Embed Size (px)
Citation preview
PrzełożyłA:
Monika Kilis
TyTuł oryginAłu: Hashimoto – Symptome richtig erkennen, Ursachen und Therapien finden,
Selbsthilfeangebote nutzen
redaktor prowadząca: Aneta Bujnoredakcja: Juliusz Poznański
Korekta: ewa PopielarzProjekt okładki: łukasz Werpachowski
zdjęcie na okładce: © Sakramir (iStock.com)Skład: [email protected]
Copyright © Dr. med. eberhard J. Wormer, 2014
Copyright © 2018 for Polish edition by Wydawnictwo Kobiece łukasz KierusCopyright © for Polish translation by Monika Kilis
Wszelkie prawa do polskiego przekładu i publikacji zastrzeżone. Powiela-nie i rozpowszechnianie z wykorzystaniem jakiejkolwiek techniki całości bądź fragmentów niniejszego dzieła bez uprzedniego uzyskania pisemnej zgody posiadacza tych praw jest zabronione.
Wydanie iBiałystok 2018
iSBn 978-83-65601-63-6
www.vivante.plWydawnictwo Vivante
E-mail: [email protected] Dział handlowy: [email protected]
Pełna oferta wydawnictwa jest dostępna na stronie www.vivante.pl
Bądź na bieżąco i śledź nasze wydawnictwo na Facebooku:www.facebook.com/vivantepl
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
TARCZYCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Gruczoł z funkcją kontrolną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Anatomia i histologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Funkcje tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Hormony tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Tarczyca w pętli sprzężenia zwrotnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Tyreotropina (TSH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Hormony tarczycy – model . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Tyreoliberyna (TRH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Niedoczynność tarczycy – hipotyreoza . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Nadczynność tarczycy – hipertyreoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Możliwości badania tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Wole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Wywiad lekarski (anamneza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Badanie fizykalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Badania laboratoryjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Spis treści
Ultrasonografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Scyntygrafia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Histologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
CHOROBA HASHIMOTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Gdy układ immunologiczny niedomaga . . . . . . . . . . . . . . . . 59100 lat choroby Hashimoto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Charakterystyka choroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Przebieg choroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Zachorowalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Przyczyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Mechanizmy immunologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Mechanizmy genetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Objawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Objawy niedoczynności tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Objawy nadczynności tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Objawy chorób autoimmunologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Czynniki ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Czynniki genetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Infekcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Obciążenie jodem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Leki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Niedobór witaminy D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Niedobór selenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Nietolerancja glutenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Obciążenie psychiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Zmiany hormonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Diagnoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Choroba Hashimoto u kobiet, mężczyzn i dzieci . . . . . . . . . 97
Wiek rozrodczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Ciąża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Menopauza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Choroba Hashimoto u dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Choroba Hashimoto u mężczyzn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Możliwości terapeutyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Terapia hormonalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Leczenie L-tyroksyną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Leczenie kombinacją T3/T4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Antyoksydanty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
SAMOPOMOC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
119
Ścieżka inicjatywy własnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Lekarz jako czynnik stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Środowisko prywatne jako czynnik stresu . . . . . . . . . . . . . . 124Partner jako czynnik stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Redukcja stresu poprzez relaksację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Zdrowa dieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Unikanie czynników ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Informacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Słowniczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Nazwa zapalenie tarczycy Hashimoto sugeruje, że chodzi o chorobę rzadką i egzotyczną. Tymczasem mamy do czynienia z czymś wręcz przeciwnym, mia-
nowicie z najczęściej występującą znaną chorobą auto-immunologiczną, czyli postępującym zapaleniem tkanki tarczycy, prowadzącym w efekcie do utraty funkcji tego gruczołu.
osoby zdrowe nie są w stanie zauważyć, że tarczyca wpływa na działanie niemal wszystkich organów. zmie-nia się to, gdy pojawiają się zaburzenia – dochodzi wów-czas do rozregulowania skomplikowanego systemu, które-go niezwykle istotną częścią jest równowaga hormonalna. W konsekwencji zaczynają występować liczne, niekie-dy uporczywe i nierzadko zagadkowe dolegliwości. Bez wątpienia istnieje wielkie zapotrzebowanie na informa-cje o tarczycy w ogóle, a o chorobie Hashimoto w szcze-gólności.
niniejszy zwięzły poradnik prezentuje w skrócie pod-stawowe informacje na temat funkcji tarczycy, diagnosty-
Przedmowa
12 | HASHIMOTO
ki endokrynologicznej, cech charakterystycznych choroby, czynników ryzyka, aktualnych koncepcji terapeutycznych i strategii radzenia sobie w wypadku zachorowania.
Dr n . med . Eberhard J . Wormer
Gruczoł z funkcją kontrolną
Tarczycę (łac. glandula thyreoidea) w uproszczeniu można uznać za rodzaj „agencji” mającej na celu do-starczanie energii poprzez pobudzanie metabolizmu
(przemiany materii). Jest to gruczoł zintegrowany z sys-temem regulacji, czyli systemem kontroli, nadrzędnych „agencji” organizmu (przysadką mózgową i podwzgó-rzem). należy ona do gruczołów wydzielania wewnętrz-nego (dokrewnych), produkujących hormony. Hormony są substancjami semiochemicznymi, które przez krew docie-rają do poszczególnych organów, gdzie łączą się z odpo-wiednimi strukturami komórkowymi (receptorami), wy-wołując określone działania.
Tarczycę należy traktować jako część całego systemu wewnątrzwydzielniczego (dokrewnego). Wszystkie orga-ny produkujące hormony stanowią bowiem złożoną sieć o zamkniętym, ściśle określonym obszarze działania, któ-rym jest produkcja hormonów. Wspomniana sieć pozosta-je pod wpływem autonomicznego (wegetatywnego) układu nerwowego. Poziom hormonów we krwi (wartość rzeczy-wista) kontrolowany jest przez odpowiednie sensory, na-stępnie oceniany i dopasowywany do rzeczywistego za-potrzebowania organizmu (wartość żądana). W systemie
22 | HASHIMOTO
Tarczyca | 23
tym zachodzi zjawisko zwane pozytywnym i negatywnym sprzężeniem zwrotnym. Wszystkie te skomplikowane pro-cesy służą jednemu celowi, którym jest utrzymanie we-wnętrznej równowagi funkcjonowania narządów (home-ostaza).
Jeżeli chodzi o zaburzenia czynności tarczycy, wskaza-ne jest kontrolowanie ogólnego obrazu pracy wszystkich gruczołów produkujących hormony. Dzięki temu łatwiej można zrozumieć „niezrozumiałe” objawy niedoczynno-ści i nadczynności tego gruczołu. zaburzenia pracy tarczy-cy wywołują bowiem skutki również w obszarze działa-nia innych gruczołów dokrewnych i mogą dotyczyć także metabolizmu cukrów (cukrzyca, nadwaga), funkcji sek-sualnych (płodność), odporności na stres (kortyzon) oraz układu sercowo-naczyniowego (ciśnienie krwi). następ-stwa wspomnianych zaburzeń są bardzo rozległe, a ich zakres rozciąga się od wyższych czynności mózgu (pod-wzgórze komunikuje się z układem limbicznym) aż po ko-mórki mięśniowe – co oznacza występowanie najróżniej-szych objawów: począwszy od depresji, a skończywszy na bólach pleców i kręgosłupa.
24 | HASHIMOTO
ORGANY PRODUkUjąCe HORMONY
Organ Hormony Działanie
Podwzgórze ADH, oksytocyna, RH, IH Retencja wody (gospodarka wodna organizmu), skurcze porodowe, hormony uwalniające (liberyny)
Przysadka mózgowa
ACTH, FSH, LH, TSH, GH, prolaktyna Wzrost, dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego/produkcja spermy, akty-wacja hormonów gruczołów płciowych i tarczycy, laktacja
Tarczyca T3 (trójjodotyronina),T4 (tyroksyna/tetrajodotyronina),kalcytonina
Wzrost, rozwój, aktywacja metabolizmu, wytwarzanie ciepła, zużycie tlenu, aktywacja serca, kalcytonina: metabolizm wapnia, budowa kości
Przytarczyce parathormon Metabolizm wapnia, degradacja kości
Trzustka insulina, glukagon, somatostatyna Metabolizm cukru, somatostatyna: blokuje wzrost
Kora nadnerczy aldosteron, kortyzol, androgeny Regulacja krążenia krwi, hormony stresu, tworzenie i rozpad białka
Rdzeń nadnerczy adrenalina, noradrenalina Wpływ na aktywność wielu organów (serce, płuca, naczynia krwiono-śne, żołądek, jelita, pęcherz moczowy, tkanka tłuszczowa, oczy) po-przez receptory α/β
Nerki erytropoetyna, trombopoetyna, hormon D3
Wytwarzanie krwi, produkcja witaminy D
Jajniki estradiol, progesteron, testosteron Żeńskie/męskie hormony płciowe
Jądra testosteron Męski hormon płciowy
Łożysko HCG, estrogeny, gestageny Hormony ciążowe
Inne organy: wątroba, przedsionki serca, organy trawienneHormony tkankowe: prostacyklina/prostaglandyny, histamina, serotonina
Tarczyca | 25
Organy prOdukujące hOrmOny
Organ Hormony Działanie
Podwzgórze ADH, oksytocyna, RH, IH Retencja wody (gospodarka wodna organizmu), skurcze porodowe, hormony uwalniające (liberyny)
Przysadka mózgowa
ACTH, FSH, LH, TSH, GH, prolaktyna Wzrost, dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego/produkcja spermy, akty-wacja hormonów gruczołów płciowych i tarczycy, laktacja
Tarczyca T3 (trójjodotyronina),T4 (tyroksyna/tetrajodotyronina),kalcytonina
Wzrost, rozwój, aktywacja metabolizmu, wytwarzanie ciepła, zużycie tlenu, aktywacja serca, kalcytonina: metabolizm wapnia, budowa kości
Przytarczyce parathormon Metabolizm wapnia, degradacja kości
Trzustka insulina, glukagon, somatostatyna Metabolizm cukru, somatostatyna: blokuje wzrost
Kora nadnerczy aldosteron, kortyzol, androgeny Regulacja krążenia krwi, hormony stresu, tworzenie i rozpad białka
Rdzeń nadnerczy adrenalina, noradrenalina Wpływ na aktywność wielu organów (serce, płuca, naczynia krwiono-śne, żołądek, jelita, pęcherz moczowy, tkanka tłuszczowa, oczy) po-przez receptory α/β
Nerki erytropoetyna, trombopoetyna, hormon D3
Wytwarzanie krwi, produkcja witaminy D
Jajniki estradiol, progesteron, testosteron Żeńskie/męskie hormony płciowe
Jądra testosteron Męski hormon płciowy
Łożysko HCG, estrogeny, gestageny Hormony ciążowe
Inne organy: wątroba, przedsionki serca, organy trawienneHormony tkankowe: prostacyklina/prostaglandyny, histamina, serotonina
HasHimoto
Zamów książkę
sprawdź pełną ofertę wydawnictwa na
Bądź na bieżąco i śledź nasze wydawnictwo na Facebooku:
www.facebook.com/vivantepl
Książki wydawnictwa illuminatio znajdziesz również w Księgarni internetowej
www.TaniaKsiazka.pl
spodobał ci się fragment który prZecZytałeś?
www.vivante.pl
w księgarni Illuminatio
