1

Przemoc

w rodzinie

Opracowały:

Ewa Skrzypnik

Marta Skórska

Karolina Studzianek

Agata Szwed

Katarzyna Zgółka

2

Wstęp: Dom rodzinny, najczęściej kojarzy się z piękną wizją dwójki kochających się ludzi,

trzymających na kolanach swoje malutkie pociechy. Rodzice, którzy na kaŜde zawołanie, na kaŜdy płacz i na kaŜdy najmniejszy problem dziecka reagują najszybciej jak się da, udzielają im rodzicielskiej pomocy, wsparcia. W cięŜkich chwilach rodzina, grupa wspierająca się wzajemnie, ludzie którzy w kaŜdej nawet najtrudniejszej sytuacji wyciągają do siebie pomocne dłonie.

Kto z nas nie marzy o takim Ŝyciu, takich rodzicach i dzieciach? Lecz Ŝycie układa scenariusz inaczej niŜ to sobie zaplanowaliśmy, bądź marzyliśmy. Z pięknej sielanki nie pozostaje nawet najmniejszy ślad.

Alkohol, zdrada, nienawiść, kłopoty w pracy, problemy osobiste, brak pieniędzy i niemoc w radzeniu sobie z róŜnymi przeciwnościami losu. Wiele z tych czynników tworzy zaląŜek przemocy objawiającej się w róŜnej postaci.

Przemoc w domu rodzinnym występuje bardzo często tylko Ŝe, bardzo rzadko się o niej mówi. Ludzie zauwaŜają przemoc np. u sąsiada, lecz boją się ingerować, tłumacząc tym, Ŝe to nie jest ich sprawa i sprawy rodzinne powinni załatwiać między sobą, Ŝe boją się późniejszej „zemsty” takiego sąsiada, który przykładowo naduŜywa alkoholu i w swoim postępowaniu moŜe być nieobliczalny, aŜ w końcu istnieją teŜ tacy ludzie którzy wiedzą Ŝe przemoc w mieszkaniu obok występuje lecz stwarzają pozory spokoju i braku zauwaŜenia jakichkolwiek nieprawidłowości w poŜyciu sąsiedzkim, jednym słowem udają Ŝe niczego nie widzą. Przemoc w rodzinie objawia się praktycznie w kaŜdym kierunku i spotyka kaŜdego członka. Najczęściej ofiarami przemocy w rodzinie są kobiety, które padają ofiarą swoich partnerów. Bezsilne i nie umiejące radzić sobie z o wiele potęŜniejszym męŜczyzną są bardzo łatwym celem do wyładowania nerwów i wszelkich poraŜek. Na kolejnym miejscu są dzieci, które jako najmniejsze i najbardziej bezbronne w starciu z dorosłym osobnikiem nie mają właściwie Ŝadnych szans, ani w starciu fizycznym ani psychicznym.

Dzieci powinny być dumą swoich rodziców, ich niepowodzenia powinny być przyjmowane przez rodziców ze spokojem i zrozumieniem, a nie spotykać się z ich agresją, przyjmującą najczęściej postać kar cielesnych. TakŜe alkoholizm jednego, bądź dwojga rodziców stwarza ogromne zagroŜenie dla bezbronnego malucha.

Przemoc w rodzinie takŜe dotyka męŜczyzn. Wprawdzie w niewielkim stopniu ale takie zjawisko takŜe istnieje. Nie jest to jednak tak często przemoc fizyczna, poniewaŜ dorosły męŜczyzna nie pozwoliłby się tak łatwo pobić kobiecie ,która w większości przypadków jest duŜo słabsza, ale częściej jest to przemoc psychiczna, która polega na znęcaniu się nad daną osobą np.: za jego nieudolności utrzymania rodziny, sposobie wykonywania róŜnych czynności, aŜ nawet po zastraszanie. Przytoczone przykłady to tylko oczywiście namiastka tego co codziennie spotyka setki, a nawet tysiące rodzin, ludzi. Problem przemocy w rodzinie jest problemem ogromnym lecz za słabo nagłośnionym, oraz pomoc i instytucje zajmujące się tym zjawiskiem nie mają wystarczających danych, informacji i poparcia do działania z takim zjawiskiem. Oczywiście takich instytucji takŜe jest za mało i w połączeniu z brakiem współpracy ludzi posiadających informacje w takich sprawach, przemoc w dalszym ciągu będzie zjawiskiem notorycznym i niemoŜliwym do „wyplewienia”.

3

„śadna kobieta, która nie decyduje o swoim ciele

ani nie ma nad nim kontroli, nie jest wolna”

Margaret Sanger

Bicie, szarpanie, rzucanie – zdarza się w wielu domach, takŜe tych „normalnych” , uwaŜanych za wzorowe. Przemoc fizyczna wobec kobiet nie zawsze pozostawia widoczne ślady. Ostatnie lata przyniosły znaczące zmiany w postrzeganiu zjawiska przemocy wobec kobiet, problem przemocy wobec kobiet jest coraz bardziej widoczny w środkach masowego przekazu; powstaje coraz więcej programów oraz organizacji pozarządowych zajmujących się tą problematyką. Pomimo jednak licznych zmian, przemoc wobec kobiet wciąŜ otoczona jest mgłą tajemnicy i uprzedzeń, podtrzymywanych przez silnie ugruntowane w tradycji normy postępowania oparte na poczuciu wstydu i winy. Szczególnie ujawniają się one w niewielkich społecznościach miasteczek i wsi. W świadomości społecznej silnie ugruntowane są stereotypy dotyczące roli kobiety i męŜczyzny w rodzinie i w Ŝyciu publicznym. Usprawiedliwiają one m.in. reakcję męŜczyzn na „niewłaściwe” i odbiegające od oczekiwań społecznych zachowanie kobiet. W folklorze ludowym wciąŜ funkcjonują takie przysłowia, jak: „Gdy mąŜ Ŝony nie bije, to jej wątroba gnije”, czy teŜ „Bije, znaczy kocha”. Kobiety-ofiary przemocy same równieŜ nie są wolne od mitów i stereotypów dotyczących rodziny oraz społecznie akceptowanych zachowań kobiet i męŜczyzn. Kobiety np. często ulegają powszechnie obowiązującemu mitowi na temat roli ojca w wychowaniu dzieci i „godzą” się na przemoc, aby utrzymać pełną rodzinę i nie pozbawiać dziecka ojca. Nie do przecenienia jest rola Kościoła katolickiego w utrwalaniu tradycyjnej wizji rodziny oraz społecznej roli kobiety i męŜczyzny. Podkreślanie przez Kościół nierozerwalności więzi małŜeńskich w połączeniu z obowiązującymi stereotypami i mitami oraz niedostatkami istniejącego systemu prawnego i instytucjonalnego. Skala zjawiska Przestępstwa przeciwko rodzinie naleŜą w Polsce do najczęściej popełnianych. Zajmują one trzecie miejsce w ogólnej skali przestępczości, po przestępstwach przeciwko mieniu oraz przestępstwach przeciwko Ŝyciu. Bardzo trudno jednak ustalić dokładną liczbę przypadków przemocy domowej i innych przestępstw popełnianych na kobietach, nie istnieje bowiem w Polsce spójny system zbierania danych na ten temat. Statystyki policyjne i sądowe nie uwzględniają ani płci ofiary, ani relacji między ofiarą i sprawcą. Według badań CBOS z 1993 i 1996 roku, przeprowadzonych na reprezentatywnej próbce 1087 dorosłych zamęŜnych kobiet, 18% przyznało, Ŝe były ofiarami przemocy domowej, z czego 9% kobiet było maltretowanych przez swoich męŜów często i wielokrotnie, a kolejne 9% było sporadycznie bitych w ciągu trwania ich związku.

Znacząco inne odpowiedzi uzyskano w grupie kobiet po rozwodzie –tutaj kobiety częściej przyznawały, Ŝe były ofiarami przemocy: 41% twierdziło, Ŝe były często bite przez swoich męŜów, a 21%, Ŝe sporadycznie. MoŜna przypuszczać, Ŝe niektóre kobiety utrzymują w tajemnicy fakt, iŜ są lub były maltretowane przez swoich najbliŜszych. Przypuszczenie to moŜna oprzeć na następujących faktach:1. Liczba kobiet przyznających, Ŝe kiedykolwiek były ofiarą przemocy, jest niŜsza od analogicznych danych zachodnich; 2. Dysproporcja pomiędzy kobietami, które same przyznały się do bycia ofiarą przemocy, a tymi, które znają inne kobiety-ofiary przemocy, jest bardzo duŜa (na pytanie, czy zna Pani kobiety, które podczas

4

kłótni małŜeńskiej bywają bite przez swych męŜów, twierdząco odpowiedziało 41% zamęŜnych kobiet i 61% rozwiedzionych). Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości mówią, Ŝe 98% sprawców przestępstw znęcania się nad rodziną to męŜczyźni. Badania prof. Kołakowskiej- Przełomiec informują, Ŝe ofiarami przemocy męŜczyzn są w pierwszej kolejności Ŝony: stanowią one 81% ofiar, następnie matki – 8%, byłe Ŝony – około 5%, konkubiny – 3%, teściowe – 2% i dzieci – 1%. Kobiety skazane za przemoc domową stanowią około 1,5-2% ogólnej liczby skazanych, podstawą ich skazania jest na ogół znęcanie się nad dziećmi, nie zaś przemoc wobec męŜa. Przemoc wobec współmałŜonka jest więc przestępstwem popełnianym głównie przez męŜczyzn. Niestety jedyne dostępne dane są niepełne i dotyczą wyłącznie skazań sprawców, natomiast nie zawierają one charakterystyki ofiar. Według Ministerstwa Sprawiedliwości, co roku około 50 maltretowanych kobiet usiłuje popełnić samobójstwo. Ponadto w skali roku ok. 200 procesów o morderstwo jest związanych z przypadkami przemocy w rodzinie. Nie tylko bicie jest objawem przemocy fizycznej wobec kobiet. Przykładem takiej przemocy jest takŜe gwałt. Polski kodeks karny traktuje gwałt jako przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości. Jest to przestępstwo ścigane z oskarŜenia publicznego, ale moŜe być wszczęte dopiero na wniosek osoby pokrzywdzonej. Wiele kobiet jest przekonanych, Ŝe mąŜ ma nieograniczone prawo do ich ciała i w kaŜdej chwili moŜe Ŝądać współŜycia seksualnego niezaleŜnie od ich woli. Poza tym kobiety zdają sobie sprawę, Ŝe udowodnienie gwałtu małŜeńskiego graniczy z niemoŜliwością, mąŜ zawsze moŜe powołać się na obopólną zgodę odbycia stosunku, a jedynymi świadkami takiego zdarzenia bywają dzieci. Zarówno przed 1990 rokiem, jak i obecnie zgłoszenia przypadków zgwałcenia małŜeńskiego zdarzają się sporadycznie. To traumatyczne doświadczenie wywołuje w kobietach bardzo silne poczucie wstydu i wyalienowania oraz przekonanie, Ŝe zgłoszenie przestępstwa ściągnie na ich głowy dodatkowe komplikacje. CIEKAWOSTKA: Chamscy gentlemani Jeśli komuś wydaje się, Ŝe bijący kobiety męŜczyźni zamieszkują slumsy na obrzeŜach miast, łaŜą w dziurawych podkoszulkach na ramiączka z petem przyklejonym do dolnej wargi, to się myli. Bicie kobiet nie jest cechą wyróŜniającą tak zwane klasy niŜsze i słabiej wykształcone. Bicie kobiet jest właściwe dla panów o wielkiej wraŜliwości na swoje potrzeby i ego rozbudowanym tak, Ŝe gdyby na nie wleźli i spadli, mokra plama by z nich nie została. Bijący kobiety męŜczyźni mają wiele uroku i są często uwielbiani przez tłumy. Upodobanie do bicia wiąŜe się z innym ocierającymi się o patologię cechami. Najlepszym przykładem chama z górnej półki moŜe być Sean Connery - męŜczyzna, który ciągle jest boŜyszczem kobiet, w tym takŜe nastolatek, choć skończył juŜ 70 lat. Sean Connery, kiedy wziął ślub ze swoją pierwszą Ŝoną Diane Cliento, natychmiast zaŜądał od niej porzucenia zawodu i całkowitego podporządkowania się jego karierze. Diane takŜe była aktorką. I to aktorką duŜo bardziej popularną od Seana. Connery okazał się ponadto chorobliwie skąpy, nie dawał pieniędzy na dom, a Ŝądał, by Diane urządzała wystawne przyjęcia dla licznych, waŜnych i wpływowych gości. Bić zaczął ją po trzech latach małŜeństwa. Nie lepiej traktował jedynego syna Jasona, który później takŜe został aktorem. Bił go, kiedy chłopak był dzieckiem, a po rozwodzie z jego matką zaŜądał, by chłopiec mieszkał z nim, po czym prawie natychmiast wysłał go do prywatnej szkoły z internatem. Obecnie ma drugą Ŝonę, starszą od siebie malarkę, której ponoć nie bije.

5

Kolejny ulubieniec kobiecej publiczności Jean-Claude Van Damme miał aŜ pięć Ŝon. śadna z nim nie wytrzymała, bo aktor bił je za kaŜdym razem, kiedy mu się sprzeciwiały. Bił za kaŜde głupstwo, na przykład za to, Ŝe kobieta miała ochotę wyjść na spotkanie z przyjaciółkami bez niego. Van Damme naleŜy do tego rodzaju męŜczyzn, którzy nie tyle lubią, ile muszą mieć kontrolę nad swoją własnością, a do własności zaliczają takŜe poślubione sobie kobiety. Statystyki i przyczyny KaŜdy rok przynosi w Polsce 150 tysięcy nowych przypadków przemocy w rodzinie polegających na pobiciu kobiety przez męŜczyznę. MęŜczyźni biją takŜe dzieci. Kobiety bite są najczęściej dlatego, Ŝe partner podejrzewa je o zdradę, lub dlatego, Ŝe mąŜ i ojciec jest przez większość czasu pijany i usiłuje wyegzekwować swe domowe prawa za pomocą pięści. Prowadzona przez policję w całym kraju akcja "Stop przemocy" mająca na celu zmniejszenie liczby przypadków pobicia kobiet w domu przynosi pewne efekty, ale na to, Ŝe przemoc fizyczna wobec kobiet zostanie całkowicie wyeliminowana z naszego Ŝycia, nie naleŜy raczej liczyć. Wśród kobiet zgłaszających się do powiatowych komend policji przewaŜają panie, których mąŜ jest alkoholikiem lub socjopatą, wiele jest takŜe kobiet mających za męŜa recydywistę. Z tych środowisk rekrutuje się w naszym kraju największy odsetek męŜczyzn stosujących przemoc w rodzinie. Przykłady rodzin w których występuje przemoc: - Moja rodzina nie jest rodziną patologiczną - mówi Joanna, urzędniczka. - Jesteśmy zwykłą rodziną, która udaje przed innymi, Ŝe jest wspaniale. Nie jest wspaniale, bo mój mąŜ bije mnie z byle powodu. Robi to umiejętnie, tak, Ŝe nie ma śladów na ciele, potem mnie przeprasza i obiecuje, Ŝe to juŜ ostatni raz. Po którymś z kolei pobiciu to nawet się rozpłakał, po prostu wzruszył się moimi łzami. Nie wiem, dlaczego go nie zostawię. Mamy dwoje dzieci i wiem, Ŝe one bardzo go kochają, tak bardzo, Ŝe chyba by tego nie przeŜyły. On sam, kiedy jesteśmy w towarzystwie, nigdy mi nie ubliŜy ani nawet nie dotknie mnie Ŝadnym nieprzyjemnym słowem. Jest kochany. Wszystko zmienia się, kiedy jesteśmy w domu, tak jakby stawał się innym człowiekiem. Czasem go po prostu nie poznaję. Wielu męŜczyzn traktuje bicie kobiety jako swego rodzaju sprawdzian własnej siły i władzy. Jedyne, co moŜe w takim przypadku zrobić kobieta, to iść na policję i do lekarza na obdukcję. Dwa lata temu w programie "Rozmowy w toku" wystąpił męŜczyzna, który przyznał się do bicia Ŝony. Powiedział, Ŝe kiedy po raz pierwszy ją uderzył, coś się w nim przełamało; kiedy zobaczył krew na jej twarzy, miał ochotę juŜ tylko bić mocniej i mocniej. Za kaŜdym razem obiecywał, Ŝe to juŜ ostatni raz. I za kaŜdym razem sytuacja się powtarzała. - Kobiety łatwo dają złapać się w pułapkę "ostatniej szansy" - mówi psycholog Ewa Pelc. - Kiedy męŜczyzna prosi o danie ostatniej szansy i obiecuje bezwzględną poprawę, raczej nie naleŜy mu wierzyć. Nie ma Ŝadnej ostatniej szansy. To znaczy jest, ale jest to terapia rodzinna i przyznanie się przed samym sobą, Ŝe istnieje problem psychologiczny, emocjonalny wymagający konsultacji i pomocy specjalisty lub zespołu specjalistów. Zdarza się, Ŝe to nie pomaga i naleŜy się po prostu rozstać, nie oglądając się na dobro dzieci, bo one nie zaznają Ŝadnego dobra w domu pełnym przemocy. To fikcja i samooszukiwanie się. Dlaczego męŜczyźni się tak zachowują? Przyczyny agresji wynikają najczęściej z frustracji, z niskiej samooceny, z chęci poprawienia sobie samopoczucia lub są naśladowaniem wzorów wyniesionych z rodzinnego domu, w którym bicie było obyczajową normą. Bijący męŜczyźni

6

to nie tylko "patologia i margines", to po prostu zwykli faceci. Spotykamy ich na ulicy kaŜdego dnia.

Słodki brutal Kobiety uwielbiają być źle traktowane - tak sądzi niejeden męŜczyzna i wciela ten postulat w Ŝycie. Pominąwszy przypadki ewidentnego masochizmu, złe traktowanie raczej nie spotyka się z aprobatą kobiet; to złudzenia, którymi osładzają sobie Ŝycie sfrustrowani męŜczyźni. Kobiety, które nie idą od razu na policję, ale próbują zaradzić domowej patologii jakimiś własnymi działaniami, na przykład otaczając brutala większą miłością i troską, nie dają w ten sposób sygnału: lubię, kiedy mnie bijesz. Dają inny sygnał: wolę, Ŝebyś mnie nie bił i juŜ będę miła. Ze zrozumieniem tej zaleŜności bywa jednak róŜnie. MęŜczyźni przekładają sobie to na bardzo prosty język: - Kiedy ją pobiję - myśli taki brutal - ona łagodnieje, to znaczy, Ŝe trzeba ją bić częściej. Ten sposób myślenia to oczywiście celowe uproszczenie, ale w tym kierunku myśli takich panów zmierzają.

7

Najgorzej jest chyba z patologicznymi zazdrośnikami, którzy uwaŜają, Ŝe brutalność powstrzyma ich partnerki przed szukaniem spełnienia w ramionach innego męŜczyzny. Będzie raczej odwrotnie - strach nie powstrzyma kobiety przed znalezieniem sobie odpowiedniego partnera, jeśli ten dotychczasowy nie tylko, Ŝe nie spełnia swojej roli, to jeszcze jest agresywny. Czy wiesz, Ŝe na całym świecie:

• więcej kobiet w wieku od 15 do 44 lat umiera na skutek przemocy niŜ na raka, malarię czy w wypadkach drogowych?

• w ciągu swego Ŝycia co trzecia kobieta zostaje pobita, zmuszona do uprawiania seksu lub pada ofiarą innych naruszeń praw człowieka?

• 70% zamordowanych kobiet ginie z rąk swoich partnerów? • kaŜdego roku rytualnym obrzezaniem zagroŜone są dwa miliony dziewcząt? • kobiety doświadczają przemocy i dyskryminacji zarówno w czasie wojny, jak i pokoju? • konflikty zbrojne i brak politycznej stabilności prowadzą do coraz większego natęŜenia

wszystkich form przemocy, w tym równieŜ gwałtów i innych form przemocy seksualnej? • poziom przemocy w stosunkach międzyludzkich pozostaje wciąŜ wysoki nawet po

zakończeniu konfliktów zbrojnych, takŜe ze względu na powszechną dostępność broni? • prawa kobiet są prawami człowieka?

Okoliczności usprawiedliwiające bicie Ŝony:

okoliczności

% osób aprobujących uderzenie Ŝony

przez męŜa ona grozi mu noŜem 78 Ona krzywdzi dziecko fizycznie 47 On zastaje ją w łóŜku z innym męŜczyzną 37 Ona histerycznie krzyczy

28

On dowiaduje się ,Ŝe ona ma kochanka

24

W czasie sprzeczki ona pierwsza go uderza 23 Ona histerycznie łka

19

Ona wraca do domu pijana

7

On podejrzewa, Ŝe ona ma kochanka

4

Ona obraŜa go publicznie

3

Ona obraza go w domu , gdy są sami 3 ona obraŜa go w obecności dzieci 2

8

On wraca do domu pijany

2

On ma powaŜne problemy w pracy i jest bardzo sfrustrowany 2 Ona nie wykonuje jego poleceń 2 Ona nie słucha usprawiedliwienia

2

Ona przez miesiąc nie sprzątała w domu 2 Mimo Ŝe jest cały dzień w domu nie zdąŜyła przygotować obiadu do jego powrotu z pracy

1

On jest na nią wściekły i che okazać jej swój gniew

1

On chce by zwróciła na cos uwagę

0

Opinie kobiet dotyczące najbardziej i najmniej skutecznych strategii, które doprowadziły do przerwania przemocy: Zachowanie : 1.Dyskusja z męŜem o przemocy 2.Skłonienie męŜa do złoŜenia obietnicy zaprzestania przemocy 3.Groźby (pozbawione przemocy) 4.Ukrycie się 5.Bierna obrona 6.Agresywna obrona 7.Rozmowa z własnymi krewnymi 8.Rozmowa z teściami 9.Rozmowa z sąsiadami 10.Rozmowa z przyjaciółmi 11.Rozmowa z innymi osobami 12.Udanie się do schroniska 13.Wezwanie policji 14.Kontakt z placówką pomocy społecznej 15.Kontakt z grupą dla kobiet 16.Kontakt z duchownym 17.Kontakt z prawnikiem Przemoc fizyczna 37% badanych zna przynajmniej jedną kobietę - ofiarę przemocy domowej (sprawcą jest partner kobiety). 4% badanych deklaruje, Ŝe zna wiele takich kobiet, 16% - Ŝe zna kilka takich kobiet, 17% zna 1-2 takie kobiety.

9

Przemoc w rodzinie

Liczba ofiar przemocy domowej wg "Niebieskiej Karty"

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Liczba ofiar przemocy domowej ogółem

96.955

116.644

113.793

127.515

137.299

150.266

156.788

157.854

130.682

w tym: kobiety

55.214

67.678

66.991

74.366

80.185

88.388

91.374

91.032

76.162

Liczba sprawców przemocy domowej

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Liczba sprawców przemocy domowej ogółem

56.847 70.457 69.138 76.991 83.330 91.920 97.142 96.775 81.743

w tym: kobiety

1.838 2.571 2.361 2.903 2.861 3.501 4.153 4.074 3.632

10

Przemoc nie polega wyłącznie na wykorzystywaniu fizycznej przewagi jednej ze stron w celu zniewolenia, molestowania seksualnego i bicia partnera, lecz takŜe na psychicznym znęcaniu się nad nim. Przemoc psychiczna rozumiana jest jako werbalna i pozawerbalna (ale nie fizyczna) forma agresji i wrogości nie zawsze uświadamiana, powodująca poczucie mniejszej wartości. Przemoc psychiczna więc to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy uŜyciu środków komunikacji interpersonalnej. Przemoc ta jest nie tylko trudniejsza do określenia, ale takŜe znacznie trudniejsza do zaobserwowania, gdyŜ ofiara nie ma podbitych oczu, rozciętej i opuchniętej wargi, tajemniczo połamanych kości. Mimo to szkody mogą być równie duŜe, a obraŜenia tak samo dotkliwe jak te będące rezultatem przemocy fizycznej. Typowymi środkami przemocy psychicznej są:

-groźba, akt działania jednego podmiotu wobec drugiego, zmierzający do osiągnięcia celu poprzez zastraszanie, groŜenie, a nawet wymuszanie pewnych czynności.

-inwektywa, obraza słowna wyraŜona mową lub pismem, przez przypisanie danej osobie cech negatywnych. Najczęściej wykorzystuje się wyrazy nacechowane emocjonalnie.

-molestowanie psychiczne, zachowanie naruszające godność osobistą - szantaŜ emocjonalny, który jest jedną z najpotęŜniejszych broni z arsenału

toksycznych związków. GdyŜ potrafi przez wiele lat przenikać niezauwaŜony związki międzyludzkie, aŜ do ich skrajnego wypaczenia. SłuŜy uzaleŜnieniu ofiary od szantaŜysty, odseparowaniu jej od osób będących prawdziwym bądź wyimaginowanym zagroŜeniem dla władz manipulatora. Jednak kaŜdemu z nas zdarza się posługiwać szantaŜem emocjonalnym, poniewaŜ jest to jedna z form komunikowania swoich uczuć. Natomiast problem zaczyna się, kiedy staje się on główną formą komunikacji i rodzinie i kiedy przestajemy dostrzegać w tym coś złego. W zakres przemocy psychicznej wchodzą takie zachowania jak:

-niszczenie u drugiej osoby pewności siebie i szacunku dla siebie: to ciągłe upokarzanie i krytykowanie

-przemoc słowna: w relacjach patologicznych tego rodzaju zachowanie nie jest nietypowym incydentem, lecz zdarza się dość często

-niszczycielska krytyka: wrzaski, drwiny, wyzwiska -brak szacunku: ciągłe poniŜanie na oczach innych, lekcewaŜenie partnerki gdy ta

domaga się odpowiedzi lub gdy coś mówi -izolacja: to ciągłe monitorowanie partnerki, decydowanie gdzie np. moŜe pójść -tyranizowanie: MęŜczyzna przejawiający takie zachowanie często bywa zaborczy i

zazdrosny. Nieuzasadniona zazdrość i podejrzliwość, które trwają i wywołują kłótnie albo koniczność zmiany zachowań są one zjawiskiem normalnym.

-odrzucenie emocjonalne, -brak wsparcia i zainteresowania, -ignorowanie, -szykanowanie, -a takŜe róŜne formy nadopiekuńczości, np. nadmierne kontrolowanie, -wywieranie presji psychicznej, wymuszanie lojalności, -szantaŜowanie, -wzbudzanie poczucia winy,

11

-nieposzanowanie godności i prywatności drugiego człowieka. Zatem z przemocą inną niŜ fizyczną mamy do czynienia wtedy, gdy jedna osoba regularnie sprawia, ze druga osoba doświadcza cierpień psychicznych, strachu i rozpaczy. Przemoc ta wydaje się być nieuchwytna, zwłaszcza gdy poszczególne incydenty potraktować subtelnie- nikt przecieŜ nie powie, Ŝe ktoś, kto czasem krzyknie na partnera albo go skrytykuje, dopuszcza się przemocy. Jeśli jednak ktoś regularnie dopuszcza się takich zachować i gdy jest to jednostronne –on krzyczy na nią i krytykuje, ale ona nigdy sobie na to nie pozwoli wobec niego- sytuacja taka moŜe być oznaką relacji patologicznej. MęŜczyźni dopuszczający się przemocy zarówno psychicznej i fizycznej bardzo dobrze się maskują, naleŜy pamiętać, Ŝe ich celem jest zdominować i uzaleŜnić od siebie ofiarę.

Typowymi reakcjami emocjonalnymi na przemoc są:

-bezsilność, zranienie, poczucie winy, wstyd, osamotnienie, utrata zaufania, depresja, bezradność, gniew, upokorzenie, zaŜenowanie, degradacja, lęk

Dlaczego nie odeszłam? Jest przecieŜ tyle powodów.- Zwykle kobiety będące w patologicznych związkach tak właśnie uzasadniają swoją decyzje odnośnie odejścia od partnera, nie zamierzają się rozstać gdyŜ widzą wiele powodów by z nim zostać np.:

-pochodzenie (wpływ rodziny), -lęk (to silny czynnik powstrzymujący przed szukaniem rozwiązania. Odejście lub

szukanie rozwiązania to wyprawa w nieznane), -zaleŜność od partnera (ekonomiczna i emocjonalna), -zaprzeczenie(to mechanizm obronny, który pozwala nie dostrzegać rzeczywistej

sytuacji lub potrzeby zerwania związku np. ”on tego nie chciał”) -brak wsparcia, -izolacja ( to fizyczna i emocjonalne oddalenie od innych ludzi. Ofiary wskutek tych

form cierpią na odosobnienie). -brak gwarancji bezpieczeństwa, -wyuczona bezradność (kobieta zaczyna wierzyć, Ŝe nic nie jest wstanie zrobić) -ona go wciąŜ kocha i wciąŜ ma nadzieję, Ŝe on się zmieni,

Jaki typ osób doświadcza przemocy?

Ofiary przemocy często są przekonane, Ŝe usiłują być dobrymi Ŝonami i partnerkami, próbując wesprzeć męŜczyznę, i ułatwić mu Ŝycie, oraz unikać rzeczy, które są dlań nieprzyjemne. Wydaje nam się, Ŝe ofiarami są zwykle osoby słabe, które sobie z niczym nie radzą jednak nie zawsze. „ W pracy miałam opinię osoby nieco twardej. Zawsze działałam fair, ale absolutnie nie miałam zamiaru tolerować jakichś wyskoków personelu czy klientów.” -mówi Pola.

Kobieta ta w pracy odnosząca sukcesy, podziwiana i szanowana, w związku była poniŜana. Na to kto pada ofiarą nie ma reguły, mogą to być silne i podziwiane osoby, a takŜe nieudolne nieśmiałe i słabe kobiety. Aspekty zdrowotne: Zdrowie psychiczne ofiar prześladowań ulega zwykle pogorszeniu w zaleŜności od stopnia wywieranej presji oraz długości czasu jej trwania. Psycholodzy przewidują, Ŝe juŜ w przeciągu trzech miesięcy moŜna u zdrowej osoby wywołać pewne zmiany percepcji i zachowań, które moŜna zakwalifikować do zespołu objawów neurotycznych. Po dłuŜszym upływie czasu wzrasta ryzyko wystąpienia powaŜnych chorób psychicznych takich jak

12

paranoja, schizofrenia, oraz PTSD (zespół zaburzeń post-traumalnych), jednostki chorobowej, która według Światowej Organizacji Zdrowia moŜe doprowadzić do trwałego wykluczenia z rynku pracy. Osoby z PTSD czuja się „wypalone”, przemęczone i niezdolne do pracy.

Gdzie szukać pomocy?

Kobiety będące ofiarami naduŜyć często nie przyjmują tego faktu do wiadomości i twierdzą, Ŝe nie doświadczyły przemocy. Usprawiedliwiają zachowanie swoje i partnera. Ale przemocy nie moŜna racjonalizować ani jej zaprzeczać. MoŜna ją ukrywać, moŜna podtrzymywać, pomimo powodowanego przez nią cierpienia, ale nie da się jej zaprzeczyć. Wiele kobiet z kolei wie, Ŝe stała się ofiarami przemocy, ale nie potrafią jej powstrzymać. Wszystkim im potrzebna jest pomoc

Ofiary przemocy w rodzinie są najczęściej bezradne. Boją się zwrócić o pomoc. Poczucie bezradności moŜe spowodować, Ŝe koszmar będzie trwać latami. ChociaŜ sytuacja często wydaje się bez wyjścia, to jednak istnieją organizacje, których celem jest niesienie pomocy. Wiele ośrodków pomocy oferuje wsparcie podobnego rodzaju, nie jest więc waŜne z którego z nich skorzysta ofiara, waŜne natomiast by w ogóle zwróciła się o pomoc -Schroniska dla kobiet: jest to doskonałe źródło pomocy. Sprawca przemocy nie ma tam prawa wstępu. MoŜna tam otrzymać wsparcie oraz moŜliwość regeneracji, odzyskania poczucia bezpieczeństwa i podjęcia decyzji, na którą nikt nie będzie usiłował wpłynąć. Poza separacją , ochroną, bezpieczeństwem i moŜliwością uzyskania pomocy w konkretnych kwestiach schroniska dla ofiar przemocy pozwalają nawiązać bliskie więzi innymi kobietami. Zwykle mieszka w nim kilka kobiet razem z dziećmi. Kobiety przebywające tam wspierają się nawzajem. W schronisku kaŜdy ma równe prawa, a kobieta będąca ofiarą przemocy jest uwaŜana za eksperta w kwestii własnych potrzeb. Nikt nie traktuje jej tu jako bezbronnej ofiary. Podejmuje samodzielnie decyzje i skutecznie je realizuje. Odzyskuje poczucie kontroli i władzy nad własnym Ŝyciem.

-Grupy kobiece: grupa pozwala przełamać poczucie osamotnienia i wyjątkowości. Przebywanie wśród osób, które zapewniają towarzystwo, radę i wsparcie jest duŜo lepsze od Ŝycia w lęku, samotności i rozpaczy. Działalność grup kobiecych koncentruje się wokół kobiecych problemów. Uczestniczki dzielą się doświadczeniami i pomagają sobie nawzajem. Nikt nie mówi jak mają postępować. Grupy wsparcia zajmują się problemami asertywności, wychowania dzieci oraz trudnościami, z jakimi boryka się samotna kobieta.

-Opieka społeczna: Instytucja ta pomaga w zbudowaniu niezaleŜnego Ŝycia. Oferuje ona szereg programów wsparcia w Ŝyciu publicznym, np. program ochrony dla dzieci lub pomoc w poszukiwaniu mieszkania.

-Prawnicy: Mogą informować w kwestii praw. Ma to istotne znaczenie, bowiem wiele ofiar przemocy ma tylko przypuszczenia w tej sprawie. Świadomość własnych praw daje władzę i czyni mniej podatną na groźby niezaleŜnie od powagi problemu. -Telefon zaufania: na przykład "Niebieska linia", która jest jedną z najstarszych i najlepiej znanych w Polsce organizacji niosących pomoc ofiarom przemocy w rodzinie. MoŜna liczyć na pomoc prawną i wsparcie psychologiczne, a takŜe informacje o lokalnych organizacjach niosących pomoc ofiarom przemocy w rodzinie -Przyjaciele i rodzina: Mogą oni stanowić źródło wsparcia emocjonalnego i fizycznego.

13

Statystyki: Na podstawie badań przeprowadzonych przez OBOP w 2007 roku stwierdzono, Ŝe poziom korzystania z pomocy rodzin dotkniętych przemocą jest bardzo niewielki -korzystała z niej jedynie co piąta rodzina (21%). Natomiast uzyskiwana pomoc ograniczała się jedynie do interwencji policji ew. sądu lub kuratora. Bardzo rzadko rodziny korzystały z pomocy terapeutycznej czy teŜ leczenia odwykowego.

14

I) ZJAWISKO PRZEMOCY FIZYCZNEJ: 1) Pojęcie przemocy fizycznej: Przemocą fizyczną nazywamy takie zachowanie wobec dziecka, które wywołuje u niego znaczny ból fizyczny, bez względu na to, czy na jego ciele pozostaną ślady, czy teŜ nie. Często jednak przemoc fizyczna pozostawia widoczne ślady na ciele.

2) Niektóre przejawy przemocy fizycznej rodziców wobec dziecka: a) czynne:

• szczypanie; • przypalanie papierosem; • wyrywanie włosów; • wiązanie sznurami; • duszenie; • gryzienie;

a) bierne:

• narzucane ograniczenia aktywności, np.: areszt domowy;

3) Co polskie prawo mówi o przemocy: • polskie prawo karne pod pojęciem tym definiuje stosowanie przemocy jako

naruszenie nietykalności cielesnej drugiego człowieka, nie wprowadza jednak zakazu stosowania przemocy w celu wychowawczego karcenia dzieci przez rodziców;

• karcenie małoletnich ma charakter wychowawczy, jeśli jego celem jest oddziaływanie na dziecko, uŜyte środki są proporcjonalne do przewinienia oraz nie zagraŜają psychicznemu lub fizycznemu rozwojowi dziecka;

4) Jedną z fundacji, które zajmują się problemem stosowania przemocy fizycznej wobec

dzieci jest Fundacja Dzieci Niczyje, która prowadzi ogólnopolską kampanię "Zobacz - Usłysz - Powiedz". Kampania ta ma na celu uwraŜliwienie dorosłych na problem przemocy wobec dzieci i pokazanie, w jaki sposób dorośli mogą pomóc dziecku.

15

5) Skutki stosowanie przemocy fizycznej wobec dziecka: a) FIZYCZNE:

• widoczne uszkodzenia skóry spowodowane kopnięciami, uderzeniami pięścią, pasami, drągami;

• połamane kończyny; • pęknięte kości; • wybite zęby; • obraŜenia wewnętrzne; • kalectwo; • róŜne choroby somatyczne uwarunkowane uszkodzeniami narządów

wewnętrznych lub organicznymi uszkodzeniami mózgu; • brak reakcji płaczem na ból; • kłopoty z trzymaniem moczu i kału; • czasem nawet śmierć;

b) PSYCHICZNE (EMOCJONALNE):

• brak poczucia bezpieczeństwa, przynaleŜności uczuciowej do osób najbliŜszych; • obniŜona samoocena; • nieakceptowanie siebie • poczucie zagubienia, krzywdy i winy; • trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem; • stany depresyjne i lęki; • dzieci są egocentryczne, bierne i zaleŜne lub agresywne i nadpobudliwe; • skłonności do autodestrukcji; • zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi; • zaburzenia zachowania; • zaburzenia emocjonalne; • brak poczucia realności; • alkoholizm; • narkomania; • zaburzenia nerwicowe i nerwice; • zachowania agresywne; • stosowanie przemocy fizycznej w Ŝyciu dorosłym, w tym takŜe wobec swoich dzieci;

II) DANE DOTYCZ ĄCE STOSOWANIA PRZEMOCY FIZYCZNEJ: 1) Z przeprowadzonej diagnozy wynika, Ŝe 9% rodziców stosowało przynajmniej raz wobec swojego dziecka przemoc fizyczną w tym w formie*:

• klapsów - 56%; • szarpania i popychania - 20%; • uderzenia lekko ścierką oraz paskiem lub innym przedmiotem - 15%; • ciągnięcia za ucho, włosy - 5%;

16

• uderzeń dziecka paskiem lub innym przedmiotem, takŜe na ciele dziecka pozostały ślady – siniaki, skaleczenia - 5%;

• stosowanie innych form przemocy fizycznej - 4%;

Procent rodziców przyznaj ących si ę do stosowania poszczególnych rodzajów przemocy fizycznej

56

2015

5 5 4

0

10

20

30

40

50

60

1

Rodzaje przemocy fizycznej

Licz

ba r

odzi

ców

st

osujący

ch d

any

rodz

aj

prze

moc

y fiz

yczn

ej [%

] Klapsy

Szarpanie i popychanie

Uderzenia lekko ścierką

Ciągnięcie za ucho, w łosy

Uderzenie dziecka paskiempozostaw iające ślady

Inne formy przemocyfizycznej

* na podstawie raportu (Raport- Krzywdzenie dzieci w Polsce) Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie 2) Jedna trzecia rodziców (34%) stosowała po raz ostatni przemoc fizyczną wobec swojego dziecka, gdy miało od 7 do 10 lat, a 30% respondentów deklaruje, Ŝe ostatni raz stosowało tę formę przemocy, gdy dziecko miało mniej niŜ 7 lat*:

Wiek dziecka, wobec którego była stosowana przemoc fizyczna

30

34

28

29

30

31

32

33

34

35

1

Wiek dziecka

LIcz

ba r

odzi

ców

st

osujący

ch p

rzem

oc

fizyc

zną

[%] poniŜej 7 lat

7-10 lat

* na podstawie raportu (Raport- Krzywdzenie dzieci w Polsce) Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie

17

3) Wśród Polaków nie ma zgody co do oceny słuszności stosowania kar fizycznych*: - 50% pytanych uznaje, Ŝe choć bicie dziecka przez rodzica "za karę" jest metodą, która nie powinna być stosowana, to są sytuacje, w których jest to usprawiedliwione - 35% badanych uznaje, Ŝe kary fizyczne nie powinny w ogóle być stosowane, - 13% pytanych Polaków uznało, Ŝe kary fizyczne mogą być stosowane, jeśli rodzic uzna, Ŝe będzie to skuteczne.

Stosunek Polaków do stosowania kar fizycznych wobec dzieci

50

35

13

0

10

20

30

40

50

60

1

Stanowiska Polaków

Licz

ba P

olak

ów

zajm

ujący

ch d

ane

stan

owis

ko w

obec

st

osow

ania

kar

fiz

yczn

ych

[%]

nie popierają, aledopuszczają sporadycznestosow anie ich wuzasadnionych sytuacjach

całkow ita niezgoda nastosow anie kar f izycznych

dopuszczenie stosow aniakar f izycznych, jeŜeli rodzicuzna je za skuteczne

* na podstawie wyników badań przeprowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje w ramach kampanii „Zobacz- Usłysz- Powiedz” 4) Osoby stosujące przemoc wobec dziecka*:

Kto bije dzieci (wspomnienia dorosłych bitych jako dzieci)

45,752,2

16,422,5

0

10

20

30

40

50

60

1

Osoby bij ące dzieci

Licz

ba o

sób

z po

szcz

egól

nych

gru

p ba

dają

ca d

ziec

i [%

]

matki

ojcowie

reszta rodziny

wychowawcy

* na podstawie wyników badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Warszawa, październik 2007

18

5) Najczęstszy sposób wymierzania kary fizycznej przez rodziców: a) matki:

• czym wymierzano karę: klapsy dłonią, paskiem lub ścierka; • sposób zastosowania kary fizycznej: uderzenie w pośladki lub w plecy;

b) ojcowe: • czym wymierzano karę: kabel, smycz, pałka lub kij, pas z metalową sprzączką; • sposób zastosowania kary: uderzenie w głowę, w plecy, po nogach i pośladkach, ciosy

pięścią w twarz, kopalnie, szarpanie za odzieŜ lub uderzanie dzieckiem o ścianę lub o meble;

6) Stanowiska Polaków dotyczące stosowania przemocy fizycznej wobec dzieci*

Stwierdzenia Polaków dotycz ące przemocy fizycznej

16

83

10

85

15

82 78

18

0102030405060708090

tak nie tak nie tak nie tak nie

przemoc fizyczna to tylkota, która pozostawiaś lady na ciele

rodzice mają prawo bićdziecko

przemoc w rodzinie towyolbrzmiony problem

szarpanie, popychanienie jest przejawemprzemocy fizycznej

Stwierdzenia Polaków

Licz

ba P

olak

ów bę

dą

cych

te

go z

dani

a [%

]

* na podstawie wyników badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Warszawa, październik 2007 7) Jak uzasadniamy bicie?*

Jak uzasadniamy bicie dzieci

52,5

34,523,5

0102030405060

dziecko jestwłasnością

rodziców i tylko onpowinni o nimdecydować

dziecko powinnobać się rodziców,poniewaŜ łatwiej

wtedy oposłuszeństwo

dziecko surowotraktowane w

dzieciństwie lepiejradzi sobie w Ŝyciu

dorosłym

Powody bicia dzieci

Licz

ba r

odzi

ców

uz

asad

niający

ch s

łusz

ność

bici

a w

kon

kret

nym

pr

zypa

dku

[%]

* na podstawie wyników badań OBOP ze stycznia 2001 r.

19

8) Kiedy dziecko zdaniem dorosłych zasługuje na bicie?*

Kiedy dziecko zasługuje na bicie

2018

15 15

11

8 7 7 7

2

0

5

10

15

20

25

popełnidrobną

kradzieŜ

pali papierosy nie słucharodziców

nie okazujerodzicomszacunku

wagaruje zniszczycenną rzecz

nie dba oubranie

nie wróci oustalonej

godzinie dodomu

kłamie ma złe ocenyw szkole

Powody bicia dziecka

Licz

ba o

sób

doro

słyc

h st

wie

rdza

jąca

słu

szność

zast

asow

ania

kar

y fiz

yczn

ej

wob

ec p

rzew

inień

dzi

ecka

[%]

* na podstawie wyników badań „Postaw wobec stosowania kar fizycznych wobec dzieci w krajach Europy Wschodniej”, badanie z 2005 r.

20

Jeszcze nie tak dawno świat dziecka wydawał się wszystkim beztroski, bezpieczny,

wesoły i kolorowy. Dzieci naleŜało uczyć ufności, wiary w dobre intencje drugiego człowieka. Dzisiaj poczucie strachu, lęku burzy ten świat i spokój. Niestety, dla dobra i bezpieczeństwa dzieci zaczynamy je "izolować" od świata. Szczęście mają te dzieci, którym dobro i piękno dzieciństwa zapewnia dom rodzinny, dom, który stara się ochronić je przed szerzącym się wokół złem. W niebezpiecznej sytuacji są te dzieci, które ze złem spotykają się równieŜ w swoim domu, w którym ból i cierpienie zadają najbliŜsze osoby - rodzice, opiekunowie. Dzieci, które były lub są ofiarami przemocy pozbawione są odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju. Wymagają one szczególnej opieki, gdyŜ są skazane na liczne problemy zdrowotne i psychiczne. W ostatnim czasie coraz częściej i więcej mówi się o przemocy wobec dzieci. Bez względu na jej rodzaj jest ona przejawem złego traktowania i krzywdzenia drugiego człowieka. Dochodzi do niej w róŜnym wieku jego Ŝycia. Mówi się nawet o przemocy w okresie płodowym. Do niedawna przemoc kojarzona była głównie ze środowiskiem patologicznym. Obecnie dzięki nagłaśnianiu tego typu zachowań dorosłych wobec dzieci wiadomo, Ŝe przemoc moŜe wystąpić wszędzie, równieŜ w społecznościach z wyŜszym wykształceniem, o wysokim poziomie Ŝycia i kultury. Niepokojącym staje się fakt, Ŝe przemoc ujawnia się równieŜ u ludzi, do których wydawałoby się dziecko powinno mieć pełne zaufanie i moŜe oczekiwać właśnie od nich w takiej sprawie pomocy.

Przyczyny przemocy psychicznej wobec dzieci:

RóŜne są przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka w rodzinie. Generalnie wyróŜnia się trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska. Mogą one tkwić w samych dzieciach, na przykład dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekle chore czy kalekie. Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w rodzicach. Do takich w pierwszej kolejności naleŜy zaliczyć ich niedojrzałość i młody wiek, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzaleŜnienia oraz socjopatia i choroba umysłowa, a takŜe problemy emocjonalne, stres. W drugiej grupie natomiast naleŜy wymienić izolację społeczną rodziny, kłopoty małŜeńskie, zbyt duŜe wymagania stawiane dziecku, a takŜe maltretowanie Ŝony przez męŜa, gdyŜ zazwyczaj wiąŜe się to takŜe ze znęcaniem się nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić równieŜ wpływ braku stabilności mogący wynikać z częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z Ŝycia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców jest rodzicem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności zwiększa prawdopodobieństwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców wobec dzieci.

Przyjrzymy się bliŜej jak zachowują się dzieci, które były ofiarami przemocy psychicznej we własnym domu i nie tylko.

Skutki przemocy psychicznej wobec dzieci:

Tak, więc o ile diagnoza skutków przemocy nie jest rzeczą łatwą, o tyle trudność

wzrasta daleko bardziej, kiedy mamy do czynienia z objawami przemocy emocjonalnej. Maltretowanie psychiczne nie pozostawia wprawdzie cielesnych urazów na ciele takich jak: sińce, złamania, uszkodzenia somatyczne, lecz dokuczanie dziecku bez uŜycia narzędzi

21

wywołuje u niego lęk, strach, poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości rodzicielskiej, bunt, chęć zemsty i inne dokuczliwe przeŜycia. I. Jundziłł określa ten stan, jako „bolesne cierpienie psychiczne” lub „moralną udręką”. Bardzo trudno jest udokumentować zjawisko maltretowania emocjonalnego, gdyŜ w takich przypadkach konieczne jest przeprowadzenie analizy pewnych sytuacji rodzinnych, konieczna jest diagnoza socjologiczno- psychologiczna oraz diagnoza osobowościowa poszczególnych członków rodziny. Do bezpośrednich, somatycznych następstw zalicza się: biegunki, uporczywe bóle i zawroty głowy, bóle Ŝołądka i bóle mięśni, drŜenie, nadmierną potliwość, nie trzymanie moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca.

Dzieci maltretowane psychicznie nie akceptują siebie i mają niską samoocenę. Rodzice ciągle na nich narzekają, co jeszcze bardziej utwierdza je w tych przekonaniach. Zaczynają następnie miewać problemy w szkole, nie mogą sprostać wymaganiom, poniewaŜ nie mogą liczyć na pomoc ze strony rodziców, źle często układają się im kontakty z rówieśnikami. Brak sukcesu w rodzinie i w szkole wywołuje u dziecka niechęć do podejmowania wysiłku, gdyŜ niejako z góry zakłada sobie ono poraŜkę. Nic się nie udaje, więc nie warto próbować. W ten sposób zostaje zablokowana potrzeba sensu Ŝycia, a w konsekwencji tego często następuje targniecie na własne Ŝycie. Konsekwencją doświadczania przemocy emocjonalnej są takŜe następujące zaburzenia poznawcze, emocjonalne i behawioralne takie jak: trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia koncentracji uwagi, nieufność, fobie, zaburzenia snu, ucieczki z domu, uzaleŜnienie od alkoholu i narkotyków. TakŜe i przemoc psychiczna ma swoje konsekwencje w Ŝyciu dorosłym jej ofiar. Cechą charakterystyczną dorosłych maltretowanych emocjonalnie w dzieciństwie są często negatywne oczekiwania w stosunku do innych ludzi oraz nieufność przeniesiona z doświadczeń wczesnodziecięcych, jak równieŜ ucieczka od „mrocznej przeszłości” w świat narkomani, alkoholizmu, a nawet przestępczości. Badacze do odległych konsekwencji somatycznych zaliczają: podwyŜszone ciśnienie krwi, arytmia serca, stałe napięcie mięśniowe, zaburzenia gastryczne oraz choroby psychosomatyczne. Ofiary przemocy emocjonalnej mają takŜe i w dorosłym Ŝyciu niską samoocenę, ale trudno się dziwić skoro rodzice dobrze dbali o to by to nastąpiło. Czują się winne, psychicznie uzaleŜnione od rodziców. Osoby doświadczające naduŜyć emocjonalnych charakteryzują się zaburzeniami poczucia własnej toŜsamości, silną potrzebą kontrolowania innych, alienacją. Często popadają w depresje, są nerwowe, izolują się od otoczenia, są samotne. Nieustannie starają się wszystko robić dobrze, stale się obserwują, dąŜą do perfekcjonizmu. Dzieci, wobec, których stosowano przemoc emocjonalną, często w późniejszym Ŝyciu się do niej uciekają. Jest to nazywane mechanizmem błędnego koła. Jest to chyba najbardziej drastyczny skutek przemocy i to nie tylko emocjonalnej, ale takŜe i pozostałych form przemocy.

W Kodeksie Karnym odnajdujemy, iŜ znęcanie się nad dzieckiem jest przestępstwem, za które ponosi się karę. Przedstawię właśnie następujące artykuły dotyczące tejŜe sprawy.

Przestępstwo znęcania się fizycznego lub psychicznego nad dzieckiem jest

określone w art. 207 kk.

Art., 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliŜszą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zaleŜności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

22

§ 2. JeŜeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. JeŜeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne Ŝycie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Istotą przestępstwa znęcania się jest powtarzalność lub długotrwałość godzenia w dobra ofiary, zwykle o bardzo zróŜnicowanej randze, co rozpatrywane łącznie przedstawia zupełnie inną, jakość niŜ w wypadku dokonywania prawnej oceny kaŜdego aktu krzywdzenia w izolacji. Definicję przemocy w rodzinie znajdziemy w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 2) przemocy w rodzinie - naleŜy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt. 1, w szczególności naraŜające te osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a takŜe wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Kodeks karny w art. 207 §2 przewiduje surowszą sankcję za znęcanie się połączone ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, za co grozi sprawcy kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Szczególne okrucieństwo to sposób działania sprawcy polegający na stosowaniu wyjątkowo drastycznych metod, które powodują wyjątkowo duŜe cierpienia ofiary. O szczególnym okrucieństwie moŜna mówić wtedy, gdy sprawca działa w sposób wyjątkowo brutalny, perfidny, co przysparza ofierze cierpień znacznie przekraczających zwykłą miarę związaną z zadawaniem dolegliwości czy to ciału, czy psychice ofiary przy uwzględnieniu jej wieku oraz kondycji fizycznej i psychicznej. Przy ocenie zachowań znęcającego się sprawcy istotne znaczenie mają indywidualne cechy ofiary, takie jak np. wiek (niemowlęcy, dziecięcy, młodzieŜowy) czy stan zdrowia (słaby, zły, kalectwo). Indywidualne cechy ofiary mogą sprawić, Ŝe identyczne zachowania wobec niej będą róŜnie oceniane. Szczególne okrucieństwo w zachowaniu sprawcy jest kategorią o charakterze obiektywnym niezaleŜną od osobistych odczuć ofiary. Znęcanie się nad ofiarą będzie mogło być uznane za typ kwalifikowany przestępstwa spenalizowanego w art. 207 §2 kk, gdy zachowanie sprawcy będzie postrzegane, jako szczególnie okrutne przez osobę oceniającą z zewnątrz ten czyn. Za znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem uznać naleŜy w szczególności przypadki katowania, torturowania, dręczenia czy pastwienia się nad ofiarą, takie jak np. bicie do krwi, kopanie po róŜnych częściach ciała, rzucanie o ścianę, tłuczenie głową o twarde podłoŜe, przypalanie papierosem, Ŝelazkiem, nadrywanie uszu, wyłamywanie palców, łamanie kości czy wleczenie za włosy. JeŜeli następstwem znęcania się (fizycznego lub psychicznego) jest targnięcie się ofiary na własne Ŝycie, sprawca odpowiada surowiej, gdyŜ grozi mu kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (art. 207 §3 kk) . Surowsza kwalifikacja prawna za znęcanie się ma zastosowanie zarówno przy znęcaniu „zwykłym” , jak i szczególnie okrutnym, i to niezaleŜnie od wyniku

23

aktu zmierzającego do samounicestwienia. Odpowiedzialność sprawcy na podstawie przepisu art. 207 §3 kk wchodzi w grę wtedy, gdy istnieje związek przyczynowy między znęcaniem się a samobójstwem ofiary, a sprawca taką reakcję ofiary przewidywał albo przynajmniej mógł przewidzieć (tzw. wina kombinowana - zob. art. 9 §3 kk) . Wynik samobójstwa, a więc to, czy zamach samobójczy będzie udany czy nieudany, ma oczywiście wpływ na wymiar kary wobec znęcającego się sprawcy. W przypadku, gdy sprawca, znęcając się nad ofiarą, przekroczy granice potencjalnej groźby spowodowania ujemnych skutków w obrębie jej cennych dóbr i spowoduje u dziecka obraŜenia ciała lekkie, średnie lub cięŜkie, a takŜe, gdy w następstwie cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu nastąpi zejście śmiertelne ofiary, czyn sprawcy będzie kwalifikowany na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, które dopiero łącznie odzwierciedlają całą zawartość kryminalną dokonanego bezprawia. Przy zastosowaniu kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu - zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 11 §3 kk - wymiar kary wobec sprawcy nastąpi na podstawie tego z wyczerpanych przepisów, który przewiduje karę najsurowszą. Obok kary sąd moŜe zastosować środki karne, jak np. obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody, nawiązki na rzecz pokrzywdzonego czy nawiązki na wskazany cel społeczny związany z ochroną zdrowia - zob. art. 46 i art. 47 §1 kk. Od 2005 r. sąd moŜe orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, (np. pokrzywdzonymi) lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu w razie skazania za umyślne przestępstwo z uŜyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliŜszej - zob. art. 41a §1 kk. Przestępstwo znęcania się - podobnie jak pozostałe sposoby krzywdzenia dziecka kwalifikowane na podstawie innych przepisów - jest typem przestępstwa powszechnego, którego dopuścić się moŜe kaŜdy. Szczególnie groźne są jednak przypadki, gdy do niebezpiecznego krzywdzenia dziecka dochodzi w rodzinie czy ze strony prawnego opiekuna dziecka, a więc przez podmioty, które z mocy ustawy czy z mocy orzeczenia sądu powinny być gwarantem bezpieczeństwa małoletniego dziecka. W takich sytuacjach ochrona prawno karna uruchamiana w drodze pociągania sprawcy do odpowiedzialności karnej jest niewystarczająca. Konieczna staje się takŜe ingerencja w wykonywanie władzy rodzicielskiej lub opieki nad dzieckiem. Stąd teŜ w razie popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego ustawodawca nałoŜył dodatkowo na sądy karne obowiązek zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego (opiekuńczego), gdy zachodzi potrzeba orzeczenia wobec sprawcy pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych (zob. art. 51 kk). Ponadto w sprawie o przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego, we współdziałaniu z małoletnim lub w okolicznościach, które mogą świadczyć o demoralizacji małoletniego albo o gorszącym wpływie na niego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia sąd rodzinny w celu rozwaŜenia środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (zob. art. 23 kpk).

(Opracowane na podstawie artykułu prof. Violetty Konarskiej-Wrzosek Regulacje prawno-karne

dotyczące fizycznego karcenia dzieci, Dziecko krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka, nr 3/2003.)

24

Psychiczne krzywdzenie jednostki jest najbardziej nieuchwytną, najbardziej zdradliwą formą maltretowania. Nikt nie jest w stanie zmierzyć prawdziwych rozmiarów psychicznego krzywdzenia ani określić wszystkich tego typu zachowań. To samo stwierdzenie, reakcja czy czynność w jednej sytuacji mogą być zupełnie neutralne, w innej zaś stać się okrutnym ciosem dla psychiki człowieka, pozostawiając trwały ślad. A przy tym zadany cios moŜe być nawet niezauwaŜony przez obserwatora z zewnątrz. Organizacja Amnesty International do psychicznego znęcania się zalicza następujące formy zachowania: * Izolacja, * ograniczanie snu, * narzucanie własnych sądów, * degradacja werbalna (wyzywanie, poniŜanie, upokarzanie), * narkotyzowanie, * groźba zabójstwa. Wymienione kategorie czynów są na tyle ogólne, Ŝe mogą obejmować niemal kaŜde zachowanie krzywdzące. Nie ma równieŜ jasnych kryteriów oceny szkodliwości psychicznego maltretowania jednostki. Przypadki znęcania się psychicznego są ujawniane najczęściej w sytuacji przemocy fizycznej, dotyczą zwykle bardziej hałaśliwych form zachowania, takich jak: wrzeszczenie, wyzywanie, oczernianie, wyszydzanie. Te zachowania wzbudzają teŜ większe zainteresowanie opinii społecznej. Istnieją jednak metody daleko bardziej wyrafinowane, ukryte pod maską rzetelności i uczciwości, którym na pozór nic nie moŜna zarzucić np. zamykanie dziecka samego w ciemnym pokoju za bójkę z bratem, mówienie chłopakowi, Ŝe jest mało męski. PowyŜsze przykłady maja pewien rys charakterystyczny - mogą funkcjonować bez większego ryzyka w ramach istniejących norm obyczajowych. Zarówno dbałość o dobre stosunki z rodzeństwem, czy teŜ dbałość o higienę są wartościami cenionymi w kulturze. Dlatego nie jest, łatwo bronić się przed sytuacją, w której się zarzuca zachowanie niezgodne ze społecznymi oczekiwaniami. Przenoszenie odpowiedzialności na ofiarę często powoduje, Ŝe nie zdaje sobie ona sprawy, Ŝe jest krzywdzona, wręcz przeciwnie sama czuje się winna. Dlatego nie ma szans na obronę. Z tego punktu widzenia juŜ nieco mniej niebezpieczne, (dlatego, Ŝe źródło ataku jest jasno określone, opinia społeczna jest po stronie ofiary) są zachowania krzywdzące o charakterze bardziej ekspresyjnym, nacechowane otwartą agresją. Zachowania te są równieŜ łatwiejsze do uchwycenia, zarejestrowania. Z moich notatek wynika, iŜ kaŜda forma przemocy na dziecku zostawia w nim ból na całe Ŝycie.

25

Przemoc stosowana wobec męŜczyzn nawet w dzisiejszym świecie jest tematem rzadko wspominanym, a wręcz unikanym. Kampanie przeciw przemocy domowej nadal prowadzi się tylko z perspektywy kobiet, utrwalając tym samym, w ocenie skarŜących, nieprawdziwy i jednoznacznie negatywny stereotyp, Ŝe to właśnie męŜczyzna jest sprawcą przemocy. Brakuje równieŜ ośrodków pomocy, do których mógłby się udać męŜczyzna po zgłoszeniu swojego problemu w prokuraturze. Ofiary tej przemocy wciąŜ spotykają się takŜe z lekcewaŜeniem ze strony policji i bagatelizowaniem ich krzywdy ze strony sądów. Wyroki dla kobiet stosujących przemoc domową są kilkukrotnie niŜsze niŜ dla męŜczyzn (dane z USA). Co więcej, niektóre kraje, jak na przykład Hiszpania, odstąpiły od zasady równości wobec prawa i wprowadziły do kodeksu karnego kontrowersyjne przepisy o odmiennych karach za stosowanie przemocy domowej w zaleŜności od tego czy ofiarą jest męŜczyzna czy kobieta.

A jednak od kiedy prowadzi się statystyki na ten temat notuje się wzrost przemocy domowej wobec męŜczyzn, natomiast spadek przemocy domowej wobec kobiet. Obecnie liczba sprawców jaki i liczba ofiar takiej przemocy obu płci na świecie jest równa, choć w niektórych kategoriach przemoc bardziej dotyczy męŜczyzn, w innych (np. zabójstwa) bardziej dotyczy kobiet.

Bardzo częstym zjawiskiem jest ukrywanie przez męŜczyzn doznawanej przemocy. Przyczynami mogą być przeświadczenie społeczeństwa o niedorzeczności stwierdzenia, Ŝe „kobieta bije męŜczyznę” oraz z irracjonalnym wstydem ze strony ofiary. Skala zjawiska Pojęcie przemocy oznacza kaŜde zachowanie, które powoduje powstanie szkody (fizycznej, psychicznej, seksualnej) u partnera. Przybiera ono róŜne formy: -uŜycie siły fizycznej: forma cięŜka-to przede wszystkim: bicie, kopanie, szarpanie za włosy, rzucanie w ofiarę przedmiotami, forma lŜejsza-to: popychanie, szarpanie, niszczenie przedmiotów, -naduŜycia psychiczne . przemoc werbalna (przeklinanie, uŜywanie wulgarnych określeń), zastraszanie, stałe lekcewaŜenie i upokarzanie, -przemoc seksualna-próby gwałtu i inne naduŜycia seksualne, -zachowania kontrolujące i ograniczające wolność partnera (np. zakazywanie spotkań z rodziną i przyjaciółmi, wydzielanie pieniędzy na zakupy itp.). Badania

Wyniki prac badawczych w Stanach Zjednoczonych przedstawiają nieznaną prawdę, Ŝe w latach 1975-1985 poziom przemocy międzypartnerskiej męŜczyzny przeciwko kobiecie obniŜył się, podczas gdy poziom przemocy kobiet w stosunku do męŜczyzn wzrosła. W drugim zaś badaniu z 1986 r. 2 miliony męŜczyzn było maltretowanych przez „kochające kobiety”, zaś liczba kobiet ulegających przemocy ze strony męŜczyzn wynosiła 1,8 miliona.

26

W Kanadzie w 1994 zrobiono podłuŜne badania nad kobietami i męŜczyznami w wieku od 18 – 65 roku Ŝycia, którzy byli małŜonkami, konkubentami lub powtórnie weszli w związek małŜeński. Dane zbierane były dwukrotnie w odstępie co najmniej 2- letnim. Były to wywiady osobiste z 452 kobietami i 447 męŜczyznami. 39% z tych kobiet i 26% męŜczyzn dopuściło się przemocy w stosunku do partnera w jakimś okresie trwania związku. 16% kobiet i 8% męŜczyzn określiło te incydenty, jako dotkliwe. 90% atakowanych kobiet nie biło swoich partnerów w samoobronie. Przeciwnie, te kobiety które biły, kopały, rzucały przedmiotami i gryzły swoich partnerów, Robiły to, kiedy były wściekłe, zazdrosne, sfrustrowane, pod wpływem środków odurzających, mając nadmierną potrzebę kontroli, czy będąc impulsywne. 14% męŜczyzn, którzy zostali zaatakowani wymagało hospitalizacji.

Według badań CBOS w Polsce i na Węgrzech w 2002 i 2003 takie same grupy kobiet i męŜczyzn (14%) deklarują, Ŝe przynajmniej raz doświadczyły przemocy. Jednocześnie jednak kobiety przyznają częściej, Ŝe były wielokrotnie bite.

Według badań Instytutu Psychologii Zdrowia PTP, wykonanych w 2004 r. na zlecenie Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy na grupie 1000 dorosłych mieszkańców stolicy do policzkowania wobec partnera przyznało się 6% kobiet i 4% męŜczyzna, do popychania i szarpania - 7% kobiet i 11% męŜczyzn i do bicia po 3% kobiet i 3% męŜczyzn. Przemoc ze strony partner w tych samych badaniach przedstawia się następująco: policzkowanie - 6% kobiet i 5% męŜczyzn, szarpanie - 16% kobiet i 16% męŜczyzn, bicie - 8% kobiet i 4% męŜczyzn.. Większość badań wykazuje, Ŝe przemoc wobec męŜczyzn najczęściej ma charakter przemocy psychicznej (poniŜanie, wyzwiska), ale często zdarza się i przemoc fizyczna. Dlaczego kobiety biją męŜczyzn?

Fiebert i Gonzales w 1997 szukali przyczyn dla jakich kobiety napastują męŜczyzn na próbie 978 kobiet z colleg'u w Kalifornii. Z badań wynikło, Ŝe w okresie 5 lat, 20%, lub 285 z tych kobiet dopuściło się fizycznej agresji wobec swoich partnerów.

W badaniach tych kobiety podawały najczęściej następujące przyczyny napastowania swoich partnerów:

-Mój partner nie był wraŜliwy na moje potrzeby

-Chciałam zwrócić jego uwagę

-Mój partner nie słuchał mnie

27

Fiebert i Gonzales pytali równieŜ o głębsze przyczyny, dla których kobiety znęcały się nad swoimi partnerami. Oto pięć najczęściej występujących przyczyn:

Wierzę, Ŝe męŜczyźni mogą bez trudu obronić się sami, więc nie martwię się, kiedy staję się agresywna fizycznie (24%)

Odkryłam, Ŝe większość męŜczyzn jest nauczona, Ŝe kobiety się nie bije, więc nie boję się odwetu z jego strony. (19%)

Wierzę, Ŝe jeśli kobiety są naprawdę równe męŜczyznom, to powinny być w stanie na fizyczną manifestację złości w stosunku do męŜczyzn. (13%)

Dorastając, nauczyłam się, Ŝe mogę być agresywna (fizycznie) w stosunku do mojego brata, a on nie będzie stawiał oporu. (12%)

Czasami okazuje się, Ŝe kiedy wyraŜam swoją złość fizycznie staję się podniecona seksualnie (8%)

Trzy najczęstsze przyczyny, które podawały kobiety, jako wytłumaczenie swojej przemocy wobec partnerów to:

-sposób na rozwiązanie kłótni

-odpowiedź na kryzys rodzinny

-powstrzymanie go przed zawracaniem mi głowy

28

Tabela 1: Porównanie przyczyn prowadzących do znęcania się przez kobiety a przez męŜczyzn. ZauwaŜmy, Ŝe bardzo róŜnorodne przyczyny prowadzą do tej samej przemocy.

Znęcanie się przez Przyczyny znęcania się

Kobiety MęŜczyzn

A. Jakoś do niego/niej dotrzeć... 53% 64% B. Coś zostało powiedziane lub groźba... 52% 53% C. "Walka wręcz" (samoobrona) 21% 27% D. Ŝeby przestał/a to robić... 33% 43% E. Zmusić go/ją do zrobienia czegoś... 26% 26% F. w stanie fizycznej gotowości do

samoobrony 17% 21%

G. pod wpływem alkoholu, itd.... 13% 35%

H. charakter 16% 27% I. Inne 12% 7% Procent osób uŜywających przemocy na próbie

1,978 respondentów 11% 10%

Warto zauwaŜyć równieŜ, Ŝe róŜnice w uŜywaniu przemocy między męŜczyznami i kobietami (patrz tabela 1) są prawie identyczne i wynoszą: 11% dla kobiet i 10% dla męŜczyzn.

Czynnikami charakteryzującymi ryzyko takiego zachowania kobiet wobec męŜczyzn mogą być doznawanie przemocy wobec siebie w Ŝyciu rodzinnym (rodzina pochodzenia), czy niŜszy poziom kontroli nad agresywnymi impulsami. Wiele kobiet przenosi postawy agresywne wobec swych ojców, braci czy wujków na osobę partnera. Często spotykaną przyczyną agresywnego zachowania kobiet są takŜe problemy natury seksualnej (brak przeŜywania satysfakcji seksualnej, rozczarowanie, impotencja partnerów, przedwczesny wytrysk). Kobiety częściej uŜywają przemocy werbalnej. Około 45% kobiet, wg badań WHO, przyznało się do stosowania wobec męŜa wyzwisk, oskarŜeń czy wrzasków.

Skutki przemocy

Przemoc moŜe mieć bezpośrednie konsekwencje zdrowotne, takie jak zranienie (nawet do urazu śmiertelnego), jak równieŜ odległe skutki w postaci problemów psychicznych- lęku, wyuczonej bezradności, zespołu stresu pourazowego, oraz do obniŜenia własnej wartości u ofiary. Podsumowanie Jak więc widać, przemoc wobec męŜczyzn nie jest zjawiskiem niewystępującym, a wręcz przeciwnie, wciąŜ poszerzającym się. Powinniśmy poświęcić mu więc więcej rozmów i uwagi. Zmienić zasady prawne, rozszerzyć dany problem w mediach, a takŜe stworzyć ośrodki pomocy, które będą wsparciem dla ofiar nie tylko płci Ŝeńskiej, ale równieŜ i męskiej.

29

ANKIETA Ankieta, którą zgodził/a się Pan/Pani wypełnić jest anonimowa. Wypełniając proszę o szczere

i zgodne z Pana/Pani odczuciami odpowiedzi. Wybrane odpowiedzi proszę zakreślić. Dziękuję.

1) Czy zna Pan/Pani osobiście lub z widzenia osoby, które podczas konfliktów w

domu ulegają przemocy?

-Tak -Nie 2) Czy zna Pan/Pani rodzinę w której przemoc stosowana jest w stosunku do kobiet? -Tak -Nie 3) Czy zna Pan/Pani rodzinę, w której przemoc stosowana jest w stosunku do dzieci? -Tak -Nie 4) Czy zna Pan/Pani rodzinę, w której przemoc stosowana jest w stosunku do męŜczyzn? -Tak -Nie 5) Czy był Pan/Pani świadkiem przemocy? -Tak -Nie 6) Jakiej formy była ta przemoc? -przemoc psychiczna -przemoc fizyczna 7) Czy sądzi Pan/Pani, Ŝe osoba postronna powinna interweniować jeśli zna rodzinę, w której jest przemoc? -Tak -Nie 8) Czy sądzi Pan/Pani, Ŝe problem alkoholu związany jest z przemocą? -Tak -Nie 9) Czy zna Pan/Pani instytucje, które pomagają ofiarom przemocy? -Tak -Nie 10) Czy w Twoim otoczeniu stosuje się przemoc? -Tak -Nie

30

11) Czy kiedykolwiek padł Pan/Pani ofiarą przemocy? -Tak -Nie 12) Czy rozwiązując konflikty stosuje Pan/Pani przemoc? -Tak -Nie

WYNIKI ANKIETY:

31

32

33

34

Podsumowanie:

Przemoc zarówno psychiczna jak i fizyczna moŜe dotyczyć nie tylko dzieci, ale równieŜ dorosłych. Wbrew pozorom jest to zjawisko dość często spotykane i to nie tylko w rodzinach uwaŜanych za patologiczne. Przemoc moŜe mieć róŜne skutki w zaleŜności od tego jaki to rodzaj i jakie jest jego nasilenie Bibliografia: - Susan Elliot-Wright „Jak radzić sobie z przemocą emocjonalną. Przetrwać i wyzdrowieć.” - Robert J. Ackerman, Susan E. Pickering “Zanim będzie za późno przemoc i kontrola w rodzinie.” -Sharon D. Herzberger „Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej.”