Production and Management of Beef Cattle and …¸šทที่ 11...4. แนวส นหล งค อนข างตรง 5. ไม ทนอากาศร อน อ ณหภ

Ruminant Production by Dr. Pattaraporn Tatsapong

Production and Management of Beef Cattle and Feedlot

250

Agricultural Science, Agriculture Natural Resource and Environment, Naresuan University

บทท 11 การผลตและการจดการโคเนอ-โคขน


การเลยงโคเนอของประเทศไทยในปจจบน ไดขยายตวไปมาก แตอยางไรกตามปรมาณเนอโคกยงมไมเพยงพอกบความตองการ การเพมขนอยางรวดเรวของจ านวนประชากร ตลอดจนการขยายตวและความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ ตางมสวนผลกดนใหความตองการอาหารเพอการบรโภคภายในประเทศมสงขนทงปรมาณและคณภาพ ดวยเหตนเองจงเปนแรงจงใจและผลกดนใหมการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอใหมมาตรฐานสงขน จากระบบการเลยงทเปนอาชพเสรม หรอแบบรายยอยซงมการลงทนต า มาสระบบการเลยงทอาศยวชาการและมการลงทนมากขน แตจากจ านวนโคเนอทงหมดภายในประเทศพบวากวารอยละ 90 ยงคงอยในมอของเกษตรกรรายยอย การพฒนาวธการเลยงไปสระบบฟารมขนาดใหญ ท าไดยากเพราะตองลงทนสงมาก โดยเฉพาะปญหาในเรองทดนมราคาแพง การเพมผลผลตของเนอโคใหเพยงพอส าหรบการบรโภคในอนาคต จะตองเพงเลงหรอเนนหนกไปทเกษตรกรรายยอยเปนหลก

1.ลกษณะทวไป โคเนอในทนหมายถงโคทมเนอมาก โคพนธเนอทดพงมลกษณะตางๆ ดงน

1.มรปทรงหนา ตวกวาง ลก มกลามเนอมาก 2.มหลงกวาง และยาว 3.มบนทายกวาง ขาใหญ มกลามเนอขามาก 4.มการเจรญเตบโตเรว 5.มการเปลยนอาหารเปนเนอไดด 6.มไขมนสะสมในกลามเนอมาก 7.มเนอนม รสชาตด 8.มความทนทานตอโรค แมลง และสภาพดนฟาอากาศของประเทศไทย

การเลยงโคเนอเปนอาชพอยางหนงซงเกษตรกรท าควบคกบการท านาหรอปลกพชอยางอน ซงสามารถสรางรายไดใหเกษตรกรเปนอยางด และการเลยงโคเนอนนมความเหมาะสมกบเกษตรกรไทย เพราะมสาเหตและปจจยทเอออ านวยหลายประการ ดงน

1. สภาพพนทในประเทศไทยสวนใหญยงมความอดมสมบรณคอนขางสง มหญาและพชตระกลถวหลายชนดขนตามธรรมชาต

2. โคกนหญาและพชตระกลถวเปนอาหารหลก ถาเลยงโคจ านวนไมมากเลยงเปนอาชพเสรม อาจไมจ าเปนตองปลกหญาหรอพชอาหารสตว

3. เกษตรกรไทยสวนใหญมจตใจรกการเลยงสตวอยแลว 4. เกษตรกรสามารถเลยงโคควบคไปกบการประกอบอาชพการเกษตรอนๆ โคสามารถใชแรงงาน

ไดหลายอยาง เชนใชลากเกวยน ลากลอเลอน นอกจากนแมโคทสมบรณหากไดผสมพนธในจงหวะ และเวลาทเหมาะสม แลวแมโคกจะใหลกเกอบทกปซงหากเลยงไวขายกจะเปนรายไดเสรมแกครอบครวอกทางหนง

5. ทงหญาสาธารณะของหมบาน ตลอดจนพนทในทดอน หรอพนททปลกพชอยางอนไมไดผล แตปลกหญาหรอมหญาตลอดทงพชตระกลถวขนใชเลยงโคไดอยางด



251


6. ผลพลอยไดจากการเกษตรกรรมซงไมไดใชประโยชน เชน ฟางขาว ตนถวชนดตางๆ ซงขาวโพด ยอดออย เปลอกของผลสบปะรด ฯลฯ น ามาเปนอาหารโคไดเปนอยางด

7. โคขบถายมลสดออกมาปละ 5,000 - 7,000 กก. ตอ หนงตว หรออาจมากกวาน ทงนขนอยกบขนาดของโคแตละตว ซงมลโคนใชเปนปยไดอยางด

8. โคเนอขายไดตลอดเวลา ในชวงทราคาโคตกต ากสามารถทจะรอใหราคาสงขนในราคาทเหมาะสมแลวคอยขายกได ขอนเปนขอไดเปรยบของโค ซงหม และไกไมสามารถกระท าได

โคเปนสตวเลยงส าคญ ใหประโยชนแกมนษยอยางกวางขวาง ทงแรงงาน เนอ นม หนง อกทงกระดกและเลอดยงใชท าประโยชนไดหลายอยาง มลโคยงใชท าปย ใชท าเชอเพลง เปนตน โคสามารถแบงออกไดเปนกลมตามลกษณะโครงสรางและถนก าเนดดงน

1. Bos indicus : ซงเรยกกนวา ซบ (Zebu) หรอโคอนเดย เปนโคทมตะโหนก (humped cattle)

2. Bos Taurus : มกจะเรยกวา โคยโรป เปนโคทไมมตะโหนก (humpless cattle) 3. B. (Bibos) gaurus ไดแก พวกววกระทงทเปนสตวปา 4. B. (Bios) banteng ไดแก ววแดง หรอววบาหลทเลยงกนในอนโดนเซย

ตารางท 11.1 เปรยบเทยบลกษณะของโคยโรปและโคอนเดย

โคยโรป โคอนเดย 1. ไมมตะโหนก (humpless) 2. หมนและตง (round and erected ear) 3. หนงตง ไมมเหนยง 4. แนวสนหลงคอนขางตรง 5. ไมทนอากาศรอน อณหภมอยสบาย

ประมาณ 4-15˚C 6. ไมทนเหบและแมลงรบกวน

1. มตะโหนก (hump) 2. หยาวและตบ (long and pendulous) 3. หนงหลวม มเหนยง (dewlap) หยอนยาน 4. แนวสนหลงไมตรงบนทายลาด 5. ทนอากาศรอนอณหภมอยสบาย ประมาณ

15-27˚C 6. ทนเหบและแมลงรบกวนดกวา

2 พนธโคเนอทนาสนใจ

การเลยงโคเนอจะใหไดก าไรจะตองสามารถผลตลกโคใหไดจ านวนมาก เชน แมโคควรสามารถใหลกไดปละตว เมอหยานมลกโคมขนาดใหญและมคณภาพดเปนทตองการของตลาด การทจะสามารถท าก าไรไดดดงกลาวจะตองเรมตงแตเลอกพนธ ใหอาหารใหเหมาะสม และมการจดการเลยงดทเหมาะสม

1. โคพนเมอง หมายถง โคทเลยงในทองถนมาชานาน ดงนนโคพนเมองในแตละภาคอาจมส รปรางลกษณะแตกตางกน แมโคพนเมองจะถกจดเปนพวก Bos indicus แตกมรปรางผดจากโคอนเดยทวๆไป โดยภาพรวมโคพนเมองไทย มแนวหลงเกอบเปนเสนตรง ไมมตะโหนกหรอมตะโหนกขนาดเลก เหนยงคอไมหยอนยาน ผวหนงมหลายส เชน สแดง สด า และขาว โคพนเมองภาคใต ตวผจะมตะโหนกใหญ บนทายเลกในลกษณะของโคชน โคพนเมองภาคเหนอในพนทจงหวดล าพน เชยงใหม นยมเลยงโคทมสขาว โคพนเมองทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มกจะมขนาดโตกวาโคภาคอนเพราะมพนธโคอนเดยผสมอยพอสมควร เพราะมหนวยงานของกรมปศสตวเคยสงเสรมปรบปรงพนธ



252


โคพนเมองของไทยมลกษณะรปราง กะทดรด ล าตวเลก ขาเรยวเลก ยาว เพศผมตะโหนกขนาดเลก อตราการเจรญเตบโตโดยทวไปไมเกน 500 กรมตอวน โคพนเมองเปนโคททนทานตออากาศรอน ทนแมลงรบกวน มความตานทานโรคในทองถนไดดมาก ตารางท 11.1 ขอเปรยบขอดและขอเสยของโคพนเมองของไทย ขอด ขอเสย 1. เลยงงาย หากนเกง ไมเลอกอาหาร 1. เปนโคขนาดเลก 2. ใหลกดก สวนใหญใหปละตว 2. ไมเหมาะทจะน ามาเลยงขน 3. ทนทานตอโรคและแมลงและสภาพอากาศในบานเราไดด 4. เลยงลกเกง เหมาะส าหรบใชเปนแมโคพนฐานกบโคพนธตางประเทศ 5. แมโคพนเมองเหมาะทจะน ามาผสมพนธกบพอพนธอน เชน บารหมน โคพนธตาก

6. สามารถใชแรงงานได

โคพนธขาวล าพน มถนก าเนดแถบจงหวดภาคเหนอ เชน ล าพน ล าปาง เชยงใหม เชยงราย พะเยา เกษตรกรเลยงไวเพอใชแรงงาน โดยเฉพาะมกจะถกคดเลอกเปนพระโคพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ มลกษณะผวหนงสขาว ขนตาและพหางสขาว เขาและกบสสม จมกสชมพ ใบหนาเลก หเลก พนงทองตดแนบล าตว มตะโหนกใหญ เหนยงคอมพอประมาณไมพบยนมาก มขนาดเลก น าหนกแรก 18-20 กก. น าหนกหยานมเมออาย 200 วน 100 กก. เพศผโตเตมท 400-500 กก. เพศเมยเตมวย 250-300 กก. อายเมอใหลกตวแรก 33 เดอน ระยะอมทอง 290-295 วน ชวงหางการใหลก 380 วน

ภาพท 11. 1 โคพนธขาวล าพน

โคพนเมองอสานหรอโคกระโดน เลยงกนมากทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทงตอนบนและตอนลางของประเทศ เพอใชลากจง เทยมเกวยน และเปนอาหารโปรตนทส าคญโดยเฉพาะในงานพธและเทศกาลทส าคญ ลกษณะประจ าพนธ ล าตวสน าตาลแกมแดง อาจมสแตกตางกน เชน ด า แดง น าตาล เหลอง ขาว เปนตน หนายาวบอบบาง หนาผากแคบ ตะโหนกเลก เหนยงคอและหนงทองมไมมาก รปรางเลก น าหนกแรกเกด 15-17 กก. น าหนกหยานม 200 วน 78 กก. เพศผเตมวยหนก 350-450 กก. เพศ

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=LZbMrTIzsSZjLM&tbnid=Q5jnkEm_HrvyDM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.wualan.com/index.php?topic=564.0&ei=CNvcUZLxE4adiAfRkoHIAg&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNHOOsoRugaMHGt845dLOQ_uuvinRw&ust=1373514867616219

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=sle3nGiAhirqYM&tbnid=kwZzMxMDJ_PVxM:&ved=0CAUQjRw&url=http://thaicattle.blogspot.com/&ei=jdrcUZmEKqiyiQfwuoGYBg&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNGMwPE6y_hsMImKMstg1JGeLGQaaQ&ust=1373514565808826

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=LZbMrTIzsSZjLM&tbnid=Q5jnkEm_HrvyDM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.wualan.com/index.php?topic=564.0&ei=CNvcUZLxE4adiAfRkoHIAg&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNHOOsoRugaMHGt845dLOQ_uuvinRw&ust=1373514867616219

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=sle3nGiAhirqYM&tbnid=kwZzMxMDJ_PVxM:&ved=0CAUQjRw&url=http://thaicattle.blogspot.com/&ei=jdrcUZmEKqiyiQfwuoGYBg&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNGMwPE6y_hsMImKMstg1JGeLGQaaQ&ust=1373514565808826



253


เมยหนก 230-260 กก. อายเมอใหลกตวแรก 33 เดอน ระยะอมทองนาน 270-275 วน ชวงหางการใหลก 356-380 วน

ภาพท 11.2 โคพนเมองอสานหรอโคกระโดน

โคพนเมองภาคใตหรอโคชน นยมเลยงกนมากทางภาคใต ซงจากการทคนภาคใตสวนใหญประกอบอาชพท านา เมอหลงฤดเกบเกยวประมาณเดอนมนาคม -เมษายน ชาวนาจะปลอยโคออกหากนตามทองทงเปนฝงใหญ โคจากในหมบานมโอกาสพบกน ประกอบกบเปนชวงฤดผสมพนธโคตวผจงชนกนแยงชงเปนจาฝง เพอจะไดยดครองโคตวเมย ชาวบานจงไดเหนลลาการชนของโคบางตว เกดความรสกพอใจ ประทบใจ และคดเลอกไวเปนโคชน ซงโคชนจะตองเปนโคตวผทมลกษณะด มอายประมาณ 4-5 ป ตองมสายพนธเปนโคชนโดยเฉพาะ ผานการเลยงดฟตซอมรางกายใหแขงแรงและฝกชนบอยๆ จนกลายเปนโคชนทมคณสมบตเดนเฉพาะ เชน แขงแรง สมบรณ มไหวพรบในการชน และทรหดอดทนเปนพเศษ เปนตน โคชนมมากทสดในจงหวดนครศรธรรมราช พทลง ตรง และสงขลา

ลกษณะประจ าพนธ มขนสแดง สน าตาลออน น าตาลแก ด า แดง และดาง ไมมเหนยงสะดอ มเหนยงคอบาง น าหนกแรกเกด 14-15 กก. น าหนกหยานมเมออาย 200 วน 76 กก. น าหนกเพศผโตเตมท 350-450 กก. น าหนกเพศเมยโตเตมท 230-250 กก. อายเมอใหลกตวแรก 39 เดอน ระยะการอมทอง 270-275 วน ระยะชวงหางการใหลก 365-380 วน

ภาพท 11.3 โคพนเมองภาคใต

โคพนเมองภาคกลาง หรอโคลาน นยมเลยงมากในภาคกลาง โดยเฉพาะจงหวดเพชรบร ราชบร กาญจนบร ประจวบครขนธ นครปฐม และสพรรณบร จากการทเกษตรกรในจงหวดดงกลาวสวนใหญประกอบอาชพท านา เมอเพาะปลกเสรจแลว พอถงฤดเกบเกยวขาวเกษตรกรจะน าขาวทเกบเกยวแลวมาวางเรยงวนในลกษณะวงกลม มเสาไมเปนจดศนยกลางส าหรบผกโคราว (คาน) โดยใชวธขอแรงงานจากโคของเพอนบานมาชวย ซงผกโคเรยงเปนแถวรายตวใหพอเพยงกบขาวทตงกองรายลอมไว จากนนไลโควงวนเวยนรอบๆ เสาไมทปกไวจนกวาเมลดขาวรวงหลนจากรวง เกษตรกรจะชวยกนเกบฟางขาวออกจน



254


หมดใหเหลอเฉพาะเมลดขาวเปลอก หลงจากเสรจสนการเกบขาวแลว เกษตรกรจะมเวลาวางในชวงเดอนมนาคม-พฤษภาคม จงไดมผคดน าวธการนมาใชและเพมจ านวนโคทวงใหมากขน นยมจดการแขงขนในบรเวณวด ตอมาเรมจดการแขงขนนอกวด จากเรมแรกเพอความสนกสนานและตอมาไดมการพฒนาวธการแขงขนเรอยๆ จนถง ป พ.ศ. 2500 จงไดรเรมเดมพนการแขงขนวงววลานกนมากขน

ลกษณะประจ าพนธนสยเปรยว ตนตกใจงาย ล าตวยาวบาง มขนสแดง สน าตาลออน น าตาลแก ด า แดง และดาง ไมมเหนยงสะดอ มเหนยงคอบาง น าหนกแรกเกด 15-17 กก. น าหนกหยานมเมออาย 200 วน 78 กก. น าหนกเพศผโตเตมท 350-450 กก. น าหนกเพศเมยโตเตมท 230-250 กก. อายเมอใหลกตวแรก 33 เดอน ระยะการอมทอง 270-275 วน ระยะชวงหางการใหลก 365-380 วน

ภาพท 11.4 โคพนเมองภาคกลาง หรอโคลาน 2. บราหมนหรออเมรกนบราหมน (Branman; American Brahman) โคพนธนพฒนาขนใน

เขตมลรฐตะวนตกเฉยงใตของสหรฐอเมรกาเมอรอยกวาปมาแลว (ค.ศ.1854) โดยมบรรพบรษเปนโคอนเดยพนธตางๆ เชน Kankrej, Ongole, Gir และ Krishna Valley เปนตน ดงนนโคพนธนสามารถปรบตวเขากบสภาพอากาศรอนและกงรอนไดด ลกษณะของโคบราหมนโดยทวไปมสขาวหรอสเทาตลอดตว บางพวกมสแดงหรอน าตาลแกมแดงเรยกวา บราหมนแดง (Red Brahman) น าหนกแรกเกดอยระหวาง 23-29 กก. น าหนกหยานมเมอ 205 วนประมาณ 150 กก. ขนาดเมอโคโตเตมทตวผหนก 750 -1,000 กก. ตวเมยหนก 550 กก. ตวผมหนอกใหญ มหนงใตคอและทองหยอนยานมาก

ภาพท 11.5 โคพนธบราหมน

พนธบราหมนเปนพนธโคเนอทมบทบาทส าคญนยมน ามาผสมกบโคยโรป ลกผสมทไดสามารถปรบตวเขากบสภาพอากาศรอนไดด โตเรว และเนอมคณภาพด ลกผสมเหลานบางกไดรบการปรบปรงพนธเปนพนธใหม เชน

พนธแบรงกส (Brangus) มเลอดบราหมน 3/8, แองกส 5/8 พนธบราหฟอรด (Braford) มเลอดบราหมน 3/8, เฮยรฟอรด 5/8 พนธชารเบรย (Chabray) มเลอดบราหมน 3/16-3/8, ชาโรเลส 5/8-13/16

http://beebewfarm.files.wordpress.com/2011/09/60_1.jpg

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=52u3M3CUjdKsHM&tbnid=S_rHKt4FJR92yM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thaicattle.org/board/index.php?topic=7166.0&ei=PuXcUZTPKoW4iQfx04GADw&psig=AFQjCNHHPIzKsMe8_brRsdVqisR2_KH7Pg&ust=1373517357214210













255


พนธซมบราห (Simbrah) มเลอดบราหมน 3/8, ซมเมนทอล 5/8 3. อนดบราซล หรอฮนดบราซล (Indu-Brazil, Hindu-Brazil) เปนโคทพฒนาปรบปรงขนมา

จากโคอนเดยหลายพนธทน าเขาไปเลยงในประเทศบราซล มลกษณะ คลายคลงกบโคบราหมนอยบาง แตขนาดสงใหญกวา หตบยาว ล าตวยาว สงเพรยวสวยงาม มการสรางกลามเนอนอย ครงหนงเคยไดรบความนยมเลยงกนในประเทศไทยในลกษณะของโคสวยงาม มผน าเขาพอพนธจากประเทศบราซลเขามารบจางผสมพนธหลายตว

ภาพท 11. 6 โคพนธอนดบราซล

4. โคพนธเฮยรฟอรด (Hereford) มถนก าเนดในประเทศองกฤษ ลกษณะเฉพาะตวคอหนามสขาว ล าตวมสแดง ใตทองตามขาและขนหางจะมสขาวดวย บางสายพนธไมมเขา เรยกวา polled Hereford เปนโคเนอมาตรฐานพนธหนงทใชเปนพนธตนตอในการพฒนาโคพนธใหมๆ ในสภาพเขตอากาศหนาว เปนโคทกนหญาเกง ทนทานตอการเปลยนแปลงอากาศ พอโคโตเตมทหนกถง 834 กก. แมโคหนกประมาณ 544 กก.

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=bUuNtvwlBbcYbM&tbnid=gDmdAAbWE_wJEM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thairath.co.th/content/edu/45788&ei=aubcUaiEOom8iAfT84DoAQ&psig=AFQjCNFi8Xsj8VXHbU0b4iJ8O0RjAC2RIw&ust=1373517671416158

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=WMAWAIGUDzLBZM&tbnid=nS4usjoeog8qjM:&ved=0CAUQjRw&url=http://board.kobalnews.com/view.php?category=siamindu&wb_id=4795&ei=2ObcUZqpMojwiQfVmIGgBA&psig=AFQjCNFi8Xsj8VXHbU0b4iJ8O0RjAC2RIw&ust=1373517671416158

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=bUuNtvwlBbcYbM&tbnid=gDmdAAbWE_wJEM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thairath.co.th/content/edu/45788&ei=aubcUaiEOom8iAfT84DoAQ&psig=AFQjCNFi8Xsj8VXHbU0b4iJ8O0RjAC2RIw&ust=1373517671416158

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=WMAWAIGUDzLBZM&tbnid=nS4usjoeog8qjM:&ved=0CAUQjRw&url=http://board.kobalnews.com/view.php?category=siamindu&wb_id=4795&ei=2ObcUZqpMojwiQfVmIGgBA&psig=AFQjCNFi8Xsj8VXHbU0b4iJ8O0RjAC2RIw&ust=1373517671416158



256


ภาพท 11.7 โคพนธเอยรฟอรด

5. โคพนธแองกส (Angus) แหลงก าเนดของโคพนธนอยทสกอตแลนด ประเทศองกฤษ มสด าลวนไมมเขา เปนโคทปราดเปรยวแขงแรง เจรญเตบโตและใหเนอมคณภาพด สายพนธทมสแดง เรยกวา แองกสแดง (Red Angus) ซงสแดงในโคพนธนเปนลกษณะดอย (recessive) จากการคดเลอกพนธและปรบปรงอยางตอเนองแมวาโค Angus และ Red Angus จะมบรรพบรษคลายกน ลกษณะการใหผลผลตแตกตางกน โคตวผโตเตมทหนกประมาณ 900 กก. ตวเมยหนก 750 กก.

ภาพท 11.8 โคพนธแองกส

6. โคพนธชอรตฮอรน (Shorthorn) ดงเดม มถนก าเนด ในประเทศองกฤษ จดทะเบยนเปนโคพนธแทเมอป พ.ศ. 2382 โดยทวไปมสแดง แตบางตวมสขาวแซมปะปน ถาเปนสายพนธไมมเขา เรยกวา polled Shorthorn เขาของโคพนธนมลกษณะสนโคงเขาดานใน จดเปนโคพนธหลกทส าคญพนธหนง ตวผตวเตมทหนกประมาณ 1,000 กก. ตวเมยหนก 750 กก.

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=8Oz32wk8XO5T5M&tbnid=sRNIzTenoWVuHM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thailivestock.com/forum/%E0%B9%81%E0%B8%9F%E0%B8%8A%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%9A%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%82%E0%B8%84-%E0%B9%82%E0%B8%94%E0%B8%A2-%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%9A%E0%B8%AD%E0%B8%A2-37&ei=C-jcUbyzMuvQiAfYhYDIAg&psig=AFQjCNHz4656vyPOeLNFJn199cdoErFwMg&ust=1373518195888624

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=7oktfYgvZYQvXM&tbnid=otxkEboohun7DM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thailivestock.com/forum/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%81%E0%B8%9F%E0%B8%99%E0%B8%8B%E0%B8%B5-%E0%B8%84%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B8%A2%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%87%E0%B8%A7%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%9B%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99&ei=WujcUcbEBcigigf2mIGYAw&psig=AFQjCNHz4656vyPOeLNFJn199cdoErFwMg&ust=1373518195888624

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=15AZDbbpV3YuAM&tbnid=vp7zLiTwTk8mDM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.dld.go.th/pvlo_tak/images/Documents/pun/rok.pptx&ei=nu3cUYmsO4boiAfg84CIDA&psig=AFQjCNGJzmIcB5CP5oAcmFvNRzrL5fgNzw&ust=1373519255342584

http://www.google.co.th/imgres?hl=th&biw=943&bih=492&tbm=isch&tbnid=-7W8olCq7uP4XM:&imgrefurl=http://www.sixmileredangus.com/bull-indeed104h.htm&docid=22vJiK82c63PeM&imgurl=http://www.sixmileredangus.com/images/female-93n_071956.jpg&w=393&h=294&ei=au7cUariEK6TiQesg4DICA&zoom=1&ved=1t:3588,r:25,s:0,i:159&iact=rc&page=3&tbnh=170&tbnw=228&start=19&ndsp=10&tx=79&ty=81















257


ภาพท 11.9 โคพนธชอรตฮอรน (Shorthorn)

7. โคพนธชาโรเลส (Charolais) โคพนธนเปนโคพนธเกาแกของประเทศฝรงเศส เดมเปนโคงาน มสขาวครมทงตว ขาสน ล าตวกวาง ยาว และลก มกลามเนอตลอดทงตว มกลามเนอเปนมดสวยงาม เปนโคขนาดใหญ มอตราการเจรญเตบโตเรว ซากมขนาดใหญ เนอนม มกน ามาผสมขามพนธใหลกผสมโตเรวมเนอมาก ตวผมขนาด 900-1,100 กก. ตวเมยหนก 680-800 กก. มทงพวกทมเขาและไมมเขา มขอเสยถาเลยงเปนพนธแทหรอมเลอดสงๆ จะไมทนตอสภาพอากาศในบานเรา

ภาพท 11. 10 โคพนธชาโรเลส

8. โคพนธซมแมนทอล (Simmental) ถนก าเนดเดมอยในประเทศสวสเซอรแลนด ในประเทศ

เยอรมนเรยกโคพนธนวา เฟลคฟห (Fleckvieh) เปนโคกงเนอกงนม (dual purpose) เปนโคพนธเกาแกพนธหนงของยโรป มขนาดใหญใหเนอด ลกษณะสแดงออกเหลองมดางขาวตามล าตวโดยเฉพาะใบหนา ใตทองและพหาง โตเรว มเนอมาก ซากมไขมนนอย ตวผหนก 900-1,100 กก. ตวเมยหนก 680-800 กก.

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=8BPDN4gpqQITDM&tbnid=VJP9OJ-Iu2WMRM:&ved=0CAUQjRw&url=http://articles.spokedark.tv/2013/04/18/wagyu-beef/&ei=hOvcUa7EKuqziQfR_4DgDQ&psig=AFQjCNGItTOpGw07d34ho8N2vCwIRuPkQg&ust=1373519099441665

http://www.google.co.th/imgres?sa=X&hl=th&biw=943&bih=492&tbm=isch&tbnid=9qIWbYiahiPvdM:&imgrefurl=http://tc242_1.igetweb.com/index.php?mo=12&catid=141767&docid=WiYdNCFdypSt2M&imgurl=http://igetweb.com/www/tc242_1/gallery/612879.jpg&w=500&h=333&ei=nuPcUc2VBIf8iAfH4IDoAQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:25,s:0,i:166&iact=rc&page=3&tbnh=176&tbnw=248&start=17&ndsp=11&tx=164&ty=67

http://www.google.co.th/imgres?hl=th&biw=943&bih=492&tbm=isch&tbnid=TTaFdupjjkutaM:&imgrefurl=http://informedfarmers.com/charolais-cattle-breed/&docid=cuMWWUlr3hryyM&imgurl=http://informedfarmers.com/wp-content/uploads/2011/08/Charolais.jpg&w=700&h=421&ei=x-7cUebrMajwiQeev4GIDw&zoom=1&ved=1t:3588,r:37,s:0,i:195&iact=rc&page=5&tbnh=174&tbnw=290&start=37&ndsp=9&tx=110&ty=96









258


ภาพท 11.11 โคพนธซมเเมนทอล

9. โคพนธตาก เปนพนธโคเนอทสรางขนใหมจากการผสมพนธและปรบปรงพนธใหเปนโคทเตบโตเรวในสภาพแวดลอมการเลยงดของประเทศไทย มสายเลอดโคพนธชารโรเลส 62.5% โคพนธไทย บราหมน 37.5% ใหเนอคณภาพดทสามารถสนองความตองการของตลาดเนอโคชนสง ไดแก ภตตาคารและโรงแรมชนน า ท าใหทดแทนการน าเขาเนอโคคณภาพดจากตางประเทศได เปนโคทมขนาดใหญปานกลาง อกกวางและลกมาก หลงตรง สะโพกใหญ ไหลหนา คอสน ล าตวมองดเปนสเหลยมผนผา มกลามเนอมาก ขนมลกษณะสนเกรยน สขาวครมหรอน าตาลออน หกางขนาดเลกและสนพอสมควร มตะโหนกเพยงเลกนอย เหนยงคอหยอนยานพอสมควร หนงสะดอหยอนยานเลกนอยเพศผ โตเตมทน าหนกประมาณ 900-1,000 กก. เพศเมย 600-700 กก. น าหนกแรกเกด 29-32 กก. น าหนกหยานม170-200 กก. โคสาวผสมพนธทอาย 14 เดอน น าหนก 280 กก. ขนไป ชวงหางการใหลก 500 วน อตราการเจรญเตบโตตอวนเมอขน 1.1-1.4 กก,ตอวน เปอรเซนตซากสด 61-63% และเปอรเซนตซากเยน 60-62%

ขอด มการเจรญเตบโตเรว เนอนม เนอสนมไขมนแทรก (marbling) ซากมขนาดใหญ เลยงงาย หากนเกง ไมเลอกกนหญา ทนทานตอสภาพอากาศรอน

ขอเสย การเลยงตองอาศยการดแลเอาใจใสพอสมควร ไมเหมาะทจะน าไปปลอยเลยงในปาหรอทงนา โดยไมดแลเอาใจใส

ภาพท 11. 12 โคพนธตาก

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=7rTyVpS-xM1NkM&tbnid=Kek7Hg_8YW59ZM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.slideshare.net/jennywtierra/beef-cattle-breeds&ei=HercUf6lDcaViAfH64GoAQ&psig=AFQjCNHIqUnL2dkWiIRYZTlkJAPbYZQE8A&ust=1373518526819862

http://www.google.co.th/imgres?biw=901&bih=492&tbm=isch&tbnid=ASdwsdsiQ3vozM:&imgrefurl=http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=charolais&month=09-2009&date=19&group=4&gblog=1&docid=B0NnxEMu_DDemM&imgurl=http://lh6.ggpht.com/_5nL6z_5KWeA/SrdF9bWlWwI/AAAAAAAAAFs/0858H5Z91jU/s720/D1-03.jpg&w=720&h=500&ei=xdncUe-MGayTiQfcw4HgCg&zoom=1&ved=1t:3588,r:33,s:0,i:183&iact=rc&page=4&tbnh=176&tbnw=230&start=28&ndsp=11&tx=168&ty=50









259


10. โคพนธกบนทรบร เปนโคลกผสมระหวางพนธซมเมนทาลกบพนธบราหมน โดยกรมปศสตวไดมอบหมายใหสถานวจยทดสอบ พนธสตวปราจนบร (ตงอยท อ าเภอกบนทรบร) ท าการสรางโคพนธใหมใหเปนโคกงเนอกงนม โดยลกโคเพศผใชเปน โคขนไดและแมโคใชรดนมได

การสรางพนธในฝงปรบปรงพนธด าเนนการโดยน าน าเชอโคพนธซมเมนทาล คณภาพสงจากประเทศ เยอรมน ผสมกบแมโคบราหมนพนธแท ไดโคลกผสมชวท 1 ทมเลอด 50% ซมเมนทาล และ 50% บราหมน แลวผสม โคชวท 1 เขาดวยกน คดเลอกปรบปรงใหเปนโคเนอพนธใหม เรยกวาโคพนธ กบนทรบร

โคพนธกบนทรบรมสแดงเขมคลายโคพนธซมเมนทาล เปนโคขนาดกลาง เพศผโตเตมทน าหนกประมาณ 900 ถง 1,000 กโลกรม เพศเมย 600 ถง 700 กโลกรม โคพนธนมขอดคอ หากเลยงแบบโคเนอมการเตบโตเรว ซากม ขนาดใหญทสนองความตองการของตลาดเนอโคคณภาพดได ทนทานตอสภาพอากาศรอนไดดพอสมควร เหมาะทจะน ามาผสมกบแมโคพนเมอง โคบราหมนและลกผสมบราหมนเพอน าลกเพศผมาเลยงเปนโคขน ลกเพศเมยใชรดนมไดมากพอสมควร หากจะเลยงเปนโครดนมควรเลยงใกลกบแหลงเลยงโคนมทสามารถรบซอน านมดบได จะไดไมมปญหาในการจ าหนายนม แตการเลยงตองอาศยการดแลเอาใจใสพอสมควร ไมเหมาะทจะน าไปปลอยเลยงในปาหรอปลอยในทง และตองดแลเอาใจใสใหด น าหนกแรกเกด 29-31 กก. น าหนกหยานม 160-165 กก. เมอเลยงขนโคมอตราการเจรญเตบโตเฉลยวนละ 900-1,211 กรม เปอรเซนตซากอน 56.60 เปอรเซนตซากเยน 53.40 เปอรเซนต เนอมสแดงเขม อาจเปนขอตของตลาดเนอโคคณภาพด เมอเปรยบเทยบกบโคลกผสมชารโรเลส เชน โคพนธตากและโคก าแพงแสน

ภาพท 11.13 โคพนธกบนทรบร

11. โคพนธก าแพงแสน โคพนธเปนการปรบปรงพนธโคเนอโคพนเมองของไทย ทมคณสมบตทดเลศในเรองความสมบรณ คอ เปนสดเรว ผสมตดงาย ไดลกทกป ทงๆทไดรบอาหารไมคอยสมบรณนก แตเนองจากโคพนเมองของไทยไมสามารถน ามาเลยงเปนโคขนในระบบธรกจได เพราะมขนาดล าตวเลกและโตชา จงไดมการปรบปรงโคพนเมอง โดยน าโคบราหมนเขามาผสมเพอใหไดลกโคทมขนาดใหญและโตเรวขน แตมการทราบกนดอยแลววาโคบราหมน มขอดอยเรองความสมบรณพนธ การยกระดบโคบราหมนใหสงขนจะมปญหาการผสมตดอยากมากขน ยงถาหากไดรบอาหารไมสมบรณโคจะไมยอมเปนสด นอกจากนคณภาพของโคบราหมนกดอยกวาโคเมองหนาว การผสมโคก าแพงแสนจงมเลอดโคพนเมองไว 25

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=OuILVHukWXkSaM&tbnid=UuIatJLRqOpzbM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thaicattle.org/knowlege/know61.php&ei=89vcUb7MNMT-iAf1qIDADA&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNFs_ZbkE5YxCTtoWBmd2pJw7myaow&ust=1373515023412811

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=OuILVHukWXkSaM&tbnid=UuIatJLRqOpzbM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thaicattle.org/knowlege/know61.php&ei=89vcUb7MNMT-iAf1qIDADA&bvm=bv.48705608,d.aGc&psig=AFQjCNFs_ZbkE5YxCTtoWBmd2pJw7myaow&ust=1373515023412811



260


เปอรเซนต เพอใหไดโครงสรางใหญขนแลว จงมการคดน าเอาโคชาโรเลสเขามาชวยในเรองการใหเนอและการเจรญเตบโต โดยก าจดเลอดของพนธชาโรเลสไวเพยง 50 เปอรเซนต

โคพนธก าแพงแสน มเลอดผสมพนเมอง 25 เปอรเซนต บราหมน 25 เปอรเซนต ชาโรเลส 50 เปอรเซนต ปรบปรงขนมาโดยมหาลยเกษตรศาสตร

ภาพท 11.14 โคพนธก าแพงแสน ตารางท 11.2 พนธโคเนอบางพนธทเกดจากการผสมระหวาง B. indicus กบ B. tausus

พนธ ลกษณะพนธ พนฐานพนธ แบรงกส (Brangus) ชารเบร (Charbray)

ซมบราห (Simbrah)

เดาทมาสเตอร(Droughtmaster) บราฟอรด (Braford)

สด า ไมมเขา (polled) ถามสแดงเรยกวา Red Brangus สน าตาลแดงจางๆ จนถงสครมมเขา มสไดหลายแบบ ทนทานตอความรอนและแมลง สแดงออน-เขม

มสลาย (brindle) หรอเปนจดดางด า(mottled) มสแดงเชอรร (cherry red) มเขา บางตวไมมเขา

มสายเลอด 3/8 บราหมน,5/8 แองกส

5/8-13/16 ชาโรเลส 3/16-3/8 บราหมน

5/8 ซมเมนทอล 3/8 บราหมน

5/8 บราหมนแดง 3/8โคยโรป

5/8 เฮยรฟอรด 3/8บราหมน

3 การเลยงโคเนอ การเลยงโคขนถอเปนธรกจอยางหนง (ถงแมจะเลยงเพยง 2-3 ตว) ทงนเพราะจะตองมการลงทน

และมแผนงานทแนนอนเพอใหไดผลตอบแทนจากเงนทนนน ในระยะเวลาตามแผนทก าหนด สวนการเลยงโคทวๆ ไป เปรยบเสมอนการออมทรพย การเตบโตของโคและลกโคทเกดขน คอ ดอกเบย เมอตองการใชเงนกขายโคบางตวออกจากฝง ไมมการวางแผนทแนนอนวาจะขายโคตวไหนเมอใด

ในระบบการผลตโคเนอ สามารถแยกลกษณะของกจการออกเปนสวนตางๆ ไดดงน 1. การเลยงโคเนอพนธแท 2. การเลยงแมโคเพอผลตโครนส าหรบขน



261


3. การเลยงโคขน 4. โรงงานฆาสตวและท าผลตภณฑเนอ 5. การจ าหนายเนอโคและผลตภณฑ

ผประกอบการอาจจะด าเนนกจการเฉพาะกจการใดกจการหนงเทานน เชน เลยงเฉพาะโคพนธแท เพอขายส าหรบใชเปนพอ-แมพนธ อกฟารมหนงอาจจะเลยงแมโคเพอผลตโครนลกผสมส าหรบขน หรออาจจะเลยงเฉพาะโคขน ขณะเดยวกนผประกอบการอาจจะด าเนนกจการมากกวาหนงอยาง หรออาจจะรวมทกกจการทงหมดมาด าเนนการแบบครบวงจรกได

กจการเลยงโคเนอพนธกบการเลยงแมโคเพอผลตลกโคมลกษณะคลายกน ตางกนตรงทการเลยงพนธแท พอ-แมพนธเปนพนธเดยวกน มการคดเลอกพนธอยางด สวนการเลยงแมโคผลตลกโคเพอใชเปนโคขน พอ-แมมกเปนคนละพนธ เพอไดประโยชนจากเฮตเทอโรสส (heterosis) ของลกผสมซงน าไปใชขนตอไป

การเลยงโคพอแมพนธเพอผลตลก มกจะด าเนนกจการในทองทหางไกลตวเมอง ทดนราคาไมสง สามารถจดท าแปลงหญาเลยงโค เพอลดตนทนการผลต สวนกจการขนโคมกจะตองอยในพนทซงสามารถจดหาซออาหารทใชขนโคไดสะดวก สามารถขนสงตดตอขายโคขนไปยงตลาดไดงาย

การเลยงแมโค

ไมวาจะเปนการเลยงโคพนธแทหรอการเลยงแมโคเพอผลตโครนส าหรบขน การเลยงแมโคมจดมงหมายเดยวกน คอ ใหไดจ านวนลกโคหยานมสงสด ใหแมโคคลอดลกไดปละตว ลกษณะทส าคญทางเศรษฐกจทตองการคอ สมรรถภาพในการสบพนธของแมโค( reproductive performance) ซงพจารณาจากจ านวนลกหยานมคดเปนรอยละของแมโคในฝง และน าหนกหยานม (weaning weight) ของลกโค

1 การใหลกของแมโค ปจจยส าคญทกระทบตอการใหลกของแมโคไดแก

1. พนธโค 2. สภาพทางโภชนาการของแมโค 3. การควบคมการผสมพนธ 4. ความสมบรณในการสบพนธ 5. สดสวนพอโค : แมโค

การเลอกพนธโคทเหมาะสมและปรบตวเขาสภาพแวดลอมมความส าคญ โคยโรปพนธแทหรอโคทมสายเลอดพนธยโรปสงกวารอยละ 75 มกจะทนอากาศรอน แมลง และโรคไดไมด ท าใหการสบพนธมปญหาไปดวย นอกจากแมโคทน ามาเลยงควรจะปรบตวกบอณหภมไดแลวยงตองปรบตวเขากบภมประเทศไดดวย เชน ความลาดชนของพนท ความแหงแลง นอกจากนความสามารถในการแทะเลมกนอาหารกมความส าคญ โดยเฉพาะเมอพนทเลยงโคไมสจะมอาหารสมบรณ

สภาพทางโภชนาการของแมโค ไมเพยงแตจะขนกบปรมาณอาหารทโคกนได แตขนกบคณภาพและความสมดลของโภชนะดวย แมโคทไดรบอาหารไมพอ ขาดโปรตน และขาดแรธาต สงผลใหแมโคมชวงการตกลก (calving interval) มระยะหางเกนกวา 1 ป



262


การควบคมการผสมพนธ ไดแก การจดการไมใหมการผสมเลอดชด (เชนพอผสมลก หรอพนองผสมพนธกนเอง) ไมใหโคสาวทรางกายยงมขนาดเลกถกผสมพนธ

พอแมพนธทเลยงควรปลอดจากโรคซงท าใหแทงลกหรอผสมตดยาก เชน โรคบรเซลโลสส (Brucellosis) พอพนธทน ามาใชผสมพนธ ควรจะทดสอบคณภาพน าเชอ พอโคควรมความอยากผสมพนธ ควรคดทงพอพนธทขเกยจผสมและเปนหมนออกไป ดแลสดสวนพอโคตอจ านวนแมโคใหพอเหมาะ โดยทวไปพอโคทโตเตมทควรมจ านวนทใชคมฝงประมาณรอยละ 3 ของจ านวนแมโค หรอพอโคหนงตวตอแมโค 30 ตว แตถาพอโคหนมหรอสภาพพนทเปนอปสรรคตอพอโคในการตดตามผสมแมโค จ านวนพอโคตดแมโคควรใช 1:15 – 1:20 หรอประมาณรอยละ 5-6 ของจ านวนแมโค

2 การผสมเทยม การน าวธผสมเทยมมาใชกบการเลยงโคฝงนน มความยงยากหลายประการ เชน การเฝา สงเกตการณเปนสดของแมโค ดงนนการผสมเทยมจงไมเปนทนยมในการเลยงโคพอ -แมพนธฝงใหญ กรณทใชวธผสมเทยมมกควบคมการเปนสดโดยบงคบใหแมโคเปนสดพรอมกน(estrus synchronization) การทแมโคเปนสดในระยะเวลาใกลเคยงกนท าใหการจดการผสมท าไดสะดวกขน

3 การใหอาหาร แมโคหลงคลอดลกจนถงเวลาผสมพนธ ตองการอาหารส าหรบฟนฟระบบอวยวะสบพนธ และผลตน านมดงกลาว หากแมโคมน าหนกเพมขนจะท าใหการผสมตดดขนและลดระยะหางของการใหลกลงได แตการท าใหโคมน าหนกเพมขนโดยใหอาหารขนเสรมตองเสยคาใชจายคอนขางสง แมโคหลงคลอดจะกนอาหารเพมขนอยางรวดเรว การใหแมโคไดกนหญาออนในแปลง 3-4 สปดาหกอนการผสมพนธ แมโคจะเรมท าน าหนกเพมขนและมอตราการผสมตดดขน

แมโคทองใกลคลอดจะกนอาหารนอยกวาเมอไมทอง ดงนนระยะนจงจ าเปนตองใหอาหารคณภาพด หรออาจตองใหอาหารเสรมเพอชดเชยจ านวนอาหารทแมโคกนนอยลง ถาใหอาหารพลงงานไมเพยงพอจะมผลท าใหอตราการผสมตดต า อตราการตายของลกโคเมอคลอดและหยานมสง

การเลยงโคฝงเพอผลตลกโค โดยปกตจะใชอาหารหยาบเปนหลกเพอลดตนทนการผลตลกโค อาหารหลกทใชเปนหลกไดแก หญา พชตระกลถว เศษเหลอจากการเพาะปลกพชทน ามาเลยงโค เชน ฟาง ตนขาวโพดหลงเกบฝก และตนถว เปนตน อาหารขนจะใหตอเมอมความจ าเปน เชน อาหารหยาบไมพอ หรอในกรณตางๆ เชนลกโคทเจรญเตบโตชา แมโคผอม ไมสมบรณ โคปวย พอพนธทใชผสมพนธบอยครงกวาปกต

หญาและพชตระกลถวทใชเลยงโค อาจจะอาศยจากธรรมชาตตามพนทสาธารณะ พนทปา หรอทรกรางยงไมไดใชท าประโยชน หรอจากการปลกสรางแปลงหญา กลาวไวในบทท 7 แสดงพนธพชอาหารสตวทนยมใชเลยงโคในเขตรอน

เพอปองกนไมใหโคขาดแรธาตส าคญ ไดแก แคลเซยม ฟอสฟอรส และโซเดยม ซงโคตองการในปรมาณสงกวาธาตตวอนๆ จงควรวางแรธาตในคอกใหโคไดเลอกกนตามใจชอบ สวนผสมแรธาตงายๆ ใชกระดกปน 2 สวนกบเกลอ 1 สวน หรออาจจะซอแรธาตกอนวางใหโคเลยกน ส าหรบน าดมนนควรมใหโคไดดมน าสะอาดตลอดเวลา

หลกการใหอาหารโคเนอเลยงปลอยฝง มหลกดงน 1.ในฤดฝน คอ ชวงตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนพฤศจกายน มหญาสด ทมคณภาพดมาก อาจ

ปลอยโคเลยงในแปลงหญาสด และตดหญาสดใหกนอยางเตมท โดยไมใหอาหารขนเลยกได 2.ในปลายฤดหนาวและฤดแลง นบตงแตเดอนธนวาคมไปจนถงเดอนเมษายน เปนชวงหญาเรม

แก หญาเรมหมด และหญามคณภาพต า ควรใหอาหารขนอยางเตมท



263


3.ถาไมแนใจวาโคมน าหนกมากนอยเพยงใดอาจพจารณาใหอาหารขนโคอยางคราว ๆ ตวละ 2 - 2.5 กโลกรม

4.อาหารขนโคเนอควรใหหลงจากโคกนหญาเตมทแลว คอใหตอนเยน วนละครงกพอ 5.พยายามกระจายอาหารใหทวราง ใหโคทกตวไดกนอาหารพรอม ๆ กน อยากองอหารเปนจด ๆ

เพราะจะท าใหโคบางตวถกแยงอาหาร 6.ควรตงอาหารแรธาตชนดกอนหรอชนดผงไวใหโคกนตลอดเวลา ปกตแลว โคเนอจะกนอาหาร

แรธาตวนละ 100 - 200 กรม (วนละ 1 - 2 ขด) แมจะผสมอาหารแรธาต ในอาหารขนแลวกตองเสรมอาหารแรธาตตงทงไวใหกนเสมอ

7.แมโคทตงทอง ลกในทองเจรญเตบโตเรวจงตองการอาหารมากกวาปกต ดงนนควรจะใหอาหารขนอยางนอยวนละ 2.5 กโลกรม และใหหญาสดอยางเตมท

8.หมนถายพยาธโคเนออยเสมอ โดยเฉพาะโคทเลยงใกลๆน าทมหอยซงเปน พาหะของพยาธอยมาก

9.มกจะพบอยเสมอวาเกษตรกรไมสามารถลงทนเรองอาหารขนได เพราะเปนการเพมคาใชจาย เกษตรกรควรแกปญหาโดยใชพชตระกลถว เชน ใบกระถน ใบแค ถวฮามาตา และถวอนๆ เปนอาหารเสรมเลยงโคโดยไมตองใหอาหารขนเลย เปนการประหยดส าหรบเกษตรกรอยางยง

4 การดแลแมโคตงทอง แมโคทผสมตดและตงทองและไมแสดงอาการเปนสดอก อยางไรกตามเพอยนยนการอมทองของแมโค การลวงทวารหนกเพอคล ามดลก เปนการตรวจทองทปฏบตกนทวไป การตรวจทองสามารถยนยนไดหลงการผสมพนธแมโคแลว 50 วน การเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภายนอกรางกาย ถาแมโคอมทองไมเกน 5 เดอน คอนขางสงเกตยาก แตการตงทองตงแต 5 เดอนขนไป แมโคจะดอวนขน ขนาดทองใหญขนจนสงเกตได

คาเฉลยการอมทองของแมโคนาน 283 วน โคบางพนธอาจจะอมทองนานกวาน โคบราหมนมกอมทองนาน 285-290 วน โคพนเมองอมทองนานประมาณ 270-275 วน

5. การเลยงลกโค 1 การดแลลกโคเกดใหม เมอลกโคคลอดออกมาแลว แมโคจะเลยเมอกทตดตวลกจนตวลกโคแหง การเลยนชวยกระตน

การหายใจและการไหลเวยนโลหตของลกโค กรณทแมโคไมแขงแรงเลยตวลกโคไมได ผเลยงตองใหความชวยเหลอโดยชวยลวงเมอกในปากและจมกออกมา เชดตวใหแหง ถาสถานทเล ยงไมสะอาด ควรตดสายสะดอลกโค เพอปองกนการตดเชอ วธตดใหใชดายผกสายสะดอลกโคหางจากตวลกโคประมาณ 5 ซม. ตดสายสะดอสวนทเหลอแลวทาทงเจอรไอโอดนเพอฆาเชอโรคและใชยาผงซลฟาโรยสะดอ ปองกนสะดออกเสบและท าใหแหงเรวขน เมอสายสะดอแหงจะหลดออกในทสด

หลงคลอดลกควรปลอยใหแมโคอยกบลกโคอยางอสระ ลกสามารถยนและดดนมแมไดหลงจากคลอดประมาณครงชวโมง หากลกโคชวยตวเองไมได ตองใหความชวยเหลอใหมนกนนมแมโดยเรว นมแมทใหในระยะ 3-5 วนแรกน เรยกวานมน าเหลอง (colostrums) มคณคาทางอาหารสงและใหภมตานทานโรคแกลกโค ระยะ 1-2 เดอนหลงคลอด ไมควรปลอยใหลกโคตามแมไปหากนไกล ควรจดแปลงหญาทมอาหารบรบรณแกแมโคเลยงลกในระยะน



264


การเจรญเตบโตของลกโคระยะดดนมแมขนกบการใหนมของแมเปนส าคญ เพราะลกโคกนอาหารอนไมไดมาก ดงนนน าหนกหยานมของลกโคจงเปนตวสะทอนความสามารถในการใหนมเลยงลกของแมโค ปกตจะหยานมลกโคเมออายไดประมาณ 7 เดอน ทอายนลกโคกนหญาไดเกงและพงตวเองไดแลว

กรณทแปลงหญาไมสมบรณ หรอตองการใหลกโคโตเรว อาจจะเสรมอาหารใหลกโคไดกน โดยกนเปนคอกทมชองใหลกโคเขาไปกนอาหารขนเสรม แตโคใหญไมสามารถเขาไปกนได อาหารลกโคนเรยกวา creep feed มกจะมสวนผสมงายมโปรตนประมาณรอยละ 13 ใชวตถดบอาหาร ไดแก ร า ปลายขาว กากถวเหลอง เกลอ กระดกปน ผสมรวมกน

การให creep feed แกลกโคควรจะปฏบตเมอ 1. ตลาดมความตองการลกโคหยานมน าหนกสงและใหราคาด 2. creep feed มราคาไมแพง 3. แมโคเปนโคสาวทเพงใหลกครงแรก 4. แปลงหญามสภาพไมสมบรณ 5. ลกโคคลอดในฤดแลง อาหารแมโคไมสมบรณ 6. แมโคถกเลยงขงในคอก

ไมควรจะให creep feed เมอ 1. แปลงหญามสภาพดและแมโคใหนมเลยงลกด 2. ลกโคจะถกน าไปเลยงตอในแปลงหญาหลงหยานมแลว 3. creep feed มราคาสงเมอเทยบกบอาหารโครน 4. เมอตองการศกษาน าหนกหยานมและความสามารถในการใหนมของแมโคเพราะการให

creep feed จะท าใหผลการศกษาคลาดเคลอน การหยานมลกโค

ควรหยานมลกโคทอายประมาณ 6 เดอนครงถง 7 เดอน แตทงนใหค านงถงสขภาพของลกโคและแมโคดวย เมอหยานมลกโคทอายประมาณ 200 วน ควรมน าหนกหยานมเฉลย 180 กก. โดยปกต หากหยานมลกโคเรวเทาใดกจะท าให แมโคมโอกาสฟนฟสขภาพเรวเทานน ลกโคทโตเรวกสามารถอยานมไดเมออายประมาณ 5 เดอน จะมผลใหแมโคสขภาพไมทรดโทรมมากนก เมอหยานมแลว ควรท าการชงน าหนกลกโคเพอบนทกไว นอกจากนนควรท าการตอนลกโคเพศผ ท าการถายพยาธ และแยกลกโคเลยงเปนฝงตางหาก

2 การจดการลกโค

การปฏบตเลยงดลกโคอนๆ ควรท าดงน 1. เมอลกโค อาย 3 สปดาห ควรถายพยาธตวกลม และถายซ าอกเมออาย 6 สปดาห 2. เมอลกโค อาย 3-8 เดอน ท าการฉดวคซนโรคแทงใหกบลกโคเพศเมยทกตว 3. เมอลกโค อาย 4 เดอน ท าการฉดวคซนโรคปากและเทาเปอย 1.การตอน (castration) ลกโคตวผทไมตองการน าไปใชขยายพนธ ควรท าการตอน เนองจาก

โคตวผทไมตอนจะมความคกคะนองเนองจากอทธพลของฮอรโมนเพศผ ท าใหมปญหาในการจดการ อาจมความดรายเพมมากขน แมวาโคทไมตอนจะมการเจรญเตบโตทดกวาโคทตอนกตาม แตการตอนกจะท า



265


การจดการโคไดงายขน การตอนนยมตอนเมออาย 4-5 เดอน ยกเวนหากตองการใชท างานอาจตอนเมอโคมอายทมากกวาน คอประมาณ 3-4 ป เพอใหโคตวผมการพฒนาตามลกษณะของโคตวผอยางเตมทกอน

การตอนมกจะกระท ากบโคเพศผ ไมนยมตอนโคเพศเมย เพราะ เพศผตอนงายกวา โคเพศผทมลกษณะไมด อาจแพรพนธและกอความยงยากมากกวาโคเพศเมย โคตวผทตอนแลวจะเชอง ไมดราย การตอนโคเพศผท าไดโดยวธตางๆ เชน การผาเอาอณฑะออก การใชยางรดขวอณฑะ และการใชคมเบอรดสโซ (Burdizzo)

วธใชยางรดขวอณฑะเหมาะกบลกโคทอายนอยประมาณ 2 -3 สปดาห การผาเอาอณฑะออก ควรท ากบลกโคเลกเพราะสตวจะเจบปวดนอย สวนการใชคบหนบเสนอณฑะท าไดกบสตวทกอาย ว ธนเหมาะกบสตวโตแลว เพราะเจบปวดนอยกวาวธอน คมตอน เรยกชอวา เบอรดสโซ (Budizzo) โดยการบงคบโคใหลมนอนตะแคง จากนนใช Burdizzo หนบใหทอน าน าเชอเหนอลกอณฑะทละดาน เพอใหทอน าน าเชอตบ น าเชอไมสามารถผานได ขอควรระวงในการหนบตองไมใหรอยหนบตรงกน และใหเหลอชองวางระหวางรอยหนบมากทสด เพอใหเสนเลอดไปเลยงถงอณทะไดใหมากทสด

ภาพท 11.15 เบอรดสโซ (Budizzo) และการตอนโคดวยเบอรดสโซ

การตอนลกโคเพศผ 1. ลกโคเพศผควรจะท าการตอนเมอหยานมแลว หากเจาของไมคดจะเกบลกโคไวท าพนธ ใหท า

การตอนลกโคทนท 2. เมอเรมตอน ตองจบสตวลมลง มดใหแนนทง 4 ขา อยาใหสตวดนได 3. เชดบรเวณอณฑะดวยทงเจอรไอโอดน 4. จบเสนน าน าเชอบรเวณเหนอลกอณฑะเลกนอย จบใหแยกจากกนสองขาง แลวใชเครองตอน

(เบอรดโซ) หนบใหแนนจนเครองหนบลอกอยกบท ปลอยทงไวประมาณ 2-3 นาท แลวจงหนบเสนทสอง 5. ใชทงเจอรไอโอดนทาบรเวณทหนบ แลวโรยดวยยากนหนอน 6. ฉดยาปฏชวนะเพอปองกนโรคแทรกซอน 7. หลงจากตอนแลว 2-3 วน อยาปลอยใหโคลงน า จะท าใหแผลเนา ลกอณฑะจะยบลงเปนปกต

ภายในเวลา 10-12 วน 2.การก าจดเขา (dehorning) การท าลายเขาเปนวธการท าใหเซลลของปมเขาตายไปดวยวธการ

อยางใดอยางหนง เพอไมใหโคมเขา ไมใหปมเขามการเจรญเตบโต ทงนเนองจากการทโคม เขาอาจกอใหเกดอนตรายตอผเลยง และผทเกยวของได อาจท าใหเกดการท ารายกนเอง ท าใหเกดบาดแผล เสยคาใชจายในการดแลรกษา โคบางตวอาจมเขายาวโงงเขามาทมแทงใบหนาหรอตาตนเองได นอกจากนโคท



266


มเขายาว ๆ ยงท าใหสนเปลองเนอทรางอาหาร พนทคอก และเสยพนทการขนสง โดยการท าลายควรท าเมอโคอายนอย เนองจากปมเขามขนาดเลก ความเจบปวดทเกดขนกนอยกวา การบงคบสตวท าไดงาย และแผลกจะหายไดเรว การก าจดเขามหลายวธ ไดแก การใชสารเคม การใชความรอนจตมเขา การควกเอาเขาออก การตดเขา การใชสารเคมพวกดาง และความรอนจ ท าลายเซลลตมเขาขณะทเปนลกโค จะก าจดไมใหเขางอกออกมาได แตถาเขางอกออกมาบางจะใชเครองมอควกเขาออกหรอตดใหสน วธการท าลายเขา

1. การใชสารเคม (Chemical dehorning) วธทนยมใชสวนใหญคอการใชโซดาไฟ อาจใชในรปแบบแหง หรอใชในรปของเหลวคลายยาสฟน ใชกบลกโคเมอแรกเกดอายไมเกน 10 วน โดยตดขนบรเวณรอบๆ ปมเขาออก ใชขผงหรอจารบทารอบๆ ปมเขาเพอปองกนไมใหโซดาไฟไหลไปถกบรเวณอน จากนนใชกระดาษทรายถบรเวณปมเขาใหเกดแผลถลอก เอาแทงโซดาไฟถบรเวณปมเขาจนมเลอดซมเลกนอย ถาเปนชนดเหลวขนใหเอาโซดาไฟเหลวทาบนปมเขา ในพนบานใชปนแดงกบสบกรดในปรมาณเทาๆ กน กวนผสมน าจนเหลวคลายยาสฟน ใชแทนโซดาไฟเหลวได ขอควรระวงในชวงแรกททาโซดาไฟใหแยกลกโคออกจากแมอยางนอยครงชวโมง เพอไมใหแมเลยออก

ภาพท 11.16 การก าจดเขาดวยการใชสารเคม โซดาไฟ

2. การใชความรอน (Hot Iron) เปนการท าลายเซลลของปมเขาใหตายโดยใชความรอนจบรเวณปมเขา โดยเหลกทใชจเขาอาจใชเปนหวแรงไฟฟา หรอการใชเหลกรอนโดยทวไปเปนเหลกกลมปลายเวาบมเลกนอย เพอใหสมผสกบปมเขาไดดยงขน อายลกโคทควรจเขาสามารถท าไดตงแตอาย 3 สปดาห ถงประมาณ 3 เดอน หากอายมากกวานกสามารถท าได แตการบงคบจะยากขน เวลาในการจกจะนานขนดวย วธการโดยการบงคบโคใหนงในทานอนตะแคง น าเหลกจเขาเผาไฟจนรอน แลวน ามาจลงบนปมเขาโดยหมนวนไปเรอย ๆ รอบปมเขาทโผลขนมาโดยไมกด ใชเวลาประมาณ 3 - 5 วนาทขนอยกบขนาดปมเขา และความรอนของเหลก จากนนใชลควด พาราฟล น ามนมะพราว หรอน ามนพชทาทแผลใหทว เพอระบายความรอน และปองกนแผลไมใหถกน า จากนน 2 – 3 สปดาหแผลจะเรมแหง คอยระวงหนอนแมลงวนหากแผลเปด จนกระทงแผลหายไปในทสด

3. การตดหรอเลอยเขา (Clipper and saws) นยมใชกบเขาทมนาดใหญ สวนใหญจะตดก

ตอเมอเขามปญหาเชนเขาหก แตก หรอเขาโงงกลบเขามาท าอนตรายกบตวสตวเอง ถาไมตดออกจะกอใหเกดอนตรายกบสตวได การตดอาจใชเลอยตด หรอใชคมตดเขาตด จากนนใชหวแรงเผาไฟจบรเวณรอยตดเพอปองกนเลอดออก จากนนทายาปองกนแมลงวนเพอไมใหหนอนเขาท าลาย และใหยาแกอกเสพ



267


4. การใชมดหรอชอนตดเขา (Knife or Spoon dehorners) โดยการใชมด หรอชอนตดเอาปมเขาออก โดยใชกบลกโคทอายนอย

การดแลลกโคหลงจากการท าลายเขา 1. การใชความรอนในการหามเลอดใหหยดไหลโดยเรวทสด 2. การใชวาสลน น ามนมะพราว หรอน ามนพชเคลอบรอยแผลทเกดจากการใชความรอน 3. การใชยาปองกนหนอนแมงวนเขาท าลายแผลทเกดจากการท าลายเขา 4. แผลจะแหงและหายไปภายใน 2-3 สปดาห ชวงนสตวอาจมอาการคนและเอาแผลไปถตาม

คอก ตองคอยสงเกตและใสยา หากมแผลเปด

ภาพท 11.7 การท าลายเขาลกโคดวยการจรอน

ภาพท 11.18 คมตดเขา และการตดเขาโค

3.การท าเครองหมาย (marking) การท าเครองหมายประจ าตวสตว มความส าคญมากในแงของการผลตสตวพนธแท เพอการรบรองพนธ และเพอการปรบปรงพนธสตว เพอใหสามารถทราบไดวาสตว



268


ตวนนคอสตวหมายเลขใด เกดเมอไหร เกดจากพอ แมหมายเลขใด และเมอตองมการประเมนคาทางพนธกรรมของสตวเพอการคดเลอกยงจ าเปนใชขอมลของญาตพนอง พอ แม ป ยา ตายายมารวมในการประเมนดวย ดงนนการท าเครองหมายประจ าตวสตวจงมความส าคญอยางยงในแงของการปรบปรงพนธ

การท าเครองหมายบนตวโค สอความหมายการเปนเจาของ หรอใหขอมลเกยวกบตวโค เชน บอกวนเกด สายเลอดของโค เปนตน การท าเครองหมายมวธการตาง ๆ คอ การประทบตรารอนหรอเยน (hot or cool branding) การสกห (ear tattooing) การตดเบอรห (ear tagging) การตดห (ear notching)

1.การสกเบอรห (Ear Tattoo) เปนวธทสามารถการท าเครองหมายไดทนททลกโคเกด โดยการสกเบอรทภายในหดานในของใบห โดยใชคมสกเบอรหสกใหเปนรอบแผลรปตวเลข จากนนใชหมกทาบรเวณทเปนรอยสก เมอแผลหายกจะมองเหนเปนตวเลขทปรากฏใตผวหนงอยางถาวร ขอควรระวงในการสกเบอรหควรระวงรอยสกไมใหตรงกบเสนเลอด เพอไมใหเลอดไหลออกมาก หากโคมอายมากขนอาจจะเลอะเลอนหายไปบางกได

ภาพท 11.19 อปกรณเจาะเบอรห

2. การตดเบอรห (Ear Tags) เปนวธการท าเครองหมายโดยการตดเบอรทเปนพลาสตก และเขยนหมายเลขประจ าตวสตวโดยใชปากกาเขยนเบอร (Tag Pen) ซงจะเปนชนดทตดอยางถาวร อยางไรกตามการตด Tag ควรระวงไมใหตรงกบเสนเลอดเชนเดยวกน เมอโคมอายมากขนอาจจะท าใหเบอร Tag หลดหายไปได

ภาพท 11.20 คมตดเบอรหและเบอรห (Tag)

3. การตเบอรทผวหนง (Hide Branding) สวนมากนยมตเบอรเมอหยานมลกโคแลว หรอประมาณ 7 เดอน การตเบอรอาจมทงตเบอรรอนโดยใชเหลกเผาไฟ และตเบอรเยนโดยใชน าแขงแหง (dry ice) แตทนยมใชกนคอการใชเหลกรอน เพราะท าไดงาย ไมเสยคาใชจายมาก และมความคงทนถาวร

http://www.cowboyshowcase.com/images/glossary/tag5.jpg







269


มากกวา เบอรทใชต อาจเปนเบอรเหลก หรอเบอรทองเหลอง โดยเบอรจะประกอบดวยรหสฟารม และเบอรตวเลขตงแต 0 – 9 โดยมความสงของเบอรประมาณ 3 นว หนาประมาณ 1.5 - 2 หน สวนรหสฟารมอาจสง 3 – 4 นว การตโดยการบงคบโคใหนง อาจตโดยการลม หรอตในซองบงคบสตว จากนนน าเบอรทเผาไฟใหรอนแดง จากนนน าออกจากไฟ ปลอยใหเบอรเปลยนเปนสขาวแลวคอยประทบเบอรลงบนผวหนงบรเวณตะโพกดานซาย โดยนาบไวประมาณ 3 – 5 วนาทตามแตความรอนของเบอรทใชต ใหสงเกตจะมรอยไหมสเหลองเปนแนวตามรอยเหลกทใชตเบอร จากนนใชลควด พาราฟล หรอน ามนพชทาบรเวณรอยแผลเพอปองกนน าถกแผล จากนนประมาณ 2 – 3 สปดาห แผลจะเรมตกสะเกดและหายไป ขอควรระวงหากแผลเปดมกมแมลงวนมาวางไข สามารถปองกนไดโดยใชยากนแมลงวน และยาทใชรกษาแผลทวไป

ภาพท 11.21 เหลกส าหรบตเบอรโค และโคทตเบอรต าแหนงสะโพก ต าแหนงทท าการตเบอร - ตทบรเวณตะโพกดานซายของตวสตวประกอบดวย รหสฟารม - ตทบรเวณตะโพกดานซายใตรหสฟารมคอ ล าดบทโคเกด - ตทบรเวณตะโพกดานซายใตล าดบทโคเกดคอ ป พ.ศ. ทโคเกด

- ตทบรเวณขาหนาดานซายคอ เดอนทโคเกด 3. การเลยงโคสาว

โคสาว หมายถง โคเพศเมยทมอายตงแต 1 ปขนไป หรอน าหนกตงแต 240 กก. จนมน าหนกถง 280 กก. (หรออายประมาณ 18 เดอน) การเขาสวยเจรญพนธ (puberty) มปจจยเขามาเกยวของหลายปจจย เชน อาหาร อาย การจดการสงแวดลอม การคดโคสาวเขาผสมพนธ ควรคดโคสาวเขาผสมพนธใหมากกวาจ านวนแมโคทคดออกไมต ากวา 2 เทา การคดโคสาว เปนโคทมโอกาสผสมตดสงและหนงบาง ชวงล าคอทราบเรยบ มลกษณะคลายโคนม ควรคดโคทมลกษณะคลายตวผออก การประมาณน าหนกจากสดสวนรางกาย

การทราบน าหนกโคสามารถชวยใหผเลยงทราบวาการจดการเลยงดของตนเองถกตองหรอไม โคเตบโตไดตามทควรจะเปนหรอไม การใชเครองชงในการชงน าหนกโคจะมราคาแพงไมเหมาะส าหรบเกษตรกรรายยอย นอกจากจะเปนฟารมขนาดใหญ หรอเปนตาชงรวมประจ ากลมหรอหมบานวธทสะดวกกคอ การวดรอบอกโค โดยวดเปนหนวยเซนตเมตร แลวน าความยาวรอบอกโคมาเทยบเปนน าหนกตวตามตารางในภาคผนวก โดยต าแหนงทท าการวดจะวดบรเวณอกชดซอกขาของโค ดงแสดงในภาพ 11.22

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=PeK7aN_6UzYLRM&tbnid=_baL5CuiRoYadM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.thaicattle.org/managefarm/manage3.php&ei=5RTdUev7B8udiAfuroHICA&psig=AFQjCNEP5U6f5qOsRwlreaqNjY8BhlUG9Q&ust=1373529587730596

http://www.google.co.th/imgres?biw=943&bih=492&tbm=isch&tbnid=5W8fMPUq23_VCM:&imgrefurl=http://www.pasfarm.com/index.php?app=tips&func=view&id=6&docid=UAlPPSzGquyYHM&imgurl=http://www.pasfarm.com/images/com/IMG_9770.jpg&w=1936&h=1288&ei=cxTdUeL3EoiRiQf-_YG4Bg&zoom=1&ved=1t:3588,r:6,s:0,i:94&iact=rc&page=1&tbnh=158&tbnw=264&start=0&ndsp=7&tx=45&ty=110







270


ภาพท 11.22 การวดรอบอกโคเพอประมาณน าหนกของโค 3.โคเนอภพาน

โคทาจมะคอโคสายพนธหนงของพนธหวากว (Wagyu) ซงมาจากคาผสม 2 คา คอ Wa หมายถงประเทศญปน และ gyu หมายถงโค ดงนน Wagyu หมายถงโคญปน ซงแบงออกเปน 4 สายพนธ ดงน

โคเนอทาจมะในประเทศไทย ปพ.ศ. 2531 สมาคมผเลยงโคหวากวเมองโอซากะ ประเทศญปน โดย Mr. Nishida ผแทนสมาคม นอมเกลาถวาย โคหวากว สายพนธทาจมะ ใหกบสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร 1 ค (ผ 1 ตว เมย 1 ตว) อาย 15 เดอน และไดพระราชทานโคทาจมะคนใหแกกรมปศสตว โดยกรมปศสตวนามาเลยงทศนยวจยเทคโนโลยการผสมเทยมและผลตนาเชอจงหวดปทมธานในขณะนนซงสามารถผลตนาเชอแชแขงได 1,500 โดส เพอใชในการศกษาวจยการปรบปรงพนธโคเนอสาหรบการขนเพอผลตเนอโคขนคณภาพสง

ภาพท 11.23 โคสายพนธของญปน

เนอโคขนภพานระดบไขมนแทรกเกรด 5 ในปพ.ศ. 2533 กรมปศสตวไดนานาเชอแชแขงโคทาจมะ ผสมกบแมพนธเรดซนด ทศนยวจยและ

บารงพนธสตวลาพญากลาง และนาไปเลยงทสถานบารงพนธสตวสกลนคร ตอมาโคลกผสมทาจมะดงกลาวไดสงมอบตอใหศนยการศกษาการพฒนาภพาน อนเนองมาจากพระราชดาร จงหวดสกลนคร

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=cDe1eQYUoz9hZM&tbnid=gpt5cD1WBK_DEM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.dld.go.th/nccn_cnt/th/index.php?option=com_content&view=article&id=82:2012-01-06-08-53-45&catid=41:beef&Itemid=55&ei=oRXdUYeVMKWfiAers4CADQ&psig=AFQjCNHd0nu3BvTM_D-R5MeKAZ2IxkwDZg&ust=1373529859059969







271


ภายใตการสนบสนนของสานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร และกรมปศสตว โดยอยภายใตการดแลของศกษาและพฒนาดานปศสตว

ในป2554เพอเปนเกยรตแกศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชดาร จงหวดสกลนครทเปนผดแลรบผดชอบ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระราชทานชอใหมโดยใหชอวา“โคเนอภพาน”

ลกษณะเดนของโคเนอภพาน

1.ขนปกคลมรางกายสดา 2.หลงตรง คอสน หเลก เหนยงคอหยอนยานเลกนอย 3.เพศผนาหนกโตเตมท 700 กโลกรม เพศเมยนาหนกโตเตมท 550-600 กโลกรม 4.ใหเนอทมไขมนแทรกในกลามเนอสง 5.เปนสดครงแรกทอายประมาณ 14 เดอน 6.ทนทานตอสภาพอากาศรอนชนของประเทศไทยไดเปนอยางด

ภาพท 11.24 โคพนธภพาน โรงเรอนโคเนอภพาน มขอควรทราบเกยวกบการสรางคอกและโรงเรอน ดงน

1. ควรสรางคอกดวยไมหรอวสดทหางายในทองถน แตตองแขงแรงทนทานมรวคอกแขงแรงพอทจะขงโคไมใหหลดออกไปได

2. พนคอก ควรถมดนใหสง ปรบดนใหแนน อาจถมดวยลกรงหรอถาลาดซเมนตไดยงด แตตองมฟางหรอหญาแหงรองพน

3. คอกควรมหลงคากนแดดกนฝนได 4. มรางหญา รางนา และรางอาหาร แรธาต ใหเพยงพอกบจานวนโคในคอก 5. โคพอพนธ ควรมพนทโรงเรอน 9 ตารางเมตรตอตว ตวเมยมพนท 3 ตารางเมตรตอตว



272


6. การทาแปลงหญาสาหรบใหโคกน ใชเนอทประมาณ 4 ไรตอตว แตถาเปนแปลงหญาการใหนาชลประทาน ควรใชเนอทประมาณ 3 ไร

การเลยงโคเนอภพาน การเลยงลกโค

1. ทนททลกโคคลอดออกมาผเลยงควรเชดตวลกโคใหแหงจดการเอานาเมอกบรเวณปากและจมกออก

2. ใชดายผกสะดอใหหางจากพนทองประมาณ 5 เซนตเมตร ใชกรรไกรทสะอาดตดแลวใชทงเจอรไอโอดนชบทสายสะดอ

3.ใหลกโคไดกนนานมแมใหเรวทสดเพราะนมโคระยะแรกทเรยกวานมนาเหลองจะมคณคาทางอาหารสง และมภมคมกนโรคจากแมถายทอดสลก

4.ควรจดหาอาหารและนาดมกกไวแยกจากฝงตางหากจนกวาลกโคจะแขงแรงดแลวจงปลอยใหไปตามฝง การหยานมลกโค

ควรหยานมลกโคเมออายประมาณ 4 เดอน ทงนใหคานงถงสขภาพของลกโคดวย ซงโดยปกตยงหยานมลกโคเรวเทาใดกจะทาใหแมโคมโอกาสฟนฟสภาพไดเรวเทานน ลกโคจะหดกนหญาและอาหารเมออายประมาณ 2-3 เดอน ในชวงนเจาของควรเรมหดใหกนอาหารผสมดวย เนองจากหลงคลอดแลว 3 เดอน แมโคจะเรมผลตนานมเพอเลยงลกโคลดลงเรอยๆ ในขณะทลกโคเจรญเตบโตขนทกวน จงจาเปนตองหาอาหารอนมาทดแทน

การเลยงโคสาว

โคสาวหากผสมพนธเรวเทาใดกจะใหลกไดเรวเทานน นาหนกแมโคเปนปจจยส าคญทพจารณาวาควรผสมหรอไม นาหนกทควรผสมคอ 260 กโลกรมขนไป ซงหากเลยงดดโคอาย 15 เดอน ควรมนาหนกได 260 กโลกรม หากผสมเมออาย 15 เดอน แมโคจะคลอดลกตวแรกเมออายประมาณ 24 เดอน หรอ 2 ป การผสมในระยะเวลาดงกลาวไมมผลตอการผสมตดหรอการใหลกในทองตอๆมา แมวาโคทใหลกเรวเมออาย 2 ปจะใหลกเมอหยานมมนาหนกนอยกวาแมโคทใหลกตวแรกเมออาย 3 ป แตนาหนกตางกนไมมากนก เมอเทยบทอาย 3 ป เทากนแลว แมโคตวแรกยอมใหลกมากกวาและใหผลตอบแทนดกวา การเลยงโคแมพนธ

การเลยงแมโคใหมสขภาพสมบรณด เปนปจจยส าคญตอการผสมตดของแมโค และท าใหแมโคไดลกอยางสม าเสมอ ความสมบรณของรางกายโคมชวตดไดจากสภาพอวนผอมหรอการสะสมไขมนของโค ถาโคไดกนอาหารหยาบคณภาพต าทมโปรตนต ากวา 7%ของนาหนกตวแลวไมวาโคจะมสภาพอวนหรอผอมจะตองไดรบอาหารโปรตนเสรมซงจะชวยใหโคกนอาหารไดมากขนเพราะโคจะสนองตอบตอโปรตนมากกวาพลงงานแตถาใหอาหารโปรตนแลวโคยงมสภาพไมดตามทตองการ จ าเปนตองใหอาหารขนทมเมลดพชและโปรตนสงจานวนมาก หรอใหอาหารหยาบทมคณภาพด การเลยงแมโคอมทอง



273


ควรแยกแมโคทองแกออกมาเลยงดตางหาก โดยเฉพาะระยะกอนคลอดประมาณ 2 เดอน ควรใหแมโคไดกนอาหารคณภาพดทมโปรตน พลงงาน วตามน และแรธาตอยางเพยงพอ แมโคทไดรบอาหารคณภาพต าจะมผลทาใหลกทคลอดออกมาออนแอ ไมมความตานทานตอโรค แมโคทไดรบอาหารด จะมสขภาพสมบรณ ฟนตวหลงคลอดไดเรว ไมทรดมากขณะเลยงลก ประมาณ 1 สปดาห กอนคลอดควรแยกแมโคใหอยในคอกทสะอาดและมฟางหรอหญาแหงรองพน อาการของแมโคใกลคลอด ไดแก

เตานมจะขยายออก หวนมเตงตง อวยวะเพศขยายใหญขน มนาเมอกไหลออกจากชองคลอด กลามเนอตรงโคนหางและกระดกกนกบจะบมลกลงทง สองขาง ชองทองตรงสวาปจะลกหยอนลง แมโคกระวนกระวายและแยกตวออกจากฝง การคลอดลก

ลกโคทคลอดปกต จะเอาเทาหนาโผลหลดออกมากอนแลวตามดวย จมก ปาก หวซงอยระหวางขาหนา 2 ขา ทโผลออกมาในทาพงหลาว การคลอดทาอนนอกเหนอจากนเปนการคลอดผดปกต อาจตองใหการชวยเหลอ ควรใหสตวแพทยเปนผดาเนนการ แมโคควรคลอดลกออกมาภายใน 2 ชวโมง หลงจากทถงนาคร าปรากฎออกมา หากชากวานควรใหการชวยเหลอ ลกโคหากไมคลอดภายใน 4 ชวโมง สวนใหญจะตาย หลงจากคลอดลก 8 – 12 ชวโมง ถารกไมหลดออกมาแสดงวารกคาง ตองแจงเจาหนาทปศสตวมาลวงปลดรกออกและรกษาตอไป การเปนสด

แมโคทคลอดลกแลวจะเรมเปนสดครงแรก ประมาณ 30 - 45 วน แตไมควรผสม เนองจากมดลกและอวยวะสบพนธยงไมกลบสสภาพปกต ตองใชเวลาอยางนอย 60 วนแมโคจะเปนสดนานประมาณ 24 - 36 ชม. ถาไมไดรบการผสมหรอผสมไมตดอกประมาณ 21 วน จะกลบเปนสดใหมอก

ลกษณะของโคทแสดงอาการเปนสดสามารถสงเกตได ดงน แมโคเปนสดจะมอาการกระวนกระวายกวาปกต ไลขนทบตวอนหรอยอมใหตวอนขนทบ อวยวะเพศบวมกวาเดม ผนงดานในชองคลอดเมอใชมอเปดออกดจะมสชมพออกแดงในชวงตนของการเปนสด อาจมเมอกใสๆ ไหลออกมา ในชวงหลงๆ น าเมอกจะขน และเหนยว การตงทอง

หลงจากแมโคไดรบการผสมพนธจนตดแลวจะอมทองเฉลยประมาณ 283 วนผเลยงควรจดบนทกวนทผสมพนธ แลวอกประมาณ 21 วนตอไปตองคอยสงเกตวาแมโคกลบเปนสดอกหรอไม ถาไมเปนสดอกแสดงวาอาจผสมตดแลว และสามารถทาการคลาตรวจดมดลกและรงไขผานทางทวารหนกตงแตแมโคตงทองได 2 - 3 เดอนขนไป การควบคมปองกนโรค

ผเลยงตองรจกการควบคมและปองกนโรคทส าคญในการเลยงโคระยะตางๆ ตงแตแรกเกดซงไดกลาวแลวในชวงตนวาตองใหลกโคไดดดนมจากแมในทนททเกด เพราะนมในชวงนเปนนมนาเหลองมสารอาหารทมคณคาแลวยงมความสามารถตานทานโรคตางๆในแกลกโคไดดวยหากโรคทเกดขนไมมความ



274


รนแรงมาก และเมอลกโคโตขนกจะสามารถสรางความตานทานโรคตางๆ ไดดขน แตโรคระบาดทรายแรงตองชวยเพมเตมดวยการฉดวคซน

ตารางท 11.3 การปฏบตเลยงลกโคเมอลกโคอายตางๆ อายโค การปฏบต 3 อาทตย–1 เดอน ถายพยาธตวกลม ครงท 1 6 อาทตย ถายพยาธตวกลม ครงท 2 3 - 8 อาทตย ฉดวคซนปองกนโรคบรเซลโลซส ในลกโคตวเมย 6 เดอน ถายพยาธตวกลม ครงท 3 ทาซ าทก 6 เดอน 6 เดอน ฉดวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย และเฮโมรายกเซพตซเมย (คอบวม) 8 เดอน – 1 ป ตรวจสอบโรคพยาธใบไมในตบ และทาการถายพยาธในพนททมการตดโรค

น ควรถายพยาธซ าทกๆเดอน หมายเหต ปฏบตตามคาแนะน าของสตวแพทยในพนท ตนทนการผลตและผลตอบแทน ตนทนการผลตโคเนอจะสงหรอต าขนอยกบปจจยตอไปน

1) ราคาอาหารขนทใหเลยงโค ถาเกษตรกรสามารถหาซออาหารขน หรอวตถดบทใชเปนอาหารขนเลยงโคไดในราคาถก ตนทนการผลตโคเนอกจะต า

2) ชวงระยะหางของการใหลก (calf interval) การเลยงโคทมระยะการใหลกหาง จะท าใหมตนทนการผลตสงกวาการเลยงโคทมระยะการใหลกไมหาง โดยปกตโคจะกลบมาเปนสด (heat) และสามารถผสมตดไดภายในระยะเวลา 60 – 90 วน หลงจากการคลอด สาเหตททาใหแมโคมระยะเวลาการใหลกหางอาจเกดมาจากสาเหตหลายประการเชน แมโคมสขภาพไมสมบรณ เจบปวย ขาดอาหาร หรอถงระยะเวลาเปนสดแลวไมไดรบการผสมพนธ เปนตน

3) พนธกรรมของโค การเลยงโคทมพนธกรรมไมด เชนมอตราการเจรญเตบโตต า มประสทธภาพในการเปลยนอาหารเปนเนอต า ผสมตดยาก จะทาใหการเลยงโคมตนทนการผลตสง

4) ราคาตนทนโคทซอมาเลยง ถาสามารถจดหาซอโคทมคณภาพด ราคาถก กจะทาใหตนทนการผลตต า ตนทนในการผลตลกโคเนอภพานเพอจาหนาย แบงประเภทของการเลยง ไดดงน

1. การเลยงแบบประณตมการปลกหญาสดไวใหโคกน เสรมดวยอาหารขน จะมตนทนการผลตลกโคประมาณ 9,000 บาทตอตว

2. การเลยงแบบกงประณต มการปลกหญาสดไวใหโคกนอยางเดยว จะมตนทนการผลตลกโคประมาณ 7,000 บาทตอตว

3. การเลยงแบบไลทง ตอนกนหญาธรรมชาต จะมตนทนการผลตลกโคประมาณ 5,000 บาทตอตว

ค านวณตนทนแมพนธโคตวละ 20,000 บาท โดยแมโคใหลกปละ 1 ตว เกษตรกรสามารถจาหนายลกโคไดในราคาตวละประมาณ 15,000 บาท และจะมรายไดเพมเตมจากการจาหนายมลโคแหง



275


ประมาณ 4,000 บาท/ป อยางไรกตามตนทนและผลตอบแทนดงกลาวอาจเปลยนแปลงไปตามแหลงทเลยงและสภาวะการตลาดรวมทงขนาดการผลต 4.การขนโคเนอ

การเลยงโคขน หมายถงการเลยงโคใหเจรญเตบโตอยางรวดเรว โดยไดรบอาหารทคอนขางดอยางเตมทในชวงระยะเวลาหนง (4-12 เดอน) คอ นอกจากจะใหโคกนอาหารหยาบ (หญาหรอฟาง) แลวยงมการใหอาหารขน (อาหารผสม) เพมเตมอกดวยท าใหโคเจรญเตบโตอยางรวดเรว โคจะถงก าหนดเขาโรงฆาสตวในขณะทอายยงนอย ท า ใหไดเนอทมคณภาพดและขายไดราคาดกวาโคทเลยงโดยใหอาหารหยาบเพยงอยางเดยว

4.1 ประโยชนของการเลยงโคขนมอยหลายประการ คอ

1. ลดการเสยดลยการคา คอ เนอโคขนทผลตขนในเมองไทยและสามารถทดแทนการสงเขา เนอโคขนจากตางประเทศปละหลายลานบาท

2. แกปญหาการขาดแคลนเนอส า หรบบรโภคในประเทศ เพราะการเลยงโคขนท า ใหลดชวง เวลาในการเลยงดโคแตละตวใหสนลง ท า ใหผลผลตเนอโคตอปมมากขน

3. สงเสรมอาชพและเพมรายไดแกเกษตร ท า ใหเกษตรกรมอาชพเลยงโคขน หรอเกษตรกร มทท า การเพาะปลกเปนอาชพหลก ยงสามารถเลยงโคขนเพอเสรมรายได นอกจากนนยงมผลตอเนองไปถงเกษตรกรผปลกพชไร เชน ขาวโพด ขาวฟาง และมนส า ปะหลง เพราะสงเหลานใชในกาประกอบสตรอาหารขนของโคขน

4.ท าใหอาชพการเลยงโคเนอเปนระบบมากขน ผเลยงแมโคเพอผลตลกจะสามารถวางแผนด า เนนงานได เพราะแนใจวาเมอผลตลกโคขนมาแลวจะมผรบซอไปขนในราคาทมมาตรฐานตามน าหนกและคณภาพของโค ไมใชตราคาดวยสายตาและความพอใจของพอคาเชนเดม วธหรอรปแบบการขนโค

การขน หมายถงการจดการเลยงสตวในชวงเวลาหนงเวลาใดดวยอาหารทมคณภาพด วธขนโค แบงออกเปน 2 วธ ตามการใหอาหาร คอ ขนดวยอาหารหยาบอยางเดยว และ ขนดวย

อาหารหยาบเสรมอาหารขน วธแรก การขนดวยการใหอาหารหยาบเพยงอยางเดยว โดยจะตองไดรบหญาสดทมคณภาพด

อาจตดใหกนหรอปลอยเลยงในทงหญา การขนวธนไมแตกตางกบการเลยงโคเนอทวๆ ไปมากนก จะตองใชระยะเวลานานในการเพมน าหนกตวตามตองการ อกทงยงไดเนอทไมคอยมคณภาพดเทาทควรแตกอาจเหมาะสมกบความตองการของตลาดในทองถน ซงไมตองการบรโภคเนอทมคณภาพสงมากนก และคาใชจายในการขนวธนกยงต าอกดวย

วธท 2 การขนดวยอาหารหยาบ เสรมดวยอาหารขน เปนธรกจการขนโคทตองลงทนสง มงใหไดเนอโคขนคณภาพด สงขายใหกบตลาดเนอชนสง แบงออกเปน 4 รปแบบ ตามอายและคณภาพเนอทไดดงน คอ

1.การขนลกโคออน เพอสงโรงฆาเมออายนอย สวนใหญนยมใชลกโคนมเพศผ เรมขนตงแตลกโคอายได 1 สปดาห หรอหลงจากไดรบนมน าเหลองตามก าหนดแลว อาหารทใชลงทน จะใชหางนมผงเปน



276


หลก ใชเวลาขนจนลกโคมอายประมาณ 6-8 เดอน โคจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวไดเนอทมคณภาพด เมอสงโรงฆา สงตลาดเฉพาะหรอตลาดบน

2. การขนโคมน ทเรมขนเมอโคมอายประมาณ 1 1/2 ป หรอมน าหนกประมาณ 200-250 กก. ใชระยะเวลาขนประมาณ 4-6 เดอน ใหไดน าหนก 400-450 กก. แลวสงโรงฆา ซงเปนการขนเพอเพมการสรางกลามเนอแตจะยงไมมเกดไขมนแทรกในกลามเนอ จะมไขมนพอกหรอไขมนหมซาก เปนรปแบบการขนทนยมกนแพรหลายในปจจบนเพราะใชเวลาไมนานแตไดราคาด สวนใหญนยมใชโคเนอลกผสมททดสอบแลววามการเจรญเตบโตด คณภาพเนอทไดจะดกวาการขนในรปแบบอนมาก และเกษตรกรหนมายดเปนอาชพกนมากขนในปจจบน สงตลาดกลางและตลาดทวไป และมบางทสงตลาดบน

3. การขนโคทมอายมาก หรอโคทโตเตมวยแลว สวนใหญจะเปนโคทปลดจากการใชแรงงาน ซงมอายมกจะไมต ากวา 5 ป เปนการขนเพอเพมกลามเนอเพยงบางสวน แตสวนใหญจะเปนการเพมไขมนหมซาก โดยไมสนใจไขมนแทรกในเนอ จะใชเวลาในการขนประมาณ 3-4 เดอน โคทไดจากการขนประเภทน โดยทวไปนยมเรยกกนวาโคมน สงตลาดทวไปหรอตลาดลาง ตลาดลกชน

4. การขนโคคณภาพ เนนคณภาพเนอมไขมนแทรก เรมขนเมอโคมอายนอยประมาณ 1 1/2 ป หรอมน าหนกประมาณ 200-250 กก. ใชระยะเวลาขนประมาณ 8-12 เดอน (เมอสนสดการขนอายโคไมควรเกน 3 -4 ป) ใหไดน าหนก 700 กก.ขนไป แลวสงโรงฆาทไดมาตรฐานและกระบวนการช าแหละทถกตองเพอคณภาพของซาก ซงเปนการขนเพอเพมการสรางกลามเนอมเกดไขมนแทรกในกลามเนอ สวนใหญนยมใชโคเนอลกผสมพนธยโรป ทมการเจรญเตบโตด ลกษณะโครงสรางด มการจดการดานอาหารด ท าใหมการลงทนคอนขางสง แตราคาขายกไดราคาดมตลาดแนนอนเพราะเกษตรกรตองเปนสมาชกสหกรณกลมผลตเนอโคขน คณภาพเนอทไดจะดกวาการขนในรปแบบอนมาก เรยกวา premium grade quality สงตลาดบน และมบางทสงตลาดกลาง

ประเภทของธรกจโคขน อาจจะแบงธรกจการเลยงโคขนตามขนาดของฟารมไดเปน 3 ขนาด ดงน 1. อาชพเสรม เลยงโคขน 2-10 ตว ใชแรงงานในครอบครว ใชพนททมอยเพยงเลกนอยเพอปลกหญาแบบสวนครว ใชวสดอาหารสตวทผลตเองไดบางสวน เชน ใบกระถน มนส าปะหลง เปนตน 2. อาชพหลกขนาดกลาง เลยงโคขน 20-60 ตวตองจางแรงงาน 3. อาชพหลกขนาดใหญ เลยงโคขน 200-300 ตว ตองใชพนทมาก และตองใชเครองทนแรง การจดหาโคมาขน โคขนทดควรมคณสมบตดงน

1.หาซอไดงายและราคาถก 2.เลยงดงาย ทนโรค ทนเหบ ทนรอน 3.เตบโตเรว 4.ประสทธภาพการใชอาหารสง คอ สามารถเปลยนอาหารเปนเนอไดด 5.คณภาพซากด คอมเนอมากโดยเฉพาะอยางยงเนอทมราคาแพง คอ เนอสนและเนอสะโพก 6.เปนทตองการของตลาดและไดราคาสง



277


4.1 พนธโคทจะขน โคขนทนยมเลยงจนเปนทยอมรบดานการเจรญเตบโตและคณภาพซาก สามารถเจรญเตบโตไดวน

ละ 700-900 กรม ไดน าหนกสงตลาดถง 400-450 กโลกรม คอ พนธผสมพนเมอง x อเมรกนบราหมน x ชาโลเร โคทจะน ามาขนคอโคทหยานมแลว (อาย 7 เดอน) มน าหนกอยระหวาง 90-100 กโลกรม แลวขนจนไดน าหนกประมาณ 400-450 กโลกรม

โคพนธพนเมองนนไมเหมาะทจะน ามาขน เพราะเจรญเตบโตชามาก โคทเจรญเตบโตเรวทควรจะน ามาเลยงเปนโคขน ไดแก โคทไดรบการผสมกบโคพนธเนอสายเลอดตางประเทศ เชน

พนธผสมพนเมอง x ขาวด า ( โฮลสไตน ) เพศผ พนธผสมพนเมอง x อเมรกนบราหมน พนธผสมพนเมอง x อเมรกนบราหมน x ชาโลเร พนธผสมพนเมอง x อเมรกนบราหมน x เฮยฟอรด

4.2. ขอปฏบตเมอเรมขนโค 1) มน าสะอาดใหโคกนตลอดเวลา 2) ใหโคกนอาหารชนดเดยวกบทโคเคยกนเปนเวลา 1-2 วน เชน ถากอนซอโคเคยกนฟาง กควร

ใหโคกนฟาง หรอหญาแหง ไมควรใหกนหญาสดทนททนใด 3) เมอโคเรมหายเครยดเรมคนเคยกบคอก คอประมาณวนท 2-3 จงเรมฝกใหกนอาหารขนโดยให

จ านวนนอยๆ กอน หมนสงเกตวาโคมอาการผดปกตหรอไม เชน ทองอด ยนซม ไมเคยวเออง เปนตน ถาโคปกตดกเพมอาหารขนใหอกในวนท 5-6 และเพมขนเรอยๆ จนกระทงถงปรมาณทตองการในวนท 14-15

4) ใหยาถายพยาธตวกลมและพยาธใบไม ยาถายพยาธมขายในทองตลาดหลายชนดควรขอค า แนะน าจากปศสตวอ าเภอ

5) ฉดวคซนปองกนโรคระบาด ซงในแตละทองทอาจจะไมเหมอนกน แตโรคทส าคญๆ คอโรคปากและเทาเปอย 3 ชนด กบโรคเฮโมรายกเซฟตกซเมย (โรคคอบวม) รายละเอยดควรปรกษาปศสตวอ าเภอ

6) ถาโคมเหบมากควรใชยาฆาเหบพนบนตวโคเพยงครงเดยว เชน อาชนโทนหรอเซฟวน รายละเอยดอานไดจากสลากยา

7) ถาจ าเปนตองตอนโค (เพราะความตองการของตลาด) กควรตอนในระยะเรมขนนการตอนควรใชคมตอน (เบอรดซโซ)

8.เรมใหอาหารโคขนในคอกขน โดยพจารณาใหไดกนอาหารคดเปนน าหนกแหงประมาณ 2.5 % ของน าหนกตว

9.หญาสดเปนอาหารโคขนทดทสด เกยวเกยวหญาสดใหโคขนกนอยางเตมท แลวเสรมดวยอาหารขน คดตามน าหนกของโคเปนส าคญ

10. อาหารขนทใชเลยงโคขนควรเรมใหทละนอยๆ ใชเวลาประมาณ 1 สปดาห ในการเพมอาหาร 11.ควรมแรธาตกอนแขวนไวใหโคเลยกนตลอดเวลา

4.3 เพศทใชเลยงเปนโคขน



278


1 ประเทศไทยมกฎหมายหามฆาโคเพศเมย นอกจากจะไดรบค า รบรองจากสตวแพทยวาไมสามารถใหลกได (เปนหมน) การขนโคเพศเมยจงท า ไดยาก

2 โครนเพศผไมตอนจะมอตราการเจรญเตบโตตอวนสงกวาโครนเพศผตอน ประมาณ 5-10 เปอรเซนต และมประสทธภาพการใชอาหารสงกวาประมาณ 3-5 เปอรเซนต

ทงนเพราะฮอรโมนจากลกอณฑะเปนตวเรงการเจรญเตบโต 3 โครนเพศผตอนจะมอตราการเจรญเตบโตตอวนสงกวาโครนเพศเมย ประมาณ 10-15

เปอรเซนต และมประสทธภาพการใชอาหารสงกวา 5-10 เปอรเซนต 4 โครนเพศเมยจะโตเตมท (เรมสะสมไขมน) กอนโครนเพศผประมาณ 30-40 วน จงสามารถสง

ตลาดไดเรวกวา แตอาจจะไมเปนทตองการของตลาด เพราะมขนาดซากเลก 5 ราคาโครนเพศเมยทจะซอมาขน (ไมใชโคพนธ) มกจะถกกวาโครนเพศผ แตเมอขนเสรจแลวก

มกจะไดราคาต ากวาโครนเพศผเชนกน 6 โคเพศเมยมปญหาเรองการเปนสด และการทองในขณะขน ซงสามารถแกไขไดดวยการตอน แต

การตอนโคเพศเมยคอนขางจะยงยาก และเปนการเสยงพอสมควร 7 โคเพศเมยมคณภาพซากและเปอรเซนตซากต ากวาโคเพศผเลกนอย 8 ตลาดเนอชนสงในกรงเทพฯ ตองการเนอทมไขมนแทรก ดงนนจงไมสามารถใชโคเพศผทไมตอน

ได 9 ตลาดเนอพนบานทวไปตองการเนอทมไขมนหมซากหนาๆ และไขมนมสเหลองเขม จงนยมซอ

โคเพศผตอนหรอโคเพศเมยทมอายมาก (เรยกวา “ววมน”) โดยใหราคาสงกวาโคเพศผไมตอน 10 ตลาดเนอทใชเนอส า หรบท า ลกชนตองการเนอทไมมมน และสเขม จงนยมใชโคเพศผไมตอน 11 ตลาดมาเลเซย ซงพอคาไทยสงโคมชวตผานชายแดนเขาไปจ าหนาย จะมความตองการโคเพศ

ผไมตอน 12 การขนโคเพศผไมตอนแบบขงรวมกน คอกละหลายตว จะมปญหาเรองการขวดกน

4.4 อายโค มขอความค านงดงน

1 ถาลกโครบอาหารอยางดเตมทมาตงแตแรกคลอดอยางตอเนอง อตราการเจรญเตบโตตอวนจะเพมขนเรอยๆ และจะสงสดเมออายประมาณ 1 ป แลวคอยๆ ลดลงเรอยๆ จนถงอายเตมวย (4-5 ป) อตราการเจรญเตบโตจะเปนลบ หรอน าหนกตวจะเรมลดลง ดงนนถาจะน า โคทอวนแลวมาขนกควรจะเลอกลกโคทอายไมเกน 1 ปแต ถาหากวาโคทจะน ามาขนนนอยในสภาพผอม (แตสขภาพดไมแคระแกรน) โคอาย 2 ป จะมอตราการเจรญเตบโตตอวนสงกวาโค 1 ปและโค 1 ป มอตราการเจรญเตบโตตอวนสงกวาโคหยานม อยางไรกตาม เมอคดถงคาทางเศรษฐกจแลวมใชวาโค 2 ป ซงมอตราการเจรญเตบโตตอวนสงนนจะดกวาโคหยานม เพราะโค 2 ป จะกนอาหารมากกวาโคหยานมในการเปลยนเปนน าหนกตว 1 กโลกรมเทากน (ประสทธภาพการใชอาหารดอยกวาโคหยานม) ดงนนคาอตราการเจรญเตบโตตอวนจงไมไดเปนปจจยทส าคญนกในแงของก าไรหรอขาดทนในการเลยงโคขนอาจจะใชไดเพยงเพอเปรยบเทยบในระหวางโคทมอายและขนาดเทากนเทานน สวนประสทธภาพการใชอาหารนบวาเปนสาเหตทส า ใดมาขน

2 ถาความแตกตางของราคาระหวางโคกอนขนกบโคหลงขนมมาก ควรจะขนโคใหญ แตถาลกโคกอนขนมราคาสงควรจะขนตงแตอายยงนอย เพอประหยดเงนคาตวโคแตหวงก า ไรจากการเจรญเตบโต



279


3 ถาอาหารขนมราคาถก ควรขนโคตงแตอายยงนอย แตถาอาหารขนราคาแพงควรจะขนโคใหญเพอลดระยะเวลาขน

4 การขนโคอายนอยตองใชเวลามากกวาการขนโคใหญ โคหยานม ใชเวลาขนประมาณ 10 เดอน

โค 1 ป ใชเวลาขนประมาณ 8 เดอน โค 1 ½ ป ใชเวลาขนประมาณ 6 เดอน โค 2 ป ใชเวลาขนประมาณ 4 เดอน โคเตมวย ใชเวลาขนประมาณ 3 เดอน ดงนน ถาตลาดระยะสนด หรอตองการผลตอบแทนเรวกควรขนโคใหญ แตถาตลาดระยะยาวด

หรอตลาดยงไมแนนอนควรขนโคเลก เพอยดเวลาและโคจะเจรญเตบโตไปเรอยๆ สวนโคใหญจะประวงเวลาไมไดเพราะระยะหลงๆ ของการขนโคใหญจะโตชามาก

5 โคเลกตองการอาหารทมโปรตนสงและอาหารหยาบคณภาพด ดงนนถามหญาสดคณภาพสงกสามารถขนโคเลกได แตถามฟางเพยงอยางเดยวกควรขนโคใหญ

6 ถาผเลยงยงมประสบการณนอยกควรจะขนโคใหญ เพราะโคใหญมปญหาในการเลยงดนอยกวาโคเลก

7 ถาจะผลตเนอโคขนสงตลาดชนสง โคทขนเสรจแลวไมควรจะมอายเกน 3 ป 8 ถาจะผลต “ววมน” สงตลาดธรรมดา ควรจะเลอกโคเตมวยมาขน เพอจะไดมไขมนมากและส

เหลอง

4.5. สภาพ โคทจะซอมาขนทมสภาพตางๆ กน เชน อวนสมบรณ ผอมแตไมแคระแกรน และผอมแคระแกรน

จะไดผลตอบแทนตางกน กลาวคอ โคทอยในลกษณะผอมเพราะขาดอาหารมาระยะหนงแตไมถงกบแคระแกรนจะมอตราการเจรญเตบโตและประสทธภาพการใชอาหารดกวาโคทเคยไดรบอาหารสมบรณมาตลอด เรยกการเตบโตอยางรวดเรวลกษณะนวา “การเตบโตชดเชย”ดงนนการเลอกโคประเภทนมาขนยอมไดก า ไรด เพราะนอกจากมการเตบโตชดเชยแลวราคาโคกอนขนกถกดวย การทโคไดรบอาหารนอยมาระยะหนงนนรางกายจะไมมการสรางกลามเนอเพมขนแตโครงรางหรอกระดกยงคงเตบโตขนเรอยๆ เมอไดรบอาหารดภายหลงกจะเพมน าหนกตวไดอยางรวดเรว ในกรณโคพนเมองทมขนาดโตเตมวยแลว แตอยในสภาพผอม (เชนโคงาน) เมอน า มาขนกสามารถเพมน าหนกไดอยางรวดเรว เชนกน และเปนทตองการของตลาด “ววมน”

4.6. การคดเลอกโคจากลกษณะภายนอก

เมอสามารถตดสนใจไดแลววาจะเลอกโคพนธ เพศ วย และสภาพอยางไรมาเลยงแลวถาม โอกาสคดเลอกเพยงบางตวมาจากกลมโคประเภทเดยวกนมหลกในการพจารณาจากลกษณะภายนอก ไดดงน

1 เลอกโคทมกระดกใหญ ซงกระดกทสงเกตและเปรยบเทยบไดงายทสด คอกระดกแขง อนทจรงกระดกมราคาต ากวาเนอมาก แตจากผลงานวจยยนยนวาโคทมกระดกใหญจะมอตราการเจรญ เตบโตและประสทธภาพการใชอาหารดกวาโคทมกระดกใหญจะมอตราการเจรญเตบโตและประสทธ



280


ภาพการใชอาหารดกวาโคกระดกเลก เมอขนจนอวนแลวพบวาขนาดของกระดกมความสมพนธทางบวก กบปรมาณเนอ คอ โคทมกระดกใหญจะมโครงรางใหญและมเนอมากดวย เพราะกระดกเปนทยดเกาะ ของกลามเนอ การเพมน าหนกของกระดกเมอคดเปนเปอรเซนตแลวจะนอยมากเมอเทยบกบการเพมน าหนกเนอของโคทกระดกใหญนน

2 ระยะหางระหวางกระดกกนกบ และระยะหางระหวางกระดกเชงกรานมาก ซงแสดงวาโคตวนจะมสะโพกหนา

3 กระดกกนกบอยหางจากกระดกเชงกราน ซงแสดงวาโคตวนมสวนของสะโพกยาวจากขอ 2 และ 3 ท า ใหโคตวนมเนอสวนทายมาก (ซงมราคาแพง)

4 สวนของล า ตวยาว แตไมตองลกมากนก เพราะครงลางของล าตวโคจะมเนอนอยและราคาต า การปฏบตเลยงดโคขน

1. ใหโคอยในคอกตลอดเวลาหรอถาเลยงเพยง 2-3 ตว อาจจะจงโคมาผกลามใตรมไมใกลๆ คอกบางกได ไมนยมปลอยโคลงไปแทะเลมหญาในแปลง เพราะท า ใหโคตองเสยพลงงานมาก และท า ใหหญาเสอมโทรมดวย อยางไรกตามถาจะเลยงโคโดยวธปลอยใหกนหญาในแปลงกได แตตองพยายามไมใหโคตองเดนมากและไมควรใหแทะเลมขณะแดดรอนจด

2. ใหโคกนอาหารขนวนละ 1 หรอ 2 ครง หรอ 3 ครง ในเวลาใดกไดแตตองใหเหมอนกนทกวนอยางสม าเสมอ ปรมาณอาหารตอตวตอวนเปนดงน

3. ใหโคกนอาหารหยาบ เชนหญา หรอฟางหรอตนขาวโพดหรอยอดออยหรอเปลอกสบปะรดอยางเตมท

4. มน าสะอาด (น าบอกใชได) ใหโคตลอดเวลา 5. เปลยนวสดรองพนคอกเมอเหนวาชนแฉะ 6. ถาอากาศรอนมากควรฉดน าหรออาบน าใหโคบาง 7. หมนสงเกตพฤตกรรมปกตของโคแตละตว ถาเหนวาโคตวใดมอาการผดไปจากปกตแสดง

วาอาจจะไมคอยสบาย ตองหาสาเหตและรบแกไข หรอรบปรกษาสตวแพทย ลกษณะโคทพรอมสงตลาด

1. เมอกลามเนอของโคเจรญเกอบเตมทหรอเตมทแลว รางกายโคจะเรมสะสมไขมนแทรกอยในกลามเนอและหมอยนอกกลามเนอ (ใตผวหนง) จดทสงเกตไดชดจากภายนอก คอ บรเวณ 2 ขางของโคนหาง ถาไขมนตรงจดนนขนมาพอสมควรแลวแสดงวาโคถงก าหนดสงตลาดแลว ถาหากยงชะลอตอไปก าไรจะคอยๆ ลดลง เพราะระยะน น าหนกโคจะเพมนอยมากในขณะทตองกนอาหารมาก

2. ถาจะสงตลาดทไมเขมงวดเรองไขมนควรจะรบสงตลาดตงแตโคอวนเตมทโดยทไขมนยงไมขนมาใหเหน

การเจรญเตบโต

1. โคจะเจรญเตบโตวนละ 0.6-1.2 กโลกรมตอวน ทงนขนอยกบปจจยหลายอยาง ไดแกพนธ เพศ คณภาพอาหาร และการเอาใจใสเลยงด



281


2. การเสยดายอาหารขนโดยใหนอยกวาทก าหนดจะท าใหโคเตบโตชาตองใชระยะเวลานานจงจะถงก าหนดสงตลาด ซงมผลท าใหขาดทนหรอก าไรนอยลง

3. ระยะแรกของการขนโคจะเจรญเตบโตดกวาระยะปลาย 4. สามารถประมาณการเจรญเตบโตของโคได โดยการวดรอบอกโคเดอนละครง โดยใชสายวดตด

เสอ 2 เสนตอกน วดรอบอกโคบรเวณซอกขาหนา ใหสายวดตงพอดจะท าใหขนราบตดผวหนง ในระยะเพงขนใหมๆ (โคยงผอมอย) รอบอกเพมขน 1 เซนตเมตรเทากบน าหนกเพมขนประมาณ 5 กก. แตเมอโคอวนมากแลว 1เซนตเมตรมคาเทากบประมาณ 8 กโลกรม ซากและเนอโคขน

1. ควรใหโคอดอาหาร 20-24 ชวโมงกอนฆา (กนน าได) 2. ซากสดหมายถงสงทไดหลงจากฆาโคแลวตดเอาหว หนาแขง หนงและเครองในออกไปแลวใน

โรงฆาสตวใหญๆ ทวไปจะแบงซากออกเปน 4 ชน โดยผาซกซาก แลวตดครงแตละซกทระหวางซโครงท 12 กบ 13 เรยกภาษาชาวบานวา “ผาซก”

3. โดยปกตโคขนจะไดซากสดประมาณ 58-61 เปอรเซนตของน าหนกมชวตกอนฆา ซงขนอยกบพนธ ขนาด และความอวนของโค โคทมขนาดใหญและอวนจะมเปอรเซนตซากสง

4. เมอเอาซากไปแชในหองเยน 3 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง น าหนกซากจะลดลงอกประมาณ 3 เปอรเซนต เรยกวา “ซากเยน” ซงตลาดชนสงซอขายกนดวยน าหนกซากแบบน

5. ซากโคขนทดควรมไขมนหมตวกลางหลงไดนาประมาณ 1-2 เซนตเมตร 6. โคขนทดควรมไขมนแทรกอยในเนอเพอใหเนอมความชมฉ า บรเวณทสงเกตไขมนแทรกไดชด

คอทหนาตดเนอสนเมอผาส อยางไรกตามปจจบนนตลาดเนอในตางประเทศไดลดความส าคญในเรองนลงมาก เพราะกลวเรองไขมนอดตนเสนเลอดผบรโภค วธใหอาหารโคขน

การขนโค คอ โคทไดรบอาหารทมพลงงานสงเกนความตองการของรางกายเปนเวลานาน เพอใหมการสะสมไขมนในมดกลามเนอและเปนโคทมอายไมเกน 3 ป เนองจากโคทมอายมากกวา 3 ป จะมเนอเยอเกยวพน (connective tissue) มากและแขงแรง จะใหเนอเหนยว ไมนมอยางทตองการ

ปรมาณความตองการโภชนะของโคเนอขนอยกบอาย ขนาดหรอน าหนกตว สภาพแวดลอมโดยเฉพาะอากาศซงถาโคอยในพนทอากาศหนาวกจะกนอาหารไดมากกวาเมออยในทอากาศรอน นอกจากนยงขนอยกบลกษณะอาหารและวธการใหอาหาร สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนในการขนโคพอจะกลาวเปนหลกกวางๆ ไดดงน

ระยะแรกของการขน ใหอตราสวนอาหารขนตออาหารหยาบ เปน 30 : 70 ระยะกลางของการขน ใหอตราสวนอาหารขนตออาหารหยาบ เปน 50 : 50 ระยะปลายของการขน ใหอตราสวนอาหารขนตออาหารหยาบ เปน 70 : 30 อยางไรกตามวธการปฏบตในแตละประเทศกแตกตางกนไปเชนในนวซแลนดและออสเตรเลย จะ

ขนโคดวยหญาทมคณภาพสงเปนหลก ในขณะทอเมรกา ยโรปและญปนใชอาหารขนเปนหลก สวนประเทศไทยยงไมมขอสรปแนชดแตกยดหลกการทวไปถาใชอาหารหยาบคณภาพต าเทาใด (ฟางขาว) กตองใชอาหารขนมากขนเปนล าดบ



282


ขอควรค านงถงในการใหอาหารโคขน

1.อาหารทโคกนเขาไปจะใชเพอการด ารงชพเปนสงแรก ถามเหลอจะใชเพอสรางกระดกสรางกลามเนอ และถายงมเหลอจะสรางไขมน ตามล าดบ ในทางกลบกนถาโคทอวนอยแลวตอมาไดรบอาหารไมเพยงพอ รางกายจะสลายไขมนมาใชเปนล าดบแรก ถายงไมพอกสลายกลามเนอ ขณะทกระดกแทบจะไมมการเปลยนแปลงเลย โคขนกลมทไดรบอาหารขนเตมทมาตลอด จะใหไขมนแทรกสงสด สวนโคกลมทไดรบอาหารขนปานกลางมาตลอดจะมไขมนแทรกต าสด ในขณะทโคกลมทไดรบอาหารขนระดบปานกลางมาระยะหนงแลวเพมอาหารขนใหเตมทในระยะปลายจะมไขมนแทรกในกลามเนอมากกวากลมท 2 แตนอยกวากลมแรก

2. การประหยดอาหารในการเลยงโคขนอาจจะน ามาซงการขาดทน เพราะอาหารทโคไดรบสวนหนงจะใชเพอการด ารงชพ ทเหลอจะใชเพอการเจรญเตบโต ถาประหยดอาหารจะท าใหโคมการเจรญเตบโตชาลง ท าใหระยะเวลาขนยาวนานขน ซงจะท าใหตองสญเสยอาหารทตองใชเพอการด ารงชพในชวงเวลาทยดออกไป สมมตวาจะขนโคน าหนก 200 กก. ใหไดน าหนกสงตลาด 400 กก. ถากนอาหารตามค าแนะน าโคจะโตวนละ 1.0 กก. ตองใชเวลาขน 200 วน แตถาประหยดอาหาร ท าใหโคโตวนละ 0.5 กก. ตองใชเวลาขน 400 วน ท าใหตองสญเสยอาหารเพอการด ารงชพเพมขนโดยเปลาประโยชนอก 200 วน นอกจากนนแลวยงตองเสยเวลา คาแรงงานเพมขน และจ านวนโคทขนไดตอปนอยลงดวย

3.เมอน าโคเขาขนในวนแรกๆ ควรใหโคไดรบอาหารเหมอนเดมกบกอนหน าน แลวจงคอยๆ เปลยนเปนอาหารขนทตองการมากขน เชนจากเดมโคทเพงชอเขามาเพอขนไมเคยกนอาหารขน ผเลยงตองคอยๆ เพมอาหารขนขนวนละนอยเพอเปนการปรบสภาพกระเพาะหมกและเปนการคอยๆ เปลยนแปลงชนดและจ านวนของจลนทรยภายในรเมน จากพวกทยอยอาหารเยอใย มาเปนพวกทยอยแปงมากขน

ตวอยางสตรอาหารเลยงโคขน อาหารส าหรบเลยงโคขนนจะตองผสมใหมราคาต าทสด โดยเลอกหาวตถดบทมในทองถน ไมควรใชวตถดบทมราคาแพง เชน กากถวเหลอง ขาวโพด ปลายขาว หรอ ปลาปน ตารางท 11.4 ตวอยางสตรอาหารขนโคอาย 7-12 เดอน หรอน าหนกไมเกน 200 กโลกรม



283


5. การตลาดโคเนอ-โคขน 1. ตลาดโคมชวตแบงออกไดเปน 3 ลกษณะคอ

1.ตลาดทวไป เปนตลาดโคมชวตของผเลยงรายยอยหรอฟารมขนาดเลก ผซอจะเดนทางไปตดตอซอและตกลงราคากนทฟารม ผซอสวนใหญจะเปนพอคารายยอยหรอพอคาช าแหละทองถน ซงอาจจะรวบรวมซอแลวขายตอใหผช าแหละขายในทองถนหรอพอคารวบรวมทองถน ล กษณะซอขายเปนแบบตอรองราคา และทงหมดเปนแบบขายเหมาเปนตวและเกอบทงหมดเปนการชอขายไปช าแหละ

2. ตลาดนดโค-กระบอ เปนตลาดทจดตงโดยเอกชน ณ สถานทใดสถานทหนงทมปรมาณโคกระบอเพยงพอ มวน-เวลาเปดทแนนอนและเปนประจ า ผขายตองน าโคไปยงตลาดนดซงมผซอหลายราย การมตลาดนดเปนผลดตอทงผซอและผขาย กลาวคอ ผซอสามารถเลอกซอไดตามตองการ สวนผขายกสามารถเสนอขายใหกบผซอโคหลายราย แตจะเปนผลเสยตอผขายอยางมากถาผซอตกลงรวมกนไมแยงกนซอ เจาของตลาดนดบางตลาดเกบคาบรการจากผขายเฉพาะจ านวนโคทขายไดเทานน บางตลาดเกบคาบรการจากโคทกตวทน าเขาตลาดและตวทขายไดตองจายมากกวา อตราและวธการเกบคาบรการขนอยกบเจาของตลาด ซงจะตดประกาศใหทราบ การซอขายจะเปนแบบตอรองราคาและทงหมดเปนแบบเหมาเปนตว ผขายอาจเปนเกษตรกรรายยอยหรอพอคาทองถนทรวบรวมซอโคจากเกษตรกรรายยอย แลวมาขายในตลาดนดอกตอหนง ผซอจะเปนพอคาหลายประเภท อาจเปนพอคาขายปลกเนอโคพอคาขายสงช าแหละหรอพอคาขายสงโคมชวตหรอเจาของโรงงานผลตภณฑเนอโค เปนสวนนอยทผ ซอเปนเกษตรกรทมาซอเพอไปเลยงตอและใชงาน ตารางท 11.5 ตวอยางสตรอาหารขนโคอาย 1 ปขนไป หรอน าหนกไมต ากวา 200 กโลกรม



284


3.ตลาดเนอโคคณภาพสง เปนตลาดทท าการซอ-ขายโคขนลกผสม ซงสวนใหญเปนลกผสมระหวางโคพนเมองหรอบารหมนกบโคพนธทางยโรป อนไดแก Charolais Simmental Hereford ทไดผานการเลยงขนดวยอาหารพลงงานสงเปนเวลานานมากกวา 3 เดอน สวนใหญมตลาดแนนอน ราคาการซอ-ขายขนอยกบคณภาพของเนอโคหรอคณภาพซาก 2.ตลาดเนอโค เราสามารถแบงตามคณภาพเนอไดดงน 1. ตลาดเนอคณภาพสง

ตลาดประเภทนมอยเฉพาะในเมองใหญๆ ทมชาวตางประเทศเดนทางมาทองเทยว หรอคนไทยทรายไดสง เนอประเภทนใชประกอบอาหารในโรงแรมหรอภตตาคารใหญๆ และวางขายตามหางสรรพสนคาบางแหง เนอคณภาพสงนยงแบงออกเปน 2 ระดบ ซงมขอมลในแตละระดบ ดงน

1.1 ระดบ 1 - เปนโคทมเลอดโคเนอตระกลเมองหนาว เชน ลกผสมชารโรเลส และลกผสมลมซน เปนตน - เนอตองมไขมนแทรกในเนอระดบสง - อายโคทเขาฆาอายนอย (อายไมเกน 3 ป) - น าหนกซากโคไมต ากวา 200 กโลกรม หรอ น าหนกมชวตไมต ากวา 350 กโลกรม - ซอขายกนดวยน าหนกซาก - เนอโคขนทน าเขาและขนในประเทศทไดมาตรฐานซงขนดวยอาหารคณภาพดไดเนอไขมนแทรก 1.2 ระดบ 2 -เปนโคไมจ ากดพนธ แตสวนใหญใชโคลกผสมบราหมนและลกโคนมเพศผ (โคในระดบ 1 จะน า

มาขายในตลาดระดบ 2 กได) -เนอตองมไขมนแทรกในเนอพอควร



285


-อายโคทเขาฆาไมเกน 3 ป -น าหนกซากเชนเดยวกบระดบ 1 -วาวขายตลาดซเปอรมารเกต หางสรรพสนคา และน ามาประกอบอาหารในรานอาหาร ภตตรา

คารและโรงแรมระดบชนทวไป เนอมการตดแตงเปนชนยอยและบอกชอชนสวนและตดราคาชดเจน ปจจบนนประเทศไทยสงเนอคณภาพสงเขามาจากตางประเทศปละมากกวา 100 ตน เนอโคท

ผลตในประเทศไทยยงเขาทดแทนไมไดถง 50 เปอรเซนต แตกบนวาขนแลวไมรจะขายใหใคร ในขณะทบรษทซอกบอกวาไมมโคพอทจะซอ ทงนเพราะธรกจโคขนในประเทศไทยเพงอยในจดเรมตน ระบบการตลาดยงไมเขาท นาจะมหนวยงานใดทรบผดชอบชวยเปนตวกลางจดการในเรองนใหผซอและผขายไดพบกนเพอใหไดผลประโยชนรวมกน ชมรมโคเนอแหงประเทศไทยพยายามจดท าหนาทนแตเนองจากเปนเรองใหมจงยงไมประสบผลส าเรจเทาทควร

2. ตลาดทวไป ตลาดประเภทนมอยทวไปซงพอจะแบงยอยออกเปน 2 ระดบ ซงมขอมลในแตละระดบดงน 2.1 ววมน - ไมจ ากดพนธและอายโค สวนใหญใชโคงานอายมากทมาจากพมา น ามาขนเพยง 3-4 เดอน - ไมสนใจเรองไขมนแทรกแตตองการไขมนหมซากหนาๆ และชอบไขมนเปนสเหลอง - ซอขายกนดวยน าหนกซาก น าหนกซากโคไมต ากวา 170 กโลกรมหรอเทยบน าหนกมชวต

ประมาณ 300 กโลกรม - สวนใหญเปนเนอทเหนยว สแดงเขม การใชเปนอาหารจะน าไปหนเปนชนบางๆ ตองตมเคยว

นานๆ เชนแกงเผด แกงคว และเนอตน หรอ ลาบ ความเหนยวของเนอจงไมเปนปญหาในการปรง - เนอโคคณภาพสงสามารถน า มาขายในตลาดววมนได - สวนใหญเปนโคทปลดจากการท างานในไรนาแลวและโคมน -ตลาดเนอทวไปนาจะมประมาณ 35% ของจ านวนโคทเขาฆาในแตละป 2.2 ตลาดววลกชน - เปนโคไมจ ากดพนธ และอายโค ถงแมจะเปนโคผอมหรอโคไมขนกใชได - ไมสนใจเรองไขมนแทรกและไขมนหมซาก - ไมจ ากดหนกซาก ตองการเนอแดงลวนๆ ไมมไขมนเพราะจะท าใหไดลกชนทเกาะตวกนแนนเมอ

รบประทานจะมความรสกกวาเนอแนนกรอบและรสชาตด - ปกตผเลยงโคขนจะไมน า โคมาขายใหแกตลาดน นอกจากกรณพเศษ เชน โคขาหก โคทขนไม

ขน หรอโคททองขนตายอยางกระทนหน เปนตน - จ านวนโคในตลาดนไมต ากวา 50% ของปรมาณโคทงหมดทเขาฆาทงหมด สรปไดวา ผเลยงโคขนรายยอยควรรวมกลมกนเพอตดตอตลาดเนอในกรงเทพฯ หรอเมองใหญๆ

ซงจะสามารถจ าหนายไดในราคาสง อยางไรกตาม ถาสามารถเลยงโคขนใหมอตราการเจรญเตบโตไดไมต ากวาวนละ 1 กโลกรม ถงแมจะจ า หนายในตลาดธรรมดา (ตลาดววมน) กยงมก าไรพอ สมควร โดยเฉพาะอยางยงถาขนโคเตมวยจะเปนทตองการของตลาดธรรมดามากกวาโคขนอายนอยเสยอก เพราะมไขมนสเหลอง ขอย าวาผทจะเลยงโคขนจ าเปนจะตองตดตอตลาดใหเปนทเรยบรอยกอนลงมอขน เพราะถาหากถงก าหนดขายแลวแตยงขายไมไดก า ไรจะลดลงเรอยๆ เนองจากระยะหลงนน าหนกโคแทบจะไมเพมขนเลย



286


อยางไรกตามการตลาดโคเนอซงแบงตามผบรโภคและคณภาพเนอออกเปน 3 ระดบ คอ ตลาดระดบสง ตลาดระดบกลาง ตลาดระดบลาง ซงเปนปจจยส าคญในการก าหนดรปแบบการเลยง (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552)

1.ตลาดระดบสง (1% หรอโค 0.01 ลานตว) เนอโคมคณภาพสง เพราะเปนโคทมาจากลกผสมชารโรเลสเลยงขนดวยอาหารขนและอาหารหยาบเปนเวลานาน 12 เดอน จนมไขมนแทรกในเนอ หลงจากช าแหละและตดแตงเนอแลวตองน าไปบมในหองเยนอณหภม 0-4 องศาเซลเซยส ประมาณ 7-14 วน ปจจบนแหลงผลตเนอโคคณภาพอยทสหกรณการเลยงสตว กรป.กลาง โพนยางค า จ ากดและสหกรณโคเนอก าแพงแสน จ ากด เนอชนดนนยมน าไปท าอาหารแบบตะวนตก เชน สเตก ซงตองการความนมของเนอเปนส าคญ ตลาดส าคญจงอยทโรงแรม ภตตาคาร รานอาหารตะวนตกและซปเปอรมาเกตชนน า

2.ตลาดระดบกลาง (58.5% หรอ โค 0.63 ลานตว) ตลาดระดบนมกเปนตลาดขนาดใหญ เชน ตลาดสดขนาดใหญไปจนถงซปเปอรมารเกตในหางคาปลก เนอโคสวนใหญจะมาจากโคลกผสมบราหมน และลกผสมชารโรเลส ซงน ามาขนดวยอาหารขนและอาหารหยาบประมาณ 3-4 เดอน เนอโคระดบนสามารถน าไปประกอบอาหารไดทงอาหารไทยและอาหารแบบตะวนตก แตคณภาพของเนออาจไมเปนทยอมรบของผบรโภคอาหารแบบตะวนตก

3.ตลาดระดบลาง (40% หรอโค 0.74 ลานตว) สวนใหญเปนเนอโคทไดจากการเลยงแบบปลอยใหกนหญาตามทงหญา โดยทวไปมกจะเปนโคพนเมอง หรอโคทไดรบการขนระยะสนๆ ประมาณ 1-4 เดอน ดวยอาหารขนและอาหารหยาบ ใหมกลามเนอมากขนมไขมนพอก หรอเปนโคอายมากและโคคดทง โดยจ าหนายในตลาดสดหรอน าไปแปรรปเปนผลตภณฑซงสวนใหญเปนลกชน



287


ภาพท 11.26 วถการตลาดโคเนอในประเทศไทย (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552) 6 ปญหาและอปสรรคในอตสาหกรรมโคเนอในประเทศไทย จากการศกษาและสมภาษณบคคลผทเกยวของในอตสาหกรรมโคเนอในประเทศไทย พบวาปญหาทเกดขนหรอมอยในปจจบนสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะใหญๆ คอ ปญหาดานการผลต และปญหาดานการตลาด พอทจะสรปไดดงน 1 ปญหาดานการผลต ปญหาดานการผลตโคเนอในประเทศไทยสามารถแบงไดเปนประเดนตางๆ ดงน 1. ปญหาดานการปรบปรงพนธ การวจยและพฒนาปรบปรงพนธในประเทศไทยยงดอยกวาหลายๆ ประเทศทเปนผสงออกเนอรายใหญของโลก ท าใหเกดการขาดแคลนพอพนธและแมพนธทมคณภาพในการผลตโคเนอคณภาพส าหรบผลตและน ามาเลยงเปนโคขน เพอใหไดเนอโคคณภาพสง จากสถตการเลยงโคเนอของกรมปศสตวพบวาปรมาณการเลยงโคเนอมการขยายตวเพมขนอยางตอเนองซงใน



288


ป 2003 มโคเนอจ านวน 5.9 ลานตว และคาดการณวาจะเพมขนอกในปรมาณมากในแตละป แตจากปรมาณการเลยงโคเนอทงหมดนพบวาพนธโคเนอท เกษตรกรเลยงเปนพนธลกผสมเพยงรอยละ 40 ทเหลออกรอยละ 60 เปนโคพนธพนเมอง และในจ านวนโคเนอพนธผสมทน ามาเลยงเปนโคขนกมจ านวนนอยเนองจากมตนทนทสง โคเนอพนธผสมทมการพฒนาปรบปรงพนธในปจจบนทมอยกมราคาสงมากเมอเทยบกบโคพนธ พนเมอง เนองจากตนทนของพอพนธโคทสงท าใหเกษตรกรรายยอยไมสามารถด าเนนงานไดอยางเบดเสรจ สวนใหญแลวจะเปนผประกอบการรายใหญหรอสหกรณโคเนอบางแหงเทานนเอง

2. ปญหาดานความรของเกษตรกร โดยทวไปแลวการเลยงโคเนอของเกษตรกรแบงกลมเกษตรกรไดเปน 3 กลมคอ กลมทเลยงโคเนอเปนจ านวนมากในรปแบบของฟารม เนนรปแบบการเลยงเพอการคาอยางเตมตว มระบบการบรหารจดการทดไดมาตรฐาน กลมทสองเลยงโคเปนอาชพหลกเชนเดยวกนแตไมไดมขนาดใหญ เนนการดแลเองในครอบครว สวนกลมสดทายเลยงโคเปนอาชพเสรมเลยงเพยงไมกตว ซงสองกลมหลงนถอวาเปนสวนใหญของเกษตรกร เปนกลมทมการศกษานอย ท าใหการด าเนนงาน การจดการเลยงดและปองกนโรคยงไมไดมาตรฐาน การรบเทคโนโลยตางๆ เปนไปไดอยางลาชา ตารางท 11.6 ราคาโคเนอมชวต (ขนาดกลางน าหนก 250-350 กก.) (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร) เดอน ป 2552 ป 2553 2554 2555 ป 2556 มกราคม 13,675 13,419 12,925 16,653 18,854 กมภาพนธ 13,309 13,104 13,167 16,748 19,006 ม.ค. 13,352 12,736 13,717 16,805 19,313 เม.ย. 13,145 12,761 14,192 16,859 19,423 พ.ค. 13,156 12,820 14,248 17,082 19,933 ม.ย. 13,051 12,808 14,623 17,076 20,225 ก.ค. 13,198 12,812 15,318 17,232 ส.ค. 13,217 12,914 15,624 17,360 ก.ย. 13,275 13,182 16,326 17,669 ต.ค. 13,168 12,906 16,163 17,873 พ.ย. 13,148 13,182 16,204 18,208 - ธ.ค. 12,773 13,409 16,603 18,564 - เฉลย 13,206 12,998 14,926 17,334 ตารางท 11.7 ราคาเนอโคคณภาพดจากสหกรณก าแพงแสนและโพนยางค า และเนอโคน าเขาจากออสเตรเลย ในเดอนมกราคม 2550 (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552)



289


3. ปญหาโคทเลยงขาดความสมบรณท าให อตราการผสมตดต า อตราการใหลกโคต า และอตราการตายสง จากสถตพบวาอตราการใหลกโคในประเทศไทยอยทประมาณรอยละ 40-45 ตอป สาเหตหลกเนองมาจากปญหาการขาดแคลนน าในหลายๆ พนทท าใหขาดแคลนทงหญาเลยงสตวทม ความอดมสมบรณ หรอทงหญาทมการจดการแปลงหญาแบบประณตและถกตองเหมาะสมกบการเลยงดโค โดยเฉพาะในฤดแลงทสภาพอากาศไมเอออ านวยตอการเจรญเตบโตของหญาธรรมชาตจงเปนผลท าใหขาดแคลนอาหารสตว รวมทงเกษตรกรขาดความรในการถนอมอาหาร การผลตอาหารขนท มคณคาทางโภชนาการตอการเจรญเตบโตของโคและมตนทนการผลตต า การเลอกใชวสด และสงเหลอใชทางการเกษตรมาใชเปนอาหารเพอลดตนทนการผลต 4. ปญหาดานการปองกนและควบคมโรคระบาด เนองจากเกษตรกรทเลยงโคเนอในประเทศไทยเปนรายยอย ท าใหระบบการเลยงไมไดมาตรฐาน อกทงทางราชการไมไดมการด าเนนงานในเรองมาตรฐานของการเลยงอยางเขมงวด ท าใหไมสามารถสรางระบบการเลยงการปองกนโรคทไดมาตรฐาน 5. ปญหาดานเงนทน เกษตรกรขาดสภาพคลองดานเงนทน ขาดแคลนแหลงเงนทนหมนเวยน แหลงเงนกระยะยาวทอตราดอกเบยต าจงไมสามารถยดอาชพการเลยงโคเปนอาชพหลกเนองจากการประกอบอาชพเลยงโคเปนอาชพหลกตองใชเงนทนสง โดยเฉพาะเพอจดซอโคพนธดไวเลยง นอกจากนน อาหารและยาปองกนโรคกมความจ าเปนตองใชทนสงเชนกน และนอกจากเกษตรกรรายยอยแลวเกษตรกรรายปานกลางหรอใหญเมอหาแหลงเงนทนไมไดกไมสามารถขยายกจการฟารมเลยงโคเนอได และยงท าใหการบรหารจดการ การเลยงด การใหอาหาร การปองกนโรค และอนๆ ไมไดมาตรฐาน หรอไดมาตรฐานต า 2 ปญหาดานการตลาด ปญหาทส าคญในดานการตลาดไดแก



290


1. ตลาดซอ-ขายโค กระบอ ไมไดมาตรฐาน ไมมการซอขายในระบบชง ตวง วด ตลาดโดยทวไปมกจะเปนตลาดนดตางๆ พอคาคนกลางเขาไปหาซอกบเกษตรกรรายยอย และน าไปสงขายตอ ท าใหการซอขายเปนไปตามสายตาแตละคน ไมยตธรรมตอเกษตรกร และถาเกษตรกรผเลยงโคทม ความจ าเปนหรอมขอจ ากดเชน ถงเวลาตองใชเงน หรอมปญหาเรองเงนจงจ าเปนตองรบขายโค ท าใหถกกดราคา ไดราคาต า และยงไปกวานนหนวยงานของรฐบาลไมสนใจจดตงตลาดเพอการซอขายแลกเปลยนปศสตวใหเขาระบบมาตรฐาน มแหลงซอขายทแนนอน มการจดการดแลครบวงจร ไมควรปลอยใหเปนเรองสวนตวของเอกชนในการตงตลาดของใครของมน ปลอยใหเกดพอคาคนกลางทไมมอาชพเปนเกษตรกรคอยกดราคาซอโคจากเกษตรกรแลวน าไปขายใหพอคาโคในราคาสงไดก าไรสองตอ ทงจากการซอกดราคาและขายในราคาสงเปนเหตใหเกษตรกรผเลยงโคขายโคไดในราคาทต าไมไดก าไรเทาทควร 2. เกษตรกรรายยอยขาดการรวมกลมกน ท าใหมอ านาจตอรองต า และไมสามารถควบคมการผลตในปรมาณทตองการได ท าใหไมสามารถรวบรวมโคในปรมาณมากและสงเขาตลาดโคเนออยางสม าเสมอ โดยเฉพาะโคขนคณภาพด การขายโคจงเปนในลกษณะตางคนตางขาย ปญหาการไมมกลมองคกรหรอหนวยงานทเขามาด าเนนงาน เขามารบผดชอบอยางจรงจง ท าใหขาดการประสานงานกบหนวยงานอนๆ ขาดการประชาสมพนธการบรโภคเนอทเหมาะสมตามคณภาพใหกบผบรโภคเพอใหไดรบความมนใจ ขาดการเผยแพรขอมลขาวสารตางๆ อยางเปนระบบใหกบเกษตรกร ขาดการจดเกบขอมลทถกตอง ท าใหการวางแผนทงการผลตและการตลาดท าไดยาก เปนตน 3. ปญหาดานคณภาพของโคเนอทผลตไดไมเปนทยอมรบของตางชาต เนองจากระบบการเลยงและการควบคมโรคไมไดมาตรฐานสากล ท าใหขายไดเฉพาะในประเทศ และประเทศเพอนบานเพยงเลกนอย ตลาดโคเนอของไทยจงมชองทางการจดจ าหนายทจ ากด ซงปญหาเหลานเกดจากคณภาพไมไดมาตรฐาน ปญหาโรคระบาด ระบบการผลตและการแปรรปยงไมไดตามมาตรฐานสากลทก าหนด

4. ปญหาทส าคญอกอยางส าหรบโคเนอช าแหละกคอราคาตกต า ขายไมไดราคา ซงเนองมาจากความตองการบรโภคโคเนอในประเทศเมอเทยบกบประเทศตางๆ แลวถอวาต ามาก สนคาอนๆ ทสามารถทดแทนกนได เชน เนอสกร เนอไก มราคาตอกโลกรมต ากวามาก เมอราคาโคเนอปรบตวสงขนผบรโภคกหนไปบรโภคเนอสกรหรอเนอไกแทน นอกจากนนปญหาทสงผลกระทบตอราคาเนอทส าคญกคอ ปญหาการลกลอบน าเขาโคมชวตตามแนวชายแดน และการลกลอบน าเขาเนอกลองแชแขงหรอเนอโคเถอนจากประเทศเวยดนาม อนเดย เปนตน ซงมผลกระทบตอราคาโคเนอในประเทศอยางมาก ลกษณะส าคญทางเศรษฐกจในการปรบปรงพนธโคเนอ รายละเอยดของลกษณะตางๆในโคเนอและวธวดมดงน 1.ลกษณะทางการสบพนธ (reproductive performance) แมโคจะตองใหลกและลกโคจะตองมชวตรอดเสยกอนจงจะสามารถคดเลอกเพอปรบปรงพนธได นอกจากนก าไรจากการเลยงโคเนอเพอขายลกสวนใหญขนอยกบลกษณะทางการสบพนธ ไดแกลกษณะ เกยวกบความสมบรณพนธ (fertility) เชน • อตราการผสมตด = จ านวนแมโคทผสมตด x 100 จ านวนแมโคทเขาผสมทงหมด • อตราการตกลก(calving rate) = จ านวนลกโคทเกดมชวตทงหมด x 100



291


จ านวนแมทเขาผสมทงหมด • อตราการหยานมของลกโค(weaning rate) = จ านวนลกโคทหยานมทงหมด x 100 จ านวนลกทเกดทงหมด • ชวงหางการใหลก (calving interval) = จ านวนวนทลกตวลาสดเกดถงวนทลกตวกอนหนาเกด • จ านวนวนกอนคลอดลก (day to calving) =จ านวนตงแตน าพอพนธเขาคมฝงจนถงวนทแมโคคลอด (หากใชผสมเทยมอาจนบตงแตวนเรมฤดผสมพนธจนถงวนทแมโคคลอกลก) • อายใหลกตวแรก (age at first calving) = วนทแมโคคลอดลกตวแรก - วนเกดของแมโค • ระยะเวลาในการอมทอง (gestation length) ลกษณะนสามารถวดไดแนนอนเมอใชการผสมเทยม และการจงผสม • ขนาดของลกอณฑะ (scrotum size) วดเปนความยาวของเสนรอบอณฑะ (scrotum circumference) โคอนเดย (Bos indicus) เชนโคบราหมนมประสทธภาพในการสบพนธต าและโตเตมวยชา แตมอายขย(longevity) และใหผลผลตไดนาน ลกผสมระหวางโคอนเดยกบโคยโรป (Bos taurus) กลบมความทนทานตอ สภาพแวดลอมและผสมตดด 2. การเตบโตกอนหยานม

ลกษณะนวดโดยชงน าหนกแรกเกดแลวน าไปลบน าหนกหยานม การคดเลอกใหลกโคทมอตราการ เตบโตเรวจะมผลใหน าหนกแรกเกดสงขนซงจะน าไปสปญหาของการคลอดยาก 2.1 น ำหนกแรกเกด (birth weight) วดโดยชงน าหนกเมอลกโคเกดภายใน 24 ชวโมง ลกษณะนมความสมพนธพนธกรรมเปนบวกกบการ เตบโตกอนหยานม(เมอหยานมหลงจากอาย 6 เดอน) ในทางบวกสงมาก คาสหสมพนธพนธกรรม (rg) ประมาณ 0.86 หากหยานมกอนหนานสหสมพนธอาจลดลง แสดงวาหากคดเลอกลกโคทมน าหนกแรกเกดสงยอมจะไดลกโคทเตบโตกอนหยานมเรว เอกสารอางอง กลมงานวจยและพฒนาโคเนอ. (มปด) การเลยงโคเนอเชงธรกจ. กองบ ารงพนธ กรมปศสตว กลมงานศกษาและพฒนาปศสตว (มปด) โคเนอเศรษฐกจ. ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อน

เนองมาจากพระราชด าร งานศกษาและพฒนาดานปศสตว (มปด) การเลยงโคเนอภพาน ศนยศกษาการพฒนาภพานอน

เนองมาจากพระราชดาร จงหวดสกลนคร ปรารถนา พฤกษศร (มปด) การเลยงโคขนเปนอาชพเสรม. ภาควชาสตวบาล. คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ยอดชาย ทองไทยนนท. 2547. การเลยงโคเนอ. กลมงานวจยและพฒนาโคเนอ. กองบ ารงพนธสตว กรม

ปศสตว 252 หนา