9
pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando Pessoa (1888–1935)* Gedichten in de vertaling van August Willemsen -Voorbij de bocht in de weg- O Wisdom -Er is metafysica genoeg in denken aan niets- O Adonai -Als een enorme vlek van smerig vuur- O Root of Jesse -Op een middag tegen het einde van de lente- O Key of David -In de verschrikkelijke nacht- O Morning Star -Wie scherp ziet is misschien niet goed in voelen- O King of all people -Wat is mijn leven waard?- O Emmanuel ••• J. Tavener (1944-2013) The Protecting Veil voor cello en strijkorkest (1987) I The Protecting Veil II Annunciation III The Incarnation IV Lament of the Mother of God at the Cross V Christ is risen! VI The Dormition of the Mother of God VII The Protecting Veil Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson, leiding & viool Gijs Scholten van Aschat, acteur Nicolas Altstaedt, cello Vrijdag 16 maart, 20.15 uur Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ (inleiding door door Thea Derks en Nicolas Altstaedt, 19.15 uur) Donderdag 22 maart, 20.00 uur Utrecht, TivoliVredenburg (Hertz) Vrijdag 23 maart, 20.30 uur Tilburg, Concertzaal (inleiding door William Schaffels en Nicolas Altstaedt, 19.30 uur) Zaterdag 24 maart, 20.00 uur Enschede, Muziekcentrum (inleiding door Ben Coelman, 19.00 uur) * Fernando Pessoa schreef onder drie andere namen (heteroniemen): Ricardo Reis, Alberto Caeiro en Álvaro de Campos. Alle gedichten komen uit de bundel ‘De Hoeder van Kudden’ van Alberto Caeiro behalve het gedicht “In de verschrikkelijke nacht”. Dat komt uit de bundel ‘Gedichten’ van Álvaro de Campos. Pärt en Tavener is een productie in samenwerking met Orkater.

pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

pärt en tavener

Programma

Arvo Pärt (1935)Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première)

Fernando Pessoa (1888–1935)*Gedichten in de vertaling van August Willemsen

-Voorbij de bocht in de weg-O Wisdom-Er is metafysica genoeg in denken aan niets-O Adonai-Als een enorme vlek van smerig vuur-O Root of Jesse-Op een middag tegen het einde van de lente-O Key of David-In de verschrikkelijke nacht-O Morning Star-Wie scherp ziet is misschien niet goed in voelen-O King of all people-Wat is mijn leven waard?-O Emmanuel

•••

J. Tavener (1944-2013)The Protecting Veil voor cello en strijkorkest (1987)I The Protecting VeilII AnnunciationIII The IncarnationIV Lament of the Mother of God at the CrossV Christ is risen!VI The Dormition of the Mother of GodVII The Protecting Veil•

Amsterdam SinfoniettaCandida Thompson, leiding & vioolGijs Scholten van Aschat, acteurNicolas Altstaedt, cello

Vrijdag 16 maart, 20.15 uurAmsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ(inleiding door door Thea Derks en Nicolas Altstaedt, 19.15 uur)

Donderdag 22 maart, 20.00 uurUtrecht, TivoliVredenburg (Hertz)

Vrijdag 23 maart, 20.30 uurTilburg, Concertzaal(inleiding door William Schaffels en Nicolas Altstaedt, 19.30 uur)

Zaterdag 24 maart, 20.00 uurEnschede, Muziekcentrum(inleiding door Ben Coelman, 19.00 uur)•

* Fernando Pessoa schreef onder drie andere namen (heteroniemen): Ricardo Reis, Alberto Caeiro en Álvaro de Campos. Alle gedichten komen uit de bundel ‘De Hoeder van Kudden’ van Alberto Caeiro behalve het gedicht “In de verschrikkelijke nacht”. Dat komt uit de bundel ‘Gedichten’ van Álvaro de Campos.

Pärt en Tavener is een productie in samen werking met Orkater.

Page 2: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

de musici

viool 1Candida ThompsonSaskia OttoKaren SegalNicoline van SantenArnieke EhrlichIngrid van Dingstee

viool 2 Jacobien RozemondFrances ThéPetra GriffioenDiet TilanusStella ZakeInki Varga

altviool Daniil GrishinAnne-Bartje FonteinEls GoossensMaria KörnerErnst Grapperhaus

cello Kaori YamagamiMaarten MostertÖrs KöszeghyMichiel Weidner

contrabas Ying Lai GreenServaas Jessen

licht en geluidStefan DijkmanHendrik Walther•

stafJoost Westerveld zakelijk leiderWillem de Bordes artistiek coördinator/programmeurChris Meeuwissen marketingNoortje Zanen communicatieJoseline de Koning manager fondsenwervingWillemijn de Graaff medewerker relatiebeheerJantine Postma productieleiderMarieke de Groot officemanagerAnnemiek de Bruin bibliothecarisGerard Boltje boekhouderChris Dessing vrijwilliger

bestuurGert-Jan Kramer voorzitterAstrid Helstone secretarisMariëtte Doornekamp penningmeesterErnst Veen lidRick van ’t Hullenaar lidHans Langeveld lid•

hedendaagsemariaverering

Programma

A. Pärt (1935)Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015)(Nederlandse première)I O WisdomII O AdonaiIII O Root of JesseIV O Key of DavidV O Morning StarVI O King of all peopleVII O Emmanuel

D. Sjostakovitsj (1906-1975)Kammersinfonie op. 110a (1960, arr. Rudolf Barshai)I LargoII Allegro molto III Allegretto IV Largo V Largo

•••

J. Tavener (1944-2013)The Protecting Veil voor cello en strijkorkest (1987)I The Protecting VeilII AnnunciationIII The IncarnationIV Lament of the Mother of God at the CrossV Christ is risen!VI The Dormition of the Mother of GodVII The Protecting Veil•

Amsterdam SinfoniettaCandida Thompson, leiding & vioolNicolas Altstaedt, cello

Donderdag 15 maart, 20.15 uurAmsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ(apart programmaboek Donderdagavondserie)

Zaterdag 17 maart, 20.15 uurLeiden, Stadsgehoorzaal(inleiding door Michiel Weidner, 19.30 uur)Dit concert wordt opgenomen door de NTR en uitgezonden op NPO Radio 4 op 22 maart om 20.00 uur.•

Page 3: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

biografie

Nicolas Altstaedtcello

De Frans-Duitse cellist Nicolas Altstaedt kreeg in 2009 een Borletti-Buitoni Trust Fellowship en een jaar later de Credit Suisse Young Artist Award. Ook was hij van 2010 tot 2012 BBC New Generation Artist. Het Celloconcert van Robert Schumann op het Lucerne Festival 2010 bij de Wiener Philharmoniker onder leiding van Gustavo Dudamel markeerde zijn internationale doorbraak. Sindsdien soleerde hij bij onder meer het Tonhalle-Orchester Zürich, het Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra, het Melbourne Symphony Orchestra en Il Giardino Armonico. In Nederland was hij te gast bij het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. In maart 2018 maakt hij zijn debuut bij Amsterdam Sinfonietta.

Nicolas Altstaedt is daarnaast een fervent kamermusicus en speelt met collega’s als Antoine Tamestit, Vilde Frang, Lawrence Power en Janine Jansen. Recitals geeft hij met zijn vaste pianisten Fazil Say en Alexander Lonquich. Hij werkte met hedendaagse componisten als Thomas Adès, Nico Muhly en Bryce Dessner. In 2012 volgde Nicolas Altstaedt Gidon Kremer op als artistiek leider van het Kammermusikfest Lockenhaus. Sinds de start van seizoen 2015-2016 is de cellist bovendien chef-dirigent van de Haydn Philharmonie in Schloss Esterhazy in Eisenstadt. Dit seizoen heeft Nicolas Altstaedt een eigen serie in het Concertgebouw in Amsterdam, onder andere met een concert met de Zes suites voor cello van J.S. Bach.

Voor zijn recente cd CPE Bach Concertos ont-ving Nicolas Altstaedt de BBC Music Magazine Award 2017 en voor de cd 4Cities ontving hij samen met Fazil Say een Edison Klassiek 2017. Fazil Say’s eigen compositie Four Cities is volgens de jury een aanwinst voor het cello- piano repertoire.

‘An absolute revelation. Nicolas Altstaedt, one of the cello realm’s most brilliant young princes.’Huffington Post

‘The cellist Nicolas Altstaedt is as an artist a category on its own’Hamburger Abendblatt•

Gijs Scholten van Aschatacteur

Gijs Scholten van Aschat geniet een grote reputatie voor zijn toneel-, film en televisierollen.Hij ontvangt de Arlecchino voor Midzomer­nachtsdroom (Haagse Comedie, 1986), in 1993 ontvangt hij de Louis d’Or voor zijn rol in Decadence (het Nationale Toneel) en in 2001 is hij onderscheiden met de Johan Kaartprijs. Gijs was houder van de Albert van Dalsumring.

Gijs wordt bekend bij het grote publiek door zijn rollen in Pleidooi en Oud geld. Voor zijn rol in Oud geld wint hij in 1998 een Gouden Kalf. In 2003 wordt hij nogmaals bekroond met een Gouden Kalf voor de speelfilm Cloaca.

In 2010 treedt Gijs toe tot het ensemble van Toneelgroep Amsterdam.

In 2012 verschijnt zijn novelle Beretta Bobcat.

In 2015 is hij onder andere te zien in de speelfilm Publieke werken, waarin hij een van de hoofd-rollen vertolkt.

In 2016 is hij te zien in de speelfilm Helleveeg naar de roman van A.F.Th. van der Heijden en vertolkt hij een van de hoofdrollen in de drama-serie Als de dijken breken.

Op het toneel is Gijs komend seizoen 2018/2019 te zien in onder meer Hout en in reprises van Husbands and Wives, De stille kracht, Dingen die voorbijgaan, Romeinse tragedies en Het jaar van de kreeft.

Sinds september 2017 is Gijs voorzitter van de Akademie van Kunsten.•

Page 4: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

Arvo Pärt – Greater Antiphons De Estse componist Arvo Pärt behoort tot één van de bekendste hedendaagse componisten. Zijn rustige en meditatieve muziek is populair bij een groot publiek. Belangrijke inspiratiebronnen voor zijn muzikale stijl zijn kerkelijke, polyfone gezangen en de tradities van de Russisch-orthodoxe kerk, het geloof waartoe Pärt zich bekeerde in de jaren zeventig. Pärts betoverende muziek staat vaker op de lessenaars bij Amsterdam Sinfonietta. Een hoogtepunt was de viering van de tachtigste verjaardag van Arvo Pärt op 11 september 2015 in het Muziekgebouw aan ’t IJ, toen het orkest samen met Cappella Amsterdam drie meesterwerken van Pärt uitvoerde: Tabula Rasa, Cantus in me­moriam Benjamin Britten en Kanon Pokajanen. Deze maand speelt Amsterdam Sinfonietta de Nederlandse première van Greater Antiphons.

Greater Antiphons voor strijkorkest is opgedra-gen aan Gustavo Dudamel en de Los Angeles Philharmonic die samen de wereldpremière brachten in 2016. Toen Pärt de compositie-opdracht aannam herinnerde hij zich de prachtige strijkersklank van dit orkest tijdens de uitvoering van zijn Vierde symfonie voor strijk-orkest, harp, pauken en percussie. Dat bracht hem op het idee om zijn eerder geschreven a capella koorwerk Seven Magnificat­Anthiphons (1988) te arrangeren voor strijkorkest. In het oor-spronkelijke werk zingt een gemengd koor alle zeven ‘Grote Antifonen’, die in de liturgie op de laatste zeven avonden voor de kerstnacht voor-afgaand aan het Magnificat worden gezongen.

Elke antifoon begint met de aanroeping van de nieuwgeboren Heer, steeds met een andere naam, voorafgegaan door de uitroep ‘O’.

In de nieuwe instrumentale versie van Greater Antiphons vallen de typische stijlkenmerken van Pärt misschien nog wel meer op dan in de oorspronkelijke vocale versie: plechtige en rustgevende muziek die soms doet denken aan kerkelijke gezangen en aan minimal music, maar die altijd een unieke eigen uitstraling heeft. Pärt weet met weinig middelen contrasterende klank-kleuren tevoorschijn te toveren, bijvoorbeeld door het gebruik van losse snaren en flageolet-ten, de afwisseling van grote en kleine tertsen, het eindeloos herhalen van eenzelfde noot (met als extreemste voorbeeld de tweede vioolpartij in het zesde deel) en het gebruik van stiltes. Opvallend zijn ook de dissonanten in de laagste partijen, die op sommige plekken onheilspellend klinken. Uiteindelijk overheerst een sacrale en meditatieve stemming.

Tavener – The Protecting VeilDe veelzijdige cellist Nicolas Altstaedt maakt deze maand zijn debuut bij Amsterdam Sinfonietta. Niet met één van de grote standaard - werken voor cello - zoals bijvoorbeeld de cello-concerten van Haydn, Dvořák en Schumann - maar met het onconventionele werk The Protecting Veil voor cello en strijkorkest van John Tavener. Wie deze Britste componist niet kent heeft onbewust misschien toch wel eens naar zijn muziek geluisterd: zijn aangrijpende Song for Athene werd uitgevoerd tijdens de

toelichting

begrafenis van Lady Diana en Paolo Sorrentino gebruikte het lied The Lamb, dat vaak als kerst-lied wordt gezongen, in zijn succesvolle film ‘La grande bellezza’. Hoewel Tavener vooral be-kend is geworden met zijn religieuze koorwerken heeft hij ook succesvolle instrumentale muziek geschreven zoals The Protecting Veil uit 1987.

Taveners muziek wordt vaak omschreven als re-latief eenvoudig en sober. Net als Arvo Pärt trad Tavener in de jaren zeventig toe tot de Russisch-orthodoxe kerk en dat was bepalend voor zijn ontwikkeling als componist. Voor die tijd liet hij zich vooral inspireren door componisten als Stravinsky en Messiaen, daarna is zijn interesse voor christelijke mystiek duidelijk aanwezig en vertoont zijn muziek overeenkomsten met het idioom van Arvo Pärt en met minimal music. Tavener schreef The Protecting Veil in eerste instantie op verzoek van de cellist Steven Isserlis (die in 2013 te gast was bij Amsterdam Sinfonietta). Isserlis vroeg om een compositie voor cello geïnspireerd op de Russisch-orthodoxe kerk. Tavener combineerde het ver-zoek van Isserlis met een compositieopdracht van de BBC. Het resultaat is een soort ode op de Orthodoxe kerk, geïnspireerd op het Orthodoxe feest ‘The Protection of the Mother of God’. Het feest dat de verschijning van Maria in de kerk in Vlacherna (Constantinopel) in de vroege tiende eeuw herdenkt, waar Maria de Griekse christenen met haar sluier zou hebben beschermd tegen een aanval van de Saracenen.

In het eerste en het laatste deel van The Protecting Veil verwijst Tavener expliciet naar deze Marialegende. De overige vijf delen verwij-zen naar de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van Maria: de Aankondiging, de Incarnatie, het Lijden van Maria, de Wederopstanding en haar eigen dood ofwel de ‘Ontslapenis van Moeder Gods’. In al deze zeven delen gebruikt Tavener de bijbehorende Byzantijnse toon-systemen. De solopartij representeert Maria en haar ‘gezang’, haar oneindige gebed voor de christenen. Het begeleidende strijkorkest is, in de woorden van Tavener zelf, ‘een gigantische uitbreiding van haar oneindige gezang’. De bezetting van het strijkorkest wisselt steeds, variërend van een rijke tutti strijkersklank tot de minimale bezetting van twee celli. Alleen in het vierde deel zwijgt het orkest volledig en huilt de cello zonder begeleiding. Opvallend zijn de steeds terugkerende luid gonzende klokken, herkenbaar aan fel gestreken en geaccentueerde akkoorden. In het laatste deel verwijzen de glissandi van de solist en de overige strijkers naar de tranen van Maria.

In de toelichting bij zijn celloconcert heeft Tavener eens gesuggereerd dat het ook mogelijk is om zonder al deze voorkennis naar The Protecting Veil te luisteren als ‘pure, absolute muziek’. Maar tegelijkertijd heeft hij aangegeven dat het wel helpt als de luisteraar op de hoogte is van zijn inspiratiebronnen. Daarmee refereerde hij niet alleen aan de inhoud van de verhalen over Maria, maar ook aan het eeuwenoude gebruik van de orthodoxe kerk om het leven

Page 5: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

van Maria af te beelden op iconen, prachtige met goud beschilderde houten panelen. Tavener: ‘Ik wilde graag een lyrisch icoon maken, niet van hout maar in klanken. En niet met een penseel, maar met muziek van de cello. Dit werk voor cello en strijkorkest is sterk gestileerd, geo-metrisch gevormd en meditatief van karakter.’

Noortje Zanen•

Sjostakovitsj - KammersinfonieHet Achtste strijkkwartet van Dmitri Sjostakovitsj is misschien wel zijn aangrijpendste en bekend-ste werk, maar over de bron van dit kwartet bestaat verwarring. In tegenstelling tot de auto-graaf, staat bovenaan iedere gedrukte partituur dat het strijkkwartet is geschreven “ter na-gedachtenis aan de slachtoffers van fascismeen oorlog”. Daardoor is het kwartet lange tijd in verband gebracht met de Tweede Wereld - oorlog. Dit werd versterkt door de omgeving waarin Sjostakovitsj dit kwartet schreef. In de zomer van 1960 reisde Sjostakovitsj naar de DDR om in de buurt van Dresden de muziek voor de oorlogsfilm De vijf dagen en nachten te voltooien. In die tijd waren de zware verwoes-tingen ten gevolge van de oorlog nog goed zichtbaar. Eerder schreef Sjostakovitsj naar aanleiding van de horror en vernietiging van dezelfde oorlog al zijn Zevende en Achtste symfonie. Vlak na de première van het Achtste strijkkwartet zei Sjostakovitsj in een kort inter-view dat hij dit kwartet op wilde dragen “ter nagedachtenis aan de slachtoffers van fascisme en oorlog”. Maar uit latere bronnen bleek dat Sjostakovitsj deze uitspraak waarschijnlijk deed om de werkelijke toedracht te camoufleren. In 1960 maakte Sjostakovitsj een zware depres-sie door. Hij had toegegeven aan de druk van de overheid om toe te treden tot de Commu-nistische Partij. Dmitri Sjostakovitsj was na jaren verzet toch partijlid geworden. Hij zag dit zelf als een moreel doodvonnis en schaamde zich. ‘Je weet niet hoe ze me hebben opgejaagd’, zei hij tegen een goede vriend. Uit correspondentie

van die tijd blijkt dat Sjostakovitsj er zelfs over dacht om zelfmoord te plegen. Zijn dochter Galina herinnerde zich dat haar vader op een zomerdag in 1960 het huis uitkwam, de tuin inliep en aankondigde dat hij net een werk had afgemaakt ter nagedachtenis aan hemzelf. Kortom het “slachtoffer van fascisme”, waaraan het kwartet was opgedragen, dat was Dmitri Sjostakovitsj zelf.

In een brief aan de componist Isaac Glickman werpt de componist meer licht op dit auto-biografische werk:‘ Ik dacht dat er na mijn dood wel niemand zou zijn die een werk ter nagedachtenis van mij zou componeren, dus ik kon er maar beter zelf een schrijven. Het titelblad zou de volgende op­dracht kunnen dragen: “Ter nagedachtenis aan de componist van dit kwartet”. Het hoofdthema van het kwartet wordt gevormd door de tonen D­Es­C­H, ofwel mijn initialen dus. In het kwar­tet komen ook thema’s voor uit mijn eigen com­posities alsmede het revolutielied ‘Zamuchen tyazholoy nevolyey’ (vert. ‘Gemarteld door zware gevangenschap’). De thema’s uit mijn eigen wer­ken zijn de volgende: Uit de Eerste symfonie, de Achtste symfonie, het Tweede pianotrio, het Celloconcert, en Lady Macbeth. Er zitten flarden van Wagner in (de begrafenismars uit Götterdämmerung) en Tsjaikovski (het tweede thema van het eerste deel uit de Zesde symfo­nie). Ja, ik vergat te noemen dat er nog iets van mezelf inzit, uit de Tiende symfonie. Best een aardig mengelmoesje. Het is een pseudo­tra­gisch kwartet, in zoverre dat ik tijdens het com­

poneren zoveel tranen heb vergoten als ik zou moeten pissen na het nuttigen van een half dozijn biertjes. Toen ik thuiskwam probeerde ik het een paar keer door te spelen, maar ik eindigde telkens weer in tranen.’

Na de première-uitvoering door het destijds beroemde Beethoven strijkkwartet werd het werk een ware hit. Het Achtste strijkkwartet opus 110 werd door de hele Sovjet-Unie gespeeld en er verschenen zelfs tal van ongeautoriseerde bewerkingen van het werk. De dirigent Rudolf Barshai maakte een bewerking voor strijkorkest van het Achtste strijkkwartet en legde die aan de componist voor. Sjostakovitsj autoriseerde het arrangement meteen en doopte het werk Kammersymfonie opus 110a. Later zou Barshai met instemming van Sjostakovitsj ook het Tiende strijkkwartet bewerken voor strijkorkest.

Willem de Bordes,Artistiek coordinator & programmeur•

...

Page 6: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

Fernando Pessoa (1888-1935) was een groot Portugees dichter. Bij leven publiceerde deze kantoorklerk uit Lissabon slechts enkele werken. Na zijn dood werd op zijn huurkamer een kist aangetroffen met 27 duizend volgekrabbelde velletjes. Uit die chaos kon een kolossaal oeuvre worden samengesteld. Pessoa stierf op 47-jarige leeftijd, hij dronk zich dood.

Pessoa had er behoefte aan verschillende aspecten van zijn persoonlijkheid een eigen stem te geven. Hij publiceerde onder vele verschillen-de namen. Dat waren geen pseudoniemen zoals wij die kennen, maar namen van gefingeerde personen die hij opvoerde alsof ze echt beston-den, met verschillende karakters, eigen bio-grafieën, geboorte- en sterfdata. Deze figuren voerden ook polemieken met elkaar in de literaire bladen. Van de vele heteroniemen die Pessoa tot leven wekte zijn er drie het meest ‘aanwezig’ gebleven. Dat zijn Ricardo Reis, Álvaro de Campos en Alberto Caeiro. Pessoa beschouwde Alberto Caeiro als zijn superieur. In een brief aan een vriend schrijft hij respectvol: “.. in mij is mijn meester verschenen”. In Caeiro weet Pessoa zich te ontdoen van zijn neiging tot diepzinngheid. Caeiro is de heidense dichter van de natuur, door geen innerlijke onrust geplaagd, iemand zonder metafysica. Hij gelooft nergens in. Voor Caeiro is alleen het zichtbare de werke-lijkheid. Niettemin zijn de gedichten wonderlijk genoeg van een grote gevoelsdiepte, juist omdat ze starten bij de zichtbare werkelijkheid. Ze conflicteren daarom niet met de innigheid van de sacrale muziek van Arvo Pärt.

August Willemsen (1937-2007) studeerde na zijn middelbare school piano aan het conservatorium in Amsterdam. Maar na het lezen van ‘Diepe Wildernis’ van de Braziliaanse schrijver Joao Guimaraes Rosa gooide hij het roer om en be-sloot Portugees te studeren. Willemsen groeide uit tot een groot vertaler en autoriteit op het gebied van de Portugese taal en letterkunde. Hij schreef onder meer het meesterlijke verslag ‘Braziliaanse brieven’ maar is bij het grote publiek vooral bekend als vertaler van de werken van Fernando Pessoa (uitgegeven door de Arbeiderspers). Met Orkater had Willemsen een bijzondere band. In 1992 trad hij op als gastacteur in ‘De zoete Vijandin’, naar een verhaal van Dalton Trevisan waarvoor hij zelf het script schreef.

Marie Roelofsen

Ik ben nietsIk zal nooit iets zijnIk kan ook niet iets willen zijnAfgezien daarvan koester ik alle dromen van de wereld.Pessoa(uit: De sigarenwinkel)

Al op de toneelschool raakte ik bekend met het werk van Pessoa. Het was mooi materiaal en we bestudeerden zijn teksten en maakten kleine performances naar aanleiding van zijn gedichten. Ik herinner me dat ik op een gegeven moment in de klas op mijn blote voeten op een bijbel stond met een steen in mijn hand en ik deed een gedicht van hem. Dat was in 1979.

Toen ik Pärt hoorde, de zeven korte fragmenten, dacht ik meteen aan Pessoa. De muziek is vrij lyrisch en heeft ook iets mytisch en heiligs. Ik zocht iets voor het publiek om over na te denken. Religie en Geloof zijn lastige thema’s in de kunst. Ja, je kan aanbidden, oprecht geloven of je schouders ophalen. Ik kreeg het idee dat tegenover deze muziek een zoektocht moest staan. Iemand die nadenkt over God, over het geloof, en over een manier van leven.

De gedichten die ik uitgekozen heb gaan over kijken, over in het nu zijn, over de schijnheilig-heid versus het simpele en natuurlijke. Het grote verhaal over Jezus is blasfemisch. Pessoa verzet zich tegen de dogma’s van de kerk, maar hij prikt niet alleen iets door, hij geeft ook iets terug.

pessoa & pärt pessoa & willemsen

Hij geeft Jezus de mogelijkheid uit zijn eigen verhaal te stappen en laat hem een spelend kind zijn. Hij zegt: de schepping is prachtig, kijk ernaar, omhels het, maar zoek er niets achter. “Er is Metafysica genoeg in denken aan niets.”

In een slapeloze nacht denkt Pessoa na over zijn leven, en opeens realiseert hij zich: “Misschien dat ik naar een andere wereld mee kan nemen wat ik heb gedroomd, maar kan ik naar een andere wereld meenemen wat ik vergeten heb te dromen?” Vlak voor hij stierf zei hij: “Geef me mijn bril”, maar de laatste geschreven woorden waren “I know not what tomorrow will bring”.

Ik ben benieuwd naar de ontmoeting tussen Pessoa en Pärt. Hopelijk worden het vrienden.

Gijs Scholten van Aschat

Page 7: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

Sjostakovitsj op cdWilt u de Kammersinfonie opus 110a van Sjostakovitsj nog een keer horen of bent u nieuwsgierig naar zijn andere Kammersinfonie? Koop dan de cd ‘Shostakovich-Weinberg’.

De cd is tijdens de tournee met Nicolas Altstaedt tijdelijk verkrijgbaar bij onze Vriendenbalie voor de actieprijs van € 15,- (Vrienden betalen € 13,50). •

Gedichten Fernando PessoaDe Portugees Fernando Pessoa geldt als een van de allergrootste dichters. August Willemsen brengt met het boek Gedichten Fernando Pessoa een ruime keus uit Pessoa’s poëzie en een beknopte selectie uit diens proza samen.

Tijdens de tournee met Nicolas Altstaedt is het boek verkrijgbaar bij onze Vriendenbalie voor de actieprijs van € 15,-.•

te koop bij devriendenbalie

Kijk en bestel op sinfonietta.nl

U vindt de meeste cd’s van Amsterdam Sinfonietta bij de Vriendenbalie. Kijk voor het volledige cd-overzicht op www.sinfonietta.nl.

Page 8: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

volgende concerten

KleuterSinfoniettaLeden van Amsterdam Sinfonietta‘Schipper mag ik overvaren?’

Za 17 maart Amsterdamwww.concertgebouw.nl

Zo 18 maart Amsterdamwww.concertgebouw.nl

•••

KleuterSinfoniettaLeden van Amsterdam Sinfonietta‘Speelgoedfabriek Tokkel en Strijk’

Za 7 april Amsterdamwww.concertgebouw.nl

Zo 8 april Amsterdamwww.concertgebouw.nl•

Andreas OttensamerAmsterdam SinfoniettaCandida Thompson, leiding & vioolAndreas Ottensamer, klarinet

Tournee van 23 t/m 28 aprilAmsterdam Sinfonietta reist door Duitsland en Oostenrijk met de allround musicus Andreas Ottensamer. Op het programma staan volksdan-sen en klarinetconcerten van Mozart en Stamitz.Meer informatie: www.sinfonietta.nl

•••

Song of the flying horsesAmsterdam SinfoniettaCandida Thompson, leiding & vioolChristianne Stotijn, mezzosopraanDaniel Bard, altviool

Bach Aria Vergnügte Ruh BWV 170Fischer Eine Deutsch-Jiddische KantateWoolrich Ulysses awakes voor altviool en ensemble (Ned.première)Golijov Night of the flying horses (Ned.première)Golijov How slow the wind (Ned.première)Brahms Strijkkwintet (versie voor strijkers)

Wo 2 mei Amsterdamwww.muziekgebouw.nl•

Word Vriend van Amsterdam Sinfonietta en profiteer direct van de extra korting tijdens de voorverkoop van seizoen 2018-2019.Meld u aan bij de Vriendenbalie of via www.sinfonietta.nl

Page 9: pärt en tavener - Amsterdam Sinfonietta · 2018-03-09 · pärt en tavener Programma Arvo Pärt (1935) Greater Antiphons voor strijkorkest (1988/2015) (Nederlandse première) Fernando

subsidiënten en begunstigers

design & branding partner

sponsors, fondsen en bedrij fsvrienden

sponsors

Maurice Amado Foundation