Embed Size (px)
Citation preview
Cele, priorytety i narzędzia polityki naukowejprof. dr hab. Marek Ratajczak
Poznań, 02.06.2016
• Polityka naukowa najczęściej rozumiana jest jako działalnośćpaństwa związana z oddziaływaniem na naukę, także poprzeznarzędzia finansowe, w celu uzyskania efektów zarówno w samejnauce, jak i – a nawet przede wszystkim - w sferze gospodarczej ispołecznej
• Cele polityki naukowej w Polsce: Innowacyjność!!!
• Nauka: poprawa miejsca na naukowej i akademickiej mapieświata, umocnienie powiązań z otoczeniem a w tymbiznesowym
• Gospodarka i społeczeństwo: ryzyko pułapki średniegodochodu i ryzyko pułapki przeciętnego produktu;„Uwolnienie własnego potencjału dla odpowiedzialnegorozwoju Polski i podniesienia jakości życia Polaków” (Plan narzecz Odpowiedzialnego Rozwoju)
2
3
Źródło: Innovation Union Scoreboard 2015
4
Źródło: Innovation Union Scoreboard 2015
Pozycja innowacyjna Polski Miejsce Polski w UE
Wskaźnik innowacji ogółem 24
w tym:
1. Warunki fundamentalne a w tym:
Zasoby ludzkie 19
Otwartość, doskonałość i atrakcyjność systemu badań naukowych
25
Finanse i wsparcie 18
2. Aktywność firm a w tym:
Inwestycje sektora prywatnego 14
Współpraca i przedsiębiorczość 26
Aktywa intelektualne 18
3. Efekty a w tym:
Aktywność innowacyjna 23
Efekty ekonomiczne 22
5Źródło: Innovation Union Scoreboard 2015
Tylko 13% MŚ
wprowadza
innowacje (31%
średnia UE), tylko
5% eksportu ma
charakter
innowacyjny
• Priorytety:• Krajowy Program Badań (Założenia polityki naukowo –
technicznej i innowacyjnej państwa),
• Krajowe Inteligentne Specjalizacje,
• Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej,
• Programy Strategiczne
• Inne dokumenty w tym takie, jak Plan na rzeczOdpowiedzialnego Rozwoju
• Narzędzia:• legislacyjne: ustawy i inne regulacje prawne,
• organizacyjne: KEJN, KPN, NCN, NCBiR, Zespoły Ministra a w tymzespół ds. Oceny Czasopism (Liczba czasopism naukowych 2015:Lista A: 11114, Lista B: 2212, Lista C: 4111)
• finansowe: środki konkursowe versus dotacja podmiotowa6
• Krajowy Program Badań ustanowiony Uchwałą Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia 2011 roku. KPBobejmuje siedem strategicznych, interdyscyplinarnych kierunków badań naukowych i pracrozwojowych. Kierunki te to:
1.nowe technologie w zakresie energetyki,
2.choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna,
3.zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne,
4.nowoczesne technologie materiałowe,
5.środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo,
6.społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków,
7.bezpieczeństwo i obronność państwa.
• Do wyboru strategicznych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych zastosowanonastępujące kryteria:
•Długookresowe potrzeby gospodarki – ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystanianowoczesnych technologii oraz efektywnego wykorzystania kapitału ludzkiego,
•Wysoki poziom badań naukowych w ośrodkach krajowych - konkurencyjność na poziomieświatowym, osiągnięcia honorowane nagrodami i wyróżnieniami międzynarodowymi,
•Rozwój innowacyjnych sektorów przedsiębiorczości w skali mikro, małej i średniej, opartych nanowych polskich technologiach – możliwość wykorzystania w przedsiębiorstwach zawansowanychtechnologii, wytwarzania nowoczesnych wyrobów lub świadczenia nowych usług lub znaczącoulepszonych na rynku polskim,
•Priorytetowe kierunki rozwoju badań naukowych zawarte w europejskich programachbadawczych – w szczególności zawarte w 7 Programie Ramowym, programach Europejskiej Radyds. Badań Naukowych oraz Euratomu.
7
Krajowe Inteligentne Specjalizacje to zbiór branż, które mają zapewnić tworzenie innowacyjnychrozwiązań społeczno-gospodarczych, a także zwiększenie wartości dodanej gospodarki orazpodniesienie jej konkurencyjności na arenie międzynarodowej. W perspektywie finansowej 2014-2020 wsparcie na projekty B+R ze środków Unii Europejskiej jest przyznawane wyłącznie w przypadkuwpisywania się takiego projektu w KIS.
ZDROWE SPOŁECZEŃSTWO• KIS 1. TECHNOLOGIE INŻYNIERII MEDYCZNEJ, W TYM BIOTECHNOLOGIE MEDYCZNE• KIS 2. DIAGNOSTYKA I TERAPIA CHORÓB CYWILIZACYJNYCH ORAZ W MEDYCYNIE SPERSONALIZOWANEJ• KIS 3. WYTWARZANIE PRODUKTÓW LECZNICZYCHBIOGOSPODARKA ROLNO-SPOŻYWCZA, LEŚNO-DRZEWNA I ŚRODOWISKOWA• KIS 4. INNOWACYJNE TECHNOLOGIE, PROCESY I PRODUKTY SEKTORA ROLNO-SPOŻYWCZEGO I LEŚNO-
DRZEWNEGO• KIS 5. ŻYWNOŚĆ WYSOKIEJ JAKOŚCI• KIS 6. BIOTECHNOLOGICZNE PROCESY I PRODUKTY CHEMII SPECJALISTYCZNEJ I INŻYNIERII ŚRODOWISKAZRÓWNOWAŻONA ENERGETYKA• KIS 7. WYSOKOSPRAWNE, NISKOEMISYJNE I ZINTEGROWANE UKŁADY WYTWARZANIA, MAGAZYNOWANIA,
PRZESYŁU I DYSTRYBUCJI ENERGII• KIS 8. INTELIGENTNE I ENERGOOSZCZĘDNE BUDOWNICTWO• KIS 9. ROZWIĄZANIA TRANSPORTOWE PRZYJAZNE ŚRODOWISKUSUROWCE NATURALNE I GOSPODARKA ODPADAMI• KIS 10. NOWOCZESNE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA, PRZETWÓRSTWA I WYKORZYSTYWANIA SUROWCÓW
NATURALNYCH ORAZ WYTWARZANIE ICH SUBSTYTUTÓW• KIS 11. MINIMALIZACJA WYTWARZANIA ODPADÓW, W TYM NIEZDATNYCH DO PRZETWORZENIA ORAZ
WYKORZYSTANIE MATERIAŁOWE I ENERGETYCZNE ODPADÓW (RECYKLING I INNE METODY ODZYSKU)• KIS 12. INNOWACYJNE TECHNOLOGIE PRZETWARZANIA I ODZYSKIWANIA WODY ORAZ ZMNIEJSZAJĄCE JEJ
ZUŻYCIEINNOWACYJNE TECHNOLOGIE I PROCESY PRZEMYSŁOWE (W UJĘCIU HORYZONTALNYM)• KIS 13. WIELOFUNKCYJNE MATERIAŁY I KOMPOZYTY O ZAAWANSOWANYCH WŁAŚCIWOŚCIACH, W TYM
NANOPROCESY I NANOPRODUKTY• KIS 14. SENSORY (W TYM BIOSENSORY) I INTELIGENTNE SIECI SENSOROWE• KIS 15. INTELIGENTNE SIECI I TECHNOLOGIE GEOINFORMACYJNE• KIS 16. ELEKTRONIKA OPARTA NA POLIMERACH PRZEWODZĄCYCH• KIS 17. AUTOMATYZACJA I ROBOTYKA PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH• KIS 18. OPTOELEKTRONICZNE SYSTEMY I MATERIAŁY• KIS 19. INTELIGENTNE TECHNOLOGIE KREACYJNE
8
Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej obejmuje 53 punkty strategiczne dla rozwoju polskiej nauki igospodarki z obszaru nauk fizycznych i matematycznych – 14, nauk technicznych – również 14, nauk o Ziemi ibiologicznych – 11, zagadnień interdyscyplinarnych – 6, nauk medycznych i rolniczych – 6, nauk społecznych ihumanistycznych – 2. 30 projektów ma charakter krajowy, 23 natomiast międzynarodowy.13 spośródprzedsięwzięć obecnych na PMDIB jest w fazie realizacji.
Strategiczna infrastruktura badawcza to urządzenia i obiekty, mające wyjątkowy charakter w skali krajowej,europejskiej lub międzynarodowej, a także kluczowe znaczenie dla rozwoju badań naukowych.
Może być to jeden obiekt (np. duży teleskop) lub też sieć rozproszonych obiektów (np. obserwatoriówposiadających małe teleskopy). Aparatura naukowa, umieszczona na mapie, może być stacjonarna (np.synchrotron) lub przemieszczająca (np. obiekty jeżdżące, latające lub pływające). Kryteria infrastrukturybadawczej spełniają również banki danych, sieci telekomunikacyjne i systemy informatyczne, a nawet zasobywiedzy takie jak archiwa czy kolekcje i depozyty (np. treści gromadzone w bankach danych).
9
10
Programy strategiczne są ścisłe powiązane z Krajowym Programie Badań i
są uruchamiane oraz realizowane w ramach NCBiR. Aktualnie realizowane
są Strategmed i Biostrateg. W trakcie przygotowań Techmatstrateg.
Źródło: Krajowy Program Badań
11
Źródło: Plan na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju
12
Źródło: Plan na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju
• Narzędzia legislacyjne
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące system nauki
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych
• USTAWA z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk
• USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw
• Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 o zmianie ustawy o niektórych formach wspierania innowacyjności i Krajowym Funduszu Kapitałowym
13
Ocena parametryczna 2017 a ocena 2013• Pozostają 4 podstawowe kryteria oceny:
– osiągnięcia naukowe lub twórcze,
– potencjał naukowy,
– praktyczne efekty działalności naukowej
– pozostałe osiągnięcia, które nie mieszczą się w trzech pierwszych kryteriach, które są trudnomierzalne.
• Kategoryzacja będzie prowadzona metodą porównań parami w grupach wspólnej oceny (GWO),przy czym porównanie będzie uproszczone w stosunku do poprzedniej kategoryzacji – będzie toporównanie parami nie między sobą, a jedynie między jednostką naukową a jednostkamireferencyjnymi.
• Wprowadzono pojęcie niejednorodnej jednostki naukowej (NJN), tzn. takiej, której działalnośćnaukowa wykracza poza jeden obszar wiedzy.
• Pozostaje 3N – 2N0
• Wprowadzono pojęcie monografii wybitnej. Podstawę do uznania monografii naukowej za dzieło„wybitne” stanowi prestiżowa nagroda, przyznana w okresie objętym oceną: nagroda PrezesaRady Ministrów, ministra, właściwego Wydziału Polskiej Akademii Nauk, Komitetu NaukowegoPolskiej Akademii Nauk, Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, zagranicznego towarzystwa naukowego,organizacji międzynarodowej lub ogólnopolskiego towarzystwa naukowego o szczególnymprestiżu.
• Klasyfikacja do kategorii A+ oparta na ocenie eksperckiej podpartej kryteriami formalnymi
• Liczba jednostek A+ uzależniona od pozycji danej dziedziny nauki w Polsce na areniemiędzynarodowej
14
2013 2014 2015 2016
Ogółem 6298012 6559150 7308125 7374968
w tym:
Środki unijne 1398736 1476138 1895769 1503467
Środki krajowe
4899276 5083012 5412256 5871501
w tym nakłady na:
NCN 884930 885000 915000 1026291
NCBiR 2576500 2661062 3164782 2714666
Działalność statutowa
2377242 2408694 2582909 2818512
w tym:
Dotacja podmiotowa
1137250 1170216 1376727 1501740
Planowany budżet nauki (część 28) w latach 2013-2016
15Źródło: Ustawy budżetowe na kolejne lata, 2013: plan po nowelizacji Ustawy
Uwagi końcowe ( również pro domo sua)• Nie ma i nie będzie odwrotu od zasadniczych założeń reformy nauki w Polsce aczbędą na pewno różnego rodzaju korekty i zmiany o nie w pełni możliwym jak narazie do określenia zakresie i charakterze. Na pewno będzie bardzo silnieakcentowana konieczność powiązania nauki ze sferą praktyki gospodarczej.
• Na styku nauki i szkolnictwa wyższego trzeba liczyć się ze zmianami, które będąsłużyć wyłonieniu liderów sektora szkolnictwa wyższego zdolnych dokonkurowania z najlepszymi na świecie. Należy przy tym pamiętać, że np. takpopularny ranking szkolnictwa wyższego jakim jest Ranking Szanghajski klasyfikujeuczelnie z punktu widzenia ich pozycji naukowej a nie aktywności dydaktycznej.
•Co prawda ma nastąpić radykalny wzrost nakładów na naukę, ale raczej nie będzieto oznaczać „zmiękczenia” ograniczenia budżetowego. Pieniędzy może być więcej,ale nie dla wszystkich w takim samym stopniu. Trudno liczyć na równie istotnywzrost nakładów na szkolnictwo wyższe.
•Uczelnie ekonomiczne nie są ani wieloobszarowymi uniwersytetami klasycznymiani politechnikami ani uczelniami zlokalizowanymi w mniejszych ośrodkachakademickich.
16
Uwagi końcowe ( również pro domo sua)• Na różnym etapie są praca związane z niekiedy istotnymi (biorąc pod uwagęzapowiedzi) zmianami legislacyjnymi
•Jeśli Polska ma stać się krajem rzeczywiście innowacyjnym i uniknąć ugrzęźnięciaw pułapkach średniego dochodu i średniego produktu to prędzej czy później musidojść do bardzo istotnych zmian zarówno w sferze organizacji szeroko rozumianegosektora nauki a w tym szkolnictwa wyższego, jak i w mechanizmach podziałuśrodków finansowych oraz w systemie zarządzania instytucjami nauki. Wartojednak pamiętać – odwołując się do Petera Druckera - że co prawda ekonomiści inie tylko oni mają wiedzę, ale to politycy mają władzę i to od nich zależy na iledziałania i decyzje dotyczące pewnych kwestii fundamentalnych z punktu widzeniadługookresowych możliwości rozwoju kraju i społeczeństwa, a w tym nauki iedukacji, podejmowane są zgodnie z pewną długookresową strategią rozwoju a naile zgodnie z krótkookresowym rachunkiem strat i korzyści politycznych.
17
