Przewodnik po ścieżkach bioróżnorodności ekologicznej i

ekosystemów w powiecie kętrzyńskim

projekt „Poznać i pokochać to, co w trawie piszczy”

Projekt dofinansowany ze środków

Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014

FUNDACJA NA RZECZ INTEGRACJI ZAWODOWEJ, SPOŁECZNEJ ORAZ ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI VIA

Berlinga 10 lok. 26, 15-814 Białystok, Oddział: ul. Długa 44/50 lok. 205; 00-241 Warszawa tel/fax: 635-55-95; www.via.org.pl

NIP 5252331354 REGON 140124110 Fundacja na rzecz poprawy jakości życia „OD-NOWA” ul. Polska 8A 12-100 Szczytno

NIP 5252393651 REGON 140947159

Powiat kętrzyński o powierzchni 1213,0 km2 leży w północnej części województwa. Na obszarze powiatu znajduje się 179 pomników przyrody, obszary prawnie chronione o szczególnych walorach przyrodniczych zajmują 262,7 km2, a lasy 187,8 km2. Obszar powiatu kętrzyńskiego jest zróżnicowany pod względem rzeźby terenu. Występuje w nim rzeźba falista oraz obszary ciągu moren czołowych charakteryzujące się znacznymi spadkami. Część terenów ma charakter wododziałowy i źródliskowy. Pod względem geomorfologicznym znaczną część obszaru stanowi wysoczyzna moreny dennej. Na całym obszarze występują na powierzchni utwory czwartorzędowe pokrywające ciągłą warstwą podłoża starsze. Przestrzennie dominują osady ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Znaczne powierzchnie zajmują osady morenowe o charakterze zwałowym. W krajobrazie powiatu kętrzyńskiego obok form erozyjnych wyróżnia się formy akumulacyjne (wypukłe). Nalezą do nich faliste i pagórkowate powierzchnie wysoczyzn morenowych - moreny dennej. Często występują też oczka wodne – nieduże jeziorka wypełniające zagłębienia wytopiskowe. Pod względem fizjograficznym północna i środkowa część powiatu (gminy Barciany i Korsze oraz północno-zachodnia część gminy Srokowo i północno-zachodnia część gminy Kętrzyn) leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, na obszarze Niziny Sępopolskiej. Pozostała część powiatu leży w Pasie Pojezierzy Bałtyckich na obszarze Pojezierza Mazurskiego: • wschodnia (południowo-wschodnia część gminy Srokowo i północno-wschodnia część gminy Kętrzyn) – w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, • południowa (gmina Reszel, południowo-zachodnia część gminy Kętrzyn) – na Pojezierzu Mrągowskim. Na północy powiatu przeważa krajobraz równinny, który urozmaicają doliny rzeczne i niewielkie spadki terenu. W części środkowej zaczyna dominować ukształtowanie faliste, pagórkowate, z nachyleniem w kierunku północno-zachodnim. Najbardziej urozmaicony jest krajobraz pojezierzy z licznymi pagórkami i dolinami oraz rozciągniętymi południkowo jeziorami.

Leśna ścieżka „Wyskok"

Wychodząc naprzeciw zainteresowaniu społeczeństwa lasem i tym

wszystkim Co się w nim dzieje Nadleśnictwo Srokowo wybudowało Leśną

ścieżkę dydaktyczno-przyrodniczą „Wyskok". Prezentuje ona prawie

wszystkie walory lasów srokowskich. Znajduje się 6 km na północ od

Srokowa w kierunku wsi Bajory, na terenie leśnictwa Jezioro. Łączna

długość ścieżki to 12 km. Na trasie znajduje się 9 przystanków

zaopatrzonych w tablice informacyjne informujące o wybranych

zjawiskach zachodzących w środowisku leśnym oraz

zaprezentowano urządzenia stosowane w gospodarce leśnej. Cała

trasa jest wyrażnie oznakowana. Trasa rozpoczyna się na parkingu

leśnym, gdzie umiejscowiono tablicę z mapą sytuacyjną, na której

zaznaczono przebieg szlaku. Parking oferuje również zadaszone stoły i

ławy oraz wyznaczone I zabezpieczone miejsce na ognisko. Ścieżka cieszy

się dużym zainteresowaniem turystów oraz młodzieży szkolnej jako

terenowe uzupełnienie wiadomości z lekcji biologii na temat otaczającej

nas przyrody i zjawisk w niej zachodzących.

Tematyka kolejnych tablic, to m.in.:

• łowiectwo - podstawowe informacje o łowiectwie i występującej tu zwierzynie

• uszkodzenia drzew przez zwierzynę płową - jak unikać poważnych szkód w lesie z powodu zbyt dużej liczebności j eleni i saren

• las i bór - opis siedlisk • Kanał Mazurski, mapa, opis - według projektu budowy kanału,

opracowanego w 1849 r., miał on połączyć jezioro Mamry z Łyną i dalej przez Pregołę prowadzić do Królewca i Bałtyku. Długość kanału wynosi 51,5 km, z czego w Polsce znajduje się 20 km, na kanale wybudowano 10 śluz o długości 45 m i szerokości 7,5 m

• ochrona lasu • co można spotkać w lesie - najczęściej spotykana zwierzyna to:

łosie, jelenie, sarny, dziki, lisyJankowice, borsuki, jenoty, wydry, kuny, łasice, zające

• rezerwat „Jezioro Siedmiu Wysp" - rezerwat ornitologicznyJ.Silec, powstał w 1956 roku

• bóbr - populację występującą na terenie Nadleśnictwa szacuje się na ok. 200 sztuk

• pomnik przyrody „Adam" - dąb szypułkowy o wysokości 26 m i obwodzie 710 cm

Leśna trasa turystyczna „Gierłoż”

Nadleśnictwo Srokowo w roku 2012 wytyczyło na terenie leśnictw Dąbrowa i Gierłoż Leśną trasę turystyczną Gierłoż. Teren nadleśnictwa to malownicza kraina usiana wieloma lasami, falistymi pagórkami, w które wcinają się rzeczki i strumyki oraz jeziora, tworząc niepowtarzalne widoki. Niewątpliwie bardzo ważnym elementem kształtującym krajobraz srokowskich lasów jest ich mieszkaniec – bóbr europejski. Trasa ta przechodzi przez ciekawe przyrodniczo i historyczne miejsca znajdujące się w gierłoskich lasach. Bliskie sąsiedztwo Kętrzyna i byłej wojennej Kwatery Hitlera odwiedzanej przez ponad 200 tys. turystów sprawia, że znaczną część tej liczby można zainteresować tematyką przyrodniczą.

Niezależnie od powyższego na terenie tym pozostaje wiele innych atrakcji turystycznych: Park Miniatur Warmii i Mazur, Lotnisko Wilamowo, Muzeum Mazurskie w Owczarni, Zabytkowa Linia Kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo, trasa ucieczki zamachowca na Hitlera w 1944r do Wilamowa, miejsce bitwy Krzyżacko-litewskiej w 1311r. Długość Leśnej Trasy Turystycznej wynosi około 30 km. 11 km wytyczonych zostało drogami leśnymi, pozostałe 19 km to ścieżki rowerowe i drogi publiczne. Trasa oznakowana jest w terenie częściowo za pomocą leśnych drogowskazów oraz tablic informacyjnych. Dodatkowo w kilku miejscach wzdłuż trasy zostały zamontowane urządzenia infrastruktury turystycznej takie jak: 2 platformy widokowe dla miłośników podglądania przyrody oraz 3 miejsca odpoczynku dla strudzonych turystów. Trasę dobrze rozpocząć od miasta Kętrzyn, z parkingu przy cmentarzu komunalnym przy ulicy Cmentarnej. Kętrzyn to miasto powiatowe z bogatą i zawiłą historią sięgającą średniowiecza. Warto w nim zobaczyć zamek krzyżacki, Bazylikę Mniejszą św. Jerzego, kościół św. Katarzyny zaprojektowany przez Fritza Heitmanna, fragmenty murów obronnych z XIV wieku, neogotycki ratusz i budynek Starostwa Powiatowego.

Z Kętrzyna kierujcie się na Barciany. Po przejechaniu około 2 km, po lewej stronie pomiędzy polami znajduje się obniżenie terenu porośnięte trzcinami i zaroślami.

To Rozlewisko Wopławki jest to użytek ekologiczny położony na terenie miasta i gminy Kętrzyn. Rozlewisko Wopławki otrzymało status użytku ekologicznego w 1993. Obejmuje obszar około 65 ha, na który składają się : oczka wodne, trzcinowiska i podmokłe łąki. Użytek rozciąga się od Kętrzyna w kierunku wsi Wopławki. Utworzenie użytku ekologicznego wiązało się z potrzebą ochrony miejsc gniazdowania i żerowania ptaków, głównie wodnych i błotnych. Na obszarze tym obserwowano ponad 150 gatunków ptaków, z których 74 to gatunki lęgowe, a pozostałe przelotne i zalatujące. Na rozlewisku najliczniej

występuje mewa śmieszka, jej populacja dochodziła do 2500 par. Gnieżdżą się rybitwy czarna i białowąsa. Miejsca lęgowe znalazł sobie perkoz rdzawoszyi, perkoz zausznik i perkozek oraz łyski. Z gnieżdżących się kaczek można spotkać tu kaczkę krzyżówkę, cyrankę, krakwę, płaskonosą, głowienkę, czernicę i gągoła. Na terenie tym gnieździ się kilka par łabędzi. W łozach na terenie rozlewiska gnieżdżą się remiz, potrzos, słowik i dziwonia. W trzcinowiskach mają swoje miejsca lęgowe: bąk, zausznik, wodnik, brzęczek, trzciniak, trzcinniczek i łozówka. Na podmokłych łąkach gnieżdżą się: kropiatka, świerszczak, derkacz, czajka, bekas krzyk, brodziec krwawodzioby i okresowo batalion. Z ptaków drapieżnych okresowo gniazdowała tu sowa błotna i znalazło sobie miejsce gniazdowania kilka par błotniaka stawowego.

Po przejechaniu około 1,5 km przy wiatraku holenderskim w Starej Różance kieruj się na Węgorzewo. W miejscowości Nowa Różanka skręć w prawo i jedz około 1 km, skręcając obok zakładu DROMO w lewo. Po przejechaniu 2,5 km dotrzesz do lasu zarządzanego przez Nadleśnictwo Srokowo. Od tego momentu poruszać się będziesz głównie po drogach leśnych. Na początku lasu znajduje się tablica informacyjna z przebiegiem trasy turystycznej, a także miejsce wypoczynku przy gospodarstwie agroturystycznym „Stara

Leśniczówka”. Miejsce wypoczynku położone jest nad brzegiem Jeziora Mój w otoczeniu lasów. Wzdłuż drogi dostrzeżemy stare okazałe dęby szypułkowe objęte formą ochrony jako pomniki przyrody. Obwody dębów wynoszą od 400 cm do 500 cm. Te stare i okazałe drzewa są miejscem życia owadów próchnojadów takich jak:

Pachnica dębowa (Osmoderma eremita) jest chrząszczem dużych rozmiarów (do 3,5, a wyjątkowo nawet 4 cm długości), uzależnionym całkowicie od dużych dziupli w obrębie żywych drzew. Dziuple takie są nie tylko miejscem życia larw pachnicy, które odżywiają się rozłożonym przez grzyby drewnem, ale również w nich większość swego życia spędzają dorosłe chrząszcze. Wykazano, że owady te są mocno przywiązane do

zasiedlonych dziupli i niechętnie dokonują dalszych przelotów. Niska zdolność do kolonizacji nowych dziupli jest wyrazem przystosowania do stabilnego siedliska gwarantowanego przez wnętrze dziupli. W skali życia owada większość dziupli trwa przez wiele pokoleń, a więc nie ma konieczności częstych przeprowadzek i wytworzenia w toku ewolucji zdolności do wysoce wydajnego lotu. W Polsce trafiła na listę gatunków chronionych w 1995 roku, po tym, jak została objęta ochroną na mocy Dyrektywy Siedliskowej we Wspólnocie Europejskiej (obecnie Unia Europejska). Zgodnie z tą dyrektywą, pachnicy przysługuje najwyższy priorytet ochronny, co więcej, jest ona także gatunkiem wskaźnikowym w wyznaczaniu specjalnych obszarów ochrony w ramach sieci „Natura 2000”.

Kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo) to niewątpliwie jeden z najbardziej efektownych i niezwykłych owadów w naszej krajowej faunie. Należy do chrząszczy z rodziny kózkowatych Cerambycidae, których większość przedstawicieli

szczyci się posiadaniem na głowie silnie wydłużonych czułków, często dłuższych od samego owada. Dorosłe koziorogi barwy ciemnobrązowej (niekiedy prawie czarnej) z metalicznym połyskiem osiągają bez czułków niemal 6 cm długości, ale same czułki mogą osiągać u samców nawet 11 cm długości. Czyni to z tego gatunku prawdziwego giganta naszego krajowego owadziego świata. Kozioróg dębosz – jak sama nazwa wskazuje – to gatunek związany z dębami. Olbrzymie larwy tego gatunku (długość do 12 cm, waga do 12 g) drążą szerokie (średnica do 2 cm) i długie (do 1 metra) korytarze w strefie miazgi i drewna żywych lub wykazujących oznaki zamierania dębów. W terminologii leśnej gatunek ten klasyfikowany jest w grupie szkodników technicznych i fizjologicznych, bowiem drewno z drzew opanowanych przez koziorogi zwykle nie nadaje się już do tartaków, a masowe wystąpienie tego gatunku potrafi zaburzyć funkcjonowanie (fizjologię) drzewa, niekiedy nawet doprowadzając do jego śmierci. Jednak rzadkość występowania tego gatunku sprawiła, że nigdy nie był on zwalczany w leśnictwie, a nawet w 1952 roku został objęty ścisłą ochroną jako jeden z pierwszych gatunków owadów chronionych w naszym kraju. Warto nadmienić, że gatunek ten jest również chroniony we wszystkich krajach Unii Europejskiej i figuruje w załącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej, a także na krajowych czerwonych listach oraz europejskiej czerwonej liście chrząszczy saproksylicznych.

Ciołek matowy (Dorcus parallelipipedus) jest chrząszczem z rodziny

jelonkowatych (Lucanidae) liczącej w Polsce zaledwie 7 gatunków. Znany jest z terenu całego kraju. Zaraz po jelonku rogaczu (Lucanus cervus) jest drugim co do wielkości krajowym

przedstawicielem tej rodziny, jednocześnie najbardziej przypominającym z wyglądu swojego krewniaka (podobieństwo to dotyczy samic jelonka rogacza). Ciało ciołka jest jednak mocniej spłaszczone, a żuwaczki samców nie są tak silnie rozwinięte i nie przypominają kształtem poroża jelenia. Ubarwienie ciołka jest jednolicie czarne, pozbawione metalicznego połysku – nie spotyka się innych form barwnych. Dymorfizm płciowy u tego gatunku, podobnie jak u większości jelonkowatych, wyraża się w różnicach w wielkości ciała (samce osiągają do 35 mm długości, samice zaś rzadko do 30 mm) oraz w budowie głowy i żuwaczek (u samców głowa jest szersza i posiada silniej rozwinięte żuwaczki). Preferuje silnie spróchniałe kłody oraz pniaki bukowe i dębowe (Pawłowski 1961), w których przechodzą swój 3–4-letni rozwój larwy tego chrząszcza. Ciołek matowy objęty jest prawną ochroną w Polsce. Jego status ochronny zagwarantowany jest rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Zgodnie z rozporządzeniem jest to gatunek wymagający ochrony czynnej. Ciołek matowy znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych wyginięciem z kategorią VU – narażony. ciołek matowy.

Jadąc około 1 km, znajdziemy się przy leśnej plaży nad Jeziorem Mój. Jezioro ma powierzchnię 116,3 ha, a jego głębokość wynosi 4,1 m. Powierzchnia tafli wody wyniesiona jest 121 m n.p.m.. Jezioro ma kształt wydłużony z południa na północ. Jezioro ma długość ok. 2,3 km, a największą szerokość 1,0 km. Zbiornik płytki o wyrównanym dnie, mało rozwiniętej linii brzegowej, brzegach urozmaiconych, na przemian płaskich i wyniesionych, miejscami stromych. Jezioro znajduje

się na skraju gierłoskiego lasu. Od strony wschodniej jeziora położona jest wieś Gierłoż, a za linią kolejową Kętrzyn - Węgorzewo i drogą Czerniki - Parcz znajduje się Jezioro Siercze. Do Jezeziora Siercze dopływa woda z Jeziora Mój podziemnym rurociągiem. Przepływ wody regulowany jest upustem. W czasie II wojny światowej w jeziorze było ujęcie wody na potrzeby Wilczego Szańca. Woda była doprowadzona do kwatery Hitlera rurociągiem wzdłuż linii kolejowej. Była to woda na potrzeby technologiczne. Brzegi jeziora porośnięte są pasem trzcin. W trzcinach ukryte są żeremia bobrów gdzie gnieździ się błotniak stawowy i łabędź. Jezioro ubogo zarośnięte. Wśród bardzo rzadkiej i nielicznie występującej roślinności zanurzonej przeważa rdestnica pływająca i grążel żółty. Jezioro jest też siedliskiem łabędzi. Duża populacja leszcza, płoci i krąpia. Trafiają się okazałe karpie i amury. Z ryb drapieżnych w jeziorze występują: okonie, sandacze, szczupaki i węgorze.

Nad brzegiem jeziora znajduje się głaz narzutowy - pomnik przyrody (granit rapakiwi) o obwodzie 9 m i wysokości 1,25 m. Na szczycie głazu znajduje się koliste zagłębienie, prawdopodobnie

miejsce kultu religijnego dawnych Prusów. Z głazem wiąże się kilka legend. Jedna z nich, pochodząca z czasów krzyżackich, dotyczy pobliskiej wsi Czerniki (po drugiej stronie jeziora), gdzie na miejscu świętego gaju Prusów wzniesiono gotycki kościółek. Zaniepokojony tym mieszkający w okolicy diabeł schwycił olbrzymi kamień, chcąc nim zburzyć świątynię. Zanim jednak zdążył donieść go do Czernik, zapiały koguty i czart musiał wypuścić głaz, który spadł nad brzeg jeziora. Jedąc dalej około 1,2 km. Przejeżdżasz pod murowanym zabytkowym wiaduktem nieczynnej kolei relacji Węgorzewo – Kętrzyn. W roku 2008 trasa kolei została wpisana do rejestru zabytków. Nie wykluczone, że w przyszłości po torach tej kolei będzie jeździł turystyczny pociąg. Po prawej stronie widać leśniczówkę Leśnictwa Dąbrowa. Przed drogą publiczną po prawej stronie znajduje się miejsce po starej nieistniejącej osadzie. W runie leśnym w sezonie letnim można zaobserwować piękną lilię złotogłów, roślinę objętą ochroną ścisłą. Lilia złotogłów to roślina

cebulowa należąca do rodziny liliowatych (Liliaceae). Występuje w Polsce w środowisku naturalnym (m.in. na terenach górskich). Zwykle osiąga do 1 m wysokości (maksymalnie do 1,5 m). Ma szerokie, lancetowate liście, a jej kwiatostan – grono – składa się

z kilku lub kilkunastu drobnych kwiatów średnicy 2-4 cm. Lilia złotogłów kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty mają barwę różową lub białą i wydzielają intensywną woń, wabiącą motyle. Przy skrzyżowaniu z drogą publiczną skręć w prawo, następnie w lewo, kierując się wg drogowskazu na „Księżycowy Dworek”, który znajduje się po lewej stronie. (0,5 km od drogi publicznej). Jest to

kompleks konferencyjno-wypoczynkowy, z ponad 100-letnim pałacem, będącym przed wojną własnością miejscowego starosty.

Po przeciwnej, prawej stronie mamy widok na jezioro Siercze. Jest to jezioro linowo-szczupakowe o powierzchni 57 ha i głębokości 2 m. Pośrodku jeziora znajduje się wyspa. W pobliżu widać efekty

działalności bobra. Jadąc prosto, po ok. 0,5 km znajduje się miejsce odpoczynku wyposażone w wiatę ze stołem, ławką oraz stojakiem na rowery. Dla chcących podpatrzeć w ciszy i spokoju przyrodę, należy wcześniej za „Księżycowym Dworkiem” skręcić w lewo i, podążając leśną drogą, dotrzeć do miejsca wyposażonego w platformę z widokiem na śródleśne rozlewisko. Prawdo podobnie to pozostałości po zarośniętym jeziorze, które uległo procesowi starzenia. Na rozlewisku możemy zaobserwować wydrę, bobra europejskiego, żurawia, czaplę białą, oraz wiele innych gatunków ptaków, także drapieżnych. Ze względu na trudny dostęp bezpiecznie czują się tu jelenie, sarny, dziki, łosie. Po odpoczynku przy wiacie podążamy zgodnie z drogowskazami leśnymi w stronę Kwiedziny (około 2,5 km). Możemy również zjeżdżając ze szlaku w oznaczonym miejscu dotrzeć do drugiego miejsca widokowego na Jezioro Kwiedzińskie. Dojeżdżacie do wsi na skraju lasu – Kwiedziny. Znajduje się tu gospodarstwo agroturystyczne serwujące ciepłe posiłki. W pobliżu można zobaczyć grodzisko średniowieczne wpisane do rejestru zabytków. Kontynuując wycieczkę, musicie skręcić w lewo. Ten fragment drogi to historyczna trasa ucieczki Stauffenberga, który 20 lipca 1944 r. za pomocą bomby schowanej w teczce podjął nieudaną próbę zamachu na Hitlera. Po sabotażowej akcji uciekał z kwatery

Wilczy Szaniec na istniejące wówczas wojskowe lotnisko w Wilamowie (trasa ucieczki zaznaczona jest na mapie przewodnika). Obecnie lotnisko służy do obsługi małych samolotów sportowych i turystycznych. Po pokonaniu około 3 km przy drogowskazie skręćcie w prawo, jadąc brukiem. Po lewej stronie znajdują się bunkry niemieckie, a także Obszar Natura 2000 Gierłoż, chroniący siedliska licznie tutaj

występujących nietoperzy. Ruiny kwatery „Wolfsschanze” stanowią jedno z największych w naszym kraju zimowisk mopka Barbastella barbastellus, gatunku uznawanego w wielu częściach Europy za zagrożony wyginięciem i wymienionego w Załączniku II Dyrektywy Rady Europy

92/43/EWG. Z tego względu, zgodnie ze wskazaniami Dyrektywy, wyznaczony został Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Gierłoż” o powierzchni niemal 57 ha. Zasadniczym celem jego istnienia jest ochrona i zachowanie istniejącego zimowiska i miejsca rojenia nietoperzy wraz z otaczającymi żerowiskami, pozwalającymi nietoperzom zgromadzić przed zimą wystaczające rezerwy energetyczne. Oprócz licznego mopka w bunkrach Wilczego Szańca coroczne inwentaryzacje potwierdzają obecność innych nietoperzy tj. nocek Natterera, nocek rudy, mroczek późny, mroczek pozłocisty, gacek brunatny. Przy bunkrze znajduje się tablica opisująca tę formę ochrony przyrody. Dojeżdżając do drogi asfaltowej. Podążając Leśną Trasą Turystyczną, należy skręcić w lewo; dla osób, które chcą poznać zabytki Warmii i Mazur, proponujemy skręcić w prawo (0,5 km) i udać się do Mazurolandii. Jest to obiekt turystyczny, gdzie można zobaczyć zabytki architektury w miniaturze. Znajduje się tu także park rozrywki dla najmłodszych oraz militaria okresu II wojny światowej. Jedź drogą asfaltową w kierunku Wilczego Szańca (0,7 km). Tutaj musisz zdecydować się i wybrać jeden spośród 2 wariantów trasy.

Pierwszy wariant: skręć do Wilczego Szańca, zwiedzamy obiekt lub podążamy w dalszą trasę przez byłą wojenną kwaterę Hitlera. Kwatera znajduje się w kompleksie leśnym. Powstała ona w latach 1940-1944 na obszarze około 2,5 km. Wybudowano tutaj ponad 70

obiektów z żelbetonu i cegły, w tym 7 bunkrów ciężkich. Drogi i ścieżki maskowane były przy pomocy rozpiętych nad nimi siatek z imitacją listowia. W 1945 roku wycofujące się wojska niemieckie wysadziły wszystkie zabudowania. Obecnie ruiny kwatery Hitlera są udostępnione do zwiedzania. Znajduje się tutaj restauracja, hotel oraz ekspozycje historyczne. Za obiektem jest dalsza część trasy biegnąca lasem. Po drodze możesz zobaczyć rozlewisko bobrowe. Oprócz śladów działalności bobra zaobserwujesz wydrę, żurawia, ptactwo wodne oraz roślinność wodną. Wiosną nad rozlewiskiem i w najbliższej okolicy usłyszysz piękne koncerty kumaków i rzekotek. Na uwagę zasługuje lilia złotogłów. Wzdłuż trasy znajduje się miejsce wypoczynku wyposażone w wiatę. Jedziesz przez ok. 1,5 km i docierasz do drogi leśnej, którą już pokonywaliśmy. Skręcamy w lewo i docieramy do drogi asfaltowej, kierujemy się na Kętrzyn w prawo. Drugi wariant: jedz dalej drogą asfaltową (1,3 km) i dojeżdżasz do granicy lasu, kieruj się na Kętrzyn. Do Kętrzyna poruszasz się dość ruchliwą drogą publiczną. Ze względu na natężony ruch samochodowy zalecamy tu szczególną ostrożność. W miejscowości Czerniki (od granicy lasu ok. 2 km) możesz skręcić w prawo, aby zobaczyć miejsce bitwy oddziału litewskiego z krzyżakami z 1311 r. Nieopodal wsi Wopławki znajduje się tzw. „Krwawa Góra”, niemy świadek wydarzeń z XIV w., kiedy to wczesną wiosną doszło do walki okrzykniętej bitwą stulecia

pomiędzy rycerzami zakonu krzyżackiego a wojami litewskimi. Dla upamiętnienia bitwy ustawiony tu został kamień z wyrytymi skrzyżowanymi mieczami oraz pamiętną datą – 1311 r. Co roku

w okresie 1-3 maja Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kętrzyńskiej organizuje inscenizacje historyczne przedstawiające to wydarzenia, impreza cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców i turystów. Z Czernik docierasz do miejscowości Karolewo, w której

można zobaczyć neogotycki kościół wybudowany w 1900 r. Kierujemy się w drogę powrotną, po pokonaniu 2,5 km docierasz do punktu, z którego rozpocząłeś trasę. Trasa Ekologiczno - Dydaktyczna pn. „Zielona Dolina w Reszlu

Zabytkowy park miejski w Reszlu pamięta jeszcze rządy cesarza Wilhelma II. Ta piękna strefa zieleni zwana "Zieloną Doliną" otacza Stare Miasto i świetnie sprawdza się jako obszar rekreacyjny dla mieszkańców i turystów. Powierzchnia parku jest spora i prócz typowego parkowego krajobrazu, na zboczach polodowcowego wąwozu można spotkać fragmenty przypominające las z grabem, licznymi gatunkami wiązu i okazami drzew iglastych. W pobliżu rzeki rozwinęła się roślinność bagienno-szuwarowa. Poprzez park w Reszlu prowadzi Trasa Ekologiczno - Dydaktyczna (TED). TED to projekt realizowany przez młodzież i nauczycieli z Gimnazjum w Reszlu. Na Trasie zainstalowano 10 tablic informacyjnych w 3 językach. Opisują one faunę, florę oraz zabytki, które można zobaczyć w Parku a także informacje historyczne. Dodatkiem do trasy jest folder oraz przewodnik po parku w wydaniu drukowanym - dostępne w punkcie informacji turystycznej.

Park reszelski jest niezwykły bez dwóch zdań. Przepływająca przez niego rzeka Sajna (dopływ Gubra, wpadającego później do Łyny) ma tu wybitnie charakter górskiej rzeki. Wznoszące się stromo po obu stronach ściany wąwozu, dostarczały na przestrzeni tysiąca lat kamieni, które teraz w bardzo dużej liczbie zalegają w korycie Sajny. Tym samym rzeka ta, na całej długości w parku śpiewa, szumi niewielkimi kaskadami, pieni się, tworząc lokalne wiry… Jest przeurocza! Spacerując jej brzegiem, można poczuć się wręcz, jak w Dolinie Kościeliskiej i

naprawdę tylko brak wysokich wierchów jest jedyną różnicą.

Reszelskie Lapidarium Geologiczne

Po wielomiesięcznej pracy (od września 2009 r. do maja 2010 r.) 30-osobowej grupy uczniów Gimnazjum im. Adama Mickiewicza wraz z opiekunami 24 maja 2010 r. nastąpiło uroczyste otwarcie Reszelskiego Lapidarium Geologicznego. Lapidarium to miejsce przechowywania i prezentowania zgromadzonych okazów kamieni naturalnych i kamiennych fragmentów rzeźb, nagrobków, pomników, elementów pochodzących z zabytkowych budowli. Takie geologiczne lapidarium jako ośrodek edukacji geologicznej i ciekawy obiekt turystyczny powstał na terenie kompleksu boisk „Orlika” naprzeciwko Gimnazium – przy ulicy Chrobrego.

Źródło Pro gram ochrony środowiska powiat u kętrzyńskiego na lata 2009 - 2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016 http://www.wsiepolskie.pl/powiat/84/ketrzynski http://www.barcja.org.pl/srokowo5.htm http://www.srokowo.olsztyn.lasy.gov.pl/documents/688665/0/Przewodnik.pdf http://www.srokowo.olsztyn.lasy.gov.pl/obiekty-edukacyjne/-/asset_publisher/1M8a/content/sciezka-edukacyjna-wyskok#.VjHzxms_Yxg http://www.czaswlas.pl/obiekty/?p=4&id_obiekt=7577 http://www.ketrzyn.internetdsl.pl/przyroda.htm http://aleje.org.pl/o-alejach/przyroda-alej/owady/ http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/25215,gierloz-glaz-narzutowy.html http://www.polskieszlaki.pl/park-miejski-w-reszlu.htm