Prvi rezultati pratenja gnije2denja bijele rede(Ciconio ciconio) u Besni i Hercegevini

Kotros~an, D.: Nesting of White Stork (Ciconia ciconia) in Bosnia and Herzegovina - thefirst results of observations

In the period between 2001 and 2005 13 nests of White Stork were registered in10 localities in Bosnia and Herzegovina. At the same time, in some of the localities de-struction of the White Stork nests was observed. Considering the fact that during thementioned period a greater part of the territory of Bosnia and Herzegovina in which thespecies nests was not included in the f:ield research, it has been estimated that the entirepopulation could count 30-50 pairs.

Key words: St ork, nesting, l:irst results, Bosnia and Herzegovina

Uvod

Bijela roda (Ciconia ciconia) je zabiljena kao redovna gnjezdarica u Bosni i

Hercegovini. Pri tome, areal gnijezdee populacije u Bosni i Hercegovini je ogra-

nien na podruCje Posavine (Matvejev & Vasic, 1973)~ Istovremeno, vrlo je malo

podataka koji ukazuju na brojnost gnijezdee populacije u Bosni i Hercegovini.

Prve znaajne podatke o gnijeenju bijele rode u Bosni i Hercegovini daje

Otmar Reiser u monograf:iji "Ornis balcanica I. Bosnien und Herzegowina" (Reiser,I 939). Prema datim podacima gnijedenje bijele rode zabiljeeno je na podru-ju Posavine~ Posebno se isti podaci za 1889. i 1895. godinu kada je zabiljeenognijedenje veeg broja parova na nekoliko lokaliteta. Na podruima KobaSvinjara i Bosanske Grad!ke 1889. godine zabiljeeno je gnijedenje 44 para dokje u setu Lonari kod Brkog 1895. godine zabilje2eno gnijeenje 80 parova. Na-kon Reisera ornitolo$ka istraivanja u Bosni i Hercegovini izostaju sve do sredine20. vijeka, te za isti period nepostoje ni podaci o gnijedenju bijele rode.

Podaci o gnijedenju bijele rode u drugoj polovini 20. vijeka su veomaoskudni. Uglavnom postoje podaci kojima se potvrduje gnijeenje date vrsteu podruju Posavine (Obratil 1974, 1983), dok podaci o brojnosti izostaju. Jedi-nu procjenu broja gnijezdeih parova za spomenuti period daje Schulz. Premanjemu 1984. godine u sjevernom dijelu Bosne Cu b\izini rijeke Save) gnijezdilo jeoko 50 parova (Schulz 1999; http://bergenhusen.nabu.de).

Tokom 2004. i 2005. godine, u okviru"VI \ntemacionalnog cenzusa bijele rode2004/05 putem mree posmatra ptica Ornitoloko druvo"Na ptice" je za-poelo prikupljanje podatka o gnijeenju bijele rode u Bosni i Hercegovini.

* Semira Frate 6, 71 000 Sarajevo, naseptice@hotmail.com

12

Metode rada

U radu su obuhvaeni podaci dobijeni od strane 7 posmatra ptica iz Bosnei Hercegovine i saradnika iz Hrvatske: Dervovi Ilhan Ga$i Branislav, Kotro$anOran Muftic Kenan i Obratil Svjetoslav (Bosna i Hercegovina) Mikuska Tibor iAlma (Hrvatska). Takoder obradeni su i literaturni podaci objavljeni tokom na-vedenog perioda. Za pojedina gnijezda uradena je i odgovaraju fotodoku-mentacija.

Prilikom obrade podataka nisu uvr$tene informacije za podruja Donjih Ra-kana i Modraca, jer jo$ uvijek ne postoji odgovaraju potvrda o gnijeenju(fotograflje i sl.) bijele rode na datim lokacijama.

Rezultati i diskusija

Na osnovu terenskih posmatranja i obrade literaturnih podataka moe Serei da je u Bosni i Hercegovini u periodu od 2001. do 2005. godine registro-vano 13 gnijezda bijele rode na 10 lokaliteta. Istovremeno neka od gnijezdasu tokom datog perioda uni$tena. U Pmjavoru 2005. godine je Ilhan Dervoviczabiljeo 2 uni$tena gnijezda (jedno je gnijezdo u kojem je ranije konstatovanognijedenje - sl. 2 a drugo gnijezdo je prema rijeima mje$tana unitila nepo-znata 2ena). Prilikom iste posjete Prijedoru (Ijeto 2005. godine) konstatovan jejedan par na gnijezdu all nije bilo mladih. S druge strane, na podruju Bardado 2003. gnijezdila su 2 para ija su gnijezda uni$tena tokom zime (B. Ga$1pers. comm.), dok je 2004. i 2005. je zabiljen samo 1 par CB. Ga$Ic i G. Dujako-vi pers. comm.).

~Tabe/a 1~ Podaci o gnijeenju bije/e rode u Bosni i Hercegovini (2001-2005)

LokalitetGodina/broj gnijezda

Izvor2001 2002 2003 2004 2005

Bardaa " Srbac 2 2 2 1 1

Lit: Ga$ic, 2001Op: Gaic, B 2001- 2005; D~ Kotroan

& S. Obrat Il~ 2003; G~ DuJakovic, 2005

Korovi Cizmedu Dervente i Srbca) 1 Op: D. Kotro$an & S. ObratiL 2003

rudnici Ljubija - Prijedor 1 1 1 Lit: Anonim, 2003c

selo Biani - Prijedor 1 Lit: Anon!tm, 2003b

Prnjavor 1 1** Op: I. Dervovi 2001, 2005

Bok kod OraJa 1 Op: T. 4 A. Mikuska~ 2005

Brka kod Brkog I 1 1 Op: K. Mufti 2002, 2004, 2005

Vidovice kod Bkog 1 Op: T. i A. Mikuska, 2005

Janja kod BijelJine I Lit: Anonim, 2004c

Orahovica Donia kod GraCanice 1 1 1 1 Lit: Anonim, 2003a, 2004b~ 2005

# data gnijezda su uni$tena tokom zime;** pored oznaenog gnijezda nadena su i dva uniena gnijezdaOp-opanja Lit-literaturni podaci

13

O BANJA LUKA

O SARAJEVO

0 60 120 km -

Slika 1. Geografska distribucija registrovanih gnijez- do b~ijele rode (200 7-2005)

Gnijezda su veinom registrovana na kuma, ugostiteljskim i industrijskimobjektima i telefonskim i elektro stubovima. Samo jedno gnijezdo je registro-vano na drvetu.

Noviji podaci ukazuju i na $iri areal gnijezdee populacije nego $to su to doSada publikovani podaci ukazivali. Naime pored oCekivanih gnijeenja u Posa-vini konstatovana su i gnijedenja na podruima Graanice i Pmjavora.

Genera|ha spomenuti rezultati ne predstavljaju realnu sliku o veliani gni ~jezdee populacije bijele rode u Bosni i Hercegovini. Naime postoje usmenakazivanja koja ukazuju na gnijeenje i na drugim lokacijama. Prema kazivanjuDragana RomCevi i Vladimira Miria u Donjim Rakanima (op$tina Novi Grad)na rijeom ostrvcetu u blizini motela "Ada" gnijezdi oko 20 parova bijele rode.Takoder prema kazivanju Rehang Mufti postoje indicije da bijela roda gnijez ~di i u blizini Modraca (kod Tuzle). Spomenuti navodi jo uvijek nisu odgovaraju-e potvrdeni i stoga u ovom trenutku nisu uzeti u razmatranje.

14

Siika 2. Gn!jezdo b!jeie rode u Prnjavoru (maj 2001- fate !/hon Dervov!

,

Slika 3. Gnijezdo bijele rode no Bardai (15. 07. 2003. - fate Dra2en Kotroan)

15

Siika 4. Gnijezdo bijeie rode no silosu u Prnjavoru (14. 07. 2005. - foto ilhan Dervovic)

S obzirom da usljed niza otevajuih okolnosti (prije svega tehnikih i fi-nansijskih) nisu obavljena istra2ivanja na cjelokupnom podruju Posavine mo

se predpostaviti da u Bosni i Hercegovini gnijezdi 30-50 parova bijele rode.

Zakljueci

Tokom petogodi$njeg praenja gnijeenja bijele rode {2001-2005) regi-

strovano je 13 gnijezda na 10 lokaliteta.

U Prnjavoru i na Bardai je konstatovano uni$tavanje gnijezda bijele rode.

Gnijezda su zabiljeena na kuma i stambenim objektima elektiim i tele-fonskim stubovima i drveu.

Procjenjuje se da u Bosni i Hercegovini gnijezdi 30-50 parova bijele rode.

Literatura

Anonim 20038: Neob!Cha pojava u Graanici Rode svile gnijezdo na kud Nasmera Kari-. Dnevni Avaz, 2696: 5~

Anonim, 2003b: NeobiCan gost u prijedorskom naselju Biani, Roda svila gnijezdo nanenaseljenoj kuci. Dnevni Avaz 2729: 7.

Anonim 2003c: Na dimnjaku cent ralne radionice Ljubijskih rudnika Iste rode dolaze vectri godine. Dnevni Avaz, 2782: 7~

Anonim, 2004a: Neobian stanovnik Janje Roda na kui Jahije Gazdi ivi ve tri dece-nije~ Dnevni Avaz, 3125: 35.

Anonim, 2004b: Atrakcija za prolazm~ke kod Graanice, redovno slijeu na kuu RemzeKarica. Dnevni Avaz, 3126: 7.

16

Anonim 2005: Najdra2i gosti $evki Karicu Vec petu godinu rode na krovu svijaju gnijez-do. Dnevni Avaz, 3415: I 1.

Gaic, B., 200 I : Rezultati istravanja faune ptica Republike Srpske. Ciconia 10: I 08- I 27~Obratil, S., 1968: Pregled istravanja ornitofaune Bosne i Hercegovine II (Gaviiformes

Podicipediformes. Pelacaniformes, Ciconiiformes. Anser!formes). Glasnik Zemaljskogmuzeja BiH, (PN) NS 6: 227-254.

Obratil, S., I 974: Ornitofauna ribnjaka Bardaa kod Srbca. Glasnik Zemaljskog muzejaBiH (PN) NS I 1- I 2: 153- I 93.

Obratil, S., 1983: Avifauna sjeveme Bosne. Glasnik Zemaljskog muzeja BiH, (PN) NS 22:115- I 76.

Reiser, 0., 1939: Materialien zu einer Omis Balcanica I, Bosnien und Herrzegovina.Wien.Schulz, H., I 999: WeiBstorch im Aufwind? - White Storks on the up? ~ Proceedings, Inter-

nat. Symp. on the White Stork, Hamburg 1996. - NABU (Naturschutzbund Deutsc-h|and e.V.), Bonn: 351-365.

http://bergenhusen.nabu.de

17