Program hodowli koni rasy - Polski Związek Hodowców Koni · 2015-09-17 · Program hodowli koni rasy polski koń zimnokrwisty Program pracy hodowlanej dotyczy ca∏okszta∏tu prac

Program hodowli koni

rasy

polski koƒ zimnokrwisty

Warszawa 2006

opracowanie

Polski Zwiàzek Hodowców Koni

00-673 Warszawaul. Koszykowa 60/62 m. 16

tel.: (022) 629 95 31, (022) 628 98 38faks: (022) 628 68 79

Wszelkie prawa PZHK zastrze˝one.Przedruk i kopiowanie materia∏ów zawartych

w „Programie hodowli koni rasy polski koƒ zimnokrwisty” zabronione.Druk i oprawa: Matrix.

Nak∏ad 800 egz. Cena 5 z∏ w tym 22% VAT

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

Program hodowli polskich koni rasy polski koń zimnokrwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

I. Uwarunkowania ekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

II. Cele hodowli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

III. Wzorzec rasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

IV. Kierunki doskonalenia i metody kojarzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

V. Metody oceny wartości użytkowej i testy wydajności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

VI. Zasady wpisu do ksiąg koni rasy polski koń zimnokrwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

VII. Tryb i sposób wpisywania koni do ksiąg koni rasy polski koń zimnokrwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

VIII. Zasady oceny efektywności działania programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Załącznik I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Wskaźniki liczbowe pogłowia koni

wpisanych do ksiąg rasy polski koń zimnokrwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Załącznik II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

I. Ogiery w wieku 2,5–3,5 lat przed wpisaniem do księgi należy poddawać obowiązkowo polowej próbie

zaprzęgowej według następującego programu: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

II. Ogiery w wieku 4-6 lat poddawać obowiązkowo polowej próbie zaprzęgowej według następującego programu: 18

1. Warunki techniczne próby: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

2. Próba szybkości w kłusie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

3. Próba w stępie z obciążeniem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

4. Próba siły i chęci ciągnięcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

III. Klacze w wieku 2,5–4 lat zaleca się poddawać polowej próbie zaprzęgowej według następującego programu: 21

Załącznik III. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Kategoryzacja ogierów rasy polski koń zimnokrwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

w w w. p z h k . p l

spis treÊci strona 3

Program hodowli koni rasy polski koƒ zimnokrwisty

strona 4

WstępKonie zimnokrwiste hodowane w naszym kraju bardzo dobrze zaadaptowa∏y si´ do

biotopu ziem polskich. Ogólnie mo˝na powiedzieç, ˝e du˝à rol´ w tworzeniu i doskonale-niu populacji koni zimnokrwistych odegra∏y importowane z Europy Zachodniej konie ar-deƒskie (szwedzkie, francuskie), belgijskie, jak równie˝ bretony i bulony. Poczàtkowoby∏a to dzia∏alnoÊç spontaniczna, wynikajàca z zainteresowaƒ poszczególnych hodowców,i dopiero póêniej nabiera∏a cech pracy zorganizowanej, prowadzonej w okreÊlonych regio-nach naszego kraju.

Wiadomo, ˝e wytworzenie okreÊlonej rasy zwierzàt zwiàzane jest bezpoÊrednioz konkretnym obszarem oraz warunkujàcymi czynnikami ekonomicznymi, spo∏ecznymii politycznymi. Wymienione czynniki mia∏y równie˝ podstawowe znaczenie przy kszta∏to-waniu si´ koni rasy zimnokrwistej. Jej powstanie zwiàzane jest z warunkami ekologiczny-mi poszczególnych regionów kraju. Konie zimnokrwiste sprowadzono na tereny Bia∏ostoc-czyzny i okolice sàsiednie (Grodzieƒszczyzna, Wileƒszczyzna, Nowogrodczyzna, Polesie),hodowano je na Warmii i cz´Êci PowiÊla Gdaƒskiego, na Âlàsku i Pomorzu Zachodnim,w rejonie ¸owicza, Sochaczewa i Radomia oraz wielu innych rejonach geograficznych Pol-ski. W hodowli koni zimnokrwistych, podobnie jak w hodowli koni w Polsce w ogóle, mo˝-na wyró˝niç pewne okresy historyczne, szczegó∏owo scharakteryzowane przez Prawo-cheƒskiego (1947), Pruskiego (1953, 1960), Chachu∏´ (1962, 1965), Chachu∏´ i wsp.(1989), Grabowskiego (1933), Nozdryn-P∏otnickiego (1966), Wadowskiego (1964), Bu-dzyƒskiego i wsp. (1977) i wielu innych hipologów.

W polskim piÊmiennictwie hipologicznym, nazwa „konie zimnokrwiste” zosta∏awprowadzona w roku 1964 wraz z wydaniem drukiem pierwszej ksi´gi stadnej pt. „Ksi´-ga Stadna Koni Zimnokrwistych i Pogrubionych”, PWRiL, Warszawa 1964.

Obecnie populacja koni zimnokrwistych w Polsce w stosunku do innych ras stanowinajliczniejszà grup´ rasowà i, obok wzrostu iloÊciowego pog∏owia koni tej rasy, obserwu-je si´ stale post´pujàcà popraw´ ich cech jakoÊci w odniesieniu do wskaêników biome-trycznych i u˝ytkowych.


strona 5

Program hodowli koni rasy polski koń zimnokrwisty

Program pracy hodowlanej dotyczy ca∏okszta∏tu prac zwiàzanych z doskonaleniempopulacji koni zimnokrwistych hodowanych w Polsce, z okreÊleniem fundamentalnychpowiàzaƒ pomi´dzy poszczególnymi elementami i etapami dzia∏alnoÊci hodowlanej.

I. Uwarunkowania ekonomiczne

Planowanie okreÊlonego poziomu produkcji i hodowli koni zimnokrwistych wynikaz ogólnych warunków i bodêców ekonomicznych wyznaczajàcych cele dzia∏alnoÊci gospo-darczej produkcji zwierzćej, przy czym g∏ównym motywem jest op∏acalnoÊç produkcjioraz popyt na tego typu konie. Op∏acalnoÊç ta ustalana jest na podstawie obliczenia fak-tycznie poniesionych kosztów zwiàzanych z wychowem konia i porównania z jego aktu-alnà cenà. JednoczeÊnie nale˝y podkreÊliç, ˝e uwarunkowania ekonomiczne i relacje cenna konie sà ÊciÊle powiàzane ze Êrodkami niezb´dnymi do realizacji celów hodowlanychoraz ewolucji rasy i ca∏ej populacji koni zimnokrwistych utrzymywanych w Polsce.

II. Cele hodowli

Hodowla koni zimnokrwistych wià˝e si´ ÊciÊle z ich produkcjà do celów u˝ytkowych– jako ˝ywej si∏y pociàgowej wykorzystywanej przy ró˝nego rodzaju pracach rolniczychi transportowych. Jednak ciàgle wzrastajàcy poziom mechanizacji, elektryfikacji i motory-zacji w rolnictwie wywiera olbrzymi wp∏yw modyfikujàcy na charakter, zakres i kierunkiwykorzystania roboczego koni. Mo˝na przypuszczaç, ˝e ten typ konia pociàgowego nadalb´dzie mia∏ zastosowanie gospodarcze w powiàzaniu z rozwijajàcym si´ rolnictwem eko-logicznym, w ma∏ych gospodarstwach, a tak˝e w rejonach podmok∏ych, dorzeczach rzek,rejonach górskich i o skomplikowanej konfiguracji terenu, wywozie i zrywce drzewaw lasach, rozwijajàcym si´ sporcie zaprz´gowym, agroturystyce, hipoterapii itp.

JednoczeÊnie nale˝y podkreÊliç fakt, ˝e w ostatnich latach coraz cz´Êciej odtwarzanyjest dawny styl wykorzystania mi´snego koni zimnokrwistych. Aktualnie ten kierunekwykorzystania koni nabra∏ du˝ego znaczenia gospodarczego i niejednokrotnie stanowipodstawowe êród∏o dochodu dla wielu gospodarstw drobnotowarowych. Przedstawionecele hodowlane okreÊlajà kierunki doskonalenia, a tak˝e b´dà limitowaç rozwój rasy i ca-∏ej populacji koni zimnokrwistych.


strona 6

III. Wzorzec rasy

Wzorzec rasowy polskiego konia zimnokrwistego jest identyczny z wzorcem w∏aÊci-wym wszystkim koniom ci´˝kopociàgowym (st´pakom) oraz pospiesznoroboczym, ufor-mowanym w wyniku twórczej pracy hodowlanej w XVIII i XIX wieku w krajach zachod-nioeuropejskich. Cechami charakterystycznymi jest du˝a masa cia∏a, pewna limfatycznoÊçkonstytucji, dobra plennoÊç, dobre wykorzystanie paszy, wczesnoÊç dojrzewania orazszybkie tempo wzrostu i rozwoju, co czyni je szczególnie predysponowanymi do kierunkuu˝ytkowania mi´snego. WczesnoÊç dojrzewania i szybkie tempo wzrostu nale˝y zachowaç,ograniczajàc do niezb´dnego minimum dolew krwi póêno dojrzewajàcych zagranicznychras koni zimnokrwistych.

Cechy eksterieru i ruchug∏owa: du˝a i ci´˝ka;szyja: odpowiednio d∏uga, dobrze umi´Êniona, niepo˝àdana

szyja zbyt krótka;k∏oda: g∏´boka, szeroka, dobrze o˝ebrowana, o prostej linii

grzbietu, bardzo dobrze umi´Êniony zad; niepo˝àdanak∏oda p∏ytka, d∏uga, s∏abo o˝ebrowana i wàska;

koƒczyny: prawid∏owo zbudowane, z p∏askim, szerokim i krótkimprzednim nadpćiem, z dobrze umi´Ênionymprzedramieniem, stawy suche;

kopyta: o prawid∏owym kszta∏cie, wysklepione, z szerokà, zdrowàstrza∏kà;

ruch w st´pie i k∏usie: poprawny, wydatny i elastyczny;charakter: ∏agodny;temperament: zrównowa˝ony.

Minimalne standardy biometryczne przy wpisie do księgi (ogiery ok. 30 miesićy, klacze 3 lata) powinny wynosiç:

ogiery: wysokoÊç w k∏´bie 155 cm, obwód klatki piersiowej 200 cm,obwód nadpćia przedniego 25 cm,

klacze: wysokoÊç w k∏´bie 148 cm,obwód klatki piersiowej 190,obwód nadpćia przedniego 23 cm.

Optymalne wymiary dla ogierów w wieku ok. 30 miesięcy:wysokoÊç w k∏´bie 158-162 cm,obwód klatki piersiowej 220-225 cm,obwód nadpćia 26-28 cm.


strona 7

IV. Kierunki doskonalenia i metody kojarzeń

W pracy hodowlanej nad doskonaleniem koni zimnokrwistych podstawowe znacze-nie majà metody stosowanych kojarzeƒ. Powinny one polegaç na kojarzeniach sprawdzo-nych w dotychczasowej pracy hodowlanej prowadzonej w poszczególnych regionachoraz kultywowaniu ich pewnej odr´bnoÊci genealogicznej, a tak˝e w oparciu o regulaminprowadzenia ksiàg stadnych polskich koni zimnokrwistych. W miar´ zmniejszania si´ po-pulacji koni hodowlanych nast´puje coraz wi´ksza integracja poszczególnych odmiangenealogicznych koni tej rasy (sokólskie, sztumskie, lidzbarskie, ∏owickie, radomskieitp.) w jednolitym kierunku, który okreÊla si´ jako „polski koƒ zimnokrwisty”.

V. Metody oceny wartości użytkowej i testy wydajności

Bardzo wa˝nym elementem przy doskonaleniu zdolnoÊci pracotwórczych koni sàmetody oceny wartoÊci u˝ytkowej i odpowiednie testy wydajnoÊci, które umo˝liwiajàoszacowanie wartoÊci hodowlanej wykorzystywanych reproduktorów na podstawie wyni-ków w∏asnych osiàgni´ç oraz osiàgni´ç ich potomstwa.

Kryteria selekcji, obok wskaêników biometrycznych i pokrojowych (metoda bonita-cji 100 pkt), powinny w du˝ej mierze opieraç si´ na wynikach prób u˝ytkowych. W ho-dowli koni zosta∏y doÊç dobrze poznane zwiàzki mi´dzy cechami u˝ytkowymi i biome-trycznymi u selekcjonowanych zwierzàt. Wiadomo, ˝e niektóre cechy sà skorelowane po-zytywnie, inne zaÊ negatywnie. Selekcja prowadzona w jednym kierunku wp∏ywaç mo˝erównie˝ na wiele innych cech, które uchodzà naszej uwadze i sà trudne do zbadania. Mo-˝e si´ zdarzyç, ˝e cechy, na które prowadzona jest selekcja, mogà byç wzgl´dem siebie an-tagonistyczne. W tym przypadku odpowiednià metodà mo˝e byç selekcjonowanie linii m´-skich na jednà cech´, a linii ˝eƒskich – na drugà. Nast´pnie mo˝na przeprowadzaç krzy-˝owanie tych linii, przy którym niekiedy wyst´puje korzystny efekt heterozji. W zwiàzkuz tym powinien byç opracowany w miar´ jednolity program selekcyjny.

W modelu pracy hodowlanej koni zimnokrwistych nale˝y prowadziç ni˝ej wymienio-nà trzystopniowà selekcj´:

I. selekcja êrebiàt i m∏odych koni w oparciu o wskaêniki biometryczne, eksterier,rozwój, zdrowie;

II. selekcja ogierów i klaczek w wieku 2,5-3 lat oraz kwalifikacja ogierów na punktykopulacyjne, a klaczek na remont stanu matek zarodowych;

III. selekcja na podstawie wyników prób u˝ytkowoÊci zaprz´gowej (metodà polowà)i oceny w∏asnych osiàgni´ç pracotwórczych uzyskanych w czasie testów wydaj-noÊci ogierów i klaczy.

Wymieniony III stopieƒ selekcji nale˝y prowadziç na podstawie wyników prób u˝ytkowo-Êci ogierów i klaczy, przedstawionych z za∏àczniku nr. II.

Próby u˝ytkowoÊci dla klaczy nie sà warunkiem obligatoryjnym przy wpisie do ksi´gi.


strona 8

VI. Zasady wpisu do ksiąg koni rasy polski koń zimnokrwisty

§ 11. Dla koni rasy polski koƒ zimnokrwisty prowadzi si´ cz´Êç g∏ównà i wst´pnà ksi´gi.2. Do cz´Êci wst´pnej ksi´gi (W) wpisuje si´ klacze, które:

a) sà poddawane ocenie wartoÊci u˝ytkowej,b) wykazujà cechy charakterystyczne dla swojej rasy,c) pochodzà co najmniej po ojcu wpisanym do ksi´gi koni rasy zimnokrwistej

(krajowej lub zagranicznej).3. Do cz´Êci g∏ównej ksi´gi (G) wpisuje si´ ogiery i klacze, które:

a) sà poddawane ocenie wartoÊci u˝ytkowej,b) wykazujà cechy charakterystyczne dla swojej rasy,c) pochodzà co najmniej od dwóch pokoleƒ przodków rasy zimnokrwistej lub ras

bioràcych udzia∏ w jej doskonaleniu,d) ogiery – pochodzà po rodzicach wpisanych do ksi´gi g∏ównej tej rasy lub za-

granicznych ksiàg koni ras zimnokrwistych, uznanych za przydatne do dosko-nalenia koni rasy polski koƒ zimnokrwisty,

e) klacze – pochodzà po ojcach wpisanych do ksi´gi g∏ównej tej rasy lub zagra-nicznych ksiàg koni ras zimnokrwistych, od matek z obustronnym pochodze-niem wpisanych co najmniej do cz´Êci wst´pnej ksi´gi.

4. Numeracja koni w ksi´gach jest odr´bna dla ogierów i klaczy.5. Koƒ wpisany do jednej ksi´gi nie mo˝e byç jednoczeÊnie wpisany do innej ksi´gi bàdê

przenoszony z ksi´gi do ksi´gi (nie dotyczy to ksiàg zagranicznych).6. Cz´Êç g∏ówna ksi´gi jest wydawana drukiem przez redakcj´ ksiàg stadnych.

§ 21. Ogiery i klacze wpisywane do ksiàg winny:

a) posiadaç typ i inne charakterystyczne dla rasy cechy okreÊlone w programiehodowlanym,

b) byç poddawane ocenie wartoÊci u˝ytkowej,c) wykazaç si´ zdrowiem, prawid∏owà budowà i rozwojem,d) ogiery ukoƒczyç 30 miesićy. Je˝eli ogier jest m∏odszy, lecz ukoƒczy∏ ju˝ 27

miesićy i jest bardzo dobrze rozwini´ty, tj. osiàgnà∏ parametry wzrostu i roz-woju okreÊlone w programie, mo˝e byç wpisany do ksi´gi;

e) klacze urodziç jedno êrebi´ lub byç pokryte, co stwierdza si´ na podstawie„Âwiadectwa pokrycia/ unasienniania klaczy”,

f) uzyskaç w ocenie pokroju w skali 100-punktowej co najmniej: ogiery 77 pkt.,a klacze 72 pkt.,

g) klacze pochodzàce od matek nie wpisanych do ksiàg muszà uzyskaç co naj-mniej 74 pkt. bonitacyjne, w tym za typ minimum 13 pkt. (dobry)


strona 9

2. Ogiery i klacze sprowadzone z zagranicy powinny:a) byç przydatne dla osiàgnićia celu hodowlanego okreÊlonego w programie ho-

dowlanym.Do doskonalenia koni rasy polski koƒ zimnokrwisty dopuszcza si´ konie ras:ardeƒskiej, belgijskiej, bretoƒskiej, buloƒskiej, zimnokrwistej niemieckiej, per-szeron oraz innych ras, które Komisja Ksi´gi Stadnej ka˝dorazowo uzna zaprzydatne do doskonalenia koni rasy polski koƒ zimnokrwisty;

b) byç poddane ocenie wartoÊci u˝ytkowej. JeÊli ocena nie zosta∏a przeprowadzo-na w kraju pochodzenia, musi byç dokonana w Polsce,

c) ogiery byç dopuszczone do rozrodu przez prowadzàcego ksi´g´ w kraju pocho-dzenia. W przypadku sprowadzenia osobników przed uzyskaniem wpisu doksiàg muszà one posiadaç Êwiadectwo stwierdzajàce, ˝e pochodzà od rodzicówwpisanych do ksiàg i uzyskaç w Polsce wpis do ksi´gi na ogólnych zasadach,z tym ˝e w ocenie pokroju muszà uzyskaç min. 81 pkt. bonitacyjnych. Decyzjó wpisaniu do ksi´gi ogiera sprowadzonego z zagranicy podejmuje co najmniejdwóch cz∏onków Komisji Ksi´gi Stadnej, wyznaczonych ka˝dorazowo przezprzewodniczàcego Komisji;

d) klacze byç wpisane do ksi´gi w kraju pochodzenia. W przypadku sprowadze-nia klaczy nie wpisanej do ksi´gi, musi posiadaç Êwiadectwo stwierdzajàce, ˝epochodzi po rodzicach wpisanych do ksiàg i uzyskaç w Polsce wpis do ksi´gina ogólnych zasadach.

3. Do ksiàg nie mogà byç wpisane konie, u których stwierdzono:a) obustronnà Êlepot´,b) nieprawid∏owà budow´ szcz´ki (tzw. karpiowaty lub szczupaczy zgryz),c) jedno lub obustronne wn´trostwo,d) szpat kostny,oraz konie, które uzyska∏y mniej ni˝ po∏ow´ maksymalnej liczby punktów przyocenie k∏ody, nóg przednich, tylnych, kopyt i ruchu. O dyskwalifikacji decydujeprzyznanie mniej ni˝ po∏owy punktów nawet za jeden z w/w elementów oceny.

4. Konie wpisane do ksiàg po ukoƒczeniu 5. roku ˝ycia powinny byç poddane weryfika-cji wymiarów i oceny pokroju.


strona 10

VII. Tryb i sposób wpisywania koni do ksiąg koni rasy polski koń zimnokrwisty

§ 11. Prowadzàcy ksi´g´ powo∏uje 5-osobowà Komisj´ Ksi´gi Stadnej koni rasy polski koƒ

zimnokrwisty. Komisja reprezentuje hodowców koni tej rasy. W jej sk∏ad powo∏uje siúznane autorytety z dziedziny hodowli i u˝ytkowania koni rasy zimnokrwistej. Dowa˝noÊci podejmowanych przez Komisj´ decyzji wymagana jest obecnoÊç przynaj-mniej trzech jej cz∏onków, w tym jej przewodniczàcego.Zadaniem Komisji jest:

a) kontrolowanie prawid∏owoÊci wpisu koni do ksiàg i rozstrzyganie spornych kwestii,b) wydawanie decyzji o wpisaniu ogiera do ksi´gi,c) kontrolowanie i ocena efektywnoÊci dzia∏ania programu hodowlanego,d) w miar´ potrzeb wnioskowanie do ministra rolnictwa o wprowadzanie zmian

w programie hodowlanym.2. Wpisu koni do ksiàg dokonuje specjalista upowa˝niony przez prowadzàcego ksi´g´.3. Wpisu ogierów i klaczy do ksiàg dokonuje si´ na pisemny wniosek hodowcy.4. Wnioski o dopuszczenie ogierów (bàdê ich nasienia) do u˝ycia w rasie polski koƒ

zimnokrwisty nale˝y sk∏adaç przed sezonem kopulacyjnym, najpóêniej do 30listopada. Wnioski z∏o˝one po tym terminie b´dà rozpatrywane po pokryciu przezw∏aÊciciela kosztów pracy komisji ksi´gi stadnej.

5. Przed wpisaniem konia do ksi´gi nale˝y:a) sprawdziç to˝samoÊç konia (identyfikacja) przez porównanie zgodnoÊci da-

nych zawartych w paszporcie konia, szczególnie opisu umaszczenia, odmian,wieku oraz innych znaków identyfikacyjnych ze stanem faktycznym.Opis maÊci i odmian powinien byç przeprowadzony przed odsadzeniem êrebi´-cia od matki. Dla celów identyfikacji konie mogà byç znakowane za pomocàelektronicznych noÊników informacji (czipów);

b) sprawdziç prawid∏owoÊç rozwoju konia i stwierdziç brak objawów chorobo-wych – w przypadku zaistnienia wàtpliwoÊci mo˝na za˝àdaç Êwiadectwa leka-rza weterynarii;

c) wykonaç podstawowe pomiary konia (wysokoÊç w k∏´bie, obwód klatki pier-siowej, obwód nadpćia);

d) przeprowadziç ocen´ pokroju wg skali 100-punktowej, przyznajàc za:typ do 15 pkt.g∏ow´ i szyj´ do 5 pkt.k∏od´ do 15 pkt.koƒczyny przednie do 10 pkt.koƒczyny tylne do 10 pkt.kopyta do 10 pkt.


strona 11

ruch (st´p i k∏us) do 20 pkt. (10+10)wyglàd ogólny do 15 pkt.

e) przy wpisie ogiera sprawdziç wynik próby u˝ytkowoÊci;f) przy wpisie pokrytych klaczy sprawdziç „Âwiadectwo pokrycia/unasienniania

klaczy” oraz wynik próby u˝ytkowoÊci, je˝eli by∏a poddana próbie. 6. Dla konia zakwalifikowanego do ksi´gi nale˝y za∏o˝yç kartotek´ i nadaç numer ksi´gi.

Jest to w∏aÊciwy wpis do ksi´gi, gdy˝ sà one prowadzone systemem kartotekowym.7. Przy wype∏nianiu kartoteki nale˝y dodatkowo sprawdziç prawid∏owoÊç pochodzenia

podanego w paszporcie konia z danymi w centralnej bazie danych dotyczàcymi jego ro-dziców.

8. Kartoteki muszà byç przechowywane w archiwum przez okres 25 lat.9. Prowadzàcy ksi´g´ wydaje hodowcy: „Paszport konia”, a po wpisaniu konia do ksi´gi

– „Âwiadectwo wpisania klaczy do ksi´gi” lub „Âwiadectwo wpisania ogiera do ksi´gi”.10. „Âwiadectwo wpisania klaczy do ksi´gi”, „Âwiadectwo wpisania ogiera do ksi´gi”

oraz kartotek´ konia podpisuje i stawia imiennà piecz´ç upowa˝niony przez prowadzà-cego ksi´g´ specjalista, który dokona∏ wpisu.

11. W przypadku zniszczenia lub zagubienia wydanych w∏aÊcicielom dokumentów hodow-lanych: „Âwiadectwa wpisania klaczy do ksi´gi”, „Âwiadectwa wpisania ogiera doksi´gi” lub paszportu konia, prowadzàcy ksi´g´ mo˝e wydaç – na pisemny wniosekw∏aÊciciela – duplikat. Mo˝na wydaç tylko jeden duplikat Êwiadectwa wpisania koniado ksi´gi. Wydanie duplikatu musi byç odnotowane w karcie klaczy lub ogiera orazw centralnej bazie danych.

§ 2

1. Podstawowym dokumentem stwierdzajàcym pochodzenie konia jest paszport konia,wydawany przez prowadzàcego ksi´g´ na podstawie „Âwiadectwa pokrycia/ unasien-niania klaczy”.

2. Od 2008 r. wszystkie ogiery przed wpisaniem do ksi´gi muszà mieç potwierdzone po-chodzenie na podstawie badaƒ grup krwi lub innych markerów genetycznych. Kosztybadaƒ ponosi w∏aÊciciel ogiera.

3. Od w∏aÊciciela ka˝dego wpisanego konia, jak równie˝ zg∏oszonego do wpisu, a tak˝e odka˝dego zarejestrowanego êrebićia mo˝e byç ˝àdane przeprowadzenie badaƒ po-twierdzajàcych pochodzenie na podstawie badaƒ grup krwi lub innych markerów ge-netycznych. Koszty badaƒ ponosi w∏aÊciciel konia. W przypadku zgodnoÊci pochodze-nia prowadzàcy ksi´g´ refunduje w∏aÊcicielowi koszty badaƒ.

4. W przypadku uzasadnionych podejrzeƒ prowadzàcy ksi´g´ mo˝e nakazaç badaniewszystkich koni zg∏aszanych do wpisu zwiàzanych z danym przypadkiem. W zale˝no-Êci od wyniku badaƒ ich koszty ponosi w∏aÊciciel lub prowadzàcy ksi´g´.


strona 12

5. Nazwa nadana êrebićiu przy wystawianiu „Paszportu konia” powinna zaczynaç si´ napierwszà liter´ nazwy matki, a w przypadku potomstwa klaczy NN na pierwszà literńazwy ojca.

6. „Âwiadectwo pokrycia/unasienniania klaczy” – êród∏owy dokument hodowlany – napierwszej stronie wype∏niane jest przez posiadacza ogiera dopuszczonego do wykorzy-stania w rozrodzie lub osob´ dokonujàcà zabiegu sztucznego unasienniania.

7. „Âwiadectwo pokrycia/unasienniania klaczy” zatrzymuje si´ po wydaniu „Paszportukonia” i nale˝y przechowywaç je przez okres 25 lat.

8. Przy stanowieniu klaczy poza granicami kraju nale˝y przy opisie êrebićia urodzonegow Polsce przedstawiç „Âwiadectwo pokrycia/unasienniania klaczy”, rodowód wrazz symbolem ksi´gi rasowej ogiera oraz dokument stwierdzajàcy dopuszczenie ogiera dorozrodu w kraju, w którym klacz zosta∏a pokryta.

9. Znajdujàce si´ na odwrocie „Âwiadectwa pokrycia/unasienniania klaczy” „PoÊwiadcze-nie urodzenia êrebićia” wype∏nia upowa˝niony przez prowadzàcego ksi´g´ specjalista.W/w poÊwiadczenie nie zast´puje „Paszportu konia” i nie jest dokumentem uwzgl´d-nianym przy wpisie konia do ksi´gi.

10. Klacz poddawana zabiegowi sztucznego unasienniania musi mieç przed wyêrebie-niem okreÊlonà grup´ krwi.

11. èrebi´ urodzone w wyniku sztucznego unasienniania musi mieç do ukoƒczenia 1 ro-ku potwierdzone rodzicielstwo poprzez badanie grup krwi lub innych markerów gene-tycznych.

VIII. Zasady oceny efektywności działania programu

1. Badanie liczby klaczy i ogierów wpisanych do ksi´gi oraz porównanie pomiarów bio-metrycznych klaczy i ogierów (w cyklu trzyletnim).

2. Porównywanie wyników prób dzielnoÊci klaczy i ogierów (w cyklu rocznym).3. Badanie jakoÊci potomstwa w celu wnioskowania o wartoÊci hodowlanej rodziców

(w cyklu rocznym).4. Dokonywanie inwentaryzacji aktywnego pog∏owia i sk∏adanie raportu z dzia∏ania

programu (w cyklu szeÊcioletnim).

EfektywnoÊç dzia∏ania programu ocenia Komisja Ksi´gi Stadnej, w sk∏ad której powo∏u-je si´ uznane autorytety z dziedziny hodowli i u˝ytkowania rasy.


strona 13


strona 14

Załącznik I.

Wskaźniki liczbowe pogłowia koni wpisanych do ksiąg rasy polski koń zimnokrwisty


strona 15

Klacze

Rok 1976 1980 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êçg∏ównaksi´gi

6769 6319 5493 5165 5306 5624 6059 5641 5096 5179 5137 5058

Cz´Êçwst´pna ksi´gi

7640 4575 3999 4346 4725 4018 3336 3460 2847 2721 2732 2788

Klacze m∏ode wpisane do ksi´gi

Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êç g∏ównaksi´gi 587 622 613 775 762 774

Cz´Êç wst´pnaksi´gi 495 495 540 455 466 432

Ogiery m∏ode wpisane do cz´Êci g∏ównej ksi´gi

Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êç g∏ównaksi´gi 308 316 346 417 444 389

Opisane klaczki spe∏niajàce warunki wpisu do ksiàg

Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êç g∏ównaksi´gi 1845 2047 1677 1959 1869 1696

Cz´Êç wst´pnaksi´gi 1722 1777 2069 1964 1902 1759

Opisane ogierki spe∏niajàce warunki wpisu do cz´Êci g∏ównej ksi´gi

Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êç g∏ównaksi´gi 1241 1140 1313 1439 1399 1296

Ogiery wpisane do cz´Êci g∏ównej ksi´gi

Rok 1976 1980 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2001 2002 2003 2004

Cz´Êçg∏ównaksi´gi

1503 1629 1470 1463 1480 1536 1506 1509 1474 1525 1686 1805


strona 16

Załącznik II.

1. Ogiery w wieku 2,5–3,5 lat przed wpisaniem do księginależy poddawać obowiązkowo polowej próbiezaprzęgowej według następującego programu:

1. Prób´ przeprowadza si´ w wozie konnym na ogumionych ko∏ach o masie 500-600 kg.Ogiera zaprz´gajà do wozu nie wićej ni˝ 3 osoby. Bat dozwolony jest tylko do kontro-lowania konia, brutalne u˝ycie bata powoduje dyskwalifikacj´. Opór uzyskuje si´ po-przez zastosowanie specjalnych podk∏adek oporowych lub innych urzàdzeƒ oporo-wych. Do próby nale˝y wybraç odcinek polnej, piaszczystej drogi o nieubitej nawierzchni lubplac o luênej strukturze pod∏o˝a. Aby nie obcià˝aç gwa∏townie konia i stworzyç mu wa-runki wdro˝enia do stopniowego zwi´kszajàcego si´ wysi∏ku, najazd na wyznaczonyodcinek próby odbywa si´ wozem bez podk∏adek oporowych.

2. W∏aÊciwa próba podzielona jest na trzy odcinki, z trzema krótkimi (oko∏o 15 sek)przerwami mi´dzy ka˝dà jazdà. Pierwszy odcinek próby (8-10 m) wykonuje si´ przypod∏o˝onej podk∏adce oporowej pod jedno z tylnych kó∏. Po zatrzymaniu konia, wyko-rzystujàc przerw´, pomocnik s´dziego podk∏ada pod drugie tylne ko∏o drugà podk∏ad-k´. Drugi odcinek próby wynosi 5-8 m. Nast´pnie wyciàga si´ podk∏adki oporowei koƒ rusza z pustym ju˝ wozem.

3. W próbie tej nie nale˝y wymagaç od konia szczytowych wysi∏ków, a wynik jej trzeba oce-niç na podstawie chći konia do uciàgu i jego zachowania w czasie próby.Punktuje si´ za sposób ciàgnićia, za ka˝de ruszanie z miejsca, przy czym szczególnà uwa-g´ nale˝y zwróciç na zachowanie si´ konia przy trzecim ruszaniu z pustym ju˝ wozem.

Punkty przyznaje si´ wed∏ug poni˝szej tabeli.5 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie i z ∏atwoÊcià pokonuje opór, trzy razy rusza bez szarpania,

spokojnie wk∏adajàc si´ w uprzà˝,4 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie, ale z pewnym wysi∏kiem lub ciàgnie nerwowo, ale rusza bez

szarpania,3 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie, ale z pewnym szarpaniem,2 pkt – koƒ ciàgnie z szarpaniem, z du˝ym wysi∏kiem, z kilkoma próbami ruszania, przy

ruszaniu z pustym wozem krći si´ i jest niespokojny,1 pkt – koƒ kilka razy przyk∏ada si´ do ciàgnićia z szarpaniem, z cechami nerwowego

zachowania si´ i z trudem pokonuje opór wozu z pod∏o˝onà jednà podk∏adkàoporowà,

dyskwalifikacja – koƒ szarpie, skrća na boki, skacze, nie chce przy∏o˝yç si´ do ciàgnićiawozu z pod∏o˝onà jednà podk∏adkà, ca∏y czas zachowuje si´ nerwowo.


strona 17

II. Ogiery w wieku 4-6 lat poddawać obowiązkowo polowejpróbie zaprzęgowej według następującego programu:

1. Warunki techniczne próby:a) Próba u˝ytkowoÊci sk∏ada si´ z 3-ch cz´Êci:

– próby szybkoÊci w k∏usie,– próby szybkoÊci w st´pie,– próby ciàgnićia i zachowania si´ konia podczas ruszania i ciàgnićia.

b) Do zdania próby wymagane jest wykonanie warunków we wszystkich trzech jej cz´-Êciach. Koƒ, który nie wykona warunków choçby jednej cz´Êci próby, podlega dyskwa-lifikacji i w dalszych próbach nie bierze udzia∏u. Ogiera zaprz´gajà do wozu nie wićejni˝ 2 osoby.

c) Próby w st´pie i k∏usie powinny si´ odbywaç na spokojnej, nieruchliwej szosie (b´dà-cej w dobrym stanie) na odcinku bez zakr´tów i wzniesieƒ.Próba si∏y – na równym placu lub drodze gruntowej dajàcej odpowiednie oparcie dlanóg ciàgnàcego konia.

2. Próba szybkości w kłusie.

Koƒ powinien przebyç 1 km w wozie bez obcià˝enia, jedynie z woênicà i arbitrem. Do ar-bitra nale˝y mierzenie czasu, kontrola ruchu konia (czy nie zagalopowa∏) oraz sprawdze-nie, czy woênica nie u˝ywa bata.Punktuje si´ za uzyskany czas wed∏ug podanej poni˝ej tabeli.Od uzyskanych punktów odejmuje si´ punkty karne za przejÊcie konia w galop.Punktacja za czas:

Punktów Czas 7 Poni˝ej 3’00” 6 3’00’’ – 3’10” 5 3’11” – 3’20” 4 3’21” – 3’30” 3 3’31” – 3’40” 2 3’41” – 3’50” 1 3’51” – 4’10”

Dyskwalifikacja Powy˝ej 4’10”

Punkty karne za przejÊcie konia w galop:– za ka˝de przejÊcie w galop do 4 foule w∏àcznie – 1 pkt– za ka˝de przejÊcie w galop do 8 foule w∏àcznie – 2 pkt– za ka˝de przejÊcie w galop powy˝ej 8 foule w∏àcznie – 3 pkt

Uwaga: PrzejÊcie w galop nie dyskwalifikuje konia.


strona 18

3. Próba w stępie z obciążeniem.

Koƒ musi przebyç st´pem dystans 1 km w wozie z obcià˝eniem równym 200% ci´˝aru ko-nia (wraz z ci´˝arem wozu, woênicy i s´dziego).Punktacja za czas:

Punktów Czas 7 poni˝ej 8’00’’ 6 8’00’’ – 8’25’’ 5 8’26’’ – 8’50’’ 4 8’51’’ – 9’15’’ 3 9’16’’ – 9’40’’ 2 9’41’’ – 10’05’’ 1 10’06’’ – 10’30’’

Dyskwalifikacja powy˝ej 10’30’’

Punkty karne za przejÊcie konia w k∏us:– za ka˝de przejÊcie w k∏us do 5 kroków w∏àcznie – 1 pkt– za ka˝de przejÊcie w k∏us do 10 kroków w∏àcznie – 2 pkt– za ka˝de przejÊcie w k∏us powy˝ej 10 kroków w∏àcznie – 3 pkt

Uwaga: PrzejÊcie w k∏us nie dyskwalifikuje konia.

4. Próba siły i chęci ciągnięcia.

Prób´ przeprowadza si´ w wozie konnym na ogumionych ko∏ach. Wóz powinien byçmocnej konstrukcji i mo˝liwie ci´˝ki (500-700 kg). Opór uzyskuje si´ poprzez zastosowa-nie specjalnych podk∏adek oporowych lub innych urzàdzeƒ oporowych. Do próby nale˝ywybraç odcinek polnej, piaszczystej drogi o nie ubitej nawierzchni lub plac o luênejstrukturze pod∏o˝a.Aby nie obcià˝aç gwa∏townie konia i stworzyç mu warunki wdro˝enia do stopniowego,zwi´kszajàcego si´ wysi∏ku, najazd na wyznaczony odcinek próby odbywa si´ nie obcià˝o-nym wozem (bez podk∏adek oporowych).

W∏aÊciwa próba podzielona jest na trzy odcinki z trzema krótkimi, oko∏o 15–sek przerwa-mi mi´dzy ka˝dà jazdà. Pierwszy odcinek próby (8-10 m) wykonuje si´ przy pod∏o˝onejpodk∏adce oporowej pod jedno z tylnych kó∏. Po zatrzymaniu konia – wykorzystujàc prze-rw´ – pomocnik s´dziego podk∏ada pod drugie tylne ko∏o drugà podk∏adk´. W czasie po-konywania drugiego odcinka drogi (5-8 m) nale˝y zwróciç uwag´, czy koƒ w∏o˝y∏ w poko-nanie oporu du˝y, mo˝liwie maksymalny wysi∏ek. Je˝eli koƒ wykazuje ch´ç ciàgnićiai mo˝liwoÊç pokonania wi´kszego oporu, nale˝y ty∏ wozu odpowiednio obcià˝yç (na ogó∏wystarcza 100-200 kg) i ruszyç dalej (5-8 m).


strona 19

Punktuje si´ za jakoÊç ciàgnićia, w szczególnoÊci ch´ç do ciàgnićia i zachowanie si´ ko-nia podczas próby.

Punktacja:5 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie, pokonuje opór przy pod∏o˝onych 2 podk∏adkach i obcià˝o-

nym tyle wozu, 3 razy rusza bez szarpania, spokojnie wk∏adajàc si´ w uprzà˝,4 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie (obcià˝enie jak wy˝ej), ale z pewnym wysi∏kiem, lub ciàgnie

nerwowo, ale rusza bez szarpania,3 pkt – koƒ ciàgnie ch´tnie (obcià˝enie jak wy˝ej), ale z pewnym szarpaniem,2 pkt – koƒ ciàgnie z szarpaniem (obcià˝enie jak wy˝ej), z du˝ym wysi∏kiem, z kilkoma

próbami ruszania,1 pkt – koƒ kilka razy przyk∏ada si´ do ciàgnićia z szarpaniem, z cechami nerwowego

zachowania si´ i z trudem pokonuje opór wozu z pod∏o˝onymi dwiema podk∏ad-kami oporowymi,

dyskwalifikacja – koƒ szarpie, skrća na boki, skacze, nie chce przy∏o˝yç si´ do ciàgnićiawozu z pod∏o˝onymi dwiema podk∏adkami, ca∏y czas zachowuje si´ nerwowo.

Koniom, które uzyska∏y co najmniej 3 pkt. dodaje si´ dodatkowo punkty za zachowanieprzy zak∏adaniu uprz´˝y i zak∏adaniu do wozu:2 pkt. – o ile koƒ zachowuje si´ spokojnie, w trakcie próby i po jej zakoƒczeniu,1 pkt. – o ile koƒ zachowuje si´ spokojnie, lecz z pewnà (odczuwalnà) niechćià przyj-

muje uprzà˝ i zak∏adanie do wozu.Maksymalna iloÊç punktów do zdobycia za prób´ uciàgu wynosi 7 pkt.

Ogólny wynik próby dzielnoÊci jest sumà wszystkich 3 konkurencji i okreÊla si´ go w na-st´pujàcy sposób:

Punkty Wynik próby 18 – 21 wybitny 14 – 17 b.dobry 9 – 13 dobry 3 – 8 dostateczny

poni˝ej 3 dyskwalifikacja Bat dozwolony jest tylko do kontrolowania konia. Brutalne u˝ycie bata w którejkolwiekcz´Êci próby powoduje dyskwalifikacj´ konia. Wskazana jest zach´ta g∏osem.

Ogier, który nie zda∏ próby, mo˝e powtórzyç jà jeszcze raz, w okresie do jednego roku. Nie-zdanie próby w tym okresie spowoduje nieprzed∏u˝enie pozytywnej opinii o u˝ytkowaniuogiera w punkcie kopulacyjnym, a w przypadku dalszego u˝ywania ogiera w rozrodzie nie-uznanie potomstwa za hodowlane.


strona 20

III. Klacze w wieku 2,5–4 lat zaleca się poddawać polowejpróbie zaprzęgowej według następującego programu:

W obecnoÊci komisji w∏aÊciciel z pomocnikiem zaprz´gajà klacz do lekkiego, ogumionegowozu.W zaprz´gu klacz rusza st´pa i na odcinku 200 m jest oceniana przez komisj´. Po zawró-ceniu st´pem w oznaczonym miejscu, klacz pokonuje k∏usem odcinek o d∏ugoÊci 200 m,równie˝ oceniany przez komisj´. W oznaczonym miejscu przed komisjà klacz przechodzido st´pa i zatrzymuje si´. Po zatrzymaniu nale˝y ruszyç st´pem.Komisja dokonuje oceny wg poni˝szej tabeli:

Cecha Ocena Mno˝nik Charakter i zachowanie si´ 0-10 pkt x2

Styl ruszenia, zatrzymanie, nieruchomoÊç 0-10 pkt x2 St´p 0-10 pkt x3 K∏us 0-10 pkt x3

Skala ocen co 0,5 pkt. Klacz zdaje prób´, je˝eli uzyska min. 50 pkt.


strona 21


strona 22

Załącznik III.

Kategoryzacja ogierów rasy polski koń zimnokrwisty

Kategoria CKategori´ C otrzymuje ka˝dy ogier wpisany do ksi´gi.

Kategoria B

Kategori´ B najwczeÊniej w wieku 4 lat, ale nie wczeÊniej ni˝ po drugim sezonie kopula-cyjnym, otrzymuje ogier po spe∏nieniu nast´pujàcych warunków:zaliczenie w∏aÊciwej próby dla ogierów 4-letnich i starszych, bonitacja minimum 78 pkt. opisanych 10 sztuk potomstwa z ocenà 15 i wićej punktów.

Kategoria A

Kategori´ A najwczeÊniej w wieku 7 lat, ale nie wczeÊniej ni˝ po czwartym sezonie kopu-lacyjnym, otrzymuje ogier po spe∏nieniu nast´pujàcych warunków:

– wczeÊniej kategoria B– bonitacja minimum 80 pkt.– pi´ç sztuk potomstwa wpisanego do ksiàg (ogiery i klacze).

Nowym zasadom kategoryzacji podlegajà wszystkie ogiery rasy polski koƒ zimnokrwisty bezwzgl´du na rok wpisu do ksi´gi, z wyjàtkiem ogierów, które uzyska∏yby kategori´ ni˝szà ni˝dotychczasowa.


strona 23

Documents

Program hodowli koni rasy - Polski Związek Hodowców Koni · 2015-09-17 · Program hodowli koni rasy polski koń zimnokrwisty Program pracy hodowlanej dotyczy ca∏okszta∏tu prac