlkla iletebilecei birer duygu haline gelebilirler. te o zamandr ki,meydana gelecek ifrat ve tefritler, insan hayatnda birer boluk halinde tebrzeder ve onun yolda taklp kalmasna vesile olurlar. Allahu alem eytann,henz ruh flenmeden Hz. demin (aleyhisselm) cesedinde kefettiiboluklar da bunlar olsa gerek!

Mesel, bu duygulardan ehvet, insann meru yollarla tatmini ve neslinoalmas iin verilmitir. Dolaysyla onun, bir taraftan bu duyguya tamameninhimk etmek gibi bir ifrattan, dier taraftan da btn btn tecerrt gibi birtefritten kanmas ve orta yolu bulmas gerekir ki, o da meru erevedekizevklerle yetinip, gayr-i meru isteklere kar tavr almakla olur. Keza ona, inatduygusu hakta sebat iin; hrs duygusu da dnyay imar iin verilmitir. O,btn duygular yerli yerinde kullanabildii takdirde arlklarasrklenmeden istikamet iinde kalabilecektir. Bu hususta dier nemli birmil de, insann kendi kltr ve terbiye anlaydr. nsan, duygular peseylerden uzak olduu lde insandr. Zaten terbiye deyince de, bedeneynelik terbiyeden ok, duygu ve dncenin terbiyesi akla gelmektedir. Evet,hepimizde nefis vardr; bu yzden de iltizam ettiimiz bir eye kar daha fazlaalka duyup, alternatif dncelerden rahatsz olabiliriz. te bu trrahatszlklarn her hissediliinde insan,

O takva sahipleri ki, bollukta da,darlkta da Allah iin harcarlar; fkelerini yutarlar ve insanlaraffederler..4 yetini esas alp; Madem bu insanlar bizim insanmza hizmetveriyor; ve dier taraftan Allahmz bir, Kitabmz bir, Peygamber imiz bir,Kbemiz bir.. binlerce birde mterekiz. Ve madem berzahta, maherde,sratta ve inallah Cennette beraber olacaz; o hlde onlara kar kinduymamz doru deildir.5 diyerek btn olumsuzluklar kendi enginliiiinde eritebilir. Bu mantk ve bu anlayyla hareket edip, hissiliimiziyendiimiz oranda, barmza basamayacamz kimse kalmayacaktr.

Hsl; dine hizmet eden her insanla iyi geinme hususunun, en az cihad etmekadar nemli bir mesele olduunu bildiimiz an, btn insanlara sinelerimiziamamz mmkn olacaktr.1 Eb Nuaym, Hilyetl-evliy 10/208 ; el-Mnv, Feyzul-kadr 1/225, 4/399, 5/50.

2 Bedizzaman, Lemalar s.189 (Yirminci Lema, kinci Sebep).

3 Mslim, saltl-mnfikn 70; Tirmiz, rad 17; Nes, iretn-nis 4.

4 l-i mrn sresi, 3/134.

5 Bedizzaman, Mektubat s.298 (Yirmi kinci Mektup, Birinci Mebhas, kinci Vecih).

IIA HASRET GNLLERSoru: Efendimizin istikbale matuf ulamamz istedii madd ve mnevhedefler nelerdir?Peygamber Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem) istekleri, Kurnn

isteklerinden farkl deildir. Kurn neyi istemise O da onu istemitir. AncakO, Kurnda mcmel ve z olarak anlatlan meseleleri, tefsir; tafsil isteyenmevzular da tafsil ederek fasl fasl bizim nazarlarmza sunmu ve her eyianlayabileceimiz bir hle getirmitir. O, bazen mutlak meseleleri takyid, bazende mukayyet meseleleri tlak ederek, konuya ayr bir espri ve ayr bir derinlikkazandrmtr. Bu itibarla Onun sz, fiil ve takrirleri Kurn- Keriminruhunda mekn olan potansiyel buudlar ortaya karma ameliyesinden baka birey deildir. Onun iindir ki, Onu tanyp anlama, ayn zamanda Kurntanyp anlama demektir. Bu noktada Kurnn ifadesiyle,

Kim Resle itaat ederse Allaha itaat etmi olur.1 Yni, Resleitaat eden, kemerbeste-i ubdiyet iinde el pene divan durup, lebbeyk(buyur, emrine mdeyim) diyen, Allaha lebbeyk demi olur.

Evet, nsanln ftihar Tablosu, topyekn beerin, eri-br yollardankurtulup, doru yola ulamasna vesile olan Hidayet Gneidir ki Kurn,

Sen doru yola hidayet ediyorsun.2 ifadesiyleOnun bu ynn anlatmaktadr. Bu itibarla Efendimizin bizden istediimadd-mnev eyler, ayn zamanda Kurnn da istedii eylerdir.

Hi phesiz bu hayat isteklerden biri de, dnyann drt bir yannda il-ykelimetullah hakikatini temsil etmektir. l-y kelimetullah, Allahn zatenyce olan adnn, tarafmzdan yceletirilerek bayraklatrlmas, minarelerinbanda mahyalar haline getirilerek, btn gren gzlere ve iiten kulaklaraduyurulmas demektir.

Yer yer benden, yer yer de bakalarndan duyduunuz Yahya Kemal inEzn iiri hem ok derin, hem ok mnl, hem de ok zevkli bir ifadeesprisine sahiptir:

Emr-i blendsin ey Ezn- Muhammed,Kf deil sadna cihn- Muhammed.Sultan Selim-i Evveli rm etmeyip ecel,Fethetmeliydi lemi n- Muhammed.

Gk, nra gark olur, nice yz bin minareden,ehbl anca rh-i revn Muhammed.Ervh cmleten grr Allah Ekberi,Akseyleyince ara lisn- Muhammed.Evet, Kurnn ve Nebiler Serverinin, evvel bizden istedii ey, bu iirde

tam ifadesini bulan yksek ideal ve ulv mefkrenin dnyann drt bir yannagtrlmesi ve bu ekilde a hasret btn sinelerin Muhammed bir ruhlaaydnlatlmasdr.

kinci olarak; bu millet, da bal deiik dinsizlik ve anari hareketleriyleinim inim inlemitir. Hilkat yerine evolsyonun her yanda reva bulduu,Darvinizmin btn mihraklarca bir put haline getirildii, Nihilizminkrklendii ylesine ifrit ve afetten gnler yaanmtr ki, bu dnemde oklarbu sarsntdan kendini kurtaramamtr. oklarn balar dnm, baklarbulanm ve kendi kimliklerini inkr eder hale gelmilerdir. lhda, inkradayal bu cereyanlar, ylesine iddial, ylesine alml ve ylesine byleyiciidiler ki, byk sayabileceimiz nice dnce ve fikir adamlar bile ateekoan kelebekler gibi o czibeye kaplp mahvoluyorlard.

Efendimize takaddm eden yllardaki o rperten cahiliyeyi, dnyann odnemdeki tlisiz nesilleri bir kere daha yayordu. in Seddinden Asyasteplerine, oradan da Avrupa ilerine kadar koca bir dnyada, kfr ve dalletdeta bir tufan hlini alm ve nne katt nesilleri mehul bir noktaya dorusrkleyip duruyordu. Hatta bu curcunada, inanm sineler bile kfrradyoaktifiyle yle nezle olup yataklara dmlerdi ki hadisin ifadesiylezkm olmulard ve 50-60 sene bellerini dorultmalar mmkngrnmyordu.3 Hl bu dnyada din, peygamber, gemi tanmayan vebakalarnn trklerini syleyen insanlar varsa, bunlar ok ciddyaralandmz o dnemin felaketzedeleridirler.

te siz, il-y kelimetullah ruhunun, cihann drt bir yannda yeniden ehblamas adna omuzlarmza ihsn- ilh tarafndan konulmu bir kudsvazifenin deta arlarsnz.4 Muhammed ruhu bal petekleri gibi btngnllere ileyecek ve herkese inancn, emniyetin eker erbetini sunacaksnz.Hatta yle sktrlm eker kmeleri meydana getireceksiniz ki, okyanuslarniine atldnda onlar dahi eker-erbete evirecektir. Kklnz iindebtn dnyalar tatlandracak ve Yahya Kemalin ifadesiyle mukass

grnecek, fakat hep muall olacaksnz ve nsanln ftihar Tablosununktan mesajlarn, o mesajlara hasret gnllere ulatrmada hesterevliketmeyeceksiniz...1 Nis sresi, 4/80.

2 r sresi, 42/52.

3 Bkz.: Buhr, istisk 2, 13; Mslim, saltl-mnfikn 39.

4 Bkz.: Bedizzaman, Lemalar s.200 (Yirmi Birinci Lema).

YES BATAISoru: Dnyann ve hssaten lkemizin bugnk hali insan mitsizliesevk ediyor. Bu konudaki tavsiyelerinizi ltfeder misiniz?Mevzuyu tahlile gemeden nce unu ifade etmeliyim ki, dnya ve

Trkiyenin bugnk hli, hi de mitsizlik ve ylgnla sevk edecek durumdaolmad gibi, bugnlerde yaanlan kriz de, gnmze has bir problem deil.Gemite de bu kabil durumlar tekrar tekrar yaanm ve netice itibaryla hepside bertaraf edilmitir.. evet hlihazrdaki durum ne ilktir ne de son olacaktr.

imdiye kadar kim, yrekten ve samim olarak kendi davasna balanmsa,Allah ona zafer ve muvaffakiyet ihsan etmitir. Tarih, bunun rnekleriyledoludur. Mesel, havarilerin Hz. Mesihten aldklar mesajla koca Romamparatorluunu sarsmalar buna gzel bir rnektir. Hz. Mesih Eylede veya birksm Hristiyanlarn iddia ettii gibi eer zmir civarnda neet etmise, buinsanlarn o gnk artlarla nasl oalp Roma mparatorluunu sarstklarnave aslanlarn azlarna atlmalarna ramen nasl ylmadklarna hep hayretetmiimdir. Bir avu insann, insanlk tarihinin seyrini deitirecek ekilde ognn en mtegallip, en mtehakkim, en mstebit hkmdarlarn hkmettii vealmaz lejyonlar bulunan bir lkeyi temelinden sarsmalar akllara durgunlukverecek bir hdisedir. te bu, Allahn gc, Hz. Mesihin kudsiyeti ve onunmesajnn nuraniyetindendir.

kinci olarak, iman olan bir insan, hibir zaman u bezdirici ve yldrcdurumlardan dolay mitsizlie dmemelidir. Zira Allahn sonsuz kudretinimlhaza ederken mitsizlie dmeye ne hakkmz vardr ne de haddimizedir.Zira bizi mlknde istihdam eden Odur. Mlk Onundur ve O, mlkndediledii gibi tasarruf eder. sterse gecede gndz; kta da bahar yaratr.. veisterse gndz geceye, yaz da ka evirir. Ayrca yetin ifadesiyle,

Allahn rahmetinden kfir bircemaatten baka kimse midini kesmez.1 Sz buraya gelmiken, mevzumuzlaalkal kifin, kendi dneminde deiik hdiselerle sarslan insanmza herzaman tekrar ettiim bir szn hatrlatmak istiyorum:

Yes yle batak(lk)tr ki: Dersen boulursun.mmide sarl smsk, seyret ne olursun!Azmiyle, midiyle yaar hep yaayanlar;Meyus olann ruhunu, vicdann balar.

Hz. Shib-i Zamann ifadesiyle, Yeis, mni-i herkemldir. 2 Bu itibarlaolgunlama yolunda ve ykselme helezonunda bulunan insanlar, Bu bdireyide atlatabilir miyim! teredddne dmemelidirler. Himmetler fevkalde l,ruhlar gayet ftihne, azimler peygamberne tutulmal ve Allah bizimleberaberse, aamayacamz engel yoktur. duygu ve dncesi iinde hareketedilmelidir. Yine o mit Gnei, kald Marmara Otelinin denize nzrpenceresinden parman ufka doru uzatarak, Kardelerim, yese dmeyiniz,ilhadn bel kemii krlmtr. O, lm heyecanlar iinde rpnmaktadr.diyerek evresine hep mit alamtr. Bu sz, bundan senelerce evvelsylenmitir ve o zamann dnyas ile gnmz dnyas arasndakyaslanamayacak kadar byk farklar vardr. Bugn dnyann drt birtarafnda mit tomurcuklar Allahn inayet ve keremiyle boy atpyeermektedir. yle ise, ruhlarmz coturacak bunca mitbah gelimelervarken neden mitsiz olalm ki!

te yandan, Cihann arknda ve garbnda 20. asrda kan seylaplar,insanlar ktkler gibi nne katp srklyor ve 21. asra da yine ayn duygu vednce iinde giriyoruz. imdi, byle bir durumda nasl mitli olabiliriz ki?gibi bir soru akla gelebilir. Zannediyorum soruda kastedilen mn da bu olsagerek. Burada btn samimiyetimle ifade edebilirim ki, Allah bir gn Kurnnelmas dsturlarn kendilerine rehber edinenlere, mutlaka dnyaya kendileriniifade etme frsat ve imknn verecektir. Bunda hi kimsenin zerre kadarphesi olmasn. Bugn dnyann deiik yerlerinde ldrlen o masum vesavunmasz insanlar, inananlar hesabna yeni yeni srgnlerin meydana gelmesiiin, tpk baharda aalarn budanmas gibi bir mn ifade etmektedirler.. busebeple 21. asr inallah 20. asr gibi olmayacaktr. imdilerde biz, deiikyerlerde iei baka, rengi baka, gl ve blbl baka bahar edal yamalargryoruz. nallah her yerde ayr ayr baharlar aacak ve on asrlk omsmahakr Mslmanlmzla, ayr ayr yerlerde meydana getirilen bukanavieyi birbirine balayp btnletireceiz. Ne var ki btn bunlar, durupdururken kendi kendine de olmayacaktr. Bunlar iin azami zdrap, dua, tazarruve gayret gerekir. Evet, Allahtan inayet iin gayret gstermek arttr. ayethesterevlik edilmez, gerekli ceht ve gayret de gsterilirse, Cenb- Hak inallah bu son dnya kn da bahara tebdil edecektir.1 Ysuf sresi, 12/87.

2 Bedizzaman, Tarihe-i Hayat s.54 (lk Hayat).

GNAHLAR VE SEDD-I ZERSoru: Ticaret, eitim-retim.. ve benzeri gayeler iin gittiimiz yurtdnda slm duygu ve dncelerimizi muhafaza edebilmemiz adnaneler tavsiye edersiniz?nsan nerede olursa olsun, gzne-kulana, diline-dudana hkim olmak

zorundadr. Kalb ve ruh hayatmz asndan bu ok nemlidir. slm hayatnyaanmad lkelerde olduka zor grlen byle bir titizlik daha birehemmiyet arz eder. Zira byle yerlerde kastl olmasa bile, her zaman gnahve kusurlarn zincirleme birbirini takip etmesi sz konusudur. Bu durumdayaplmas gereken en nemli i, mmkn mertebe gnah zemininden uzakbulunmak olmaldr.

Bu meseleye slm Hukukunda baz ahkmn istinbatnda kullanlan sedd-izeri prensibi erevesinde biraz daha aklk kazandrabiliriz. ayet sedd-i zerii kaba izgileriyle, topyekn fenalklara giden yollar kapatarak,yaama ortamn emniyet altna almak eklinde yorumlayacak olursak,konuyla irtibat kendi kendine ortaya kar. Mesel, bir yet-i kerimede Cenb- Hak: Mmin erkeklere, gzlerini (harama) dikmemelerini, rzlarn dakorumalarn syle. nk bu kendileri iin daha temiz bir davrantr..1buyurmaktadr ki, maksat, haram siklerin iine girmemektir. Aslnda, merudairedeki bakmalar, duymalar ve tesi ihtiyalar keyfe kfdir ve harama girmezarureti sz konusu deildir. yle ise insann, haramlar grebilecei, iinedebilecei yerlerde gzn kapatp dikkatli olmas gerekmektedir. nkharama bakmak, bir kuds hadiste ifade buyurulduu gibi eytann zehirlioklarndan bir oktur.2 Cenb- Hak, daha batan insana, Harama bakmaktansakn! demek suretiyle onu, bakt zaman ruhunu delip geecek ve zihnini altst edecek zehirli bir oktan korumaktadr.

Yine, Kurn- Kerimde: Zinaya yaklamayn. nk o kt bir i ve kt bir yoldur.3 buyurulur.slmda asl yasak olan, zina fiilidir. yette ise, zina yapmayn yerine onayaklamayn denmektedir. Cenb- Hak, insann tabiatn/ftratn ok iyibildiinden, onu, zinaya srkleyebilecek bir pozisyon iine dmektensakndrmaktadr. Zira insann bylesi bir atmosferde belli bir noktaya kadar

ilerledikten sonra geriye dnmesi ok zor olabilir. Efendimiz (sallallhu aleyhive sellem): Sizden birinin ii ehev duygularla kprd an, hemenailesine dnsn.4 hadisiyle, byle bir konuma iaret buyurur.

Yine yukardaki disiplin izgisinde Cenb- Hak, baka bir yet-i kerimedeise: Yetimin malna yaklamayn..5 buyurur. yette,yetimin maln yemeyin, ifadesi kullanlacana, yaklamayn denmesi aynespriye binendir. Zira yetimin maln yeme baka, ona yaklamak dahabakadr. Dolaysyla bu, onunla aranzda daima bir mesafe olsun ki, hislerinizeyenik derek hemen ona elinizi uzatamayasnz mnsna gelmektedir.

Allah (celle celluhu), bu tr yet-i kerimelerle, deta tehlikeli blgeleretehlike var iaretlerini koyma mnsna, insan harama srkleyecekvesilelerden sakndrmak suretiyle, insanlarn haram ilemelerini engellemekistemektedir. Sedd-i zeriye rnek tekil edecek daha birok yet bulmakmmkndr. Ancak ben burada bir eye dikkatlerinizi istirham edeceim; istereitim ve kltr adna, isterse ticaret vs. adna yurtdna giden kimselerin,Allah Reslnn (sallallhu aleyhi ve sellem): uras muhakkak ki,haramlar apak bellidir, helller de apak bellidir. Bu ikisi arasndapheli olanlar vardr. nsanlardan ou bunlar bilmez. Bu durumda, kimpheli eylerden kanrsa, dinini de, rzn da korumu saylr. Kim depheli eylere derse o da harama dm olur..6 hadisinin gereincehareket etmeleri, bir bakma ayaklarn kaymaya daha msait olduu o yerlerde,haram ve pheli eylerden olabildiince kanmalar gerekmektedir. Zira,insan iin neticesi endie verici bir yolda yrmektense, endie ve tereddtduymayaca yollar aratrmas tavsiye edilmektedir.

Bu erevede; birinci esas olarak niyetlerin ok hlis tutulmas gelmektedirki, Mslman olarak gidilen her yerde salam bir dnce, salam bir anlayve salam bir ruh hletini temsile iddetle ihtiya vardr. Evet, insann yaratlgayesi, Allah bilmek, Ona ibadet etmek ve sonra da Onu bakalarnabildirmektir. Eer gidilen yerlere, bata bu niyetlerle gidilemedi ve arzuedildii lde bu dnce korunamad ise, tekrar Allaha tevecch edilmeliv e : Allahm! Sana ait meseleleri plnlarken, ferd mlhazalarmznkarmasn irk sayarz. Bu irki yeniden kafamzdan karp atyor ve Kimil-y kelimetullah iin alrsa, o Allah yolundadr.7 hadisinin mfd(ifade ettii mn) olarak, Senin urunda mcadele edeceimize ve bunu srf

Senin iin yapacamza sz veriyoruz. Sadece ve sadece Senin yce isminibir bayrak gibi dalgalandrmak iin buralardayz; zira, deil diyr- kfrednyalk bir ey iin gelmemiz; insanmza hizmet sz konusu deilse, kendilkemizde bile scak yuvalarmzda yaamamz anlamszdr. Biz, bununfarknda ve uurundayz.

Allahm! Senin an yce Peygamberinin buyurduu gibi, biz kfrdenkurtulduktan sonra, hangi sikle olursa olsun, yeniden kfre, dalletednmeyi, hatta en ufak bir gnaha girmeyi bile cehenneme srkleniyor gibikerih grrz. Ama buralarda istemeden de olsa ypranyor, kalbhayatmzdan bir eyler kaybediyoruz. Fakat Sen de biliyorsun ki, btnbunlarn hepsini, Senin iin, Senin dinini temsil iin ve gelecei Senin rzanistikametinde ihy etmek iin yapyoruz. Asrn fikir mimar, Gzmde necennet sevdas, ne de Cehennem korkusu var; milletimin imann selmettegrrsem cehennemin alevleri iinde yanmaya razym..8 buyurur; biz de bumlhazalarla buralarda bulunuyoruz.. denmeli, niyetler tecdit ve tashihedilmelidir.

kinci esas; gidilen her yerde, mutlaka birlik ve beraberlik iinde hareketedilmelidir. Zira Mslmanlar birbirleriyle kenetlenmez ve herkes kendibana hareket ederse, brakn slm duygu ve dncelerini muhafazay,onlarn kendi mevcudiyetlerini dahi korumalar ok zordur. Allah Resl(sallallhu aleyhi ve sellem): Tek bana kalan eytandr. ki kii deeytandr. kii ise, cemaattir.9 buyurur. Bu, tek banza kaldnzda, yada farkl bir ifadeyle bir cemaat tekil edemediinizde, eytanla ve eytandnceleri tamaya aksnz demektir. Hadisin devamnda: ki kii deeytandr. buyurulmaktadr ki, iki kiinin her zaman deiik fenalklardaanlamas mmkndr. kii ise, cemaattir ki, ihtimal hesaplarna gre kiinin bir ktlkte anlamas olduka zordur.

O halde ahs arzu ve istekler bir kenara braklarak kolektif uurla hareketedilmelidir ki, ilh syanet gerekleebilsin. Geri bazen cemaat iindekiinsanlarn bir ksmnn dier bir ksmna kar tabiatlar kaba gelebilir; bundandolay da sinirler bozulup hafakanlar kabarabilir. Fakat ferd hisler, ferdtavrlar hibir zaman l olamaz ve olmamaldr da. Allah (celle celluhu):anma yemin olsun ki, Ben insanolunu kerim yarattm.10 buyuruyor.yle ise, hem kendimize, hem de his, anlay ve felsefemize ramen, yalnz

kalmamal.. (hangi rktan ve hangi renkten olursa olsun) ayn duygu vednceye sahip insanlarla beraber yaama yollar aratrlmaldr. Buduygular iinde hareket edildii ve eller birbiriyle kenetlendii mddete,nc el Allahn eli olacaktr; olacaktr zira Onun eli cemaatinzerindedir.11

nc esas; birlik ve beraberlik hlinde hareketin bir buudu olarakzikredilebilecek bir baka husus da, slm duygu, dnce ve uurumuzutakviye edici mahiyette yazlm eserleri, hem de hi fasla vermeden okuyupmzakere etmektir. Bu meyanda, gnde yarm saat bile olsa, tecdid-i imanavesile olabilecek kitaplarn okunmas da bana ok anlaml gelmektedir. Zira,aa k tutan devs insanlar tarafndan kaleme alnm bu tr eserler, insanzihninde aks-i sad meydana getirir; onu, deiik vadilerde dolamayayneldiinde ense kknden tutar ve kendine gelmesini salar.

Evet, kitap okuma ok nemlidir. Tabi onlar okurken de, bakalarna: Alsana bir ders, gzn gnln alsn. eklinde deil de, kendi yreimizihoplatmak, kendi hislerimize duyurmak iin okumak gerekir. Bu ekilde birokuma, bizim iin her trl don ve kralara kar deta bir seramesabesindedir.

Drdnc esas; daha nceleri eitli yerlere gitmi, fakat yalnzln tketicipenesinde kaybolmu insanlarmz vardr. Ayn kbete maruz kalmakistemeyen kimselerin, hi olmazsa senenin belli dnemlerinde bir arayagelmeleri gerekir ki, bu durum, hem onlarn yalnz kalmamalarn, hem de imanve Kurn hizmeti adna yapacaklar eyleri, daha iyi ve gzel bir ekildeyapmalarn salasn. Tabi bu vesileyle, bir ksm dua, evrd ezkrdabulunma frsat da doacaktr. Zaten yabanc lkelerde, uzun mddet yalnzlnpenesinde kvranm kimseler, herhalde bu tr eylere daha ok ihtiyaduyarlar. Kald ki dua, evrd- ezkr, Rabble irtibat adna da nemlieylerdir. nancm o ki, Allah (celle celluhu), bu kadarck bir admla dahi olsakendisine yaklaan hibir zaman yalnz brakmayacaktr. nk O Erhamr-rhimn/ Merhametlilerin en merhametlisidir. Siz, herhangi birini anlatrkenok rahim; ok merhametli diyebilirsiniz; fakat O Kendisini anlatrkenErhamr-rhimn12 demektedir. Evet O, kullarna kar Efendimizinifadesiyle, bir annenin evladna kar olan efkatinden daha efkatli ve dahamerhametlidir. yle ki biz Ona kar azck samim ve vefal olduumuzda, O

bizi asla brakmayacaktr. Duha sresindeki: Rabbin seni terk etmedi ve sanadarlmad.13 yeti bu hakikati ifade bakmndan ne mnidardr. ahsen ben buyeti her okuduumda, bu mny duyar ve sanki Rabbim bana hitap ediyor gibibir hisse kaplrm.

Hsl; Allahn bizlere kar gsterdii vefann gerei sadece kendiinsanlarmz deil, btn insanl kurtarma adna, en karanlk lkelere gidipOnu anlatmak icap eder. Zira zellikle bu insanlarn Allah, Hz.Muhammedi, Kurn duyup bilmeye ok ihtiyalar var. Bana gre insanlkadna yaplacak en nemli i de, ite budur. Bunun tesindekiler tlimeselelerdir. nallah, inanan gnller, ktan kamalarla btn karanlklaryrtar geerler ve ruhlarnn ilhamlarn btn dnya insanlarnn ruhlarnaboaltrlar.1 Nr sresi, 24/30.

2 et-Tabern, el-Muceml-kebr 10/173; el-Hkim, el-Mstedrek 4/349.

3 sr sresi, 17/32.

4 Mslim, nikh 9; Tirmiz, nikh 9; Eb Dvd, nikh 44.

5 Enm sresi, 6/152.

6 Buhr, mn 39, by 2; Mslim, mskat 107.

7 Buhr, ilim 45; cihd 15; Mslim, imret 149-151.

8 Bedizzaman, Tarihe-i Hayat s.616 (Tahliller).

9 Tirmiz, cihd 4; Eb Dvd, cihd 86.

10 sr sresi, 17/70.

11 Bkz.: Tirmiz, fiten 7; bn Hibbn, es-Sahh 10/438.

12 Arf sresi, 7/151; Ysuf sresi, 12/64, 92; Enbiy sresi, 21/83.

13 Duh sresi, 93/3.

LTUF VE HSANLA MTHANSoru: Mminin, Rabbinden gelen ltuf ve ihsanlar karsndaki tavrnasl olmaldr?Mmin, kendisine gelen btn ltuflar, Cenb- Hakkn engin rahmetinin

bir ifadesi olarak grr. Bizdeki faziletler, ltuflar, ihsanlar, hep Onun bannglleri ve iekleridir. Biraz tefekkr ettiimizde bunlarn katiyen bizdenkaynaklanmadn hemen anlayveririz. Evet, bizim yapyor grndmz hereyi aslnda O yapmaktadr. Zaten bunun aksine inanmay da irk kabul ederiz.Akidelerini; Sizi de ef linizi de yaratan Allahtr.1, Allah dilemezse sizbir ey dileyemezsiniz.2 yet-i kerimeleriyle Allah neyi dilemise o olur,olmamasn diledii ey de olmaz.3 beyan- nebevisinin ekillendirdiiinsanlar, Allahn ltfettii bunca nimetleri, yle inanyorum ki, kendilerindenbilmez ve kendilerine ml etmezler.

Allahn bu ltuflar bizi, fahre, gurura, kibre deil; hamde, senaya veCenb- Hakka itimada sevk etmelidir. Kald ki, zannediyorumvicdanlarmzda, Allahn bizleri hizmete muvaffak kld gibi muhataplar damuvaffak klaca grnmektedir.

Msaade ederseniz burada size bir hissimi arz etmek istiyorum: Birvesileyle Avustralyaya gittiimde, ayn duygu ve dncenin bir arayagetirdii orada yaayan bir ksm hamiyetli insanmz bir yurt temeli atmayplnlamlar, rical-i devleti armlar ve benim de konumam istemilerdi.Her ne kadar kat isem de daha sonra bir-iki kelime konumak zorundakalmtm. Krsden indiimde beni, o anda orada bulunan mbarek birtoplumdan baz arkadalarla tantrdlar. Birdenbire bam dnd ve iimburkuldu ve, Ya Rabbi, keke bu topluluk onlara gelmi olsayd ve benonlar byle mahzun grmeseydim. Keke bunlar, bu yurdun kendilerine aitolmad hissini duymasalard. Keke ben onlarn yerinde olsaydm, onlarbenim yerimde olsalard. hissine kapldm ve iki bklm oldum. Ben ahsenbtn mminlerin de, insan olmamza ve bu sebeple bir ksm hrslarmzbulunmasna ramen byle bir duygu ve dnce iinde olmalarn arzu ederim.Evet, deil bakalarn hor-hakir grmek, onlar kendilerinden daha iyi grmelive daha iyi bilmelidirler.

Kald ki zahiren hizmette muvaffak olmak, Allah indinde faziletli olmann tek

almeti ve iar da deildir. Bazen bir tek adamn hidayetine vesile olmak,binlerce insann hidayetine vesile olma, binlerce messese kurma kadar hayrlve bereketli olabilir. stadn ifadesiyle, Bir zerre ihlsl amel batmanlarlahalis olmayana mreccahtr. 4 Bu itibarla bakalar zahiren muvaffakolmam gibi grnebilir; ama iin btnnda onlarn, fersah fersah daha iyidurumda olmalar da mmkndr. Bu itibarla biz, mutlaka herkesi kendimizdendaha iyi grmeli, daha iyi bilmeli ve herkesin hizmetini alklamalyz.

te yandan mminin hizmet anlay, fahirlenmesine msait deildir.Devs kamet de, bu byk hakikatleri hibir zaman kendisinin temsil ettiinikabul etmemi ve Hem deme ki, Ben mazharm. Gzele mazhar isegzelleir. Zira, temessl etmediinden, mazhar deil, memerr olursun.5demitir. Aynen bunun gibi bizim zerimizde grnen gzellikler de tamamen oGzeller Gzeli Yce Yaratcya aittir. stad, baka bir yerde de, Senmzekk olmadndan kendini Allah bu dini bazen fask ve fcirlerle deteyit eder. hadisinde anlatlan o racl- fcir bilmelisin. 6 diyerek mevzuyaayr bir buud kazandrmtr. Cenb- Hakkn ok byk hizmetler ltfettii bubyk insanlar, hizmette kendilerini byle bilirlerse, bize nasl dnmek icapeder, onu sizin takdirlerinize havale ediyorum.

Bize fahr, gururlanma, kibir, ucbun altnda kalp ezilme deil; tevzu,mahviyet, haclet ve

Deildir bu bana layk, bu bende,Bana bu lutf ile ihsan nedendir. (M. Ltfi)

demek yarar.Evet bize gre irkin en hafifi nahnu (biz), hi irke girmeme de

hvedir (O). Yatarken, kalkarken, otururken, dnrken, gzlerini aarken-kaparken hsl hayatn her safhasnda hep O deyip durmal ve her lahzavahdet-i uhdcularn ifadesiyle Heme ezost = Her ey Ondan. duygu vedncesi iinde olmalyz.1 Sfft sresi, 37/96.

2 nsan sresi, 76/30; Tekvr sresi, 81/29.

3 Eb Dvd, edeb 100, 101; en-Nes, es-Snenl-kbr 6/6.

4 Bedizzaman, Lemalar s.165 (On Yedinci Lema, On nc Nota).

5 Bedizzaman, Szler s.244 (On Sekizinci Sz, Birinci Makam, Birinci Nota).

6 Bedizzaman, Szler s.515 (Yirmi Altnc Sz, Hatime).

TEBLDE USL VE YNTEMSoru: Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem), bir sahabiye:Mslman ol dediinde, o sahabinin: Kendimi isteksiz buluyorum.demesine mukabil; steksiz olsan da Mslman ol.1 buyurmasnn,Mslmanlara verdii mesaj nedir?Aslnda baka pek ok insan bu ekilde isteksiz Mslman olmu ama sonra

da Efendimizin sohbetinin vermi olduu insibala derinletikederinlemilerdir. Zaten herkesin birdenbire Hz. Eb Bekir (radyallhu anh)gibi Mslman olmas ve o lde derinlemesi de beklenemez. Hatta Hz.mer, Hz. Osman, Hz. Talha, Hz. Zbeyr gibi sahabilerin dahi belli bir mddetdirenmesi sz konusu olmutur. Ne var ki, onlarn bu durumu hibir zaman birinat ve temerrt olarak da deerlendirilmemelidir. nk daha sonraki zuhur,ilk programlanmann neticesidir; onlar kalben ve fikren programland eyeulaamadklarndan dolay belli bir dnem ba ak, yalnayak hayalleri iledolamlardr ama yrekleri hep Mslman olarak arpmtr. Ve bir gngelmi, artk en kk bir tereddt dahi yaamamlardr.

Ayn ekilde Hz. Hamza da, Efendimizle aralarnda bir ya var veyayoktur gelip Mslman olduu dnemde 45 yalarnda bir insandr. Birhadisin ifadesine gre 45 ya, hem Mslmanlk adna, hem de kfr vedallet adna ilk damgann vurulduu dnemdir. Yani belli bir yatan sonrainsan mafsallarnn kirelenip, artk rahat hareket edememesi gibi, bu yatansonra da bir insann duyguda dncede ve ruh yapsnda deimesi okzordur. Onun iin Cenb- Hak, Hamzaya ok nemli bir kombinezonhazrlam ve onu kendisinde ok tesiri yapacak bir hdisenin iine ekmitir.Hdise hepimizce malum; bir yerde ashab- kirama eziyet edilmi, Efendimizinbana ta, toprak salm ve hakaretin en utandrcl yaplmt. te oesnada Hz. Hamza aslan avndan dnm geliyor ve tam bir metafizik gerilimiindeydi. O, bu haliyle Mekkeye girerken yeenine yaplan hakaretlerkulana fsldanvermiti. Ia ermeden de onun ok nezih bir ruhu vard vetam bir peygamber amcasyd. Yeenine yaplan onca hakaret, fevkalderikkatine dokunmu ve hemen orackta Efendimize taraf olduunu ilanedivermiti.2 Dolaysyla o, normal bir yerde otururken, Gel amcacm,Mslman ol. sz ile deil de, kendisinde ok tesiri yapacak byle bir hdiseile kar karya kalnca yldrm sratiyle Mslman oluvermiti. Demek onun

bu son admn atabilmesi iin, byle bir hdiseye ihtiya vard. Siyer felsefesiasndan bence bu mesele olduka nemlidir.

Siyerciler, Seyyidina Hz. Hamzann, Mslman olduktan sonra yirmi drtsaat tereddt geirdiini nakletmektedirler.3 Her ne kadar bir ok tesiri ile iiniine girmise de, arkada brakt krk be yllk bir hayat vardr. Zaten birinsann birdenbire o koskoca hayat, hem de Mslmanlarn kfirlere karkoyamadklar ve Mekkeyi brakp baka taraflara hicret etmek zorundakaldklar bir dnemde bir