Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN

İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları UzmanıTıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

2

SUNUM PLANI

07.05.2015

Sağlık“Hastalık ve sakatlığın olmayışı değil,

bedensel

ruhsal

sosyal

ekonomik

yönden tam bir iyilik hali”

Dünya Sağlık Örgütü

307.05.2015

ETKEN ÇEVRE

DENGE

SAĞLIKHASTALIK

DENGESİZLİK

407.05.2015

ETKEN

Solunum

Genetik Deri Cinsel Yol

Gastrointestinal SistemKan

Latent Dönem (İP)

KLİNİK BELİRTİLER

Sonuç

Ölümİyileşme Kronikleşme

Sekel

Haliyle

507.05.2015

ETKEN ÇEVRE

İŞÇİ

DENGE

SAĞLIKLI ÇALIŞAN VE İŞ GÜVENLİĞİ

MESLEK HASTALIĞI –İŞ KAZALARI

DENGESİZLİK

İşyeri Kaynaklı

İşyeri Ortamı

İŞ SAĞLIĞI

607.05.2015

Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır. (ILO-WHO, 1950)

İşin insana, insanın da işine uygun hale getirilmesini hedefleyen çalışmalardır. (ILO / WHO Ortak Komitesi 1995)

7

İş sağlığı ve iş güvenliği tıp bilimleri, mühendislik bilimleri ve sosyal bilimleri içeren multidisipliner bir konudur.

07.05.2015

Üç temel amaç Çalışanları korumak Üretim güvenliğini sağlamak İşletme güvenliğini sağlamak

8

İş kazası ve meslek hastalıklarının neden olduklarıkayıpları en aza indirmek amacıyla, sistemli ve bilimselaraştırmalara dayalı güvenlik önlemlerinin saptanması

ve uygulamasına yönelik çalışmalardır.

07.05.2015

De Morbis Artificum Diatriba İşyeri hekimi İş – hastalık ilişkisi “Hastalara mesleğini sorunuz” Ayrıntılı çalışma öyküsü

İş Sağlığında Gelişme Süreci

907.05.2015

TC Anayasasının 50, 55 ve 56. maddeleriHafta Tatili Kanunu(1924),Borçlar Kanunu (1926):(İş sahiplerinin tehlikelere karşı gereken tedbirleri alması)1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu(1930)Ç.S.G.B.Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun( 28 Ocak 1946) 931 sayılı İş Yasası(1967) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu(1967) 967Belediyeler Kanunu.(İşyerlerinde sağlık kurallarına uyulacağı)1475 sayılı İş Kanunu(1971)3308 Sayılı Çıraklık Mesleki Eğitim Kanunu (5.6.1986)4857 sayılı İş Kanunu(10 Haziran 2003 )6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu(30.06.2012) 6552 Sayılı torba Kanun(11.09.2014)

1007.05.2015

Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (7 Mart 2012)

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’nun bünyesinde; “Çalışan Güvenliği Daire Başkanlığı”

Neden İş Sağlığı ve Güvenliği?Dünya Türkiye

HERGÜN1 Milyon iş kazası5534 çalışanda işle ilgili hastalık,879 iş kazası ölümü

HERGÜN 172 iş kazası (Son 4 ayda 482)

6 çalışanda sürekli iş göremezlik 4 iş kazası ölümü

1107.05.2015

12

SGK İSTATİSTİKLERİİŞ KAZALARI,2012 İŞ KAZALARI,2013

Toplam 74.871 İş kazası744 çalışan yaşamını yitirmiş2.036 çalışan sürekli iş göremez (sakat) olmuş 1.597.241 gün geçici iş görmezlik oluşmuş

Toplam 706.000 İş kazası (TÜİK,2013)

1235 çalışan yaşamını yitirmiş1.660 çalışan sürekli iş göremez (sakat) olmuş 2.357.505 gün geçici iş görmezlik oluşmuş

TÜRKİYEDE İŞ KAZALARI

07.05.2015

07.05.2015 13

Her gün yaklaşık 4 dakikada 1 çalışan iş kazası ve meslek hastalıkları nedeni ile hayatını kaybetmektedir.

İLO’nun ögörüsüne göre

Ülkeler arasında değişmekle birlikte;

Yılda her 1000 çalışan için 4-12 yeni meslek hastalığı olgusu beklenmelidir.

Dünyada; yaklaşık 2.340.000 kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını kaybetmiştir

Neden İş Sağlığı ve Güvenliği?

İLO’nun 2013 yılı verilerine göre

14

İşe bağlı sağlık sorunlarının toplamının

Dünya’da%56’sı meslek hastalıkları,%44’ü iş kazaları

Türkiye’de%99’ dan fazlası iş Kazası% 1’den azı meslek Hastalığı

07.05.2015

İşyerindeki Sağlık ve Güvenlik Tehlikeleri

1.KİMYASAL FAKTÖRLER Metaller (kurşun, civa, arsenik, kadmiyum ...) Gazlar (karbonmonoksit, metan, kükürtlü hidrojen ...) Çözücüler (benzen, toluen, hekzan ...) Asit ve alkaliler (nitrik asit, sülfürik asit ...) Pestisitler (klorlu insektisitler, organik fosforlu insektisitler ...) Boyalar Plastik maddeler

2. FİZİKSEL FAKTÖRLER3. BİYOLOJİK FAKTÖRLER4. TOZLAR5. ERGONOMİK FAKTÖRLER6. PSİKOSOSYAL FAKTÖRLER7. MEKANİK FAKTÖRLER

1507.05.2015

16

Çalışan kişilerde;İşin niteliğine ya da çalışma koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklar

İşle İlgili hastalıklar:Oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortam ve

biçiminin diğer sebepler arasında önemli bir etmen olduğu hastalıklardır.

07.05.2015

2013 yılı(SGK) Sigortalı işçi sayısı 12.600.000 Meslek hastalığı sayısı 371

07.05.2015 17

%o 4-12

%o4 için…………50.400%o12 için……….151.200

Olması gereken

(SB’ na göre 100.000’de 4)(2014)Hedeflenen 100.000 de 100

1807.05.2015

Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

Mesleki Kanserler

Akut (Şiddetli) Travma

Kalp Hastalıkları

Üriner Sistem HastalıklarıAkciğer Hastalıkları

Gürültüye Bağlı İşitme Kayıpları

Dermatolojik Hastalıklar

Psikolojik Hastalıklar

Sinir Sistemi Hastalıkları

«*Amerikan Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and Health)»

07.05.2015 19

07.05.2015 20

1 Nedeni bellidir.

2 Önlenebilir.

3 İlerleyicidir.

Tekrarlama olasılığı vardır (önlem alınmadığında).

07.05.2015 21

45 Maluliyet söz konusu olabilir.

6 Tazminat gerektirebilir.

7 Bildirimi zorunludur.

A GRUBU Kimyasal Nedenlerle Olan Meslek Hastalıkları (25 alt grup, 65 hastalık)1

B GRUBU Mesleki Deri Hastalıkları (2 hastalık)2

C GRUBU Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları (9 hastalık)3

D GRUBUMesleki Bulaşıcı Hastalıklar (4 alt gruba ayrılır: parazit hast, tropikal hast, zoonozlar, sağlık hizmetlerinde çalışanlarda görülebilecek hast. ) (30 hastalık)

4

E GRUBU Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları (13 alt gruba ayrılarak değerlendirilir)5

SGK Sağlık İşlemleri Yönetmeliği

07.05.2015

TOPLAM 119 HASTALIK

22

Pnömokonyoz

Kurşun Zehirlenmesi

Reynoud Hastalığı

Tüberküloz

Ağır Kaldırma

2307.05.2015

07.05.2015 24

Kimyasallar

Boya

Tozlar

Titreşim

Teksil sanayikaynakçılık

07.05.2015 25

Öykü +Fizik Muayene=Klinik değerlendirmeÖykü (anamnez)Fizik muayeneLaboratuar değerlendirmeleri İş ve işyeri değerlendirmesi

07.05.2015 26

Meslek Hastaneleri Dağılımı

1.Kullanılan Zararlı Maddelerin Değiştirilmesi2. Kapalı Çalışma Yöntemi3.Ayırma (Ortam ve KKD)4.Havalandırma (Lokal-Genel)5.Nemli çalışma yöntemi6.Sürekli temizlik ve bakım7.Üretim planlaması (Çalışma saatleri-temas)8. Çalışma ortamı ölçümleri

1.İşe Giriş Muayeneleri(Primer Koruma)2.Periyodik Muayeneler (Sekonder Koruma)3.Kişisel Koruyucular3.Sağlık Eğitimi(İSG Eğ.Yön.2013)

II-ÇALIŞANA YÖNELİK ÖNLEMLER

I- ÇALIŞMA ÇEVRESİNE AİT ÖNLEMLER (KAYNAKTA KONTROL)

07.05.2015 27

07.05.2015 28

Hekim Hemşire Ebe Diyetisyen Fizyoterapist Biyolog Laboratuvar Teknisyeni Anestezi Teknisyeni Röntgen ve diğer sağlık teknisyenleri Eczacı,Diş Hekimi.

2907.05.2015

Sağlık ekibi üyeleri;

• Özel ve kamuya ait hastaneler• ASM,TSM,112 Acil• Sağlık merkezi• Dispanser

30

Sağlık eviEczane LaboratuvarPoliklinik Muayenehaneler

07.05.2015

31

Hizmetin özelliği nedeni ile mesleki riskler ve iş kazaları daha sıktır.

Avrupa’da sağlık sektöründeki iş kazaları, iş kazası ortalamasından %34 oranında fazladır.

ABD’de;sağlık sektörü öldürücü olmayan mesleki kaza vehastalıklar açısından ikinci sıradadır.

İş kazası sağlık sektöründe 9,4 iken madencilik sektöründe 6,3’tür

07.05.2015

SAĞLIK PERSONELİNİN BİR YIL İÇİNEMARUZ KALDIĞI İŞ KAZALARI

diğer kazalar14% kan ve vücut

sıvıları ile temas19%

kesici-delici aletyaralanması

17%

şiddet12%

alerjik reaksiyon5%

kas iskelet sistemiYaralanmaları %4

kimyasal maddeve ilaçla maruziyet

26%

zehirlenme3%

07.05.2015 33

WHO (2013)

Çoğunlukla enjektör batması şeklindedir.

ABD Mesleksel Güvenlik ve Sağlık İdaresi (OSHA)ne göre; her yedi sağlık çalışanından biri yıl içerisinde kaza sonucu delici kesici aletle yaralanmaya maruz kalmaktadır. Binlercesinde ise Hepatit B, Hepatit Cve AIDS ile birlikte çok sayıda başka ciddi enfeksiyonlar (yaklaşık 20 kadar patojen) gelişmektedir.

Delici kesici yaralanmalar, güvenli araçların kullanılması ile %80 oranında önlenebilmekte , bu oran, çalışan eğitimi ve işyeri kontrolü ile bağlantılı olarak %90’lara çıkabilmektedir.

Dünyada yaklaşık 85 milyon sağlık çalışanı; Yaklaşık 3 milyon perkütan yaralanma/yıl, 2 milyon HBV, 900 000 HCV, 170 000 HIV (WHO)(2013)

07.05.2015 34

Sağlık personelinden hastaya, hastadan sağlık personeline viral ve bakteriyel enfeksiyonlar a bulaşabilmektedir.

Hepatit B virusuHepatit C virusuHepatit D virusuHIVKırım Kongo KA virus

DifteriEbolaGonoreHerpesLeptospirozMalarya.

Plevral sıvıPerikardiyal sıvıPeriton sıvısıGenital sekresyonlarSerebrospinal sıvıSinoviyal sıvıAmniyotik sıvı07.05.2015 35

Sağlık çalışanlarında şiddete uğrama riski diğer meslek gruplarına göre 16 kat fazladır.

EN SIK Psikiyatri servisi,

Acil servis,Bekleme odaları

Yaşlı bakım servisleri

SONUÇTA;

Basit veya ciddi fiziksel yaralanmalar, Geçici veya sürekli iş görmezlik, Psikolojik travma Ölüm

07.05.2015 36

Sağlık kurumlarında sağlığına zararlı 299 değişik kimyasal bileşen (toz, buhar, gaz, sıvı şeklinde) kullanılmaktadır.

Deterjan, Dezenfektanlar,

Anestezik gazlar,Sterilizanlar,

İlaçlar en sık karşılaşılanlar

Gerekli önlemler alınmadığında sağlık açısından olumsuz etkilere neden olan bu kimyasal maddeler özellikle AMELİYATHANE ve LABORATUVARLARDA büyük risk oluşturmaktadır.

07.05.2015 38

39

Kimyasal madde ve ilaç maruziyetinde önlem

Bölümde kullanılan kimyasal maddenin özelliklerine göre güvenlik önlemlerini alınması(MALZEME GÜVENLİK BİLGİSİ Material Safety Data Sheet)Periyodik kontroller

Çalışan sağlığı eğitimleri

KKD temini ve uygun kullanımının sağlanması

Ksilen ve formaldehid gaz ölçümlerinin yapılması

Uygun havalandırma/ İklimlendirme yapılması

()

07.05.2015

5-GÜRÜLTÜ

40

ÖNLEMLER

07.05.2015

“Lateks alerjisi” sağlık çalışanlarında bir sağlık sorunu ve hatta meslek hastalığı haline gelmiştir.

Eldiven kullanımına bağlı oluşan Lateks alerjisiEl antiseptiklerine bağlı oluşan cilt alerjisiAlet dezenfektanlarına maruziyet ile oluşan alerjiYüzey Dezenfektan kullanımına bağlı oluşan “alerjik-cilt hastalıkları” İlaç sıçramalarına maruz kalma ile oluşan ilaç reaksiyonu

07.05.2015 41

Kas-iskelet sistemi sorunlarının en önemli nedeni hasta ile yakın temas gerektiren aktivitelerdir.

Uzun süre ayakta durma,Uygun taşıma gereçlerinin olmaması, Personel eksikliğine bağlı olarak fiziksel yükün artması, Çalışma ortamının ergonomik olmayan tasarımı, kayma,düşme, çarpma sonucu yaralanmalar

Sağlık iş kolunda tarım ve inşaat sektöründen daha fazla kaza ve yaralanma olduğu bildirilmektedir.

07.05.2015 42

Trafik kazalarına bağlı yaralanmalar

43

Nöbet sonrası ve icaplarda uykusuz araba kullanmaKullanılan hastane arabalarının bakım onarım yetersizliğiDış çevrenin koşullarına bağlı

trafik kazası riski

Araç giriş çıkışlarının kontrollü yapılması

Bölümler arasında ve evden icapçı çalışanları taşıyan arabaların ehliyetli ve deneyimli sürücüler tarafından kullanılması

Arabaların günlük ve gerektiğinde bakım kontrollerinin yapılması

Nöbet sonrası toplu taşıma araçlarının tercih edilmesi

Çalışan güvenliği eğitimi

Alınması Gereken Önlemeler

07.05.2015

8-Radyasyon

44

Çalışan sağlığı eğitimi ve katılımın sağlanmasıRadyasyon güvenlik önlemlerinin alınması Uygun havalandırma sistemi ve iklimlendirmeKişisel koruyucu (radyasyon koruyucu ekipman) ekipmanların temini ve kullanımının sağlanmasıRadyasyon koruyucularının etkinliğinin kontrolü(Kontrol sonuçları radyoloji uzmanı tarafından onaylanmalıdır) Çekim makinelerinin bakım ve kalibrasyon kontrollerinin düzenli yapılması

Alınması Gereken Önlemler

Hamile olan çalışanlar skopi cihazının çalıştığı ameliyat odalarında görevlendirilmez.

07.05.2015

9-Ergonomi

45

Duvara, zemine sabitlenmemiş eşyaların/malzemelerin düşmesine ya da devrilmesine bağlı yaralanmalar

Ortamdaki eşyaların düzensiz yerleşimine bağlı; çarpma, sıkışma, düşme ve yaralanma

Uzun süre ayakta kalma nedeniyle meydana gelen kas-iskelet sistemi ve damar hastalıkları

Hasta taşıma ve çevirme sırasında meydana gelen vücut yaralanmaları

Malzemelerin çekilmesi, taşınması, sırasında meydana gelen vücut yaralanmaları

Uzun süre bilgisayar kullanımına bağlı el bileği rahatsızlıkları

Islak/kaygan zemine bağlı; çarpma, kayma, tökezleme, düşme ve sıkışmaya bağlı; çarpma, burkulma ve yaralanmalar

07.05.2015

46

Ülkemizde doğrudan “Sağlık Çalışanlarının Sağlığı” ya da «İş Sağlığı ve Güvenliği»

başlıklı bir düzenleme bulunmamaktadır

VAR OLAN DÜZENLEMELERTıbbi atıkların kontrolü

Biyolojik risklerden korunma ve radyasyondan korunma

İşyerinde hijyen, çalışanların güvenliğini tehdit edecek şiddetten koruma

Radyasyon güvenliği yönetmeliği (24.03.2000 ;Değişiklik. 3.06.2010 )

Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik (12.08.2013 ;28733 sayılı RG)

07.05.2015

4707.05.2015

Pablo PİCASSO ( 1881-1973)

07.05.2015 10:03 48

‘Hayatta hiçbir şey Velasquez’inresmi (Las Meninas-Nedimeler) kadar belirgin ve net değildir. İş hayatı gerçekleri size Picasso'nun resmindeki gibi şekil değiştirmiş olarak gösterir. Picasso'nun resmine bakıp, Velasquez’inresmini görebilenleriniz başarılı olacak, diğerleri kübik şekillere bakıp yanlış anlamlar çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.’

Muhan SoysalODTÜ İşletme

TEŞEKKÜRLER…

07.05.2015 10:03 49