Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek · leczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi kręgosłupa oraz sposób spędzania

ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014

DOBROSTAN I ZDROWIE

ROZDZIAŁ IX

1Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego UM w Lublinie 1Chair and Department of Neurological Nursing

Medical University of Lublin 2Student UM w Lublinie

2Student Medical University of Lublin

ELŻBIETA PRZYCHODZKA1, REGINA LORENCOWICZ1, EWA

GRĄDEK2, KRZYSZTOF TUROWSKI1, JÓZEF JASIK1

Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek

Back pain problems in occupationally active nurses

Słowa kluczowe: pielęgniarki, bóle kręgosłupa

Key words: nurses, low back pain

Zespoły bólowe kręgosłupa uważane są za problem zdrowotny, uznaje się, że

około 60-80% społeczeństwa po 32 roku życia uskarża się na występowanie bólu

kręgosłupa. Powyżej 55 roku życia problemem bólu pleców dotkniętych jest 98%,

populacji, aż u 11% dolegliwości uniemożliwiają wykonywanie pracy zawodowej

[2].

Praca zawodowa pielęgniarki przynosi satysfakcję, związana jest z ratowaniem

zdrowia i życia ludzkiego. Konieczność bezwzględnej dyspozycyjności, radzenia z

problemami na stanowisku pracy jak i w życiu codziennym, może mieć niekorzyst-

ny wpływ na zdrowie i samopoczucie [4, 6].

Ta grupa zawodowa szczególnie narażona jest na przeciążenia układu ruchu czy-

li działanie czynników mechanicznych przekraczających wytrzymałość fizyczną

oraz powstanie długotrwałych obciążeń statycznych i dynamicznych. To zjawisko

powoduje pojawienie się bólu mięśni i zespołów bólowych kręgosłupa [8].


Dobrostan i zdrowie

136

Znaczna część czynności zawodowych wykonywanych przez pielęgniarki to

praca fizyczna, która wpływa na rodzaj i charakter przeciążeń. Czynności wykon-

ywane są w krótkim czasie, wielokrotnie podczas dyżuru. Prowadzi do zmian

strukturalnych w narządzie ruchu, powodując dolegliwości bólowe. Konsekwencją

obciążenia jest zmęczenie, przeciążenie narządu ruchu, pogorszenie stanu zdrowia i

samopoczucia a w efekcie obniżenie efektywności i jakości pracy oraz zagrożenie

bezpieczeństwa swojego i innych. Istotne znaczenie ma także stres, który jest równ-

ież czynnikiem powstania zespołów bólowych kręgosłupa. Grupa pielęgniarek jest

narażona na obciążająca związane ze sferę psychiczną. Obejmuje ona odpowiedzi-

alność za ludzi chorych i cierpiących. [1, 4,5].

Celem pracy była ocena problemu występowania zespołów bólowych kręgosłu-

pa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek.

MATERIAŁ I METODA

Materiał badawczy został zebrany za pomocą kwestionariusza ankiety. Kwestio-

nariusz ankiety składał się z dwóch części. Pierwsza to autorski kwestionariusz

ankiety, składający się z 13 pytań zamkniętych. Pytania dotyczyły wieku, płci,

wzrostu i masy ciała na podstawie których wyliczono BMI, miejsca zamieszkania,

miejsca pracy, systemu zatrudnienia, preferowanych zachowań diagnostyczno-

leczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi

kręgosłupa oraz sposób spędzania wolnego czasu. W badaniach wykorzystano

wskaźnik masy ciała Queteelleta (BMI- Body Mass Index) wyznaczający stopień

masy ciała.

Druga część kwestionariusza ankiety to standaryzowany test Oswestry Low

Back Pain Disability Oestionnaire, służący do oceny wpływu dolegliwości

bólowych kręgosłupa na życie codzienne. Odpowiedzi pozwalają określić w jakim

stopniu zespoły bólowe kręgosłupa ograniczają aktywność respondentów na

postępowanie określonych czynnościach. Dla dokonania rozpoznania dysfunkcji

kręgosłupa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek posłużono się testem oceni-

ającym dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo- krzyżowego.

Pytania dotyczyły dolegliwości bólowych odcinka szyjnego i odcinka lędźwiowo-

krzyżowego kręgosłupa oraz wpływ bólu kręgosłupa na zachowania w życiu

codziennym.

Wskaźnik niesprawności (Disability Index) oblicza się po dodaniu punktów i

wyliczaniu procentowego wskaźnika sprawności. Otrzymane wyniki umożliwiają

opis stopnia niesprawności kwalifikując do pięciu grup.

Badania przeprowadzono w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdro-

wotnej w Kraśniku w okresie od października do listopada 2012 roku.

Badaniami objęto grupę 101 pielęgniarek i pielęgniarzy pracujących w szpitalu

na oddziałach zachowawczych i zabiegowych.

Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wartości analizowanych

parametrów mierzalnych przedstawiono przy pomocy wartości średniej i odchylenia

standardowego a dla niemierzalnych przy pomocy liczności i odsetka. Dla niepow-

iązanych cech jakościowych do wykrycia istnienia różnic między porównywanymi

Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,

Krzysztof Turowski, Józef Jasik,


137

grupami użyto testu jednorodności Chi2. Do zbadania istnienia zależności między

badanymi cechami użyto testu niezależności Chi2. Przyjęto poziom istotności

p<0,05 wskazujący na istnienie istotnych statystycznie różnic bądź zależności. Bazę

danych i badania statystyczne przeprowadzono w oparciu o oprogramowanie kom-

puterowe STATISTICA 10.0 (StatSoft, Polska).

Badaniom ankietowym poddano 101 czynnych zawodowo pielęgniarek i

pielęgniarzy w wieku od 23 do 58 lat. Grupa zróżnicowana wiekowo z dominacją

osób powyżej 40 roku życia. Średnia wieku ankietowanych wynosiła 43,88 ± 9,18

lat. Rozkład wiekowy respondentów jest na tym samym zbliżonym poziomie

liczności w ustalonych grupach wiekowych czyli statystycznie nie ma znaczących

różnic ilościowych. Zdecydowana większość ankietowanych osób to kobiety

97,03%, (n=98), natomiast tylko 2,97% (n=3) respondentów stanowili mężczyźni.

Większość ankietowanych osób mieszkała w mieście, (n=69; 68,32%), z kolei

31,68%, (n=32) badanych zamieszkiwało na wsi.

Spośród badanej grupy respondentów 44,55%, (n=45) pracowało na oddziałach

zabiegowych, natomiast 55,45%, (n=56) ankietowanych pielęgniarek pracowało na

oddziałach o profilu zachowawczym. Odnośnie stażu pracy dominującą grupę re-

spondentów 40,60%, (n=41) stanowiły osoby pracujące czynnie zawodowo od 11 do

25 lat. Badana grupa pracowała w zawodzie pielęgniarki od 6 miesięcy do 37 lat.

Średni staż pracy w zawodzie wynosił 20,16 ± 10,38 lat. Ankietowani w większości

pracowali w systemie pracy dwuzmianowej z dwoma dyżurami 12 godzinnymi:

dziennym i nocnym, (n=84; 83,18%), tylko natomiast 11,88%, (n=12) badanych

pracowało w systemie jednozmianowym i 4,95%, (n=5) w innym systemie pracy

zmianowej.

Analizując wskaźnik masy ciała stwierdzono, iż około połowa badanej grupy

miała prawidłowy wskaźnik BMI, (n=49; 48, 51%). Natomiast niepokojącym jest

fakt, że co trzecia pielęgniarka 33,67% (n=34) miała nadwagę oraz 17,82% (N=18)

otyłość.

WYNIKI

Ocena wpływu dolegliwości bólowych kręgosłupa na sprawność życia

codziennego określona w oparciu o standaryzowany test Oswestry Low Back Pain

Disability Questionnaire (DTI)

Z przeprowadzonych badań wynika, że w grupie czynnych zawodowo pielęgnia-

rek tylko 20,79% w dniu badania nie odczuwa w ogóle bólu kręgosłupa. Pozostali

respondenci stwierdzali, iż odczuwają ból o różnym natężeniu. Aż 10,89% badanych

przyznało, że odczuwany ból jest znaczący, jednak wytrzymują bez środków prze-

ciwbólowych, zaś 15,84% ocenianych pielęgniarek potwierdziło, iż odczuwany ból

jest średni/ nieznaczny i nie stosują leków p/bólowych. W grupie pielęgniarek

wspomagających się farmakoterapią, przyjmującej środki p/bólowe 21,78% ba-

danych przyznało, że środki p/bólowe całkowicie zmniejszają ból, zaś u 22,77%

środki p/bólowe w sposób odczuwalny całkowicie znoszą ból. Tylko 6,94% re-

spondentek przyznało, że środki przeciwbólowe w nieznacznym stopniu zmniejszają

ból i 0,99% badanych odpowiedziało, że leki nie łagodzą bólu.


Dobrostan i zdrowie

138

Przedstawiając ocenę wpływu dolegliwości bólowych na wykonywane

czynności dnia codziennego, ankietowani najczęściej (44,55%) podkreślali, że mimo

iż niektóre codzienne czynności nasilają bóle kręgosłupa, jednak funkcjonują nor-

malnie bez niczyjej pomocy. szczegółową analizę obrazuje tabela I.

Tabela I. Ocena wpływu dolegliwości bólowych na wykonywanie codziennych

czynności w badanej grupie

Ocena n %

nie odczuwam bólu kręgosłupa 21 20,79

codzienne czynności nie nasilają bólu, dlatego jestem

całkowicie samodzielna/y 14 13,86

niektóre codzienne czynności nasilają bóle, funkcjonuję

normalnie bez niczyjej pomocy 45 44,55

odczuwam ból podczas codziennych czynności, wykonuję

je jednak wolniej i ostrożniej 18 17,83

potrzebuję pomocy, jednak w dużej mierze jestem samo-

dzielna/y 3 2,97

potrzebuję pomocy codziennie w większości wykonywa-

nych przeze mnie czynności 0 0,00

nie mogę się samodzielnie ubrać, mycie sprawia mi pro-

blemy, leżę w łóżku 0 0,00

Analizując wpływ dolegliwości bólowych na podnoszenie przedmiotów an-

kietowani w 22,77% przyznali, że mogą podnosić ciężkie przedmioty, jednak od-

czuwają przy tym silniejszy ból. Co piąta oceniana pielęgniarka 20,79% przyznała,

że ból uniemożliwia jej podnoszenie ciężkich przedmiotów z podłogi, jednak mogą

je podnieść jeśli przedmioty są dogodnie umiejscowione, na poziomie pasa.

Nieliczne 14,85% badanych odpowiedziało, że ból uniemożliwia podnoszenie im

ciężkich przedmiotów, jednak mogę podnieść średnio lekkie przedmioty jeśli są

dogodnie umiejscowione. Tylko 4,96% ankietowanych potwierdziło, iż mogło pod-

nosić tylko bardzo lekkie przedmioty. Badania wykazały, że tylko 14,85% pielęgni-

arek deklaruje, iż może podnosić ciężkie przedmioty i nie odczuwali bólu kręgosłu-

pa.

Bóle kręgosłupa szczególnie w szyjnym odcinku kręgosłupa są przyczyną

występowania bólów głowy. W ocenie częstości występowania bólów głowy

35,65% respondentów przyznało, że miewa nieznaczne bóle głowy, które pojawiają

się nieregularnie. Prawie co trzecia pielęgniarka (30,69% ), deklaruje iż miewa

średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają się dość rzadko. Nieliczna grupa ba-

danych pielęgniarek 12,87% odczuwa średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają

się często, 1,98% ankietowanych miewa bóle głowy, które pojawiają się często, zaś

1,98% odczuwa ciągły ból głowy.

Tabela II. przedstawia opinię osób badanych, dotyczącą wpływu bólu kręgosłupa

na tak podstawowe czynności dnia codziennego jak czytanie. Zdecydowana

większość ankietowanych osób deklaruje, iż mogą czytać tak długo jak chcą bez




139

bólu kręgosłupa, (36,64%), a co trzecia badana pielęgniarka 31,68% potwierdza, iż

może czytać długo, jednak odczuwa nieznaczne bóle szyi.

Tabela II. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na czytanie w badanej grupie Ocena n %

mogę czytać jak długo zechcę bez bólu szyi 37 36,64

mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam nieznaczne bóle szyi 32 31,68

mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam średnie bóle szyi 15 14,85

nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu średnich bólów szyi 11 10,89

nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu znacznych bólów szyi 4 3,96

nie mogę czytać z powodu dolegliwości bólowych szyi 2 1,98

Dolegliwości bólowe kręgosłupa nasilają się podczas wymuszonej pozycji, która

najczęściej ma związek z prowadzeniem samochodu.

Ankietowani w większości twierdzili, że mogą kierować samochodem jak długo

zechcą, bez bólów szyi. W grupie osób, które ból w jakimś stopniu ogranicza 6,74%

ankietowanych przyznaje że odczuwa niewielkie bóle szyi, 16,83% średni, zaś

5,94% ankietowanych nie mogło długo kierować z powodu średnich bólów szyi, i

2,97% badanych przyznało, że z powodu znacznych bólów szyi, ciężko im kierować

samochodem. Tylko 1,98% ankietowanych nie mogło kierować samochodem w

ogóle, (tabela III).

Tabela III. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na kierowanie samochodem w badanej

grupie Ocena n %

mogę kierować samochodem jak długo zechcę,

bez bólów szyi 46 45,54


odczuwając niewielkie bóle szyi 27 26,74


odczuwając średnie bóle szyi 17 16,83

nie mogę kierować samochodem z powodu

średnich bólów szyi 6 5,94

z powodu znacznych bólów szyi, ciężko mi

kierować samochodem 3 2,97

wcale nie mogę kierować samochodem 2 1,98

Kolejnym obszarem ocen była analiza, w jakim stopniu ból kręgosłupa wpływa

na zdolność koncentracji u badanych pielęgniarek (tabela IV).Ocena wpływu bólu

kręgosłupa na koncentrację pokazała, że ponad połowa ankietowanych mogła bez

trudu skoncentrować się w każdej chwili, (54,46%). Z powodu bólu kręgosłupa

32,67% ankietowanych mogło się skoncentrować z niewielkim wysiłkiem. Tylko

10,89% badanych miało znaczne problemy z koncentracją w związku z bólem, zaś

niewielka grupa ankietowanych 1,98% przyznała, że koncentracja wymaga od nich

dużego wysiłku.


Dobrostan i zdrowie

140

Tabela IV. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na koncentrację w badanej grupie

Ocena n %

bez trudu mogę się skoncentrować,

kiedy tylko chcę 55,0 54,46

z niewielkim wysiłkiem, mogę się

skoncentrować, kiedy tylko chcę 33,0 32,67

mam znaczne problemy z koncentracją 11,0 10,89

mam duże problemy ze skupieniem

uwagi 2,0 1,98

koncentracja wymaga ode mnie dużego

wysiłku 0,0 0,00

nie potrafię się skoncentrować 0,0 0,00

Tabela V. przedstawia opinie respondentów, w jakim stopniu ból utrudnia im

siedzenie.

Przeprowadzona ocena zebranych opinii wykazała, iż zdecydowana większość

badanej grupy pielęgniarek nie odczuwa bólu w związku z wymuszoną pozycją

siedzącą. Bólu nie odczuwała większość ankietowanych i mogli siedzieć długo na

obojętnie jakim krześle, była to grupa (34,66%). Natomiast 23,76% badanych z

powodu bólu kręgosłupa mogło siedzieć długo tylko na ulubionym krześle. W

grupie osób, która potwierdzała nasilenie bólu w związku z pozycję siedzącą aż

29,70% respondentów przyznało, że ból uniemożliwia im siedzenie dłuższe niż 1

godzinę, (tabela V).

Tabela V. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia siedzenie w badanej gru-

pie

Ocena n %

mogę długo siedzieć na obojętnie jakim

krześle i nie odczuwam bólu 35 34,66

mogę długo siedzieć tylko na moim ulubio-

nym krześle 24 23,76

ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż 1

godzinę 30 29,70

ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż

pół godziny 6 5,94

z powodu bólu nie mogę siedzieć dłużej niż

1 minutę 1 0,99

bóle uniemożliwiają mi siedzenie 5 4,95

Tabela VI. obrazuje opinie ankietowanych w jakim stopniu ból kręgosłupa

utrudnia chodzenie pielęgniarkom czynnym zawodowo.

Przeprowadzona analiza wykazała, iż w ocenianej grupie zdecydowana więk-

szość osób mogła chodzić swobodnie (56,44%), W grupie osób deklarujących ob-

ciążenie problemem 29,70% przyznało, że bóle podczas chodzenia nasilają się,




141

10,89% ankietowanych odpowiedziało, że ból uniemożliwia im pokonywanie dys-

tansów większych niż 1,5 km, (tabela VI).

Tabela VI. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia chodzenie w badanej

grupie

Ocena n %

mogę chodzić swobodnie 57 56,44

bóle podczas chodzenia nasilają się 30 29,70

ból uniemożliwia mi pokonywanie większych

dystansów niż 1,5 km 11 10,89

ból uniemożliwia mi pokonywanie większych

dystansów niż 700 m 1 0,99

mogę chodzić tylko przy pomocy kul lub

,,balkonika” 2 1,98

przez większą część dnia przebywam w łóżku lub

w pozycji siedzącej 0 0,00

Z badań wynika, że tylko 23,76% ocenianych pielęgniarek może stać długo i nie

odczuwa bólu kręgosłupa. Pozostała grupa badanych deklaruje ból podczas

wymuszonej pozycji stania, ból zaburza ich wydolność w różnym nasileniu. Prawie

co czwarta oceniana pielęgniarka (23,76%) podczas stania odczuwa bóle, które mają

stałe nasilenie. Aż 44,56% badanych przyznało, że dłuższe stanie powoduje nasile-

nie bólu, 3,96% ankietowanych odczuwało ból po 30 minutach stania, zaś 3,96%

odczuwało ból już po 10 minutach wymuszonej pozycji, (tabela VII).

Tabela VII. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia stanie w badanej grupie

Ocena n %

mogę stać jak długo zechcę i nie odczuwam bólu 24 23,76

podczas stania odczuwam bóle, które się nie nasilają 24 23,76

dłuższe stanie powoduje nasilenie bólu 45 44,56

ból nasila się po 30 minutach w pozycji stojącej 4 3,96

ból nasila się po 10 minutach w pozycji stojącej 4 3,96

unikam stania, gdyż od razu odczuwam ból 0 0,00

Choroby kręgosłupa stosunkowo często objawiają się dyskomfortem utrudniają-

cym sen i wypoczynek.

Przeprowadzona ocena i jej analiza wykazały, iż zdecydowana większość bada-

nych pielęgniarek nie deklaruje bólu, który występowałby podczas snu, (76,24%).

Tylko 10,89% ankietowanych odczuwało ból w łóżku, który jednak nie przeszkadzał

im w zaśnięciu. W grupie osób z nasilonym zespołem bólowym 2,97% badanych

twierdzi, iż z powodu bólu nie przesypiało 1/4 nocy, u dwóch osób ból zakłócał sen

w połowie nocy, 4,95% z powodu bólu nie przesypiało ¾ nocy, zaś trzy osoby

(2,97%) stwierdziły, że ból jest tak dokuczliwy, że uniemożliwia im zaśnięcie,

(tabela VIII).


Dobrostan i zdrowie

142

Tabela VIII. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia spanie w badanej gru-

pie

Ocena n %

nie odczuwam bólu podczas snu 77 76,24

odczuwam ból w łóżku, który jednak

nie przeszkadza mi w zaśnięciu 11 10,89

z powodu bólu nie przesypiam ¼ nocy 3 2,97

z powodu bólu nie przesypiam połowy

nocy 2 1,98

z powodu bólu nie przesypiam ¾ nocy 5 4,95

ból uniemożliwia mi zaśnięcie 3 2,97

Z badań wynika, że tylko 30,69% ocenianych pielęgniarek stwierdziło, że ich ak-

tywność zawodowa jest normalna i nie powoduje zwiększonych dolegliwości

bólowych kręgosłupa. Pozostała część grupy przyznała, że ich aktywność zawodowa

jest z pewnym stopniu zaburzona (41,58%), twierdzi, iż ich aktywność zawodowa

jest prawie normalna, lecz powoduje nieznaczne dolegliwości bólowe, natomiast

24,76% badanych przyznało, że ich aktywność zawodowa jest prawie normalna,

lecz powoduje znaczne dolegliwości bólowe. Tylko dwie osoby stwierdziły, że

musiało poważne ograniczyć swoją aktywność zawodową, korzysta ze zwolnień

lekarskich co najmniej raz na pół roku. Jedna osoba korzystała ze zwolnień le-

karskich długich, powyżej 3 miesięcy oraz z rehabilitacji leczniczej w ramach

prewencji rentowej, (tabela IX).

Tabela IX. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa wpływa na aktywność zawodową

w badanej grupie

Ocena n %

moja aktywność zawodowa jest normalna

i nie powoduje zwiększonych dolegliwości bólowych 31 30,69

moja aktywność zawodowa jest prawie

normalna, lecz powoduje nieznaczne

dolegliwości bólowe

42 41,58

moja aktywność zawodowa jest prawie

normalna, lecz powoduje znaczne dolegliwości

bólowe

25 24,76

moja aktywność zawodowa jest poważnie ograni-

czona, korzystam ze zwolnień lekarskich co najmniej

jeden raz na pół roku

2 1,98


czona, zmuszona była do zmiany stanowiska pracy

i/ lub zmiany wymiaru czasu pracy

0 0,00


czona, korzystałam ze zwolnień lekarskich powyżej

3 miesięcy i/ lub z rehabilitacji leczniczej w ramach

prewencji rentowej

1 0,99




143

Na podstawie 16 pytań oceniających poziom wydolności/ sprawności w życiu

codziennym obliczono wskaźnik niesprawności pielęgniarek czynnych zawodowo.

Średnia wartość wskaźnika DTI w badanej grupie wyniosła 32,03% (zakres od

13% do 60%). W grupie pielęgniarek z oddziałów zabiegowych wskaźnik wyniósł

32,82, zaś z oddziałów zachowawczych 31,39%. Na podstawie wyliczonych wskaź-

ników wydolności wyodrębniono, trzy grupy badanych: (ryc.1),

Grupa I (0%-20%) minimalna niesprawność – n=23; - 22,77%

Grupa II (21%-40%) umiarkowana niesprawność – n =54; - 53,47%

Grupa III (41%-60%) ciężka niesprawność – n = 24; - 23,76%

22,77%23,76%

53,47%

minimalna umiarkowana ciężka

Ryc. 1. Odsetek badanych z uwzględnienim stopnia niesprawności (DTI)

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Zawody, w których częstym problemem jest pojawienie się bólu kręgosłupa to

między innymi zawody medyczne. Problem bólu kręgosłupa jest znamienny dla

grupy zawodowej pielęgniarek [7]. Należałoby wnioskować, iż zespół bólowy

kręgosłupa można a wręcz powinno się uznać za chorobę zawodową pielęgniarek a

nie para zawodową. W przeprowadzonych badaniach na grupie pielęgniarek

czynnych zawodowo podjęto próbę określenia wpływu zespołów bólowych

kręgosłupa na sprawność i wydolności tychże osób w życiu codziennym i

zawodowym.

Dominującą grupę badanych stanowiły kobiety 97,03%, natomiast panowie to

tylko 2,97% ankietowanych. Badana grupa pielęgniarek i pielęgniarzy była

zróżnicowana pod względem wieku, miejsca zamieszkania, systemu pracy jak i

wskaźnika BMI.

Przeprowadzone badania ukazały, że ponad 80% pielęgniarek potwierdza pro-

blem występowania bólu kręgosłupa. W zakresie lokalizacji zmian 55,45 %, odczu-

wało ból w odcinku lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa, zaś 25,74% badanych

zwracało uwagę na lokalizację bólu w różnych odcinkach kręgosłupa w tym odcinku

szyjnym oraz obejmującą cały kręgosłup. Tylko 18,81 % pielęgniarek nie zgłaszało

dolegliwości bólowych kręgosłupa.


Dobrostan i zdrowie

144

Podobne spostrzeżenia wykazała w swoich badaniach naukowych Derecka [3]

analizując problem występowania bólu kręgosłupa w Samodzielnym Publicznym

Szpitalu Klinicznym nr 4 w Lublinie. Wykazała ona zbliżony stopień niesprawności

pielęgniarek spowodowany bólem, podobną grupę skarżących się na zespoły bólowe

pielęgniarek, ujawniła zbliżone przyczyny występowania bólu oraz w podobnym

zakresie wpływ tychże problemów na poziom funkcjonowania respondentów w

różnych obszarach życia społecznego i psychofizycznego, w tym pod kątem jakości

i możliwości wykonywania zawodu . W badaniach przeprowadzonych przez Derec-

ką w 2010 wśród pielęgniarek w oddziałach zabiegowych, wykazano że, ból

występował w podobnej grupie. 81% pielęgniarek skarżyło się na bóle kręgosłupa w

tym, 40,51% ankietowanych pielęgniarek odczuwało ból w odcinku lędźwiowo-

krzyżowym kręgosłupa. Natomiast 40,51% respondentek odczuwało ból w różnych

odcinkach kręgosłupa. Tylko 10,13% nie odczuwało bólu kręgosłupa [3]. Autorka

tegoż projektu wykazała, iż w oddziałach zabiegowych takich jak: ortopedia,

anestezjologia, blok operacyjny pielęgniarki częściej narażone były na występow-

anie zespołów bólowych kręgosłupa.

Literatura przedmiotu potwierdza, że wśród czynników, które determinują

powstanie problemu bólu kręgosłupa jest wiek metrykalny, wskaźnik BMI oraz brak

aktywność w czasie wypoczynku, wymuszona postawa ciała, jaką muszą

przyjmować pielęgniarki w związku z wykonywaniem zadań zawodowych (prze-

ciążenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego).

W dalszej ocenie podjęto próbę określenia wpływu dolegliwości bólowych na

wykonywanie codziennych czynności. Wykazano, iż 44,55% badanych pielęgni-

arek, potwierdziło, negatywny wpływ bólu na wykonywanie codziennych

czynności, jednocześnie stwierdzają, że mimo wszystko radzą sobie bez pomocy. Na

znaczący wpływ bólu przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów z podłogi skarży się

22,77%, a 20,79% stwierdza, że ból im wręcz uniemożliwia wykonanie takiej

czynności.

Na ból głowy, który pojawia się rzadko i nieregularnie skarży się 35,65%, a dość

rzadko – 30, 69% badanych. Ból szyi o nieznacznym nasileniu dotykał 31,68 %

badanych. Natomiast znaczne problemy z koncentracją w związku z bólem zgłasza

tylko 11% ankietowanych, zaś 2 % przyznaje, ze koncentracja wymaga od nich

dużego wysiłku.

Wykazano, iż bóle kręgosłupa nie mają znaczącego wpływu na ruchomość i bóle

szyi, głowy oraz na koncentrację, natomiast sprawiają problemy przy dźwiganiu,

szczególnie przedmiotów o znaczącym ciężarze, nisko położonych.

Badania ukazały, wpływ bólów kręgosłupa na siedzenie, chodzenie i stanie re-

spondentów. Tylko 56,44% pielęgniarek stwierdza, że może chodzić swobodnie, zaś

29,70% potwierdza, że bóle nasilają się w czasie chodzenia. W ocenie siedzenia, aż

23,76% i 29,70% stwierdza, ze ból ma wpływ na długość siedzenia i wybór od-

powiedniego sprzętu do siedzenia. Tylko co trzecia badana pielęgniarka nie ma

żadnych problemów w tym zakresie. Aż 44,56% uskarża się na poważne problemy

ze staniem, 23,76% stwierdza, że bóle znacząco nasilają się podczas stania. Podczas

wymuszonej pozycji stojącej, pozycja pionowa, utrzymywana dłużej i wymuszona




145

rodzajem czynności ma zdecydowanie negatywny wpływ na nasilanie się bólów

kręgosłupa u respondentów.

Analiza stopnia w jakim ból kręgosłupa wpływa na aktywność zawodową wyka-

zała, iż tylko 2 pielęgniarki potwierdziły znaczne graniczenia w pracy spowodowane

zespołem bólowym kręgosłupa, około 2/3 badanych pielęgniarek pomimo odczu-

wanych dolegliwości zachowuje normalną aktywność zawodową. Tylko 1/3

pielęgniarek przyznaje, iż praca nie powoduje zwiększonych dolegliwości bólowych

kręgosłupa.

Z przeprowadzonych badań i ocen skali problemu bólu kręgosłupa w grupie

czynnych zawodowo pielęgniarek, można wnioskować, że pielęgniarki są grupą

zawodową szczególnie narażoną na występowanie zespołów bólowych kręgosłupa.

WNIOSKI

1. Pielęgniarki oddziałów szpitalnych potwierdzają występowanie bólu kręgosłupa

o znacznym nasileniu zlokalizowanym w odcinku lędźwiowo- krzyżowym

kręgosłupa.

2. Ból kręgosłupa zaburza funkcjonowania pielęgniarek w życiu codziennym.

3. Obciążenia zawodowe znacznie przyczyniają się do nasilania bólu kręgosłupa u

czynnych zawodowo pielęgniarek, jednak ból tylko w nieznacznym stopniu

wpływa na ograniczenia w ich aktywności zawodowej.

PIŚMIENNICTWO

1. Bilski B. (red).: „Zespoły bólowe kręgosłupa, Higiena pracy w pielęgniarstwie”,

Poznań 2009, s. 141-151.

2. Chmielewski H.: Klinika zespołów bólowych kręgosłupa, Kwartalnik

Ortopedyczny, 2009, (3), s .238-243.

3. Darecka M.: Problem bólu kręgosłupa u pielęgniarek pracujących w szpitalu w

oddziałach zabiegowych, Praca magisterska UM Lublin , 2010.

4. Kułagowska E., Kosińska M.: Obciążenia fizyczne pielęgniarek – przyczyny i

skutki, Zdrowie Publiczne, 2002, 112, (1), s. 109-112.

5. Leszczyńska A., i wsp.: Wpływ ergonomii pracy pielęgniarek na występowanie

dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa, Kwartalnik Ortopedyczny 2008,

(2), s. 210-216.

6. Lewandowska A., Litwin B.: Wypalenie zawodowe jako zagrożenie w pracy

pielęgniarskiej, 2009,55, (3), s. 86- 89.

7. Spannbauer A., Denek J.: Czy bóle pleców to też problem?, Pielęgniarstwo Chi-

rurgiczne i Angiologiczne, (4), 2008, s. 129-135.

8. Zyznawska., i wsp.: Dolegliwości bólowe kręgosłupa w grupie pielęgniarek,

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2011, (2), s. 54-58.


Dobrostan i zdrowie

146

STRESZCZENIE

Problem bólu kręgosłupa, to problem globalny. Dotyczy nie tylko aspektu me-

dycznego ale również determinuje aspekt społeczny i ekonomiczny. Zawody, w

których częstym problemem jest pojawienie się bólu kręgosłupa to między innymi

zawody medyczne. Problem bólu kręgosłupa jest znamienny dla grupy zawodowej

pielęgniarek. Celem pracy była ocena występowania zespołów bólowych kręgosłupa

w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek, w swoim środowisku pracy. Badaniami

objęto grupę 101 pielęgniarek/pielęgniarzy pracujących w Szpitalu Powiatowym w

Kraśniku. Do przeprowadzenia powyższych badań użyto kwestionariusza ankiety

oraz standaryzowanego narzędzia badawczego Oswestry Low Back Pain Disability

Questionnaire. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie. Przeprowadzone bada-

nia dowodzą, że ponad 80% pielęgniarek potwierdza problem występowania bólu

kręgosłupa. Najczęstszym miejscem odczuwania dolegliwości bólowych (55,45 %)

był odcinek lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa. Niemalże połowa (44,55%) ba-

danych pielęgniarek, potwierdziła negatywny wpływ bólu na wykonywanie

codziennych czynności. Wykazano, iż bóle kręgosłupa nie mają wpływu znaczącego

na ruchomość i bóle szyi, głowy oraz na koncentrację, natomiast sprawiają prob-

lemy przy dźwiganiu, szczególnie przedmiotów o znacznym ciężarze, nisko

położonych. Przedstawiono wpływ bólów kręgosłupa na siedzenie, chodzenie i

stanie. Tylko co trzecia z badanych osób nie ma żadnych problemów w tym

zakresie. Z przeprowadzonych badań i ocen skali problemu bólu kręgosłupa w

grupie czynnych zawodowo pielęgniarek, można wnioskować, że pielęgniarki są

grupą zawodową szczególnie narażoną na występowanie zespołów bólowych

kręgosłupa.

ABSTRACT

The problem of back pain is a global burden. It deals not only with medical as-

pect but also determines social and economic issues.The occupational groups which

are often susceptible to the onset of back pain include, among others, medical staff.

The back pain problem is attributed to active nursing profession. The goal of this

paper is to assess the prevalence of back pain syndromes in a group of occupational-

ly active nurses in their work environment. The study covered 101 nurses from

Szpital Powiatowy w Kraśniku [District Hospital in Kraśnik]. The survey question-

naire and standardized research tool, Oswestry Low Back Pain Disability Question-

naire, were used to conduct the above mentioned study. The obtained results were

analyzed statistically. The conducted study proved that more than 80% of nurses had

confirmed their problems with back pain. The most often indicated location of pain

(55.45%) was the lumbosacral segment of the spine. Nearly half (44.55%) of the

nurses participating in the study confirmed the negative effects of pain on their daily

activities. The study proved that back pain has no significant effect on neck mobility

and pain, headache, and on concentration, but that it causes problems with lifting,

especially with lifting of heavy or low-lying objects. The influence of pain on sit-




147

ting, walking and standing was also presented. Only one out of three persons taking

part in the studies has no problems in this area. The performed study and evaluation

of the scale of back pain problem in the group of occupationally active nurses may

indicate that nurses are the occupational group which is particularly exposed to back

pain syndromes.

Artykuł zawiera 28540 znaków ze spacjami + grafika

Documents

Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek · leczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi kręgosłupa oraz sposób spędzania