Przewodnik 2015/16 "Wzdłuż Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego"

Wzdłuż Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego

Przewodnik 2015/16

www.eurob.org

DaniaNiemcyPolska

HaderslevNæstved Płock

Brandenburg nad Hawelą

Anklam Lubeka

Kamień Pomorski

Stralsund

KøgeSzlezwik NeuklosterSchwerin Gdańsk

FlensburgKlasztor Walsrode

Wydawca: Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Stowarzyszenie Europejski Szlak Gotyku Ceglanego)Littenstraße 10, D-10179 Berlint +49 (0)30 2061325-55f +49 (0)30 [email protected] Kontakt: Christoph PienkoßSanna Martzahn

Rossija

Belarus

Danm

ark

Sverige

Deutschland

Polska

Lietuva Eesti

Latvija

Suomi

Haderslev

Schleswig

Buxtehude

StendalBrandenburg/H

avel

SzczecinStargardSzczeciński

Olsztyn

Gdańsk

PłockBerlin

Sławno

LüneburgLüne

Walsrode

Ebstorf

Isenhagen

Medingen

Wienhausen

Neubrandenburg

Parchim

Schwerin

Wism

ar

Güstrow

Anklam

Wolgast

Neukloster

Greifsw

aldStralsund

Bad Doberan Ribnitz-

Dam

garten

Prenzlau

KielG

edserSassnitz

Trelleborg

Rønne Karlshamn

Oxelösund

Nynäsham

n

Paldiski

Ventspils

Liepāja

Klaipėda

Warszaw

a

Kaliningrad

Tallinn

Helsinki

Stockholm

København

Rīga

Vilnius

Lüneburger Klöster

Prenzlau

Schwerin

Parchim

Güstrow

BadD

oberanRibnitz-D

amgarten

Wolgast

Greifs-

waldA

nklam

Neubrandenburg

Gedser

Sassnitz

Wism

ar Neukloster

Aarhus

Chełmno

Frankfurt/Oder

Kamień

Pomorski

Swinoujście

Stralsund

Flensburg

KøgeN

æstved

Lübeck

Minsk

Grudziądz

Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Stowarzyszenie Europejski Szlak Gotyku Ceglanego)Littenstraße 10, D-10179 Berlint +49 (0)30 2061325-55f +49 (0)30 [email protected]

Pytają się Państwo, dlaczego brak w tym przewodniku znanych miast z przepięknymi budowlami gotyku ceglanego? Mamy nadzieję, że uda nam się pozyskać je jako członków.

Znaleźli Państwo błędy? Sprawdzaliśmy informacje z jak największą starannością, ale mimo to nie da się ich uniknąć. Zastrzegamy sobie taką ewentual-ność.

Będziemy się cieszyć, jeśli przekażą nam Państwo informacje o błędach lub propozycje zmian, tak aby nasz przewodnik był zawsze aktualny.

86Ribnitz-DamgartenLüneburgNeubrandenburg

a b c d e f g h j k l

10

172

34

56

78

910

1113

1415

16

v Europejski Szlak Gotyku Ceglanego v Kultura średniowiecza i Hanzy

2

Fascynujący materiał budowlany .........04Europejski Szlak Gotyku Ceglanego ..... 06Mecenasi gotyku ceglanego................... 07

Miasta wzdłuż Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego

DaniaHaderslev ................................................ 08Køge ........................................................ 10Næstved .................................................. 12

NiemcyAnklam .................................................... 14Bad Doberan ........................................... 16Brandenburg nad Hawelą ...................... 18Buxtehude .............................................. 20Flensburg ................................................ 22Frankfurt nad Odrą ................................ 24Greifswald .............................................. 26Güstrow .................................................. 28Lubeka .................................................... 30Lüneburg ................................................ 32Bardowick | Kościoły wokół Lüneburga .................... 34Klasztor w Lüneburgu ............................ 38Neubrandenburg .................................... 40Burg Stargard koło Neubrandenburga .................................. 42Neukloster ..............................................44Parchim ................................................... 46Prenzlau .................................................. 48Ribnitz-Damgarten ................................ 50Szlezwik .................................................. 52Schwerin ................................................. 54Stendal .................................................... 56Stralsund ................................................ 58 Wismar .................................................... 60Wolgast ................................................... 62

PolskaChełmno .................................................64Gdańsk .................................................... 66Grudziądz ............................................... 68Kamień Pomorski ................................... 70Olsztyn ................................................... 72Płock ....................................................... 74Sławno .................................................... 76Stargard Szczeciński .............................. 78Szczecin .................................................. 80

Wskazówki dla podróżującychNajważniejsze imprezy ..........9, 11, 13, 15, ................................................21, 71, 73, 75Na rowerze .............................25, 29, 33, 45Trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego ................. 23Trasa rowerowa po Pojezierzu Meklemburskim....................................... 41Trasa EuRoB nr 1 Greifswald–Wolgast–Anklam ................. 63

Warto wiedzieć Hinrich Brunsberg .................................. 19Droga św. Jakuba ................................... 27Gotyk ...................................................... 31Klasztory i gotyk ceglany ...................... 39Święci i patroni kościołów .................... 51Historia i produkcja cegły ..................... 53Historyzm ............................................... 55Styl romański ......................................... 57Hanza ...................................................... 67Znane osobistości ........... 49, 65, 69, 77, 79

Małe rozmówki ............................... 17, 81Glosariusz gotyku ceglanego ............ 35

Zdjęcia dostarczyli ................................ 82Mapa ....................................................... 86

Spis treści

Prenzlau

3

Morze Bałtyckie, przyroda, kultura i gotyk ceglany

v Co mogą zaoferować Państwu: 40 miast, jedna wyspa i setki historycznych budowli, które stowarzyszenie „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego” pre-zentuje Państwu na następnych 80 stro-nach przewodnika? Co szczególnego kry-je się pod tą nieco przydługą nazwą? Co łączy go z jednym z najważniejszych kul-turalnych, gospodarczych i politycznych fenomenów regionu – powstaniem Hanzy w XIII w. i jej upadkiem w XVI? Czy dzisiaj, 800 lat po powstaniu pierw-szych budowli gotyku

ceglanego, jest jeszcze coś wartego zoba-czenia? Gdzie można przyzwoicie zjeść, napić się, przenocować i zabawić się? I z jakich innych ofert można tam jeszcze skorzystać oprócz dziedzictwa kulturo-wego? Jakie imprezy kulturalne i warte odwiedzenia muzea, spektakle teatralne i inne architektoniczne perełki można zobaczyć? Czy można wsiąść na rower, by wraz z gotykiem ceglanym odkrywać piękno przyrody?

v To i inne pytania zostaną postawione w tym niewielkim przewodniku, ale nie odpowiemy na nie całkowicie. Nasza publikacja ma Państwa jedynie zacieka-wić i skłonić do dokładniejszego pozna-nia tego szczególnego regionu – regionu oferującego jedyne w swoim rodzaju, śre-dniowieczne, hanzeatyckie dziedzictwo.

v Europejski Szlak Gotyku Ceglanego jest międzynarodowy i prowadzi dzisiaj z Danii do Polski, wzdłuż wybrzeży Bałtyku i daleko w głąb lądu. Przedstawimy Państwu jego miasta, regiony i wybrane budowle. Przedstawiamy Państwu rów-nież informacje o wyjątkowych ofertach i miejscach wartych zobaczenia poza goty-

Greifswald

Europäische Route der Backstein-gotik e.V. (Europejski Szlak Gotyku Ceglanego) Littenstraße 10D-10179 Berlint +49 (0)30 2061325-55f +49 (0)30 [email protected] www.eurob.org

kiem ceglanym oraz dalsze kontakty na miejscu.

v Stowarzyszenie jest organizacją użyt-ku publicznego (proszę przewrócić stro-nę) i wspiera w szczególności świado-mość społeczną dla zachowania dziedzic-twa kulturowego, które zawarte jest w jego nazwie. Dlatego znajdą też Państwo w przewodniku glosariusz, historię goty-ku ceglanego oraz ciekawostki, które są nierozerwalnie z nim związane, jak na przykład informacje o Hanzie, klaszto-rach, o gotyku ceglanym oraz stylu romańskim, poprzedzającym gotyk.

Życzymy Państwu przyjemnej lektury!

Flensburg

4

Co warto wiedzieć o gotyku ceglanym

v Wieże kościołów i bramy miejskie, kamienice mieszczan i mury klasztorów świecą czerwonym blaskiem. Nadbałtyckie krajobrazy wyróżniają się budowlami z cegły, jedyną w swoim rodzaju architekturą i ciepłym blaskiem. Tam, gdzie nie występuje kamień natural-ny, stworzono technologię budowlaną, opartą na ponownie odkrytej tradycji wypalania glinianych cegieł, z których wznoszono budowle w zupełnie nowej formie. Kolor wypalonej gliny, chropowa-ta powierzchnia oraz szeroka paleta form budowlanych, którą umożliwiła płaska cegła, składają się na fascynujący mate-riał budowlany. Seryjna produkcja cegieł pozwoliła na prawie dowolną kombinację różnych form. W środkowo- i północno- europejskich krajach basenu morza bał-tyckiego budownictwo gotyku ceglanego

Fascynujący materiał budowlany opowiada historię

przeżyło swój największy i terytorialnie najszerszy rozkwit. Liczne przykłady budowli gotyku ceglanego wzdłuż wybrzeża i w głębi lądu są świadectwem bogatej i imponującej kultury budowla-nej.

v W europejskiej architekturze gotyk ceglany zajmuje miejsce szczególne. Jego rozwój powiązany jest ściśle z historią państw w Europie północno--zachodniej i północno-wschodniej pomiędzy XIII a XVI w. oraz z powsta-niem Hanzy. W XIII w. stosunki gospo-darcze pomiędzy krajami nadbałtyckimi i krajami zachodniej Europy (dzisiejszą Holandią, Belgią, Francją i Anglią) obej-mowały także wymianę zdobyczy kultu-ry, czego oddziaływanie sięgało daleko w głąb regionu.

v W połowie XIII stulecia w architektu-rze katedr i bazylik dominował wyrafino-

Fascynujący materiał budowlany

Katedra pw. św. Jana Chrzciciela, Kamień Pomorski

5

Kościół św. Mikołaja, Lüneburg

wany styl francusko- flamandzki, które-go wpływom ulegali zarówno duchow-ni, jak i architekci. Kanon wyznaczył kościół NMP w Lubece, a w jej ślady poszły kolejne duże bazyliki w Wismarze, Stralsundzie, Rydze, Malmö i Gnieźnie. Wiele miast Hanzy wybierało najbardziej kosztowną i najbardziej „szlachetną” wersję gotyckiej budowli sakralnej: trójnawową bazylikę z empo-rą w chórze, kaplicami, zewnętrznymi przyporami oraz transeptem.

v W tym samym czasie w parafiach miejskich i wiejskich panowała moda na kościoły halowe. Wielkie, puste wnę-trza tych budowli stanowiły antytezę dla wydłużonych, skomplikowanych architektonicznie wnętrz bazylik. Rywalizacja pomiędzy dwoma różnymi stylami przestrzennymi: halowym i bazylikowym, spowodowała powstanie najróżniejszych wariantów. Wiele kościołów halowych (jak na przykład kościoły Mariackie w Rostocku i Gdańsku) rozwinęło własne typy zago-spodarowania przestrzeni, z dobudowa-ną dodatkowo emporą w chórze i kapli-cami. Najpierw w głębi lądu, a później od XV w. właściwie wszędzie, kościoły halowe zaczęły być dominującym typem budowli sakralnej.

v Wiele kościołów i zabudowań klasz-tornych pozostawili nam budowniczy zakonni. Wznosili je przeważnie na pro-wincji lub tam, gdzie w rozwijających się ośrodkach miejskich przybywało wiernych – w zależności od celów przy-świecających danemu zakonowi. Od drugiej połowy XIV w. na fasadach domów, a zwłaszcza na ich szczytach, pojawiają się coraz bogatsze ornamen-ty. Typowe przykłady budynków z tego okresu można znaleźć w Neubranden-burgu, Greifswaldzie, Toruniu i Malborku. Ozdobne profilowania oży-wiają drzwi, okna i balkony, a połysku-jąca czarna, brązowa i zielona glazura upiększa ściany. Bogatą ornamentyką wyróżniają się szczególnie budowle wznoszone przez Henryka Brunsberga. Do najbardziej typowych cech architek-tury ceglanej należą sklepienia gwiaź-dziste i sieciowe. Rozwijają się pod koniec XIII w. głównie na terenach należących do strefy wpływu Zakonu

Krzyżackiego. Na Litwie sukces odnosi styl późnogotycki – znaleźć tam można jedne z najpiękniejszych przykładów ceglanej architektury gotyckiej. Do arcy-dzieł tego okresu należą kościół św. Anny i kościół św. Bernarda w Wilnie – oba w stylu blisko spokrewnionym z flamandz-kim gotykiem ceglanym.

v Choć miasta i regiony rywalizowały ze sobą na polu politycznym i ekonomicz-nym, dzięki podobieństwom w architek-turze można dostrzec, jak bardzo łączyła je wspólna kultura. Nawet współczesny turysta dojdzie – oglądając te zabytki – do wniosku, że choć widzi je po raz pierwszy, tkwi w nich coś znajomego. Poprzez te budowle tworzono niegdyś, wyrażano i utrwalano międzynarodową tożsamość kulturową, która opierała się na podobieństwach religijnych i ekono-micznych. To, że w dalszym ciągu dostrzegamy te podobieństwa, stało się myślą przewodnią „Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego”. Wspólną tożsamość kulturową łatwo jest dostrzec w architek-turze miast należących w przeszłości do Hanzy. Właśnie tam w niebo wystrzeliwu-ją wieże katedr i kościołów parafialnych. Dostojne ratusze z bogato dekorowany-mi fasadami w dalszym ciągu stanowią wyraz dumy średniowiecznych miesz-czan. Miejskie obwarowania, czasem zachowane w całości, przeważnie jednak tylko we fragmentach, na które składają się pojedyncze bramy i wieże, świadczą o sile militarnej tych miast. Zaś gotyckie domy prywatne i budynki publiczne z charakterystycznymi schodkowymi szczytami dowodzą bogactwa rodzącego się, kupieckiego mieszczanstwa.

66

Wokół Bałtyku, na lądzie z daleka od wybrzeży, w mia-stach i we wioskach, zwiedzający natykać się będą co rusz na pozostałości wspaniałego dziedzictwa kulturo-wego gotyku ceglanego. Ta szczególna, charakterystycz-na dla Europy Północnej spuścizna architektoniczna nadała okolicy rozpoznawalność, która stała się przy-czynkiem do założenia stowarzyszenia „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”.

U progu zrzeszającego dzisiaj miasta i regiony z Danii, Niemiec i Polski stowarzyszenia stanęła inicjatywa pod-jęta przez Deutsche Stiftung Denkmalschutz (Niemiecka Fundacja Ochrony Zabytków), a także europejskie pro-jekty oraz pojedyncze inicjatywy poszczególnych człon-ków. W stowarzyszeniu odnaleźli się członkowie, którzy świadomi są wartości, znaczenia, ale także kulturalno- historycznego potencjału swoich ceglanych, gotyckich budowli. Połączyli oni swoje zasoby, aby wzbudzić w społeczeństwie świadomość wspólnego dziedzictwa kul-turowego. W zjednoczonej Europie, po wielu stuleciach narodowe granice nie stanowią już przeszkody dla podróżujących zainteresowanych kulturą.

Członkostwo w stowarzyszeniu „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”Jeśli popierają Państwo cel i działania stowarzyszenia użytku publicznego „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego” i chcą wesprzeć nasze zaangażowanie na rzecz wspólnego dziedzictwa kulturowego, mogą Państwo zostać członkiem wspierającym. Jeśli chcą Państwo jednorazowo wesprzeć naszą prace, będziemy się cieszyć z najmniejszej dotacji. Można ją wpłacać na konto:

Europäische Route der Backsteingotik e.V.IBAN: DE 5712 0300 0010 2022 4349BIC/SWIFT-Code: BYLADEM1001

Instytucje wspierająceDeutscher Verband für Wohnungswesen, Städtebau und Raumord nung e.V. (Niemiecki Związek na rzecz Budownictwa, Urbanistyki i Planowania Przestrzennego) we współpracy z Deutsche Stiftung Denkmal schutz (Niemiecka Fundacja Ochrony Zabytków) zainicjował w roku 2002 projekt pod nazwą Europejski Szlak Gotyku Ceglanego. Od momentu założenia stowarzyszenia jesie-nią 2007 r. do końca 2012 r. związek ten ściśle współpra-cował ze stowarzyszeniem. W sferze polityki przyczynił się on do wspierania infrastruktury na obszarach z dala od metropolii

Zarząd i Dyrekcja

Christoph Pienkoß: Prezes zarządu

Jolanta Murawska: Ekspert i pełnomocnik miasta Gdańsk ds. Hanzy, Wydział Spraw Zagranicznych Urzędu Miasta Gdańsk, Polska

Kerstin Petersen: Dyrektor VisitHaderslev, Wydział Turystyki gminy Haderslev, Dania

Prof. Dr. Edgar Ring: Kurator ds. archeologii, Fundacja Muzealna Lüneburg, Niemcy

Thilo Kaiser: Naczelnik Wydziału Budownictwa Uniwersyteckiego i Hanzeatyckiego Miasta Greifswald, Niemcy

Sanna Martzahn: Dyrektor stowarzyszenia

Pozostałe informacje: www.eurob.org → O nas

Europejski Szlak Gotyku Ceglanego

7

Arbeitsgemeinschaft Norddeutscher Backsteinbasiliken (Współnota Robocza Północnoniemieckich Bazylik Ceglanych) – Przedstawiciele najbardziej znaczących ceglanych bazylik Niemiec północnych założyli po zjednoczeniu Niemiec organizację, która ma przybliżyć społeczeństwu budowle katedralne. Współpracują w niej ze sobą m. in. kościół

Mariacki w Lubece, św. Mikołaja w Lüneburgu, katedra w Schwerinie, kościoły św. Mikołaja i św. Jerzego w Wismarze, katedra w Bad Doberan, kościoły Mariacki i św. Piotra w Rostocku, św. Mikołaja i Mariacki w Stralsundzie, św. Piotra w Wolgast oraz katedra św. Mikołaja w Greifswaldzie.

Mecenasi gotyku ceglanego

Landesamt für Kultur und Denkmalpflege Mecklenburg-Vorpommern (Krajowy Urząd ds. Kultury i Ochrony Zabytków Meklemburgia – Pomorze Przednie) – Obok różnorodnych atrakcji przyrodniczych, które

oferuje Meklemburgia–Pomorze Przednie, gotyk ceglany należy do najważniejszych. W różnych formach odzwierciedla on dawne czasy Hanzy. Te perły architektury zdobią nie tylko miasta, także w obszarach wiejskich można znaleźć liczne obiekty gotyckie. Głównymi przedstawicielami gotyku ceglanego są kościoły w miastach i wioskach tego kraju związkowego, z których do dziś przetrwa-ło prawie 450. Kolejną ważną grupę stanowią klasztory różnych zakonów z zazwyczaj zachowanymi kościołami przyklasztornymi, ale także niekiedy z budynkami klauzu-rowymi, gospodarczymi itp. Ponadto zachowały się domy mieszczan, spichlerze, ratusze, mury i umocnienia miejskie, bramy i strażnice, pozostało też kilka zamków. Meklemburgia-Pomorze Przednie wspiera międzynarodową współpracę leżących na jej terenie miast związaną z gotykiem ceglanym i wpisała wspieranie i zachowanie tego tak wartościowego dziedzictwa kulturowego do swoich priorytetów.

TORHAUS Bad Doberaner Klosterladen (Brama ze sklepem klasztornym w Bad Doberan) – W zachodniej części całkowicie zachowanych, średniowiecznych murów dawnego klasztoru cystersów w Doberan, znajdziemy pieczołowicie odrestaurowany budynek bramy. Oprócz sklepu i kawiarni mieści on dzisiaj punkt informacyjny, którego architektoniczna powło-ka jest tak samo interesująca, jak oferowane w nim, tradycyjne produkty spożywcze, rzemiosło oraz rzemiosło z regionu. Do bogatego asortymentu nale-żą produkty i wyroby rzemieślnicze, których historia sięga czasów świetności klasztoru, które już wtedy związane były z klasztorem lub też produkowane były przez samych mnichów.

Zamek Güstrow jest jednym z najokazalszych, renesan-sowych zamków północnej Europy. Zaskakuje zwiedza-jących swoim nieoczekiwanie śródziemnomorskim wygladem. Książę Meklemburgii Ulryk kazał w roku 1558 wybudować dla siebie - zamiast średniowiecznego zamku – pańską rezydencję , która zaimponowała także Wallensteinowi, rezydującemu w niej jako książę Meklem burgii w latach 1628–1631. Zamek kryje w sobie obok europejskiej sztuki dworskiej oraz dzieł Lucasa Cranacha także wspaniałą kolekcję sztuki średniowiecz-nej z kościołów i klasztorów gotyku ceglanego.

Klosterstraße 1a D-18209 Bad Doberan t +49 (0)170 4327710 f +49 (0)38203 73963 [email protected] www.torhaus-doberan.de

Staatl. Museum Schwerin/Ludwigslust/Güstrow, Schloss Güstrow Franz-Parr-Platz 1 D-18273 Güstrow t +49 (0)3843 75212 [email protected] www.schloss-guestrow.de


8 Mapa E2

Największe atrakcje gotyku ceglanego

Katedra w Haderslev (pod wezwa-niem Najświętszej Marii Panny) robi wra-żenie swoimi majestatycznymi wymiara-mi: sklepienie rozpięte jest nad jej wnę-trzem na wysokości 22 metrów. Okna na chórze osiągają wysokość 16 metrów. Pierwszy kościół na tym właśnie miejscu, powstał w połowie XII wieku. Po jego zniszczeniu, na tym samym miejscu powstała około 100 lat później zbudowa-na z cegieł katedra w stylu romańsko –gotyckim. Budowla pochodzi z czasów dojrzałego gotyku, zaś swą obecną formę otrzymała po ukończeniu robót około roku 1440. Pierwotna, duża wieża, która tworzyła wejście do świątyni, została zniszczona podczas pożaru miasta w roku 1627 i zastąpiona dzisiejszym „prowizo-rycznym” wejściem. W roku 1525 właśnie w tej katedrze, po raz pierwszy na tere-nie Królestwa Danii głoszono nauki Marcina Lutra.

Niepowtarzalna akustyka kościoła i słyn-ne organy – drugie co do wielkości w kra-ju – służą organizacji niezliczonych kon-certów i przedstawień, które w tym malowniczym miasteczku, w nocnej ciszy mają szczególny wydźwięk.

Kolejne romańsko-gotyckie przeżycia czekają na turystów na południe od Haderslev, w malowniczych wiejskich kościołach Halk Kirke i Vilstrup Kirke.

Katedra w Haderslev

Zabytkowe miasto leżące pomiędzy morzami

VisitHaderslev Nørregade 52 DK-6100 Haderslev t +45 7354 5630 [email protected]

v Najbardziej spektakularne jest wpłynięcie do Haderslev żaglówką przez fiord Haderslev, do mariny po-łożonej w samym sercu zabytkowej starówki. Bogata historia Haderslev żyje tutaj dzięki liczącym ponad 400 lat budynkom mieszczan i katedrze, najstarszej budowli miasta, wzno-szonej od połowy XIII wieku. Wy-brukowane uliczki, ukryte podwórka i kręte zaułki zapraszają turystów w niezapomnianą, odkrywczą podróż przez historię i kulturę miasta, które prawa miejskie otrzymało już w roku 1292. Ślady ceglanego gotyku pre-zentują się tutaj w szczególny spo-sób: purystyczna postać katedry ze znakomitą akustyką, a także położo-ne na południe od miasta, wiejskie kościoły w Halk i Vilstrup czynią Ha-derslev interesującym celem podró-ży.

Haderslev | Dania

9

Oferta turystyczna/ Zwiedzanie

Pełna ciekawych odkryć podróż po Haderslev i okolicy – polowanie na sznyc-le przy pomocy GPS-Geocaching, zabawa dla całej rodziny

W lipcu i sierpniu:

• przejażdżki bryczką po starówce: w poniedziałki od 12.00 do 15.00, miejsce startu: ulica Bispebro

• oprowadzanie po katedrze: we wtorki o 14.00

• historyczny spacer po starówce: w środy o 11.00, we czwartki o 11.00 w języku niemieckim, punkt zbiórki: katedra

• przejażdżka łódką po fiordzie Haderslev: codziennie oprócz poniedziałków 12.00–16.15

• oprowadzanie przez strażnika nocnego

Oprócz gotyku ceglanego warto zobaczyć także

Przejażdżka statkiem po mierzącym 12 km długości fiordzie Haderslev jest

wyjątkowym przeżyciem przyrodniczym. Mapy dostępne są w VisitHaderslev.

Muzeum Sønderjylland Haderslev jest najstarszym z czterech muzeów w mieście. Punktem ciężkości ekspozycji jest prehistoria powiatu Sønderjylland (Południowa Jutlandia).

Muzeum Haderslev Bymuseum przed-stawia nowszą historię kultury miasta. Muzeum mieści się w budynku z 1580 roku.

Ehlers Samlingen: odrestaurowana kamienica z roku 1577, z pięknymi poli-chromiami i zbiorem ceramiki.

Slesviske Vognsamling (zbiór powo-zów ze Szlezwiku): wystawa obejmuje ok. 100 powozów.

Wskazówki dla podróżujących

Najważniejsze imprezy

Dania

Haderslev • Festiwal muzyczny Kløften

(czerwiec)• Haderslev Jazzfestival (wrzesień)• przejażdżki zabytkowym pocią-

giem na trasie Vojens - Haderslev (lipiec–sierpień)

Næstved• Opera w parku Rønnebæksholm

(czerwiec)• Gavnø Classic Autojumble &

Concours de Charme (czerwiec)• Festiwal portowy w

Karrebæksminde (czerwiec)• Międzynarodowe zawody jeździec-

kie „Riders Cup” w Tybjerg (lato)• Jarmark Bożonarodzeniowy na

zamku Gavnø (listopad)

Niemcy

Anklam • Dni Hanzy (maj)• „Rewia & Taniec w kościele św.

Mikołaja (lipiec/sierpień)• Święto portu (sierpień)• Teatr nad brzegiem rzeki Piany

„Piana płonie” (wrzesień)• Drzwi otwarte zabytków (wrzesień)• Jarmark Adwentowy (grudzień)

Bad Doberan • Sobotnie koncerty kuracyjne na

Kamp (maj - wrzesień)• Msza dla motocyklistów w Münster

(maj)• Sztuka otwarta „KunstOffen” (maj/

czerwiec)• Jarmark klasztorny (czerwiec) • „Pierwsze niemieckie kąpielisko

Heiligendamm inauguruje sezon kąpielowy” (czerwiec)

• Święto miasta na Kamp (czerwiec)• Festiwal Zappanale (lipiec)• Drzwi otwarte zabytków (wrzesień) • Noc kultury (październik)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Dalej na stronie 11

10 Mapa E4


Budowę kościoła św. Mikołaja rozpo-częto przypuszczalnie równolegle z loka-cją miasta w drugiej połowie XIII wieku, a zakończono ją w roku 1794. Pierwotny kościół stał na tym samym miejscu, co dzisiejszy, był jednak tylko wiejskim kościółkiem. Zamiarem króla było stwo-rzenie w Køge rynku, w pobliżu natural-nie usytuowanego nad ujściem rzeki por-tu, który miał przynosić dodatkowe dochody z pobierania opłat i ceł. Dlatego lokacja miasta była orientowana na port, a kościół nazwano na cześć św. Mikołaja, patrona żeglarzy.

Niewielkie fragmenty muru pierwszego kościoła zachowały się jeszcze we wschodniej ścianie wieży. Ta średnio-wieczna romańsko–gotycka budowla miała 27 metrów długości i 11,5 m szero-kości.

Wieżę dobudowano na początku XIV wie-ku, bezpośrednio po ukończeniu pierw-szego kościoła. W XV w. otrzymała ona późnogotycką dzwonnicę, którą we wschodniej części wyposażono w otwór z latarnią i lampami sygnalizacyjnymi dla statków. Materiałem budowlanym była czerwona cegła, która została ozdobiona dziewięcioma paskami wapienia oraz kil-koma warstwami żółtej cegły.

Køge Państwa zadziwi!Kościół św. Mikołaja

VisitKøge Vestergade 1 DK-4600 Køge t +45 56 676001

[email protected] www.visitkoege.de

Køge | Dania

v Podczas spaceru po Køge będą Państwo mogli z jednej strony po-dziwiać przepiękną i świetnie zacho-waną architekturę z liczącej 725 lat historii miasta. Z drugiej strony stwierdzą Państwo, że Køge jest miastem zabawnym i nowoczesnym – z bogatym życiem kulturalnym i licznymi możliwościami zrobienia zakupów.

v Køge zostało założone na rozkaz króla w roku 1288. Równolegle z po-szukiwaniami terenu pod lokację miasta opracowywano jego plan. Dzisiejsza starówka jest taka, jak na tamtym planie. Køge otrzymało pra-wa miejskie w roku 1288. Dzisiaj znajdziemy w śródmieściu wiele do-brze zachowanych budynków sza-chulcowych, między innymi najstar-szy dom szachulcowy datowany na rok 1527 oraz oryginalny, najstarszy w całej Danii, ciągle jeszcze służący swemu pierwotnemu celowi ratusz z 1552 roku. Dawniej port w Køge był ważnym miejscem dla handlu z mia-stami w północnych Niemczech.

11

Oferta turystyczna/Zwiedzanie

Bezpłatną mapę do zwiedzania Køge na własną rękę otrzymają Państwo w VisitKøge.

Możliwe jest oprowadzanie grup w języku angielskim (na zamówienie). Pozostałe informacje w VisitKøge, t +45 56 676001

Zwiedzanie kościoła św. Mikołaja moż-liwe jest w następujących godzinach:• Pon.–Pt. 10.00–16.00• Niedz. 12.00–16.00


Budynek, w którym mieści się muze-um Sydøstdanmark, był pierwotnie domem kupieckim i został zbudowany w roku 1619 przez Sørena Jensena, w cza-sach rozkwitu miasta. Rok budowy został wyryty w nadprożu drzwi i widoczny jest od strony ulicy Nørregade. Wiele pokoleń kupców mieszkało w tym domu aż do XVIII w., kiedy to został on kupiony przez miasto i zamieniony na garnizon. Muzeum jest właśnie przebudowywane. Dalsze informacje w VisitKøge.

KØS jest duńskim muzeum specjalizu-jącym się w sztuce przestrzeni publicz-nej. Muzeum działa od roku 1977 i wraz ze sklepikiem muzealnym i kawiarnią leży przy deptaku Nørregade w sercu miasta.

Kjøge Mini jest makietą miasta Køge anno 1865 w skali 1 : 10. Już w tamtych czasach miasto tętniło życiem. Około 3.000 mieszkańców zasiedlało 640 domów i budynków.

Muzeum Sydøstdanmark



Niemcy

Brandenburg nad Hawelą • Rolandspectaculum (maj)• Święto Haweli (czerwiec)• Klasztorne lato w Brandenburgu

(czerwiec/lipiec)• Przejażdżki parowcem à la 1900 od

mola do mola (lipiec)• Classic Summer (lipiec)• Plauer Fischerjakobi (lipiec)• Święto podwórek (sierpień)• Jazzfest (sierpień)• Dzień wieży (wrzesień)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Buxtehude • Święto Starówki (czerwiec)• Jarmark Zielonoświątkowy w

Neukloster• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Flensburg • Festiwal organowy Sønderjylland-

Schleswig (www.orgelfestival-sja-sl.com)

• Pochód Flensburger Rumregatta (Boże Ciało)

• Festiwal muzyki i małej sztuki „Flensburger Hofkultur” (lipiec - sierpień)

• Targi „Flensburger Dampfrundum” (lipiec 2015) na zmianę z Nautics-Hafenfest (sierpień 2016)

• Wokół jabłka – Apfelfahrt & Apfelmarkt (październik)

• Jarmark Bożonarodzeniowy (listopad/grudzień)

Frankfurt nad Odrą • Muzyka nad Odrą (marzec)• Dni archeologii (maj/czerwiec)• Festiwal hanzeatycki

„Kolorowy śledź” (lipiec)• Festiwal Kleista (październik)• Transvocale-Festiwal piosenki i

muzyka świata (listopad)• Jarmark Bożonarodzeniowy

„Adwent w Mariackim” (grudzień)

Dalej na stronie 13

12 Mapa E4


Pierwsza wzmianka o kościele św. Piotra pochodzi z 1135 r., spłonął on jednak doszczętnie w r. 1280. Dzisiejszy kościół jest jedną z najznakomitszych budowli gotyku w regionie, z przepięk-nym chórem. Wybudowano go w czasach króla Waldemara IV Atterdaga w XIV w. Najokazalszym obiektem w jego wnętrzu jest ambona z roku 1671 dłuta mistrza Lorenza Jörgensena z Holbæk.

Zewnętrzne mury kościoła św. Marcina mają za sobą poniekąd bezwzględną reno-wację z XVIII w. Ołtarz został wyrzeźbio-ny przez Abla Schrödera Młodszego w roku 1667 i widać na nim poczucie humo-ru artysty. Ambona (1602) pochodzi spod dłuta Abla Schrödera Starszego.

Dom Helligåndshuset został ufundo-wany jako przytułek dla starych i chorych. W latach 1926 – 1927 został odrestaurowa-ny i mieści dzisiaj Næstved Museum. Kolejny oddział muzeum znajduje się w dzielnicy domów szeregowych Boderne („budy”) pochodzącej z XV w. i budowa-nej w trzech etapach. Budynki mieściły wówczas do 11 mieszkań.

Wybudowany w roku 1493 Kompagnihuset jest jedynym, średnio-wiecznym, zachowanym budynkiem gildii kupieckiej w Skandynawii. W roku 1993 budynek otrzymał nagrodę Europa Nostra za wzorcową restaurację.

Stolica południowej ZelandiiKościół św. Piotra, z przodu szeregowce Boderne

Næstved Turisme A/S Sct. Peders Kirkeplads 14DK-4700 Næstved t +45 55 721122

[email protected] www.visitnaestved.de

Næstved | Dania

v Næstved otrzymało prawa miej-skie w roku 1135 i tym samym należy do najstarszych miast Danii. Pod ko-niec epoki Wikingów i we wczesnym średniowieczu osada rozrosła się do dużego miasta. W następnych stule-ciach kwitł tu handel, rzemiosło i kultura, co jeszcze do dnia dzisiej-szego charakteryzuje to miasto.

v Mimo szybkiego rozwoju wiele za-bytkowych budowli zachowało się do dziś. Należą do nich m.in. urokli-we domy mieszczan, najstarszy ra-tusz w Danii oraz dwa ceglane ko-ścioły gotyckie, św. Piotra i św. Mar-cina. W średniowiecznym osiedlu o zabudowie szeregowej zwanym Bo-derne („budy”) i w Helligåndshuset (kościół Ducha Świętego) mieści się dzisiaj muzeum Næstved. Warto również odwiedzić liczne galerie w tej okolicy, które stale pokazują no-we wystawy. Trochę na uboczu znaj-duje się były klasztor Herlufsholm, dzisiaj internat, także o gotyckim pochodzeniu.

13


Latem, raz w tygodniu, Næstved Turisme organizuje wycieczki z przewod-nikiem w Næstved i leżącej w sąsiedz-twie miejscowości Karrebæksminde z przepiękną plażą. Oprowadzanie odbywa się po duńsku, ale dla grup można zamó-wić także angielskojęzycznego przewod-nika. Oprowadzanie trwa 1,5 godziny. Dalsze informacje w Næstved Turisme.


W pałacu Gavno, „bajkowym pałacu na wyspie kwiatów”, możemy podziwiać sztukę, przyrodę i piękno kwiatów. Ten rokokowy pałac kryje dużą kolekcję malarstwa – m.in. największą prywatną kolekcję Europy Północnej – a także anty-ki oraz meble. Pałacowy ogród należy do najpiękniejszych założeń parkowych Danii, zasadzono tu ponad pół miliona kwiatów, jest tu także ogród różany i rzadkie gatunki roślin i kwiatów.

Muzeum Næstved prezentuje swoje zbiory w dwóch siedzibach: w Helligåndshuset pokazano rozwój regio-nu od średniowiecza aż do dzisiaj, zaś w Boderne wystawiono przede wszystkim historyczne rzemiosło. Do muzeum nale-ży także przepiękny ogród, założony oko-ło roku 1500.

Centrum kultury i sztuki Rønnebæksholm organizuje różnego rodzaju imprezy kulturalne i nabywa obrazy oraz rzeźby do swojej kolekcji. Park jest ogólnodostępny, w budynku głównym odbywają się koncerty i wysta wy

Wskazówki dla podróżujących Najważniejsze imprezy

Niemcy

Greifswald* • Dźwięki Połnocy (maj)• Tydzień Bacha (maj/czerwiec)• Jarmak klasztorny w Eldenie

(czerwiec)• Eldenaer Jazz Evenings (lipiec)• Święto rybaków Gaffelrigg (lipiec)• Dzień z Casparem Davidem

Friedrichem (sierpień)• Noc kultury (wrzesień)

Güstrow• Koncerty wtorkowe w katedrze i

farze (sezon główny)• Wielkanoc w Parku Przyrody i

Środowiska• „KunstOffen” – Sztuka otwarta

(maj/czerwiec)• Święto miasta (czerwiec)• Święto lata w Parku Przyrody i

Środowiska (lipiec)• Święto wyspy (sierpień)• Güstrow się gotuje (sierpień)• Święto Wallensteina (wrzesień)• Noc sztuki (październik)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Lüneburg*• Dni pracowników kopalni soli

(październik)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(listopad–grudzień)• Historyczny Jarmark Świąteczny

(grudzień)

Neubrandenburg • Koncerty filharmonii i noce konceto-

we w kościele (cały rok)• Wiosna jazzowa (marzec)

* Zastrzega się możliwość wprowadzenia

zmian

Dalej na stronie 15

Port w Karrebæksminde

www.eurob.org

14 Mapa J4 + C5

v Nad brzegiem rzeki Piany, rozpo-starte w idyllicznym i różnorodnym krajobrazie, leży hanzeatyckie mia-sto Anklam. Miasto narodzin Otto Lilienthala liczy sobie dzisiaj 13.000 mieszkańców i jest ulubionym celem wycieczek wszystkich zainteresowa-nych kulturą i sztuką. Pierwsza pi-semna wzmianka o mieście pocho-dzi z 1243 roku. W roku 1264 Anklam otrzymało prawa miejskie, a w 1283 przystąpiło do Hanzy.

v Nie tylko bliskość morza i pięk-nych nadbałtyckich plaż sprawiają, że Anklam jest atrakcyjnym celem podróży, ale także samo oblicze mia-sta ukształtowane przez architektu-rę ceglanego gotyku. Widać ją mię-dzy innymi w ceglanym kościele Naj-świętszej Marii Panny. Także kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, dom z gotyckimi szczytami czy Brama Ka-mienna należą do skarbów miejskiej architektury i pozwalają odwiedza-jącym dosłownie dotknąć ceglanego gotyku.


Znakomitym przykładem sakralnej architektury gotyku ceglanego w Meklenburgii-Pomorzu Przednim jest kościół Najświętszej Marii Panny. Ten wybudowany w połowie XIII wieku kościół halowy jest dzięki bogatym w detale, charakterystycznym cechom goty-ku, wyjątkowym przeżyciem dla każdego miłośnika sztuki.

Kościół św. Mikołaja został zbudowa-ny ku czci patrona żeglarzy, rybaków i kupców w drugiej połowie XV wieku. Od zawsze kościół ten był symbolem miasta i odzwierciedleniem wolności i dobroby-tu jego mieszkańców. W ostatnich dniach wojny kościół został poważnie uszkodzo-ny. Odbudowa prowadzona jest stopnio-wo od 1993 roku. Dzisiaj pełni on rolę chętnie odwiedzanego miejsca wystaw i koncertów.

Najważniejszym, zachowanym świa-dectwem dawnych umocnień miejskich jest imponująca, ceglana Brama Kamienna. Pochodząca z XIII wieku, wysoka na 32 metry budowla uznawana jest również za symbol Anklam i mieści dzisiaj siedzibę miejskiego muzeum.

Pierwsza wzmianka o domu zwień-czonym gotyckimi szczytami leżącym przy Targu Końskim pochodzi z 1406 roku, jest to najstarszy zachowany dom mieszczański w Anklam.

Brama na słoneczną wyspę Uznam Kościół św. Mikołaja

Anklam | Niemcy

Informacja Turystyczna Markt 3 (Rynek) D-17389 Anklam t +49 (0)3971 835154f +49 (0)3971 835175

[email protected] www.anklam.de

15

Anklam | Niemcy

Oferty turystyczne/ Zwiedzanie

Całoroczne zwiedzanie miasta z prze-wodnikiem na zamówienie

Zwiedzanie tematyczne na trzech róż-nych trasach:

• „zielonej” (centrum miasta, Plac Targowy, gotyckie budowle)

• „pomarańczowej” (obiekty położone blisko centrum jak mury miejskie, wie-ża prochowa)

• „niebieskiej” (obrzeża miasta, np. muzeum Otto Lilienthala).


Muzeum Otto Lilienthala przybliża życie urodzonego dnia 23 maja 1848 r. w Anklam Otto Lilienthala w połączeniu z ważnymi wydarzeniami z historii lotnic-twa, można w nim m. in. zobaczyć mode-le samolotów z różnych epok.

Atrakcyjne przyrodnicze przeżycia ofe-rują spływy po rzece Pianie. Nie bez przyczyny rzeka ta nazywana jest Amazonką Północy. Turyści mogą podzi-wiać dziewiczą przyrodę i bogate zasoby flory i fauny.

Miasto Anklam otoczone jest rozległą siecią ścieżek rowerowych, które zapra-szają do atrakcyjnych wędrówek rowero-wych pośród idyllicznej przyrody aż do Zalewu Szczecińskiego i na wyspę Uznam.

Teatr „Vorpommersche Landes-bühne” wystawia swój zróżnicowany repertuar na scenach i w amfiteatrach całego regionu.

Kościół Najświętszej Marii Panny



Niemcy

Neubrandenburg (cd.)• Północnoniemiecka wiosna z książką (marzec–czerwiec)• Miedzynarodowe Dni Organów (maj)• Festiwal Meklemburgii–Pomorza Przedniego (czerwiec–wrzesień)• Święto światła (sierpień)• Święto Czterech Bram „Wir feiern” (sierpień)• Europejski Festiwal „Dokumentart” (październik)• Jarmark Świąteczny (listopad/grudzień)

Parchim• Jarmark rolniczy w Wielki Czwartek (marzec/kwiecień)• Święto Miasta (maj)• Jarmark Martinimarkt (październik/listopad)• Jarmark Adwentowy (grudzień)

Prenzlau• Święto Miasta (maj)• Kulinaria „Tak smakuje Uckermark” (czerwiec)• Kulturalne lato w klasztorze dominikanów (czerwiec–wrzesień)

Ribnitz-Damgarten• Święto bursztynu (czerwiec)• Jarmark ludowy Tonnenabschlagen (czerwiec & lipiec)• Międzynarodowy Festiwal Tańca ludowego (czerwiec/lipiec)• Organowe lato (czerwiec–sierpień)• Święto sztuki (sierpień)• Festiwal jazzowy Swing Breeze- Jazzfest (lipiec)• Święto portu (sierpień)

Szlezwik• Jarmark wiosenny w Haithabu (kwiecień)• „Muzyka dworska w Gottorp” (kwiecień/maj) Dni śledzia w Kappeln (maj/czerwiec)• Festiwal zamkowy (czerwiec–lipiec)

Dalej na stronie 21

16 Mapa K1 + C4


Katedra w Bad Doberan – nazywana „perłą północnoniemieckiego gotyku” – została zbudowana przez cystersów pod koniec XIII wieku jako kościół przyklasz-torny. Klasztor ten miał w średniowieczu ogromne znaczenie polityczne i społecz-ne, co widać i w budowlach, i w ich wyposażeniu. Wystrój wnętrz nie uległ na szczęście zniszczeniu w zawieruchach dziejowych. Tak więc nie ma w całej Europie drugiego takiego kościoła cyster-sów, w którym zachował się tak bogaty, średniowieczny wystrój wnętrz.

Ossarium służyło od XIII w. aż do Reformacji w roku 1552 do przechowywa-nia szczątków mnichów, które znajdowa-ły w nim miejsce ostatniego spoczynku po ekshumacji. Ośmioboczny, smukły gotycki budynek powstał około roku 1250 w stylu przejścia od cech późnoro-mańskich do wczesnogotyckich. W Niemczech Północnych ossarium to jest obok drugiego w Hardehausen obiektem jedynym w swoim rodzaju.

Dom Zboża to trzypiętrowy, ceglany budynek, który powstał około 1270 roku jako spichlerz zbożowy. W XIX wieku przebudowano go na dwukondygnacyjny budynek szkolny. Dzisiaj wykorzystywa-ny jest na potrzeby mieszkańców i jako szkoła artystyczna.

Informacja TurystycznaSeverinstraße 6 D-18209 Bad Doberant +49 (0)38203 62154f +49 (0)38203 77050

[email protected]

Msza, Molli, moczary i morze

v Miasto Bad Doberan, oddalone tyl-ko kilka kilometrów od morza, poło-żone jest wśród bujnych bukowych lasów i łagodnych pagórków. W roku 1186 mnisi z zakonu cystersów zało-żyli tu klasztor, który wkrótce stać się miał najważniejszym w całej Me-klemburgii. Wchodzące w jego skład budowle, a przede wszystkim potęż-ny kościół, do dziś kształtują obli-cze tego miasta.

v Druga ważna epoka w rozwoju miasta rozpoczęła się, gdy Wielki Książę Fryderyk Franciszek I ogłosił Doberan swą letnią rezydencją. Dzięki niemu powstał tu pierwszy niemiecki kurort nadbałtycki w He-iligendamm. Wraz z nastaniem sana-toryjnego, nadmorskiego stylu ży-cia, zarówno w Heiligendamm jak i w Doberan, powstało nad samym morzem szereg klasycystycznych bu-dynków, które kształtują miasto na równi z gotyckimi budowlami cy-stersów.

Kościół pocysterski w Bad Doberan

Bad Doberan | Niemcy

17


Codziennie przez cały rok (oprócz Wielkiego Piątku i Wigilii) można zwie-dzać katedrę doberańską z przewodni-kiem:

• zwiedzanie kościoła oraz zwiedzanie tematyczne w kościele, klasztorze i ossarium

• ulotka o klasztorze w języku polskim dostępna w kasie

• od czerwca do września w każdy piątek w kościele odbywają się koncerty

• t +49 (0)38203 62716

Zwiedzanie miasta i klasztoru oferuje Informacja Turystyczna.


W centrum miasta Bad Doberan możemy podziwiać wiele klasycystycz-nych budynków z czasów, gdy stało się ono letnią rezydencją Wielkiego Księcia, m.in. salon, pałac i dwa pawilony zbudo-wane w chińskim stylu.

Muzeum miasta i kurortu mieści się w pięknym, neogotyckim budynku Möckelhaus, pokazuje historię pierwsze-go, niemieckiego kurortu Doberan-Heiligendamm. Szczególnie warta uwagi jest historyczna kolekcja grafik.

Z całą pewnością należy polecić odwiedzenie najbardziej znanej dzielnicy Bad Doberan – Heiligendamm, pierw-szego nadbałtyckiego kurortu w Niemczech, założonego w 1793 roku. Dzielnica leży bezpośrednio nad morzem. Można do niej dotrzeć na rowerze albo koleją parową o wdzięcznej nazwie „Molli”.

Muzeum miasta i kurortu

Partner

Doberaner Münster Perła gotyku ceglanego północnych Niemiec

Godziny otwarcia przez cały rok:maj-wrzesień: 9–18 | marzec,kwiecień, październik 10–17 | listopad-luty 10–16, w niedziele zawsze od 11 Przez cały rok zwiedzanie z przewodnikiem (po niemiecku): maj–październik:

11 + 14 klasztor 12 + 15 sklepienie, wieża, dzwony 13 + 16 dodatkowo inne tematy

(tylko lipec/sierpień)listopad–kwiecień:

11 klasztor | 13 sklepienie, wieża

Koncerty: czerwiec-wrzesień piątek 19.30

Klosterstraße 2 D-18209 Bad Doberant +49 (0)38203 62716 www.muenster-doberan.de

Małe rozmówki

Polski-Niemiecki

Dzień dobry Guten Tag

Cześć Hallo

Dobry wieczór Guten Abend

Dobranoc Gute Nacht

Do widzenia/Cześć

Auf Wiedersehen/Tschüss

Jak się masz?/Dobrze, dziękuję.

Wie geht’s?/Gut, danke.

Dziękuję/Proszę bardzo

Danke/Bitte sehr

Tak Ja

Nie Nein

Przepraszam Entschuldigung

Historia Geschichte

Cegła Backstein


Europäische Route der Backsteingotik

Patrz też stronie 81

18 Mapa A4


Katedra św. Piotra i Pawła była pierwszą siedzibą biskupów na wschód od rzeki Łaby i uznawana jest za kolebkę Marchii Brandenburskiej. Cały teren wokół katedry, wraz z przynależącym do niej kompleksem budowli składającym się z katedry, klauzury i kurii, odzwiercie-dla zmienną historię biskupstwa i kapitu-ły. Wart zwiedzenia jest także katedralny skarbiec.

Budowany od 1286 roku klasztor św. Pawła uznawany jest za dobrze zachowa-ny przykład zespołu klasztornego zakonu żebraczego w Północnych Niemczech. Trójnawowy kościół halowy został posze-rzony o kaplicę św. Marii z biblioteką. Od renowacji w roku 2007 klasztor mieści siedzibę Muzeum Archeologicznego Brandenburga.

Ratusz staromiejski z roku 1468 jest znamiennym przykładem gotyku ceglane-go, do roku 1715 mieściło się w nim administracyjne centrum starego miasta. W ratuszu i sąsiadującym z nim Domu Ordynansów mieści się dzisiaj Urząd miejski.

Inkunabułem gotyku ceglanego jest kościół farny pod wezwaniem św. Katarzyny, potężny kościół halowy. Jego budowę rozpoczęto około roku 1380 pod okiem szczecińskiego mistrza budowla-nego Hinricha Brunsberga.

Rzut oka na katedrę

Informacja TurystycznaNeustädtischer Markt 3 D-14776 Brandenburg an der Havelt +49 (0)3381 796360f +49 (0)3381 7963620

touristinfo@stg- brandenburg.de

www.stg-brandenburg.de

v Proszę pozwolić się zabrać w peł-ną ciekawych odkryć podróż do Bran-denburga nad Hawelą, miasta wyróż-niającego się średniowiecznymi budowlami, o bajecznym położeniu pośród rzek i jezior. Zalążkiem dzisiejszego miasta była wyspa na rzece Haweli, na której stanął naj-pierw zamek warowny ówczesnych słowiańskich Hawelan. Zdobycie wy-spy (1150/57) przez Alberta I Bran-den burs kiego, zwanego Albertem Niedźwiedziem, umożliwiło położe-nie podwalin pod katedrę, wzniesio-ną w roku 1165. Niedługo po tym po-wstały dwa szybko rozwijające się miasta, Altstadt i Neustadt Branden-burg, które przez stulecia pozosta-wały najważniejszymi miastami Marchii Brandenburskiej. Dzisiaj, z ponad 400 zabytkowymi budowla-mi, Brandenburg nad Hawelą należy do najciekawszych, średniowiecz-nych zespołów miejskich Branden-burgii.

Miasto na rzece


19


Od mają do września:

• wycieczki po mieście, codziennie o 11.00, start: Fritze-Bollmann-Brunnen (Hauptstraße)

• wycieczki po starówce i katedralnej wyspie codziennie o 14.30, start: most Jahrtausendbrücke, Fontane Klub

• oprowadzanie po mieście w weekendy i piątki o 17.00

Wieczorne oprowadzanie przez straż-niczkę miejską Christine, w każdy 2 i 4 piątek miesiąca o 21.00 (konieczne wcze-śniejsze zgłoszenie)

Oprowadzanie z tematem wiodącym, takim jak gotyk ceglany, mury obronne, „Mistyka i groza” (średniowiecze)


W Muzeum Przemysłu, mieszczącym się w ogromnej hali hutniczej, udało się zachować jako zabytek techniki ostatni piec martenowski zachodniej Europy.

Gotyk ceglany oglądany z perspekty-wy wody : w miłej atmosferze, w otocze-niu przepięknych krajobrazów, mogą Państwo podziwiać miasto nad Hawelą z pokładu statku.

Od 2001 roku Brandenburskie Lato Klasztorne jest stałym punktem życia kulturalnego. Tworzone specjalnie na tę imprezę inscenizacje oferują turystom niezapomniane wrażenia.

Wieczorne koncerty letnie na najwyż-szym poziomie w katedrze i kościołach św. Gotarda i św. Katarzyny.

Ratusz staromiejski

| Niemcy

Restaurant am HumboldthainPlauer Straße 1

D-14770 Brandenburg an der Havelt +49 (0)3381 334767

www.Am-Humboldthain.de

Restauracja oferuje świeże dania kuchni regionalnej.

Polecana przez przewodnikiMichelin, Varta, Aral, Gusto.

Przystawki w cenie 7,00–10,00 €Dania główne 8,50–20,00 €

Partner

Warto wiedzieć

Hinrich Brunsberg – „gwiazda architektury” gotyku ceglanego

Hinrich Brunsberg (ok. 1350 do ok. 1428) był niemieckim budowniczym, który wywarł ogromny wpływ na śre-dniowieczny gotyk ceglany w rejonie Morza Bałtyckiego. Jest on jednym z niewielu architektów tamtej epoki, którego nazwisko znane jest potom-ności. Brunsberg pochodził prawdo-podobnie z terenów Prus Zakonnych i działał głównie na Pomorzu i w Marchii Brandenburskiej. Mieszkał

prawdopodobnie w Szczecinie.Typowe dla niego są filigranowe for-my: tworzył skomplikowane i bogato zdobione budynki świeckie i sakral-ne, które wyróżniały się fantazyjny-mi detalami. Mimo ciężkiej cegły są one przesycone światłem i zdają się wprost unosić. Do jego dzieł należą m. in: kościół św. Katarzyny w Brandenburgu nad Hawelą, kościół św. Piotra i Pawła w Szczecinie czy Ratusz w Tangermünde.

Detal kościoła św. Katarzyny

20 Mapa C2


W samym sercu starego miasta, widocz-na już z daleka, stoi budowla będąca sym-bolem miasta, a mianowicie liczący ponad 700 lat kościół św. Piotra. Budynek wzniesiony w stylu ceglanego gotyku prezentuje zwiedzającym wiele typowych dla tego stylu cech . Kolejną ciekawostką w odniesieniu do niego jest fakt, że budynek ten jest bazyliką.

Zbudowana w połowie XVI w. masyw-na brama Marschtorzwinger jest ostat-nią zachowaną z pięciu okrągłych wież w ówczesnych murach miejskich. Dzisiaj budynek służy jako centrum kultury –miejsce organizacji wystaw i koncertów i jest jedynym zabytkiem tego typu w Niemczech Północnych.

Osobliwością miasta jest założony w XIII w. śródmiejski port, będący sztucz-nym kanałem. Przypominający kanały zespół fos, zbudowany na wzór holender-ski, jest szczególnie charakterystyczny dla starej części Buxtehude.

Gotycki, ceglany ratusz ma za sobą burzliwą historię. Zbudowany w roku 1408, został zniszczony przez pożar w roku 1911. Dzisiejszy budynek, także wzniesiony z cegły, jest schronieniem dla pozostałości starego wyposażenia z XVI wieku.

Informacja TurystycznaViverstraße 1 D-21614 Buxtehudet +49 (0)4161 5012345f +49 (0)4161 50152345 stadtinfo@ stadt.buxtehude.dewww.buxtehude.de

v Przed bramami wielkiego hanze-atyckiej brata, Hamburga, na skraju niemieckiego zagłębia drzew owoco-wych o nazwie Altes Land, żyje dzi-siaj 40.000 mieszkańców. Buxtehude określane jest bajkowym miastecz-kiem, które jednak już od tysiąca lat jest jak najbardziej rzeczywiste. Miejscem szczególnie przyciągają-cym turystów jest Stare Miasto, ze swoimi uliczkami, zespołem kana-łów, historycznymi kamieniczkami i innymi zabytkami architektury. Ale także takie imprezy jak Święto sta-rówki, Święto wina i Jarmark Bożo-narodzeniowy regularnie i szczelnie wypełniają gośćmi zabytkowe ulicz-ki. Miłośnicy kultury i sztuki odnaj-dą w Buxtehude wszechobecną ar-chitekturę ceglanego gotyku. Należą do nich kościół św. Piotra, brama miejska Marschtorzwinger, ratusz, Dom Opata, Dom Furmana, łaźnia Stavenort i położony wewnątrz mia-sta port. Domy szachulcowe z ostat-nich 500 lat pięknie dopełniają ob-raz zabytkowej starówki.

Sprytny ten, kto już tu jest!Historyczna Starówka Buxtehude

Buxtehude | Niemcy

21

Buxtehude | Niemcy


Buxtehude oferuje wiele różnych moż-liwości zwiedzania miasta z przewodni-kiem:

• spacer po historycznej Starówce

• spacer trasą gotyckich budowli

• zwiedzanie nocą ze strażnikiem, także dla dzieci

• zwiedzanie z kowalem

• zając lub jeż pokazują miasto

• zwiedzanie audiowizualne

Buxtehude ma bardzo zróżnicowaną ofertę wycieczek jednodniowych, należą do niej między innymi „Kościoły i organy w regionie Altes Land” oraz „Buxtehude i morski Hamburg”.


Buxtehude • Muzeum Historii i Sztuki Regionu: turyści mogą podzi-wiać sztukę sakralną oraz ekspozycję przedstawiającą Buxtehude w dobie indu-strializacji. Muzeum organizuje także wystawy poświęcone sztuce współcze-snej i tematyce regionalnej.

Oferta kulturalna: bogata oferta kul-turalna, na którą składają się przedsta-wienia teatralne, koncerty, wystawy oraz wydarzenia pod gołym niebem; uroczy-stość nadania renomowanej nagrody dla autorów literatury młodzieżowej pod nazwą „Buxtehuder Bulle”.

Święto Miasta, jarmarki i inne atrakcje: miasto ma ogromną ofertę imprez, świąt i festynów.

Westfleth


Najważniejsze imprezyNiemcy

Szlezwik (cd.)• »Lato pod dachami Haithabu«

(lipiec) • Schleswig-Holstein Musik Festival

(lipiec–sierpień)• Dni Wikingów (sierpień)• Jarmark Schwahlmarkt (grudzień)

Schwerin• Festiwal filmowy Meklemburgii-

Pomorza Przedniego (kwiecień/maj)• „KunstOffen” Sztuka otwarta

(maj/czerwiec)• Festiwal Meklemburgii-Pomorza

Przedniego (czerwiec–wrzesień) • Jarmark garncarski (lipiec)• Festiwal zamkowy (lipiec–sierpień)• Festiwal smoczych łodzi (sierpień)• Jarmark św. Marcina (listopad)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(listopad–grudzień)

Stendal• Świeto Rolanda (czerwiec)• Folkowo (sierpień)• Dzień otwarty zabytków (wrzesień)• Wręczenie nagrody kulturalnej

miasta Stendal (listopad)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Stralsund• Świeto portu i Dni żeglugi morskiej

(czerwiec)• Festiwal nadbałtycki (czerwiec–

sierpień)• Pływanie w cieśninie (lipiec)• Dni Wallensteina (lipiec)• Zjazd żaglowców (lipiec/sierpień)• Dni organowe Friedricha

Stellwagena (sierpień)• Bieg przez most na Rugię

(październik)• Jarmark Bożonarodzeniowy

(grudzień)

Wolgast• Dni muzeów (Wielkanoc)• Święto truskawki (czerwiec)• Dni portu (lipiec)

Dalej na stronie 71

22 Mapa D2


Kościół św. Mikołaja przy Südermarkt wybudowano w dwóch etapach w latach 1390 do 1480. Do najważniejszych ele-mentow jego wnętrza należą renesansowe organy, które w okresie baroku zostały przebudowane i niedawno odrestaurowa-ne.

Budowę kościoła Mariackiego przy Nordermarkt rozpoczęto w roku lokacji miasta, a więc w 1284. Przed rokiem 1445 został on rozbudowany na wzór kościoła św. Mikolaja w stylu późnogotyckim. Kościół posiada bogate wyposażenie.

Kościół pod wezwaniem św. Ducha (Helligåndskirken) został wybudowany w roku 1386 dla szpitala św. Ducha. Po reformacji kościół stał się miejscem odprawiania mszy w języku duńskim i dzi-siaj jest głównym kościołem duńskim Flensburga.

Najstarszy kościoł farny starówki to późnoromański kościół św. Jana z XII w. Późnogotyckie jest jego zachwycające ceglane sklepienie (ok. 1500), na którym Peter Lykt namalował rajski ogród.

Najstarszą kamienicą mieszczańską sta-rówki jest Dom Kupiecki przy Südermarkt (nr 12, dzisiaj apteka). Ten późnogotycki dom ze schodkowym szczy-tem został wzniesiony krótko po pożarze miasta w roku 1485.

Miasto graniczne o skandynawskim duchuKościół św. Mikołaja przy Südermarkt

Flensburg (Flensborg) | Niemcy

Informacja TurystycznaRote Straße 15–17D-24937 Flensburgt +49 (0)461 9090920f +49 (0)461 9090936

[email protected] www.taff.sh

v Ta perła nad Zatoką Flensburską zachwyca starymi domami i dwora-mi rodzin kupieckich, czterema śre-dniowiecznymi kościołami, pełnym życia portem, a jednocześnie spoko-jem i bliskością Danii. Flensburg był ponad 400 lat pod koroną duńską. To miasto handlu morskiego było zna-ne jako miasto rumu. Dawniej było tu ponad 200 wytwórni rumu i licz-ne cukrownie. Tym śladem wiedzie trasa turystyczna „Rum & Zucker Me-ile”, gdzie zahaczając o dwie wy-twórnie będą mogli Państwo skosz-tować „płynnego złota Karaibów“. Spacer „Drogą kapitańską“ prowadzi przez samo serce tego starego mia-sta portowego. Tym sposobem od-kryją Państwo spokojną dzielnicę ka-pitańską na zboczu wschodniego brzegu i imponujący Spichrz Indii Zachodnich na zachodnim brzegu Zatoki Flensburskiej. Symbolem miasta jest Brama Północna, wybu-dowana ok. 1595, nazywana – jako północne zwieńczenie starego mia-sta – „bramą do Skandynawii”.

23


W ofercie są m. in. następujące wycieczki z przewodnikiem:

• starówka & architektura

• mnisi i święci & wytwórcy rumu

• secesja & lew

• rum & cukier

• malownicza dzielnica kapitańska

• dwory, rum & stare statki

• widoki & parki


W Muzeum Żeglugi Morskiej we Flensburgu, na przeciwko promenady portowej, odkryją Państwo m. in. histo-rię wypraw żeglarskich miasta od 1755 do Indii Zachodnich (dzisiaj Wyspy Dziewicze USA). Do roku 1917 wyspy St. Thomas, St. Croix i St. John należały do Danii. Handel cukrem i rumem przyczynił sie do bogactwa miasta i ukształtował dzisiejsze oblicze Flensburga. Na przeciw-ko Muzeum Żeglugi Morsksiej znajdują się stocznia-muzeum i port-muzeum.

Góra Muzealna (Flensburger Museumsberg) z lustrzaną grotą i rzeźbą z brązu autorstwa Adolfa Brütta o nazwie „Uratowana” jest z całą pewnością warta zobaczenia. Artyści tacy jak Emil Nolde, kształcony na malarza i rzeźbiarza we Flensburgu, i reprezentant secesji Hans Christiansen, są tu również reprezento-wani. Góra muzealna Flensburg ze swo-imi dwoma budynkami jest jednym z naj-większych muzeów Szlezwika-Holsztynu. Z pięknymi terenami poza miastem grani-czy stary cmentarz i park Christiansena. W parku znajduje się Dom Epoki Lodowcowej i Grota Mumii.

Malownicza uliczka portowa

Wskazówki dla podróżujących Odkryj gotyk ceglany na rowerze Trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego

Miasta na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego można z powodzeniem odkrywać na rowerze – wiele z nich leży na południowym odcinku trasy rowerowej wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. W związku z tym przygo-towaliśmy broszurę informacyjną, w której zwracamy uwagę na najważ-niejsze budowle gotyku ceglanego leżące wzdłuż tego liczącego 1600 km odcinka trasy. Wspaniałym punktem startu jest duńskie miasto Haderslev, leżące nad fiordem o takiej samej nazwie. Pierwszym niemieckim mia-stem na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, które mijamy podróżując rowerem, jest morski Flens burg, też leżący nad fiordem, po nim następuje znany z historii Wikingów Szlezwik (na fryzyjskiej trasie Wikingów) oraz dumne hanzeatyckie miasta: Lubeka i Wismar. Zanim dotrzemy do Bad Doberan z jego imponującym, pocy-sterskim kościołem, warto zboczyć do Neukloster, który jest prawdziwym klejnotem. Zalecamy ponadto drobną zmianę trasy, by zobaczyć także mia-sto bursztynu – Ribnitz-Damgarten. Wracamy na trasę i jedziemy w kierunku hanzeatyckiego Stralsundu i malowniczych kościółków wiejskich na wyspie Rugii. Uniwersyteckie Miasto Hanzeatyckie Greifswald i książęcy Wolgast są ukoronowaniem trasy przed przekroczeniem granicy. Na podróżujących polskim odcinkiem trasy czekają miedzy innymi: Kamień Pomorski – tu znowu odbijamy z trasy do Sławna, oba miasta należą do najstarszych miast Polski Północnej o bogatej historii. Meta wycieczki znajduje się w przepięknym mieście sta-rej i nowej Hanzy – Gdańsku. Broszurę mogą Państwo zamówić bez-płatnie pod adresem: [email protected]

Patrz także str. 41/63

24 Mapa A6


Kościół Mariacki był kościołem far-nym miasta i po założeniu Viadriny (1506) także kościołem uniwersyteckim. Należy on do największych, halowych kościołów gotyku ceglanego w Niemczech Północnych. Początek jego budowy zbiega się z nadaniem praw miejskich w roku 1253. Po drugiej wojnie światowej kościół był ruiną, od roku 1980 rozpoczęto pierwsze działania w kierunku jego odbudowy.

Kościół Pokoju (św. Mikołaja) jest naj-starszym kościołem we Frankfurcie, jego budowa rozpoczęła się przypuszczalnie około roku 1230. Swoją dzisiejszą bryłę kościół otrzymał w XIX wieku. Obie więź-by dachowe pochodzą ze średniowiecza i uchodzą za najstarszą, zachowaną pracę frankfurckich cieśli.

Ratusz jest jednym z najstarszych i największych budynków ratuszowych w Niemczech. W roku 1945 uległ całkowite-mu zniszczeniu, pieczołowicie odbudo-wany z okazji 700-lecia miasta w 1953 r.

Sala koncertowa (kościół Franciszkanów) „Carla Philippa Emanuela Bacha” jest trójnawowym kościołem halowym, budowanym od 1270 roku. Tutaj ochrzczono i konfirmo-wano Heinricha von Kleista. W roku 1966 rozpoczęto przebudowę kościoła na salę koncertową.

Informacja TurystycznaGroße Oderstraße 29 D-15230 Frankfurt (Oder)t +49 (0)335 6100800f +49 (0)335 61008040

[email protected] www.frankfurt-oder- tourist.de

v Stare, hanzeatyckie miasto Frank-furt nad Odrą warte jest podróży. O jego wielkiej przeszłości świadczą liczne gotyckie, ceglane budowle, takie jak ratusz, Kościół Pokoju czy kościół Mariacki z niepowtarzalny-mi, kolorowymi witrażami zwanymi „Szklaną Biblią”. Sala koncertowa Carla Philippa Emanuela Bacha jest byłym kościołem franciszkańskim i dzisiaj między innymi siedzibą Bran-denburskiej Orkiestry Państwowej czy Frankfurckiej Akademii Śpiewu.

v Od 1999 roku Frankfurt nosi mia-no „Miasta Kleista” –to właśnie tu-taj poeta się urodził, studiował i tu-taj mieści się jego muzeum. Miasto jest także dumne z ponownie zało-żonego w 1991 r. Europejskiego Uni-wersytetu Viadrina. Ponadto Frank-furt jest miastem sportu z centrum przygotowań olimpijskich, miastem zielonym, zanurzonym w parkach i nadodrzanskich krajobrazach.

Zielone miasto nad rzekąKościół Mariacki

Frankfurt nad Odrą | Niemcy

25


Ogólnodostępne zwiedzanie z prze-wodnikiem od maja do września

Frankfurt nad Odrą – audioguide po uprzednim zgłoszeniu

Kościół Mariacki:

• otwarty od mają do września codziennie od 10.00 do 18.00, od października do kwietnia od 10.00 do 16.00

• wystawa stała „Gotyk ceglany i Szklana Biblia –kościół Mariacki i jego skarby” po niemiecku, angielsku i polsku

• oprowadzanie po niemiecku, polsku lub angielsku po uprzednim zgłoszeniu

• zwiedzane wieży od maja do września, zgłoszenia pod t +49 (0)335 22442

Inne:

• „750 lat historii z bliska” po niemiecku, polsku lub angielsku po uprzednim zgłoszeniu

• Kościół św. Gertrudy i skarby sztuki z kościoła Mariackiego – oprowadzanie tematyczne po niemiecku, polsku lub angielsku po uprzednim zgłoszeniu

• oprowadzanie po Kościele Pokoju po uzgodnieniu


Muzeum Młodej Sztuki zostało zało-żone w 1965 roku. Swoje wystawy poka-zuje w historycznej sali ratusza i histo-rycznym dziedzińcu przy promenadzie nad Odrą.

Miasto Frankfurt nad Odrą mieści jedy-ne Muzeum Kleista w krajach niemiec-kojęzycznych. Jest ono poświęcone życiu i twórczości urodzonego w tym mieście poety, Heinricha von Kleista. Od 2013, w nowoczesnej przybudówce, można oglą-dać nową wystawę.

Kościół św. Gertrudy jest neogotyc-ką, ceglaną bazyliką z XIX wieku. Od 1980 r. przechowywano w nim uratowane skarby z kościoła Mariackiego, który w 1945 roku uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. Szczególnie wartościowy jest pozłacany, rzeźbiony ołtarz skrzydłowy z 1489 r.

Mapę Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego znajdą Panstwo na stro-nie 86

www.eurob.org

Rossija

Belarus

Danmark

Sverige

Deutschland

Polska

Lietuva

Eesti

Latvija

Suomi

Haderslev

Schleswig

Buxtehude

StendalBrandenburg/Havel

Szczecin StargardSzczeciński

Olsztyn

Gdańsk

PłockBerlin

Sławno

Lüneburg Lüne

Walsrode

Ebstorf

Isenhagen

Medingen

Wienhausen

Neubrandenburg

Parchim

Schwerin

Wismar

Güstrow AnklamWolgastNeukloster

GreifswaldStralsundBad Doberan

Ribnitz-Damgarten

Prenzlau

KielGedser Sassnitz

Trelleborg

Rønne

Karlshamn

OxelösundNynäshamn

Paldiski

Ventspils

Liepāja

Klaipėda

Warszawa

Kaliningrad

Tallinn

Helsinki

Stockholm

København

Rīga

Vilnius


Prenzlau

Schwerin

Parchim

Güstrow

BadDoberan

Ribnitz-Damgarten

WolgastGreifs-wald

Anklam

Neubrandenburg

Gedser Sassnitz

WismarNeukloster

Aarhus

Chełmno

Frankfurt/Oder

Kamień PomorskiSwinoujście

Stralsund

Flensburg

KøgeNæstved

Lübeck

Minsk

Grudziądz


Na rowerze

Dania

Haderslev • trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa Heerweg, duńskie trasy krajowe nr 3 & 5

Køge• trasa rowerowa Berlin–Kopenhaga,

duńska trasa krajowa nr 9

Næstved• trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa rowerowa Berlin–Kopenhaga, duńskie trasy krajowe nr 7 & 9

Niemcy

Anklam • trasa rowerowa Berlin–Uznam, trasa

rowerowa Odra-Nysa, trasa rowero-wa po Pojezierzu Meklemburgii, trasa wokół Zalewu Szczecińskiego, trasa wokół doliny rzeki Piany, trasa EuRoB nr 1

Bad Doberan• trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, „Iron Curtain Trail”, trasa Westlicher Backstein, trasa Gutshaus-Rundweg

Brandenburg an nad Hawelą• trasa nad Hawelą, Tour

Brandenburg, trasa nr 4 – historyczne założenia miejskie

Dalej na stronie 29

26 Mapa J3 + C5


Były klasztor cysterski Hilda (później Eldena) został założony około 1200 roku. Najstarsze zachowane części byłego kościoła klasztornego powstały pomiędzy 1204 a 1245 rokiem. Po splądrowaniu klasztoru w zawierusze wojny trzydziesto-letniej budynki podupadły i były wyko-rzystywane jako kamieniołom. Zabezpieczenie i konserwacja rozpoczęły się w XIX w.

Pierwsza pisemna wzmianka o kościele św. Mikołaja (katedra) pochodzi z przeło-mu lat 1262/63. Jest to najstarszy i naj-większy kościół Greifswaldu. Jego licząca prawie 100 metrów wysokości wieża stała się symbolem miasta. W neogotyckim wnętrzu kościoła podziwiać można m. in. cenne obrazy i elementy wyposażenia z XIV – XVII wieku

Kościół Mariacki jest jednym z najbar-dziej znaczących kościołów halowych pół-nocnoniemieckiego, ceglanego gotyku. Architektoniczne detale jego fasady i imponujące wnętrze nadają mu unikalny charakter. W piwnicach wieży kościoła znajduje się średniowieczna sala sądowa (z ok. 1285 roku).

Po wschodniej stronie rynku, pod numerem Rynek 11, znajduje się dom mieszczański z jedną z najpiękniej zdobio-nych fasad w północnych Niemczech.

Informacja TurystycznaRathaus Am Markt (Ratusz/Rynek)

D-17489 Greifswald t +49(0)3834 8536 1380 f +49(0)3834 8536 1382 [email protected] www.greifswald.info

v Uniwersyteckie Miasto Hanzeatyc-kie Greifswald leży pomiędzy dwie-ma największymi, niemieckimi wy-spami – Rugią i Uznamem, bezpo-średnio nad Zatoką Greifswaldzką. Do rozwoju miasta, obok Hanzy, przyczyniło się założenie uniwersy-tetu w 1456 r. Na Uniwersytecie Ern-sta Moritza Arndta, który stał się centrum miasta i jego życia społecz-no-kulturalnego, studiuje dzisiaj po-nad 11 000 studentów. Międzynaro-dową sławę miasto zawdzięcza obra-zom chyba najbardziej znaczącego dla okresu romantyzmu artysty, Ca-spara Davida Friedricha, który ruiny klasztoru Eldena uczynił centralnym motywem swojej malarskiej twór-czości. O okresie średniowiecznej świetności miasta świadczą dziś jeszcze budynki jego kościołów – Mariackiego oraz św. Jakuba i św. Mi-kołaja, jak również inne budowle po-łożone na starówce. Także gotyckie domy szczytowe, w stylu gotyku ce-glanego, nadają miastu szczególne-go uroku.

W świetle północyPanorama miasta z kościołem Mariackim

Greifswald | Niemcy

27

Greifswald | Niemcy

Hôtel GalerieMühlenstraße 10, D-17489 Greifswald t +49 (0)3834 7737830www.hotelgalerie.de

Mały prywatny hotel w sercu Starówki w bezpośrednim sąsiedztwie Muzeum Pomorskiego

PartnerOferta turystyczna/ Zwiedzanie

Od mają do października oferowane są ogólnodostępne wycieczki z przewodni-kiem. Zarezerwować można także zwie-dzanie kostiumowe (nocny strażnik) oraz zwiedzanie dla osób niepełnosprawnych.

Wycieczki tematyczne związane z Casparem Davidem Friedrichem, najbar-dziej znanym malarzem romantyzmu, możliwe są przez cały rok. Po uprzednim zgłoszeniu możliwe są również wycieczki nt. Hanzy lub gotyku ceglanego

Na stronie internetowej Informacji Turystycznej Greifswaldu (niebieskie okienko z lewej) znajdą Państwo inne oferty zwiedzania oferowane przez różne podmioty.

Kustosz Uniwersytetu Ernsta Moritza Arndta oferuje – po uprzednim zgłosze-niu – n.p. trasy z przewodnikiem „Na Europejskim Szklaku Gotyku Ceglanego: uniwersytet w Greifswaldzie i kościół św. Mikołaja w późnym średniowieczu” oraz zwiedzanie części akademickich zbiorów.


Muzeum Pomorskie pokazuje w swo-ich ekspozycjach historię i kulturę Pomorza Przedniego.

W miejscu urodzin Caspara Davida Friedricha, w zespole budynków przy uli-cy Lange Strasse, powstało Centrum Caspara Davida Friedricha, które zaj-muje się życiem i dziełami artysty. Kolejną atrakcją jest szlak wzdłuż dzieł Caspara Davida Friedricha, prowadzą-cy do najważniejszych motywów i wyda-rzeń z życia malarza.

Przewodnicy w kostiumach

Warto wiedzieć

Droga św. Jakuba

Drogą św. Jakuba nazywa się w pierw-szym rzędzie powstałą w XI w. drogę pielgrzymki „ Camino Francés“, która wiodła z francuskich Pirenejów przez północną Hiszpanię do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela. Oprócz niej istnieje jednak cała sieć innych dróg św. Jakuba, które rozpo-czynają się w rożnych miejscach Europy, przechodząc także przez wie-le miast Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. „Via Baltica“ na przykłd rozpoczyna się na wyspie Rugii i wiedzie przez Stralsund, Bad Doberan i Wismar na zachód. Flensburg, Schlezwik i Lubeka leżą na trasie „Via Jutlandica“ prowadzącej z północy na południe. Także przez Frankfurt nad Odrą, Stendal, Szczecin, Ebstorf i Lüneburg wiodą pewne jej odcinki. Grób apostoła Jakuba był w średnio-wieczu obok Rzymu i Jeruzalem trze-cim głównym celem chreścijańskich pielgrzymek. Od lat 70-tych ruch pielgrzymkowy na drodze św. Jakuba przeżywa ogromne odrodzenie. Zgodnie z legendą ciało apostoła Jakuba po straceniu zostało przewie-zione na Półwysep Iberyjski i pocho-wane w Santiago de Compostela. Potem Karol Wielki w czasie swojej wyprawy miał na rozkaz apostoła uwolnić drogę do jego grobu od Maurów.

28 Mapa J2 + C4

Güstrow | Niemcy

v W Güstrow, jednym z najpiękniej-szych miast w sercu Meklemburgii, mieście Barlacha, kultura i przyroda żyją ze sobą w szczególnej symbio-zie. W tej byłej rezydencji książąt można odnaleźć wszystkie style ar-chitektury, od ceglanego gotyku po klasycyzm, a także średniowieczną sieć ulic, która przetrwała do dnia dzisiejszego.

v Gotycka kolegiata, kościół farny i pałac kształtują sylwetkę miasta; można do nich dotrzeć spacerując staromiejską trasą turystyczną (pę-tlą) oraz promenadą wzdłuż murów miejskich, zahaczając o niepowta-rzalny układ zabudowy obejmujący rynek, ratusz i kamienice. Do pereł kultury należą także Muzea Ernsta Barlacha. Wystawa szopek bożonaro-dzeniowych w kościele św. Ducha, Muzeum Miasta i galeria miejska Wol-lhalle oferują moc atrakcji.


Gotycka kolegiata w Güstrow jest przepięknym przykładem ceglanego gotyku w Niemczech Północnych ze śla-dami przejścia z architektury romańskiej do gotyku. Graniczące z nią budynki mieszczańskie, między innymi najstarsza szkoła Meklemburgii i budynek sądu dworskiego von Wallensteina, nadają temu miejscu średniowieczny charakter.

Kto przyjeżdża do Güstrow, najpierw spostrzega kościół farny pod wezwa-niem Najświętszej Marii Panny, które-go potężna wieża stała się symbolem miasta. Po pożarze miasta w roku 1503 musiał on przejść liczne prace renowacyj-ne i pod koniec XIX wieku został przebu-dowany na trójnawowy kościół halowy.

Kaplica św. Gertrudy powstała pier-wotnie jako budynek w konstrukcji sza-chulcowej na przełomie XIV/XV w. Początkowo służyła jako kaplica dla piel-grzymów. Od 1953 mieści siedzibę Muzeum Barlacha, w którym można podziwiać jego rzeźby.

Wzmianka o kościele św. Ducha z 1308 roku przedstawia go jako fundację szpitalną. Od 1524 budynek pełni funkcje sakralne, a w 1525 roku odbyło się w nim pierwsze luterańskie nabożeństwo w Güstrow. Dzisiaj mieści się w nim Północnoniemieckie Muzeum szopek bożonarodzeniowych.

Urlop leży w naszej naturze

Informacja Turystyczna Franz-Parr-Platz 10 D-18273 Güstrow t +49 (0)3843 681023 f +49 (0)3843 682079

[email protected] tourismus.de

Katedra w Güstrow

29


Przez cały rok w ofercie są następujące możliwości zwiedzania miasta z przewodnikiem:

• Güstrow, była rezydencja książąt

• Ernst Barlach w Güstrow

• Renesans w mieście Barlacha

• Güstrow w dialekcie Plattdeutsch

• Szopki bożonarodzeniowe w kościele św. Ducha

• Wycieczka elficka

• Oprowadzanie przez strażnika nocnego (w piątki)

Ponadto:

• ogólnodostępne zwiedzanie z przewod-nikiem od kwietnia do końca październi-ka (codziennie) i od listopada do końca marca (w soboty)

• przejażdżki po mieście

• zwiedzanie z audio-guidem dla osób niedowidzących


Renesansowy pałac kryje w sobie jed-ną z najważniejszych kolekcji dzieł sztuki średniowiecznej Niemiec Północnych, eks-ponaty pochodzą z ceglanych kościołów i klasztorów całego regionu. Obejmuje ona ołtarze, rzeźby, wyposażenie kościelne, meble kościelne i relikwiarze oraz wyróż-nia się dzięki pojedynczym dziełom sztuki o wielkim znaczeniu z punktu widzenia historii sztuki. Zakres i różnorodność kolekcji małych obrazów z klasztoru cystersów pod wezwaniem św. Krzyża w Rostoku nie mają sobie równych w Niemczech.

Muzea Ernsta Barlacha w Güstrow: Ernst Barlach, jeden z najważniejszych artystów XX wieku, żył i tworzył tutaj od 1910 roku do swojej śmierci w 1938. Fundacja Ernsta Barlacha posiada zbiory ze wszystkich okresów twórczości artysty, które można podziwiać w atelier przy Heidbergu i w kaplicy św. Gertrudy.


Na rowerze

Niemcy

Buxtehude • trasa nad Łabą, trasa wybrzeżem

Morza Północnego, trasy: Este-Radweg, Obstroute Altes Land

Flensburg• trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, Ochsenweg, trasa graniczna Grenzroute

Frankfurt nad Odrą• trasa rowerowa Odra – Nysa,

wycieczki rowerowe po mieście i trasą kościołów

Greifswald • trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa Östlicher Backstein-Rundweg, EuRoB-trasa rowerowa nr 1

Güstrow• trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa Östlicher Backstein-Rundweg, EuRoB-trasa rowerowa nr 1

Lubeka• trasa rowerowa wzdłuż wybrzeża

Morza Bałtyckiego, Stara trasa solna (Alte Salzstraße)

Lüneburg • trasa po Pojezierzu Meklemburskim,

Stara trasa solna (Alte Salzstraße), trasa Ilmenauradweg, trasa wzdłuż gotyku ceglanego (Backsteintour), trasy: łąkami (Heidetour), nad Łabą (Elbetour) i leśna (Waldtour)

Klasztory wokoł Lüneburga• Klasztor Ebstorf: dobra sieć drog

rowerowych do Uelzen i Luneburga• Klasztor Isenhagen: trasa Weser-

Harz-Heide• Klasztor Medingen: trasa

Ilmenauradweg• Klasztor Walsrode: trasa Leine-Heide• Klasztor Wienhausen: trasa Aller-

Radweg

Dalej na stronie 33

30 Mapa C3

Królowa Hanzy


Lista budowli ceglanego gotyku w tym mieście Hanzy jest bardzo długa. Każda z nich, ze swoją własną historią, zasługuje na uznanie. Mamy tu bowiem – obok takich sław jak uwieczniona na banknocie 50-markowym brama Holstentor czy zabytkowy ratusz – budowle, które w prawdziwym tego słowa znaczeniu wyróż-niają się na tle miejskiej panoramy, w szczególności kościoły. Siedem wież jest symbolem miasta światowego, jakim była Lubecka: kościół Mariacki z podwójną wieżą, kościół św. Piotra, katedra z podwójną wieżą, kościół św. Jakuba oraz św. Idziego. Są one imponujące, ale nie wyczerpują całego bogactwa miasta.

Kośćiół św. Piotra – pierwsza wzmian-ka o tym kościele z charakterystyczną wieżą pochodzi z roku ok. 1170. Aż do XV w. trwały prace wykończeniowe tego ostatecznie pięcionawowego, gotyckiego, ceglanego kościoła halowego. Po poważ-nych zniszczeniach w czasie II wojny światowej został on w pełni odnowiony dopiero w roku 1987, w którym miasto zostało wpisane na listę światowego dzie-dzictwa kultury UNESCO. Bezpośrednio po wojnie służył on jako lapidarium. Dzisiaj wykorzystywany jest jako miejsce imprez kulturalnych i religijnych, poza tym jest kościołem uniwersyteckim. Można też wejść na jego liczącą 108 m wysokości wieżę.

Kościół Mariacki

Lubeka | Niemcy

Informacja TurystycznaHolstentorplatz 1D-23552 Lübeck t +49 (0)451 8899700 f +49 (0)451 4091990

[email protected] www.luebeck-tourismus.de

v Średniowiecze i Hanza nadały sens rozwojowi Lubeki. Wiodąca rola „królowej Hanzy“, którą miasto od-grywało przez kilka stuleci od roku ok. 1200, widoczna jest jeszcze dzisiaj w sylwetce miasta. Samoświadomość, władza i bogac-two wolnych mieszczan i kupców, znalazły odzwierciedlenie w budow-lach ceglanego gotyku tego hanze-atyckiego miasta, które w roku 1987 zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Przy-kładem może być tu zabytkowy ry-nek ze słynnym ratuszem i kościo-łem Mariackim, który dla gotyku ce-glanego jest kościołem-matką. Dla opisu tej potężnej bazyliki można użyć samych superlatywów. Posiada ona najwyższe, ceglane sklepienie na świecie – o wysokości 38,5 m, które stało się wzorem dla dziesią-tek innych, ceglanych kościołów wo-kół Morza Bałtyckiego i które ma największy udział w sylwetce hanze-atyckiej Lubeki, którą tworzą prze-cież setki historycznych budowli.

31

Kirche St. Marien (Kościoł Mariacki)Schüsselbuden 13D-23552 Lübeck t +49 (0)451 397700f +49 (0)451 3977015

[email protected] www.st-marien-luebeck.com

Kościół Mariacki – kościół Mariacki z pewnością można określić mianem matki gotyku ceglanego. Jest on po dziś dzień wymieniany jako wspaniałe osiągnięcie architektury i związany jest ściśle z powstaniem tego hanzeatyckiego miasta. Jako następca romańskiego kościoła na rynku i bazyliki został on od roku 1251 gruntownie przebudowany na gotycką katedrę, a w końcu stał się gotycką bazy-liką o niesamowitych wymiarach i dwie-ma wieżami liczącymi po ok. 125 metrów wysokości. Oprócz najwyższego sklepie-nia ceglanego na świecie kościół ma też dwie niższe nawy boczne z 18 różnie urządzonymi kaplicami – miedzy innymi Paplicę Pamięci ze zniszczonymi dzwona-mi, Kaplicę Listową z kunsztownym skle-pieniem gwaiździstym i filarami z born-holmskiego granitu oraz Kaplicę Godzinkową ze wspaniałym, wykonanym w Antwerpii, późnogotyckim, złoconym rzeźbionym ołtarzem.

Reformacja, która dotarlą do Lubeki ok. roku 1531, zmieniła wnętrze kościoła. Najbardziej widocznym świadectwem tych zmian była nowa ambona z roku 1534, zdobiona kunsztowną płaskorzeźbą.Ponadto wybiałkowano ściany, a na fila-rach w nawach umieszczono bogato zdo-bione epitafia znamienitych obywateli Lubeki. W Niedzielę Palmową roku 1942 kościół Mariacki, podobnie jak św. Piotra, uciepial poważnie podczas nalotów alianckich. W czasie pożaru odpadła ze ścian większa część tynku, co odkryło pierwotne, średniowieczne polichromie. Po wojnie kościół zabezpieczono i odre-staurowano. Zegar astronomiczny z XVI w. został odtworzony, podobnie jak pła-skorzeźby Brabendera. Uzupełniono także witraże w Kaplicy Tańca Śmierci. Dzisiejsze witraże przypominają stary obraz „Lubecki taniec śmierci“.

Warto wiedzieć

Gotyk – przybliżyć niebo

Gotyk to epoka w kulturze i sztuce średniowiecza. Powstał on ok. 1150 r. w północnej Francji, skąd rozprze-strzenił się na całą Europę; na północ od Alp epoka ta trwała do ok. 1550 r. Najważniejsze budynki sakralne wznoszono wówczas w stylu gotyc-kim. Wokół Morza Bałtyckiego, gdzie kamień naturalny nie występował, gotyk ceglany stał się jego szczegól-ną formą. Bazowała ona na ponow-nym zastosowaniu wypalanych cegieł glinianych, stosowanych już w XII w. przez mnichów w Europie Północnej. Podczas gdy kościoły romańskie, ze

swoimi masywnymi ścianami i maleń-kimi oknami odpowiadały wyobraże-niu o dającej schronienie bożej twier-dzy, zasadniczą ideą gotyku było się-ganie nieba: harmonia, jasność, prze-sycenie światłem, wysokość. Udało się to dzięki gotyckiemu sklepieniu żebrowemu. Przy czym elementy nośne przeniesiono w duzej części na filary lub mury. Tym samym udało się odciążyć ściany, które można było wyposażyć w przeszklone okna. Ponadto konstrukcja ta pozwalała wznosić co raz to wyższe budowle: wiele najwyższych wież koscielnych na świecie pochodzi z epoki gotyku. Także spiczaste łuki, okrągłe filary i przypory są charakterystyczne dla tego stylu, podobnie jak rozbudowa-ny ambit. Typowym ornamentem budowlanym były maswerki, a więc geometryczne zdobienia okien, balu-strad i ścian przy użyciu kamiennych profili. Wznoszenie tych skompliko-wanych budowli możliwe było dzięki korzystnej koniunkturze w ówczesnych miastach. Ogromne kościoły były symbolem władzy i pobożności.

Kościół Mariacki

32 Mapa B2

Lüneburg | Niemcy

v 1000-letni Lüneburg fascynuje swoimi zabytkowymi budowlami i urokiem tętniącego życiem ośrodka akademickiego. Wąskie, wybrukowa-ne uliczki starego miasta zapraszają turystów do odkrywania uroków Lüne burga. Podziwiać można tutaj średniowieczny ratusz wraz z jego pięknymi, gotyckimi i renesansowy-mi wnętrzami i barokową fasadą. Port urzeka wyrastającymi znad wo-dy kamienicami, starym żurawiem i nastrojowymi knajpkami leżącymi bezpośrednio nad wodą.

v Kościół św. Michała w zachodniej części starego miasta, z daleka roz-poznawalny dzięki potężnej, cegla-nej wieży, pięcionawowy kościół św. Jana, ratusz, bazylika św. Mikołaja i niezliczone domy szczytowe należą do perełek gotyku ceglanego tego miasta.


Ratusz w Lüneburgu jest jednym z naj-znamienitszych budynków ratuszowych w Niemczech. Składa się z kilku komplek-sów, które powstawały od późnego śre-dniowiecza i po części zachowały swoje średniowieczne wyposażenie (stara kan-celaria czy izba burmistrza). Sala rady czy sala elekcyjna mają natomiast wspaniałe, renesansowe wyposażenie.

Kościół św. Jana zaliczany jest do naj-starszych baptysteriów Dolnej Saksonii. Ta gotycka budowla z końca XIII w. bogata jest w architektoniczne cieka-wostki, które połączone są z renesanso-wymi detalami dekoracji wnętrz. Do Reformacji kościół św. Jana był jedyną farą w Lüneburgu.

Kościół św. Mikołaja poświęcony był w 1409. Nawa środkowa bazyliki ma ponad 30 m wysokości i zwieńczona jest fascynującym, gwieździstym sklepie-niem. Obrazy na ołtarzu głównym i tabli-cowe, przedstawiające najstarsze widoki miasta, wykonał Hans Bornemann (poło-wa XV wieku).

Klasztor Benedyktynów z kościołem św. Michała leżał wraz z zamkiem książę-cym na wzgórzu Kalkberg. Po zniszczeniu zamku w roku 1371 kościół został prze-niesiony na swoje dzisiejsze miejsce i zachwyca odwiedzających przede wszyst-kim ogromną przestrzenią.

Stare miasto hanzeatyckie i solne

Informacja TurystycznaRathaus/Am Markt (Ratusz/Rynek) D-21335 Lüneburg t +49 (0)4131 2076620 lub 0800-2205005 (wolny)f +49 (0)4131 2076644

[email protected] www.lueneburg.info

Plac na piasku z kościołem św. Jana

33


Szeroka oferta zwiedzania tematycz-nego (Hanza, sól, kościoły gotyckie, ratusz) z przewodnikiem.

Fascynujące zwiedzanie miasta z prze-wodnikami w historycznych kostiumach.

Zwiedzanie miejsc kręcenia popular-nej telenoweli stacji ARD „Czerwone róże”.

Poczuj Lüneburg wszystkimi zmysła-mi: oglądaj, smakuj, wąchaj, słuchaj, dotknij tego hanzeatyckiego miasta o 1050-letniej tradycji podczas spaceru.


Przez setki lat Lüneburg zagłębiem browarnictwa, o czym można się przeko-nać zwiedzając najważniejsze Muzeum Browarnictwa w północnych Niemczech.

Nowe Muzeum Lüneburga prezentuje świadectwa historii kultury i przyrody miasta i regionu, prezentowane każdora-zowo z właściwej danej dziedzinie per-spektywy przyrodoznawczej, kulturowej i archeologicznej.

Wybudowana w stylu neogotyckim wieża ciśnień nęci wspaniałą panoramą dachów i szczytów miasta, którą można podziwiać z położonej na wysokości 56 metrów platformy widokowej. Tutaj odbywają się też spotkania z historią miasta dla dzieci, imprezy muzyczne, a nawet śluby.

Uliczki Starego Miasta

Wskazówki dla podróżujących Na rowerze

Niemcy

Neubrandenburg• trasa po Pojezierzu

Meklemburskim, trasa w dolinie rzeki Dołęży (Tollense)

Neukloster• trasa Westlicher Backstein-

Rundweg, trasa wzdłuż miast-rezy-dencji (Residenzstädte-Rundweg) i wokół jezior Meklemburgii (Mecklenburgischer Seen-Rundweg)

Parchim• trasa rowerowa po Pojezierzu

Meklemburskim, trasa wokół doliny rzeki Łady (Eldetal)

Prenzlau• trasa rowerowa Berlin–Uznam

Ribnitz-Damgarten• trasa Östlicher Backstein-Rundweg,

trasy: Recknitztal-Rundweg, Fischland-Darß-Zingst-Rundweg

• Wędrówki po lagunie i wspaniała siatka dróg w nadleśnictwie

Szlezwik• trasy: Wikinger-Friesen-Weg,

Ochsenweg, KirchTörn (od Winningmay), WikingerTörn (od Busdorf)

Schwerin• trasa Hamburg–Rugia, trasa

Westlicher Backstein-Rundweg, wokoł jezior Schwerinner Innensee i Schweriner Ausensee

Stendal• trasy: Elberadweg, Altmarkrundkurs

Stralsund• trasa rowerowa wzdłuż Wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa gotycka Ostlicher Backstein-Rundweg, trasa żurawia (Kranichtour) trasy: leśna--Walder- und Seen-Tour i nad zatoką Strelasund-Tour

Dalej na stronie 45

34 Mapa B/C2 + B/C3

Bardowick | Kościoły wokół Lüneburga

Informacja TurystycznaSchulstraße 12D-21357 Bardowick t +49 (0)4131 120127f +49 (0)4131 1201827 p.gebert@samtgemeinde- bardowick.dewww.bardowick.de

v Bardowick jest jedną z najstar-szych miejscowości Niemiec Pół-nocnych, był ważnym centrum han-dlu w średniowieczu i został znisz-czony przez Henryka Lwa. Dzisiaj o jego bogatej historii świadczy cha-rakterystyczna sieć ulic z potężną katedrą św. Piotra i Pawła. Kolejną atrakcją gotyku ceglanego jest Dwór św. Mikołaja. Ta przepiękna okolica świetnie nadaje się na ro-werowe wycieczki.

Na skraju hanzeatyckiego Lüneburga

Perełki poza granicami miasta


Pierwsze pisemne wzmianki dotyczące katedry św. Piotra i Pawła pochodzą z 1146 roku, a budowę dzisiejszego, trójna-wowego kościoła halowego rozpoczęto pod koniec XIV wieku. Wewnątrz godne uwagi są: chrzcielnica z 1367 roku, wspaniale zachowane gotyckie stalle z 1486/87 roku i ołtarz główny z XV wieku.

Leprozorium w Dworze św. Mikołaja zostało wspomniane na piśmie po raz pierwszy w roku 1251. W centrum otoczo-nego przez ogromne drzewa kompleksu leży kaplica św. Mikołaja. Zwartość zabu-dowy, bujna wegetacja i położenie nad rzeką oddają jeszcze dziś wiernie obraz średniowiecznego szpitala.

Trójnawowy kościół św. Piotra i Pawła w Betzendorf kryje w swoim wnętrzu znamienite, średniowieczne dzieło sztuki: przepiękny, rzeźbiony ołtarz z XV wieku z rzeźbionymi obrazami i ikonograficznymi wspaniałościami.

www.eurob.org


W miejscowości Adendorf znajduje się kaplica św. Jana. Ta ceglana budowla pochodzi z XIII wieku. W XVI wieku dobudowano do niej szachulcowy Dom Panny Młodej z drewnianą sygnaturką. Kolejne „przeboje”, które odwiedzający mogą podziwiać wewnątrz, to dębowa podstawa chrzcielnicy (około 1400), skrzydłowy ołtarz (ok. 1700) i mosiężny kandelabr z XVIII wieku.

v Hanzeatycki Lüneburg otoczony jest wieloma miejscowościami, w których podziwiać można różne gotyckie ceglane kościoły. Należą do nich: Adendorf, Barskamp, Betzendorf, Dahlenburg, Embsen, Lüdersburg, Neetze, Radegast, Raven, Schar nebeck i Thomasburg.

Dwor św. Mikołaja

Kaplica św. Jana w Adendorf

35

Glosariusz gotyku ceglanego

Apsyda: pomieszczenie na rzucie półko-la, zamknięte sklepieniem półkopuły, dostawione do głównego pomieszczenia świątyni i otwarte do jej wnętrza.

Arkady: ciąg kolumn lub filarów, połą-czonych łukami. Ślepa czyli pozorowana arkada jest elementem zdobniczym, cią-giem łuków na ścianie.

Bazylika: są cztery średniowieczne typy architektoniczne kościołów: kościół salo-wy, halowy, centralny i bazylika; w prze-ciwieństwie do hali bazylika jest pomieszczeniem wielonawowym, które-go nawa główna jest wyższa, niż nawy boczne. W bazylice mamy też główną ścianę z oknami, nazywaną również stre-fą okienną, strefą górnych okien albo strefą świetlną, która umożliwia odpo-wiednie doświetlenie pomieszczeń niskiego korpusu budowli. Ściany zostają tak podwyższone, by można było w nich umieścić okna powyżej styku z dachem (nawy boczne).

Bednarka: bednarka to poziomy element budowlany stosowany w celu horyzontal-nego oddzielenia, które często tworzy gzyms.

Blenda (łuk): łuk dekoracyjny, który nie jest zwieńczeniem otworu w murze, tylko jest umieszczony na zamkniętej ścianie (patrz też arkady).

Blenda (okno): udaje otwór okienny na elewacji, ale bez otworu w murze.

Cegła kształtówka: kamień naturalny lub sztuczny, w szczegolności też cegła, ktorej nadano specjalną formę i wyko-rzystywana jest w budowie do tworze-nia łuku albo jako profil gzymsu.

Chór: chór to w średniowiecznych kościołach określona, wydzielona część kościoła, służąca modlitwom wiernych i śpiewom chóru. Z kilkoma wyjątkami chór leży zawsze w części wschodniej kościoła, ponieważ zgodnie z ówczesny-mi wyobrażeniami miasto Jerozolima leżało na wschodzie. Jeśli chór jest w swoim przekroju poprzecznym węższy niż nawa, mówimy wówczas o chórze wciągniętym . Większość chórów w kościołach gotyckich kończy się poligo-nalnie(linią łamaną), często pięcioma bokami ośmiokąta (tzw. 5/8). Oprócz tego mamy też proste, gładkie zakoń-czenie chóru w kościołach halowych oraz chór półokrągły.

Cystersi: zakon założony pod koniec XI w. w miejscowoćci Citeaux (Burgundia), męski i żeński

Epitafium: upamiętnienie zmarłego, na ktorym jest przedstawiony jego wyczerpujący opis i/lub figuratywne przedstawienie. Epitafia mogą być umieszczane zarówno na ścianach zewnętrznych kościoła, jak też w jego wnętrzu, na ścianie lub filarze.

Formy łukow: najwięcej architekto-nicznych form łuków powstało na bazie koła. W kościołach Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego najczęściej występują łuki koliste i ostre. Podwyższony łuk ostry, którego punkt środkowy krzywizny leży poza punkta-mi przyczołków, nazywa się także łukiem lancetowym.

Fryz: poziomy, gładki albo zdobiony pas na powierzchni ściany, który służy wydzielaniu lub ograniczaniu powierzchni.

Fryz ząbkowy (tzw. wiązanie nie-mieckie): typ fryzu charakterystyczny dla niemieckich budowli z cegły, składający się z jednej warstwy cegieł położonych rogiem („przekręconych“), przy czym ich przedni brzeg leży w płaszczyźnie muru.

Bazylika Mariacka w Stralsundzie

36

Glosariusz gotyku ceglanego

Jarzmo: jednostka pól sklepienia nawy kościelnej pomiędzy podporami; w opisie rzutu poziomego koscioła jarzma liczy się w kierunku osi podłużnej.

Kapitel: część głowicy podpory, nazwa pochodzi od łacinskiego capitulum albo capitellum czyli główki. Kapitel jest swe-go rodzaju pośrednikiem pomiędzy pod-porą, a ciężarem, jaki ona dźwiga.

Klasztor: architektoniczna forma klaszto-ru (łac. claustrum to zamknięcie) została rozwinięta w XII i XIII w. przez cyster-sów. Z kościołem przyklasztornym łączy się od północy lub południa część klasz-toru, do której nie mogą wchodzić osoby spoza niego (klauzura). Składa się ona z budynków leżących na rzucie kwadratu albo wokół krużganków.

Chór w Doberaner Münster

nia i oddziela od siebie jego poszczegól-ne pola. Pas sklepieniowy oddziela nawę środkową od bocznej, w gotyku jest naj-cześciej identyczny z łukiem w arkadach. Łuk tarczowy jest grubym wałkiem, który leży płasko na murze.

Maswerk: pochodzi od wyrażenia „gemessenes Werk“ i jest ornamentem, który pojawił się po raz pierwszy ok. 1215/20 w oknach katedry w Reims. W okresie gotyku osiągnął bardzo fanta-zyjne niekiedy kształty i podbił wszyst-kie gatunki sztuki. Historii maswerku nie sposób oddzielić od historii okien. Najprościej można opisać to tak: podczas gdy w kościołach romańskich z koniecz-ności okna jako źródła światła wycinane były w murach, w czasach późnoromań-skich okna grupowano, a w gotyku powierzchnia muru dzielona była w koń-cu ogromnymi, witrażowymi oknami z maswerkami.

Nawa główna: główna część kościoła pomiędzy fasadą zachodnią a nawą poprzeczną lub chórem.

Ołtarz: ołtarze średniowiecznych kościo-łów składały się z kilku części: nad mensą ołtarzową znajdowała się nastawa (reta-bulum), która często spoczywała na pre-delli. W gotyku nastawa ołtarzowa skła-dała się z malowanych tablic, otoczonych ramą architektoniczną. Rozpowszechnioną formą był ołtarz skrzydłowy, ze składanymi skrzydłami.Nieruchoma, najczęściej drewniana część ołtarza, nazywana była relikwiarzem. Skrzydła i relikwiarz mogą być zdobione malunkami lub rzeźbami, na zewnętrznej stronie skrzydeł najczęściej spotykamy tylko malowidła.

Pinakiel (fiala): smukła, spiczasta pira-midka, czesto służąca jako zwieńczenie filarów przypory.

Sklepienie kościoła Mariackiego w Stendal

Konsola: wystający element nośny, na którym spoczywają łuk albo gzyms, rzeź-by, belki, balkony, wykusze albo służki.

Kościoł halowy: w wielonawowym kosciele halowym nawy boczne mają taką samą albo prawie taką samą wyso-kość, co nawa główna. Oświetlenie nawy głównej odbywa się przez nawy boczne.

Kościoł salowy: najprostsza i najstarsza forma pomieszczenia, charakterystyczna dla wczesnych kościołów farnych i kaplic, które miały apsydę albo chór prostokątny

Lizena: lekko wystający pasek ściany, w odróżnieniu od służki lizena nie ma ani podstawy, ani kapitelu.

Łuk: w kościołach gotyckich spojrzenie pionowo kierowane jest w górę, na skle-pienie. Poszczególne pola sklepienia oddzielone są od siebie łukami, które nazywane są w różny sposób. Wyróżniamy: gurt, pas sklepieniowy i łuk tarczowy. Gurt biegnie w stronę sklepie-

37

Przypora: system łączenia składający sie z łuków i filarów. Poprzez łuki przypory, które leżą wolno ponad sklepieniem naw bocznych, przenoszone są na filary obcią-żenia. One z kolei przenoszą je na funda-menty.

Refektarz: jadalnia w klasztorze

Rzut poziomy: rzut poziomy jest rysunkowym sposobem przedstawienia architektury. Jest przekrojem poziomym przez cały budynek na wysokości ok. 1 m. Wyjątek stanowią tutaj rzuty kościo-łów, gdzie rzut poziomy może leżeć lub też musi leżeć trochę wyżej, ponieważ trzeba jeszcze zaznaczyć na rysunku okna i sklepienie.

Sklepienie: sklepienie wieńczy pomiesz-czenie jako samonośna powierzchnia muru. Poszczególne pola sklepienia oddzielane są od siebie poprzez łuki W gotyku charakterystyczne jest sklepie-nie krzyżowo-żebrowe, w którym żebra wydzielają poszczególne kapy. Sklepienie żebrowe stało się jedną z cech zasadni-czych architektury gotyckiej od połowy XII w. Żebra nie mają tutaj funkcji pod-pór, jedynie estetyczną. Pierwsze sklepie-nie żebrowe powstało w katedrze w Speyer około roku 1140.

Sklepienie żebrowo-krzyżowe: sklepie-nie, w którym poszczególne kapy oddzie-lone są przeż żebra

Skrzyżowanie naw: miejsce we wnętrzu, w którym przecinają się nawa główna i poprzeczna

Służka: jeden z występujących w stylu gotyckim elementów oddzielajacych, który wygląda najczęściej jak wąska, przypominająca pręt kolumna, która została dostawiona do powierzchni ścia-ny albo filara. Służki mogą mieć podsta-wę i kapitel, mogą występować pojedyn-

czo i przechodzić w żebra sklepienia, ale także w wiązkach wokół filaru. Ich prze-kroje poprzeczne mogą być bardzo różne: jeśli połączono ze sobą służki grube i chude, to mówimy wówczas o służkach starych (grubych) i młodych (chudych). Stare służki występują na gurcie i łuku tarczowym, młode slużki na drobniej-szych profilach, jak na przykład ukośne żebra sklepienia. Służki nie muszą sięgać aż do podłogi, mogą kończyć się na dowolnej wysokości ściany. W szczytowej fazie gotyku młode służki zaczynały się dopiero powyżej wezgłowia.

Strefa górnych okien: podwyższona część muru w ścianie nawy środkowej bazyliki, z oknami

Szczyt: szczyt jest formą zakończenia dachu siodłowego, ale też zwieńczeniem okna. Szczyty mogą być trójkątne, mieć kształt łuku złożonego z segmentów albo schodkowe (schodzą schodkami w kierun-ku środka). Taki rodzaj szczytu, który nazywa się właśnie schodkowym, jest charakterystyczny dla gotyku ceglanego.

Wezgłowie: strefa przy podporze, w której zaczyna się krzywizna łuku lub sklepienia. W stylu romańskim wezgłowie często zamyka kapitel do góry, w gotyku kapitel i wezgłowie stapiają się w wyglą-dzie w jedną formę.

Rzut katedry w Schwerinie

38 Mapa A2, B2 + B3

Klasztor Wienhausen

Lüneburskie Klasztory

v O niegdyś niezwykle bogatym klasztornym krajobrazie Księstwa Lüneburg świadczy dzisiaj jeszcze sześć żeńskich klasztorów. Najstar-szy z nich to Walsrode (sprzed 986 roku), później powstało Ebstorf (ok. 1160), Lüne (1172), Wienhausen (około 1230), Medingen (1241) i Isenhagen (1243). Ebstorf, Lüne, a później też Walsrode zorganizowane były zgodnie z regułą benedyktyń-ską. Medingen, Wienhausen i Isenha-gen należały do zakonu cystersów. Klasztory Lüneburga zachowały się nie tylko jako zwarte kompleksy bu-dynków, ale również dzięki kontynu-acji ich pierwotnego przeznaczenia – przetrwały one jako klasztory ewangelickie. Obok architektury ważne są również ogromne zasoby średniowiecznych i nowożytnych elementów wystroju wnętrz. Arrasy w Wienhausen i Lüne, nabożna histo-ria w cyklu witraży w Ebstorf, hafty w Lüne, Isenhagen i Wienhausen, pochodząca z ok. 1500 roku figura Chrystusa w Wienhausen i wykonany w roku 1494 pastorał w Medingen to tylko nieliczne przykłady.

Żywa historia

Kloster Walsrode (Klasztor Walsrode)Kirchplatz 2 D-29664 Walsrode t +49 (0)5161 4858380f +49 (0)5161 [email protected]


Klasztor Ebstorf sprawia niesamowite wrażenie swoim pięknem i zwartą struk-turą średniowiecznego zespołu klasztor-nego. Do najważniejszych dzieł sztuki należy Madonna na chórze mniszek i kopia mapy świata z Ebstorf, która przed-stawia chrześcijańsko-europejską wizję średniowiecznego uniwersum. www.kloster-ebstorf.de

Księżna Agnieszka von Landsberg, synowa Henryka Lwa, ufundowała klasz-tor w Isenhagen w 1243 r. Na miejscu dzisiejszej zabudowy wznoszono od 1345 r. klasztor sióstr cysterek. Na początku XVIII w. zburzono skrzydła południowe i zachodnie, odbudowano je w technologii szachulcowej w stylu barokowym. www.kloster-isenhagen.de

Tylko kilka minut spaceru od centrum Lüneburga leży dawny klasztor bene-dyktynek Lüne. Jego dzisiejsza bryła została mu nadana po pożarze w roku 1372. www.kloster-luene.de

Klasztor w Medingen został założony w roku 1241, a swoją dzisiejszą lokaliza-cję w Bad Bevensen otrzymał w 1336 roku. Jedynym, zachowanym budynkiem gotyckim jest browar z XV wieku. Pozostałe budowle odbudowano po poża-rze w latach 1781-1788 w stylu klasycy-stycznym.www.kloster-medingen.de

39

Lüneburskie Klasztory

Oferta turystyczna/ Zwiedzanie Wszystkie klasztory można zwiedzić tyl-ko w ramach jednej wycieczki z przewod-nikiem. Ponadto:

Klasztor Ebstorf – koncerty i wysta-wy od kwietnia do listopada

Klasztor Isenhagen– możliwość zwiedzania po przyłączeniu się do opro-wadzanej grupy

Klasztor Lüne – muzeum i kawiarnia w klasztorze

Klasztor Medingen – muzyczne lato od maja do październikar

Klasztor Walsrode – koncerty, wysta-wy, imprezy

Klasztor Wienhausen – wystawa arra-sów, wystawa klasztorna, koncerty

W mieście Walsrode, otoczonym przez stary mur, znajduje się klasztor Walsrode. Klasztorny zespół parkowy zaprasza do zatrzymania się w nim na chwilę. Imponujące i niezwykłe są tu: tzw. Długi Dom, główny budynek miesz-kalny i witraże kaplicy, pochodzące z koń-ca XV wieku. www.kloster-walsrode.de

Klasztor Wienhausen został załowżo-ny około roku 1230. Najstarszy, zachowa-ny budynek klasztorny to wybudowana około 1290 roku niewielka kaplica Wszystkich Świętych. Około 1310 r. powstało skrzydło zachodnie, a dwadzie-ścia lat później dobudowano chór dla mniszek, którego dach nadaje klasztoro-wi charakterystyczną sylwetkę. www.kloster-wienhausen.de

Klasztor Lüne

Warto wiedzieć

Klasztory i gotyk ceglany

Dzieląc dziedzictwo kulturowe goty-ku ceglanego na budowle świeckie i sakralne zobaczymy, że ta ostatnia grupa jest liczniejsza. Na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego wyróżniają

się liczne kościoły o różnym typie budowli, różnym wyposażeniu i wielkości. Znaczenie klasztorów dla powstania tego stylu architektonicz-nego i szybkiego rozwoju gospodar-czego regionów było bardzo duże. Zwłaszcza cystersi odgrywają ważną rolę na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Przybyli oni do regionu, by objąć mieszkańców miast ducho-wą opieką lub też zakładali swe sie-dziby w nowych miejscach, gdzie prowadzili najpierw chrystianizację pogańskiej ludności. Dodatkowo cystersi mieli swój wkład w rozwój rzemiosła, ogrodnictwa czy hodowli ryb. Istotne jest też to, że przyczynili się oni do rozpowszechnienia pocho-dzącego z Francji stylu architekto-nicznego, jakim jest gotyk, a przede wszystkim przywieźli ze sobą antycz-ną technikę wypalania cegieł. W więk-szości miast leżących na szlaku znaj-dą Państwo dawne klasztory, które stanowią dzieła sztuki gotyku cegla-nego. Nie tylko cystersi, ale także benedyktyni, franciszkanie, klaryski, dominikanie i na pewno nie tylko zakony męskie, ale również żenskie, były w tamtym okresie bardzo aktywne. Dopiero reformacja sprawiła, że rola klasztorów uległa zasadniczej zmianie.

Dawny klasztor cystersów Isenhagen, dzisiaj konwent

ewangelicko-luterański

| Niemcy

40 Mapa H3 + C5


Poświęcony w roku 1298, bardzo znisz-czony podczas wojny kościół Mariacki, należy do najznamienitszych dzieł goty-ku ceglanego w północnych Niemczech. Dzisiaj, ze względu na wspaniałą akusty-kę, kościół jest jedną z najważniejszych sal koncertowych w Niemczech. Kolejne atrakcje turyści znajdą w wieży kościel-nej: stała wystawa „Drogi do gotyku ceglanego –w Neubrandenburgu do obro-ny i ozdoby” oraz ośmiominutowy pokaz multimedialny, w czasie którego historia miasta jest pokazywana w prezentacji 360°.

Mury miejskie są częścią średnio-wiecznego systemu obronnego, otaczają one miasto podwójnym łańcuchem. Słynne bramy miejskie: Friedländer Tor, Stargarder Tor, Treptower Tor i Neues Tor są również częścią tego imponujące-go systemu warownego.

Bezpośrednio po założeniu miasta w roku 1248 osiadł w nim zakon franciszka-nów. Klasztor z kościołem św. Jana jest dzisiaj częścią bogatych, średniowiecz-nych zasobów architektury w centrum Neubrandenburga. Klasztor przeszedł w ostatnich latach gruntowny remont, został przebudowany i rozbudowany. Od września 2013 w jego murach prezento-wane są wystawy Muzeum Regionalnego.

Informacja TurystycznaMarktplatz 1 (Rynek)D-17033 Neubrandenburgt +49 (0)395 19433f +49 (0)395 5667661

[email protected]/pl

v Nad jeziorem Tollenssee, pośród sielskich krajobrazów, leży miasto Neubrandenburg. To trzecie co do wielkości miasto Meklemburgii-Po-morza Przedniego jest gospodar-czym i kulturalnym centrum Poje-zierza Meklemburskiego.

v O uroku miasta decyduje jego śródmieście, ze średniowiecznymi murami obronnymi, wspaniałymi budynkami mieszkalnymi wtopiony-mi w mury miejskie i gotyckimi bra-mami miejskimi. Ulubionymi celami wycieczek turystycznych są budowle gotyku ceglanego, takie jak kościół Franciszkanów, bramy z murami, ale także leżący w pobliżu średniowiecz-ny zamek Burg Stargard, który dał nazwę miastu. Prawie w całości za-chowane umocnienia obronne oraz kościół Mariacki są dowodem kunsz-tu gotyckich budowniczych i czynią wizytę w mieście niezapomnianą.

Miasto czterech bram nad jeziorem TollenseseeKościół Mariacki

Neubrandenburg | Niemcy

41


Zwiedzanie z przewodnikiem od czerwca do sierpnia, w środy i soboty o godzinie 11.00. Miejsce zbiórki: biuro informacji turystycznej.

Historyczne zwiedzanie z przewodni-kiem w każdą trzecią sobotę miesiąca o godz. 16.15

Tematyczne zwiedzanie z rycerzem Herbordem von Raven (założycielem mia-sta), baronową von Kimsky, strażniczką nocną Anną, stateczkiem turystycznym Mudder Schulten itd.

Odkrywanie śladów średniowiecza dla dzieci

Oprowadzanie po kościele w Neubrandenburgu

Informacje na temat wszystkich tras z przewodnikiem w Informacji Turystycznej.


Muzeum Regionalne Neubranden-burga należy do najstarszych muzeów mieszczaństwa w Meklemburgii–Pomorzu Przednim. Znajduje się ono w dwóch miejscach, w bramie Treptower Tor i w klasztorze franciszkańskim. Tam czekają na zwiedzających wystawy poświęcone historii Neubrandenburga i jego okolicy.

Zbiory Sztuki w Neubrandenburgu to jedno z czterech muzeów sztuki w Meklemburgii–Pomorzu Przednim. Od 2003 roku mieszczą się one we wspania-łym, szachulcowym budynku z XVIII wieku z nowoczesną dobudówką.

Budynek teatru (niem. Schauspiel-haus) zyskał swoją dzisiejszą bryłę w latach 1793/94 i służy jako scena zarów-no dla teatru, jak i teatru muzycznego. Mieści się w jednym z najstarszych budynków w centrum miasta i uznawany jest wraz ze swoją zabytkowa sceną za najstarszy, zachowany budynek teatralny Meklemburgii.

Kavaliershaus Suitehotel am Finckener See

Hofstraße 12, D-17209 Finckent +49 (0)39922 82700

www.kavaliershaus-finckenersee.de

Partner


Odkryj gotyk ceglany na rowerze Trasa rowerowa po Pojezierzu Meklemburskim

Ta trasa rowerowa łączy wiele miast na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego: Solne Miasto Hanzeatyckie Lüneburg, Parchim, Neubrandenburg jak też hanzeatyckie Anklam i nadmor-skie miasto książęce Wolgast. Wzdłuż liczącego 640 km odcinka znajdziemy także wiele innych klejnotów architek-tury gotyku ceglanego. Droga prowadzi przez rezerwat biosfe-ry Niedersächsische Elbtalaue i od Bleckede biegnie równolegle do trasy rowerowej Elberadweg. Od twierdzy Dömitz wiedzie w głąb Meklemburgii. Potem trasa wiedzie pośród łąk i sta-wów do Parchim, a stąd dalej do Plau am See i prowadzi następnie przez park narodowy Müritz. Tutaj krzyżuje się on z trasą rowerową Berlin–Kopen-haga i biegnie dalej wzdłuż jeziora Tollensesee do Neubranden burga. Rowerzyści jadą dalej przez pagórko-wate krajobrazy moreny i docierają w miejscowości Ueckermünde do Zalewu Szczecińskiego. Kolejne miasto to Anklam nad Pianą, następna jest słoneczna wyspa Uznam. Trasa wie-dzie przez nią i kończy swój bieg na stałym lądzie w Wolgast.

Broszurę o trasach rowe-rowych (tylko po niemiec-ku) mogą Państwo zamó-wić bezpłatnie poprzez info@eurob.

Patrz też strony 23/63.

KontaktTouristinformation WolgastRathausplatz 10 D-17438 Wolgast t +49 (0)3836 600118 f +49 (0)3836 [email protected] www.wolgast.de

KontaktAnklam-Information Markt 3 D-17389 Anklam t +49 (0)3971 835154f +49 (0)3971 [email protected]

KontaktTouristinfo NeubrandenburgStargarder Straße 17 D-17033 Neubrandenburg t +49 (0)395 19433 f +49 (0)395 [email protected] www.neubrandenburg- touristinfo.de

Tourist-Information Burg StargardAm Markt 3 D-17094 Burg Stargard t +49 (0)39603 20895 f +49 (0)39603 [email protected] www.burg-stargard.de

KontaktStadtinformation ParchimBlutstrasse 5 D-19370 Parchimt +49 (0)3871 71550 f +49 (0)3871 [email protected] www.parchim.de

KontaktTourist-Information Lüneburg Marketing GmbHRathaus/Am Markt D-21335 Lüneburgt +49 (0)4131 2076620 f +49 (0)4131 [email protected] www.lueneburg.de

Tourismus-Information der Samtgemeinde BardowickSchulstraße 12 D-21357 Bardowickt +49 (0)4131 120127 f +49 (0)4131 1201827p.gebert@samtgemeinde- bardowick.de, www.bardowick.de

KontaktEuropäische Route der Backsteingotik e.V.Littenstraße 10, D-10179 Berlin t +49 (0)30 206132555 f +49 (0)30 [email protected] www.eurob.org http://bricks.eurob.org

Mehr über Radfernwege finden Sie auch unter www.adfc.de.

105 mm105 mm

105 mm105 mm

105 mm107 mm

107 mm

Europäische Route der Backsteingotik – per Rad von Dänemark ins Baltikumv Jahrhunderte prägte die Hanse das Leben entlang der Ostsee-küsten bis weit hinein ins Binnenland. Hier blühte im Mittelalter die Wirtschaft, hier entstand Bürgerbewusstsein. Von Macht und Reich-tum zeugen bis heute backsteingotische Kirchen, Klöster, Rathäuser, Burgen, Tore und Mauern – jedes Bauwerk ein Meisterwerk. Die Europäische Route der Backsteingotik verbindet dieses Kulturerbe – 34 Städte und Regionen in Dänemark, Deutschland und Polen sowie mehrere Partner im Baltikum sind Ihre Gastgeber.

v Die Europäische Route der Backsteingotik ist hervorragend für kür-zere oder längere Fahrradtouren geeignet. Fast jede Stadt ist durch Radfernwege erreichbar und über Ländergrenzen hinaus verbunden. Diese entspannte Art des Reisens eröffnet neue Perspek ti ven, und das reiche Natur- und Kulturerbe lässt sich in einem außergewöhn-lichen Zusammenspiel genießen.

v Besonders an der Ostseeküste verlaufen attraktive Radfernwege, von denen bereits viele die europäischen EuroVelo-Routen* EV 10 und 13 bilden. Aus dem südlichen Europa kommend passieren zu -dem EV 3, 7 und 9 viele Orte mit backsteingotischen Bauten. Diese werden ergänzt durch zahlreiche weitere überregionale Rad wege. Einer davon ist der Mecklenburgische Seen-Radweg – unsere Teil-etappe 2 – der allein in 27 Orten von Bauten der Backsteingotik gesäumt wird. Gleichzeitig schließt dieser Radweg an eine Vielzahl backsteingotischer Highlights entlang oder in der Nähe folgender internationaler Routen an: Radweg Berlin-Kopenhagen / EV 7 (z. B. Güstrow, Bad Doberan, Ribnitz-Damgarten, Næstved, Ringsted, Sorø, Roskilde), Ostseeküsten-Route / EV 10 nach Polen (z. B. Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Słupsk, Sławno, Gdańsk), Ostsee-küsten-Route / EV 10 Richtung Westen (z. B. Greifswald, Stralsund, Rügen, Ribnitz-Damgarten, Bad Doberan, Wismar, Schleswig, Haders lev, Nakskov) und Stettiner Haff-Rundweg (Szczecin).

Außenform Seite 1: Titel/WickelfalzAußenform Seite 14: Rückseite/Wickelf.

Außenform: Seite 9/Zickzack Außenform: Seite 10/Zickzack Außenform: Seite 11/Zickzack Außenform: Seite 12/Zickzack Außenform: Seite 13

Backsteingotik zwischen Elbe und Stettiner Haff

Lüneburg

www.eurob.org

Neubrandenburg

StadtporträtsHansestadt Lüneburg und Bardowick

v Vor mehr als tausend Jahren wurden Lüneburg und die Saline erstmals genannt. Auf dem Kalkberg mit dem Benediktinerkloster St. Michae lis residierten die sächsischen Herzöge. Am Fuße des Berges lag die Sied-lung Lüneburg und eine wei-tere Siedlung mit der Kirche St. Jo han nis an der Ilmenau. Im 13. Jahrhundert ent-wickel ten sich diese Keim-zellen zur Stadt Lüneburg, deren Stadt rechte 1247 bestätigt wurden. Durch die enorme Produktion von Salz und dessen Vertrieb via Lübeck in den gesamten Ostseeraum erlang-te die Stadt bis in das 16. Jahr hundert hinein einen unvorstellbaren Reichtum.

v Die Architektur des Mittelalters und besonders der Renaissance spiegelt diese Epoche wider. Das weitläufige Rathaus mit seiner opulenten Innenausstattung ist ein einzigartiges Bauwerk. Drei Back steinkirchen bestimmen das Stadtbild, die fünfschiffige Hallen-kirche St. Johannis, die dreischiffige ehemalige Klosterkirche St. Michaelis und die Backsteinbasilika St. Nicolai. Im ehemaligen Franziskaner kloster befindet sich seit 400 Jahren die Ratsbücherei. Das geschlos sene Stadtensemble weist über tausend unter Denk mal-schutz stehende Bauten auf.

v Vor den Toren der Stadt liegen das Kloster Lüne, heute ein Damen stift, sowie in Bardowick der mächtige Dom St. Peter und Paul und der Nikolaihof, ein ehemaliges Leprosarium.

Parchim

v Die alte Stadt Parchim wurde bereits 1170 urkund-lich erwähnt. Ge legen an der Handelsstraße zwischen Ostsee (Wismar) und mär-kischem Binnenland (Perle-berg, Berlin, Stendal), entwickelte sich Par chim im Mittelalter zu einer der bedeutendsten Städte Mecklen burgs.

v Die zweiteilige Stadtan -lage mit Alt- und Neustadt zeugt davon ebenso wie die Reste der Stadtmauer mit Wall und Graben, das go ti sche Rathaus oder die bedeutenden Kirchen mit ihren hohen Türmen.

v Die St. Georgenkirche verbirgt im Turmbereich noch die Reste einer spätromanisch-frühgotischen Basilika, nach deren Brand -zerstörung um 1289 eine hochgotische Hallenkirche errichtet wurde. Um 1400 wurde daran ein Kapellen kranz nach Vorbild des Schweriner Doms angefügt, besonders be merkenswert sind auch die beiden querhaus artigen Kapellen mit ihren märkisch beein-flussten Pfeilergiebeln.

v In der Neustadt befindet sich die St. Marienkirche, deren früh go tischer Chor zu Beginn des 20. Jahrhunderts originalge- treu erneuert wurde. Das Hallenlanghaus entstand zu Beginn des 14. Jahrhunderts, der Turm wurde ab dieser Zeit in mehreren Bauphasen errichtet. Besonders bemerkenswert ist auch die Viel zahl von Fachwerkhäusern des 16. und 17. Jahrhunderts, von denen in Norddeutschland nur noch wenige erhalten sind.

Neubrandenburg und Burg Stargard v Am Tollensesee, inmitten einer wundervollen Landschaft, liegt Neu brandenburg. Die drittgrößte Stadt Mecklenburg-Vorpom merns ist wirtschaft liches und kul turel-les Zentrum der Region Mecklen-bur gische Seenplatte. Der histo-rische Grund riss der Innenstadt mit der mittelalter lichen Wehr an-lage, Wiek häusern und prächtig verzierten gotischen Stadttoren machen den Reiz der Stadt aus. Auch die nahe gelegene Burg Stargard – die nördlichste erhal-tene Höhen burg Deutschlands – in der gleich namigen Stadt ist immer eine Reise wert.

v Die im Jahr 1298 eingeweihte, im Krieg schwer zerstörte Marien-kirche (Konzertkirche) zählt zu den bedeutendsten Werken nord-deutscher Backsteingotik. Heute gilt die Kirche aufgrund ihrer Akustik nach moderner Neugestaltung als einer der eindrucksvolls-ten Konzert säle Deutschlands.

v Die Stadtmauer ist Teil der fast vollständig erhaltenen mittelalter-lichen Wehranlage und umschließt kreisförmig die Innenstadt. Sie ist besonders für ihre beeindruckenden Stadttore – das Friedländer, das Stargarder, das Treptower und das Neue Tor – bekannt. v Unmittelbar nach der Stadtgründung 1248 ließ sich der Franzis-kanerorden in Neubrandenburg nieder. Das Franziskanerkloster mit der Johanniskirche ist nach wie vor Teil des bestens erhaltenen mittel alterlichen Architekturbestands der Stadt.

Hansestadt Anklam

v Eingebettet in eine viel-fältige Naturlandschaft liegt am Ufer der Peene die Hanse-stadt Anklam, die Geburts-stadt Otto Lilienthals. 1243 das erste Mal urkundlich erwähnt, erhielt sie 1264 das Stadt recht und trat 1283 dem Städtebund der Hanse bei. Nicht nur die Nähe zur Peene, dem Amazonas des Nordens, und zu den Ost see stränden machen Anklam zu einem attraktiven Reiseziel, sondern auch das von der Back stein-gotik geprägte Stadtbild.

v Die Kirche St. Marien, 1296 erstmals urkundlich erwähnt, gehört zu den schönsten gotischen Backsteinkirchen in Mecklenburg- Vor pom mern. Zum Ende des 15. Jahrhunderts begann ihre Erweite-rung, und in dieser Gestalt ist die Kirche bis heute erhalten.v Die Nikolaikirche wurde 1280 zu Ehren des heiligen Nikolaus, Schutz patron der Seefahrer, Fischer und Handelsleute, errichtet und in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts fertig gestellt. Seit jeher galt das Bauwerk als Wahrzeichen der Stadt. In den letzten Tagen des Krieges wurde es schwer beschädigt, jedoch kommt der Wiederaufbau seit 1994 allmählich voran. Heute ist die Kirche ein beliebter Aus tragungsort für Ausstellungen und Konzerte.v Das wichtigste erhaltene Zeugnis der mittelalterlichen Befesti-gungs anlage ist das imposante backsteingotische Steintor. Der aus dem 13. Jahrhundert stammende 32 Meter hohe Bau beherbergt heute das Regionalmuseum.

Herzogstadt Wolgast

v Die Stadt Wolgast am Peene-strom wird häufig als »Tor zur Insel Usedom« bezeichnet. Die Peenebrücke, Wahrzeichen und technisches Denkmal, verbindet die Stadt mit der Insel. Die 750 Jahre alte Her-zogstadt der Linie Pom mern-Wolgast bietet reizvolle Gassen, Winkel und Innen höfe, historische Fassa den und Gebäude – wie das alte Rat-haus sowie die back stein go-tische Kirche St. Petri und die Kapelle St. Gertrud.

v Die Kirche St. Petri, eine dreischiffige Basilika aus dem 14. Jahr hundert, erfuhr im Laufe der Jahrhunderte viele Veränderungen, wurde aber immer wieder nach gotischem Vorbild aufgebaut. Das sakrale Gebäude war gleich-zeitig Hofkirche und Grablege der Pommerschen Herzöge der Linie Pom mern-Wolgast. Für die 2002 bis 2007 erfolgte Restaurierung der Sarkophage wurde der Kirche der EU-Kultur erbepreis (Europa Nostra Award) 2010 verliehen.

v Die Kapelle St. Gertrud wurde im 15. Jahrhundert als ein spätgo-tischer Zentralbau errichtet und gilt als Nachbau des Heiligen Grabes in Jerusalem. Sie ist eine von ursprünglich 31 St.-Gertrud-Kapellen in Pommern, von denen heute nur noch wenige vorhanden sind und eine – manche sagen die schönste – eben in Wolgast steht.v Zu weiteren Höhepunkten der Stadt gehören das Museum »Kaffee mühle«, das Geburtshaus von Philipp Otto Runge und die charman ten Bürgerhäuser aus dem 18. und 19. Jahrhundert.

Etappe 2: Mecklenburgischer Seen-Radweg

Per Rad von Dänemark ins BaltikumMarienkirche/Konzertkirche

St. Michaelis

St. Marienkirche

Nikolaikirche

Kirche St. Petri

DänemarkDeutschlandPolen

* Noch nicht alle EuroVelo-Routen sind komplett ausgeschildert und durchgängig gut befahrbar. Für den genauen Stand und Verlauf der Routen bitte EuroVelo, the Euro pean cycle route network, www.EuroVelo.org, kontaktieren.

EuRoB_AgoraRADfl_14s_perRad_Denm_Baltikum_903.indd 1

15.10.12 16:17

42 Mapa H3 + C5

Informacja TurystycznaAm Markt 3 (Rynek) D-17094 Burg Stargard t +49 (0)39603 25355f +49 (0)39603 28177

[email protected]

Najbardziej wysunięty na północ zamek w Niemczech

Burg Stargard koło Neubrandenburga

v Tylko kilka kilometrów od wspa-niałych bram miejskich Neubran-denburga leży klejnot średniowie-cza, którego restauracja trwała przez wiele lat: zamek Burg Star-gard, któremu miasto zawdzięcza swą nazwę. Jest to najbardziej na północ wysunięty zachowany zamek w Niemczech i jednocześnie najstar-sza świecka budowla w Meklembur-gii–Pomorzu Przednim. Pojezierze Meklemburskie i park narodowy Müritz należą do najciekawszych atrakcji przyrodniczych tej okolicy.

Burg Stargard


Burg Stargard był kiedyś politycznym i strategicznym centrum wschodniej Meklemburgii. Po raz pierwszy wzmianka o mieście pojawiła się w dokumencie pochodzącym z 1170 roku. Margrabiowie brandenburscy kazali zbudować zamek na miejscu słowiańskiego grodziska obronne-go. Kompleks zamkowy składa się z 13 budowli, wzniesionych w stylu gotyku ceglanego. Cały zespół otacza potężna fosa. Wznosząca się na 38 metrów wieża obronna (Bergfried) stała się symbolem miasta. Obok zamku warte zobaczenia są także kościół św. Jana i dawny szpital św. Ducha.

Miasto Burg Stargard

na górze: Burg Stargard na prawo: Brama Burg Stargard

43

Regionalmuseum Neubrandenburg(Muzeum Regionalne Neubrandenburga)Stargarder Straße 2D-17033 Neubrandenburgt +49 (0)395 [email protected] www.neubrandenburg.de Godziny otwarcia: Od wtorku do niedzieli od 10.00 do 17.00

W byłym klasztorze franciszka-nów można od 2013 oglądać wystawę Muzeum Regionalnego poświęconą historii miasta.

Pokazuje ona ważne wydarzenia z nim związane. Wszystkie informacje, zarówno na terminalach, jak też w audioguidach, są dostępne w języku polskim. Wystawa (trzeba na nią przeznaczyć 1,5 godz.) wyjaśnia przełomy w historii miasta, opowia-da o wojnie 30-letniej i zakończeniu II wojny światowej. „Duch obywa-telski i duma mieszkańców“ nigdy nie zaginęły, tak więc żywy rozwój miasta mógł zostać zaprezentowany na przykładzie historycznych obiektów. A dzisiaj Neubranden burg pozostał miastem sportu i kultury, co również wiąże sie z jego historią.

M U Z E U M R E G I O N A L N E

44 Mapa J1 + C4


Kościół przyklasztorny pod wezwa-niem Najświętszej Marii Panny w Sonnenkamp z XIII wieku jest wspania-le zachowany i wyposażony w zachwyca-jące dzieła sztuki. Pieczołowicie ozdobio-ne kościelne okna, drugie najstarsze witraże w Europie Północnej, zachwycają odwiedzających w szczególny sposób.

Do dzisiaj zachowała się także dzwon-nica, odrestaurowana i przywrócona do pierwotnej formy pod koniec lat 90-tych, po uszkodzeniach doznanych w pożarze w roku 1989.

Park przyklasztorny, leżący na tere-nie dawnych przyklasztornych ogrodów, zaprasza do spędzenia w nim kilku chwil. Szczególną ciekawostką jest rasterowe połączenie sadu z ciekami wodnymi i ele-mentami „sztuki wodnej”, które tworzą interesującą całość.

Budynek probostwa, służący jako mieszkanie dla proboszcza, jest pięknym przykładem średniowiecznego gotyku ceglanego. Obok kościoła jest najważniej-szym, dobrze zachowanym budynkiem z czasów klasztornych. Wspaniały, schod-kowy szczyt po stronie wschodniej oraz ślepe arkady, a także elementy w formie łuków ostrych to znakomite przykłady architektonicznych detali gotyku.

Informacja Turystyczna Hauptstraße 27 D-23992 Neukloster t +49 (0)38422 44030f +49 (0)38422 44026

[email protected]

v Miasto Neukloster leży przy idyl-licznym jeziorze Neuklostersee po-śród różnorodnych krajobrazów po-jezierza, wśród wody, lasów, łąk i pa-górków. Długie spacery to tutaj czy-sty wypoczynek. Miasteczko prze-trwało wojnę prawie bez zniszczeń, wiele w nim śladów historii i śre-dniowiecznych budowli. Po zjedno-czeniu Niemiec wiele typowych, ma-łomiasteczkowych domów zostało pieczołowicie odnowionych, dzisiaj zachwycają swym dawnym blaskiem. Miasteczko liczy 3900 mieszkańców, trudno tu się zgubić. Rarytasem ce-glanego gotyku jest pochodzący z XIII wieku kościół przyklasztorny w klasztorze w Sonnenkamp i jego przepiękne malowidła. Kolejne spo-tkania z gotykiem ceglanym w ze-spole budynków klasztornych oferu-ją probostwo i muzeum Neukloster.

Niewielkie miasto z 790-letnią historiąKościół klasztorny

Neukloster | Niemcy

45


Oprowadzanie i wizyty w przyklasz-tornym kościele:

• informacje telefoniczne pod t +49 (0)38422 25451

• od mają do października „Kościół otwarty”

• nabożeństwa niedzielne o godzinie 10.00

Święto miasta, Dzień wędrówek, Jarmark Bożonarodzeniowy i inne impre-zy na dziedzińcu klasztornym, otoczo-nym zabytkowymi budowlami ceglanego gotyku


Wędrówki wokół jeziora Neu-kloster see i do doliny Klaasbachtal: okazja do odkrycia najmłodszego parku przyrodniczego Meklemburgii – Pomorza Przedniego, na pojezierzu „Sternberger Seenland“.

Muzeum Neukloster mieści się w ozdobnym domu szachulcowym na tere-nie klasztoru – zaprasza do zobaczenia wystawy stałej, poświęconej historii tego miejsca oraz interesujących wystaw czasowych.

W pobliżu zespołu klasztornego znaj-duje się ogród linowy, niezapomniane przeżycie na 10 metrach wysokości z przepięknym widokiem na jezioro Neuklostersee.

Dzwonnica

Seehotel am Neuklostersee ****Seestraße 1, D-23992 Nakenstorf

t +49 (0)38422 4570www.seehotel-neuklostersee.de

Partner


Na rowerze

Niemcy

Wismar• trasa rowerowa wzdłuż Wybrzeża

Morza Bałtyckiego, trasa gotycka Westlicher Backstein-Rundweg, trasa wokół miast-rezydencji (Residenz-städte-Rundweg)

Wolgast• trasa rowerowa wzdłuż Wybrzeża

Morza Bałtyckiego, po Pojezierzu Meklemburskim, po wyspie Uznam, trasa EuRoB nr 1

Polska

Chełmno• Euro Route R1: Bydgoszcz – Gruczno

– Chełmno – Grudziądz, Czarny szlak rowerowy: Bydgoszcz – Tczew – Grudziądz – Chełmno – Toruń, Czerwony szlak rowerowy: Toruń – Chełmno, Wiślana Trasa Rowerowa (przebieg po obu stronach Wisły): Toruń – Chełmno – Grudziądz, Zielony szlak rowerowy: Bydgoszcz – Gruczno – Chełmno – Ostromecko – Fordon

Gdańsk• trasa rowerowa Wybrzeżem Bałtyku,

„Iron Curtain Trail”

Szczecin• trasa wokoł Zalewu Szczecińskiego,

w lesie Arkony i po Ueckermunder Heide

Patrz także strony 25, 29 i 33

46 Mapa H1 + B/C4


Zwiedzający mają na początku pro-blem z rozróżnianiem największych ceglanych kościołów miasta – ich wieże są tak do siebie podobne. Ale kościół św. Jerzego obok ratusza jest większy. Ten gotycki kościół halowy został pierw-szy raz wspomniany na piśmie w roku 1229, spłonął doszczętnie w roku 1289 i zastąpiono go poświęconą w 1307 nową, gotycką świątynią. We wspaniałym wnę-trzu podziwiać można ołtarz i rzeźbę drewnianą z XV wieku oraz stalle z XVII wieku. Możliwe jest podziwianie średnio-wiecznej więźby dachowej kościoła, nad sklepieniem biegnie bowiem 107 metro-wy pomost.

Kościół Mariacki jest mniejszym z obu kościołów, poświęcono go w roku 1278. Do cennych elementów wystroju jego wnętrza należą chrzcielnica, nasta-wa ołtarzowa oraz renesansowe rzeźbie-nia na ambonie, empora i prospekt orga-nów. Średniowieczna więźba dachowa jest dostępna dla zwiedzających.

Główna część budulca parchimskiego ratusza pochodzi z XIV wieku. Dzisiejszą fasadę budynek otrzymał w roku 1818, po rozległej przebudowie. Ze względu na wiek przebudowy, która odbyła się pra-wie 200 lat temu, ratusz uznawany jest za jedną z najstarszych, neogotyckich budowli w Niemczech.

Informacja TurystycznaBlutstraße 5 D-19370 Parchim t +49 (0)3871 71550f +49 (0)3871 71555 [email protected]

v Parchim leży pomiędzy obszarami dwóch niemieckich metropolii, Berli-na i Hamburga, w takiej samej odle-głości do meklemburskiego wybrze-ża Bałtyku, pośród wzgórz moreny czołowej. Bogata w lasy i wodę oko-lica, z najwyższymi daglezjami Euro-py, licznymi bagnami i znakomicie rozbudowaną infrastrukturą tury-styczną, oferuje wiele atrakcji na lą-dzie, w wodzie i w powietrzu. To sta-re, meklemburskie miasto, położone przy drodze wodnej Müritz – Elde, pośród gęstych lasów, jest warte od-wiedzenia o każdej porze roku.

v Warte zobaczenia zabytki i wspa-niała architektura ceglanych budow-li, a w szczególności kościół Mariacki z wieżą liczącą 54 metry wysokości, ratusz i kościół św. Jerzego, ale także zabytkowe domy szachulcowe, za-praszają do zwiedzania i odkrywa-nia.

Zielone miasto nad rzeką i jezioremRatusz

Parchim | Niemcy

47


Zwiedzanie z przewodnikiem w lipcu i sierpniu, rezerwacje przez informację turystyczną.

Zwiedzanie i oprowadzanie po kościo-łach:

• kościół św. Jerzego: od początku maja do początku października, od 10.00 do 18.00

• kościół św. Jerzego: od początku maja do początku października, od 10.00 do 18.00

• poza godzinami otwarcia po wcześniej-szym zgłoszeniu


Muzeum Miasta Parchim prezentuje historię i osobistości miasta

Do muzeum należy także miejsce pamięci poświęcone marszałkowi polne-mu, hrabiemu Helmutowi von Moltke. Wybrane eksponaty pokazują życie i dzieło tego pruskiego marszałka.

Jezioro Wockersee leży na terenie parku krajobrazowego, umieszczono tu liczne tablice poglądowe, kąpielisko i wypożyczalnię łodzi.

Wielka Sala w Stadthalle Parchim oferuje bogatą ofertę koncertów, pokazów i przedstawień teatralnych.

Kavaliershaus Suitehotel am Finckener See

Hofstraße 12, D-17209 Finckent +49 (0)39922 82700

www.kavaliershaus-finckenersee.de

Kościół Mariacki

Partner

*** Hotel Stadtkrug ParchimApothekenstraße 11/12

D-19370 Parchimt +49 (0)3871 62300

www.stadtkrug-parchim.de

Mapę Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego znajdą Panstwo na stronie 86

www.eurob.org

Rossija

Belarus

Danmark

Sverige

Deutschland

Polska

Lietuva

Eesti

Latvija

Suomi

Haderslev

Schleswig

Buxtehude



Olsztyn

Gdańsk

PłockBerlin

Sławno

Lüneburg Lüne

Walsrode

Ebstorf

Isenhagen

Medingen

Wienhausen

Neubrandenburg

Parchim

Schwerin

Wismar



Ribnitz-Damgarten

Prenzlau

KielGedser Sassnitz

Trelleborg

Rønne

Karlshamn


Paldiski

Ventspils

Liepāja

Klaipėda

Warszawa

Kaliningrad

Tallinn

Helsinki

Stockholm

København

Rīga

Vilnius


Prenzlau

Schwerin

Parchim

Güstrow

BadDoberan

Ribnitz-Damgarten

WolgastGreifs-wald

Anklam

Neubrandenburg

Gedser Sassnitz

WismarNeukloster

Aarhus

Chełmno

Frankfurt/Oder


Stralsund

Flensburg

KøgeNæstved

Lübeck

Minsk

Grudziądz

48 Mapa H4 + B5


Wspaniały, trójnawowy halowy kościół Mariacki jest symbolem miasta i jedną z najważniejszych budowli ceglane-go gotyku XIII i XIV wieku w północnej części Niemiec. Kościół spłonął w ostat-nich dniach wojny 1945 roku, zaś w roku 1970 rozpoczęto jego odbudowę.

Klasztor dominikanów w Prenzlau należy, wraz ze swoją wspaniałą architek-turą, do najlepiej zachowanych budyn-ków klasztornych północnych Niemiec. Pieczołowicie odrestaurowane krużganki, refektarz z pięknymi polichromiami i dawna zakrystia należą do jego najpięk-niejszych elementów. Wystawy czasowe oraz „Kulturalne lato w klasztorze domi-nikanów” stworzyły z tego miejsca ośro-dek pokazujący różnorodne oblicza kultu-ry.

Kościół przy klasztorze franciszka-nów został zbudowany w latach 1235 do 1250 jako jednonawowy, granitowy pro-stopadłościan z ceglanymi niszami okien-nymi. Ten budynek zwieńczony pięcio-jarzmowym sklepieniem należy do naj-starszych kościołów franciszkańskich w Niemczech.

Z murów miejskich Prenzlau pozosta-ła zaledwie połowa. Średniowieczne mury zostały w ostatnich latach odre-staurowane, powstała też trzykilometro-wa trasa spacerowa wokół nich.

Zielone miasto nad jeziorem UckerseeKlasztor dominikanów

Prenzlau | Niemcy

Informacja TurystycznaMarktberg 2 (Rynek) D-17291 Prenzlaut +49 (0)3984 833952f +49 (0)3984 833954

[email protected] www.prenzlau-tourismus.de www.dominikanerkloster- prenzlau.de

v Gdy przyjadą Państwo do Pren-zlau, powitają Państwa widoczne już z daleka wieże kościoła Mariac-kiego. Wraz z wieżą kaplicy Św. Du-cha i wieżą bramy miejskiej Mittel-tor tworzą one słynny czworokąt wież miasta. O jego świetności w późnym średniowieczu świadczą po-nadto gotyckie budowle klasztoru dominikanów i franciszkanów, kapli-ca św. Jerzego i mury miejskie z sze-ścioma wieżami.

v Prenzlau ma w zanadrzu wiele kul-turalnych atrakcji, które może zaofe-rować turystom. Idylliczne jezioro Unteruckersee zaprasza na prze-jażdżki łodzią, spacery brzegiem lub wycieczki rowerowe. Liczne koncer-ty i inne wydarzenia kulturalne mają miejsce w trakcie całego roku. Naj-większą popularnością cieszy się „Kulturalne lato w klasztorze domi-nikanów”, które przyciągająga setki turystów.

49


Kościół Mariacki: oprowadzanie na życzenie; oprowadzanie po dzwonnicy od maja do września; latem możliwe rów-nież wejście na wieżę kościelną

Klasztor dominikanów w Prenzlau: oprowadzanie po Muzeum Historii Kultury – historia klasztoru, miasta i regionu

Wycieczki z przewodnikiem od maja do września, w soboty o godz. 11.00, start: informacja turystyczna, Marktberg 2


Klasztory: w jakimkolwiek kierunku ruszymy w drogę, czy to na rowerze, kon-no, czy na piechotę – wszędzie w Europie natkniemy się na tajemnicze budowle z zamierzchłych czasów. Kiedy słońce oświetla cegły, czas się zatrzymuje i wydaje nam się, że słyszymy pieśni mni-chów na krużgankach. Jak wypalali oni swoje cegły i jak planowali i pielęgnowali swoje ogrody? Czy mieli kontakty z lud-nością wiejską? Według jakiego przepisu warzyli piwo? I tak, jak różne są pytania, które cisną nam się na usta, tak różne są klasztory i ich oferta turystyczna. Aby się w tym wszystkim nie pogubić, stowa-rzyszenie klosterl and e .v . informu-je o kulturalnych wydarzeniach, najlep-szej gastronomii, niezliczonych jarmar-kach, świętach, wycieczkach i wystawach organizowanych w klasztorach członkow-skich. Biuro stowarzyszenia mieści się w klasztorze dominikanów w Prenzlau.

www.klosterland.pl

Kościół Mariacki

Warto wiedzieć

Znane osobistości na Szlaku

Politycy:

Otto von Bismarck (1815–1898): niemiecki polityk i mąż stanu, od 1871 do 1890 pierwszy kanclerz Rzeszy, urodzony w Schönhausen koło Stendal

Willy Brandt (1913–1992): czwarty kanclerz Republiki Federalnej Niemiec (1969–1974) i szef rządu socliberalnej koalicji SPD i FDP, urodzony w Lubece. Za politykę wschodnią otrzy-mał pokojową nagrodę Nobla w roku 1971.

Tadeusz Mazowiecki (1927–2013): polityk, publicysta, pierwszy polski premier po przełomie w roku 1989, urodzony w Płocku, gdzie ukończył Gimnazjum Małachowskiego

Franz Mehring (1846–1919): niemiec-ki polityk (SPD, USPD, KPD) i publicy-sta, jeden z najważniejszych marksi-stowskich historyków, urodzony w Sławnie

Kurt Schumacher (1895–1952): polityk, pierwszy przewodniczący partii SPD w Niemczech po drugiej wojnie światowej, urodzony w Chełmnie

Lech Wałęsa (ur. 1943): legendarny przywódca „Solidarności” z roku 1980 i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990–1995, laureat pokojo-wej nagrody Nobla, mieszka w Gdańsku

Artyści, architekci:

Emil Nolde (1867–1956): ważny malarz ekspresjonizmu. Kształcił się jako rysownik i rzeźbiarz w Szkole Rzemiosła Artystycznego we Flens-burgu w latach 1884 do 1888. Brał udział w restauracji ołtarza Brügge-manna w katedrze św. Piotra w Szlezwiku.

Dalej na stronie 65

50 Mapa K2 + C4


Kościół Mariacki w Ribnitz, trójnawo-wy kościół halowy, pochodzi w swoim trzonie z XIII wieku. Po zniszczeniach powstałych w wyniku pożarów, wciąż poszerzany i przebudowywany, mieści dzisiaj w swoim wnętrzu pozostałości póź-nobarokowego wystroju, pochodzącego z okresu po roku 1795. W roku 1980 został odrestaurowany i urządzony na nowo. Warto wspiąć się na jego wieżę.

Klasztor klarysek w Ribnitz był jedy-nym klasztorem tego zakonu w Niemczech Północnych. Kościół przyklasztorny został poświęcony w roku 1393. Wystawa poświęcona historii klasztoru i późniejszej fundacji dla szlachetnie urodzonych dam ma w swoich zbiorach przepiękne, drew-niane rzeźby i sporo mniejszych znalezisk ze stalli mniszek.

Brama Rostocka, ostatnia zachowana brama umocnień miejskich, powstała w pierwszej połowie XV wieku. Jej architektu-ra jest warta zauważenia, w Meklemburgii nie ma drugiej takiej. Brama przetrwała wiele wojen, oparła się wielu próbom zbu-rzenia i była modelem dla wielu artystów.

Kwadratowy chór kościoła św. Bartłomieja w Damgarten sięga końca XIII wieku, jego zakrystia i środkowa nawa powstały w kolejnych stuleciach. Wieża kościoła jest neogotyckim dodat-kiem.

Informacja Turystyczna Am Markt 14 (Rynek) D-18311 Ribnitz-Damgarten t +49 (0)3821 2201

f +49 (0)3821 894750 [email protected] damgarten.de www.kloster- ribnitz.de

v Miasto Bursztynu Ribnitz-Damgar-ten leży pomiędzy hanzeatyckimi miastami Rostokiem i Stralsundem, na południowym brzegu połączonej z Morzem Bałtyckim laguny. Jest bramą do przepięknego, nadmorskiego re-gionu, położonego wokół półwyspu Fischland-Darβ-Zingst. Miasto i jego mające bardziej wiejski charakter dzielnice leżą pośród idyllicznych kra-jobrazów.

v Fascynujące „złoto morza”nadało miastu Ribnitz-Damgarten burszty-nowy przydomek. Od roku 1950 daw-ne, pomorskie miasto graniczne Damgarten i meklemburskie Ribnitz są ze sobą połączone. Oba miasta oferują piękne porty i pieczołowicie odnowione śródmieścia. W sylwet-kach miast wyróżniają się duże, ce-glane budowle ze średniowiecza.

Miasto bursztynuKościół Mariacki

Ribnitz-Damgarten | Niemcy

51


Oprowadzanie po mieście i klasztorze na życzenie, także oprowadzanie tematy-czne

Muzeum Bursztynu – audioguide

Wycieczki rowerowe, wędrówki po lesie i mokradłach – z przewodnikiem

Spływy kajakowe po rzece Recknitz – narty wodne po jeziorze Bernsteinsee

Do kąpieli termalnych i saun zaprasza Bodden-Therme.


Muzeum Bursztynu (Deutsches Bernsteinmuseum) w klasztorze Ribnitz pokazuje najpiękniejszą wystawę bursz-tynu w Europie, liczącą ponad 1500 eksponatów. Przedstawia ono wiedzę z zakresu historii i geologii tej kopalnej żywicy i prowadzi przez historię sztuki i kultury bałtyckiego bursztynu.

Galeria klasztorna: galeria Towarzystwa Sztuki Ribnitz-Damgarten na terenie klasztoru przypomina prace malarza Lyonela Feiningera pokazujące miasto oraz organizuje wystawy czasowe sztuki nowoczesnej i współczesnej.

Manufaktura demonstracyjna biżuterii Bałtyku: ta największa wysta-wa i sprzedaż biżuterii bursztynowej w Europie pozwala zwiedzającym poznać wszystkie etapy projektowania i wyt-warzania bursztynowych ozdób.

Klasztor klarysek

Warto wiedzieć

Święci i patroni kościołów

Kościół Mikołaja, Piotra, Marii – kościoły zawdzięczają swoją nazwę najczęściej jakiemuś patronowi albo patronce. Początkowo imiona swoim kościołom dawali męczennicy, którzy zostali w nich pochowani. Tak więc bazylika św. Piotra i Pawała nawiązu-je do apostoła Piotra. Budowla zosta-ła postawiona na jego grobie, po tym, jak zamordowano go za jego wiarę. Średniowieczny kult relikwi umożliwił później także parafiom, w których nie było grobu męczennika, złożenie śmiertelnych szczatków wybranych świętych w swoich kościo-łach i oddanie ich pod opiekę.

Jest wiele wyjaśnień dotyczących powodów, dla których kosciół otrzy-mał imię właśnie tego świętego. Często rolę odgrywałą tutaj bliskość grobu albo miejsca działania święte-go. Do tego niektórzy święci podczas całej epoki nie tracili na aktualności. Tak jak na przykład św. Jerzy, jeden z wielkich, świętych żołnierzy i patron różnych zakonów rycerskich. Po imie-niu można także rozpoznać, kto sfi-nansował budowę kościoła. Kupcy chętnie nadawali kościołom imię św. Mikołaja, m. in. patrona kupców.

Po reformacji kościół ewangelicki zre-zygnował z oddawania kościołów pod opiekę świętych. Często jednak stare nazwy kosciołów zostały zacho-wane.

Kościoł św. Mikołaja Greifswald

52 Mapa D2

Informacja TurystycznaPlessenstraße 7 D-24837 Schleswig t +49 (0)4621 850056f +49 (0)4621 850055

[email protected] www.ostseefjordschlei.de

v Na końcu fiordu Schlei leży miasto Szlezwik. W czasach Wikingów był to jeden z ważniejszych punktów han-dlowych na mapie Północy. Miasto było też rezydencją książąt Gottorp, co przyczyniło się do stworzenia z niego kulturalnego centrum Europy Północnej. Świetność dawnych cza-sów można tutaj wyczuć także dzi-siaj. Przykładem może być Gottorp-ski globus, rekonstrukcja jednego z cudów świata z XVII wieku, rekon-strukcja osady Wikingów w Muzeum Wikingów Haithabu, Muzeum Miej-skie, stara osada rybacka na Holmie oraz klasztor św. Jana.

v Szlezwik to pełne życia miasto kultury, z wieloma atrakcjami, jak fe-stiwal na zamku, dni Wikingów, kon-certy letnie w katedrze św. Piotra i wspaniałe wystawy na zamku Got-torp, w którym podziwiać można także barokowy ogród i budynek, w którym umieszczony był globus.


Pierwsza wzmianka o katedrze św. Piotra pochodzi z 1134 roku. Jest to jed-na z najważniejszych budowli gotyku ceglanego w północno-niemieckiej archi-tekturze sakralnej. Po zawaleniu się obu wież i części bazyliki w roku 1275 katedra do XIX w. nie miała nadbudowy – w końcu otrzymała 112 metrową wieżę. Około roku 1300 powstał jej gotycki, halowy chór i trójnawowy krużganek, tzw. „Schwahl”. Katedra słynna jest przede wszystkim za sprawą trójskrzydło-wego ołtarza Brüggemanna (1514–1521).

Klasztor św. Jana uważany jest za najlepiej zachowane założenie klasztorne w Szlezwiku-Holsztynie. W roku 1140, na skraju miasta, powstał klasztor benedyk-tynów, podwójny klasztor dla mnichów i mniszek, który ze względu na upadek obyczajów został zamknięty po około 50 latach. Po Reformacji klasztor przekształ-cono w dzisiejszy, szlachecki zakon dla świeckich kobiet.

Klasztor Graukloster powstał w 1234 roku prawdopodobnie na pozostało-ściach duńskiego dworu królewskiego, jako siedziba franciszkańskiego zakonu żebraczego. Jego nazwa (grau niem. = szary) związana jest z kolorem sutanny noszonej przez mnichów. Dzisiaj w klasz-torze mieści się urząd miejski.

Miasto kultury nad bałtyckim fiordem SchleiKatedra w Szlezwiku

Szlezwik | Niemcy

53

Warto wiedziećHistoria i produkcja cegły

Produkcja cegieł (z łac. tegere = przy-krywać) sięga daleko do korzeni ludz-kości. Pierwsze cegły pochodzą z VIII w. p.n.e. i były kamieniami z mieszanki gliny, suszonymi na powie-trzu. Znaleziono je w mieście Jerycho na zachodnim brzegu Palestyny. Aby cegła była twarda i można ją było obciążać, w późniejszych czasach dodatkowo ją wypalano. Grecy i Rzymianie przynieśli tę technologię wypalania do Germanii. Wraz z upad-kiem Cesarstwa Rzymskiego technika ta zniknęła z Europy Północnej. Dopiero w XII w. mnisi znów wpro-wadzili produkcję cegieł w formach, a swój złoty wiek przeżyły one w cza-sach gotyku ceglanego.

Cegła w formie prostopadłościanu jest najprostszą i chyba także naj-starsza formą wypalanej cegły. Z reguły jej długość jest podwojoną szerokością. W tradycyjnej, manual-nej formie wytwarzania, glinę naj-pierw cięto na paski i usuwano z niej kamienie. Potem zamaczano ją w wodzie. Aby była ona gładka i by można było ją wymieszać, trzeba ją było na koniec „udeptać” bosymi stopami. Tak przygotowane bryły gli-ny wrzucano do drewnianych forem, nadmiar gliny usuwany był przez cegielników specjalną deseczką do wygładzania. Cegły wyjmowano potem z foremek i suszono je przez wiele tygodni na specjalnych podsta-wach. Przy wypalaniu cegielnicy układali warstwy cegieł na przemian z węglem w kopcu albo piecu z wapienia. Tam wypalano je w maksy-malnej temperaturze wynoszącej 900 °C przez około 14 dni, przy czym naj-więcej czasu wymagało rozgrzanie i schłodzenie wsadu. Technologia pro-dukcji cegieł właściwie zasadniczo nie zmieniła się od czasów średnio-wiecza. Dopiero rozwój techniki w XIX w. przyniósł tutaj przełom i spo-wodował, że cegły stały się produk-tem masowym.


Bogata oferta tras tematycznych:

• Starówka klasycznie – osada rybacka na Holmie, ratusz, klasztor i katedra św. Piotra

• Holm i klasztor św. Jana: wycieczka po osadzie rybackiej i budynkach klaszto-ru św. Jana

• Klasztor św. Jana i biblijny ogród

• „Czarownica ma spłonąć”: wycieczka na kanwie losów Cateriny Eggerdes.


Monumentalna, książęca rezydencja, Zamek Gottorp, była w XVII wieku cen-trum sztuki i kultury Północy, dzisiaj jest siedzibą Muzeum Archeologicznego i Muzeum Historii Kultury i Sztuki

Barokowy ogród z wpływami wło-skiego renesansu i historycznie obsadzo-nymi tarasami oraz budynkiem, w któ-rym znajdował się globus z rekonstrukcją dawnego Gottorpskiego Globusa z XVII wieku, jednego z cudów świata, należą do licznych atrakcji tego miasta.

Muzeum Wikingów Haithabu przy-bliża nam przy pomocy nowoczesnej wystawy i rekonstrukcji osady historię Wikingów.

W Muzeum Miejskim zwiedzający mogą udać się w fascynującą podróż w czasie i poznać historię miasta. Zaraz obok leżą Muzeum Pluszowego Misia i Fotoforum.

Klasztor św. Jana

54 Mapa H0 + C3

Rynek z katedrą i Domem Kolumnowym

Imponująca różnorodność

Informacja Turystyczna Am Markt 14 (Rynek) D-19055 Schwerin t +49 (0)385 5925212

f +49 (0)385 555094 [email protected] www.schwerin.info

v Serce Schwerina bije na idyllicz-nej wyspie na środku jeziora Schwe-riner See. Serce, które odzwiercie-dla nieporównywalną różnorodność tej urokliwej stolicy kraju związko-wego. Majestatyczny zamek, oto-czony wodą i czarodziejskimi ogro-dami, reprezentuje burzliwą histo-rię, niezliczone skarby sztuki i ma-lowniczą przyrodę tej starej rezy-dencji książąt. Historyczny obraz miasta ukształtowany został przez klasycystyczne, wspaniałe budowle, barokowe ogrody przy zamku, impo-nujące fasady, złote wieże oraz cen-tralny plac Alter Garten, przy któ-rym znajduje się wzniosłe muzeum i majestatyczny teatr. Potężna, cegla-na katedra oferuje zwiedzającym bajeczny widok na miasto i okolicz-ne jeziora z platformy widokowej na wieży, którą zdobyć można poko-nując 220 stopni schodów. Tradycyj-ne, szachulcowe domy, kręte uliczki, zapomniane podwórza i romantycz-ne ogrody nadają miastu szczególny klimat.


Katedra w Schwerinie należy do naj-ważniejszych budowli ceglanego gotyku w północnych Niemczech. Jako kościół biskupi (katedra) została wybudowana w latach od 1270 do 1416. Ta przestronna, trójnawowa, ceglana bazylika, z nawą poprzeczną i wieńcem kaplic, wpisuje się do grupy znanych kościołów gotyku. Pozostałości średniowiecznych malowi-deł ściennych i okien witrażowych podzi-wiać można jeszcze dzisiaj, tak samo jak ołtarz krzyżowy z 1495, chrzcielnicę z brązu z 1325 i flandryjskie płyty nagrob-ne z mosiądzu z XIV w. Organy autor-stwa Ladegasta i ich 5100 cynowych pisz-czałek można usłyszeć podczas corocz-nych koncertów, grają na nich organiści z całego świata. Wieża ukończona w roku 1892 z wysokością sięgającą 117,5 metra jest najwyższą wieżą Meklemburgii-Pomorza Przedniego.


Ogólnodostępne zwiedzanie miasta: codziennie o 11.00, zbiórka przy Ratuszu na Rynku; inne wycieczki: „Spacer z latarnią”, „Schwerin na drodze na listę UNESCO”, „Zaglądamy na podwórka”

Katedra w Schwerinie: otwarta codziennie, zwiedzanie z przewodnikiem: wt. i sob. o 11.00

Schwerin | Niemcy

55

Zamek w Schwerinie: otwarty codziennie oprócz pon., oprowadzanie od 15.04.–14.10. wt.–niedz. o 11.00 i 13.30, maj–czerwiec dodatkowo sob.-niedz. o 15.00, 15.10.–14.04. wt.–pt. o 11.30, sob.–niedz. o 11.30 i 13.30


Zamek w Schwerinie należy do naj-ważniejszych osiągnięć architektonicz-nych historyzmu w Europie. Wspaniałe pomieszczenia reprezentacyjne i miesz-kalne imponują bogatymi zdobieniami rzeźbiarskimi i malarskimi oraz przepięk-ną podłogą z pełnymi artyzmu intarsja-mi. Punktem kulminacyjnym amfilady pomieszczeń są wystawna sala tronowa i imponująca galeria przodków.

Teatr Mecklenburgisches Staatstheater Schwerin oferuje mistrzowsko przygotowane i wykonane przedstawienia teatralne, muzyczne i baletowe, a także liczne koncerty i wystę-py gościnne. W ciepłej porze roku licznie zgromadzeni goście mogą oglądać letnie inscenizacje teatralne podczas pięciotygodniowego festiwalu Schloss-fest spiele Schwerin.

Największe muzeum sztuki w tym kra-ju związkowym to Staatliches Museum Schwerin, muzeum państwowe, które znajduje się tuż obok zamku i teatru. Zwiedzający mogą w nim podziwiać bogatą kolekcję holenderskiego i fla-mandzkiego malarstwa z XVII wieku, z dziełami Rubensa, Rembrandta, Carela Fabritiusa i Fransa Halsa. Kolejne stulecia reprezentowane są przez dzieła takich mistrzów jak Caspar David Friedrich, Corinth, Duchamp i Barlach.

Warto wiedzieć

Historyzm – odrodzenie starych stylów

Historyzm to pewna faza w historii stylów pomiędzy 1850 a 1914, w któ-rej przede wszystkim w architekturze sięgano do starych stylów. Różnym stylom architektonicznym przypo-rządkowywano po części różne funk-cje. Tak więc kościoły budowano w stylu gotyckim albo neogotyckim, teatry zaś w barokowym.

Styl neorenesansowy widoczny jest w budynkach banków, muzeów czy budowlach mieszczańskich. Oprócz tego „czystego” historyzmu pojawiał się także eklektyzm, w którym wszystkie style mieszano ze sobą w dowolny sposób. Historyzm pojawił się wraz z przełomem spowodowa-nym przez industrializację i rozkwi-tem mieszczaństwa: przedsiębiorcy, którzy się wzbogacili, chcieli się w odpowiedni sposób pokazać, z tego powodu historyzm nazywa się też stylem czasów przedsiębiorców. Epoka ta zakończyła się nastaniem secesji około roku 1900 i po I wojnie światowej ostatecznie zastąpiona została funkcjonalnym stylem archi-tektonicznym pozbawionym orna-mentów.

Jesienne nastroje w ogrodach zamkowych

Katedrą w Schwerinie

56 Mapa A4

Informacja Turystyczna Markt 1 (Rynek) D-39576 Hansestadt Stendal t +49 (0)3931 651190f +49 (0)3931 651195

[email protected] www.stendal- tourist.de

v Hanzeatyckie miasto Stendal, gospodarcze, kulturalne i admini-stracyjne centrum Starej Marchii, otrzymało prawa miejskie i handlo-we ok. roku 1165 i do XV wieku przekształciło się w kwitnące mia-sto hanzeatyckie. W tamtym czasie powstały typowe budowle gotyku ceglanego, kościelne i świeckie, które także dzisiaj kształtują syl-wetkę miasta.

v Dobrze zachowane i odrestauro-wane centrum Stendal z licznymi skarbami kultury i sztuki zaprasza do odwiedzin. Z punktu widzenia historii sztuki/gotyku ceglanego szczególnie interesujące są między innymi cztery duże kościoły halowe (katedra św. Mikołaja, kościół Ma-riacki, św. Jakuba i św. Piotra), daw-ne kościoły klasztorne św. Katarzy-ny i św. Anny, bramy Uenglinger Tor i Tangermünder Tor.


Katedra św. Mikołaja należy do najznamienitszych dzieł architektury późnego gotyku w północnych Niemczech. Szczególnie cenne i uznane na arenie międzynarodowej są jej 22 witrażowe okna, których nieodrodne i starsze „siostry” podziwiać można w kościele św. Jakuba.

Wieże kościoła Mariackiego kryją jeden z najważniejszych, średniowiecz-nych, wielkich dzwonów Niemiec Północnych, po Erfurcie i Utrechcie trzeci pod względem harmonii brzmienia. We wnętrzu kościoła znajdziemy chór z XV wieku, bogato rzeźbiony ołtarz i w pełni sprawny zegar astronomiczny, co czyni zwiedzanie prawdziwym przeżyciem.

Najstarsza część ratusza, w której odbywały się rozprawy sądowe, jest ceglanym budynkiem z XIV w., obszar dawnych sukiennic i bocznego skrzydła są późnogotyckie. W małej sali, w której odbywały się uroczystości, znajduje się najstarsza, świecka, rzeźbiona ściana w Niemczech. Przed budynkiem sądu stoi od 1525 roku olbrzymia figura Rolanda.

Brama Uenglinger Tor powstała oko-ło 1450/60 i jest jedną z najpiękniejszych, późnośredniowiecznych bram miejskich ceglanego gotyku. Wieża na bramie, zakończona spiczastym łukiem, była czę-ścią murów obronnych miasta.

Cudowne miasto w Starej MarchiiPanorama miasta

Stendal | Niemcy

57


Ogólnodostępne zwiedzanie miasta od kwietnia do września w soboty o 14.00

Przez cały rok, po uprzednim zgłosze-niu, wycieczki tematyczne: Hanza, gotyc-kie kościoły, huzarzy

Oprowadzanie po bramie Uenglinger Tor od kwietnia do września (od paździer-nika do marca zależne od pogody)


Muzeum Starej Marchii, znajdujące się w dawnym klasztorze katarzynek, pokazuje w przearanżowanej wystawie rozwój hanzeatyckiego miasta Stendal do największego miasta Marchii Brandenburskiej w średniowieczu i pre-zentuje skarby gotyku z tego czasu.

Dzięki wsparciu fundacji Jütting-Stiftung kościół przy klasztorze katarzy-nek z XV wieku stał się salą koncertową, Forum Muzycznym kościoła św. Katarzyny. Tutaj odbywają się m. in. koncerty, wystawy i śluby.

Muzeum Winckelmanna poświęcone jest życiu i twórczości znanego mieszkańca Stendal, Johanna Joachima Winckelmanna (1717–1768), twórcy kla-sycznej archeologii. Dalszymi atrakcjami są muzeum-park rozrywki dla dzieci i naj-większy koń trojański świata.

Brama Uenglinger Tor

Warto wiedzieć

Styl romański

Styl późnoromański uważany jest za bezpośredniego poprzednika gotyku. Na terenach Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego wiele miast i osad powstawało na skutek rozwoju gospodarczego – wywołanego dzia-łalnością Hanzy i chrystianizacją regionu – od początku XIII w. W związku z powyższym najważniejsze budowle romańskie mieszczą się raczej na terenach Europy Środkowej i Południowej. Ale wiele kościołów na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego nawiązuje do romańskich budowli z XII wieku. Ich skromne ślady mają często słowiańsko-pogań-skie korzenie.

Ponadto w regionie Starej Marchii i w Ratzeburgu znaleźć możemy romań-skie budowle już budowane z cegły – ten materiał znalazł tutaj zastosowa-nie już bardzo wcześnie. Ponieważ od momentu rozpoczęcia budowy do jej ukończenia mijały całe dziesięciole-cia, oznacza to, że każda – patrząc z zewnątrz – romańska budowla zaopa-trzona została w elementy czy uzu-pełnienia w stylu gotyckim – jeśli w ogóle nie została zastąpiona nowo-czesnym, gotyckim budynkiem.

Historie związane z gotyckimi, cegla-nymi budowlami są dlatego tak fascynujące, gdyż ilustrują momenty przełomowe w rozwoju regionu, spo-łeczeństwa, gospodarki i kościoła w całym regionie.

Katedra Havelberger Dom

58 Mapa K3 + C5

Informacja TurystycznaAlter Markt 9 (Stary Rynek)D-18439 Stralsundt +49 (0)3831 24690f +49 (0)3831 246922

[email protected]

Stralsund | Niemcy

v Wielkie kościoły gotyku ceglane-go wznoszą się jak ogromne latarnie morskie w stronę nieba. W porcie ko-łyszą się w takt fal stojące tam stat-ki, żaglowiec Gorch Fock mieni się bielą, pachnie wędzonymi rybami, zaś mewy wyśpiewują „La Paloma”. Tylko rzut kotwicą dzieli port od ra-tusza, którego widowiskowa fasada stała się symbolem tego wpisanego na listę światowego dziedzictwa kul-tury UNESCO miasta. Stralsund bo-gaty jest w zabytkowe budowle, re-prezentujące wszystkie style i epoki, ale wyróżnia go przede wszystkim czerwień gotyckiej cegły: klasztory i domy kupieckie zapraszają, by je od-krywać. Jako wzorcowe miasto w rozkwicie Hanzy Stralsund, z prawie niezmienionym planem miasta, jest dzisiaj świadectwem władzy i bo-gactwa miast nadbałtyckich w śre-dniowieczu. Rok 1234 wyznacza tym samym początek pasjonującej histo-rii miasta, która trwać będzie jesz-cze bardzo długo.


Kościół św. Mikołaja to najstarszy z trzech średniowiecznych kościołów far-nych . Pierwsza wzmianka pochodzi z 1276 r. Wraz z bogatym wyposażeniem od gotyku do współczesności jest jed-nym z najpiękniejszych kościołów Europy Północnej.

Ratusz z XIII w., wraz z kościołem św. Mikołaja, tworzy jeden z najbardziej imponujących zespołów urbanistycznych Niemiec Północnych. Jego wspaniała ścia-na frontowa została podczas renowacji odtworzona w stylu gotyckim.

Krzywy i kolorowy: wybudowany dla zakonu franciszkanów w 1254 r. klasztor św. Jana zalicza się dzisiaj do najstar-szych budowli Niemiec Północnych i mieści dziś m. in. części archiwum miej-skiego, barokową bibliotekę, sale kapitu-ły oraz pietę wg Ernsta Barlacha.

Kościół Mariacki, pierwszy raz wzmiankowany w 1298 r., uchodził za najwyższą budowlę na świecie. To mistrzowskie dzieło gotyku ceglanego mieści, obok ołtarza koronacji Maryi, tak-że barokowe organy autorstwa Stellwagena. Wejście na wieże to mus!

Najsłynniejszy ze średniowiecznych domów szczytowych został wybudowany przez rodzinę burmistrza Wulflama.

Historyczne miasto i morzePanorama miasta

59

Hotel Hiddenseer am OzeaneumHafenstraße 12, D-18439 Stralsund

t +49 (0)3831 2892390www.hotel-hiddenseer.de

Elegancki hotel na Wyspie Portowej, 50 metrów od historycznej Starówki

Hotel HafenresidenzSeestraße 10–13, D-18439 Stralsund

t +49 (0)3831 282120www.hotel-hafenresidenz.de

Nowy 4-gwiazdkowy hotel przy Sundpromenade na Starówce, z

restauracją i strefą wellness

PartnerOferta turystyczna/ Zwiedzanie

Chodźcie na wycieczkę!

Centrala turystyczna zaprasza codziennie, od maja do października, na zwiedzanie miasta Hanzy i światowego dziedzictwa kultury z przewodnikiem.

Po uprzednim zgłoszeniu można zwie-dzać i odkrywać gotyckie budowle.

Audioguide, wyścigi wśród gotyku ceglanego, wielojęzyczne broszury infor-macyjne są uzupełnieniem oferty tury-stycznej.

Ponadto w portfolio: bilety wszelkiej maści oraz pośrednictwo w szukaniu kwater, pensjonatów i hoteli


Oceanarium o spektakularnej bryle na wyspie portowej i żółwiami-olbrzymami w Muzeum Morskim w kościele halowym klasztoru św. Katarzyny aż po Nautineum na wyspie Dänholm – Niemieckie Muzeum Morskie ze swoimi licznymi oddziałami w Stralsundzie jest najwięk-szym muzeum tego rodzaju w Europie Środkowej.

W Manufakturze Piwnej Störtebeker Braumanufaktur przy Greifswalder Chaussee organizowane są codziennie wycieczki z przewodnikiem, tutaj stara warzelnia i chłodnia na statku nie tylko oddychają historią, ale pozwalają na wła-sne oczy zobaczyć i przeżyć produkcję piwa. I oczywiście go skosztować! Restauracja i sklepik są częścią składową oferty.

Störtebeker Braumanufaktur GmbHGreifswalder Chaussee 84–85

D-18439 Stralsund t +49 (0)3831 2550

www.stoertebeker.com

Odkryj świat piwnych specjałów Störtebekera podczas zwiedzania

browaru, degustacji, w przybrowarnia-nym sklepiku i w Goscincu

Kościoł św. Mikołaja

60 Mapa J0 + C3

Informacja TurystycznaLübsche Straße 23a D-23966 Wismar t +49 (0)3841 19433f +49 (0)3841 22529128

[email protected] www.kirchen-in- wismar.de

Wismar | Niemcy

v Hanzeatyckie miasto Wismar zo-stało razem z Stralsundem wpisane w 2002 roku na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Obli-cze miasta kształtują historyczny port, potężne ceglane kościoły, do-my szczytowe i rynek. Historyczne centrum miasta zachowało się w swej średniowiecznej sieci ulic i jest przykładem tego, w jaki sposób lo-kowano nadmorskie miasta handlo-we na prawie lubeckim. Zachowane budowle, z wieloma pojedynczymi zabytkami, dokumentują władzę i bogactwo miast nadbałtyckich w średniowieczu.

v Do najważniejszych budynków ce-glanego gotyku należą: kościół św. Mikołaja, kościół Św. Ducha, hanze-atyckie domy szczytowe oraz gotyc-ka dzielnica wokół rynku, z kościoła-mi św. Jerzego i Mariackim.


Kościół św. Mikołaja z XIV i XV wieku jest jedynym z trzech dużych kościołów farnych miasta, które w całości przetrwały II wojnę światową. Jego nawa środkowa o wysokości 37 metrów należy do najwyż-szych naw kościelnych ceglanego gotyku. Kościół kryje w swoich murach bogate wyposażenie.

Kościół św. Jerzego jest również zna-komitym przykładem ceglanego gotyku. Po ciężkich uszkodzeniach w czasie dru-giej wojny niszczał on w czasach byłej NRD. Dzisiaj odbudowa jest prawie ukoń-czona.

Mająca 80 m wysokości wieża kościo-ła Mariackiego stanowi widoczny z dale-ka symbol Wismaru. Podczas II wojny światowej kościół został uszkodzony i w 1960 r. wysadzono go w powietrze, pozostała tylko wieża, która dzisiaj służy m.in. jako sala wystawowa.

Kościół św. Ducha z XIV wieku otrzymał swoje dzisiejsze oblicze w wie-ku XVI i jest częścią zachowanego pra-wie w całości, średniowiecznego szpitala. Kościół kryje w sobie, wyjątkowe dla sztuki niemieckiej freski, które pokazują umieszczony w formie krzyżówki zwrot „Deo Gracias” (Bogu niech będą dzięki) w 504 wariantach.

Światowe dziedzictwo i nadmorskie powietrzeKościoł św. Mikołaja

61

Seehotel am Neuklostersee ****Seestraße 1, D-23992 Nakenstorf

t +49 (0)38422 4570www.seehotel-neuklostersee.de


Zwiedzanie trzech kościołów miej-skich: św. Mikołaja, św. Jerzego i Mariackiego oraz kościoła św. Ducha możliwe cały rok

Kościół św. Mikołaja: w letniej połowie roku codzienne zwiedzanie sklepienia, koncerty organowe w południe, koncerty organowe w niedziele o godzinie 11.30, muzyka kościelna w środy o godzinie 20.00

Kościół św. Ducha: noclegi dla piel-grzymów w ramach pielgrzymki „Via Baltica”, latem kawiarnia przykościelna

Wieża kościoła Mariackiego: wystawa „Drogi do gotyku ceglanego” z prezenta-cją filmu w 3D, oprowadzanie po wieży

Od końca marca do początku listopada codziennie zwiedzanie miasta z przewod-nikiem, zbiórka pod centralą turystyczną

Ponadto różne wycieczki tematyczne – dla turystów indywidualnych i grup


Rynek zajmuje powierzchnię 1 hektara i jest jednym z największych w Niemczech Północnych. Warta zobaczenia jest fontanna, zbudowana w latach 1580 -1602 w stylu holenderskiego renesansu i która do 1897 roku zaopatrywała miasto w wodę pitną.

Po północnej stronie rynku znajduje się ratusz. W gotyckich piwnicach tego klasycystycznego budynku można oglą-dać stałą wystawę „Wismar – obrazy mia-sta”, która przybliża odwiedzającym historię tego hanzeatyckiego miasta.

Dwór książęcy był siedzibą meklem-burskich książąt i składa się z późnogotyckiego „Starego Domu” i wybudowanego w stylu włoskiego rene-sansu „Nowego Domu” z roku 1550. Do 1802 roku dwór był siedzibą Najwyższego Sądu Szwecji na Niemcy Północne.

Partner

Mapę Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego znajdą Panstwo na stronie 86

www.eurob.org

Rossija

Belarus

Danmark

Sverige

Deutschland

Polska

Lietuva

Eesti

Latvija

Suomi

Haderslev

Schleswig

Buxtehude



Olsztyn

Gdańsk

PłockBerlin

Sławno

Lüneburg Lüne

Walsrode

Ebstorf

Isenhagen

Medingen

Wienhausen

Neubrandenburg

Parchim

Schwerin

Wismar



Ribnitz-Damgarten

Prenzlau

KielGedser Sassnitz

Trelleborg

Rønne

Karlshamn


Paldiski

Ventspils

Liepāja

Klaipėda

Warszawa

Kaliningrad

Tallinn

Helsinki

Stockholm

København

Rīga

Vilnius


Prenzlau

Schwerin

Parchim

Güstrow

BadDoberan

Ribnitz-Damgarten

WolgastGreifs-wald

Anklam

Neubrandenburg

Gedser Sassnitz

WismarNeukloster

Aarhus

Chełmno

Frankfurt/Oder


Stralsund

Flensburg

KøgeNæstved

Lübeck

Minsk

Grudziądz

Kościoł św. Mikołaja

62 Mapa J4 + C5

Brama na wyspę Uznam

Informacja TurystycznaRathausplatz 10 (Ratusz) D-17438 Wolgast t +49 (0)3836 600118f +49 (0)3836 233002

[email protected]

v Książęce miasto Wolgast, leżące nad Pianą, liczy dzisiaj 13.200 mieszkańców i często nazywane jest „bramą na wyspę Uznam”. Most nad Pianą, największy most zwodzony w północnych Niemczech, łączy Wol-gast z wyspą Uznam i nadaje temu portowemu miastu niepowtarzalną atmosferę.

v Liczące 750 lat miasto książąt z li-nii pomorsko-wołogoskiej oferuje zwiedzającym urocze uliczki, zaułki i zapomniane podwórza, historyczne fasady i budowle – jak stary ratusz, kościół św. Piotra z odrestaurowa-nym grobowcem książąt pomor-skich, kaplicę św. Gertrudy, muzeum „Młynek kawowy” czy dom, w któ-rym urodził się Filip Otto Runge. Ob-raz miasta kształtują ponadto domy mieszczan z XVIII i XIX wieku, sta-nowiąc zarazem często inspirację dla turystów do poznania historii te-go miasta.


Kościół św. Piotra, trójnawowa bazy-lika z XIV wieku, doświadczył z biegiem stuleci wielu architektonicznych zmian, jednak zawsze odbudowywano go na wzór gotycki. Ten sakralny budynek, który poświęcony jest apostołowi Piotrowi, był jednocześnie nadwornym kościołem i miejscem ostatniego spo-czynku dla pomorskich książąt z linii pomorsko-wołogoskiej. Kręconymi scho-dami można wejść na kościelną wieżę, która ze względu na swoje centralne położenie prezentuje zwiedzającym wspaniałą panoramę miasta.

W czasie trwających w latach 2002–2007 prac odrestaurowano sarkofagi pomor-skich książąt w kościele, za co UE i Europa Nostra przyznały kościołowi nagrodę dziedzictwa kultury UE (Europa Nostra Award) 2010.

Kaplica św. Gertrudy wzniesiona w XV w. jako późnogotycka budowla cen-tralna uważana jest za kopię Grobu Świętego w Jeruzalem. Przypuszcza się, że jej fundatorem był książę wołgoski Warcisław IX, który sam pielgrzymował do Jeruzalem. Kaplica ta jest jedną z pierwotnie 31 kaplic św. Gertrudy na Pomorzu, z których do dziś przetrwało zaledwie kilka w Polsce, a jedna jedyna w Niemczech – niektórzy mówią, że naj-piękniejsza – jest właśnie w Wolgast.

Kościół św. Piotra

Wolgast | Niemcy

63


Letnie koncerty w kościele św. Piotra od czerwca do września

Od kwietnia do maja: dni muzeów miasta Wolgast

Kościół św. Piotra – godziny otwarcia: od maja do października od 10 do 17, zwiedzanie wieży jest możliwe, oprowad-zanie po uprzednim zgłoszeniu


Dom, w którym urodził się Filip Otto Runge, twórca romantyzmu w niemie-ckiej sztuce, po Casparze Davidzie Friedriechu chyba najbardziej znany przedstawiciel tej epoki. Mieszczący się przy Kronwiekstraße dom jest dziś nowo-czesnym miejscem spotkań i jest udostępniony do zwiedzania.

Muzeum Historii Miasta nosi, ze względu na swój wygląd, przydomek „młynka do kawy” W tym najstarszym świeckim budynku w mieście ukazany jest jego rozwój począwszy od VIII wie-ku aż po czasy współczesne.

W liczącym sobie ok. 10 ha powierz-chni Parku Zwierząt odwiedzający mogą poznać prawie 400 przedstawicieli fauny z 52 gatunków. Codziennie pokazy karmi-enia.

W leżącym nieopodal Parku Rzeźb Katzow można podziwiać 54 rzeźby ze stali i drewna różnych znanych artystów z regionu oraz z innych części Niemiec, a także z zagranicy.

Kaplica św. Gertrudy

Wskazówki dla podróżującychOdkryj gotyk ceglany na rowerze Trasa EuRoB nr 1 Greifswald–Wolgast–Anklam

Trasa jest ok. 140 km pętlą wiodącą od uniwersyteckiego i hanzeatyckiego Greifswaldu przez książecy Wolgast aż do Hanzeatyckiego Miasta Anklam, a stamtąd dwoma różnymi odcinkami z powrotem do Greifswaldu. Obok atrakcji oferowanych przez trzy miasta Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego zainteresowani architekturą cykliści znajdą na trasie cały szereg pięknych wiejskich kościółków oraz inne zabytki, jak Park Rzeźb Katzow, barokowy zamek Griebenow czy zamek Wrangelsburg.

Ze śródmieścia Greifswaldu można udać się trasą wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego w kierunku Eldeny i dalej, przez Kemnitz i Katzow, do Wolgast. Stamtąd trasa biegnie pętlą po wyspie Uznam, równolegle do biegu rzeki Piany przez Wehrland i Lassan do Anklam. Następnie trasa prowadzi doliną Piany do Quilow, stamtąd przez Gützkow, Behrenhoff, Griebenow i Levenhagen do Horst. Stamtąd wraca-my trasą pętli rowerowej Wschodni Gotyk Ceglany do Greifswaldu. Odcinek alternatywny biegnie z Anklam przez Wrangelsburg i Hanshagen do Greifswaldu.

Broszurę informacyjną (tylko po niemiecku) mogą Państwo zamówić bezplatnie przez [email protected]

Patrz też strony 23/41.

Außenform, Seite 1: Titel/Zickzackfalz

Entlang des Ostseeküstenradwegs nach Polen

www.eurob.org

Wolgast

Rundkurs 1: Greifswald–Wolgast–Anklam

Per Rad von Dänemark ins Baltikum

Tourismusverband Vorpommern e.V. Fischstraße 11 D-17489 Greifswald t +49 (0)3834 8910f +49 (0)3834 [email protected] www.vorpommern.de

KontaktStadtinformation GreifswaldRathaus am Markt D-17489 Greifswaldt +49 (0)3834 521380f +49 (0)3834 [email protected] www.greifswald.info

105 mm

105 mm105 mm

105 mm105 mm

Außenform, Seite 7 Außenform, Seite 8 Außenform, Seite 9 Außenform, Seite 10

StadtporträtsUniversitäts- und Hansestadt Greifswald

v Um 1200 gründeten däni-sche Mönche aus Esrom, die zuvor in Dargun ein Kloster errichtet hatten, das Kloster Hilda (heute Eldena). Die erste ur kundliche Erwähnung des »oppidum Gripheswald« fand 1248 statt, 1250 erfolg-te die Stadtrechtsverleihung. 1264 wurden die Alt- und Neustadt unter einem Rat vereinigt, und die Stadt erhielt das Ver teidigungs- und Befesti gungs recht.

v Seit 1299 gehörte Greifs-wald zu den Mitbegründern des Hansebundes. Die Universität Greifswald wurde 1456 durch den Bürgermeister Heinrich Rubenow als zweitälteste Universität Nord-europas gegründet. Im Friedensschluss von Osnabrück (Westfälischer Frieden) 1648 erhielt Schweden mit Vorpommern und Rügen u. a. auch Greifswald. Erst 1815 gelangte Greifswald mit Schwedisch-Vorpommern an Preußen. Den Zweiten Weltkrieg überstand Greifs-wald unbeschadet – auch dank der kampflosen Übergabe der Stadt durch den Stadtkommandanten Rudolf Petershagen an die Rote Armee.

v Die Hansestadt mit ihren drei großen Stadtkirchen St. Marien, St. Nikolai und St. Jacobi und dem zentralen Marktplatz mit Rat haus ist geprägt durch eine Vielzahl liebevoll sanierter Gebäude aus allen Epochen der Vergangenheit. Sehenswert ist auch das Fischer dorf Wieck an der Mündung des Ryck, die Klosterruine in Eldena, der Museumshafen mit über 30 Traditionsschiffen und das Pommersche Landesmuseum mit der Gemäldegalerie, in der sich zahlreiche Originale des Malers Caspar David Friedrich befinden.

Herzogstadt Wolgast

v Die Stadt Wolgast am Peene-strom wird häufig als »Tor zur Insel Usedom« bezeichnet. Die Peenebrücke, Wahrzeichen und technisches Denkmal, verbindet die Stadt mit der Insel. Die 750 Jahre alte Her zogstadt der Linie Pom -mern-Wolgast bietet reizvolle Gassen, Winkel und Innen -höfe, historische Fassa den und Gebäude – wie das alte Rat haus sowie die back stein - go tische Kirche St. Petri und die Kapelle St. Gertrud.

v Die Kirche St. Petri, eine dreischiffige Basilika aus dem 14. Jahr hundert, erfuhr im Laufe der Jahrhunderte viele Veränderungen, wurde aber immer wieder nach gotischem Vorbild aufgebaut. Das sakrale Gebäude war gleich - zeitig Hofkirche und Grablege der Pommerschen Herzöge der Linie Pom mern-Wolgast. Für die 2002 bis 2007 erfolgte Restaurierung der Sarkophage wurde der Kirche der EU-Kultur erbepreis (Europa Nostra Award) 2010 verliehen.

v Die Kapelle St. Gertrud wurde im 15. Jahrhundert als ein spätgoti-scher Zentralbau errichtet und gilt als Nachbau des Heiligen Grabes in Jerusalem. Sie ist eine von ursprünglich 31 St.-Gertrud-Kapellen in Pommern, von denen heute nur noch wenige vorhanden sind und eine – manche sagen die schönste – eben in Wolgast steht.v Zu weiteren Höhepunkten der Stadt gehören das Museum »Kaffee mühle«, das Geburtshaus von Philipp Otto Runge und die charman ten Bürgerhäuser aus dem 18. und 19. Jahrhundert.

Marienkirche

Kirche St. Petri

KontaktTouristinformation WolgastRathausplatz 10 D-17438 Wolgastt +49 (0)3836 600118 f +49 (0)3836 [email protected] www.wolgast.de

Hansestadt Anklam

v Eingebettet in eine vielfäl tige Naturlandschaft liegt am Ufer der Peene die Hansestadt Anklam, die Geburtsstadt Otto Lilienthals. 1243 das erste Mal urkundlich erwähnt, erhielt sie 1264 das Stadt recht und trat 1283 dem Städte bund der Hanse bei. Nicht nur die Nähe zur Peene, dem Amazonas des Nordens, und zu den Ostsee-stränden machen Anklam zu einem attraktiven Reiseziel, sondern auch das von der Back-stein gotik geprägte Stadtbild.

v Die Kirche St. Marien, 1296 erstmals urkundlich erwähnt, gehört zu den schönsten gotischen Backsteinkirchen in Mecklenburg-Vorpommern. Zum Ende des 15. Jahrhunderts begann ihre Erwei te rung, und in dieser Gestalt ist die Kirche bis heute erhalten.

v Die Nikolaikirche wurde 1280 zu Ehren des heiligen Nikolaus, Schutzpatron der Seefahrer, Fischer und Handelsleute, errichtet und in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts fertig gestellt. Seit jeher galt das Bauwerk als Wahrzeichen der Stadt. In den letzten Tagen des Krieges wurde es schwer beschädigt, jedoch kommt der Wieder-aufbau seit 1994 allmählich voran. Heute ist die Kirche ein beliebter Austragungsort für Ausstellungen und Konzerte.

v Das wichtigste erhaltene Zeugnis der mittelalterlichen Befesti-gungs anlage ist das imposante backsteingotische Steintor. Der aus dem 13. Jahrhundert stammende 32 Meter hohe Bau beherbergt heute das Regionalmuseum.

Steintor

KontaktAnklam-Information Markt 3 D-17389 Anklam t +49 (0)3971 835154f +49 (0)3971 [email protected]

GreifswaldAnklam

DänemarkDeutschlandPolen

KontaktEuropäische Route der Backsteingotik e.V.Littenstraße 10, D-10179 Berlin t +49 (0)30 206132555 f +49 (0)30 [email protected] www.eurob.org http://bricks.eurob.org

Mehr über Radfernwege finden Sie auch unter www.adfc.de.

Europäische Route der Backsteingotik – per Rad von Dänemark ins Baltikumv Jahrhunderte prägte die Hanse das Leben entlang der Ostsee-küsten bis weit hinein ins Binnenland. Hier blühte im Mittelalter die Wirtschaft, hier entstand Bürgerbewusstsein. Von Macht und Reich-tum zeugen bis heute backsteingotische Kirchen, Klöster, Rathäuser, Burgen, Tore und Mauern – jedes Bauwerk ein Meisterwerk. Die Euro - päische Route der Backsteingotik verbindet dieses Kulturerbe – 34 Städte und Regionen in Dänemark, Deutschland und Polen sowie mehrere Partner im Baltikum sind Ihre Gastgeber.v Die Europäische Route der Backsteingotik ist hervorragend für kür-zere oder längere Fahrradtouren geeignet. Fast jede Stadt ist durch Radfernwege erreichbar und über Ländergrenzen hinaus verbunden. Diese entspannte Art des Reisens eröffnet neue Perspek ti ven, und das reiche Natur- und Kulturerbe lässt sich in einem außergewöhn-lichen Zusammenspiel genießen. v Besonders an der Ostseeküste verlaufen attraktive Radfernwege, von denen bereits viele die europäischen EuroVelo-Routen* EV 10 und 13 bilden. Aus dem südlichen Europa kommend passieren zudem EV 3, 7 und 9 viele Orte mit backsteingotischen Bauten. Darüber hinaus gibt es unzählige kürzere Radwege, auf welchen die Backstein-gotik in Tagestouren entdeckt werden kann, z. B. der EuRoB-Rund- kurs 1 »Greifs wald–Wolgast–Anklam«. An mehrere internationale Radfern wege angeschlossen, bietet der Rundkurs wunderbare Mög-lichkeiten, die Reise nach Polen fortzusetzen. Entlang des Stettiner Haff-Rundwegs gelangt der Reisende nach Szczecin mit seiner mäch-tigen St.-Jacobi-Kathedrale. Auf der Ostseeküsten-Route EV 10 lässt sich eine backsteingotische Perlenkette – direkt oder per Abstecher – durch Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Słupsk, Sławno und Gdańsk erleben. Die Routen nach Westen bieten hingegen entlang der deutschen und dänischen Küsten bzw. wenig abseits davon Städte wie Stralsund, Ribnitz-Damgarten, Wismar, Schleswig, Haders-lev, Ribe, Aarhus, Nakskov, Næstved, Ringsted, Sorø und Roskilde.

* Noch nicht alle EuroVelo-Routen sind komplett ausgeschildert und durchgängig gut befahrbar. Für den genauen Stand und Verlauf der Routen bitte EuroVelo, the Euro pean cycle route network, www.EuroVelo.org, kontaktieren.

EuRoB_AgoraRADfl_10s_2012_perRad_Denm_Baltikum_901.indd 1

15.10.12 16:25

Kościół św. Piotra

64 Mapa B9

Chełmińska Informacja Turystyczna Ratusz Rynek 28 PL-86-200 Chełmno t f +48 56 6862104

[email protected]

Chełmno – miasto zakochanych®Panorama miasta


Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP - należy do najstarszych i najwięk-szych kościołów na Pomorzu Wschodnim. Zbudowany w latach 1280-1320 r. jako trójnawowy kościół halowy z dwiema różnej wysokości wieżami. Kościół posia-da bogate wyposażenie z okresu gotyku, renesansu, baroku i rokoko. Bardzo cenne są znajdujące się tu relikwie, patrona zakochanych, Świętego Walentego oraz średniowieczne polichromie.

Dawny cystersko-benedyktyński zespół klasztorny z XIII/XIV wieku. Godne zobaczenia są: klasztor, skarbiec, podziemia klasztorne oraz dwukondygna-cyjny kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (1290-1330) z kryptą ksieni Magdaleny Mortęskiej – reformatorki polskich benedyktynek.

Kościół pofranciszkański pw. św. Jakuba Starszego i św. Mikołaja zbudowany na przełomie XIII/XIV w. jako trójnawowa pseudobazylika z cha-rakterystyczną wysmukłą sygnaturką od południa. Warte zobaczenia są także ogromnych wymiarów, średniowieczne polichromie.

Kościół podominikański pw. św. Piotra i św. Pawła z przełomu XIII/XIV wieku. We wnętrzu m. in. płyta nagrobna z XIV w. pierwszego biskupa chełmińskiego Heidenryka.

v Chełmno (po łac. Culmen) to mia-sto hanzeatyckie, położone malow-niczo na dziewięciu wzgórzach Wy-soczyzny Chełmińskiej, było niegdyś stolicą historycznej ziemi chełmiń-skiej. Wzmiankowane w dokumen-tach już w 1065 roku. Prawo lokacyj-ne tzw. „Przywilej Chełmiński”, nadane Chełmnu przez Zakon Krzy-żacki 28 grudnia 1233 r., stało się do XVIII w. wzorcem do lokowania po-nad 225 miast (m.in. Warszawy, To-runia, Gdańska) oraz 1346 wsi. War-tość przepięknej, zabytkowej sta-rówki Chełmna zaakcentował jej wpis w 2005 roku na Listę Pomników Historii Prezydenta RP.

v Za sprawą relikwii Świętego Wa-lentego, przechowywanej od stuleci w kościele farnym, oraz corocznie obchodzonego w dniu 14 lutego – Dnia Świętego Walentego tzw. „Wa-lentynek Chełmińskich”, Chełmno znane jest również jako „Miasto Za-kochanych®” i „Miasto Miłości®”.

Chełmno | Polska

65


„Spacerki po Chełmnie” – bezpłatne zwiedzanie miasta z Kołem Przewodników PTTK w Chełmnie

„Śladami Świętego Walentego” oraz tradycyjne zwiedzanie gotyckiej starówki Chełmna i okolic - zamówienia w Informacji Turystycznej


Gotycko-renesansowy ratusz, nazywany również „Perłą renesansu na Pomorzu”. Pierwotnie gotycki z ok. 1298 r., przebudowany w latach 1567–1596, w sty-lu późnego renesansu. Na jego zachodniej ścianie znajduje się średniowieczny wzo-rzec miary długości tzw. pręt chełmiński dł. 4,35 m. Od 1983 r. czynne jest tu Muzeum Ziemi Chełmińskiej.

W pełni zachowane: szachownicowy układ ulic z XIII w. oraz średniowieczne mury obronne o długości 2270 m.

Park Miniatur Zamków Krzyżackich znajdujący się przy murach obronnych na terenie Parku Pamięci i Tolerancji im. dr Rydygiera

Wybrane imprezy kulturalne:• „Walentynki Chełmińskie” z Festiwalem

Piosenki Miłosnej i Jarmarkiem św. Walentego – corocznie 14 lutego

• „Chełmińskie Wieczory Organowe” (maj–sierpień)

• Letni Festiwal „Muzyka w zabytkach Chełmna” (czerwiec–sierpień)

Walentynki Chełmińskie

Warto wiedzieć


Artyści, architekci (cd.):

Ernst Barlach (1870–1938): malarz, grafik, rzeźbiarz i dramaturg, mieszkał w Güstrow w latach 1910-1938. Miasto nazwało się oficjalnie „Miastem Barlacha” i posiada wiele różnych dzieł artysty, jak „Latający” w kate-drze w Güstrow czy „Czytający uczniowie szkoły przyklasztornej” w Kaplicy św. Gertrudy

Hinrich Brunsberg (ok. 1350 – zmarł po 1428): architekt, który kształtował gotyk ceglany – do jego dzieł należą m. in. kościoły św. Jakuba i św. Piotra i Pawła w Szczecinie oraz św. Katarzyny w Brandenburgu nad Hawelą. Prawdopodobnie stworzył także ambit w kolegiacie pod wezwa-niem NMP w Stargardzie Szczecińskim

Lyonel Feininger (1871–1956): urlo-powe podróże przyniosły malarza w 1905 i 1921 roku do Ribnitz i Damgarten. Feininger przebywał tak-że w Greifswaldzie i Neubrandenburgu.

Caspar David Friedrich (1774–1840): najznamienitszy malarz pejzażysta romantyzmu niemieckiego, urodzony w Greifswaldzie. Do jego najbardziej znanych dzieł należą obraz „Skały wapienne na Rugii”i różne widoki Greifswaldu, Eldeny i Neubranden-burga.

Philipp Otto Runge (1777–1810): znaczący niemiecki malarz wczesnego romantyzmu, urodzony w Wolgast. Wraz z Casparem Davidem Friedrichem ważny twórca wczesnego romantyzmu. W przeciwieństwie do Friedricha zajmowało go bardziej malarstwo figuratywne i stworzył wiele znanych portretów, jak np. „Dzieci Hülsenbecków”.

Dalej na stronie 69

www.eurob.org

66 Mapa C9

Gdańsk | Polska

Informacja Turystyczna Długi Targ 28/29 PL-80-830 Gdańsk t +48 58 3014355 t +48 58 6835485

[email protected] www.gdansk4u.pl

Dumny lew HanzyKościół Mariacki wznosi się ponad dachami miasta


Wznoszona przez ponad półtora wieku bazylika Mariacka jest największą cegla-ną świątynią w Europie. Jej gotyckie wnętrza kryją wiele dzieł sztuki średnio-wiecznej i barokowej, m.in. przebogaty ołtarz główny dzieła mistrza Michała Schwarza z Augsburga, kamienną Pietę z roku ok. 1410, kopię tryptyku Hansa Memlinga „Sąd Ostateczny” i słynny zegar astronomiczny.

Żuraw – największy dźwig portowy średniowiecznej Europy jest jedną z cha-rakterystycznych budowli Gdańska. Służył do przeładunku towarów i stawia-nia masztów na statkach. Pełnił funkcję bramy miejskiej. W jego wnętrzu znajdu-je się zrekonstruowany mechanizm napę-dowy - drewniane koło, poruszane siłą ludzkich nóg.

Wielki Młyn to obiekt średniowiecz-nej architektury technicznej. Wzniesiony na kanale Raduni, był największą inwe-stycją przemysłową ówczesnej Europy. Pełnił funkcje młyna, spichlerza i piekar-ni. Dziś w jego gotyckich wnętrzach, gdzie obejrzeć można wielkie koła młyń-skie, znajduje się centrum handlowe.

Kościół św. Mikołaja, którego korze-nie sięgają końca XII wieku. Trójnawowa gotycka świątynia zachwyca wyjątkowo bogatym wystrojem z XVII w. oraz póź-nobarokowym prospektem organowym.

v Największy port morski nad Bałty-kiem, nowoczesny ośrodek naukowy i kulturalny, Gdańsk przyciąga i za-chwyca turystów z całego świata. Poprzecinany siecią kanałów przypo-mina inne miasta hanzeatyckie, ta-kie jak Amsterdam czy Lubeka. Gdańsk był jednym z największych ośrodków Hanzy basenu Morza Bał-tyckiego, porównywanym do lwa, strzegącego jej zasobnego spichle-rza. Skarby architektury gotyckiej, m.in. Bazylika Mariacka, Żuraw, Wiel-ki Młyn czy kościół św. Mikołaja, świadczą o tamtych czasach i są wspólnym dziedzictwem.

67


Inne popularne szlaki turystyczne: wolności, bursztynu, znanych gdańsz-czan.

Atrakcyjną ofertą dla osób przyjeżdża-jących do Gdańska jest Karta Turysty, dzięki której można uzyskać rabaty, mię-dzy innymi w hotelach, restauracjach, sklepach z pamiątkami, muzeach i wypo-życzalniach samochodów.

Interesującą propozycją jest także dar-mowy mobilny informator turystyczny – gdansk4u MOBILE. Aplikacja na telefon komórkowy zawiera istotne dla turystów informacje.


Europejskie Centrum Solidarności (ECS), którego sercem jest wystawa stała, dedykowana historii Solidarności i ruchów opozycyjnych, które doprowadzi-ły do przemian demokratycznych w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

W Ośrodku Kultury Morskiej można zobaczyć dwie wystawy: „Ludzie – Statki – Porty” z 60 interaktywnymi stanowi-skami, na których dzieci mogą zapoznać się z morzem i tym, co z nim związane, oraz „Łodzie ludów świata”, prezentację poświęconą historii i rozwoju budowy łodzi.

Centrum Hewelianum oferuje roz-rywkę i naukę dla całej rodziny. Znajduje się w forcie Grodzisko z XIX wieku, w centrum miasta. Tutaj mogą się Państwo dowiedzieć wiele nowego z dziedziny fizyki, astronomii, historii i biologii.

Katedra w Oliwie

Warto wiedzieć

Hanza

Powstanie gotyku ceglanego jako sty-lu architektonicznego nierozerwalnie związane jest z historią Hanzy i jej miast członkowskich, którym styl nadał właśnie gotyk ceglany. Wspólnota interesów kupców oraz miast od XIII w. jest trudna do wytłumaczenia z pominięciem lokacji Lubeki. To właśnie to wydarzenie stanowiło wstęp do jedynej w swoim rodzaju ekonomicznej i politycznej historii sukcesu, która miala swój początek w południowym obszarze Bałtyku. Tym mariażem (XIV/ XV w.) związanych było 70 miast, a pozosta-łych 130 miało status stowarzyszo-nych. Związany z Hanzą rozkwit gospodar-czy doprowadził nad brzegami Bałtyku i w głębi lądu do rozkwitu budownictwa z wykorzystaniem w pierwszej linii cegieł jako materiału budowlanego. Także miasta nie będące członkami Hanzy, takie jak Wolgast czy Ribnitz-Damgarten, były w tamtym czasie lokowane i pozostawały pod silnym jej wpły-wem. Wraz z początkiem wojny trzydziesto-letniej działalność Hanzy praktycznie wygasła. Dopiero w roku 1980 powo-łano do życia tzw. „Nową Hanzę“. Wiele miast pozostawiło jednak przy-domek „hanzeatycki“ w swoich nazwach.

Najstarsza w Gdańsku A.D. 1453ul. Mariacka 1, PL-80-833 Gdańsk

t +48 58 3018567www.gotykhouse.eu

Partner

68 Mapa B9

Grudziądz | Polska

Informacja Turystycznaul. Rynek 3–5 PL-86-300 Grudziądz t f +48 56 46-123-18

[email protected] www.it.gdz.pl

Miasto nad WisłąPanorama miasta


Zespół gotyckich spichrzy to wizy-tówka Grudziądza. Pierwsze murowane spichrze powstały w połowie XIV wieku. Budynki posiadają od 4 do 7 kondygnacji od strony Wisły i zaledwie od 2 do 4 od strony miasta. W znacznej części budyn-ków zachowały się oryginalne belki stro-powe, a w murach kilku z nich znajdzie-my relikty rynien do transportu zboża oraz kule armatnie upamiętniające liczne wojny. Najbardziej monumentalne spi-chrze mieszczą dziś miejskie muzeum.

Bazylika św. Mikołaja to najstarszy kościół w Grudziądzu. Jego budowa roz-poczęła się w XIII w. Z czasów średnio-wiecza zachowały się freski oraz terako-towe rzeźby wmurowane w korpus wieży. W prezbiterium znajduje się romańska chrzcielnica przywieziona z Gotlandii przez Wikingów. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne w stylu barokowym posia-dają obrazy i rzeźby z XVII w. W wieży kościoła znajdują się trzy zabytkowe dzwony, najstarszy - św. Mikołaj – odlany został w 1482 r.

Brama Wodna to jedyna zachowana z 4 bram prowadzących do średniowieczne-go miasta. Zbudowana w XIV prowadziła z placu promowego nad Wisłą do miasta i zamku. Zamykana była okutą broną. W wyniku wielokrotnych pożarów (ostatni w 1945 roku) brama od strony miasta utraciła swój gotycki wygląd.

v Grudziądz to pomorskie miasto położone pomiędzy Toruniem i Gdańskiem, na prawym brzegu Wisły. Z prawami miejskimi od 1291 roku, obfituje w zabytki, które są scenerią dla wielu wydarzeń kulturalnych i ar-tystycznych.

v Stare Miasto oparte o rzekę cią-giem 26 monumentalnych gotyckich spichrzy tworzy wyjątkowo piękną panoramę, odmienną w zależności od pory roku. W średniowieczny układ ulic miasta, poza gotyckimi zabytkami, wkomponowane są trzy barokowe klasztory: opactwo bene-dyktyńskie z kościołem św. Ducha, kolegium jezuickie z kościołem św. Franciszka oraz klasztor reformatów z kościołem św. Krzyża.

69


Zwiedzanie Starego Miasta z przewodnikiem trwa 2 godziny. Przewodnika można zamówić w Informacji Turystycznej.

Spichrze mieszczące Muzeum w Grudziądzu można zwiedzać przez cały rok, z wyjątkiem poniedziałków. Godziny otwarcia i ceny biletów wstępu dostępne na stronie internetowej Muzeum.


Cytadela grudziądzka to największa twierdza w północnej części Polski, wciąż zajmowana przez wojsko. Zbudowana w XVIII wieku celem obrony przeprawy przez Wisłę przed Rosjanami. Kryje w sobie ponad 30 km podziemnych chod-ników i korytarzy, ponad 2 tysiące nieto-perzy oraz skarby ukryte tu w czasie II wojny światowej. Cytadelę można zwiedzać 3 maja i 11 listopada oraz w każdą sobotę od 1 maja do 30 września.

Baseny z gorącą, słoną wodą znajdują się w Geotermii Grudziądz. Solankę o leczniczych właściwościach poza rekreacją wykorzystuje się do zabiegów. W Geotermii znajduje się także jedyna w Europie tężnia solankowa zamknięta w piramidzie.

Nieopodal Grudziądza w miejscowości Rulewo znajduje się największy w Polsce park linowy z 5 torami i kolejką tyrolską dla dorosłych oraz specjalnym torem linowym dla dzieci.

Brama Wodna

Warto wiedzieć


Artyści, architekci (cd.):

Andreas Schlüter (1659/60–1714): architekt i rzeźbiarz urodzony w Gdańsku. Już za swojego życia uważa-ny był za „Michelangelo Północy“, brał udział w tworzeniu projektu „Bursztynowej komnaty“ dla Piotra Wielkiego. Jest twórcą zamku w Berlinie i wielu barokowych budowli w centrum tego miasta.

Konrad Wachsmann (1901–1980): Pionier architektury industrialnej, urodzony we Frankfurcie nad Odrą. Po wyjeździe do USA wraz z Walterem Gropiusem stworzył system budowy domów z gotowych elementów.

Inne osobistości:

Fryderyk Franciszek IV (1882–1945): ostatni wielki książę Meklemburgii i Schwerinu i ostatni panujący monar-cha Meklemburgii

Christian Albrecht von Gottorp (1641–1695): w latach 1659-1695 ksią-żę Szlezwika-Holsztynu-Gottorp

Katarzyna II (Wielka) (1729–1796): cesarzowa Rosji, urodzona w Szczecinie jako księżniczka Zofia Augusta Fryderyka von Anhalt-Zerbst-Dornburg

Henryk Lew (1130–1195): założyciel Schwerina w 1160

Hrabia Helmut von Moltke (1800–1891): urodzony w Parchim marszałek polny

Magdalena Mortęska (1554–1631): ksieni zakonu benedyktynek w Chełmnie, reformatorka polskich benedyktynek wg reguły zatwierdzo-nej w 1605 roku.

Wallenstein, właściwie Albrecht von Waldstein, (1583–1634): rezydo-wał jako książę Meklemburgii i naj-wyższy dowódca armii cesarskiej pod-czas wojny trzydziestoletniej na zam-ku Güstrow w latach 1628 do 1631.

Dalej na stronie 77

70 Mapa C6

Kamień Pomorski | Polska

Dział promocji Urzędu Miejskiego w Kamieniu Pomorskim Stary Rynek 1 PL-72-400 Kamień Pomorski t +48 91 3823963f +48 91 [email protected]

Zapraszamy serdecznie! – U nas jest klimat!Katedra pw. św. Jana Chrzciciela


Romańsko-gotycka katedra pw. św. Jana Chrzciciela to główna budowla zespołu katedralnego. Jej budowę rozpo-częto w 1176 r. po przeniesieniu stolicy biskupstwa pomorskiego z Wolina do Kamienia. Świątynia słynie z unikalnego przykatedralnego wirydarza oraz z cenne-go wyposażenia, m. in. barokowych orga-nów.

W skład zespołu wchodzi także XIV-wieczny Pałac Biskupi, przebudowywa-ny kilkakrotnie w wiekach późniejszych, obecnie siedziba Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej.

W mieście podziwiać można także pozostałości XIV-wiecznych murów obronnych. Mury wzmocnione były nie-gdyś 8 wieżami; do dziś zachowała się jedynie 36-metrowa Baszta Wolińska. Towarzyszy jej brama o tej samej nazwie; w obiekcie funkcjonuje dziś Muzeum Kamieni.

W centrum odnowionego rynku uwagę gości przyciąga ratusz z monumental-nym podcieniem od wschodu i ozdob-nym renesansowym szczytem od strony zachodniej. Obiekt wznoszono w kilku fazach. Obecny kształt uzyskał po poło-wie XIV wieku. Zniszczony w 80 % w trakcie II wojny światowej, odbudowany w latach 1966–1969 ponownie służy jako siedziba władz miasta

v Kamień Pomorski, jedno z najstar-szych miast na Pomorzu Zachodnim, malowniczo położone nad brzegami Zalewu Kamieńskiego. Wśród wielu cennych obiektów zabytkowych szczególne miejsce zajmuje archi-tektura gotyku ceglanego z zespo-łem katedralnym na czele, wpisanym na listę pomników historii prezyden-ta Rzeczypospolitej Polskiej.

v Warto wspomnieć także o sięgają-cych XIX wieku tradycjach uzdrowi-skowych miasta, które wyrosły na bazie miejscowych zasobów solanki i borowiny. Kamieńskie uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu schorzeń narządu ruchu, chorób neurologicz-nych, reumatologicznych, a także układu krążenia. Wielkim atutem Ka-mienia jest bezpośrednie sąsiedz-two akwenów wodnych oraz nowo-czesna baza żeglarska, co pozwala na organizację regat rangi ogólnopol-skiej i międzynarodowej.

71


Zwiedzanie miasta w j. polskim, niemieckim i angielskim – szczegóły na www.kamienpomorski.pl w zakładce Turystyka i sport/Przewodnicy

Zwiedzanie katedry, a także prezenta-cje organowe na zamówienie dla tury-stów możliwe poza liturgiami, w sezonie letnim w godz. 9.00-17.00, poza sezonem po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym: t +48 888 591219


Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej prezentuje swoje zbiory – wystawy czasowe w Pałacu Biskupim oraz stałą ekspozycję sakralno-archeologiczną w kapitularzu katedralnym.

Muzeum Kamieni usytuowane w Baszcie i Bramie Wolińskiej zachwyca bogatą kolekcją minerałów i skamieniało-ści. Zobaczyć tu można kamienie szla-chetne i półszlachetne, szkielety dinozau-rów, meteoryty, a także zbroje i broń średniowieczną. Dodatkową atrakcję stanowią dwa tarasy widokowe, z któ-rych roztacza się imponujący widok na miasto i okolice.

Marina Kamień Pomorski wybudo-wana w 2012 roku w ramach Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego dysponuje 240 miejscami postojowymi na wodzie, nowoczesnym zapleczem socjalnym i technicznym, a także wypożyczalnią sprzętu wodnego.

Ratusz



Niemcy

Wolgast (cd.) • Święto Parku zwierząt (lipiec)• Jarmark Bożonarodzeniowy i

Tydzień bajek (grudzień)

Polska

Chełmno • Konkurs Kolęd i Pastorałek (styczeń)• Walentynki Chełmińskie (lutego)• Turniej Rycerski (maj)• „Muzyka w zabytkach Chełmna”

(czerwiec–sierpień)• Spotkania Chóralne (czerwiec 2015)• Festiwal Amatorskich Orkiestr

Dętych (czerwiec 2016)• „Jarmarkiem Jaszczurczym” (lipiec)

Gdańsk • Zlot Żaglowców „Baltic Sail”

(lipiec)• Jarmark Dominikański

(lipiec/sierpień)• Festiwal Szekspirowski

(lipiec/sierpień)• Gdański Festiwal Carillonowy

(sierpień)• Festiwal „Solidarity of Arts”

(sierpień/wrzesień)• Festiwal Goldbergowski (sierpień)• Jazz Jantar (listopad)• Festiwal-Narracje ( listopad)

Dalej na stronie 73

Partner

Ryby Zubowiczul. Wilków Morskich 3/2

PL-72-400 Kamień Pomorski t +48 513 23 10 13

www.rybyzubowicz.pl

Smażalnia ryb Tradycyjna wędzarnia

Własny połów Degustacja łososia kiszonego

72 Mapa C10

Miejska Informacja Turystycznapl. Jana Pawła II 1 (Ratusz, wejście od ul. 1 Maja)PL-10-017 Olsztynt +48 89 5210398

[email protected] www.olsztyn.euwww.visit.olsztyn.eu

Stolica Warmii

v Olsztyn (niem. Allenstein) prawa miejskie uzyskał w 1353 r., nazwa miasta pochodzi od rzeki Łyny (Al-le), nad którą jest położony. Miasto jest stolicą województwa warmiń-sko-mazurskiego i obecnie liczy ok. 175 tys. mieszkańców.

v Malownicze położenie Olsztyna wśród lasów i jezior przyciąga tury-stów z różnych krajów. Na starym mieście zobaczyć można zabytki gotyku ceglanego – Zamek Kapitu-ły Warmińskiej, Katedrę św. Jakuba, Stary Ratusz oraz Bramę Górną i fragmenty murów obronnych. Do dziś niemal bez zmian zachował się średniowieczny układ przestrzenny starego miasta, choć większość ka-mienic odbudowano po II wojnie światowej. Ich elewacje ozdabiają sgraffita wykonane przez olsztyń-skich artystów w latach 60-tych XX w.

Panorama z zamkiem


Zamek Kapituły Warmińskiej, obecnie siedziba Muzeum Warmii i Mazur. Budowa zamku rozpoczęła się jeszcze przed lokacją miasta ok. 1348 r. Skrzydło północne powstało ok. 1373 r., a połu-dniowe z wieżą do ok. 1430 r. W latach 1516-21 na zamku rezydował jeden z kano-ników warmińskich Mikołaj Kopernik.

Bazylika konkatedralna Św. Jakuba: Początki budowy fary datowane są na XIV i XV w., dach nad korpusem założo-no po 1429 r., a budowę wieży ukończo-no w 1596 r. Nawę główną przykryto sklepieniem sieciowym, w nawach bocz-nych występują sklepienia kryształowe.

Brama Górna: Powstała wraz z syste-mem fortyfikacji miejskich na przełomie XIV i XV w. System obronny składał się z murów otaczających miasto, bram i baszt. Zabytek odnowiono w 2003 r. W 2012 r. archeolodzy odkryli relikty zespo-łu przedbramia.

Stary Ratusz, obecnie Wojewódzka Biblioteka Publiczna. Najstarsze, skrzydło ratusza wybudowano po 1500 r. W latach 1623-24 budynek powiększono. Późniejsze zmiany zatarły również gotyc-ki charakter elewacji. Dopiero w 2003 r. podczas generalnego remontu, usunięto tynki i przywrócono gotyckie lico elewa-cjom południowego skrzydła ratusza.

Olsztyn | Polska

73


Usługi przewodnickie: www.przewod-nik.olsztyn.pl, www.mazury.pttk.pl

Szlaki turystyczne – www.szlaki.mazury.pl

Wypożyczalnia rowerów – www.warmiabus.pl/wypozyczalnia- rowerow


Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności“ Otwarte w październiku 2014 r., mieści się w odnowionym budynku dawnego tartaku Raphaelsohnów, stanowiącym pozostałość po dawnej dzielnicy przemy-słowej. Obejrzeć w nim można wystawy dotyczące budownictwa, inżynierii miej-skiej i rozwoju miasta. Obok muzeum roztacza się Park Centralny.

Planetarium i obserwatorium astro-nomiczne otwarte zostało w 1973 r. w 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Zobaczyć tam można projekcje rozgwież-dżonego nieba oraz ciekawe zjawiska astronomiczne. W jego pobliżu, w dawnej wieży ciśnień pochodzącej z 1897 r., znajduje się obserwatorium astronomicz-ne z tarasem widokowym na dachu.

Brama Górna



Polska

Grudziądz• Festiwal „Grudziądzka Wiosna Teatralna” (marzec/kwiecień)• Dni Otwarte Cytadeli (maj/listopad)• Majówka na trawie (maj)• Dni Grudziądza (czerwiec)• Festiwal „Lato na Starym Mieście”

(lipiec/sierpień)• Pomorska Gala Światła i Energii w

ramach Europejskich Dni Dziedzictwa (wrzesień)

• Jarmark św. Mikołaja (grudzień)

Kamień Pomorski• Międzynarodowy Festiwal Muzyki

Organowej i Kameralnej (czerwiec–sierpień)

• Festiwal Współczesnej Kultury Ludowej im. Jana Iwaszczyszyna (lipiec)

• Festiwal Średniowiecznej Europy (sierpień)

• Bieg Niepodległości (listopad)

Olsztyn• Olsztyńskie Spotkania Teatralne

(marzec)• Olsztyńskie Lato Artystyczne

(czerwiec–sierpień)• Spotkania Zamkowe „Śpiewajmy

poezję“ (lipiec)• Wakacyjne czwartki z Mikołajem

Kopernikiem (lipiec–sierpień)• Olsztyńskie Koncerty Organowe

(lipiec–sierpień) • Międzynarodowy Festiwal Teatralny

„Demoludy” (październik/listopad)• Warmiński Jarmark Świąteczny

(grudzień)

Płock• Dni historii Płocka/Jarmark Tumski

(maj)• Plocki Picknick Lotniczy (lipiec)• Festiwal Reggaeland (lipiec)• Vistula Folk Festival (sierpień)• Jarmark Sztuki i Rękodzieła

(sierpień)• Półmaraton Dwoch Mostow

(wrzesień)

Dalej na stronie 75

74 Mapa A10

Dawna stolica Mazowsza

v Płock to dawna stolica Mazowsza, a w XII w. stolica Polski. Miasto ma tysiącletnią historię i należy do naj-starszych w Polsce. Jest też jednym z najpiękniej położonych miast w Pol-sce - na wysokiej skarpie nad Wisłą. Malowniczy brzeg Wisły jest ulubio-nym motywem fotografów, szczegól-nie przy zachodzie słońca. Można tu także spacerować i jeździć na rowe-rze, a Wisła oferuje świetne warunki do żeglowania i uprawiania innych sportów wodnych. Do największych atrakcji, które noszą w sobie piętno ceglanego gotyku należą: kompleks budowli dawnego zamku książęcego i opactwo benedyktynów, dawna ko-legiata św. Michała, fragment mu-rów miejskich, dawna kanonia, basz-ta obronna, Dom pod Trąbami, ko-ściół farny i kościół św. Dominika.


Tradycja kolegiaty św. Michała sięga XII wieku. Istniejąca budowla powstała w XIII w. i posiada cechy romańsko-gotyckie. W XV w. dobudowano do niej gotycką wieżę. Od 1180 r. przy kolegiacie istniała szkoła typu „trivium”. Dziś mieści się tu liceum „Małachowianka”, uznawane za najstarszą istniejącą w tym samym miejscu szkołę w Polsce. Kolegiata św. Michała, obok kościoła św. Dominika należą do najstarszych budow-li gotyckich w kraju.

Kompleks budowli dawnego zamku książęcego i opactwa benedyktynów: początki zamku sięgają XIII wieku. W XIV wieku twierdza została rozbudo-wana przez polskiego króla Kazimierza Wielkiego. Dzisiaj można podziwiać jego fragmenty: Wieżę Szlachecką i Wieżę Zegarową oraz zachodnią część opactwa.

Gotycka kanonia, siedziba Towarzystwa Naukowego Płockiego pochodzi z 1445 roku. Towarzystwo ma w swoim posiadaniu zbiory starodruków i inkunabułów m. in. „Caprichos” Francisco de Goya.

Fragment murów miejskich: Płock otaczały w XIV wieku mury miejs-kie o długości 1,7 km. Dzisiaj tylko 15-metrowy odcinek jest pozostałością tych imponujących fortyfikacji.

Katedra, dawny zamek książęcy i kościół św. Dominika

Płock | Polska

Informacja TurystycznaPl. Stary Rynek 8 PL-09-400 Płock t +48 24 [email protected]

Urząd Miasta PłockaPl. Stary Rynek 1 PL-09-400 Płock t +48 24 3671481www.plock.eu

75


Oprowadzanie po mieście z przewod-nikiem po angielsku, niemiecku i rosyj-sku bądź z audioprzewodnikiem – do zre-alizowania w App Store, Android oraz na www.personalaudioguide.com

Rejs statkiem po Wiśle: zapraszamy do podziwiania gotyckich ceglanych budowli z perspektywy wody.

Kolejka turystyczna: gotyk ceglany można podziwiać siedząc wygodnie w kolejce turystycznej.


Powstała w XII wieku Bazylika Katedralna, później wielokrotnie przebu-dowywana, kryje w sobie prochy dwóch polskich władców: Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego oraz replikę słynnych brązowych, romańskich Drzwi Płockich z 1154 roku.

W Muzeum Mazowieckim mieści się między innymi największy w Polsce zbiór sztuki secesyjnej, ekspozycja poświęcona historii miasta, a w Muzeum Żydów Mazowieckich - multimedialna wystawa judaików.

W dawnym opactwie benedyktynów przy Bazylice Katedralnej znajduje się Muzeum Diecezjalne z cennymi zbiora-mi sztuki sakralnej, w tym Skarbcem.

Na Starym Rynku znajduje się klasycy-styczny Ratusz i cel wielu pielgrzymek: Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, związane z osobą św. Faustyny.

Towarzystwo Naukowe Płockie



Polska

Sławno• Maraton Fitness (marzec)• Festiwal Orkiestr Dętych (maj)• Jarmark Wielu Kultur (maj)• Bieg Święców (maj)• Dzień Dziecka (czerwiec)• Bieg 12 Mostów (lipiec)• Festiwal Marka Grechuty (listopad)• Jarmark Bożonarodzeniowy (grudzień)

Stargard Szczeciński• Dni Stargardu (czerwcu)• Coolturalne wakacje – cykl koncertów (lipcu/sierpniu)• Stargardzka noc kabaretowa (czerwcu/lipcu)• Stargardzka jesień teatralna (wrześniu/października)

Szczecin • Kontrapunkt- Festiwal teatralny (marzec)• Piknik nad Odrą (maj)• Różany ogród sztuki (czerwiec–sierpień)• Międzynarodowy Festiwal Sztuk Wizualnych inSPIRACJE (czerwiec)• Dni Morza & Zlot żaglowców (czerwiec)• Jarmark św. Jakuba (lipiec)• Międzynarodowy Festiwal Sztucznych Ogni Pyromagic (sierpień)• Szczeciński półmaraton (sierpień)

Patrz strony 9, 11, 13, 15, 21, 71 i 73

Hotel Czardasz SPA&Wellness 4****ul. Dobrzyńska 62 b

PL- 09-400 Płocktel. +48 24 3665688

www.hotelczardasz.pl

Partner

76 Mapa C8

Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Sławnie Ul. Dworcowa 4, PL-76-100 Sławnot +48 519 303031 [email protected]

Dział Promocji Urzędu Miejskiego Ul. M. Curie-Skłodowskiej 9 PL-76-100 Sławnot +48 59 8100053f +48 59 8103340 [email protected]

Miasto wielu kultur

v Sławno należy do najstarszych miast Polski Północnej i ma niesa-mowicie bogatą historię. Prawa miejskie uzyskało w roku 1317. Leży na ważnej trasie łączącej Gdańsk ze Szczecinem, łatwo do niego dotrzeć. Liczy dzisiaj 13000 mieszkańców. Ma atrakcyjną ofertę zwłaszcza dla tych turystów, którzy szukają spokoju nad położonym nieopodal Morzem Bałtyckim i jednocześnie pragną od-krywać historię Pomorza. Malowni-cze krajobrazy, dziewicze lasy, liczne jeziora i rzeki tworzą możliwości wypoczynku z dala od wielkomiej-skiego zgiełku. W mieście i okolicy można odkrywać wiele klejnotów z przeszłości. Do gotyckich ceglanych skarbów miasta należą obie gotyckie bramy oraz kościół Mariacki.


Kościół Mariacki jest największą budowlą sakralną w Sławnie. Został zbu-dowany w latach 1326-1364, ale wyposa-żenie jego wnętrza skończono dopiero w drugiej połowie XV wieku. Świątynia wzniesiona z cegieł, na kamiennej pod-murówce. Trójnawowa bazylika pokryta sklepieniem gwieździstym, z wydzielo-nym prezbiterium. W 1945 roku kościół zniszczony, odbudowany później przez zakon franciszkanów.

Brama Koszalińska została po raz pierwszy wymieniona w piśmiennictwie w roku 1453. Ta wolnostojąca budowla z cegły ma cokół z kamieni polnych. Małe okienka służyły kiedyś jako otwory strzelnicze. Przez wieki wykorzystywana w różnych celach: w 1738 roku była maga-zynem garnizonowym, w 1913 roku słu-żyła organizacji młodzieżowej, a po II wojnie światowej suszono w niej węże strażackie.

Pierwsza wzmianka o Bramie Słupskiej datowana jest w roku 1458. Jest pozostałością obwarowań miejskich. Wolnostojąca budowla z fundamentem z kamieni polnych. W 1816 roku przezna-czona na warsztaty wojskowe, później na magazyn. Pozostałością tej funkcji jest drewniany kołowrót na ostatniej kondy-gnacji.

Kościół Mariacki

Sławno | Polska

77


Godziny otwarcia najważniejszych obiektów turystycznych:

• kościół Mariacki: pon.–sob. 7–8, 17.30–19, niedz. 7–13, 16–19

• kościół św. Antoniego: pon.–sob. 7–8, 18–19, niedz. 7–13, 18–19

• neogotycki ratusz: pon.–piąt. 8–15

• Dom kultury: wt.–sob. 8–18


Katolicki kościół św. Antoniego. Został wybudowany w latach 1925–1928. Na neogotyckiej ceglanej fasadzie widać figurkę św. Antoniego z Padwy z wypalanej ceramiki (warsztat Friedricha Theilmanna z Kolonii). Warty zobaczenia jest też pochodzący z czasów renesansu tryptyk przedstawiający sceny z życia św. Maryi autorstwa Józefa Schnitzera.

Z miłości do muzyki powstało w Sławnie prywatne muzeum, Instrumen-tarium Muzyczne, posiadające ponad 120 eksponatów. Jego założyciel przez 30 lat zbierał instrumenty muzyczne i nuty.

Ratusz został zbudowany w latach 1905–1907 i nie ucierpiał w czasie wojny. W sali konferencyjnej znajdują się witra-żowe okna z herbami miast pomorskich i rodzin junkierskich, które wsparły finan-sowo jego budowę.

Dom Kultury, budynek z 1935 roku, zaprasza na wystawę poświęconą historii miasta.

Architektura fasady budynku Banku PKO z lat 1935-36 przypomina, dzięki arkadom na froncie, średniowieczny ratusz lub sąd.

Brama Koszalińska

Warto wiedzieć


Inne osobistości (cd.):

Georg Wertheim (1857–1939): niemiecki kupiec urodzony w Stralsundzie. W roku 1890 przy berliń-skim Placu Moritza otworzył pierwszy sklep określany domem towarowym, a potem kolejne.

Pisarze, kompozytorzy, ludzie teatru:

Jan Sebastian Bach (1685–1750): Kompozytor i wirtuoz organów epoki baroku. Uczęszczał do szkoły Michaelischule i był sopranistą w chórze przy kościele św. Michała w Lüneburgu

Loriot/Vicco von Bülow (1923–2011): niemiecki humorysta, karykaturzysta, reżyser i aktor, uro-dzony w Brandenburgu nad Hawelą

Alfred Döblin (1878–1957): urodzony w Szczecinie. Najbardziej znane dzieło tego pisarza to powieść „Berlin Alexanderplatz“, która ukazała się w 1929 roku.

Günter Grass (ur. 1927): pisarz i laure-at literackiej nagrody Nobla, urodzo-ny w Gdańsku, mieszka w Lubece.

Heinrich von Kleist (1777–1811): niemiecki poeta, urodzony we Frankfurcie nad Odrą

Artur Schopenhauer (1788–1860): znany na całym świecie filozof i autor, urodzony w Gdańsku

Ehm Welk (1884–1966): dziennikarz i pisarz, w 1950 przeprowadził się do Bad Doberan i później został profeso-rem Uniwersytetu w Greifswaldzie

Tomasz Mann (1875–1955): jeden z najważniejszych niemieckich pisarzy XX wieku, pochodził z lubeckiej rodzi-ny kupieckiej. Za swoją pierwsza powieść „Buddenbrookowie” otrzy-mał literacką nagrodę Nobla w 1929 r.

Dalej na stronie 79

78 Mapa B6

Stargard Szczeciński | Polska


Najcenniejszym skarbem na Starówce jest kolegiata Najświętszej Marii Panny. Ta budowana od XIII wieku świątynia zachwyca zachowanymi do dnia dzisiejszego koronkowymi ozdoba-mi fasady. Oryginalne wykończenie wież, tzw. blendy stargardzkie, jedyny w swoim rodzaju wieniec kaplic w obejściu chóru oraz triforium świadczą o najwyż-szej jakości architektury kościoła.

Trójnawowy kościół św. Jana zachwy-ca obejściem chóru i do dziś dobrze zachowanymi kaplicami. Kolejną cechą szczególną budynku jest sklepienie zwierciadlane oraz wieża mająca prawie 100 m wysokości. Wejście na nią to prawdziwe przeżycie.

Imponująca Brama Młyńska, znana także jako Brama Wodna albo Portowa, została zbudowana w pierwszej połowie XV wieku. Stałą się symbolem miasta. Ze względu na swoją oryginalną architek-turę i średniowieczne funkcje jest dzisiaj jedyna w swoim rodzaju w Europie.

Brama Pyrzycka jest jedną z najpięk-niejszych bram wjazdowych na Pomorzu. Jej budowę rozpoczęto pod koniec XIII wieku, a wyższe kondygnacje powstały w wieku XV. Sklepienie schodkowe zosta-ło ozdobione blendami i herbami.

Kościoły i wieże Stargardu Szczecińskiego

Klejnot Pomorza

Centrum Informacji Turystycznej Rynek Staromiejski 4 PL-73-100 Stargard Szczeciński t f +48 91 5785466

[email protected] www.cit.stargard.com.pl www.stargard.pl/turystyka

v Stargard Szczeciński jest miastem, gdzie odnaleźć można wiele śladów pomorskiej historii zaklętej w nie-zwykłe gotyckie budowle – świadec-two kunsztu dawnych rzemieślników i artystów.O bogactwie miasta, ale także przezorności jego hanzeatyckich mieszkańców świadczy imponujący system obronny miasta: potężne mu-ry obronne – ich długość wynosiła 2.260 m, z czego do dziś zachowało się 1.040 m, bramy, baszty i basteje. Rzeka Ina, zielone tereny parkowe wokół Starówki, Ratusz i kamieniczki przyciągają swoją urodą i klimatem. Odwiedzający miasto mogą wielo-krotnie zetknąć się w nim z ceglanym gotykiem w różnorodnej formie. Ko-legiata Najświętszej Marii Panny, ko-ściół św. Jana, Ratusz, Brama Pyrzyc-ka i Brama Młyńska ze swoimi archi-tektonicznymi szczegółami to naj-lepsze przykłady średniowiecznego stylu.

79

Brama Młyńska

Warto wiedzieć


Badacze i wynalazcy:

Hans Bredow (1879–1959): urodzony w Sławnie pionier radia i techniki opartej na wysokich częstotliwo-ściach. W roku 1919 stworzył pojecie „Rundfunk“ (radio) i był jego współ-twórcą w Niemczech.

Daniel Gabriel Fahrenheit (1686–1736): fizyk, wynalazca instrumentów pomiarowych, urodzony w Gdańsku

Ewald Jürgen von Kleist (1700–1748): dziekan kamieńskiej kapituły katedralnej, który 11 października 1745 roku w Kamieniu Pomorskim, jako pierwszy na świecie, odkrył kondensator elektryczny.

Mikołaj Kopernik (1473–1543): matematyk i astronom, urodzony w Toruniu, mieszkał także w Olsztynie. W swoim dziele „O obrotach sfer niebieskich” opisał heliocentryczną wizję świata.

Otto Lilienthal (1848–1896): pionier lotnictwa, urodzony w Anklam

Ludwik Rydygier (1850–1920): polski chirurg i naukowiec, który w roku 1880 przeprowadził znaną na całym świecie operację żołądka.

Johann Joachim Winckelmann (1717–1768): twórca klasycznej arche-ologii, urodzony w Stendal

Patrz też strony 49, 65, 69 i 77


Z tarasu widokowego kolegiaty NMP otwiera się wspaniała panorama, przy dobrej pogodzie sięgająca aż po Szczecin. Otwarty dla zwiedzających od kwietnia do października, od poniedziałku do sobo-ty pomiędzy 10.00 a 16.00.

„Stargard – klejnot Pomorza” – staro-miejski szlak turystyczny, którego trasa wiedzie stargardzkimi plantami wzdłuż murów obronnych. Zwiedzający podzi-wiać mogą najcenniejsze zabytkowe budowle Stargardu Szczecińskiego: potęż-ne kościoły, wały, bastiony, fosy obronne, bramy, wieże obronne i baszty. Trasa pro-wadzi w dużej części wzdłuż terenów zie-lonych o długości 3 km i rzeki Iny.


Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Odwachu i dwóch kamie-niczkach przy Rynku Staromiejskim, gdzie obejrzeć można ekspozycje poświę-cone historii miasta i Pomorza. Kolejnym obiektem użytkowanym przez stargardz-kie Muzeum jest Basteja. Obiekt został wzniesiony w XVI wieku. Od czerwca 2013 roku w Bestei oglądać można najno-wocześniejszą ekspozycję w regionie, gdzie prezentowana jest historia miasta od czasów sprzed jego lokacji po począ-tek XX wieku. Oprócz elementów statycz-nych widzowie mają do dyspozycji film, animacje, hologram i strefę Multitouch. Zwiedzanie ułatwiaja audioguidy oraz rozwiązania zastosowane z myślą o oso-bach z dysfunkcjami wzroku, słuchu i ruchu. Wystawa przygotowana jest w trzech wersjach językowych – w stopniu pełnym w języku polskim i niemieckim, w wybranych funkcjach w języku angiel-skim.

80 Mapa B6

Szczecin | Polska

Ratusz

Zielone miasto nad Odrą

Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Ul. Korsarzy 34 PL-70-540 Szczecin t +48 91 4891630 f +48 91 4340286 [email protected] www.szczecin.eu

v Szczecin jest znanym ośrodkiem życia gospodarczego, naukowego i kulturalnego. Największym miastem regionu i jednym z największych w Polsce. Miasto położone jest nad rze-ką Odrą w odległości ok. 60 km od Bałtyku w bezpośrednim sąsiedz-twie lasów i wodnych akwenów. Po-wierzchnia miasta, obejmująca ok. 301 km², jest zabudowana tylko w 1/3 części. Pozostały obszar stano-wią tereny wodne i leśne oraz parki. Szczecin, pomimo wojennych znisz-czeń, zachował cenne budowle go-tyckie pochodzące z XIV wieku, któ-re dzięki prowadzonym pracom kon-serwatorskim odzyskały dawną świetność. Należą do nich kościoły pw. św. Jana Ewangelisty, pw. św. Ja-kuba Apostoła St. i pw. św. Piotra i św. Pawła oraz Ratusz Staromiejski. Wielką wartością miasta jest zacho-wany układ przestrzenny Szczecina z przełomu XIX i XX wieku wraz z hi-storyczną zabudową, posiadającą oryginalny wystrój architektonicz-ny.


Wybudowany przez franciszkanów kościół św. Jana Ewangelisty uznawany jest za jedną z najstarszych budowli sakralnych miasta. Badania dendrologicz-no-chronologiczne więźby dachowej pokazały niedawno, że budowa kościoła zakończona została w roku 1368.

Historia powstania bazyliki św. Jakuba sięga do roku 1187. Z biegiem lat, od pierwszej połowy XIV wieku, dokonywano licznych zmian w budowli. W roku 2009 odbudowano hełm nad wieżą kościoła.

Pierwsza wzmianka o kościele św. Piotra i Pawła pochodzi z roku 1124. Kościół uznawany jest za najstarszy na schrystianizowanym Pomorzu. Pierwszy kościół wybudowany był z drewna, dzisiejszy pochodzi z XIV/XV wieku, z przebudową z końca XVII wieku.

Stary Ratusz jest jedynym budynkiem Starówki, który zachował swój historycz-ny wygląd. Wybudowany w XIII/XIV wieku, służył długo jako budynek sądu. W latach 1677 i 1944 budynek w dużym stopniu uległ zniszczeniu, odbudowany po drugiej wojnie światowej.

81


Karta turysty uprawnia w Szczecinie do zniżek na bilety i w wybranych restaura-cjach oraz instytucjach, jak też w środ-kach komunikacji miejskiej.

Dzięki szlakowi turystycznemu możli-we jest zwiedzanie miasta na piechotę. Szlak oznaczony jest na chodniku czerwo-ną przerywana linią i przechodzi obok 42 ważnych zabytków miasta.

Zwiedzanie z przewodnikiem (także obcojęzycznym) należy zamówić wcze-śniej przez internet.


Muzeum Narodowe w Szczecinie jest największą instytucją kultury na Pomorzu Zachodnim. Do zbiorów muzeum należą eksponaty archeologicz-ne i znaleziska etnologiczne, a także malarstwo od średniowiecza po czasy współczesne.

Punktem obowiązkowym dla turystów jest wybudowany w stylu renesanso-wym, w ostatnich latach odnowiony, Zamek Książąt Pomorskich, w którym dzisiaj odbywają się liczne imprezy kultu-ralne, jak koncerty, przedstawienia teatralne i wystawy.

Kolejną, niezmiernie interesująca budowlą, są budynki położone nad Odrą przy ul. Wały Chrobrego, wybudowane w latach 1902–1927.

Codziennie (prócz zim) organizowane są wycieczki statkiem po szczecińskim porcie. Na pokładzie można posłuchać wielu interesujących historii o mieście i jego okolicy.

Kościoł św. Jana Ewangelisty

Małe rozmówki

Polski-Niemiecki

Pani Frau

Pan Herr

Jak się Pani/Pan nazywa?

Wie heißen Sie?

Jak się nazywasz? Wie heißt du?

Nazywam się Ich heiße

Nie mówię po niemiecku

Ich spreche kein Deutsch

Mówi Pani/Pan po polsku?

Sprechen Sie/Sprichst du Polnisch?

Nie rozumiem.

Das verstehe ich nicht.

Ile to kosztuje? Wieviel kostet das?

Poproszę rachunek.

Die Rechnung, bitte.

Gdzie jest najbliższy bankomat?

Wo gibt es einen Geldautomaten?

Czy mają państwo wolny pokój

jednoosobowy/dwuosobowy?

Haben Sie ein freies Einzelzimmer/

Doppelzimmer?

Czy może pokazać mi to Pani/Pan

na mapie?

Könnten Sie mir das auf der Karte

zeigen?

Przepraszam, jak dojechać do…?

Entschuldigung, wie komme ich…?

Poproszę bilet do…

Bitte, eine Fahrkarte nach…

Gdzie jest toaleta?

Wo ist die Toilette?

jutro morgen

Patrz też stronie 17

B1Mapa82

Zdjęcia dostarczyli

OkładkaVisitKøge, Thomas Berg, Urzad Miasta w Kamieniu Pomorskim, VisitHaderslev, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Eiko Wenzel, Marek Angiel, Ulf Boettcher, Thomas Kalak, Næstved Turisme A/S, Krzysztof Kaliński, B. Bönecke-Siemers/picsndocs.de, Hanzeatyckie miasto Anklam, Miasto Neubrandenburg, Lüneburg Marketing GmbH, Axel Attula

Wewnątrz02 Organizacja Turystyczna w Prenzlau03 Eiko Wenzel, Urząd budowlany miasta Greifswald04–05 Eiko Wenzel, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego06–07 Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Thomas Berg, André Hamann08–09 VisitHaderslev10–11 VisitKøge12–13 Næstved Turisme A/S14–15 Hanzeatyckie miasto Anklam16–17 Doberaner Münster, Thomas Grundner18–19 Ulf Boettcher, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego20–21 Photofrizz/B. Kuhn, Wydział promocji miasta Buxtehude22–23 Eiko Wenzel 24 Klaus Baldauf/Miasto Frankfurt nad Odrą 26–27 Urząd budowlany miasta Greifswald, Organizacja Turysyczna Hanzeatyckiego Miasta Greifswald i okolicy28 André Hamann30–31 Thomas Berg32–33 Lüneburg Marketing GmbH, Verena Fiedler34–35 Hans-Joachim Boldt, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego36–37 Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Doberaner Münster, Katedra w Schwerinie38–39 Klasztor Wienhausen, Izba klasztorów Hannover, Carola Faber/Klasztor Isenhagen40 Miasto Neubrandenburg42–43 Miasto Burg Stargard, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Ralf Bruse44–45 Europejski Szlak Gotyku Ceglanego46–47 Miasto Parchim48–49 Klasztor dominikanów Prenzlau, Tourismusverein Prenzlau/Köller50–51 Axel Attula, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego52–53 Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Miasto Szlezwik54–55 Marieke Sobiech, Wydział promocji miasta STADTMARKETING Gesellschaft Schwerin mbH, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego56–57 NEW COLOR® Agencja reklamowa, Miasto Stendal, FOTO-Design Werner Klapper/Spółka ds. inwestycji i marketingu Saksonii-Anhalt58–59 Maria Clauss, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego60 Martin Poley62–63 Hallfarth, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego64–65 Elżbieta Pawelec, Zdzisław Sieracki66–67 Maciej Szajewski, Marek Angiel68–69 Mariusz Naseniewski70–71 Urzad Miasta w Kamieniu Pomorskim, 72–73 L. Wawrykiewicz, U. Ulatowska74–75 Dariusz Bógdał, Krzysztof Kaliński76–77 Dział Promocji Urzędu Miejskiego w Sławnie78–79 Jerzy Tatoń, Tadeusz Surma80–81 Eiko Wenzel

83

Notatki

84

Wydawca: Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Stowarzyszenie Europejski Szlak Gotyku Ceglanego)Littenstraße 10, D-10179 Berlint +49 (0)30 2061325-55f +49 (0)30 [email protected] Kontakt: Christoph PienkoßSanna Martzahn

Rossija

Belarus

Danm

ark

Sverige

Deutschland

Polska

Lietuva Eesti

Latvija

Suomi

Haderslev

Schleswig

Buxtehude

StendalBrandenburg/H

avel

SzczecinStargardSzczeciński

Olsztyn

Gdańsk

PłockBerlin

Sławno

LüneburgLüne

Walsrode

Ebstorf

Isenhagen

Medingen

Wienhausen

Neubrandenburg

Parchim

Schwerin

Wism

ar

Güstrow

Anklam

Wolgast

Neukloster

Greifsw

aldStralsund

Bad Doberan Ribnitz-

Dam

garten

Prenzlau

KielG

edserSassnitz

Trelleborg

Rønne Karlshamn

Oxelösund

Nynäsham

n

Paldiski

Ventspils

Liepāja

Klaipėda

Warszaw

a

Kaliningrad

Tallinn

Helsinki

Stockholm

København

Rīga

Vilnius


Prenzlau

Schwerin

Parchim

Güstrow

BadD

oberanRibnitz-D

amgarten

Wolgast

Greifs-

waldA

nklam

Neubrandenburg

Gedser

Sassnitz

Wism

ar Neukloster

Aarhus

Chełmno

Frankfurt/Oder

Kamień

Pomorski

Swinoujście

Stralsund

Flensburg

KøgeN

æstved

Lübeck

Minsk

Grudziądz

Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Stowarzyszenie Europejski Szlak Gotyku Ceglanego)Littenstraße 10, D-10179 Berlint +49 (0)30 2061325-55f +49 (0)30 [email protected]

Pytają się Państwo, dlaczego brak w tym przewodniku znanych miast z przepięknymi budowlami gotyku ceglanego? Mamy nadzieję, że uda nam się pozyskać je jako członków.

Znaleźli Państwo błędy? Sprawdzaliśmy informacje z jak największą starannością, ale mimo to nie da się ich uniknąć. Zastrzegamy sobie taką ewentual-ność.

Będziemy się cieszyć, jeśli przekażą nam Państwo informacje o błędach lub propozycje zmian, tak aby nasz przewodnik był zawsze aktualny.

86Ribnitz-DamgartenLüneburgNeubrandenburg

a b c d e f g h j k l

10

172

34

56

78

910

1113

1415

16


Przewodnik 2015/16

www.eurob.org

DaniaNiemcyPolska



Anklam Lubeka

Kamień Pomorski

Stralsund




Przewodnik 2015/16

www.eurob.org

DaniaNiemcyPolska



Anklam Lubeka

Kamień Pomorski

Stralsund



Documents

Przewodnik 2015/16 "Wzdłuż Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego"