Wybrane założenia filozoficzne oraz procedury badawcze w językoznawstwie

kognitywnym i generatywnymAnaliza porównawcza z perspektywy

Idealizacyjnej Teorii Nauki

mgr Barbara Konat

Praca doktorska napisana pod kierunkiem

prof. dr. hab. Krzysztofa Łastowskiego

1

Prezentacja na podstawie pracy doktorskiej Konat, B. 2012. Wybrane założenia filozoficzne oraz procedury

badawcze w językoznawstwie kognitywnym i generatywnym.

Analiza porównawcza z perspektywy Idealizacyjnej Teorii Nauki.

Niepublikowana praca doktorska. Uniwersytet im. Adama

Mickiewicza w Poznaniu.

dostępnej on-line w repozytorium UAM:

https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/61

23/1/Barbara_Konat_Praca_Doktorska_2013.pdf

2

Dziedzina: ogólna metodologia nauk.

Zakres badań: założenia filozoficzne i procedury

badawcze językoznawstwa

generatywnego i kognitywnego.

Metoda badań: Idealizacyjna Teoria Nauki.

3

1. Jaka jest struktura metodologiczna

językoznawstwa generatywnego?

2. Jaka jest struktura metodologiczna

językoznawstwa kognitywnego?

3. Czy struktury te są podobne

czy odmienne?

4

Pytania stawiane

w pracy doktorskiej

Generatywizm Kognitywizm

Sformułowanie

założeń

filozoficznych

Noam Chomsky George Lakoff

Procedury

badawcze w

językoznawstwie

Analiza

przypadka

w języku polskim

i eksperyment.

Analiza

przypadka

w języku polskim

i badania

korpusowe.

5

6

Noam Chomsky George Lakoff

Leszek Nowak

Tadeusz Zgółka

Władysław Zabrocki

Jerzy Pogonowski

Jerzy Bańczerowski

Tadeusz Grucza

Henryk Kardela

Roman Kalisz

Randy Allen Harris

John Lyons

Frederick Newmeyer

Gilles Fauconnier

Vyvyan Evans

Laura Janda

Jordan Zlatev

7

Praca jest pierwszą próbą podania

systematycznego opisu porównawczego

generatywizmu i kognitywizmu w ramach jednej

koncepcji metodologicznej.

8

Pytania szczegółowe

1. Jakie obszary badane są rozpoznawane w ramach generatywizmu, a jakie w ramach kognitywizmu?

2. Jakie obiekty i jakie zmienne bada generatywizm,a jakie kognitywizm?

3. Który z badanych czynników jest najistotniejszy według generatywizmu, a który według kognitywizmu?

4. Czy treść założeń filozoficznych w generatywizmie jest odmienna od tej przyjmowanej w kognitywizmie?

5. W jaki sposób założenia filozoficzne determinują sposób prowadzenia badań empirycznych oraz zakres formułowanych wyjaśnień, w ramach obydwu omawianych nurtów?

9

CZĘŚĆ PIERWSZA

IDEALIZACYJNA TEORIA NAUKI

10

Rozdział 1.

Zarys Idealizacyjnej Teorii Nauki

Rozdział 2.

Podstawowe pojęcia Idealizacyjnej Teorii Nauki

Rozdział 3.

Procedury badawcze według Idealizacyjnej

Teorii Nauki

11

„Zadanie nauki polega na tym, aby

dotrzeć do owej wewnętrznej natury

rzeczywistości pomijając w «pierwszym

przybliżeniu» to, co jest w niej

przypadkowe. Tak postępując, nauka

sprzeciwia się zdrowemu rozsądkowi,

według którego wszystko co widać, jest

ważne po trochu”

(Nowak, 1977, s. 12).

12

„Filozofia formułuje, systematyzuje

i uzasadnia przyjmowane milcząco

w nauce zasady”

(Nowak, 1974, s. 83).

13

CZĘŚĆ DRUGA

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

14

Rozdział 4.

Założenia filozoficzne językoznawstwa

generatywnego

Rozdział 5.

Założenia filozoficzne językoznawstwa

kognitywnego

Podsumowanie Części Drugiej

Założenia filozoficzne językoznawstwa

generatywnego i kognitywnego

15

Idealizacja Nauki

przyrodnicze

Noam

Chomsky

Pseudoidealizacja Biologia

Darwinowska

George

Lakoff

16

Generatywizm Kognitywizm

Struktura

esencjalna

czynnika A

(1) Gg

(0) Gg, kg

(1) Kk

(0) Kk, gk

17

Prawo idealizacyjne

Generatywizm

Jeśli W(x) i kg(x) = 0, to Ag(x) = f(Gg(x)).

Kognitywizm

Jeśli W(x) i gk(x) = 0, to Ak(x) =h(Kk(x)).

18

CZĘŚĆ TRZECIA

PROCEDURY BADAWCZE

19

Rozdział 6.

Procedury badawcze językoznawstwa

generatywnego

Rozdział 7.

Procedury badawcze językoznawstwa

kognitywnego

Podsumowanie Części Trzeciej

Wybrane procedury badawcze językoznawstwa

generatywnego i kognitywnego

20

Generatywizm(Miechowicz-Mathiasen

i Witkoś, 2008;

Pesetsky i Torrego, 2011).

Kognitywizm(Rudzka-Ostyn, 2000).

Przedmiot Analiza przypadka Analiza przypadka

Metoda Wybrane przykłady

i introspekcja

Wybrane przykłady

i introspekcja

Sposób budowania

wyjaśnień

Opis derywacji w

komponencie

syntaktycznym

Opis kognitywnych

podstaw semantycznej

struktury kategorii

przypadka

Kontrola empiryczna prawa idealizacyjnego

21

Generatywizm(Sprouse, 2007).

Kognitywizm(Fabiszak et al., 2012).

Przedmiot Badanie ocen

akceptowalności zdań

niegramatycznych

Badanie korpusowe

dopełnień czasownika

‘wierzyć’

Metoda Kwestionariusz, badanie

eksperymentalne; zmienna

manipulowana:

gramatyczność.

Obserwacja korpusowa;

zmienne gramatyczne i

kognitywne.

Sposób budowania

wyjaśnień

Współzależności

komponentów

gramatycznych

i kognitywnych.

Współzależności

komponentów

kognitywnych

i gramatycznych .

Kontrola empiryczna

konkretyzacji prawa idealizacyjnego

22

NAJWAŻNIEJSZE

USTALENIA PRACY

23

1. Językoznawstwo kognitywne rozpoznaje takie samo uniwersum badane

jak językoznawstwo generatywne.

2. Uniwersum to składa się ze zbioru wypowiedzi, na którym opisane są

zmienne: akceptowalność (zmienna badana), gramatyczność

i kognitywność.

3. Omawiane nurty odmiennie rozpoznają czynnik główny (posiadają zatem

odmienne struktury esencjalne).

4. Dla generatywizmu głównym czynnikiem, wpływającym na

akceptowalność, jest gramatyczność.

5. Dla kognitywizmu głównym czynnikiem, wpływającym na akceptowalność,

jest kognitywność.

6. Struktury te są zatem – w ujęciu ITN – zasadniczo odmienne, wykazują

jednak liczne podobieństwa.

7. Uczeni z obydwu nurtów respektują te struktury esencjalne w praktyce

badawczej. Stwierdzaną empirycznie wartość akceptowalności wyjaśniają

odwołując się przede wszystkim do gramatyczności lub kognitywności.

8. Badacze podejmują próby sprawdzania konkretyzacji prawa

idealizacyjnego, to znaczy uwzględniania także wpływu czynników

ubocznych na czynnik badany. 24

Dziękuję za uwagę

25

Wykorzystane zdjęcia:

Autor: Duncan Rawlinson [CC-BY-2.0

(http://creativecommons.org/licenses/by/2.0)], via Wikimedia

Commons

Autor: Jere Keys from San Francisco, USA (George Lakoff) [CC-BY-2.0

(http://creativecommons.org/licenses/by/2.0)], undefined

Konat, B. 2012. Wybrane założenia filozoficzne oraz procedury

badawcze w językoznawstwie kognitywnym i generatywnym.

Analiza porównawcza z perspektywy Idealizacyjnej Teorii Nauki.

Niepublikowana praca doktorska. Uniwersytet im. Adama

Mickiewicza w Poznaniu.

26