Program i streszczenia-2013

AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY LASU – 2013

Międzynarodowa Konferencja zorganizowana przez Komisję Ochrony Zasobów Leśnych PTL,

Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Łodzi oraz Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym

Spała, 7-10 października 2013

Aktualne problemy ochrony lasu – 2013

Komitet organizacyjny:

Prof. dr hab. Andrzej Kolk

Mgr inż. Edward Janusz

Dr hab. Lidia Sukovata

Redakcja:

Prof. dr hab. Andrzej Kolk

Dr hab. Lidia Sukovata


PROGRAM KONFERENCJI

Dzień I (poniedziałek, 07.10.2013 r.) przyjazd i zakwaterowanie uczestników godz. 1800 – 2200 Kolacja

Dzień II (wtorek, 08.10.2013 r.)

godz. 715 – 815 Śniadanie

godz. 830 – 920 Otwarcie Konferencji i powitanie uczestników

Wojciech Badura – Prezentacja Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi Małgorzata Olczyk – Aktualne zagrożenie od chrabąszczowatych na terenie RDLP Łódź

godz. 920 – 1115 Sesja referatowa I

„Problemy ochrony lasu w Polsce i krajach ościennych”

920-940 Zbigniew Filipek – Szkody powodowane przez zwierzynę oraz koszty i sposoby ich ograniczania

940-9555 Aldona Perlińska, Kamil Szpakowski, Tomasz Jabłoński – Ważniejsze zagrożenia

lasów w Polsce ze strony szkodliwych owadów w 2013 r. 955-1010 Alfred Król, Marek Kozioł, Agnieszka Bielawska – Zagrożenie drzewostanów

jodłowych na terenie RDLP Kraków i RDLP Krosno przez czynniki biotyczne 1010-1030 Mirosław Maciąg, Małgorzata Stachowiak – Monitoring drzewostanów

dębowych na terenie RDLP w Poznaniu 1030-1045 Christo Nikolov, Matúš Kajba, Milan Zúbrik, Andrej Kunca, Jozef Vakula, Andrej

Gubka, Juraj Galko – Monitoring of forest insect pests in Slovakia using Web GIS applications (Monitoring szkodliwych owadów leśnych z wykorzystaniem aplikacji Web GIS)

1045-1105 Wolodymyr Kramarets, Iryna Matsiakh – Stan sanitarny lasów w obszarze

ochrony ścisłej Parku Narodowego „Skoliwski Beskydy” (Ukraina) godz. 1105– 1115 Dyskusja godz. 1115 – 1145 Przerwa na kawę


godz. 1145 – 1345 Sesja referatowa II

„Problemy ochrony lasu w Polsce i krajach ościennych” c.d. 1145-1200 Grzegorz Rogowski, Katarzyna Nowik, Katarzyna Skałecka, Jarosław Góral –

Szkody w drzewostanach sosnowych na terenie RDLP Wrocław spowodowane masowym wystąpieniem owadów z rodziny pryszczarkowate (Cecidomyiidae)

1200-1215 Małgorzata Stachowiak, Katarzyna Szeląg – Pryszczarek Baera i igłówka

sosnówka w drzewostanach sosnowych RDLP w Zielonej Górze i Poznaniu w 2013 r.

1215-1235 Aleksandra Rosa-Gruszecka, Hanna Szmidla – Śluzowce – nowy problem na

szkółkach leśnych 1235-1255 Katarzyna Hutka – Patogeny grzybowe w drzewostanach sosnowych

uszkodzonych przez grad na terenie RDLP Katowice 1255-1310 Mieczysław Kosibowicz – Coleotechnites piceaella (Kearfott, 1903) nowy

inwazyjny gatunek motyla na terenie Polski 1310-1325 Andrzej Mazur – Xyleborus germanus Blandf. w Polsce – mity czy rzeczywistość? godz. 1325– 1345 Dyskusja godz. 1350– 1500 Przerwa obiadowa i wywieszanie posterów

godz. 1500– 1715 Sesja referatowa III

„Chrabąszcze Melolontha spp. – ekologia, występowanie i próby ograniczania liczebności populacji”

1500-1520 Marzena Niemczyk, Szymon Krajewski – Środowiskowe aspekty występowania

chrabąszczy Melolontha spp. w ekosystemach leśnych 1520-1540 Danuta Woreta, Robert Wolski, Sławomir Lipiński – Wpływ wybranych

gatunków roślin leśnych na rozwój i długość życia chrabąszczy 1540-1600 Alicja Sowińska, Iwona Skrzecz – Możliwości wykorzystania związków

pochodzenia roślinnego do ograniczania szkód powodowanych przez chrabąszcze Melolontha spp.

1600-1615 Monika Małecka, Zbigniew Sierota – Zmiany w liczebności pędraków

chrabąszczy (Melolontha spp.) na powierzchniach doświadczalnych traktowanych substratem trocinowym – ocena jesienna i wiosenna

1615-1635 Alicja Sierpińska, Grzegorz Tarwacki, Cezary Bystrowski, Andrzej Sierpiński –

Badania nad wpływem wrogów naturalnych na chrabąszcze Melolontha spp. na przykładzie badań przeprowadzonych w Nadl. Kozienice


1635-1655 Alicja Sierpińska, Dorota Hilszczańska, Hanna Szmidla, Bernadetta Janik-

Sowińska, Andrzej Sierpiński – Zmiany w strukturze mikoryz sadzonek sosny Pinus sylvestris L. zagrożonych przez pędraki chrabąszczy Melolontha spp. po aplikacji Beauveria brongniartii (Sacc.) Petch

godz. 1655– 1715 Dyskusja godz. 1715 – 1745 Przerwa na kawę godz. 1745– 1845 Sesja posterowa

Oleg Danylewych, Volodymyr Kramarets, Ivan Yasinovskyy – Stan sanitarny w młodych drzewostanach dębowych na terenie Państwowego Przedsiębiorstwa „Ternopilske lisowe gospodarstwo” (Ukraina)

Juraj Galko, Christo Nikolov, Jozef Vakula, Andrej Gubka – Comparison of different models of pheromone traps for bark beetles monitoring (Porównanie różnych typów pułapek feromonowych do monitoringu korników)

Katarzyna Sikora, Cezary Bystrowski, Jan Łukaszewicz – Fitofagi i grzyby pasożytnicze osłabionych drzewostanów modrzewiowych w północno-wschodniej Polsce

Jozef Vakula, Juraj Galko, Christo Nikolov, Andrej Gubka – Distribution of the double-spined bark beetles Ips duplicatus in the Slovak Republic (Rozprzestrzenienie kornika zrosłozębnego Ips duplicatus w Republice Słowackiej)

Ivan Yasinovskyy, Volodymyr Kramarets – Zgnilizny korzeni i pni dębu na Zachodnim Podolu (Ukraina)

Paulius Zolubas, Virgilijus Vasiliauskas – Pułapki dla leśnictwa: ulepszona IBL-3 i oryginalna dla szeliniaków

Anna Żółciak, Zbigniew Sierota, Monika Małecka – Wstępne badania nad rozkładem drewna świerka przez Fibroporia gossypium

godz. 1900 Uroczysta kolacja


Dzień III (środa, 9.10.2013 r.) godz. 730 – 830 Śniadanie godz. 845 Wyjazd uczestników konferencji (autokarami) w teren Program sesji terenowej

I. Nadleśnictwo Spała

0900 – 1000 – Czynne pędraczysko

1000 – 1100 – Zamek Królewski oraz kościół Św. Idziego w Inowłodzu

1100 – 1130 – przejazd do Spały

1130 – 1400 – Poczęstunek w Funduszu Wczasów Pracowniczych, bunkry z okresu II wojny światowej

1400 – 1500 – obiad

II. Nadleśnictwo Smardzewice

1500 – 1530 – Przejazd do nadleśnictwa

1530 – 1800 – Rezerwat „Niebieskie Źródła”, skansen rzeki Pilicy, grota, kopalnia Biała Góra

po 18oo – Poczęstunek na terenie nadleśnictwa

Dzień IV (czwartek, 10.10.2013 r.)

godz. 730 – 830 śniadanie godz. 830 – 1000 Sesja referatowa IV

„Gradacja barczatki sosnówki – czynniki sprzyjające jej powstawaniu i problemy związane z ograniczaniem liczebności populacji”

830-850 Andrzej Kolk, Lidia Sukovata – Feromony inicjujące rozwój i regulujące behawior gąsienic barczatki sosnówki

850-905 Stefan Perz – Przyczyny niedoszacowania zagrożeń drzewostanów sosnowych od

barczatki sosnówki 905-920 Łukasz Brodziak, Marek Kamola, Wojciech Krawczyk – Ocena skuteczności

zabiegów ograniczania liczebności barczatki sosnówki przy użyciu Mospilanu 20SP – na przykładzie drzewostanów Nadleśnictwa Puławy (RDLP w Lublinie)

920-940 Lidia Sukovata, Andrzej Kolk, Cezary Bystrowski – Przebieg gradacji barczatki

sosnówki w zagrożonych drzewostanach nieobjętych zabiegami ochronnymi 940-1000 Ignacy Korczyński, Artur Chrzanowski – Dobowe zmiany intensywności opadu

ekskrementów a ocena liczebności larw foliofagów w koronach drzew godz. 1000– 1020 Dyskusja


godz. 1020 – 1050 Przerwa na kawę godz. 1050 – 1230 Sesja referatowa V

„Różne problemy związane z biologią, ekologią i metodami zwalczania szkodliwych owadów”

1050-1110 Wojciech Grodzki, Mieczysław Kosibowicz – Doświadczenia nad ograniczaniem populacji kornika drukarza za pomocą preparatów opartych na entomopatogenicznym grzybie Beauveria bassiana

1110-1125 Juraj Galko, Christo Nikolov, Jozef Vakula, Andrej Gubka – Use of the wax treated

seedlings to reduce pine weevil damages (Wykorzystanie sadzonek traktowanych woskiem do ograniczenia szkód powodowanych przez szeliniaka sosnowca)

1125-1145 Wolski Robert, Sowińska Alicja, Skrzecz Iwona, Janiszewski Wojciech, Lipiński

Sławomir, Bystrowski Cezary – Czy wszystko wiemy o smoliku znaczonym – podsumowanie i perspektywy dalszych badań

1145-1205 Cezary Bystrowski, Katarzyna Celmer-Warda – Wpływ warunków hodowli na

długość diapauzy borecznika sosnowca na przykładzie materiałów z Nadl. Solec Kujawski

godz. 1205– 1230 Dyskusja i podsumowanie konferencji godz. 1230– 1330 obiad wyjazd uczestników


Strona 1

SZKODY POWODOWANE PRZEZ ZWIERZYNĘ ORAZ KOSZTY I SPOSOBY ICH OGRANICZANIA

Zbigniew Filipek

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, ul. Bitwy Warszawskiej 1920r. nr 3,

02-362 Warszawa, [email protected]

Celem niniejszego referatu jest omówienie struktury uszkodzeń drzewostanów

z uwzględnieniem stopnia uszkodzenia, rodzajów uszkodzeń, sprawców oraz faz

rozwojowych drzewostanów. Analizę przeprowadzono na podstawie szacunkowej oceny

rozmiaru szkód wyrządzanych przez ssaki wykonanej w okresie kwiecień – maj 2013 r.

na terenie wszystkich nadleśnictw wchodzących w skład Państwowego Gospodarstwa

Leśnego Lasy Państwowe (PGL LP), zgodnie z obowiązującą Instrukcją Ochrony Lasu.

Mimo corocznie ponoszonych nakładów na ochronę lasu przed szkodami powodowanymi

przez roślinożerne ssaki, utrzymuje się ciągła tendencja wzrostowa poziomu szkód

wyrządzanych w drzewostanach. Łączna powierzchnia uszkodzonych drzewostanów (szkody

powyżej 20%) na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat wzrosła z 70,5 tys. ha do 105 tys. ha.

W referacie omówiono również najczęściej stosowane na terenie PGL LP sposoby

zabezpieczenia drzewostanów przed szkodami powodowanymi przez roślinożerne ssaki oraz

przedstawiono strukturę kosztów ponoszonych na ochronę lasu przed zwierzyną w oparciu

o dane z 2012 roku.

Udział kosztów ponoszonych przez PGL LP na ochronę drzewostanów przed szkodami

powodowanymi przez zwierzynę w ogólnych kosztach ochrony lasu jest znaczący.

W 2012 roku wydatki te wyniosły blisko 150 mln zł, co stanowiło 69% ogólnych kosztów

ochrony lasu. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat koszty w skali PGL LP wzrosły niemalże

dwa i pół razy – z 60 mln zł w 2003 roku do 150 mln zł w 2012 roku.

Notatki:

mailto:[email protected]


Strona 2

WAŻNIEJSZE ZAGROŻENIA LASÓW W POLSCE ZE STRONY SZKODLIWYCH OWADÓW

W 2013 R.

Aldona Perlińska1, Kamil Szpakowski1, Tomasz Jabłoński2 1 Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Wydział Ochrony Ekosystemów, ul. Bitwy

Warszawskiej 1920 r. nr 3, 02-362 Warszawa, [email protected] 2 Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary,

05-090 Raszyn

Każdego roku leśnicy w Polsce są zmuszeni do zapobiegania szkodom powodowanym

przez szkodliwe owady. Również w 2013 r. odnotowano występowanie wielu owadów

szkodliwych stale nękających lasy na terenie całego kraju. W niniejszym referacie

przedstawiono ilościową i przestrzenną charakterystykę występowania głównych szkodników

pierwotnych i wtórnych, w stosunku do których były prowadzone zabiegi ograniczania

liczebności w 2013 r.

Jedną z najważniejszych grup owadów, zwalczaną rokrocznie na znacznych obszarach

lasów, są szkodniki pierwotne. Również w 2013 r. zaistniała konieczność wykonania

wielkoobszarowych zabiegów ochronnych przy użyciu sprzętu agrolotniczego na powierzchni

177 047,30 ha (stan na 13 września). Najgroźniejszym szkodnikiem pierwotnym w 2013 r.

była barczatka sosnówka. Całkowita powierzchnia zwalczania tego owada wyniosła

119 647,33 ha, w tym na powierzchni 52 959,23 ha wspólnie z barczatką zwalczany był inny

bardzo groźny szkodnik drzewostanów sosnowych – brudnica mniszka. Na kolejnych

4515,44 ha barczatka była zwalczana jako tzw. szkodnik towarzyszący wspólnie z brudnicą

mniszką. Oprócz dwóch ww. gatunków, w II i III kwartale 2013 r. zabiegi ochronne

przeprowadzono również przeciwko borecznikowatym, chrabąszczom, zespołowi szkodników

pierwotnych drzewostanów dębowych oraz osnui gwiaździstej i osnujce modrzewiowej.

Drugą bardzo ważną grupą szkodników zwalczaną w 2013 r. były szkodniki wtórne.

W I, II i III kwartale 2013 r. (do 13 września) usunięto prewencyjnie 2 749 653 m3 posuszu

oraz złomów i wywrotów, w tym 1 092 714 m3 drewna sosnowego, 923 221 m

3 drewna

świerkowego i 153 764 m3 drewna dębowego. Najbardziej zagrożone przez szkodniki wtórne

były lasy na terenie RDLP w Katowicach, Białymstoku, Krośnie, Szczecinie i Olsztynie,

z których w podanym powyżej okresie usunięto 1 466 639 m3 posuszu oraz złomów

i wywrotów.

Notatki:


Strona 3

ZAGROŻENIE DRZEWOSTANÓW JODŁOWYCH NA TERENIE RDLP KRAKÓW I RDLP KROSNO

PRZEZ CZYNNIKI BIOTYCZNE

Alfred Król, Marek Kozioł, Jarosław Plata, Agnieszka Bielawska

Zespół Ochrony Lasu w Krakowie, Al. Słowackiego 17a, 31-159 Kraków, e-mail:

[email protected]

Jodła pospolita, pomimo ograniczonego areału rozsiedlenia, jest w Europie jednym

z najważniejszych gatunków lasotwórczych. W obszarach górskich Europy środkowej jodła,

obok buka i świerka, jest podstawowym gatunkiem w składzie drzewostanów. Na terenie

Polski jej udział w składzie drzewostanów wynosi około 2%, natomiast w Krainie Karpackiej

25%. W lasach RDLP Kraków jodła jest gatunkiem dominującym, również wysoki jest udział

jodły w nadleśnictwach na terenie RDLP Krosno. W latach 60 i 70-tych ubiegłego wieku

jodła należała do najbardziej zagrożonych gatunków lasotwórczych. Przyczyną zamierania

było kompleksowe działanie wielu czynników szkodotwórczych. Pod koniec lat 90-tych

dwudziestego wieku zaobserwowano poprawę żywotności i zdrowotności jodły. Pod koniec

pierwszej dekady obecnego stulecia w uprawach i młodnikach stwierdzono coraz liczniejsze

występowanie chorób i uszkodzeń prowadzących do zamierania pędów oraz igieł. Głównymi

sprawcami uszkodzeń są mszyce z rodziny Adelgidae, grzyby osutkowe i rdzawnikowe oraz

zespół patogenów infekujących świeże pędy. Również w starszych drzewostanach jodłowych

obserwowana jest tendencja wzrostu populacji mszyc skutkująca lokalnym osłabieniem drzew

i zwiększeniem ich podatności na inne uszkodzenia. W wyniku przeprowadzonej w bieżącym

roku inwentaryzacji stwierdzono obecność obiałki pędowej (Dreyfusia nordmannianae)

na powierzchni 364 ha upraw i młodników jodłowych, natomiast obiałki korowej (D. piceae)

na powierzchni 2551 ha drzewostanów jodłowych w wieku powyżej 20 lat. Istotnym

uszkodzeniom jodeł na skutek wzmożonego występowania obiałki pędowej uległo 56 ha

upraw i młodników, natomiast widoczne osłabienie starszych drzewostanów na skutek

intensywnego, nękającego pojawu obiałki korowej wykazano na powierzchni 183 ha.

Zjawisko chorobowe zamierania tegorocznych pędów jodły wywołane przez zespół

patogenów grzybowych wystąpiło na łącznej powierzchni 317 ha. Istotne uszkodzenia jodeł

zostały zinwentaryzowane na powierzchni 76 ha. Grzyby rdzawnikowe, głównie rdza jodły

i goździkowatych (Melampsorella caryophyllacearum) wywołująca raka jodły występuje

w sposób istotny na powierzchni 4533 ha. Grzyby osutkowe, z dominującą osutką zwisową

jodły (Acanthostigma parasiticum), wyrządziły szkody na powierzchni 25,50 ha, a jemioła

(Viscum album) na 198 ha. Z innych, mniej istotnych czynników biotycznych, okresowo

niekorzystnie oddziałujących na młodsze drzewostany jodłowe na terenie RDLP Kraków

i RDLP Krosno należy wymienić lokalne występowanie mszycy Mindarus abietinus, zwójki

Epinotia nigricana, rdzy jodły Pucciniastrum epilobi. Rola owadów kambiofagicznych

w wydzielaniu się posuszu jodłowego jest obecnie niewielka.

Notatki:


Strona 4

MONITORING DRZEWOSTANÓW DĘBOWYCH NA TERENIE RDLP W POZNANIU.

Mirosław Maciąg, Małgorzata Stachowiak

Zespół Ochrony Lasu w Łopuchówku, Łopuchówko 1, 62-095 Murowana Goślina, e-mail:

[email protected]

W latach 2012-2013 Zespół Ochrony Lasu w Łopuchówku prowadził obserwacje

w drzewostanach dębowych na obszarze „Płyty Krotoszyńskiej”, w których corocznie

notowano silny ubytek aparatu asymilacyjnego. Założenia metodyczne oraz wstępne wyniki

analiz zostały przedstawione na ubiegłorocznej konferencji „Aktualne problemy ochrony

lasu-2012”. Na podstawie uzyskanych danych podjęto decyzję o wykonaniu w maju 2013 r.

zabiegów agrolotniczych na powierzchni 3551 ha w celu ograniczenia liczebności populacji

szkodników.

W czerwcu 2013 r. ZOL zalecił wykonanie inwentaryzacji stopnia defoliacji

w drzewostanach dębowych wszystkim nadleśnictwom na obszarze RDLP w Poznaniu.

Przesłane przez nadleśnictwa materiały ukazały obraz utrzymującego się silnego zagrożenia

od foliofagów dębu w wielu jednostkach. W związku z powyższym ZOL, w uzgodnieniu

z RDLP w Poznaniu oraz wybranymi nadleśnictwami, wprowadził do realizacji program

monitoringu w celu opracowania metod prognozowania zagrożenia drzewostanów dębowych

przez szkodniki liściożerne.

Na program ten składają się następujące czynności:

wykonanie inwentaryzacji stopnia defoliacji koron drzew zgodnie z zapisami

§9 Instrukcji Ochrony Lasu z 2011 roku;

zakładanie lepów na drzewach dębu w wyznaczonych stałych lokalizacjach

ocenianych jako „pierwotne ogniska gradacyjne”, które mają na celu sygnalizowanie

o pojawiającym się zagrożeniu od gatunków motyli z rodziny miernikowcowatych

(Geometridae);

zakładanie lepów na drzewach w miejscach cechujących się największym ubytkiem

aparatu asymilacyjnego, w oparciu o wyniki inwentaryzacji stopnia defoliacji koron

drzew, w celu zdiagnozowania lub wykluczenia gatunków owadów odpowiedzialnych

za powstałą szkodę oraz w celu określenia wielkości ich populacji;

określenie gatunków oraz liczby larw motyli w koronach ściętych drzew;

uruchomienie w zagrożonych kompleksach leśnych, pod warunkiem istnienia

odpowiedniej infrastruktury, odłowu motyli do samołówek świetlnych w celu

potwierdzenia lub wykluczenia gatunków motyli, których rójka odbywa się w okresie

wiosennym. Metoda ukierunkowana jest na intensywnie latające motyle z rodziny

sówkowatych (Noctuidae);

wykonanie odłowów motyli do pułapek świetlnych w wybranych miejscach

zagrożonych kompleksów drzewostanów dębowych przy zastosowaniu generatora

prądotwórczego.

Przedstawiona powyżej metodyka pozwoli na szczegółowe określenie gatunków owadów

odpowiedzialnych za stan koron drzewostanów dębowych. Zaznaczyć należy, że ZOL

w przypadku metody odłowu samic miernikowców przy zastosowaniu opasek lepowych,

podejmie próbę tabelarycznego opracowania liczb określających zagrożenie drzewostanów

przy wykorzystaniu opracowanej przez IBL „Metody prognozowania miernikowców

w drzewostanach liściastych”.

Notatki:



Strona 5

MONITORING HMYZÍCH ŠKODCOV V LESOCH SLOVENSKA POMOCOU GIS WEB APLIKÁCIE

Ch. Nikolov, M. Kajba, Milan Zubrik, A. Kunca, A. Gubka, J. Vakula, J. Galko

Národné lesnícke centrum - Lesnícky výskumný ústav Zvolen, T. G. Masaryka 22, 960 92

Zvolen, Slovakia, [email protected]

Dreviny s najväčším plošným zastúpením v lesoch Slovenska sú Fagus sylvatica

(31,4%), Picea abies (25,7%) a Quercus sp. (13,3%). V ostatných rokoch škody spôsobené

hmyzom v lesoch Slovenska prudko vzrástli a aktuálna kalamita podkôrneho hmyzu je

najväčšia v zaznamenanej histórii. Podľa dostupných údajov o náhodných ťažbách sa na

Slovensku v ostatných rokoch stal najvýznamnejším škodlivým činiteľom podkôrny

a drevokazný hmyz a z tejto skupiny je najvýznamnejším škodcom Ips typographus

a Pytiogenes chalcographus. V ostatnom desaťročí sme zaznamenali aj prítomnosť

nepôvodných druhov, napr. Ips duplicatus. Feromónové lapače na monitoring vyššie

spomenutých druhov sú rozmiestnené v ihličnatých porastoch na celom území Slovenska.

K najväčším škodcom dubových porastov Slovenska patrí Lymantria dispar. Jej prítomnosť

monitorujeme prostredníctvom terénneho prieskumu, ktorý zahŕňa vizuálnu kontrolu kmeňov

a konárov. V podmienkach Slovenska sa gradácia vyskytuje zvyčajne raz za 6-8 rokov.

Očakávame, že ku gradácii znova dôjde v najbližších rokoch. Pre zber údajov o výskyte,

distribúcii a hustote horeuvedených hmyzích škodcov sme vyvinuli on-line webové aplikácie

GIS s využitím ArcGIS API pre Silverlight. Údaje o výskyte sú zaznamenávané

prostredníctvom on-line aplikácie GIS miestnymi lesnými hospodármi. Na základe

priestorovo zaznamenaných dát môžeme identifikovať a modelovať šírenie hmyzích škodcov,

takto predvídať populačnú dynamiku a poukázať na oblasti, v ktorých by mali byť vykonané

obranné opatrenia, aby sa zabránilo masovému premnoženiu týchto škodcov.

Notatki:


Strona 6

STAN SANITARNY LASÓW W OBSZARZE OCHRONY ŚCISŁEJ

PARKU NARODOWEGO „SKOLIWSKI BESKYDY” (UKRAINA)

Volodymyr Kramarets, Iryna Matsiakh

Narodowy Uniwersytet Leśno-techniczny Ukrainy, ul. Generała Czuprynki 103, 79057 Lviv,

Ukraina, [email protected]

Celem badań była ocena stanu sanitarnego lasów w obszarze chronionym Parku

Narodowego "Skoliwski Beskydy" na Ukrainie.

W obszarze chronionym dominują drzewostany średniowiekowe, stanowiące 50,2%

powierzchni lasów. Występują dobrze zachowane fitocenozy leśne z elementami biogeocenoz

typowymi dla starodrzewia. Dojrzałe drzewostany zajmują 14,4% powierzchni lasów obszaru

chronionego, w tym 12,3% to lasy naturalne lub zbliżone do naturalnych, a 24,3% to lasy

pochodzenia sztucznego.

Do momentu utworzenia Parku Narodowego pod koniec XX wieku w lasach tych

prowadzona była intensywna gospodarka leśna, jednak obecnie w obszarze ochrony ścisłej

nie prowadzi się żadnych zabiegów gospodarczych.

Stan sanitarny starodzewia świerkowego w obszarze chronionym jest niezadowalający –

97,9% drzewostanów w wieku ponad 100 lat, w składzie których dominuje świerk, jest

uszkodzonych zgnilizną pni i korzeni. Wskaźnikami zaburzeń i rozpadu drzewostanów

z przewagą świerka są grzyby: Armillaria sp., Heterobasidion parviporum Niemelä &

Korhonen, Climacocystis borealis (Fr.) Kotl. & Pouzar., Fomitopsis pinicola (Sw.) P. Karst.,

Trichaptum abietinum (Dicks.) Ryvarden, Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst.

i G. odoratum (Wulfen) Imazeki.

W starowiekowych drzewostanach bukowo-jodłowych wzrasta liczba pni i korzeni

uszkodzonych przez patogeny, m.in. Fomes fomentarius (L.) Fr., Laetiporus sulphureus

(Bull.) Murrill; Phellinus igniarius (L.) Quél., Phellinus hartigii (Allesch. et Schnabl) Pat.,

Heterobasidion abietinum Niemelä et Korhonen, a także gatunki z rodzaju Stereum, Trametes

i in. Wzrasta też liczba martwych i silnie osłabionych drzew, co sprzyja rozwojowi

ksylotroficznyh grzybów, wskaźników pierwotnych lasów naturalnych: Hericium coralloides

(Scop.) Pers., Hericium alpestre Pers., Grifola frondosa (Dicks.), Grifola umbellata (Pers.)

Pilát, Meripilus giganteus (Pers.) P. Karst. i innych.

Na terenie obszaru chronionego Parku Narodowego Skoliwski Beskydy obserwuje się

gwałtowne pogorszenie stanu sanitarnego świerczyn wtórnych. Jednocześnie

w starodrzewiach bukowo-jodłowych typowych dla regionu, na osłabionych

i martwych drzewach wzrasta różnorodność rzadkich grzybów afiloforowych wpisanych

do Czerwonej Księgi Roślin Ukrainy.

Notatki:


Strona 7

SZKODY W DRZEWOSTANACH SOSNOWYCH NA TERENIE RDLP WROCŁAW SPOWODOWANE

MASOWYM WYSTĄPIENIEM OWADÓW Z RODZINY PRYSZCZARKOWATYCH (CECIDOMYIIDAE).

Grzegorz Rogowski, Katarzyna Nowik, Katarzyna Skałecka, Jarosław Góral

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych w Warszawie, Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu,

ul. Grunwaldzka 90, 50-357 Wrocław, e-mail: [email protected]

Prezentowane doniesienie przedstawia masowe wystąpienie szkodników sosny

zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) z rodziny pryszczarkowatych (Cecidomyiidae) na terenie

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu w 2013 r. Dotychczas

nie notowano masowego występowania oraz szkód od pryszczarkowatych (Cecidomyiidae)

na terenie Dolnego Śląska.

W bieżącym roku, w kilkunastu nadleśnictwach, mających znaczny udział sosny

zwyczajnej w składzie gatunkowym drzewostanów, zaobserwowano przebarwianie się koron

na kolor szaro-zielony i przedwczesny opad igliwia bieżącego roku. W drzewostanach tych

stwierdzono żerowanie szkodników z rodziny pryszczarkowatych. Przeprowadzona

inwentaryzacja drzewostanów sosnowych we wszystkich nadleśnictwach RDLP

we Wrocławiu wykazała uszkodzenia koron drzew wszystkich klas wieku na łącznej

powierzchni ok. 40 tys. ha.

Notatki:



Strona 8

PRYSZCZAREK BAERA I IGŁÓWKA SOSNOWA W DRZEWOSTANACH SOSNOWYCH

RDLP W ZIELONEJ GÓRZE I POZNANIU W 2013 ROKU

Małgorzata Stachowiak, Katarzyna Szeląg

Zespół Ochrony Lasu w Łopuchówku, Łopuchówko 1, 62-095 Murowana Goślina, e-mail:

[email protected]

W wyniku inwentaryzacji szkód ze strony przyszczarka Baera (Contarinia baeri)

na terenie RDLP w Poznaniu i w Zielonej Górze na dzień 14 sierpnia 2013 r. stwierdzono je

na łącznej powierzchni 36 tys. ha. Szkody wystąpiły przede wszystkim w drzewostanach

od II klasy wieku. W młodnikach i uprawach bardzo rzadko stwierdzano obecność

pryszczarka. Z 45 nadleśnictw aż 29 zarejestrowało ubytek aparatu asymilacyjnego bieżącego

roku.

Obok pryszczarka Baera obserwowano występowanie igłówki sosnowej, krótkostopki

sosnowej, kwieciaka sosnowca i opaślika sosnowego, jednak szkody powodował głównie ten

pierwszy gatunek owada.

Ubytek aparatu asymilacyjnego miejscami przyczynił się do bardzo silnego

prześwietlenia drzewostanów sosnowych. Im młodszy drzewostan, a więc dłuższe przyrosty,

tym większy też był stopień uszkodzenia, co z kolei zwiększało ryzyko powstania infekcji

grzybowych i zasiedlenia drzew przez szkodniki wtórne.

Drzewostany sosnowe obu RDLP narażone są także na wielkopowierzchniowe

wystąpienie w 2014 roku brudnicy mniszki, barczatki sosnówki a także borecznika

sosnowego, który został stwierdzony na terenie RDLP w Poznaniu już w bieżącym roku.

Nałożenie się jednocześnie kilku niekorzystnych zjawisk może doprowadzić do silnego

zachwiania stabilności niektórych drzewostanów.

Notatki:



Strona 9

ŚLUZOWCE – NOWY PROBLEM W SZKÓŁKACH LEŚNYCH

Aleksandra Rosa-Gruszecka, Hanna Szmidla

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090

Raszyn, [email protected]

Śluzowce są stosunkowo nieliczną grupą organizmów cudzożywnych. Należą

do gromady Myxomycota, dawniej włączanej do królestwa Protista, która wg najnowszej

klasyfikacji International Society of Protistologists (2005) zaliczana jest do supergrupy

Amoebozoa. Ich liczbę szacuje się na 800–1000 gatunków na świecie, w większości

kosmopolitycznych. Powodują wymierne straty m.in. w uprawach kabaczków, truskawek,

patatów i w szkółkach drzew owocowych. Opublikowana w 2003 r. „Krytyczna lista

śluzowców Polski” obejmuje 222 gatunki. Wśród dotychczas poznanych, najliczniejsze są

śluzowce rozwijające się na martwym drewnie, dawniej nazywane ksylobiontami, a obecnie

określane jako nadrewnowe. Do tej grupy należą paździorki (Stemonitis sp.) związane

z martwym drewnem iglastym i liściastym.

Wyróżniającą cechą rozwojową śluzowców jest stadium śluźni – plazmodium. Śluźnia

odżywia się, pochłaniając zarodniki, bakterie, jednokomórkowe glony i sinice, a także

pobierając cząstki organiczne na drodze sorpcji. W tej fazie śluźnia wykazuje hydrotaksje

dodatnią i przez pewien czas stroni od światła, żyjąc wewnątrz kłód, pniaków, głębszych

warstwach ściółki, etc. Na zasadzie chemotaksji wyszukuje dla siebie odpowiedni substrat.

W niesprzyjających warunkach może przejść w stan spoczynku (brak wody, niska

temperatura), tworząc skleroty (makroskopowe ciała przetrwalne). W stadium skleroty

śluzowiec może przebywać niewykryty przez długi czas. Kontakt z wodą i odpowiednia

temperatura powodują przejście w stan aktywny. Potwierdzono, że owocnikowanie wielu

gatunków śluzowców jest pozytywnie skorelowane z występowaniem opadów i okresów

ciepła.

Po uaktywnieniu i osiągnięciu dojrzałości śluźnia przemieszcza się na suche, oświetlone

miejsce, np. kłody, podstawy pni, ale także szczytowe partie mszaków i łodygi roślin, gdzie

zaczyna owocnikować.

W bieżącym roku (czerwiec 2013) po raz pierwszy odnotowano wystąpienie szkód

od śluzowców w szkółce leśnej Nadleśnictwa Jędrzejów. Opisany przypadek dotyczył sosny

rosnącej w korytach Dunemana. Wykazano, że śluźnia Stemonitis sp. będąca w trudno

wykrywalnym stadium skleroty znajdowała się w substracie i na skutek kompilacji

odpowiednich warunków meteorologicznych uległa uaktywnieniu. Następnie aktywna forma

śluzowca umiejscowiła się na pędach siewek, owocnikując i zagłuszając siewki,

co doprowadziło do ich zamarcia.

Mimo, że śluzowce są rzadkimi sprawcami szkód, to z uwagi na brak skutecznych metod

ich zwalczania mogą powodować wymierne straty w produkcji szkółkarskiej.

Notatki:


Strona 10

PATOGENY GRZYBOWE W DRZEWOSTANACH SOSNOWYCH USZKODZONYCH PRZEZ GRAD

NA TERENIE RDLP KATOWICE

Katarzyna Hutka

Zespół Ochrony Lasu w Opolu, ul. Groszowicka 10, 45-517 Opole, [email protected]

Występujące w ostatnich latach silne zjawiska pogodowe w postaci tornad, gradobić czy

okiści dziesiątkują drzewostany. Następstwa trąb powietrznych i okiści jako zjawiska

abiotyczne są dobrze opisane w literaturze leśnej i poparte licznymi badaniami i pracami.

Następstwa gradobić w drzewostanach opisane są zdawkowo i nie do końca

udokumentowane. Celem prowadzonych badań i obserwacji jest zdiagnozowanie patogenów

grzybowych na drzewach uszkodzonych przez grad, a także kolejność występowania tych

patogenów.

Kontrola występowania zmian chorobowych i pojawu patogenów grzybowych odbywała

się raz w kwartale, począwszy od gradobicia 2-3 lipca 2012 r. do września 2013 r.,

w Leśnictwach Suchy Bór i Dąbrowice (Nadleśnictwo Opole) oraz w Leśnictwie Rędziny

(Nadleśnictwo Lubliniec). Badania dowodzą, że kolejność występowania patogenów

grzybowych na uszkodzonych gradobiciem sosnach jest zbliżona. Na uszkodzonych pędach

pojaw Sphaeropsis sapinea (Fr.) Dyko et Sutton poprzedzało występowanie Truncatella

angustata (Pers.) S. Hughes. Można przypuszczać, że w przypadku wystąpienia tego typu

zjawisk pogodowych w przyszłości będzie można lepiej prognozować ich następstwa i skutki

w lasach.

Notatki:



Strona 11

COLEOTECHNITES PICEAELLA (KEARFOTT, 1903) – NOWY INWAZYJNY GATUNEK MOTYLA

NA TERENIE POLSKI

Mieczysław Kosibowicz

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Gospodarki Leśnej Regionów Górskich, 30-605

Kraków, ul. Fredry 39, [email protected]

Coleotechnites piceaella (Lepidoptera: Gelechiidae) jest gatunkiem północno-

amerykańskim, żerującym w swej ojczyźnie na świerku kłującym (Picea pungens Engelm.)

i pospolitym (Picea abies (L.) H. Karst). W Europie motyl pojawił się po raz pierwszy

w 1952 roku na terenie Wielkiej Brytanii, w 1963 roku stwierdzono go już na terenie

Niemiec. Następne doniesienia dotyczą Węgier (1970), potem Austrii (1986).

W 1990 wykazywany jest już ze Słowacji, natomiast w Czechach pojawia się 2006 roku.

W Polsce po raz pierwszy wykazany z Cieszyna w 2010. Obecnie obserwujemy go

stosunkowo licznie, szczególnie w województwach małopolskim i śląskim (Ciężkowice,

Kraków, Tychy, Mysłowice).

Gatunek ma jedną generacje w roku. Rozwija się tylko na świerku kłującym, na którym

uszkadza igły. Motyle pojawiają się w czerwcu i ich lot oraz składanie jaj trwa do początku

sierpnia. Gąsienice minują igły od połowy lipca do czerwca przyszłego roku, wchodząc

w okresie zimowym w diapauzę. Przy dużym nasileniu występowania gąsienice mogą

poważnie uszkadzać świerka, pozbawiając go istotnych walorów dekoracyjnych.

Notatki:



Strona 12

XYLEBORUS GERMANUS (BLANDF.) W POLSCE – MITY CZY RZECZYWISTOŚĆ?

Andrzej Mazur, Janusz Mendzikowski

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Entomologii Leśnej, ul. Wojska Polskiego

71c, 60-625 Poznań, [email protected]

Doniesienie prezentuje stanowiska występowania rozwiertka Xyleborus (=Xylosandrus)

germanus – azjatyckiego gatunku kornika, który od lat 30. ubiegłego wieku w Ameryce

Północnej, a od lat 50. w Europie rozprzestrzenia się, zasiedlając drzewa i krzewy liściaste.

Rozwiertka obserwowano w lasach komunalnych miasta Poznania oraz na terenie

Nadleśnictwa Durowo w okolicach Wągrowca (50 km na północny-wschód od Poznania).

Charakterystyczne objawy żerowania i rozwoju – chodniki lęgowe w postaci nieregularnej

komory, zaczernionej od rozwijających się grzybów symbiotycznych, specyficznie układające

się trocinki z otworów wejściowych, odbijanie kory i drewna przez dzięcioły - stwierdzono

na jemiole, klonie i dębie.

Chrząszcze odławiano też do pułapek ekranowych umieszczonych na zamierających

dębach w Nadleśnictwie Durowo.

Zwrócono uwagę na symptomy występowania i podsumowano informacje

o występowaniu, biologii i ekologii tego gatunku kornika.

Notatki:


Strona 13

ŚRODOWISKOWE ASPEKTY WYSTĘPOWANIA CHRABĄSZCZY Z RODZAJU MELOLONTHA SPP.

W EKOSYSTEMACH LEŚNYCH

Marzena Niemczyk, Szymon Krajewski

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych, ul. Braci

Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn, [email protected]

Chrabąszcze z rodzaju Melolontha spp. są obecnie najgroźniejszymi szkodnikami

owadzimi w polskich lasach. Przyczyny gradacji, z jednej strony, wynikają z wewnętrznych

uwarunkowań tj. fazy cyklu gradacyjnego, a z drugiej strony determinowane są przez

elementy środowiskowe. Wśród nich ważnymi czynnikami są: struktura gatunkowa

i siedliskowa ekosystemów leśnych, sąsiedztwo drzewostanów z terenami otwartymi, faza

rozwojowa drzewostanów, sposób prowadzenia gospodarki leśnej, który poprzez wybór rębni,

okresu odnowienia, typu drzewostanu ma decydujący wpływ na warunki świetlne, cieplne

i wilgotnościowe w drzewostanach. Celem pracy było określenie środowiskowych czynników

ryzyka wpływających na masowe występowanie pędraków chrabąszczy w drzewostanach

różnych klas wieku.

Wyniki badań pokazują, że czynniki środowiska leśnego, takie jak: siedlisko, faza

rozwojowa drzewostanu oraz sąsiedztwo z ekosystemem nieleśnym są istotne

dla występowania chrabąszczy, natomiast ażurowość okapu drzewostanu nie ma znaczącego

wpływu na obecność larw chrabąszczy. W tym kontekście ażurowość odzwierciedlająca

zwarcie wskazuje, że działania hodowlane (trzebieże, rębnie) mają mniejsze znaczenie

dla występowania chrabąszczy niż układ warunków: ściana drzewostanu- jego skład

gatunkowy- siedlisko- faza rozwojowa. Oznacza to, że, chcąc modyfikować środowisko leśne

w kierunku zmian niekorzystnych dla chrabąszczy, nasze możliwości ograniczają się

do kształtowania składów gatunkowych upraw i drzewostanów poprzez wykorzystywanie

gatunków mniej preferowanych jako baza pokarmowa przez imagines i pędraki lub gatunków

drzew względnie odpornych na ich żerowanie. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody

ochrony ekosystemów leśnych zagrożonych przez chrabąszcze Melolontha spp.”, nr N R12 0096 10,

finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Notatki:



Strona 14

WPŁYW WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN NA ROZWÓJ I DŁUGOŚĆ ŻYCIA

CHRABĄSZCZY MELOLONTHA SPP.

Danuta Woreta, Robert Wolski, Sławomir Lipiński

Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary, ul Braci Leśnej 3, 05-090 Raszyn,

[email protected]

Celem badań było określenie wpływu bazy pokarmowej na długość życia, przeżywalność

i płodność owadów doskonałych chrabąszcza kasztanowca Melolontha hippocastani F.

i chrabąszcza majowego Melolontha melolontha L. Niezbędne do badań chrabąszcze zostały

przywiezione z Nadleśnictwa Kozienice krótko po tym jak wyszły z ziemi. Chrabąszcza

kasztanowca przywieziono 29 kwietnia, a chrabąszcza majowego 10 maja. Ulistnione gałęzie:

dębu szypułkowego (Quercus robur L.), grabu zwyczajnego (Carpinus betulus L.), robinii

akacjowej (Robinia pseudoacacia L), czeremchy amerykańskiej (Padus serotina (Ehr.)

Borkh.), jarząbu pospolitego (Sorbus acuparia L. em Hedl.), bzu czarnego (Sambucus

nigra L.) pozyskiwano z terenu Leśnictwa Sękocin. Do badania długości życia chrabąszczy

użyto 216 owadów, po 108 sztuk dla każdego gatunku. Chrabąszcze umieszczono

w 72 kloszach, w 3 powtórzeniach dla każdego gatunku rośliny. Dwa razy w tygodniu

wymieniano gałęzie w kloszach na świeże i kontrolowano masę ciała owadów oraz ich

śmiertelność.

Badanie płodności samic przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym przez 10 dni

hodowano samice wraz z samcami na liściach wszystkich badanych roślin, również

w 72 kloszach. W drugim z każdego gatunku rośliny wybrano po 10 samic i przełożono

pojedynczo do kloszy z ziemią i odpowiednią rośliną. W sumie samice umieszczono

w 120 kloszach. Po ok. 3 tygodniach rozpoczęto kontrolę ziemi w kloszach.

Z badań wynika, że najkorzystniejszym dla chrabąszcza kasztanowca pokarmem spośród

badanych roślin są liście dębu szypułkowego, a następnie jarzębu pospolitego. Samice

karmione liśćmi: dębu złożyły 143 jaja, jarzębu 44, czeremchy amerykańskiej 19 i grabu

pospolitego 4. W kloszach z bzem czarnym i robinią akacjową jaj nie znaleziono. Najdłużej

żyły chrabąszcze na liściach dębu i jarzębu, najkrócej na liściach bzu i robinii.

Dla chrabąszcza majowego grab pospolity okazał się pokarmem najwłaściwszym

zarówno pod względem długości życia jak i płodności. Samice chrabąszcza majowego

żerujące na liściach: grabu złożyły 241 jaj, dębu 193, jarzębu 78, robinii 31 i czeremchy 18.

Samice żerujące na liściach bzu czarnego nie złożyły jaj i żyły najkrócej. Samice zarówno

chrabąszcza majowego jak i kasztanowca żyły dłużej niż samce. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody



Notatki:



Strona 15

MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ZWIĄZKÓW POCHODZENIA ROŚLINNEGO DO OGRANICZANIA

SZKÓD POWODOWANYCH PRZEZ CHRABĄSZCZE MELOLONTHA SPP.

Alicja Sowińska, Iwona Skrzecz

Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn,

[email protected]

Badania wykonane w latach 2011-2013 miały na celu ocenę antyfidantnego działania

rutyny i kwercetyny (związków flawonowych pochodzących z gryki) oraz wyciągu z olszy

czarnej wobec pędraków i imagines chrabąszcza kasztanowca oraz chrabąszcza majowego.

Aby zrealizować cel wykonano zakres prac obejmujący:

hodowlę samic chrabąszczy na liściach dębowych opryskanych roztworami

wymienionych związków,

hodowlę pędraków w donicach z sadzonkami sosnowymi stanowiącymi pokarm

dla owadów oraz z glebą podlewaną rutyną, kwercetyną i wyciągiem z olszy czarnej.

Chrabąszcze obu gatunków hodowano przez 14 dni w warunkach szklarniowych Instytutu

Badawczego Leśnictwa na gałęziach dębowych opryskanych roztworami rutyny, kwercetyny,

wyciągiem z olszy czarnej lub wodą (wariant kontrolny doświadczenia). W tym czasie

oceniano śmiertelność owadów i płodność samic w poszczególnych wariantach. Natomiast

hodowlę pędraków prowadzono od maja do września w namiotach ustawionych na terenie

otwartym Instytutu. W tym okresie obserwowano rozwój (przyrost masy, śmiertelność)

pędraków oraz zamieranie sadzonek sosnowych.

Na podstawie uzyskanych wyników wykazano zwiększoną śmiertelność chrabąszczy

na pokarmie traktowanym antyfidantami w porównaniu ze śmiertelnością owadów

kontrolnych. Najwyższą śmiertelność stwierdzono wśród owadów żerujących na pokarmie

traktowanym roztworem rutyny (78%), a najniższą – w kontroli (3%). Najmniej zdrowych jaj

znaleziono w odwłokach samic żerujących na liściach traktowanych kwercetyną i rutyną,

a najwięcej w grupie kontrolnej.

W hodowli pędraków w glebie traktowanej antyfidantami nie stwierdzono wpływu tych

związków na rozwój owadów. Natomiast podlewanie gleby antyfidantami spowodowało

redukcję śmiertelności sadzonek sosnowych wskutek żerowania pędraków. W porównaniu

z kontrolą doświadczenia (sadzonki podlewane wodą), stwierdzono ponad 3-krotnie mniejszą

śmiertelność sadzonek podlewanych kwercetyną oraz o 20% mniejszą śmiertelność sadzonek

traktowanych rutyną i wyciągiem z olszy. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody



Notatki:



Strona 16

ZMIANY W LICZEBNOŚCI PĘDRAKÓW CHRABĄSZCZY (MELOLONTHA SPP.) NA

POWIERZCHNIACH DOŚWIADCZALNYCH TRAKTOWANYCH SUBSTRATEM TROCINOWYM –

OCENA JESIENNA I WIOSENNA

Monika Małecka, Zbigniew Sierota

Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary, ul. Braci Leśnej 3, 05-090 Raszyn, e-mail:

[email protected]

Prezentacja stanowi fragment wyników badań dotyczących wpływu świeżych trocin

sosnowych wprowadzonych do gleby jesienią oraz wiosną na liczebność pędraków

chrabąszczy oraz na przeżywalność sadzonek. Trociny stanowiły podłoże organiczne

aktywizujące procesy mikrobiologiczne – zbiorowiska bakterii, grzybów i nicieni, w celu

ograniczenia liczebności populacji pędraków na danym terenie.

Jedną z powierzchni doświadczalnych zlokalizowano w Nadl. Lubartów (RDLP Lublin)

w leśnictwie Jawidz, oddz. 159a, na zrębie zupełnym przeznaczonym do odnowienia

(powierzchnia ogrodzona), na którym stwierdzono wysoki poziom zapędraczenia. Jesienią

2011 r. wytyczono w 3 powtórzeniach po trzy rzędy przyszłej uprawy (warianty T1, T2 i K).

W wariancie T1 na całej długości rzędów wprowadzono do gleby trociny iglaste

i przemieszano frezem leśnym, a wiosną 2012 r. posadzono 1-roczne sadzonki sosny

zwyczajnej pochodzące z lokalnej szkółki. W trzech innych rzędach trociny podsypywano

w momencie sadzenia bezpośrednio pod korzeń sadzonki sosny (wariant T2). Trzy pozostałe

rzędy stanowiły wariant kontrolny (K) – z posadzoną sosną, ale bez dodatku trocin. Średnią

liczebność pędraków w glebie oceniano jesienią 2012 r. metodą dołów próbnych wg IOL,

wykopując łącznie 6 dołów (wymiary 1,0x0,5x0,5m). Wiosną 2013 r. liczebność populacji

pędraka oceniana była metodą małych dołków próbnych (wymiary 0,2x0,2x0,3m)

usytuowanych: 1) w stoisku sadzonki, 2) w połowie odległości między sadzonkami w rzędzie

oraz 3) pośrodku między sąsiadującymi rzędami, łącznie w 18 stanowiskach powierzchni

doświadczalnej.

Zarówno w ocenie jesiennej, jak i wiosennej różnice pomiędzy wariantami

doświadczenia pod względem średniej liczby pędraków, przeliczone na jednakową objętość

gleby (0,5x1,0x0,3m), nie były statystycznie istotne. W przypadku oceny metodą zestawu

trzech dołków próbnych wykazano natomiast istotny statystycznie wpływ lokalizacji pobrania

próby - najwięcej pędraków notowano zawsze w stoisku sadzonki. Wizualizacja przestrzenna

tych danych dały w miarę rzeczywisty obraz zmian, jakie zaszły w glebie badanej

powierzchni w dwu ocenianych okresach. Zmiany te były wypadkową oddziaływania

na migrację i liczebność pędraków zarówno warunków pogodowych, bezpośredniego

oddziaływania rozkładanych trocin, jak i metabolitów bakterii i grzybów glebowych oraz

grzybów i nicieni entomopatogenicznych w glebie. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody



Notatki:


Strona 17

BADANIA NAD WPŁYWEM WROGÓW NATURALNYCH NA CHRABĄSZCZE MELOLONTHA SPP.

NA PRZYKŁADZIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH W NADL. KOZIENICE

Alicja Sierpińska, Grzegorz Tarwacki, Cezary Bystrowski, Andrzej Sierpiński

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej nr. 3, 05-090 Raszyn,

[email protected]

Celem badań była próba określenia roli wrogów naturalnych (grzybów, nicieni etc.)

w ograniczaniu liczebności pędraków i imagines chrabąszczy z uwzględnieniem warunków

mikroklimatycznych i siedliskowych. W latach 2011 – 2013 przeprowadzono badania

w Nadl. Kozienice, na powierzchniach zlokalizowanych na siedlisku lasu mieszanego

świeżego (LMśw), najbardziej preferowanym przez chrabąszcze. W nadleśnictwie dwa razy

do roku (wiosną i jesienią) oceniano liczebność pędraków na 4. powierzchniach

doświadczalnych różniących się stopniem nasłonecznienia gleby: w drzewostanie o dużym

zwarciu (I), drzewostanie rozrzedzonym (II), w drzewostanie odnawianym rębnią gniazdową

(III) oraz na zrębie zupełnym (IV). Ocenę zapędraczenia wykonywano poprzez wykopanie

w glebie dołów o wymiarach 50x100x30-70 cm i policzenie znajdujących się w nich

pędraków. Pędraki z poszczególnych dołów wkładano osobno do pojemników z glebą,

a następnie przewożono do laboratorium, gdzie wymieniano glebę na sterylizowany piasek.

Pędraki hodowano przez 6 tygodni, karmiąc je marchwią, co kilka dni sprawdzano ich stan

zdrowotny i uzupełniano pokarm. Martwe pędraki segregowano i poddawano analizom

patologicznym.

Od wiosny 2011 r. na wszystkich powierzchniach doświadczalnych obserwowano

stopniowy spadek liczebności populacji, spowodowany m.in. oddziaływaniem wrogów

naturalnych chrabąszczy. Na początku badań największą liczbę osobników odnotowano

w drzewostanie zwartym (18 sztuk/dół), najmniej na zrębie zupełnym (3,5 sztuki/dół).

Wiosną 2013 r. liczebność ta wahała się od 0,2 na gniazdach do 1,4 osobnika/dół na zrębie

zupełnym.

W drzewostanie zwartym stwierdzono najsilniejsze oddziaływanie wrogów naturalnych

chrabąszczy: w hodowli pędraków i imagines zebranych w trakcie pięciu badań zapędraczenia

gleby śmiertelność wynosiła od 46 do 95% (średnio 68%). Najsłabsze oddziaływanie wrogów

naturalnych chrabąszczy odnotowano na zrębie zupełnym: zamarło od 7 do 33% (średnio

20%) osobników. Najczęściej pędraki i imagines były atakowane przez owadobójcze grzyby

z rodzaju Beauveria. Stwierdzono, że w przypadku rozwoju epizoocji w lokalnych

populacjach chrabąszczy, większe zacienienie sprzyja rozwojowi chorób np. mykoz

i nematoz.

Wyniki obserwacji terenowych wskazują, że ocena liczebności pędraków powinna być

wykonana do końca sierpnia. Łatwo bowiem o niedoszacowanie liczebności pędraków przy

późniejszym terminie przeprowadzania badania zapędraczenia. Wydaje się, że część

pędraków zaczyna schodzić do niżej położonych warstw gleby, gdy temperatura gleby

w ciągu doby spada - na kilka godzin - poniżej 15ºC. Takie spadki temperatury obserwowano

na zrębach zupełnych już 27 sierpnia (2011 r.). Niedoszacowanie liczebności pędraków może

skutkować podejmowaniem nieprawidłowych decyzji gospodarczych. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody



Notatki:



Strona 18

ZMIANY W STRUKTURZE MYKORYZ SADZONEK SOSNY PINUS SYLVESTRIS L.

ZAGROŻONYCH PRZEZ PĘDRAKI CHRABĄSZCZY MELOLONTHA SPP.

PO APLIKACJI BEAUVERIA BRONGNIARTII (SACC.) PETCH

Alicja Sierpińska1 Dorota Hilszczańska2, Hanna Szmidla1, Bernadetta Janik-Sowińska1, Andrzej Sierpiński1

1 - Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, 05-090 Raszyn,

[email protected] , 2 - Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ekologii Lasu, ul. Braci Leśnej 3, 05-090 Raszyn

Celem badań było określenie wpływu Beauveria brongniartii szczep BIPESCO 2

na zmiany w strukturze mykoryz sadzonek sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.).

W kwietniu 2012 r. na powierzchni zagrożonej przez pędraki chrabąszczy w Nadl. Lubartów

posadzono jednoroczne sadzonki sosny z odkrytym systemem korzeniowym. Aplikację

B. brongniartii w formie mycelium na sterylnym ziarnie jęczmienia (200 kg/ha)

przeprowadzono miesiąc po posadzeniu sosny w trzech wariantach: I - pod korzenie

rosnących sadzonek; II – między rosnącymi sadzonkami (w odległości 40-50 cm

od sadzonek); III - sadzonki nietraktowane B. brongniartii (kontrola). Doświadczenie

założono w układzie blokowym, każdy wariant w czterech powtórzeniach. We wrześniu 2012

i 2013 roku, z każdego poletka pobrano losowo po 4 sadzonki (16 sztuk/wariant) i

w laboratorium wykonano ocenę ilościową i jakościową mykoryz. Ocenie poddano bogactwo

gatunkowe mykoryz, skład zbiorowisk grzybów mykoryzowych i ich względną obfitość.

Do porównania udziału ektomykoryz i ektendomykoryz wytworzonych przez sadzonki sosny

w różnych wariantach doświadczenia oraz bogactwa gatunkowego zastosowano analizę

wariancji i test post-hoc Fishera lub nieparametryczny test Kruskala-Wallisa.

Odnotowano średnio od 2,4 (wariant I, 2012 r.) do 3,8 (wariant III – kontrolny, 2013 r.)

morfotypu mykoryz/sadzonkę, nie stwierdzając statystycznie istotnych różnic między liczbą

morfotypów występujących w kolejnych latach w różnych wariantach doświadczenia

(test K-W: H=10,86; P=0,0541). W pierwszym i w drugim roku we wszystkich wariantach

dominowały grzyby ektendomykoryzowe. W pierwszym roku badań udział ektendomykoryz

w całkowitej liczbie mykoryz w wariantach (I), (II) i (III) wynosił odpowiednio 89, 87 i 71%.

W przypadku ektomykoryz wykazano istotną różnicę (F = 3,36; P=0,0442) we względnej

obfitości między wariantem I. (5% ektomykoryz) i III. (25%). W drugim roku po aplikacji

B. brongniartii nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic we względnej obfitości

grzybów ektomykoryzowych i ektendomykoryzowych między wariantami doświadczenia.

Uzyskane wyniki świadczą o tym, że w przypadku jednorazowego zastosowania

wysokiej dawki B. brongniartii na uprawie sosny między rosnącymi sadzonkami (możliwe

oddziaływanie na grzybnię ekstramatrykalną grzybów mykoryzowych) nie występują

zakłócenia w tworzącej się strukturze mykoryz sadzonek sosny. Natomiast zastosowanie

takiej dawki B. brongniartii pod korzenie sadzonek (możliwe bezpośrednie oddziaływanie

na korzenie i warstwę opilśni oraz na grzybnię ekstramatrykalną grzybów mykoryzowych)

powoduje zmniejszenie udziału grzybów ektomykoryzowych w pierwszym roku

po posadzeniu sosny. Badania realizowano w ramach projektu rozwojowego pt. „Bezpieczne dla środowiska metody



Notatki:



Strona 19

FEROMONY INICJUJĄCE ROZWÓJ I REGULUJĄCE BEHAWIOR

GĄSIENIC BARCZATKI SOSNÓWKI

Andrzej Kolk, Lidia Sukovata

Instytut Badawczy leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary,

05-090 Raszyn, Polska, [email protected]

Jednym z podstawowych problemów naukowych ochrony roślin przed szkodnikami jest

dynamika populacji owadów. Jest wiele teorii, hipotez i poglądów usiłujących wyjaśnić

mechanizm gwałtownego narastania i spadku liczebności populacji niektórych gatunków

owadów pod wpływem jednego czynnika, grupy lub kompleksu czynników.

Autorzy opracowania podjęli próbę wyjaśnienia, w oparciu o badania laboratoryjne, rolę

czynników wewnątrzpopulacyjnych w dynamice populacji barczatki sosnówki Dendrolimus

pini L., jednego z najgroźniejszych fitofagów sosny.

W wyniku przeprowadzonych eksperymentów z wykorzystaniem gąsienic pochodzących

w każdym doświadczeniu od jednej samicy stwierdzono, że wykazują one od momentu

wylęgu z jaj skłonność do skupiania się w grupy. Gąsienice hodowano pojedynczo lub

w grupach na gałązkach sosnowych wymienianych co 2 dni w szklanych cylindrach.

Najsilniejsze skłonności do grupowania zaobserwowano u gąsienic w pierwszych trzech

stadiach rozwojowych. Zjawisko grupowego życia gąsienic barczatki ma związek

z występowaniem feromonów rozwojowych u tego gatunku.

Największą śmiertelność (od 70 do 100%, średnio 86,7%) stwierdzono wśród gąsienic

hodowanych pojedynczo, a najniższą (od 10 do 50%, średnio 31,1%) - wśród gąsienic

hodowanych w grupach po 30 sztuk. Również przyrost biomasy gąsienic hodowanych

w grupach był 5,8 razy większy niż przyrost odizolowanych gąsienic.

W eksperymencie dotyczącym lokalizacji miejsca wytwarzania substancji mającej wpływ

na rozwój gąsienic barczatki sosnówki, najwyższą przeżywalność (od 50-70%), a także

największą masę ciała (0,657 g) stwierdzono u osobników hodowanych w kontakcie

z ekstraktem z głów i ciał gąsienic.

Uzyskane wyniki wskazują, że miejscem, w którym wytwarzane są substancje

zapachowe powodujące efekt grupy są głowy gąsienic. Substancję tę można uznać za feromon

inicjujący, ponieważ ma bezpośrednie oddziaływanie na zachowanie i rozwój owadów.

Notatki:



Strona 20

PRZYCZYNY NIEDOSZACOWANIA ZAGROŻEŃ DRZEWOSTANÓW SOSNOWYCH

OD BARCZATKI SOSNÓWKI (DENDROLIMUS PINI L. )

Stefan Perz

Zespół Ochrony Lasu w Szczecinku, ul. Kościuszki 22, 78-400 Szczecinek, [email protected]

W północno-zachodniej części Polski, w ostatnich trzech latach odnotowuje się

gradacyjny pojaw barczatki sosnówki, która obecnie zagraża drzewostanom sosnowym na

powierzchni ponad 100 tysięcy ha. Dotychczasowe metody prognozowania zagrożenia

drzewostanów, oparte głównie na obserwacji lotu samic motyla, jak również na ocenie

liczebności gąsienic zimujących w ściole, nie dają rzetelnej informacji o faktycznym

zagrożeniu. Dopiero wiosenna kontrola wędrówek gąsienic w korony drzew prowadzona

na grupie drzew lepowych daje prawdziwy stan liczbowy populacji barczatki sosnówki.

Występujące rozbieżności między wymienionymi wyżej dwoma metodami prognozy

zagrożenia są bardzo istotne i często wynoszą od 2 do 5 krotności na korzyść wiosennej

kontroli. Autor poddał wnikliwej analizie matematycznej znane i mniej znane metody

prognozowania zagrożeń od barczatki sosnówki, począwszy od rójki motyla i oceny złóż

jajowych poprzez zbiór żerujących młodocianych gąsienic oraz kontrolę schodzenia gąsienic

do ścioły na zimowanie i wiosennych wędrówek w korony drzew do wiosennej kontroli

żerowania gąsienic i zbioru oprzędów poczwarkowych włącznie. Z wymienionych metod

zbioru materiału prognostycznego autor wyodrębnił jedynie te, które według niego powinny

znaleźć zastosowanie w praktyce leśnej, ponieważ obarczone są stosunkowo niskim błędem

i dają w miarę poprawną informacje o liczebności populacji barczatki sosnówki.

Notatki:



Strona 21

OCENA SKUTECZNOŚCI ZABIEGÓW OGRANICZANIA LICZEBNOŚCI BARCZATKI SOSNÓWKI

PRZY UŻYCIU PREPARATU MOSPILAN 20 SP – NA PRZYKŁADZIE DRZEWOSTANÓW

NADLEŚNICTWA PUŁAWY (RDLP W LUBLINIE)

Łukasz Brodziak, Marek Kamola, Wojciech Krawczyk

Zespół Ochrony Lasu w Radomiu, 26-600 Radom, ul. 25-go Czerwca 68,

[email protected]

Podwyższoną aktywność barczatki sosnówki w Nadleśnictwie Puławy stwierdzono

w trakcie monitoringu gradacji brudnicy mniszki w 2012 roku. Podczas wiosennej ścinki

drzew na płachtę stwierdzono maksymalnie 60 szt. gąsienic barczatki/drzewo. Jesienią

znajdowano do 400 szt. gąsienic nowego pokolenia.

W 2013 roku obserwacje prowadzono na 32 grupach drzew kontrolnych z opaskami

lepowymi. Liczba gąsienic na lepach sięgała maksymalnie 800 gąsienic, przeciętnie

ok. 200 szt. W dniach 17-20 maja 2013 r. wykonano zabieg ratowniczy na powierzchni

779 ha (w tym 599 ha preparatem Mospilan 20 SP).

Po miesiącu liczba żywych gąsienic w koronach nadal przekraczała wartości krytyczne –

do 200 żywych gąsienic na drzewie. Mimo to żery w drzewostanach jednak nie nasilały się

(nie przekraczały 30%) oraz nie zaobserwowano wzmożonego opadu ekskrementów.

Stwierdzono także istotne obniżenie kondycji gąsienic.

Po dwóch miesiącach obserwowano dalsze opadanie licznych martwych gąsienic

barczatki oraz osobników żywych, jednak nie przechodzących w kolejne stadium rozwojowe.

Stwierdzono również duży stopień spasożytowania gąsienic i poczwarek.

Z terenu pola zabiegowego pobierano żywe gąsienice i kokony poczwarkowe w celu

monitorowania zmian kondycji kolejnych stadiów i ich przeżywalności. Obserwacje

laboratoryjne potwierdziły narastanie śmiertelności w drugim miesiącu po zabiegu.

WNIOSKI:

1. Mospilan 20 SP, w dawce 0,3 kg/ha, w odniesieniu do gąsienic barczatki sosnówki,

działa głównie żołądkowo, o czym świadczy dość duża przeżywalność w ciągu

pierwszego miesiąca od zabiegu.

2. Ocenę skuteczności zabiegu przy użyciu dawki preparatu 0,3 kg/ha winno się

prowadzić po 2 miesiącach od wykonania zabiegu.

3. Zastosowanie preparatu Mospilan spowodowało spowolnienie procesów życiowych

gąsienic, czego efektem było obniżenie mobilności i ograniczenie żerów. Skutkiem

tego wzrosła podatność na zasiedlanie gąsienic przez pasożyty (rączyce

i gąsieniczniki) oraz uległa osłabieniu odporność na infekcje i choroby (bakteryjne

i grzybowe), co można w skrócie określić jako wzmocnienie efektu naturalnego oporu

środowiska.

Notatki:


Strona 22

PRZEBIEG GRADACJI BARCZATKI SOSNÓWKI W ZAGROŻONYCH DRZEWOSTANACH

NIEOBJĘTYCH ZABIEGAMI OCHRONNYMI

Lidia Sukovata, Andrzej Kolk, Cezary Bystrowski



Celem przeprowadzonych badań było określenie parametrów populacyjnych barczatki

sosnówki Dendrolimus pini L. w różnych fazach gradacji. Powierzchnie doświadczalne

założono w 2012 r. na terenie Nadl. Wolsztyn, w drzewostanach sosnowych

w wieku 55-76 lat zagrożonych przez barczatkę w różnym stopniu (po 2 drzewostany/stopień

zagrożenia): brak zagrożenia (0), zagrożenia słabe (1) i zagrożenie średnie (2). Wybrane

drzewostany zostały wyłączone z pół zabiegów ochronnych wykonanych wiosną 2013 r.

W czerwcu 2012 i 2013 r. w każdym drzewostanie ścięto na płachtę po 1-5 drzew,

policzono zebrane martwe i żywe osobniki, które następnie zabrano do laboratorium Instytutu

Badawczego Leśnictwa w celu określenia przyczyny zamarcia w przypadku pierwszych

i hodowli do stadium imago w przypadku drugich. W trakcie hodowli oceniano potencjalną

płodność samic oraz śmiertelność i stopień spasożytowania.

Analiza zdrowotności populacji w 2012 r. wykazała, że w drzewostanach niezagrożonych

śmiertelność była większa (34 i 55%) niż w drzewostanach zagrożonych (4-24%), ale stopień

spasożytowania był mniejszy: 0 i 2,8% w drzewostanach niezagrożonych i 6,6-12,8%

w drzewostanach zagrożonych. Wśród parazytoidów dominowały muchówki Blepharipa sp. i

Drino sp.

Liczebność gąsienic w 2013 r. w porównaniu z poprzednim rokiem pozostała bez zmian

na jednej z niezagrożonych powierzchni, a na jednej z zagrożonych w stopniu średnim nieco

się zmniejszyła. W pozostałych drzewostanach nastąpił wzrost liczebności populacji

(do 177 gąsienic/drzewo), a tym samym i wzrost zagrożenia. Na najbardziej zagrożonej

powierzchni defoliacja drzew wynosiła średnio ok. 50% (na niektórych drzewach do 70%).

Analiza zdrowotności populacji wykazała, że na wszystkich powierzchniach, oprócz jednej,

śmiertelność gwałtownie wzrosła osiągając 86,2-100%. Jedynie na powierzchni ze słabym

zagrożeniem (brak zagrożenia w poprzednim roku) nie przekroczyła ona 50%. Z kolei we

wszystkich drzewostanach wzrósł poziom spasożytowania barczatki. Analiza statystyczna

wykazała istotną dodatnią korelację między spasożytowaniem a liczebnością populacji

szkodnika (po log-transformacji) – r=0,73 P=0,0071. Liczebność populacji miała także

wpływ na skład gatunkowy parazytoidów. Przy dużym zagęszczeniu (zagrożenie silne)

spasożytowanie osiągnęło 49,3-54,9% i dominowała Blepharipa sp. Na pozostałych

powierzchniach poziom spasożytowania wahał się od 11,8 do 28,8%, przy dominacji

muchówki Ceromyia sp.

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że po stwierdzeniu zagrożenia

drzewostanów przez barczatkę sosnówkę, zwłaszcza na ubogich siedliskach, nie należy

pochopnie podejmować decyzji o wykonaniu zabiegów ochronnych. Wskazane jest natomiast

śledzenie rozwoju populacji i ocena jej zdrowotności, ponieważ może się okazać, że opór

środowiska jest na tyle silny, że zabiegi ograniczania liczebności nie będą konieczne. Badania zrealizowano w ramach projektu finansowanego przez Dyrekcję Generalną Lasów

Państwowych

Notatki:



Strona 23

DOBOWE ZMIANY INTENSYWNOŚCI OPADU EKSKREMENTÓW

A OCENA LICZEBNOŚCI LARW FOLIOFAGÓW W KORONACH DRZEW

Ignacy Korczyński, Artur Chrzanowski

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Entomologii Leśnej, ul. Wojska Polskiego

71C, 60-625 Poznań, [email protected]

Pomiar intensywności opadania owadzich ekskrementów z koron drzew może być

wykorzystany do określania liczebności larw foliofagów w drzewostanach sosnowych.

Wykorzystanie odpowiednich tacek opadowych zmniejsza pracochłonność określania

liczebności larw w porównaniu z wyszukiwaniem ich w koronach drzew ściętych na płachty,

a przy tym pomiar może być dokładniejszy - szczególnie gdy określa się liczebność larw

bardzo małych.

Celem badań jest opracowanie takiej technologii stosowania tacek opadowych, która

umożliwi wykorzystanie ich na dużych obszarach leśnych.

Podstawowym problemem jest możliwość łatwego określenia ilości ekskrementów

wydalanych przez jedną larwę w okresie ekspozycji tacek opadowych. Można tego dokonać

między innymi na podstawie pomiaru ilości ekskrementów wydalanych w określonym okresie

czasu przez daną liczbę larw eksponowanych w warunkach terenowych. Można też próbować

wykorzystać informację o tym jakie warunki klimatyczne panowały na danym obszarze

w okresie ekspozycji tacek. Ze względu na często dużą zmienność warunków

meteorologicznych zachodzi potrzeba odpowiedzi na pytanie czy wybrane czynniki

klimatyczne oddziaływają jednakowo na żerowanie larw w różnych okresach doby.

W badaniach wykorzystano aparaty do pomiaru dobowej dynamiki wydalania

ekskrementów zarówno warunkach laboratoryjnych jak i terenowych. Badania dotyczyły larw

barczatki sosnówki (Dendrolimus pini L.).

Stwierdzono, że larwy barczatki sosnówki wykazują endogenny dobowy rytm

aktywności żerowej, który może być modyfikowany przez zmiany takich czynników

środowiskowych jak: natężenie światła, temperatura powietrza i jego wilgotność. W stałej

temperaturze, wilgotności powietrza i w stałej ciemności gąsienice barczatki najintensywniej

żerują w tym okresie doby, w którym w warunkach naturalnych jest noc. Stwierdzono,

że zmiany natężenia światła naturalnego silnie wpływają na intensywność żerowania larw.

Obraz dobowej dynamiki opadu ekskrementów w warunkach naturalnych jest również silnie

modyfikowany przez wpływ temperatury powietrza.

Wydaje się, że określanie ilości ekskrementów wydalanych w ciągu doby przez jedną

larwę barczatki sosnówki, na podstawie znajomości zmiennych wartości czynników

klimatycznych, może być bardzo nieprecyzyjne gdyż należałoby jednocześnie uwzględniać,

często przeciwstawny, wpływ kilku czynników. W celu zwiększenia precyzji należałoby

pomiar ograniczyć do wybranego okresu dnia lub nocy.

Notatki:


Strona 24

DOŚWIADCZENIA NAD OGRANICZANIEM POPULACJI KORNIKA DRUKARZA ZA POMOCĄ

PREPARATÓW OPARTYCH NA ENTOMOPATOGENICZNYM GRZYBIE BEAUVERIA BASSIANA

Wojciech Grodzki, Mieczysław Kosibowicz

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Gospodarki Leśnej Regionów Górskich, ul. Fredry 39,

30-605 Kraków, e-mail: [email protected]

O entomopatogenicznym działaniu grzybów wiadomo od dawna. Dotyczy to także

układu Ips typographus (L.) – Beauveria bassiana (Bals.) Vuill., którego działanie

potwierdzone zostało w licznych badaniach laboratoryjnych. Od wielu lat w różnych

ośrodkach naukowych prowadzone są z różnym skutkiem doświadczenia nad zastosowaniem

tego organizmu w biologicznej metodzie ochrony lasu przed kornikiem drukarzem.

Jednocześnie w ciągu ostatnich lat miały miejsce kilkakrotne próby wprowadzenia jej

do praktyki ochrony lasu, podejmowane przez producentów biopreparatów zawierających

B. bassiana.

Z tego względu w 2011 roku podjęto badania mające na celu określenie możliwości

zastosowania wspomnianych wyżej biopreparatów w warunkach świerczyn górskich objętych

gradacyjnym występowaniem kornika drukarza w Beskidzie Żywieckim. W wybranych

fragmentach drzewostanów o rozluźnionym zwarciu i wysokim zagrożeniu przez kornika

drukarza testowano szeroki wachlarz metod aplikacji biopreparatu, zarówno w formie suchej

(zmodyfikowane pułapki feromonowe, aplikacja preparatu na wyrzynki świerkowe przed

i po zasiedleniu oraz na ściółkę z zimującymi chrząszczami), jak i w postaci zawiesiny

wodnej (oprysk pułapek klasycznych i wałków świerkowych przed i po zasiedleniu).

Oceniano bezpośredni (obecność zainfekowanych chrząszczy) i pośredni (dynamika

wydzielania się drzew zasiedlonych) efekt stosowania biopreparatu. Wykonano także próby

infekowania chrząszczy w warunkach sztucznych hodowli na wałkach świerkowych.

W referacie przedstawiono wyniki tych doświadczeń oraz wynikające z nich rekomendacje

dla praktyki ochrony lasu.

Notatki:


Strona 25

POUŽITIE VOSKOM OŠETRENÝCH SADENÍC NA ZNÍŽENIE POŠKODENIA OD TVRDOŇA

SMREKOVÉHO (HYLOBIUS ABIETIS)

Juraj Galko, Christo Nikolov, Jozef Vakula, Andrej Gubka

Národné lesnícke centrum, Lesnícky výskumný ústav Zvolen, Lesnícka ochranárska služba,

Lesnícka 11, 969 01 Banská Štiavnica, Slovenská republika, [email protected]

Nakoľko poškodenie na ihličnatých sadeniciach (najmä smrekových) spôsobené

tvrdoňom smrekovým (Hylobius abietis L.) (Coleoptera: Curculionidae) sa na Slovensku

aktuálne vyskytuje najmä v chránených oblastiach, kde sa nemôžu použiť pesticídy, boli sme

nútený hľadať nové, alternatívne a ekologicky vhodné metódy ochrany sadeníc. Takouto

metódou je voskovanie sadeníc.

Technológia ošetrovania sadeníc špeciálnym voskom nie je celkom nová a jej vývoj trval

viac ako 20 rokov. Na ošetrovanie ihličnatých sadeníc sa používa špeciálny vosk (KVAAE),

ktorý chráni sadenicu jednak pred poškodením od zrelostného žeru tvrdoňa smrekového

a jednak od žiarenia zo slnka (ošetrená sadenica sa tak neprehrieva). Vosk nie je krehký,

ale elastický, čo podľa výrobcu zaručuje ochranu sadenice približne 1,5 roka. Potom začne

sa začne vosk postupne odlamovať. Na nanášanie vosku na sadenice sa používajú fontánové

mašiny a najnovšie je dostupná už aj verzia s dvoma fontánami (double fountain machine).

Metóda sa najviac používa vo Švédsku (viac ako 10 voskovacích strojov).

Momentálne je na Slovensku zapožičaná vývojová verzia fontánovej mašiny (OZ

Semenoles, Lesy SR, š.p.), bol taktiež zakúpený vosk a bolo vysadených približne 60 tisíc

voskom ošetrených sadeníc. Špecialisti LOS budú sledovať a porovnávať poškodenie,

odrastanie, životaschopnosť a prírastky ošetrených a neošetrených sadeníc na jeseň 2013.

Doterajšie pozorovania ukazujú veľmi dobrú účinnosť a ošetreným sadeniciam sa tvrdoň

vyhýba.

Lesy SR, š.p. momentálne obstarávajú „double fountain machine“ a vosk na niekoľko

rokov dopredu.

Príspevkom chceme hlavne priblížiť túto technológiu poľským lesným hospodárom

a výskumným inštitúciám, kde použitie voskom ošetrených sadeníc môže mať potenciál

a využitie v ochrane lesa.

Notatki:



Strona 26

CZY WSZYSTKO WIEMY O SMOLIKU ZNACZONYM -

PODSUMOWANIE I PERSPEKTYWY DALSZYCH BADAŃ

Robert Wolski, Alicja Sowińska, Iwona Skrzecz, Wojciech Janiszewski, Sławomir Lipiński, Cezary Bystrowski

Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn,

[email protected]

W latach 2011-2013 w Zakładzie Ochrony Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa

realizowano finansowany przez DGLP temat badawczy pt. „Postępowanie ochronne

w uprawach i młodnikach zagrożonych przez smolika znaczonego Pissodes notatus (L.)”.

Zakres prac w tym temacie obejmował:

obserwacje rozwoju smolika znaczonego,

określenie jego roli w procesie zamierania upraw i młodników,

optymalizację dotychczasowych i opracowanie nowych metod ochronnych.

W trakcie realizacji tematu oceniono stopień zasiedlenia upraw przez szkodnika,

a na podstawie obserwacji stadiów rozwojowych smolika opisano jego rozwój.

Ocena stanu zdrowotnego badanych upraw i młodników sosnowych wykazała, że smolik

znaczony występował na powierzchniach osłabionych przez grzyby patogeniczne, inne

gatunki owadów, zwierzynę lub nieprawidłowo wykształcony system korzeniowy drzewek.

Smolik zasiedlał również drzewka nieosłabione przez inne czynniki.

We współpracy z ZD Chemipan wykonano prace nad opracowaniem atraktantów

imitujących związki wydzielane przez sosnę (α-pinen i etanol) oraz nad syntezą feromonów

agregacyjnych smolików – grandisolu i grandisalu. Ponadto podjęto próbę opracowania

pułapek do odłowu chrząszczy smolika znaczonego. W badaniach terenowych oceniono

przydatność 8 typów pułapek, w tym: kubełkowych, IBL-4 oraz pułapek własnej konstrukcji.

Najwyższą aktywnością wabiącą charakteryzowały się mieszaniny grandisolu i grandisalu

umieszczone w pułapkach kubełkowych barwy zielonej.

Wykonano również pierwsze próby chemicznego zabezpieczania upraw zasiedlonych

przez szkodnika, uzyskując 80% redukcję uszkodzeń.

Krótki czas realizacji tematu pozwolił tylko na wykonanie wstępnych badań z użyciem

pułapek feromonowych i stosowaniem insektycydów w ochronie upraw przed smolikiem,

natomiast nie umożliwił optymalizacji badanych metod. Obiecujące wyniki uzasadniają

kontynuację badań nad racjonalizacją metod ochronnych z użyciem pułapek feromonowych

i środków ochrony roślin, w tym wykonanie badań rejestracyjnych umożliwiających

wdrożenie nowych preparatów do praktyki ochrony upraw przed smolikiem znaczonym.

Notatki:



Strona 27

PRZEBIEG DIAPAUZY BORECZNIKA SOSNOWCA DIPRION PINI L.

NA PRZYKŁADZIE MATERIAŁÓW Z NADLEŚNICTWA SOLEC KUJAWSKI

Cezary Bystrowski, Katarzyna Celmer-Warda



Badano wpływ warunków hodowli na diapauzę borecznika sosnowego Diprion pini L.

(Hymenoptera, Diprionidae). W dniu 17.10.2011 r. pobrano sto dwadzieścia sztuk kokonów

z oddziałów 115m i 116m w Nadl. Solec Kujawski. Drzewostany te pozostawiono jako

powierzchnie kontrolne (nieopryskane) podczas doświadczalnego zabiegu zwalczania

borecznika sosnowca preparatem Mospilan 20SP przeprowadzonego w sierpniu 2011 r.

Zebrane kokony podzielono na dwie równe liczebnie części i poddano różnym warunkom

przechowywania pod względem temperatury. Niezależnie od zastosowanych warunków

przechowywania, zaobserwowano niewielki procent wylotów D. pini w pierwszym roku

(po zimowej hibernacji). Dopiero w drugim roku, po przedłużonej diapauzie, nastąpiła

jednoczesna synchronizacja wylotów z obu wariantów hodowli. Większość imagines

boreczników opuściła kokony w lipcu 2013 roku.

Przedłużona diapauza jest często notowana u borecznika sosnowca. Interesujące jest

jednak to, że pomimo odmiennych warunków hodowli, imagines boreczników opuściły

kokony w tym samym czasie. Literatura rzadko donosi o takim zachowaniu populacji

boreczników i tak niskim odsetku boreczników lęgnących się w pierwszym roku po gradacji

oraz dużym procencie wylotów w drugim roku. Obserwacja ta ma znaczenie praktyczne, gdyż

boreczniki prawdopodobnie opuściły kokony w podobnym okresie w drzewostanach,

z których zostały zebrane kokony, co wskazuje na możliwość wysokiego zagęszczenia

szkodnika w tych drzewostanach obecnie.

Wydaje się zatem słuszne prowadzenie wieloletniej hodowli kokonów boreczników

w celu dokładnego zbadania czynników wpływających na przedłużoną diapauzę i dynamikę

populacji tych owadów.

Notatki:


Strona 28

STAN SANITARNY W MŁODYCH DRZEWOSTANACH DĘBOWYCH NA TERENIE

PAŃSTWOWEGO PRZEDSIĘBIORSTWA „TERNOPILSKE LISOWE GOSPODARWSTWO”

(UKRAINA)

Oleg Danylewych1, Volodymyr Kramarets2, Ivan Yasinovskyy3 1Przedsiębiorstwo Państwowe "Ternopilske lisowe gospodarstwo", ul. Bagata 5a, 46000

Ternopil, [email protected] 2Narodowy Uniwersytet Leśno-techniczny Ukrainy, ul. Generała Czuprynki 103, 79057 Lviv

3Przedsiębiorstwo Państwowe "Lvivlisozachyst",ul. Lvivska 4а, Bruchovychi, 79491 Lviv,

Ukraina

Podstawową metodą odnawiania lasów dębowych na Zachodnim Podolu jest zakładanie

upraw z wykorzystaniem sadzonek dębu wyhodowanych w szkółkach leśnych. W ostatnich

latach do tego celu coraz częściej stosuje się wysiew żołędzi, szczególnie

w przedsiębiorstwach państwowych "Czortkiwskie Gospodarstwo Leśno-Łowieckie",

"Ternopilskie Gospodarstwo Leśne" i innych. Żołędzie wysiewane są jesienią lub wiosną.

Jednak w latach 2011-2013 miesiące wiosenne (kwiecień i maj) charakteryzowały się

wysokimi temperaturami powietrza oraz małą ilością opadów, co prowadziło do przesuszania

powierzchniowych warstw gleby i utrudniało rozwój sadzonek dębu.

Młode drzewostany dębowe założone metodą wysiewu charakteryzują się lepszym

wzrostem oraz mniejszym stopniem uszkodzenia przez mączniaka (Microsphaera alphitoides

Griffon & Maubl.). Jego występowanie w tych drzewostanach wynosi 32-45%, podczas gdy

na plantacjach założonych poprzez wysadzenie sadzonek – 80-95%.

Na liściach młodych dębów w obu typach drzewostanów występują także inne gatunki

grzybów, m.in. Apiognomonia errabunda (Roberge) Höhn i Phyllosticta quercus Sacc &

Speg. Stopień uszkodzenia liści wynosi 5-12%. Na etapie zmykania się koron w młodych

drzewostanach dębowych następuje osłabienie dębów przez patogeny nekroz i raka (Colpoma

quercinum (Pers.) Wallr. i Vuilleminia comedens (Nees) Maire).

Dodatkowe zagrożenie dla młodych drzewostanów dębowych stanowią chrabąszcze

(Melolontha hippocastani F. i M. melolontha L.), których larwy uszkadzają korzenie,

a dorosłe owady żerują na liściach. Szczególnie licznie występują one w sąsiedztwie

otwartych obszarów (łąk, pól). W młodnikach często występują foliofagi: Caliroa annulipes

(Klug), C. cinxia (Klug), Altica quercetorum Foudras, Cynips quercusfolii L., Neuroterus

numismalis (Geoffroy w Fourcroy) i inne. Obecnie jednak nie powodują one znacznych

uszkodzeń koron drzew.

Notatki:


Strona 29

POROVNANIE RÔZNYCH DRUHOV FEROMÓNOVÝCH LAPAČOV

NA MONITORING PODKÔRNEHO HMYZU

Juraj Galko, Christo Nikolov, Jozef Vakula, Andrej Gubka

Národné lesnícke centrum, Lesnícky výskumný ústav Zvolen, Lesnícka ochranárska služba,

Lesnícka 11, 969 01 Banská Štiavnica, Slovenská republika, [email protected]

Feromónové lapače navnadené odparníkom sú bežnou metódou monitoringu určitého

druhu podkôrneho hmyzu. V Európe sa najviac používajú na monitoring prítomnosti a odchyt

lykožrúta smrekového (Ips typographus L.) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae). Na tento

účel sa používa viacero typov lapačov, ktoré majú rôznu účinnosť, čo sa týka množstva

odchytených imág lykožrútov a majú aj svoje prevádzkové výhody a nevýhody. Na tomto

mieste porovnávame jednotlivé dostupné typy feromónových lapačov a prinášame praktické

informácie o porovnávaných typoch z dlhoročných skúseností a pozorovaní špecialistov

Lesníckej ochranárskej služby v Banskej Štiavnici (LOS) a z lesnej prevádzky. Porovnávame

5 typov lapačov. Lapač typu Theysohn a Ecotrap sa používajú v podmienkach Slovenska už

viac ako 20 rokov a podľa našich výsledkov majú približne rovnakú účinnosť v odchytoch

lykožrúta smrekového. Lapač Lindgren funnel trap (LFT) a BEKA trap sa na Slovensku

bežne nepoužívajú (iba na výskumné účely) a ich účinnosť sa testuje už viac rokov (najmä

LFT). Pracovníkmi LOS bol v roku 2012 vyvinutý prototyp lievikového lapača s názvom

LOSka1. V roku 2013 sa testuje aj nový prototyp lapača LOSka2.

Notatki:



Strona 30

FITOFAGI I GRZYBY PASOŻYTNICZE OSŁABIONYCH DRZEWOSTANÓW MODRZEWIOWYCH

W PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSCE

Katarzyna Sikora1, Cezary Bystrowski1, Jan Łukaszewicz2 1 Zakład Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul Braci Leśnej 3, 05-090 Sękocin

Stary, [email protected] 2 Zakład Hodowli i Genetyki Drzew Leśnych, Instytut Badawczy Leśnictwa, , ul Braci Leśnej

3, 05-090 Sękocin Stary

W ostatnich latach zaobserwowano wzmożone zamieranie drzew i silne osłabienie

młodników modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) na terenie północno-wschodniej

Polski. Szczególnie intensywnie zjawisko to wystąpiło na terenie nadleśnictw Olecko oraz

Czerwony Dwór w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku. Większość

drzewostanów, w których udział modrzewia w składzie gatunkowym przekraczał 50%,

posadzono na siedliskach żyznych, głównie BMśw, LMśw oraz Lśw. Osłabione drzewa,

w momencie prowadzenia badań, znajdowały się głównie w Ib i IIa klasie wieku. Zjawisko

zamierania charakteryzowało się głównie przedwczesnym żółknięciem i opadaniem igieł,

a w konsekwencji zamieraniem korony drzew.

Analizy laboratoryjne, poprzedzone lustracją terenową, wykonaną we wrześniu br.,

wykazały obecność grzybowych patogenów aparatu asymilacyjnego (Mycosphaerella laricina

(Hartig) Neg.) oraz pni modrzewi (Lachnellula willkommii (Hartig) Dennis). Grzyb

Mycosphaerella laricina jest sprawcą dolnoreglowej osutki modrzewia, którego szkodliwość

wynika głównie z uszkodzenia powierzchni asymilacyjnej i transpiracyjnej igieł. Lachnellula

willkommii to pasożytniczy grzyb wywołujący chorobę zwaną rakiem modrzewia,

wyrządzającą znaczne straty gospodarcze. Choroba osłabia mechanicznie pnie i pędy,

narażając na złamanie przez silne wiatry. Infekcja L. willkommii powoduje opóźnienie

przechodzenia tkanki korowej w stan dojrzałości zimowej, przez co uwrażliwia drzewo

na działanie niskich temperatur; powoduje także obniżenie wartości drewna i ułatwia

wnikanie do pnia innych patogenicznych grzybów.

W drzewostanach stwierdzono również występowanie przewężyka modzewiowca

Taeniothrips laricivorus. Owady żerują na tkankach przewodzących, wysysając soki

z młodych pędów. Zasiedlone pędy wydzielają intensywnie żywice, a igły są skrócone

i charakterystycznie wygięte do dołu. Gdy przewężyk występuje przez kilka lat często

dochodzi do zamierania wierzchołka i powstania wielopędowości. Na jednej z powierzchni

w Nadleśnictwie Olecko, gdzie proces defoliacji był najbardziej zaawansowany, stwierdzono

również występowanie ochojników (Adelgidae) oraz przędziorka modrzewiowca

(Oligonychus laricis). Oba gatunki pojawiają się szczególnie licznie w drzewostanach

osłabionych, pogłębiając proces wydzielania i defoliacji.

Analiza systemów korzeniowych zamierających modrzewi wykazała znaczny stopień ich

uszkodzenia, głównie w obrębie tkanki miazgi, prowadzący do ich zamierania. Należy jednak

podkreślić, iż pomimo zidentyfikowania szeregu czynników osłabiających żywotność

drzewostanów modrzewiowych, pierwotna przyczyna obserwowanego procesu zamierania

pozostaje niewyjaśniona i być może jest związana z czynnikami pogodowymi.

Notatki:


Strona 31

DISTRIBUTION OF THE DOUBLE–SPINED BARK BEETLE IPS DUPLICATUS

IN THE SLOVAK REPUBLIC

(Rozšírenie lykožrúta severského Ips duplicatus na Slovensku)

Jozef Vakula, Juraj Galko, Christo Nikolov, Andrej Gubka

National Forest Centre, Forest Protection Service, Lesnícka 11, 969 23 Banská Štiavnica,

Slovak Republic, [email protected]

Výskyt lykožrúta severského (Ips duplicatus) bol na Slovensku potvrdený v 90-tych

rokoch 20. storočia. Prvý monitoring, ktorý preukázal dominanciu jeho výskytu

v prihraničných regiónoch severozápadného Slovenska bol vykonaný v rokoch 1997-1999.

Podrobný monitoring sa realizuje od roku 2001, s použitím odparníkov ID - Ecolure.

Lykožrút severský je najviac rozšírený v prihraničných oblastiach, čo potvrdzuje hypotézu

o jeho migráciu z Čiech a Poľska. Tento invázny druh sa stal v priebehu 10 rokov lesnícky

významným biotickým škodcom a jeho škodlivosť sa lokálne vyrovnala najvýznamnejším

autochtónnym druhom podkôrneho hmyzu. Monitoring posledných rokov preukázal, že sa

rozširuje na východ ana juhovýchod krajiny. Od roku 2009 boli zaznamenané vysoké odchyty

v pohoriach tzv. Centrálnych Karpát, a to aj v nadmorských výškach nad 800 m n. m. Vysoké

odchyty sa objavujú v hlbokých uzavretých dolinách pohorí Veľkej Fatry a Nízkych Tatier.

Jedná sa konkrétne o Ľubochniansku dolinu a oblasť Starých Hôr. Pohoria Centrálnych

Karpát sú významne atakované vetrovými kalamitami a lykožrútom smrekovým.

Notatki:


Strona 32

ZGNILIZNY KORZENI I PNI DĘBU NA ZACHODNIM PODOLU (UKRAINA)

Ivan Yasinovskyy1, Volodymyr Kramarets2 1Przedsiębiorstwo Państwowe "Lvivlisozachyst", ul. Lvivska 4а, Bruhovychi, Lviv, 79491,

Ukraina, [email protected] 2Narodowy Uniwersytet Leśno-techniczny Ukrainy, ul. Generała Czuprynki 103, 79057 Lviv,

Ukraina

Celem badań było określenie składu gatunkowego patogenów powodujących zgniliznę

pni i korzeni w lasach dębowych na Zachodnim Podolu. Badania przeprowadzono w lasach

dębowych na terenie przedsiębiorstw leśnych Zachodniego Podola.

Głównym patogenem zgnilizny korzeni w badanych lasach jest opieńka (Armillaria sp.).

Występuje ona w drzewostanach różnego wieku, ale najczęściej w lasach o znacznym stopniu

uszkodzenia przez owady-foliofagi. Występowanie takich ognisk stwierdzono na terenach

należących do przedsiębiorstw państwowych: "Czortkiwskie Gospodarstwo Leśno-

Łowieckie", "Ternopilskie Gospodarstwo Leśne", "Bereżańskie Gospodarstwo Leśno-

Łowieckie".

W drzewostanach dębowych stwierdzono ponad 40 gatunków patogenów zgnilizny pni.

Stopień uszkodzenia pni wzrasta z wiekiem drzewostanu. Zgnilizna pni i korzeni występuje

najczęściej na dębach pochodzenia wegetatywnego.

Najczęściej występującym gatunkiem na żywych dębach jest Phellinus robustus

(P. Karst.) Bourdot & Galzin. Liczba drzew z owocnikami tego grzyba wynosi od 1-2%

w średniowiekowych drzewostanach do 5-7% w drzewostanach dojrzałych. Bardzo rzadko

na żywych drzewach występują Laetiporus sulphureus, Fistulina hepatica, Polyporus

squamosus. Oznaczenie tych gatunków jest utrudnione, ponieważ nie wytwarzają one

owocników każdego roku, a w sezonie letnim owocniki szybko obumierają.

W dojrzałych drzewostanach dębowych rezerwatu Galilea (Nadleśnictwo Ulaszkiw,

Czortkiwskie Gospodarstwo Leśno-Łowieckie) stwierdzono występowanie rzadkich gatunków

grzybów, np. Ganoderma lucidum (Leyss. ex Fr.) Karst. in Bev.; Grifola umbellata (Pers.)

Pilát; Grifola frondosa (Dicks.) Gray.

Notatki:


Strona 33

PUŁAPKI DLA LEŚNICTWA: ULEPSZONA IBL-3 I ORYGINALNA DO ODŁOWU SZELINIAKÓW

Paulius Zolubas, Virgilijus Vasiliauskas

Ministry of Environment, Lithuanian State Forest Service, Pramones 11a, 51327 Kaunas,

Lithuania, [email protected]

W dziale sanitarnej ochrony lasów Służby Lasów Państwowych Ministerstwa

Środowiska Republiki Litewskiej skonstruowano, wyprodukowano i poddano badaniom pod

względem skuteczności dwa typy pułapek:

Pułapka typu IBL-3 (ulepszona). Przeznaczona do monitoringu populacji kornika

drukarza (Ips typographus L.). Plastyczne dno i ścianki zbiornika zamieniono na siatkę

z nierdzewnej stali (o oczku 1,0 × 1,0 mm). Udoskonalenie zapewnia lepszą wentylację

zbiornika i wyciekanie wody deszczowej, co pozwala wydłużyć okres między kolejnymi

kontrolami pułapek do trzech tygodni. Odłowione owady nie ulegają procesowi gnicia,

co usprawnia ich liczenie.

Pułapka do odłowu szeliniaków (Hylobius sp.). Przeznaczona do odłowu

poruszających się po powierzchni gleby dorosłych osobników szeliniaków. Pułapka składa się

z korpusu w kształcie rury, do którego wstawiono zbiornik na owady z zamontowaną nad nim

barierą. Dno zbiornika jest podniesione na ok. 10 cm od dna korpusu, dzięki czemu

odłowione owady nie mają kontaktu z wodą pochodzącą z opadów i się ulegają gniciu.

Wewnętrzna strona bariery ma kształt odwróconego stożka i jest pokryta warstwą wazeliny,

co zapobiega wydostaniu się odłowionych owadów. Pułapkę ustawia się w pozycji pionowej

w otworze o średnicy 15 cm, który można wykonać w glebie za pomocą świdra “Fiskars”.

Notatki:


Strona 34

WSTĘPNE BADANIA NAD ROZKŁADEM DREWNA ŚWIERKA PRZEZ FIBROPORIA GOSSYPIUM

Anna Żółciak, Zbigniew Sierota, Monika Małecka, Katarzyna Sikora

Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary,

05-090 Raszyn, [email protected]

Celem badań było: a) porównanie stopnia rozkładu drewna świerka przez izolat grzyba

Fibroporia, pozyskany na terenie Nadl. Waliły (Leśn. Zielona), zdefiniowany na podstawie

analizy sekwencji ITS1-5,8SrRNA-ITS2 jako w 100% zgodny z analogicznym fragmentem

DNA izolatów F. gossypium (GenBank GU991576, HM590880, HM590881), oraz izolaty

Phlebiopsis gigantea pochodzące z kultur laboratoryjnych; b) sprawdzenie skuteczności

zasiedlania pniaków świerkowych po ich sztucznym zakażeniu F. gossypium w warunkach

terenowych.

Aktywność grzyba do rozkładu drewna świerka oceniono na podstawie ubytku suchej

masy próbek o wymiarach 0,5x1x2 cm, wyłożonych w 10 powtórzeniach na 2% pożywkę

MEA z rosnącą kulturą grzybni obydwu gatunków. Obliczono ubytek masy drewna próbek

w okresie do 3 miesięcy (U0-3), oraz do 6 miesięcy (U0-6). Na tej podstawie wyliczono

wskaźnik intensywności rozkładu (Ir), jako iloraz ubytku suchej masy drewna wg wzoru:

Ir = U3-6/U0-3. Preparat biologiczny z grzybnią F. gossypium do inokulacji pniaków w terenie

przygotowano na bazie trocin bukowych, podobnie jak w przypadku dawnego „PgIBL”.

W kwietniu 2011 r. na terenie nadleśnictwa (oddz. 345b) założono powierzchnię

doświadczalną w drzewostanie świerkowym, w wieku 33 lat, gdzie ścięto 20 losowo

wybranych drzew, a pniaki zabezpieczono preparatem F. gossypium. Po nałożeniu trocin

pniaki przykryto krążkiem odciętym z pnia w celu zapewnienia odpowiednich warunków

wilgotnościowych dla wprowadzonej grzybni. Po 12 miesiącach od wykonania zabiegu

oceniono stan zasiedlenia pniaków przez F. gossypium.

W okresie pierwszych 3 miesięcy rozkładu próbek przez F. gossypium ubytek suchej

masy drewna świerka wyniósł 6,7%, podczas gdy dla najlepiej rozkładającego drewno izolatu

P. gigantea nr 12 wyniósł 16,1%. Ubytek suchej masy po 6 miesiącach F. gossypium wyniósł

15,4%, natomiast w przypadku izolatów P. gigantea największy ubytek suchej masy drewna

cechował izolat nr 4 (43,9%) i nr 5 (45%). Stwierdzono istotne różnice w ubytku suchej masy

po 3 i 6 miesiącach rozkładu drewna świerkowego przez izolat F. gossypium. Wartość

wskaźnika intensywności rozkładu Ir dla izolatu F. gossypium wyniosła od 0,99 do 5,9,

podczas gdy dla izolatów P. gigantea zawierała się w przedziale od 0,75 do 3,1.

Izolat F. gossypium rozkładał drewno świerkowe w mniejszym stopniu, niż izolaty

P. gigantea. Jego aktywność rozkładu drewna po 6 miesiącach była porównywalna

z aktywnością 3-miesięcznego rozkładu przez P. gigantea. Grzyb F. gossypium wymaga

dalszych badań terenowych, gdyż może znaleźć wykorzystanie w biologicznej metodzie

ochrony przed hubą korzeni w drzewostanach świerkowych.

Notatki:


Strona 35

Alfabetyczny spis treści wg autorów referatów

Brodziak Ł., Kamola M., Krawczyk W. Ocena skuteczności zabiegów ograniczania

liczebności barczatki sosnówki przy użyciu preparatu Mospilan 20 SP – na przykładzie

drzewostanów Nadleśnictwa Puławy (RDLP w Lublinie) ................................................... 21

Bystrowski C., Celmer-Warda K. Przebieg diapauzy borecznika sosnowca Diprion pini L. na

przykładzie materiałów z Nadleśnictwa Solec Kujawski ..................................................... 27

Danylewych O., Kramarets V., Yasinovskyy I. Stan sanitarny w młodych drzewostanach

dębowych na terenie Państwowego przedsiębiorstwa „Ternopilske Lisowe

Gospodarwstwo” (Ukraina) .................................................................................................. 28

Filipek Z. Szkody powodowane przez zwierzynę oraz koszty i sposoby ich ograniczania ....... 1

Galko J., Nikolov Ch., Vakula J., Gubka A. Porovnanie rôznych druhov feromónových

lapačov na monitoring podkôrneho hmyzu .......................................................................... 29

Galko J., Nikolov Ch., Vakula J., Gubka A. Použitie voskom ošetrených sadeníc na zníženie

poškodenia od tvrdoňa smrekového (Hylobius abietis) ....................................................... 25

Grodzki W., Kosibowicz M. Doświadczenia nad ograniczaniem populacji kornika drukarza za

pomocą preparatów opartych na entomopatogenicznym grzybie Beauveria bassiana ........ 24

Hutka K. Patogeny grzybowe w drzewostanach sosnowych uszkodzonych przez grad na

terenie RDLP Katowice ........................................................................................................ 10

Kolk A., Sukovata L. Feromony inicjujące rozwój i regulujące behawior gąsienic barczatki

sosnówki ............................................................................................................................... 19

Korczyński I., Chrzanowski A. Dobowe zmiany intensywności opadu ekskrementów a ocena

liczebności larw foliofagów w koronach drzew ................................................................... 23

Kosibowicz M. Coleotechnites piceaella (Kearfott, 1903) – nowy inwazyjny gatunek motyla

na terenie Polski .................................................................................................................... 11

Kramarets V., Matsiakh I. Stan sanitarny lasów w obszarze ochrony ścisłej Parku

Narodowego „Skoliwski Beskydy” (Ukraina) ....................................................................... 6

Król A., Kozioł M., Plata J., Bielawska A. Zagrożenie drzewostanów jodłowych na terenie

RDLP Kraków i RDLP Krosno przez czynniki biotyczne ..................................................... 3

Maciąg M., Stachowiak M. Monitoring drzewostanów dębowych na terenie RDLP w

Poznaniu ................................................................................................................................. 4

Małecka M., Sierota Z. Zmiany w liczebności pędraków chrabąszczy (Melolontha spp.) na

powierzchniach doświadczalnych traktowanych substratem trocinowym – ocena jesienna i

wiosenna ............................................................................................................................... 16

Mazur A., Mendzikowski J. Xyleborus germanus (Blandf.) w Polsce – mity czy

rzeczywistość? ...................................................................................................................... 12

Niemczyk M., Krajewski S. Środowiskowe aspekty występowania chrabąszczy z rodzaju

Melolontha spp. w ekosystemach leśnych ............................................................................ 13

Nikolov Ch., Kajba M., Zubrik M., Kunca A., Gubka A., Vakula J., Galko J. Monitoring

hmyzích škodcov v lesoch Slovenska pomocou GIS web aplikácie ...................................... 5


Strona 36

Perlińska A., Szpakowski K., Jabłoński T. Ważniejsze zagrożenia lasów w Polsce ze strony

szkodliwych owadów w 2013 r. ............................................................................................ 2

Perz S. Przyczyny niedoszacowania zagrożeń drzewostanów sosnowych od barczatki

sosnówki (Dendrolimus pini L. ) .......................................................................................... 20

Rogowski G., Nowik K., Skałecka K., Góral J. Szkody w drzewostanach sosnowych na

terenie RDLP Wrocław spowodowane masowym wystąpieniem owadów z rodziny

pryszczarkowatych (Cecidomyiidae)...................................................................................... 7

Rosa-Gruszecka A., Szmidla H. Śluzowce – nowy problem w szkółkach leśnych ................... 9

Sierpińska A., Hilszczańska D., Szmidla H., Janik-Sowińska B., Sierpiński A. Zmiany w

strukturze mykoryz sadzonek sosny Pinus sylvestris L. zagrożonych przez pędraki

chrabąszczy Melolontha spp. po aplikacji Beauveria brongniartii (Sacc.) Petch ............... 18

Sierpińska A., Tarwacki G., Bystrowski C., Sierpiński A. Badania nad wpływem wrogów

naturalnych na chrabąszcze Melolontha spp. na przykładzie badań przeprowadzonych w

Nadl. Kozienice .................................................................................................................... 17

Sikora K., Bystrowski C., Łukaszewicz J. Fitofagi i grzyby pasożytnicze osłabionych

drzewostanów modrzewiowych w północno-wschodniej Polsce ......................................... 30

Sowińska A., Skrzecz I. Możliwości wykorzystania związków pochodzenia roślinnego do

ograniczania szkód powodowanych przez chrabąszcze Melolontha spp. ............................ 15

Stachowiak M., Szeląg K. Pryszczarek Baera i igłówka sosnowa w drzewostanach sosnowych

RDLP w Zielonej Górze i Poznaniu w 2013 roku .................................................................. 8

Sukovata L., Kolk A., Bystrowski C. Przebieg gradacji barczatki sosnówki w zagrożonych

drzewostanach nieobjętych zabiegami ochronnymi ............................................................. 22

Vakula J., Galko J., Nikolov Ch., Gubka A. Distribution of the double–spined bark beetle Ips

duplicatus in the Slovak Republic ........................................................................................ 31

Wolski R., Sowińska A., Skrzecz I., Janiszewski W., Lipiński S., Bystrowski C. Czy

wszystko wiemy o smoliku znaczonym - podsumowanie i perspektywy dalszych badań .. 26

Woreta W., Wolski R., Lipiński S. Wpływ wybranych gatunków roślin na rozwój i długość

życia chrabąszczy Melolontha spp ....................................................................................... 14

Yasinovskyy I., Kramarets V. Zgnilizny korzeni i pni dębu na Zachodnim Podolu (Ukraina)32

Żółciak A., Sierota Z., Małecka M., Sikora K. Wstępne badania nad rozkładem drewna

świerka przez Fibroporia gossypium ................................................................................... 34

Documents

Program i streszczenia-2013