Prof. Dr. Yusuf Şevki Yavuz KELAM Ders Notları Final · Web viewSistematik Kelam Akaid X Kelam KELAM= Terminoloji: ‚kelime’nin çoğulu= „Yaralamak, etkilemek“ Bir fikri

Prof. Dr. Yusuf Şevki Yavuz KELAM Ders Notları Final

Sistematik Kelam

Akaid X Kelam

KELAM=Terminoloji: ‚kelime’nin çoğulu= „Yaralamak, etkilemek“ Bir fikri tam olarak anlatan söz“. Islam dininin ana ilkerlerini konu edinen ilimdir. Bu ilme Kelam adının yanı sıra “akaid, tevhid, usulu´d-din ilmi gibi değişik isimler verilmişse de kelam adı yazgınlık kazanmıştır

AKAİD:

“düğüm vurmak” Akd kökünden aynı kökten türemiş bulunan itikad ise “düğüm atmışçasına bağlanmak, bir şeye gönülden inanmak ve benimsemek”

Akaid terim olartak “ Inanılması zaruri olan esaslar” Akaid ayrıntalara ve farklı görüşlere yer veremeden iman esaslarından özetle bahseden bir

ilmin ve telif türünün adı olmuştur Benzer şekilde bir alimin akaid anlayışına da akide denilmiştir, el Akidetu´t-tahaviyye ve

Akidetu´n-Nizamiyye gibi Islam akaidi (Amentü) sübutu ve manaya delaleti kesin olan nasslarla belirlenir

Akaid ile kelam ilminin aralarında fark var

Bilimsel bilgi ile Nass çekişebilir, tenakuzu mümkündür Mebnası hazif ve icaz olan bir metindir Kur’an (gazzali Kur’an müteşabihatlarla doludur

MELEKLERE İMAN

Sözlükte "haberci, elçi, güç ve kuvvet" anlamlarına gelen melek, Allah'ın emriyle çeşitli görevleri yerine getiren, gözle görülmeyen nûrânî ve ruhanî varlıktır.

o Bilimsel bilgiye konu değil, bilimsel yollarla hiçbir şekilde ispatlanamazo Meleklere İman konusu aklî bilgiye konu olur:

Peki melek nedir? Melek islam inancına göre, Allah’ın nurdan yarattığı, duyularla algılanamayan üstün varlıktır

ti-entertainment.com 1

Meleklere İman

gereklilik açısından AKLÎ bilgi

melekler gereklidir diyemeyiz

imkan açısından AKLÎ bilgi

melek denilen bir şeyin var olması

olabilir, aklen muhal değildir


Melek kelimesinin kökü:

a) ”kabiliyet, güç, yetenek“ملكةb) ”elçilik görevi yapan. Allah ile yaratılanların arasında elçilik yapan “ الك

Kimine göre melekler soyut/cevher, yani ruhanî varlıktır Kimilerine göre cism-i latîfdit, nurdan yaratılmıştır (hadislerde şeytanların ateşden, melekler

nurdan, insanlar da topraktan yaratılmıştır) Meleklerin varlığı duyularla algılanma şartına bağlanamaz, aksi takdirde onca radyasyon,

sinyal, frekans, atomlar vb algılayabilir olmamız gerekirdi. Ancak duyular sınırlırdır. Herşeyi kavrayamazlar. Duyularla kavranamayan varlıklar da vardır

4mükerrem varlıklar olarak, belirli görev icraa etmeleri üzere görevlendirilmiş melekler vardır:

4 büyük melek (cebrail, azrail, mikail, israfil) Cebrâil, dört büyük melekten biridir. Allah tarafından vahiy getirmekle görevlidir. Cebrâil'e (a.s.) güvenilir ruh anlamına gelen "er-Rûhu'l-emîn" de denilmiştir: "O (Kur'an'ı) korkutuculardan olasın diye Rûhulemîn senin kalbine indirmiştir" (eş-Şuarâ 26/193-194). Bir başka âyette de ona Rûhulkudüs adı verilmiştir: "...Kur'an'ı Rabbinden hak olarak Rûhulkudüs indirmiştir" (en-Nahl 16/102). Cebrâil, meleklerin en üstünü ve en büyüğü, Allah'a en yakını olduğu için kendisine "meleklerin efendisi" anlamında seyyidü'l-melâike denilmiştir. Mîkâîl, dört büyük melekten biri olup, kâinattaki tabii olayları ve yaratıkların rızıklarını idare etmekle görevlidir. İsrâfîl, sûra üflemekle görevli melektir. İsrâfil, sûra iki kez üfleyecek, ilkinde kıyamet kopacak, ikincisinde ise tekrar diriliş meydana gelecektir. Azrâil ise, görevi ölüm sırasında canlıların ruhunu almak olduğu için "melekü'l-mevt" (ölüm meleği) adıyla anılmıştır: "De ki: Size vekil kılınan ölüm meleği canınızı alacak, sonra Rabbinize döndürüleceksiniz" (es-Secde 32/11).

Kiramen – Katibin : insanın sağında ve solunda bulunan iki meleğin adıdır. Sağdaki melek iyi iş ve davranışları, soldaki ise kötü iş ve davranışları tesbit etmekle görevlidir. Hafaza melekleri adı da verilen bu melekler kıyamet günü hesap sırasında yapılan işlere şahitlik de edeceklerdir. Kur'an'da bu melekler hakkında şöyle buyurulmuştur: "İki melek (insanın) sağında ve solunda oturarak yaptıklarınızı yazmaktadırlar. İnsan hiçbir söz söylemez ki, yanında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın" (Kaf 50/17-18), "Şunu iyi bilin ki üzerinizde bekçiler, değerli yazıcılar vardır. Onlar yapmakta olduklarınızı bilirler" (el-İnfitâr 82/10-12; ayrıca bk. ez-Zuhruf 43/80).

Hamale-i-arş : arşı taşıyan meleklerin adıdır. Kur'an'da haklarında şöyle buyurulur: "Arşı yüklenen, bir de onun çevresinde bulunanlar (melekler) Rablerini hamd ile tesbih ederler. O'na iman ederler..." (el-Mü'min 40/7; ayrıca bk. el-Hâkka 69/17).

Hafaza melekler : insan bedenini korur, insanların ölmemeleri için (bu ahirette de devam eder)

Münker ve Nekir : ölümden sonra kabirde sorgu ile görevli iki melektir. "Bilinmeyen, tanınmayan, yadırganan" anlamındaki münker ve nekir, mezardaki ölüye, hiç görmediği bir şekilde görünecekleri için bu ismi almışlardır. Bu iki melek kabirde ölülere, "Rabbin kim? Peygamberin kim? Kitabın ne?" diye sorular yöneltecekler, alacakları cevaplara göre ölüye iyi veya kötü davranacaklardır

Ahiret melekleri : Malik ve Rıdvan 1

Meleklere imanın tartışmalı konuları:1 http://www.diyanet.gov.tr/turkish/basiliyayin/weboku.asp?sayfa=29&yid=33



1) Günah işlemekten korunmak (ısmet) a) Bir melekte günah işleme kapasitesi yoktur. Ehli Sünnet ve şia; Delilleri

والحجارة اس الن وقودها نارا وأهليكم أنفسكم قوا آمنوا ذين ال ها أي ياشداد غالظ مالئكة ه عليها الل يعصون يؤمرون ال ما ويفعلون أمرهم ما

Ey İman edenler! Yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten kendinizi ve ailenizi koruyun. Onun üzerinde çok güçlü ve çok sert (acımasız) melekler vardır. Allah'ın onlara emrettiği şeyde, Allah'a asi olmazlar ve emrolundukları şeyi yaparlar..

= Ancak bu delil pek uygun değil,çünkü ayette isyan etme gücü yoktur demiyor, isyan etmezler diyor

b) Melekler günak işleyebilirler. Mu’tezile: delilleri: melekler Hz. Ademin yaratılışında Allahu tealaya soru soruyorlar (itiraz?) Bu onların da hata yapabildiklerini gösterir. Yani aslında onlarında günah işleme itiraz etme kapasiteleri var2

Melekler isteyerek ibadet ve itaat ederler

2) Tafdil meselesi: melek insanlardan daha üstün olabilir mi? 3 a) Bazi Sünniler ve Mu’tezile’ye göre: Melekler hiçbir günah işlemedikleri ve mükerrem

varlıklar oldukları için insanlardan üstündürb) Ehli Sünnet: peygamber ve salih insanlar meleklerden üstündür (selefiyye,Eşariyye)c) Tacettin es-Sübki: Kimin kimine üstün olduğu tartışması gereksizdir. Kimin kime üstün

olduğunu ancak Allah bilir

3) Meleklerin görevleriyle ilgili, özellikle Cibril A.S’ın vahiy alması meselesi: Vahiy alma ve peygambere ulaştırmanın mahiyetia) Selefiyye: Harfler ve sesle Allah’tan iştir ve aynen Resulullah’ın kalbine aktarırb) Kelamcılar: Allah Kur’anı levh-i mahfuzda yazmıştır ve cibril bunu oradan

Hz.Peygamber’e ulaştırır. Hatta mana Allah’tan, lafız Cibril’den diyen kelmacılar bile vardır

4) Meleklerin yerine tabiat kanunların konulması:a) Bazi pozitivistler bunu yaparb) mümkün değildir. Tabiat kanunları algılanabiliniyor veya kayıt altına alınabilir.

Meleklerin yerine tabiat kanunlarını yerleştirmek mümkün değildir

CİN 4

2 Bakara suresi 30.ayet: “Hani, Rabbin meleklere, “Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım” demişti. Onlar, “Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birini mi yaratacaksın? Oysa biz sana hamdederek daima seni tesbih ve takdis ediyoruz.” demişler. Allah da, “Ben sizin bilmediğinizi bilirim” demişti. ي جاعل في األرض ك للمالئكة إن وإذ قال ربي أعلم ما ال تعلمون ح بحمدك ونقدس لك قال إن خليفة قالوا أتجعل فيها من يفسد فيها ويسفك الدماء ونحن نسب3 Ehl-i Sünnet'e göre insanlar içinden seçilen peygamberler, meleklerin peygamberleri durumunda olan büyük meleklerden daha üstündür. Çünkü yüce Allah insan için "halife" tabirini kullanarak (el-Bakara 2/30) onu melekler karşısında yüceltmiş, Hz. Âdem'e secde etmeleri için meleklere emretmiş, eşya ve âlemi meleklere gösterip bunların adlarını sorduğu zaman melekler cevap verememiş, Hz. Âdem ise birer birer saymıştır (el-Bakara 2/31-34). Ayrıca meleklerin Allah'a kullukları ve hayırlı şeyleri yapmaları, iradeye bağlı olmayan hareketlerdir. Halbuki insan Allah'a kulluğunu ve iyi işleri, kendisini doğru yoldan ayıracak pek çok engeli aşarak yapar. Bütün bunlar insan cinsinin melek cinsinden üstün olduğunu gösterir. Meleklerin önde gelenleri, peygamber olmayan bütün insanlardan; takvâ sahibi müminler, şehidler, salih amel işleyenler, dinde dosdoğru hareket edenler, diğer meleklerden; diğer melekler de insanların kâfir, münafık, müşrik, inancı bozuk, amelsiz, ahlâksız olanlarından daha üstündür. http://www.diyanet.gov.tr/turkish/basiliyayin/weboku.asp?sayfa=29&yid=334 Sözlükte, "gizli ve örtülü varlık, görülmeyen şey" anlamına gelen cin, terim olarak duyu organlarıyla algılanamayan, çeşitli şekillere girebilen; ateşten yaratılmış, mânevî, ruhanî ve gizli varlıklara verilen bir addır.



“İnsan gözünün göremediği varlık, insan gözüne kapalı”

Terimsel: Allah’ın saf ateşden yarattığını ve iman etmekle mükellef kıldığını bildirdiği varlıklar. Buna rağmen onları ateşden varlıklar olarak tasavvur edemeyiz. Nasıl insan topraktan yaratılmış olmasına rağmen topraktan bir varlık olarak maddîleştirilmiyor ve tasavvur edilemiyorsa, cinlerde de öyledir.

ار ولقد خلقنا اإلنسان من صلصال من حمإ مسنون والجآن خلقناه من قبل من ن موم الس„Andolsun, biz insanı kuru bir çamurdan, şekillendirilmiş bir balçıktan yarattık. Cinleri de daha önce dumansız ateşten yaratmıştık.“ Hıcr 26-27

Cinler yaratılış itibariyle insandan daha aşağı seviyede yaratılmıştır Bizler bütün varlıkları algılayacak kapasitede değiliz, o yüzden onları duyularımızla

algılayamıyoruz=varlıkları bilimsel olarak ispatlanması mümkün değil

Cinlerin...

1) Mahiyeti: a) Mücerret Ruhlarb) Ecsâsn-ı latifedir (maddenin bir değişik formunu ifade eder)

Bünye sahibi ve bünyesiz varlıklar olarak iki gruba ayrılır2) Mükellefiyetleri: Kur’ana dayanır (İnsanlara ve cinlere Peygamber olarak gönderildiğine dair

ayetler var)- Cinler ve insalara ayrı peygamber mi yoksa aynı peygamber mi gönderildi konusu

tartışmalı- يا معشر الجن واإلنس ألم يأتكم رسل منكم يقصون عليكم آياتي

تهم الحياة وينذرونكم لقاء يومكم هذا قالوا شهدنا على أنفسنا وغرهم كانوا كافرين الدنيا وشهدوا على أنفسهم أن

‘Ey cinler ve insanlar topluluğu size ayetlerimizi anlatan ve bugüne erişeceğinizi bildirip sakındıran kendinizden olan peygamberler gelmedi mi?’ Onlar da, ‘Evet, biz kendi aleyhimizde şahitlik ederiz’ derler.”5

= Allah-u Teâlâ, bu ayette cin ve insanlara, kendilerinden peygamberler gönderdiğini bildirmiştir. Eğer ayetteki cinnî peygamberlerden kasıt, insî (insan cinsinden) peygamberler olsaydı, bunun aksini de kabul etmek lazım gelirdi. yani insanlara da, cinlerden peygamber gönderilmiş olduğunu kabul etmek lazım gelirdi. Bu ise doğru değildir. Zira insanlara hiçbir cin peygamber gelmemiştir Öyle ise, cinlere de insanlardan peygamber gönderilmiş olduğunu kabul edemeyiz. Ve bu mütalaanın neticesi olarak, cinlere kendi cinslerinden peygamberler gönderildiğini kabul etmemiz lazım gelir.

Cumhura (alimlerin çoğunluğuna) göre ise, cinlerin kendilerinden peygamberleri yoktur. Yukarıda geçen ayeti şöyle izah ederler: “İnsanların peygamberleri Allah tarafından gönderilmiştir. Cinnî peygamberlere gelince, Allah-u Teâlâ onları yeryüzüne dağıttı. Böylece insan peygamberlerin sözlerini işitme fırsatı buldular ve kendi kavimlerine bunu tebliğ ettiler.”

5 EN’AM 130



- Ben cinleri ve insanları, ancak bana„ وما خلقت الجن واإلنس إال ليعبدونkulluk etsinler diye yarattım.“6

3) Cin-İnsan ilişkisi: - العزاءم علم- الخواص علم- Cinler insanları görür, bu Kur’an’da sabittir, ancak insanların cinleri görebileceğine dair

bir bilgi yok, hatta (aslında) insanlar cinleri göremez (=Mu’tezile “ insanlar cinleri asla göremez”). Peygamber olmayan biri ancak temessüh etmiş bir cini görebilir. İmam Şafii der ki: “Cin gördüğünü iddia eden kişiye ceza verin” - böyle birşey mümkün değildir anlamında demiştir bunu

- Cinlerin insanları etkileme olasılığı: cinler insanlar üzerinde etkilemede bulunma imkanına sahiptir= vesvese şeklinde olur bu. Birtakım telkinlerde bulunabiliyorlar (ayetle sabit). Muska ve belirli duaları boynuna asmak ve onlardan medet umma eski Hint ve şaman kültürlerinden bize intikal etmiştir. Dinimizde bunların yeri yoktur!

- Sihir: Mu’tezile’ye göre böyle birşey yoktur. Sihir insanı etkisi altına almak demektir.- Cinlerin belirli ışınları olduğunu, aslında enerji veya mikrop/bakteri oldukları iddiası

doğru değildir. Cinler mükellef varlıklar oldukları için bilinçlidirler

4) Ahiretteki durumları: - Cinlerin durumuda insanlarınki gibi, onlardan da cennet veya cehenneme girecek olanlar

var

Şeytan: 7 6 51 / ZÂRİYÂT - 56 ,Şeytan”, sözlük anlamı olarak “Hakk’tan uzak olan” demektir. Kavram olarak ise, “hakka ve akla aykırı hareket eden her türlü kişi شيطان“ 7güç ve kurumun ortak ve karakteristik adı”dır.Şeytanın kimler ve neler olabileceği, bunların özellikleri, nitelikleri, alâmet-i farikaları (ayırt edilecek özellikleri) Kur’an’da detaylı olarak mevcuttur.


CİN bilinmez

MELEKbilinmez


“düşmanlık, azgınlık,kıskançlık yapan varlık”

Kur’an’da türevleriyle birlikte 88 defa defa zikredilir İblisin melek sûretinde olduğu bile söylenir

إال وإذ قلنا للمالئكة اسجدوا آلدم فسجدوا أبىإبليس

„Hani meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik de, İblis’ten başka melekler hemen saygı ile eğilmişler; İblis bundan kaçınmıştı.”8

= buradaki إال إبليس munkatı mı, yoksa muttasıl mı bilinmiyor9

“Allah’ın emrine karşı gelen bir melek düşünülemez, o yüzden Şeytan (İblis) melek türünden değildi” dememiz daha uygundur

Cinlerin mahiyeti tam malum değildir. Ateşten yaratılmıştır:

ار وخلقته من تسجد إذ أمرتك قال أنا خير منه خلقتني من ن قال ما منعك أالطين

„Allah, “Sana emrettiğim zaman seni saygı ile eğilmekten ne alıkoydu?” dedi. (O da) “Ben ondan hayırlıyım. Çünkü beni ateşten yarattın. Onu ise çamurdan yarattın” dedi.“10

Şeytanu yaratmak insan hürriyetini sınırlayıcı mıdır? Allah kötülüğe çağıran bir varlık (varlıklar) yaratır mı?

“Evet, adalet gereği insanlar arasında da iyiliğe ve kötülüğe davet eden var. İnsan mükafatı hak edebilmesi için imtihan edilmesi lazım!”

Ahiret inancı

Allah’a inanan Ahiret’e de inanır Akıl gayba dair pek bir şey söyleyemez Ahiret alemi mümkündür Vesail değişebilir ama Mesail değişmez Ahiret alemin gerekliliği: Hayatın ve varoluşun anlam açısından gereklidir Evren ve alem yaratılmış mıdır: Bir defa yaratılmışsa ikinci defa da yaratılabilir

- Hakikatin ortaya çıkabilmesi ve herkesçe tasdik edilmesi açısından - Evrensel ahlak ilkelerinin uygulanması (muhtaç olanlarıda gözetmeki dürüstiahlaklı

yaşamak)-ahlak esasları aynı zamanda itikadî esaslarımızdır

İnanç ve davranışlara karşılıklarının verilmesi açısından Ahirete inanmak rasyoneldir- inanmakla kaybedecek bir şeyin yok- inanmazsan çok kaybedecek şeyin var. = irrasyoneldir!

Kiyamet ve Alametleri İnancı: 11 8 20 / TÂHÂ - 1169 İbn Kesîr tefsiri: İlla lafzı yani ابليس bu istisna nın iki manası vardır. Birincisi istisnai i muttasıl ikincisi ise istisna i munkati'tir. Burada االistisnai munkati' vardır. Hazin tefsirine göre de sahih rivayete göre şeytan meleklerdendi. Ama ne zaman ki Adem'e secde etmeyince işte o zaman cinlere dönüştü.10 7 / A'RÂF - 1211 http://yusufsevkiyavuz.com/?p=88


http://yusufsevkiyavuz.com/?p=88


الساعة / يوم القيامة 12 يوم

Ahirete iman inacının ilk ayağı: Kozmik düzenin altüst olacığıdır ‘Kozmolojik düzenin bozulmasından önce meydana gelecek olan ve bu sürecin jeolojik zaman

ölçüsüyle yaklaştığına işaret eden belirtiler’ Kıyamet alametler Kur’anda EŞRÂT olarak geçer: اشراطالساعة “Kur’ân ı Kerîm’de ‘’kıyametin kopma zamanı'’ anlamında kırk yerde geçen sâat kelimesinin

yer aldığı âyetlerde kıyametin mutlaka vuku bulacağı belirtilir. Onun kopuş zamanı yaklaşmış ve alâmetleri ortaya çıkmıştır. Ansızın gerçekleşecek olan kıyametin kopuş zamanına ait bilgi Allah nezdindedir, dünyadaki davranışlarının karşılığını görmeleri için bunun zamanı insanlardan gizlenmiştir. Kur’an’da kıyamet alâmetlerinin nelerden ibaret olduğuna dair bilgi verilmemiş, sadece Ye’cûc ve Me’cûc’ün gelişinden (el-Enbiyâ 21/96), dâbbetü’l-arzın çıkışından (en-Neml 27/82), göğün insanları saracak bir duman (duhân) yayacağından (ed-Duhân 44/11-12) ve ayın yarılacağından (el-Kamer 54/1) bahsedilmiştir(...)”13

Âhir zaman peygamberi ve son nebî olması dolayısıyla kıyamete yakın bir zaman diliminde gönderildiğini açıklayan Resûl i Ekrem’in 14kıyamet alâmeti olarak zikrettiği rivayet edilen olayların başlıcaları şunlardır: - İlmin ortadan kalkıp cehaletin yerleşmesi- sarhoşluk veren içkilerin yaygınlaşması- zinanın alenî hale gelmesi,- köle kadının efendisini doğurması, - çobanların zenginleşerek bina yapmakta yarışması,- zekât verilecek kimse bulunamayacak kadar servetin çoğalması,- aynı davayı güden iki büyük topluluğun birbiriyle savaşması, - adam öldürme olaylarının ve fitnelerin fazlalaşması- insanların hayatlarından bıkarak ölülere gıpta etmesi, - Allah’ın elçisi olduğunu iddia eden otuza yakın yalancı deccâlin türemesi, - yeryüzünde Allah veya lâ ilâhe illallah diyen bir kimsenin kalmaması, - Ye’cûc ve Me’cûc Seddi’nin açılması, - depremlerin sıklaşması, güneşin batıdan doğması, - dâbbetü’l-arzın zuhur etmesi, - ...15

Hadislerde belirtildiğine göre kıyametin kopuşu ansızın vuku bulacak, bu sırada alışveriş yapanlar işlerini bitiremeden, yemek yiyenler lokmasını ağzına götüremeden, havuz yaptıran kişi havuzuna giremeden ve devesinin sütünü sağan kimse bunu misafirine ikram edemeden kıyamet kopacaktır 16

İlk alamet Hz. Peygamberin gönderilmesidir. Ahir zaman Peygamberidir

Kıyamet alametlerine dair ayetler:

12 Kur'ân-ı Kerim'de kıyâmet anlamına gelen başka ifâdeler de vardır. Bunlardan "yevmu'l kıyamet" (kıyamet günü) 70, "âhiret" 26, "ğâşiye" 2, "saat" 42, "hâkka" 2, "kâri'a" 4, kulakları sağır eden gürültü anlamına gelen "sâhha" bir ve dönülüp gidilecek yer anlamına gelen "me'âd" bir, herkesi ve herşeyi kuşatacak büyük felâket anlamına gelen "et-tâmmetu'l-kübrâ" bir, ansızın kopacak olan kıyamet anlamına gelen "vâkıa" bir yerde olmak üzere toplam yüz elli ayrı yerde geçmektedir.13 http://yusufsevkiyavuz.com/?p=88 14 Buhârî, ‘’Talâk'’, 25, ‘’Rikak'’, 39; Müslim, ‘’Fiten'’, 132-13515 Buhârî, ‘’Fiten'’, 4-5, 22, 24, ‘’.Itk'’, 8, ‘’Cihâd'’, 95, ‘’Nikâh'’, 110; Müslim, ‘’.İlim'’, 8-10; İbn Mâce,’Fiten'’, 25-36; Tirmizî, ’Fiten'’, 35, 42-43 16 (Buhârî, ‘’Fiten'’, 25).


http://yusufsevkiyavuz.com/?p=88


i. ماء بدخانفارتقب Göğün açık bir duman getireceği günü„ مبينيوم تأتي السbekle.“17

- Hatta bazı hadislere göre Hz. Peygamber duman gördüğünde, acaba bu kıyamet alameti olan duman mıdır diye sormuştur.

ii. Dabbetü’l arz: - ة من األرضوإذا وقع القول عليهم اس أخرجنا لهم داب مهم أن الن تكل

كانوا بآياتنا ال يوقنون„(Kıyametin kopacağına dair) o söz başlarına gelince, onlar için yerden kendilerine bir dâbbe (canlı bir yaratık) çıkarırız. O, onlara insanların âyetlerimize kesin olarak inanmadıklarını söyler.“18

iii. Ye’cüc ile Me’cüc: - ى إذا فتحت يأجوج ومأجوج وهم من كل حدب ينسلون حت„Nihayet Ye’cüc ve Me’cüc’ün önü açıldığı zaman her tepeden akın ederler.”19

- Bazı alimlerce Zülkarneyn döneminde çıkmıştır ve sed arkasına atılmıştır. Ehli Kitaba göre Armageddon savaşına delalet eder.

iv. Bunların haricinde Kuran Kıyamet alametleriyle ilgili pek bilgi vermemektedir. ANSIZIN (Ba’teten) geleceğini zikreder.

- İşte o gün o vâkıa vukua gelmiştir“20„ فيومئذ وقعت الواقعة

- اعة أن تأتيهم وهم ال يشعرونبغتةهل ينظرون إال الس„Onlar (bu tavırlarıyla) ancak, kıyamet gününün kendilerine ansızın gelmesini beklemektedirler, hâlbuki bunun farkında değillerdir.”21

BÜYÜK ALAMETLER:

a) Deccalın çıkışı: - Deccal= bir gözü kör olan anlamındadır. Kendine birtakım uluhiyyetlikler atfedilen

yaratık olarak tasavvur ediliyor. Kur’an deccal ile ilgili kavram geçmiyor- Hadislerde mevcut:

a1) dilediğini öldüren ve dirilten varlık. Hatta bazı rivayetlerde Kızıl Deniz’de bir adada zincire bağlı ve kıyamete yakın o zincirden kurtulacak. (bilimsel olarak bu mümkün değil. Böyle bir ada ve o adada böyle bir yaratığa rastlanılmadı. Hz. Peygamber’in söylediği birşey blimle çatışmaz a2) Deccalûn: insanları Allah yolundan alıkoyup kötülüğe itenlere Deccâlûn denir.

b) Mehdi’nin çıkışı: - Bu konu hakkında çelişkili görüşler var. Buhari ve Müslimin bu konu hakkında herhangi

bir rivayeti yoktur- Şia’ya göre: Muhammed b. Hasan el ASKERÎ (el mehdi el Muntazar-12.imam)- Sünni’lere gore: Muhammed b. Abdullah el Haşimî- Hadislerin tedvininden daha sonra islam aleminde, hem sünnî hemde şii dünyasında

Mehdi inancı çıkmıştır. 20.yüzyılın başından itibaren bu görüş zedelenmeye başlamıştır. Bu inancın sağlam/sahij temeller üzerine oturmadığı söylenir, dolayısıyla iki görüş vardır:

b1) Mehdiyle ilgili ayetler vardır, zahiri olarak (hayrın alameti)

17 44 / DUHÂN - 1018 27 / NEML - 8219 21 / ENBİYÂ - 9620 Hakka 1521 43 / ZUHRÛF - 66



b2) Bu rivayetler sahih hadisler değildir. Şiilikten ortaya çıkmış bir inançtır

İlk mehdi rivayeti KİTÂB-U SÜLEYM BİN KAYS قيس الهاللي بن سليم كتاب kitabındadır. Bu zaat tabiindendir. Kendisi Şii’dir.Onun iddiasına gore Hz. Ebu Bekir ile Ömer zamanında gerçek din yaşanmamıştır. Kendisinin doğru dini tespit edi EBAN BİN EBU AYYAŞ’a (138) teslim ettiğini söyler.

Mehdi olduğu Kabul edilen (inanılan) ilk kişi: MUHAMMED İBNÜ’L HANEFİYYE. Onun takipcileri, o öldükten sonra onun tekrar gelip düşmanlarından intikam alacağını savunmuşlardır. Daha sonra bu görüş MUHAMMED BİN HASAN EL ASKERİYE’ye intikal etmiş. Şia onun mehdi olduğunu ileri sürmüştür. Daha sonra bu Sünnilerce MUHAMMED b. ABDULLAh el Haşimi olarak değiştirilmiş ve kaynaklara geçmiştir

Kitab-I Muakked’in İŞAYA bölümünde Mehdinin (İsanın) geleceği bildirilimiştir. YANİ BİZE GELEN İLK MEHDİ RİVAYETİ HIRİSTİYANLARDAN GELMİŞTİR... O müjdeci ki, esenlik duyuruyor. İyilik müjdesi getiriyor, kurtuluş haberi veriyor... (Yeşaya, 52:7)22

c) Nuzul-u İsa: - Kur’an’da Hz İsa’nın babasız dünyaya geldiği, beşikteyken konuşmaya başladığı bir

Peygamber olarak zikredilir23. Ancak onun ölmeyip semaya kaldırıldığı hakkında net bir görüş yoktur alimler arasında. Bu konudaki ayet müteşabih ayettir.

C1) Allah katına ruh ile olur. Ancak bazı alimler ruh ile bedenle çıkar demiştir. Ölüm yok etmek demektir, o yok olmadı, Allah ruhunu kendi katına almıştır… (diyen alimler var)

ا قتلنا المسيح عيسى ابن مريم رسول الله وما قتلوه وما صلبوهوقولهم إن ه لهم ولكن شب ذين اختلفوا فيه لفي شك منه ما لهم به من علم إال وإن ال

باع الظن وما قتلوه يقيناات„Bir de «Biz Allah'ın peygamberi Meryem oğlu İsa Mesih'i öldürdük» demeleridir. Oysa onu ne öldürdüler, ne de astılar. Fakat öldürdükleri kimse, onlara İsa gibi gösterildi. Onun hakkında anlaşmazlığa düşenler, ondan yana tam bir kuşku içindedirler. O hususta bir bilgileri yoktur. Sadece zanna uyuyorlar. Onu kesinlikle öldürmediler.“24

فعه الله إليه وكان الله عزيزا حكيما بل ر„Fakat Allah onu kendisine yükseltmiştir. Allah, üstün ve güçlüdür, hüküm ve hikmet sahibidir“25

22 7 Dağları aşıp gelen müjdecinin ayakları ne güzeldir!O müjdeci ki, esenlik duyuruyor.İyilik müjdesi getiriyor, kurtuluş haberi veriyor.Siyon

halkına, ‹‹Tanrınız egemenlik sürüyor!›› diye ilan ediyor. 13 Bakın, kulum başarılı olacak;Üstün olacak, el üstünde tutulup alabildiğine yüceltilecek. 14 Birçokları onun karşısında dehşete düşüyor;Biçimi, görünüşü öyle bozuldu ki,İnsana benzer yanı kalmadı; 15 Pek çok ulus ona şaşacak,Onun önünde kralların ağızları kapanacak.Çünkü kendilerine anlatılmamış olanı görecek,Duymadıklarını anlayacaklar.

م 23 ك بروح القدس تكل دت إذ قال الله يا عيسى ابن مريم اذكر نعمتي عليك وعلى والدتك إذ أيوراة واإلنجيل وإذ تخلق من الطين متك الكتاب والحكمة والت اس في المهد وكهال وإذ عل النكهيئة الطير بإذني فتنفخ فيها فتكون طيرا بإذني وتبرئ األكمه واألبرص بإذني وإذ تخرج ذين كفروا منهم إن هذا نات فقال ال الموتى بإذني وإذ كففت بني إسرائيل عنك إذ جئتهم بالبي سحر مبين إال„O gün Allah, şöyle diyecek: “Ey Meryem oğlu İsa! Senin üzerindeki ve annen üzerindeki nimetimi düşün. Hani, seni Ruhu’l-Kudüs (Cebrail) ile desteklemiştim. Beşikte iken de, yetişkin iken de insanlara konuşuyordun. Hani, sana kitabı, hikmeti, Tevrat’ı, İncil’i de öğretmiştim. Hani iznimle çamurdan kuş şekline benzer bir şey yapıyordun da içine üflüyordun, benim iznimle hemen bir kuş oluyordu. Yine benim iznimle doğuştan körü ve alacalıyı iyileştiriyordun. Hani benim iznimle ölüleri de (hayata) çıkarıyordun. Hani sen, İsrailoğullarına açık mucizeler getirdiğin zaman, ben seni onlardan kurtarmıştım da onlardan inkâr edenler, “Bu, ancak açık bir büyüdür” demişlerdi.“ 5 / MÂİDE - 11024 4 / NİSÂ - 15725 4/NİSA-158


http://scripturetext.com/isaiah/52-15.htm




C2) Kur’anda Hz. İsa’nın kesin olarak öldüğü belirtilmekte (diyen alimlerde var)

ي متوفيكإذ قال الله يا عيسى ذين كفروا إن ورافعك إلي ومطهرك من الذين كفروا إلى يوم القيامة ثم إلي مرجعكم بعوك فوق ال ذين ات وجاعل الفأحكم بينكم فيما كنتم فيه تختلفون

„Hani Allah şöyle buyurmuştu: “Ey İsa! Şüphesiz, senin hayatına ben son vereceğim. Seni kendime yükselteceğim. Seni inkâr edenlerden kurtararak temizleyeceğim ve sana uyanları kıyamete kadar küfre sapanların üstünde tutacağım. Sonra dönüşünüz yalnızca banadır. Ayrılığa düştüğünüz şeyler hakkında aranızda ben hükmedeceğim.”26

كم وكنت عليهم شهيدا ما ي ورب ما أمرتني به أن اعبدوا الله رب ما قلت لهم إالقيب عليهم وأنت على كل شيء شهيدتوفيتنيدمت فيهم فلما كنت أنت الر

“Ben onlara, sadece bana emrettiğin şeyi söyledim: Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allah’a kulluk edin (dedim.) Aralarında bulunduğum sürece onlara şahit (ve örnek) idim. Ama beni içlerinden aldığında, artık üzerlerine gözetleyici yalnız sen oldun. Sen, her şeye hakkıyla şahitsin.”27

- Yusuf Şevki Yavuz: „Hz. Peygamber son peygamberdir, daha Hz. İsa neden gelsin ki? Zaten onunda görevi hz. Muhammed’i müjdelemekti. Bu konuda ehl-i kitapdan etkilenme çok büyüktür.

Genel olarak Nuzul-u İsa hakkındaki görüşler:i. Ölmemiştiri tekrar gelecektir, Mehdi ile birlikte

ii. Ölmüştüriii. Ruhaniyyeti yeryüzünde zuhur edecektiriv. Hindistan civarında ölmüştür. Gulam Ahmet Kadiyyani gelecek ve insanlığı kurtaracaktır

Berzah Alemi İnancı

Sözlükte: “iki şey arasındaki engel” demek. Terimsel: “ölümle başlayıp yeniden diriltmeye, yani BA’S’a kadar sürecek olan ara dönem, dünya ile âhiret arasındaki âlem- kabir hayatı. Berzah kelimesi Kur’an’da 3 yerde geçer:

a. Furkan 25/53:

- 1جاج رات وهذا ملح أ و الذي مرج البحرين هذا عذب ف1 وه1ما ورابرزخوجعل بينه1 حج1 ا وحجرا م

“Birinin suyu tatlı ve susuzluğu giderici, diğerininki tuzlu ve acı iki denizi salıveren ve aralarına bir engel, aşılmaz bir sınır koyan O'dur.”

b. Rahman 55/19-20:

- ما ال يبغيانبرزخمرج البحرين يلتقيان بينه1(Suları acı ve tatlı olan) iki denizi salıvermiştir; birbirine kavuşuyorlar. (Fakat) aralarında bir engel vardır, birbirine geçip karışmıyorlar.

c. Mü’minûn 23/99-100:

26 3 / ÂLİ İMRÂN - 5527 5 / MÂİDE - 117



- لعلي أعمل1 حتى إذا جاء أحده1م1 الموت1 قال رب ارجع1ونو قائل1ها ومن ورائهم صالحا فيما تركت1 كال إنها كلمة ه1

إلى يوم ي1بعث1ونبرزخ“Nihayet onlardan birine ölüm gelince, “Rabbim! Beni dünyaya geri gönderiniz ki, terk ettiğim dünyada salih bir amel yapayım” der. Hayır! Bu, sadece onun söylediği (boş) bir sözden ibarettir. Onların arkasında, tekrar dirilecekleri güne kadar (devam edecek, dönmelerine engel) bir perde (berzah) vardır.”

Ölüm denildiği zaman insanın varlığı hakkında sorunlar ortaya çıkıyor

i. İlk defa kelam ilmini başlatan Cehm b. Safvan’ın görüşü : “İnsan sadece biyolojik canlı demektir, ona ait ayrı bir gayri cismanî şey- ruh- yoktur.” Yani insanın ölmesi ile biyolojik hayatının sona ermesidir.

ii. Ulemanın ekseriyeti (ve Şia) ‘nın görüşü : “insan ruh ve bedenden teşekküldür. Hayat bulması nasıl ruhun bedene üflenmesiyle oluyorsa, ölmesi de ruhun bedenden çıkması KABZ ile olur” قبضالروح

İnsanın ilk metafizik tecrübesi ölümdür. Kur’an’da buna dair birçok ayet vardır. “Kur’an’da Ruh ve Nefs kullanılır. Bu bakımdan ruhu inkar etmek zor birşeydir...”

DİA RUH Maddesi:

RUH= “İnsanın hayatiyetini sağlayan, idrak edici ve bilici unsuru” . Yani canlılarda hayatı sağlayan unsurdur.

Dini literatürde ruh ve bedeni aynı anlamda kullananlar bulunudğu gibi nefs ve ruh arasında fark gözetenlerde var

Bazılarına göre Ruh...a) biyolojik canlılık b) Algılayan ve bilen, insanın özünü teşkil eden

...Nefs...-algılayan ve bilen, insanın özü

Nefs ateş ve toprak kaynaklı, ruh ise nurânî diyenler var Nefis insanın ruh ve beden bütünlüğünü ifade eder, ruh bu manada kullanılmaz Kur’an’da ruh kelimesi 21 defa geçer, “ruhu’l kudus” ve “ruhu’l emin” olarak zikredilir

17:85]Bir de sana ruhtan soruyorlar. De ki: "Ruh Rabbimin emrindendir. Size ise pek az bilgi verilmiştir."

قل½يال اال العلم من ااوت½½يتم وم ى رب½½½½½ امر من وح الر قل وح الر عن ��ل��ويسپلونك ��ل �� ل 78:38]

Ruh'un (Cebrail'in) ve meleklerin saf saf kıyama duracakları gün, Rahman'ın izin verdiğinden başka hiç kimse konuşamaz; o da doğruyu konuşacaktır. ال صفا والملئكة وح الر يقوم يوم

صوابا وقال حمن الر له اذن من اال مون يتكل 32:9]

Sonra onu düzenli bir şekle sokup, içine kendi ruhundan (kendi sıfatlarından bir miktarcık aksettiren bir program) üfledi (yükledi) ve sizin için işitmeyi, o görmeleri ve gönülleri yaptı. Siz çok az şükrediyorsunuz! ن� رو ر� ش ن� ن�ا ل�ا ل�ي ن� ن� ن� پ� �ش �ن �ش نوا ن ن!ا ش" �ن �ش نوا ن# ش$ ن�% ال ر' ر� نل ن) ن( ن* نو ل+ پ, ر و ش- پ� پ+ ل�ي ن. ن/ ن0 نو ر+ و�2ی ن4 ن�' ر5



Ölümle ilgili görüşler:

(1) Ruhun varlığı ve yolculuğu (2)Amellerin hâtimeye göre değer kazanması : انما االعمال نالخواتم

- Son nefeste nasıl gidersen, öyle muamele görürsün. = “bu görüş aslında Allah’ın adaletine uymuyor gibi. İnsan iradeliyken verdiği kararlardan sorumlu tutulabilir!” 28

- İmanı ye’s, son anda iman bir fayda vermez. Bundan yola çıkarak amellerin hâtimeye göre değer kazanması konusu tartışmalıdır.

- Kur’an’da ye’s ve be’s29 anında iman kabul değildir(3) Kabir sorgusu:

- Ehl-i sünnet (+Şia ve bir kısım Mu’tezile alimi): Berzah alemi ve sorgu haktır! Onarın delilleri:a) يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت في الحياة الدنيا وفي

اآلخرة ويضل الله الظالمين ويفعل الله ما يشاء“Allah Teâlâ sağlam sözle iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sapasağlam tutar. Zalimleri ise Allah saptırır. Allah dilediğini yapar.” İbrahim 27

-Bu ayetin kabir sorgusuna delalet ettiğini ileri sürerlerb) Hadisler: Buhari ve Müslüm gibi hadis mecmualarında yer

alan rivayetlerde kabir sorgusundan bahsedilir

- Cehmî, Mu’tezike ve birkaç Sünniler (yeni sünniler): kabir sorgusunu kabul etmezler. Ayet açık değil, hadislerle de inanç inşaa edilmez. Ayrıca “biz baktığımızda kabirde ses yok” derler. Zaten bu görüşü savunanlar Ruh’un varlığını da inkar edenlerdir. Berzah aleminide kabul etmezler zaten

(4) Kabi azabı ve nimeti:A) Kabir azabı ve nimeti yoktur. İnsan maddîdir, öldükten sonra bu maddi hayatı sona

erer. وما يستوي األحياء وال األموات1 إن الله ي1سمع1 من يشاء(1

ب1ور وما أنت بم1سمع من في الق1„Dirilerle ölüler de bir değildir. Doğrusu Allah, dilediği kimseye işittirir. Sen, kabirlerde olanlara işittiremezsin.“ FÂTIR 35/22.2) رقدناقال1وا يا ويلنا حمن1 من بعثنا من م هذا ما وعد الر

رسل1ون وصدق الم1„Şöyle derler: “Vay başımıza gelene! Kim bizi diriltip mezarımızdan çıkardı? Bu, Rahman’ın vaad ettiği şeydir. Peygamberler doğru söylemişler.” Yasin 52

= her iki ayette kabir azabın bulunmadığına delalet etmiyor. İlk ayet metaforiktir, sapmış kimselere Kur’an istediğin oku, onlar anlamaz… bu benzetme manasındadır. İşittirmek demek, cevap almak demek. Yani ölüyle diyaloğa girmek mümkün değildir. Bu anlama gelir. İkinci ayet: aslında مرقد aslında bu kabir azabın var olduğuna delalet eder.

B) Sünnî ve Mu’tezilî alimler (+Şia)- Berzah aleminde sorgu ve nimet vardır. Hem ruhî hem maddîdir

28 Yusuv Şevki Yavuz29 şiddet anında


http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=1937&idto=1937&bk_no=48&ID=1365#docu



C) Aslında ikinci görüş ikiye ayrılır …

„Kilise babaların cesedleri çürümediği olur, şehitlerin bedeni çürümez demek ne kadar doğru… Peygamberin mekikleri çürümüştür“ Yusuf Şevki Yavuz

Siccîn kelimesi, “Sicn” kökünden gelir ki, daracık yer, zindan, hapis anlamındadır.(krş. Taberî, İbn Kesir, Razî, ilgili ayetlerin tefsiri). Bu anlamıyla, Siccîn, kâfirlerin ruhlarının bulunduğu yer kürenin yedi kat aşağısında bulunan bir zindandır.(a.g.y).

Abdullah b. Abbas, Kâb. B. Ahbar, Üsame b. Zeyd ve Mücahid’e göre, “İlliyyun”, yedinci göktür ve cennetlik olanların ruhları da oradadır. (bk. Taberî, İbn Kesir, Râzî, ilgili ayetlerin tefsiri). Yine Kâb ve İbn Abbas’tan gelen diğer bir rivayete göre, müminlerin ruhu Arşın yanındadır. Başka bir rivayette cennettedir.(a.g.y).

„ölülere dualar yapılır, bunda bir sorun yoktur. Sahabe Peygambere sormadan Kur’an bile okumuştur. Kur’an’da bir duadır, iyi bir iştir. Ölüyle diri arasında irtibat kesilmiştir. Rüya istisnadır ama. Rüyada görülür… Bunun haricinde ne ölü diriyi, ne diri ölüyü görür. Okunan Kur’an duanın kabulüne bir vesiledir.“ 30 O yüzden okunur, o bakımdan faydası dokunur. Dua ile birlikte Kur’an okumanın bir faydası olur. Ölüyle kendi yaptiği ameller, 3 grup ve kendisine dua edenlerin duası işe yarar, faydalanılır. "İnsanoğlu öldüğü zaman, bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu üç şey bundan müstesnadır: Sadaka-i câriye, istifade edilen ilim, kendisine dua eden hayırlı evlat."Mevlüt, bizim millette yaygın olan adettir. Kendisi Kur’an okumayı bilmez ama okutur… . Kur’an bir ölüler kitabı değil diriler kitabıdır. Kabirlerden geçince Fatiha ve ihlas okumada bir sakınca yoktur.

BA’SU BA’DEL MEVT الموت بحد البعث- İslamın temel inanışlarındandır ölümden sonra tekrar diriliş- Kur’an + Sünnet + alimleri icmalarıyla sabittir. Ancak İslam Filozofları kabul etmezler.

Ölü ölmüş, beden çürümüştür. Madumun dirilmesi de mümkün değildir.- Ayetlerde yeniden diriliş hem ruh hem de bedenle olacağına dair işaretler vardır.

Kıyamet gününe zaten HURUÇ denir, yani kabirden çıkmak. Bu Kur’an’da kıyasla açıklanır. İlk defa yaratan bunu ikinci defa da yapar!

أأنتم أشد خلقا أم السماء- „Vücut çürüse de insanın molekülü topraktadır. Tıpkı bir tohum gibi, tekrar

filizlenmesi mümkündür“31

30 Yusuf Şevki Yavuz31 Yusuf Şevki Yavuz


hem maddî hem ruhî

د{1و{ا{ و{ع{ش{ي{ا{ و{ي{و{م{ و{ن{ ع{ل{ي{ه{ا{ غ{1 ا{ل{ن{ا{ر{1 ي{1ع{ر{ض{1د{ ا{ع{ة{1 أ{د{خ{ل{1و{ا{ آ{ل{ ف{ر{ع{و{ن{ أ{ش{ و{م{1 ا{ل{س{ ت{ق{1 ا{ل{ع{ذ{ا{ب{bu ayet hem maddi hem de manevî/ruhî olduğuna delalet eder

ب{ر{ ي{ا{ أ{ي{ه{ا{ ا{ل{ذ{ي{ن{ آ{م{ن{1و{ا{ ا{س{ت{ع{ي{ن{1و{ا{ ب{ا{ل{ص{ا{ب{ر{ي{ن{ ال{ة{ إ{ن{ ا{ل{ل{ه{ م{ع{ ا{ل{ص{ و{ا{ل{ص{

و{ل{1و{ا{ ل{م{ن{ ي{1ق{ت{ل{1 ف{ي{ س{ب{ي{ل{ ا{ل{ل{ه{ و{ال{ ت{ق{1و{ن{ ر{1 ع{1 أ{م{و{ا{ت{ ب{ل{ أ{ح{ي{ا{ء{ و{ل{ك{ن{ ال{ ت{ش{birçok hadiste buna dair deliller vardır

sadece manevî/ruhî

Selefiyyenin savunduğu görüşe göre sadece manevî/rûhîdir .



- İslam alemlerine göre: Ölümden sonra dirilişin ruh ve bedenle olacaktır. Bu alimlerin büyük çoğunluğuna göre kabul görmüştür

Ba’s hakkında tartışmalı konular:I. Aynî ile iade:

II. Misli ile iade :Bu dünyada bile mislî bedenle yaşarız. Her an farklılaşma oluyor

= Kelamcılar ECZAİ ASLİYYE ile cevap vermiştir. Yani insan vücuduna ait olan esasî parçalar yaratılacaktır. İnsan Möleküllerinden tekrar yaratılacaktır. Allah her şeyi yeniden yaratacaktır. Acbu’z zeneb buna delalet eder. Yani Moleküllerdeki genetik şifrelerden tekrar yaratılacaktır insan

DİA: Acbu’z zeneb, Ruh ve Ba’s

HAŞİR İNANCI:

Haşr= kelimesi doğrudan Kur’an’da geçmektir - ون 1م في األرض وإليه ت1حشر1 و الذي ذرأك ل ه1 ق1- "Kendi yaratılışını unutup,çürümüş kemikleri kim diriltecek? Diyerek bize misâl

vermeye kalkar. De ki; onları ilk defa yaratan diriltecektir. O, her türlü yaratmayı bilendir" (Yâsîn,, 36/78, 79).

"Allah'ın rahmetinin eserlerine bir bak, yeryüzünü ölümden sonra nasıl diriltiyor. Şüphesiz ölüleri O diriltir. O herşeye kâdirdir" (er-Rûm, 30/50).

bu konuyla ilgili birçok hadis vardır (muhtelif hadisler mevcuttur). Çıplak olarak Allah’ın huzuruna çıkma meselesi tartışmalıdır

Haşr:a) hayvanların haşrı:

- 32وإذا الوحوش حشرت

- Bir başka grup alimlere göre bu ayet yorumlanması gerekir- „Hayvanlar mükellef değildir, haşrolunmaları nasıl olsun“ diyenler de var

b) Haşrın keyfiyyeti: cismanî olupr olmayacağı yönünde… - Kelamcılar ve filozoflar bu konuda ihtilaf göstermiştir. Kelamcılara göre cismanî,

filozoflara göre tamamen mecazidir , ruhanî olacaktır- Selefiyyeye Allah’a mekan izafe eder

HİSAB İNANCI: (hesap inancı)

Kur’an’ı Kerim‘de ahiret günü için kullanılan bir isimde | الفصل يوم الحساب يوم Kelamcılar arasında ayet ve hadislerle sabit olduğu için HESAB iinacına ınanmak farzdır (Şia ve

bazi Mu’tezile harici herkes kabul eder bunu. Şia ve bazi mu’tezile’ye göre bu mecazidir Hadis: “Muhakkak ki Allah, ümmetimden 70.000 kişiyi hesaba çekilmeden cennete

koyacağına dair bana söz verdi.” = bu hadis mecazidir, yani hesap kolaylaştırılacak anlamında…

طنا في الكتاب 32 ة في األرض وال طائر يطير بجناحيه إال أمم أمثالكم ما فر أي جمعت كما قال تعالى" وما من دابى الذباب اس يحشر كل شيء حت من شيء ثم إلى ربهم يحشرون " قال ابن عب



Hesaba konu olan husular:

1) Düşünceler: ayette, kulağımiz, gözümüz ve kalblerimiz (düşüncelerimiz) yaptıklarımızdan sorumludur/mesuldur

2) Ameller: nasıl olacak, hesaba çekme neyle olacak?

a) Kita bile: insanlara saü, sol veya arkadan verilecek. - حسيبا عليك اليوم بنفسك كفى كتابك Oku kitabını! Bugün" اقرأ

hesap sorucu olarak sana nefsin yeter" denilecektir.“ Isra 14A1) ashabu’l yemin: اصحاب اليمين A2) ashabu’ş şimal : اصحاب الشمال

- Kiramen Katibin’in yazdığı kitaplar- Bazıların agöre gerçek manada kitap değildir- وك1ل إنسان ألزمناه1 طائره1 في ع1ن1قه ون1خرج1 له1 يوم القيامة كتابا يلقاه1

ورا Her insanın amelini boynuna yükledik. Kıyamet günü„ منش1kendisine, açılmış olarak karşılaşacağı bir kitap çıkaracağız.“ İsra 13

b) Mizan: adalet terazileri. Insana zulüm tarzında hiçbirşey iabet etmeyecek

- فأما من ثقلت موازينه- Mu’tezile: „ameller arazidir, geçicidir o yüzden tartılmaz

Hesabın Keyfiyyeti:- Kafirlerin hesaba çekilmesi:

a) Kafirler hesaba çekilmez, çünkü hesaba çekmek onlarla konuşmak olur, Kur’an’da Allahın kafirlerle konuşmayacağı bildirilir

b) Melekler Allah’ın adına sorgulamayı yapacak

- Hesabın gerçekleşmesiyle ilgili:a) Allah’ın adaleti gereği / ilahî adaletin gerçekleşmesi için hesab gereklidirb) Insanlara yaptıklarını ikrar ettirmek içinc) Allah’ın lütufkarlığını ortaya koyar

„Ahiret inacının belkemiğini hesab inancı oluşturur“

Cennet ve Cehennem Cennete özendirmek amaçlı bir takım hadisler de uydurulmuştur (aynı şekilde cehennemden

caydırmak için de rivayetler var)

CENNET: الجنات ^ الجنة Özellikler “el cennât الجنات” = Ebedî yurdun adı, mükafat yurdu, içinde bölümlerin olduğuna

delalet ederi. Adn

ii. Firdevsiii. Me’vaiv. Naim (sürekli kalınan yer)v. Hüsnâ



vi. Daru’l mukâm= bunlar cennetin çeşitli bölümlerini oluşturur. Herkes seviyesine göre, iman derecesine göre bir bölümde olacaktır

- Cennetle ilgili tasvirler „lüks ve komforu“ ifade eden kavramlarla olur. Geniş yer, ırmakları olan, hurileri olan, bahçeleri olan, her türlü kıymetli yiyecek ve meşrubatı olan yer…

- „insanın canının istediği, gözünün gördüğü herşey var. Ayetlerdeki tasvirler buna yöneliktir.

Cennette bir ağaç vardır ki, binekli bir kimse yüzyıl gölgesinde yürüse onu katedemez İsterseniz şu ayeti okuyun: “Daimi gölgededirler, çağlayıp duran su başlarındadırlar ”[(Tirmizi), Kütüb-i Sitte-14, s 427/9]… Eğer cennet ehli kadınlarından bir kadın yer ehline görünseydi, dünyayı ve içindekileri aydınlığa boğar ve ikisinin arasını da güzel koku ile doldururdu… [(Tirmizi), Büyük Hadis Külliyatı-5, s 409/10095]… Orada muazzam köşkler, geniş nehirler, bol ve olgun meyveler, güzel ve dilber zevceler (kadın, eş), ebedi pek çok ve renkli güzel elbiseler vardır Orası yüksek, güzel ve selim yurtlardan parlak hayat sürülen bir yerdir…[Ramuz el-Ehadis-1, s 170/1]

I. Sürekli barış ve mutluluk (insan oradan yeniden mükemmel olarak yaratılacaktır, fitne, fesat, şiddet ve kötülükler olmayan yer)

II. Ebediyyen yaşamak: أبدا فيها خالدين- Cehm b. Safvan: „ ebediyyet Allah’a mahsustur. Hadis olan bir varlığın ebedî olması

düşünülemez. Bir süre devam edecek hayat, sonra sona erecektir- Allah beşeüstü zamanla, kendi satüsünde değerlendirilir. Zamanötesidir demek,

beşerî statünün ilerisinde zira Allah teala Kur’an’da 50.000 sene Allah indinde 1 güne tekabül eder. Hudus delili kelamın temel problenlerindendir. Kelamcılar Allah’a zaman ve mekan atfetmezler, ancak Kur’an’da Allah kendine zaman ve mekan atfediyor aslında. Kelamî önermeler beşerî önermelerdir, o yüzden sorgulamanması ve Kur’an çerçevesinde değerlendirmek gerekiyor.

- Ekser ulema’ya göre CENNET EBEDÎDİR- Allah-u tela’nın iradesinr bağlı ebedî yaşam mümkün oluyor cennette, o yüzden

Allah’ın uluhiyyetiyle bir benzerlik yoktur

III. Ru’yetullah:- Sadece mü’minlere verilmiş bir lutufdur. Kafirler göremeyecektir

IV. Erkek üstünlüğüne yönelik tasvirler:- Erkeklere 70 huri, 70 dünya kadını vs (“bunlar sahih hadislerde geçmiyor”33)- Cennette kendi cinsi dışında herhangi bir varlık vermesi düşünülemez (diyenler var).

İnsan- insan ilişkisi olur ancak- “Bu konuda hadisler problemlidir”- Bakara 25 : “İman edip salih ameller işleyenlere, kendileri için; içinden

ırmaklar akan cennetler olduğunu müjdele. Cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rızık verilişinde, “Bu (tıpkı) daha önce (dünyada iken) bize verilen rızık!” diyecekler. Hâlbuki bu rızık onlara (dünyadakine) benzer

33 Yusuf Şevki Yavuz



olarak verilmiştir. Onlar için orada tertemiz eşler de vardır. Onlar orada ebedî kalacaklardır.“

ات تجري ذين آمنوا وعملوا الصالحات أن لهم جن ر ال وبشزقا قالوا هذا ما رزقوا منها من ثمرة ر من تحتها األنهار كل

ذي رزقنا من قبل وأتوا به متشابها ولهم فيها أ زواج المطهرة وهم فيها خالدونTertemiz eşler= „yani dünyalıklardan oluştuğu daha muhtemeldir“34

- Rahman Suresi : „Onlar, çadırlara kapanmış hurilerdir.“

حور مقصورات في الخيام= Kur’an’da hurilere dair bir bilgi yoktur aslında

„Asr-ı saadet döneminde kadınların belirli statüleri vardır, daha sonra eve kapanmıştır… Bu konu çerçevesinde yan, çalışmalara ihtiyaç var! Kadının statüsü değişti, kadının hakları iade edilmeli… Bu bakımdan cennetle ilgili erkeklerin üstünlüğü hakkında rivayetlerde şüpheli, değerlendirilimelidir. Şimdiki toplumda kadının makamı/yeri ayrıdır, bu bakımdan rivayetleri yorumlamak gerekir“

V. Elan mevcudiyeti:

Mu’tezile ve hariciler: cennet şuan yaratılmış değil, bu hikmete aykırıdır. Kıyamet koptuğunda cennetle cehennemde yok olur

Ehl-i Sünnet: cennet şuan yaratılmıştır, hikmete aykırı değil. Allah tekrar yaratır ve onarırNaklî delil:

- Hz Adem kıssası:- ماوات واألرض ة عرضها الس كم وجن وسارعوا إلى مغفرة من رب

تقين أ1عدت للم1Mazi sigasında kullanılmıştır! Var olduğunu gösterir

- Hz Peygamber‘e cennet ve cehennem gösterilmiştir

Cennetlikler kimlerdir? Iman edenler ve salih amel işleyenler (sadece iman edenler girebilir: hadis:

من قال: ال إله إال الله، دخل الجنة„bu hadisin yanısıra kötülük işleyenlerin vs cenneti göremeyeceklerine dair hadislerde var

ayet: „ دا فجزآؤ1ه1 جهنم1 خالدا فيها تعم ؤمنا م ومن يقت1ل م1وغضب الله1 عليه ولعنه1 وأعد له1 عذابا عظيما„Kim bir mü’mini kasten öldürürse, cezası, içinde ebedî kalacağı cehennemdir. Allah, ona gazap etmiş, lânet etmiş ve onun için büyük bir azap hazırlamıştır. Nisa 93

- Bu ayetle : الجنة دخل الله، إال إله ال قال !hadisi çelişir من

CEHENNEM: Tasvir:

- 7 kapısı (derekesi) vardır- Cehennem=derin ve geniş bir kuyu

34 Yusuf Şevki Yavuz



- Her türlü eziyetin ve ızdırabın yeri (yakıcı azab)- Içecekler kaynak su ve zehir

Elan Mevcudiyeti: Cennetteki gibi

Ebediyyet konusu:

a) Cehennem: ehl-i sünnet, islam alimlerin çoğu- mu’tezile, Eşariyye, selefiyye. Hadislerde cennet-cehennem ebedî olarak tasvir edilir. Hem naklî deliller hem de aklî delillerce ebedîdir.

b) Cehennem ebedîdir, fakat azabı sonludur:- İbn Arabî ve Ebu’l Huzeyl el Allâf bu görüşte: „insan cehennemde yandıkça alışacak

ve tabii hale gelecektirc) Cehennem ebedî değildir: cennet ebedîdir, ama cehennem birgün mutlaka sona erecektir

- birkaç 80 yıl bekleyecektir = البثين فيها أحقابا- ماوات واألرض ق1ل لله ا في الس كتب ق1ل لمن م

حمة ليجمعنك1م إلى يوم القيامة ال على نفسه الرم ال ي1ؤمن1ون م فه1 سه1 وا أنف1 ريب فيه الذين خسر1

Enam 12: „De ki: “Şu göklerdekiler ve yerdekiler kimindir?” “Allah’ındır” de. O, merhamet etmeyi kendine gerekli kıldı. Andolsun sizi mutlaka kıyamet gününe toplayacak. Bunda hiç şüphe yok. Kendilerini ziyana uğratanlar var ya, işte onlar inanmazlar.“

- Allah kendine rahmeti farz kıldı… dolayısıyla bu ayeti cehennemin ebedî olmayacağına delil olarak kullanılır

- Aklî delil: 3 günlük dünyadakilere karşı ebedî bir azab ilahî adalete uygun değildirMürciyeye göre mü’minler cehenneme girmeyecek

Şefaat konusu

Var mıdır? İnsan şefaat ile kurtulur mu?

Şefaat: işlenilen suçun karşılığını çekmeden kurtulmak. Şefaatçi bir manada kişi adına tövbe eder.

İtikadî bir sorundur. Kuran-ı kerime baktığımızda Şefaat ile ilgili farklı ayetlerin orduğu görülür:

(1) Bakara suresi 48:

- وا يوما ال تجزي نفس عن نفس شيئا وال ي1قبل1 منها واتق1ون م ي1نصر1 شفاعة وال ي1ؤخذ1 منها عدل وال ه1

- „Öyle bir günden sakının ki, o gün hiç kimse bir başkası adına bir şey ödeyemez. Hiçbir kimseden herhangi bir şefaat kabul olunmaz, fidye alınmaz. Onlara yardım da edilmez..



-> „ Bu ayet ahirette Şefaatin olmadığına delalet eder. Buna sadece bakara suresinde değil başka bir takım ayetlerde de rastlanılmaktadır.“ (Yusuf Şevki Yavuz)

(2) Bir takım ayetler de var ki : Zümer 44

- ماوات واألرض لك1 الس فاعة1 جميعا له1 م1 ق1ل لله الشث1م إليه ت1رجع1ون

- “De ki: “Şefaat tümüyle Allah’a aittir. Göklerin ve yerin hükümranlığı O’nundur. Sonra yalnız O’na döndürüleceksiniz.”“

-> tek şefaatçi Allah’tır. Önceki ayetlerde şefaat kabul edilmediği halde burada sadece Allah’ın şefaat ettiği ifade edilir.

(3) Başka ayetlerde de sadece Allah’ın razı olduğu kişilerin şefaat edeceği bildirilir:

şefaat ile ilgili tek bir grup ayet yoktur Putlarla ilgili , onların şefaat edemeyeceğine dair ( biz onlara bize Allah katında şefaat etsinler

diye tapıyoruz) ayetler vardır. Yani Allah bunları durup dururken söylemez. Din adamları da buna benzer ille put olmasına gerek yok. Din adamları bize şefaat eder diye düşünenlere reddiye olarak inen ayetlerdir

Diğer grupta ise sadece Allah’ın şefaat edebileceği söylenir. Şefaatten başka bir insanın kişi için tövbe etmesi yoluyla insanın kurtulması mümkün

müdür? ...-> arada fark var mıdır? Zira sonuçta yine Allah affetmektdir. Allah’u teala’nın izni olmadan kim katında şefaatcilik yapabilir? (men zellezi..ayetelkürsi ) yani

Şefaatçileri Allah tayin edebilir Zalimlerin şefaatçisi yoktur ayeti şirkin şefaate engel olduğunu gösterir İman eden kişinin şefaatçisi olabilir, zira beşer şaşar.

= Sonuç olarak ayetlere bakınca şefaatle ilgili kafa karışıklığı ortaya çıkabilir. Ayetlere de tek tek bakınca şefaat konusunda kafa karışabilir.

Hadisler:

3 çeşit şefaatten bahsedilir:

1. Bütün insanlara şefaat – Buhari/Müslim : - tüm insanların hesaba çekilmesi için şefaat eder

2. Cennet ehli için: yani Müminlerin cennetteki derecelerini yükseltmek için (bu konuda ittifk vardır)

3. Cehennem ehli olan Müslümanlar için şefaat : - “Şefaatim, ümmetimden büyük günah işleyenler içindir.”35

35 Ebû Dâvud, Sünnet, Hadis no: 4739, 4/236; İbn Mâce, Zühd 37, Hadis no: 4310, 2/1441; Tirmizî, Kıyame 11, Hadis no: 2435, 4/625



- Mürcie der ki her Müslüman cehenneme uğramadan cennete gidecektir. Ancak bu tutarlı bir görüş değildir. Kuran da vaid ayetleri vardır, bunları caydırıcı olarak ele almak mantıklı olmaz, etkisi kalmaz. ( bunlar da en sahih kabul edilen hadis mecmualarında geçer)

- Hz. Peygamber’in cennette farklı bir makamda bulunacağı genel kabul görmüştür. (makam-ı mahmud)

Hadislerde peygamberlerin; her birinin dua hakları olduğu ve hz. Peygamberin bu hakkını dünya da kullanmadığı onun yerine ahirette ümmetinden zayıf olanlar için kullanacağı rivayet edilir.

- "Her peygamberin müstecab (Allah’ın kabul edeceği) bir duası vardır. Her peygamber o duayı yapmada acele etti. Ben ise bu duamı Kıyamet gününde, ümmetime şefaat olarak kullanmak üzere sakladım (kullanmayı âhirete bıraktım). Ona inşâallah, ümmetimden şirk koşmadan ölenler nâil olacaktır.”36

Ancak belli ki uydurma hadislerde mevcuttur:

‚Bidat ehline/ içki içene benim şefaatim erişmez’ gibi rivayetler belli ki vaizler tarafında uydurulmuştur. Zira bunlar zaten büyük günahlardır. Şefaat büyük günahlar için geçerli değildir.

Kelam kitaplarında 2. Asırdan itibaren şefaatle ilgili değişikakımların olduğu görülür. Bunları iki şıkta toplamak mümkündür:

A) Dünyadaki şefaat:

1. Dünyada şefaat caiz midir? - (Yani vitaminB ) bir işini halletmek için aracı sokmak. - meşru bir talepte hakedilen bir hakta caizdir (mesela hak edilen emekli maaşın

işlemlerini hızlandırmak için)- ancak bir suçun cezasının kaldırılmasına yönelik şefaat alimlerce caiz görülmemiştir

Rasulullah (sav)’de şu anlamda bir söz söylemiştir: Eğer kızım fatıma bir suç işlese ben onu bağışlama yetkisine sahip değilim

dünya da dini bakımdan şefaat istemek caiz midir?: Başkasında dua istemek kötü birşey değildir. Allah bize bunu mesur dualarda öğretir! : Rabbenağfirli veli valideyye ya da rabbenağfirlena vel lil müminine ellezine sebeguna vs... gibi ayetlerde Allah başkasından dua istemeyi öğretir. Başkasında dua istemekte aslında bir tür şefaattir.

2. ölüden veya diriden gıyapta şefaat talep etmek:ölünün kabrini dünyevi bir ihtiyaç için ziyaret edip birşeyler talep etmek. Gıyabinda bir kişiden birşey talep etmek (‚medet ya Şeyh’ ) diriden yanında şefaat istemek caizdir bunda problem yoktur.

3. Hz. Peygamber için, veliler hakkı için....yani Allah’tan başkasına yemine benzer ifadelerde bulunmak:

36 Buhârî, Deavât 1, Tevhid 31; Müslim, İman 334 (198); Muvatta, Kur’an 26; (1, 212); Tirmizî, Deavât 141 (3597); Dârimî, Siyer 28, Rikak 85; Kütüb-i Sitte Terc. 14/402-403



Burada ittifak yoktur:

Bir görüşe göre; ölünün gıyabında istiğfar edilmesi mümkündür. ‚Vestağfir leke velil müminine ve lil müminat’ gibi ayetlerde olduğu gibi, bu şekilde caiz kılanlar vardır.

İbn Teymiyye ve Vehhabilere göre bu caiz değildir, zira bana dua ediniz, bende size cevap vereyim’ayeti buna delalet olarak gösterilir. Ölü olan kişiden ve gıyapta olan kişiden bir şey istemek caiz değildir.

‚Şefaat ya Rasulallah !’ denilmesi ise sonradan çıkmış olan bir bidattır. Ashab zamanında böyle bir uygulama yoktur.

Hz. Peygamberimizle birlikte iken yağmur talebinde bulunmuşlardır. Rasulünün hatırına yağdır denilmiştir. Ancak vefatından sonra böyle bir ifade kullanılmamıştır. Peygamberin amcası İbn Abbas ile çıkılmıştır. Yani böyle bir şefaat İbn Teymiyye‘ye göre caiz değildir.

(Dinde en önemli kötülük bidattir, Allah adına din ihdas etmek!

ر پ!ي ن" ن� ر�2 ن$ ش( ن7 ن$ا پ" ن+ �� ن ال ن�� پ8ا �ن ش2ا ن9 ن: ش0 ا پ� پ8ا �ن ; پ+ �� ن پل ر+ ر�� ر= ر- د�7 ال ن� ر�2 ن7 نو ر? ن@ ش: �پ ن� ر�2 ن� ��ن Aو :� ن ن, ش' Bر ر�2 پ� ن�ا نو Enfal 39

„Baskı ve şiddet kalmayıncaya ve din tamamen Allah’ın oluncaya kadar onlarla savaşın. Eğer (küfürden) vazgeçerlerse, şüphesiz ki Allah onların yaptıklarını hakkıyla görendir.“

cevşen gibi uzun dualara gerek yoktur. Peygamberin öğretiiği duaları yetmiyor mu?

Cevşen’in Uhud’da geldiği rivayet edilir ancak bunu Şiiler iddia ederler. Şiiler dine çok şey katmışlardır. İmam Cafer’den gelen bir rivayettir. Peygamberin model alındığı bir zühd ve takva alınmalıdır. Tasavvuf ehli kendi görüşlerini yani Sufilerin görüşlerini kaynak alır. Buna nasıl güvenilebilir? Dini tecrübe yaşanacak, ancak kişi kendisinin hatalı oldğunu insanlara öğretmelidir. Tefekkür’ü ortadan kaldırmamalı, bir kişi düşünecek bütün ümmet buna uyacak değildir, böyle bir şey mümkün değildir. Tasavvufun bu hatalı görüşlerini ıslah etmek ilahiyatçılara düşer. Kendi şahsi görüşü, tüm islami ilimler yenşlenmedikçe bu ümmetayağa kalkamaz. İbn teymiyye tasavvufcuları tekfir etmiştir bu da doğru değildir zira bizler kolay kolay tekfire gitmememiz gerekir)

2. bir görüş: Eşariler Maturidiler Şiiler ölüden de diriden de şefaat istenebilir görüşündedirler. Bu görüşü eleştirmek gerekir, çünki bu tasavvuftan etkilenmeden doğan bir görüştür. Ahirette şefaat olursa dünyada da olur gibi düz mantıkla düşünülmüştür. Ancak Rasulullah (sav ) öz amcası için ne kadar uğraşmıştır? Dünyada şefaat olsaydı Rasulullah’ın amcası için şefaat olurdu. Hatta ayet inimiştir ‚sen sevdiğin kişileri hidayete erdiremezsin ancak Allah’ın dilediği müstesna’

B) Ahirette ki Şefaat

4 farklı görüş var:

1. Ahiretteki şefaat sadece küçük günahları kapsar. Mutezileden Ebu Huzeyl el-Allaf’ın görüşüdür. Rivayetleri reddedemediği için böyle bir görüşü seçmiştir

2. Şefaat müminlere münhasırdır tövbe etmeden ölen kebire sahibi mümin değildir, şefaat kapsamına girmez. Mutezile’nin görüşüdür. Kütüb-ü sitte’de geçen meshur hadisleri göz ardı etmek mmkün değildir. Bunlarda kafirlerden bahsedilir ayette ise zalimlerden (kafirlerden) bahsedilir öyleyse bu görüş sakattır

3. Şefaat müminlerin derecelerini yükseltmek içindir.



Şefaat cennetlik müminlerle cehennemlik asi müminleri (fasıkları) kapsarEşari,maturidiyye ve Şia bu görüştedir. Eğer biz büyük günah işleyenleri kapsamdan çıkarırsak bu müslümanlara kafirlerin karşısında adaletsizlik olarak yansır. Bundan dolayı bu görüş benimsenmiştir.

4. Şefaatın mahiyeti bilinmez, bunun ilmi ancak Allah’tadır. Ayrıntılarını belirlemek mümkün değildir. Muhammed abduh ve Resit Riza’nın görüşleridir. Reşit Rıza ilk olarak kabul etmiyor ancak sonradan rivayetleri görünce kabul ediyor.

Kader İnancı

Müslümanların tartıştıkları ilk dinî/itikadî meseledir bu. Bundan dolayı (muhtemelen) en çok rivayet bu konu hakkında uydurulmuştur (çokça uydurulmuş rivayet mevcuttur).

Aslında Allah’ın sıfatlarına iman etmek demektir (irade, kudret ve yaratma sıfatlarıyla) Kader: ”Allahın olayları vuku bulmadan önce bilmesine kader denir” Kaza= “Dileyip yaratmasına” Allah’ın üstün niteliklerine iman etme

Hadislerde: Doğrudan inanç esaslarına dahil edilir ama bu konu hakkında çok çeşit hadis var Bütün hadislerin Kader’e imanın inanç esaslarına dahil olduğunu söylemez, muhtelif

rivayetler vardır Ashab zamanında tartışılmış bir konu. 2 farklı görüş vardır/oluşmuştura) ”Kaderin bir neticesi olarak müslümanlar birbiriyle savaşmıştır”. Yani herşey kadere

sevkediliyorb) “Allah herşeyi bilir, ancak icbar söz konusu değildir

Hz. Ömer Şam’a girmek isterken orada VEBA hastalığının olduğunu öğrenir ve geri döner. Bunun üzerine sahabeden biri “Ey Ömer, Allah’ın kaderinden neden kaçıyorsun? Diyor. Bunun üzerine Hz. Ömer şu cevabı veriyor:” Allah’ın bir kaderinden diğerine yöneliyorum.”

Kader ve Kaza ilahî sıfat ve fiillerle iman konusudur:I. İLİM SIFATI:

- Allah varlığı ve olayları vukuundan önce bilir mi bilmez mi? Kur’an’da Allah’ın herieyi bilen bir varlık olduğu söylenir: الغيوب 37عالم 38

- Gaybın 3 boyutu vardır

37 Ayrıntılı bilgi (mübalağalı ism-i fail)38 İnsanların bildiği ve bilmediği GAYB


Gayb

anı bilmesi- duvarın öteki tarafı ki bunu bilir! bu konuda

alimler müttefik

geçmiş bilgimüttefegun aleyh

İstikbalin bilgisitartışılmıştır


1) Allah bütün varlık ve olayları vukuundan önce bilir: - Bu yaygın görüştür! Bir şeyin vukuu bulacağını bilmek, onun meydana getirilmesinin

icbarla olduğuna delalet etmez.- Bir şey irade ve kudretle meydana gelir, ilimle değil!- Allah’ın bu bilgisi insanları icbar altında bırakmaz- Cebri inancı Kur’an’da müşriklik olarak anlatılır- kesin reddedilir!

Ayet:

ذين أشركوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من وقال المنا من دونه من شيء كذلك حن وال آباؤنا وال حر شيء ن البالغ المبين سل إال ذين من قبلهم فهل على الر فعل ال

Nahl 35: “Allah’a ortak koşanlar, dediler ki: “Allah dileseydi ne biz, ne de atalarımız O’ndan başka hiçbir şeye tapmazdık, O’nun emri olmadan hiçbir şeyi de haram kılmazdık.” Kendilerinden öncekiler de böyle yapmıştı. Peygamberlere düşen sadece apaçık bir tebliğdir.”

ذين أشركوا لو شاء الله ما أشركنا وال آباؤنا وال سيقول الى ذاقوا ذين من قبلهم حت منا من شيء كذلك كذب ال حر بعون إال بأسنا قل هل عندكم من علم فتخرجوه لنا إن تت تخرصون الظن وإن أنتم إال

En’am 148:“Allah’a ortak koşanlar diyecekler ki: “Eğer Allah dileseydi, biz de ortak koşmazdık, babalarımız da. Hiçbir şeyi de haram kılmazdık.” Onlardan öncekiler de (peygamberlerini) böyle yalanlamışlardı da sonunda azabımızı tatmışlardı. De ki: “Sizin (iddialarınızı ispat edecek) bir bilginiz var mı ki onu bize gösteresiniz? Siz ancak kuruntuya uyuyorsunuz ve siz sadece yalan söylüyorsunuz.”

İlim sıfatını iyi bilmek ve Allah’ın nasıl bildiğni anlayabilmek için insanın idarki yetmez.39

Bu görüş yine ikiye ayrılır (kendi arasında)1a) Allah bilir ama icbar altında bırakır1b) Allah bilir ve bu bilgisi icbar altında bırakmaz (Mu’tezile, Şia ve ehl-i Sünnetin görüşleri)

2) Allah varlık ve olayları vukuundan önce bilmez, ancak vukuu bulduktan sonra bilir- Bunu iddia edenlerin delilleri

كم أحسن عمال وهو ذي خلق الموت والحياة ليبلوكم أي الالعزيز الغفور„O, hanginizin daha güzel amel yapacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratandır. O, mutlak güç sahibidir, çok bağışlayandır“ Mülk 2

- Bu görüşü savunanlar Cehm b. Safvan, Mervan b. Hakem ve bugünkü bazı İlahiyatcılar

3) İslam filozofların görüşleri:- Allah küllileri bilir, herşeyi (cüzleri) bilmez

39 Ziya Paşa: İdrak-i maâlî bu küçük akla gerekmez. Zira bu terâzi o kadar sıkleti çekmez



II. İRADE SIFATI

1) Allah dilemezse olmaz, insan dileyemez:

- İlahî irade mutlaktır. İstemediği hiçbirşey vukuu bulmaz ve bütün varlık ve olayları kuşatır

Ayet:

هم جميعا أفأنت تكره ك آلمن من في األرض كل ولو شاء ربى يكونوا مؤمنين اس حت الن

Yunus 99: „Eğer Rabbin dileseydi, yeryüzünde bulunanların hepsi elbette topyekûn iman ederlerdi. Böyle iken sen mi mü’min olsunlar diye, insanları zorlayacaksın?“

ه كان عليما ه إن الل وما تشاؤون إال أن يشاء اللحكيما

„Allah’ın dilemesi olmadıkça siz dileyemezsiniz. Şüphesiz Allah hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.“ İnsan (dehr) 30


İlim sıfatı

Allah bütün varlık ve olayları vukuundan

önce bilir

onun bu bilgisi insanı icbar altında bırakmaz

Bu bilgi insanı bırakır

Allah varlık ve olayları vukuundan önce

bilmezi ancak vukuu bulduktan sonra bilir

Cehm b. Savfan, Mervan b. Hakem ve

günümüz bazı İlahiyatcılar

Allah herşeyi değil, küllileri bilir

İslam Filozoflarına göre

Allah’ın ilmi:

Teorik:Bu ilmi kadîmdir, zatı ile birlikte

var olan bilgiden bahsedilir

Pratik:hâdistir, bir şey vukuu bulmamışken vuku

bulmuş gibi bilmek mantıken tutarlı değildir. Vuku bulmamış şeyi vukuu

bulmamış, vuku bulmuş olayı da vuku bulmuş olarak bilmesi icab eder


2) Mu’tezile: Allah’ın iradesi insanların sorumlu tutulduğu fiillerle ilgili değildir, insanın sorumlu tutulduğu fiillerde Allah’ın iradesi çerçevesinde olsaydı ozaman insanı hesaba çekemezdi, zira bu elini kolunu bağladığın adamdan neden yürümediğinin hesabını sormak gibidir.

3) Ehl-i Sünnet: Herşey Allah’ın iradesi kapsamındadır. Hayır ve şer Allah’dan gelir. Allah insana seçme imkanı verir ve insan seçimini yaptığı anda o fiili ona o anda yaratır. Cebir altına sokmaz!

DİA ŞER MADDESİ

III. İLAHÎ FİİLLER: - Allah tealanın fiilleri bütün varlıkları kapsar. Evrende yegane fail Allahdır. Asıl fail

O’dur

1) (İlk fiili) Kitabet fiili:- Varlık ve olayları vukuu bulmadan once yazmıştır

ما أصاب من مصيبة في األرض وال في أنفسكم إال في برأها إن ذلك على الله يسير كتاب من قبل أن ن

Hadid 22: “Yeryüzünde ve kendi nefislerinizde uğradığınız hiçbir musibet yoktur ki, biz onu yaratmadan önce, bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) yazılmış olmasın. Şüphesiz bu, Allah’a göre kolaydır.“

Allah ilmini yazmıştır. Bu konuyla ilgili 2 farklı görüş:a) Yazması zorunlub) Insan iradesi de söz konusudur. Yani Allah insan iradesini dünmeksizin yazmamıştır

2) İman-İnkar; itaat-isyan türünden fiilleri yaratması: - Insan sağlığı üzerine imkan vardır. Eskiden yaş ortalaması düşükken şimdi sağlık

sektöründe gelişmelerle daha uzundur. Bu değişme Allah’ın ilmi ve dilemesi dışında olmamıştır!

a) Sünniler: Allah bütün olayları doğrudan doğruya, herşeyiyle birlikte yaratan Allah’dır.

ه خالق كل شيء وهو على كل شيء وكيل الل Zümer 62: „Allah, her şeyin yaratıcısıdır. O, her şeye vekildir.“

Eşari: Fiilin aslını Allah yaratır, kesb ile insan uygularMaturidi: Allah insanların fiilleri anında kudret yaratırMu’tezile: Allah değil, insane kendi fiilini kendi yaratır, aksi halde yaptıklarından sorumlu tutulamaz. Bunu da Tevhid gereği savunurlar

Müddesi 31 (ayetin bir kısmı)... ذين في قلوبهم مرض وليقول اله من ه بهذا مثال كذلك يضل الل والكافرون ماذا أراد الل…يشاء ويهدي من يشاء

ولو شاء الله لجعلكم أمة واحدة ولكن يضل منيشاء ويهدي من يشاء ولتسألن عما كنتم تعملون



Nahl 93: „Allah dileseydi, sizi tek bir ümmet yapardı. Fakat O, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir. Yapmakta olduğunuz şeylerden mutlaka sorguya çekileceksiniz.“

ه على قلوبهم وعلى سمعهم وعلى ختم اللأبصارهم غشاوة ولهم عذاب عظيمBakara 7: „Allah, onların kalplerini ve kulaklarını mühürlemiştir. Gözleri üzerinde de bir perde vardır. Onlar için büyük bir azap vardır“= Allah bunların, yani inkarı sevenlerin kalbini mühürledi, onların hürriyetleri elinden aldı anlamında değil, o yönde eylemde ve meyilde bulundukları için onlarin tercihleri gereği isteklerini yarattı.. Hürriyet kısıtlama söz konusu değildir, zira: Hürriyet yoksa mükellefiyette olmaz!

Kader inancı konusunda son söz söylenilmiş değildir. Gaybî ilim olduğundan nihaî söz söylenemez

TEKFİR

İmanın temelini tasdik ifade eder, amel ise te’kid içindir İman etmeyen küfretmişdir. Hazreti Muhammed’e iman etmemek, onun risaletini tasdik

etmemek küfürdür

الم لست مؤمنا Nisa 94 وال تقولوا لمن ألقى إليكم الس Ancak Allah bilir kimin iman edip etmediğini. Kalplerin iç yüzünü ancak Allah bilir. Yani Allah

“tekfiri” kullanmayın demek istiyor aslında.

Hadisler’de: Hadislerde mü’minin mü’mini tekfir ettiği takdirde kendisinin küfre girmiş olduğu belirtilir

Sahabe kendi arasında birbirlerini tekfir etmiştiri. Hariciler ilk defa tekfir işini kullanmıştır (tahkim olayı sonucunda)

ii. Şiiler’de başlangıçı yapmıştır. Ashab-ın hepsini tekfir etmiştir

سول وأولي األمري ذين آمنوا أطيعوا الله وأطيعوا الر ها ال منكم فإن تنازعتم في ا أي سول إن كنتم تؤمنون بالله واليوم اآلخر ذلك خير وأحسن تأويال شيء فردوه إلى الله والر„Ey iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber’e itaat edin ve sizden olan ulu’l-emre (idarecilere) de. Herhangi bir hususta anlaşmazlığa düştüğünüz takdirde, Allah’a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resûlüne arz edin. Bu, daha iyidir, sonuç bakımından da daha güzeldir.“ NISA 59


Müciye

HariciyeŞiiler


Mürciye bu ayetle açıklar tutumunu: Tekfir etmek bizlere düimez derler. Ayrıca ulu’l emre itaat istenir. Hata yaptıklarını kabul ederler ama küfür etmeye de gitmezler.

Tekfir yapabilmek için şu şartlara riayet etmek gerekir:

1) İman ne ile gerçekleşmişse küfürde bunun zıddıyla gerçekleşir2) Ehl-i kıble’yı tekfir etmemek lazım

- Namazın islamî bir yükümlülük olarak kabul edilenler, ehl-i Salat’te denir3) İlzamî yolla tekfir yapılamaz

- Kıdemi alem fikrinden yola çıkarak tekfir etme4) Kişiler tekfir yapılamaz

- Kişileri tekfir etmek sakıncalıdır. Tekfir edilirse bir kişi bunun hukukî sonuçları olur, dikkatli olmak lazım (karısından boşanır, miras^dan mahrum edilir, cenazesi kılınmaz...

- Ancak ilkeler tekfir edilir5) Zarurât-ı diniyye^ye tekfir geçerlidir

- Hz. Peygamber ABDULLAH B. ÜBEY B. SELÜL’ün cenaze namazını kıldırmıştır. Ben müslümanım diyeni hemen tekfir etmemeyi öğretmiştir bu uygulamasıyla. Halbuki kendisi de onun münafık olduğunu biliyor, ama birşey demiyor, cenaze namazını kıldırdıktan sonra ayet nazil oluyor

6) Bilgisizlik sebebiyle tekfir etmemek:- Bilmemek bir mazerettir

Tekfir Konuları:I. Tabiat Felsefesi Konusu

- Kendi tabiat felsefesine uymayan tekfir ediliyor (bu doğru değildir, zira bu dini değil, bilimsel bir bilgidir)

II. Uluhiyyet Konusu- Allah’ın zatı ile sıfatları arasındaki ilişki (ve Ru’yetullah) ulemaa arasında tartışılmış ve

ulemaa birbirini tekdir etmiştir...III. Nübüvvet Konusu

- Kur’an’daki bilgileri kabul edip etmemek- Hz Peygamber günah işledi mi işlemedi mi?IV. Ahiret Konusu

- Zaruret-i diniyye de BA’S var, buna iman etmek zorunludur, ancah mahiyeti, cismani mi yoksa ruhanÎ mi gibi konular tartışmalıdır

V. Te’vil Konusu- Dil kurallarına bağlı kalmak şartıyla Kurân’dan farklı yorumlar tekfir edilmemesi lazım

VI. Siyaset Konusu- Tekfir başlama nedeni zaten siyasî gerekçelerden dolayıdır. Daha sonra siyasî unsur

azalmış, taki 19.yy’a kadar. 19.yy’dan sonra tekrar siyasî tekfir başlamıştır.


Documents

Prof. Dr. Yusuf Şevki Yavuz KELAM Ders Notları Final · Web viewSistematik Kelam Akaid X Kelam KELAM= Terminoloji: ‚kelime’nin çoğulu= „Yaralamak, etkilemek“ Bir fikri