Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları · Editörler: Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ - Doç. Dr. Yasemin YAVUZER PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ KURAMLARI Örnek Uygulamalarla

PsikolojikDanışma ve Psikoterapi KuramlarıÖrnek UygulamalarlaTemel ve GüncelKuramlar

Editörler:

Doç. Dr. Zeynep KARATAŞDoç. Dr. Yasemin YAVUZER

Editörler: Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ - Doç. Dr. Yasemin YAVUZER

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ KURAMLARIÖrnek Uygulamalarla Temel ve Güncel Kuramlar

ISBN 978-605-241-313-5DOI 10.14527/9786052413135

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2018, PEGEM AKADEMİ

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elekt-ronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki-taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca ta-nınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevri-miçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye'de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazar-lara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

1. Baskı: Ağustos 2018, Ankara

Yayın-Proje: Ayşe AçıkgözDizgi-Grafik Tasarım: Tuğba Kuşcuoğlu

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Özyurt MatbaacılıkBüyük Sanayi Zübeyde Hanım Mah.

Süzgün Cad. No: 9İskitler/Altındağ/ANKARA

Tel: (0312) 384 15 36

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 13385

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

ÖNSÖZ

Psikolojik danışma kuramları, rehberlik ve psikolojik danışmanlık anabilim

dalı lisans programının en önemli dersleri içinde önde gelen bir derstir. Bu ders,

yıllarca yabancı yazarların yazdığı çoğunluğu İngilizce olan kitaplardan yararla-

nılarak verilmiştir. Alan geliştikçe bu zorluk İngilizce kitapların tercüme edilme-

siyle oluşan kuram kitapları ile giderilmeye çalışılmıştır. Artık öyle bir noktaya

gelinmiştir ki, alanımızda sayıları gittikçe artan öğretim elemanları içinde bazıları

gayret gösterip ve zaman harcayıp Türkçe kuram kitabı yazmaya başlamışlardır.

Bu takdire şayan öğretim elemanları içinde Burdur Mehmet Akif Ersoy Üni-

versitesinden Doç. Dr. Zeynep Karataş ve Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesin-

den Doç. Dr. Yasemin Yavuzer isimli iki öncü öğretim üyesi, kurdukları ekiple

birlikte alana kapsamlı olarak yazılmış Türkçe bir kuram kitabı hediye etmişlerdir.

Bu kitabın ismi, “Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları: Örnek Uygulama-

larla Temel ve Güncel Kuramlar” olmuştur.

Kitabın önemli iki özelliğinden biri, temel kuramların yanında zamanımızda

popüler olmuş güncel kuramları da içermesi; diğeri ise kuramların örnek uygula-

malarla zenginleştirilmiş ve kavramların daha anlaşılır hale getirilmiş olmasıdır.

Editör olan öğretim üyelerinden doktora programında ders verdiğim ve dok-

tora tez danışmanlığını yaptığım Doç. Dr. Zeynep Karataş ve yakından tanıdığım

Doç. Dr. Yasemin Yavuzer kendilerini rehberlik ve psikolojik danışmanlık alanına

adamış ve başarılı birer öğretim üyesidirler. Bu değerli kitaba alanın en kıdemli

profesörlerinden biri olarak benim önsöz yazmamı istemeleri beni ziyadesiyle gu-

rurlandırmış ve memnun etmiştir. Alana daha nice katkılar yapacaklarına inandı-

ğım editörlere ve bölüm yazan meslektaşlarıma çok teşekkür ederim.

Prof. Dr. Zafer GÖKÇAKAN

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

EditörlerDoç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiDoç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

1. Bölüm: Psikolojik Danışma, Psikolojik Danışmada Etik ve Çokkültürlülük

Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiDoç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

2. Bölüm: Psikanaliz

Doç. Dr. Bahtiyar ERASLAN ÇAPAN, Anadolu Üniversitesi

3. Bölüm: Neoanalitik Kuramlar

Doç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiDoç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

4. Bölüm: Bireysel Terapi

Doç. Dr. Zeynep HATİPOĞLU SÜMER, Orta Doğu Teknik Üniversitesi

5. Bölüm: Birey Merkezli Terapi

Doç. Dr. Burhan ÇAPRİ, Mersin Üniversitesi

6. Bölüm: Varoluşçu Terapi

Prof. Dr. Özlem KARAIRMAK, Bahçeşehir ÜniversitesiEce GÖKMENOĞLU, Bahçeşehir Üniversitesi Doktora Öğrencisi

7. Bölüm: Gestalt Terapi

Doç. Dr. Özlem TAGAY, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiProf. Dr. Nilüfer VOLTAN ACAR, TED Üniversitesi

8. Bölüm: Davranışçı Terapiler

Dr. Öğr. Üyesi E. Ercüment YERLİKAYA, Çukurova Üniversitesi

9. Bölüm: Akılcı Duygusal Davranış Terapisi

Doç. Dr. Öner ÇELİKKALELİ, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

vi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

10. Bölüm: Bilişsel Terapi

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali YILDIZ, Adıyaman Üniversitesi

11. Bölüm: Gerçeklik Terapisi

Doç. Dr. Dilek GENÇTANIRIM KURT,

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi

12. Bölüm: Transaksiyonel Analiz

Dr. Öğr. Üyesi Suat KILIÇARSLAN,

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

13. Bölüm: Aile Terapisi Kuramları

Dr. Öğr. Üyesi Fatoş BULUT ATEŞ, Çukurova ÜniversitesiArş. Gör. Dr. İdil Eren KURT, Çukurova ÜniversitesiProf. Dr. Turan AKBAŞ, Çukurova Üniversitesi

14. Bölüm: Sistemik Terapi

Doç. Dr. İsmail SANBERK, Çukurova ÜniversitesiProf. Dr. Turan AKBAŞ, Çukurova Üniversitesi

15. Bölüm: Feminist Terapi

Arş. Gör. Dr. Seval KIZILDAĞ, Adıyaman Üniversitesi

16. Bölüm: Çözüm Odaklı Terapi

Doç. Dr. Rezzan GÜNDOĞDU, Aksaray Üniversitesi

17. Bölüm: Öyküsel Terapi

Dr. Öğr. Üyesi Ferah ÇEKİCİ, İstanbul Medipol Üniversitesi

18. Bölüm: Pozitif Psikoterapi

Doç. Dr. Tuğba SARI, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi

19. Bölüm: Farkındalık (Mindfulness) ve Kabul Temelli Terapiler

Doç. Dr. Gülfem ÇAKIR, Akdeniz ÜniversitesiDoç. Dr. Bilge UZUN, Bahçeşehir Üniversitesi

viiİçindekiler

20. Bölüm: Duygu Odaklı Terapi

Doç. Dr. Türkan DOĞAN, Hacettepe ÜniversitesiArş. Gör. Öznur BAYAR, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

21. Bölüm: Asya ve Beden Terapileri

Dr. Öğr. Üyesi Zeynep AYDIN SÜNBÜL,

İstanbul Medipol Üniversitesi

İÇİNDEKİLER

Önsöz ..................................................................................................................................... iii

Bölümler ve Yazarları .............................................................................................................v

1. BÖLÜMPSİKOLOJİK DANIŞMA, PSİKOLOJİK DANIŞMADA ETİK

VE ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK

Giriş .................................................................................................................................. 1

Kuram Nedir? .................................................................................................................. 1

Kuram Yararlı Mıdır? ............................................................................................... 2

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi .............................................................................. 2

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları ............................................................ 3

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramlarının

Kullanım Amaçları ....................................................................................................... 4

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramlarının

Kullanım Tercihleri ....................................................................................................... 4

Kuram Eklektik ......................................................................................................... 5

Teknik Eklektik ......................................................................................................... 5

Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Etik ................................................................... 6

Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Çokkültürlü

Bakış Açısı ....................................................................................................................... 8

Kültür ......................................................................................................................... 8

Kültürel Duyarlılık/Çokkültürlü Olma .................................................................. 8

Kültüre Özgülük ..................................................................................................... 10

Çokkültürlü Psikolojik Danışma .......................................................................... 11

Türkiye’de Çokkültürlü Psikolojik Danışma Çalışmaları .................................. 13

Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışma Süreci ................................ 15

Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışmanın Amaçları ...................... 16

Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışmada

Uygun Müdahaleler................................................................................................ 16

Çokkültürlülüğe, Kültürel Çeşitliliklere Duyarlı Psikolojik

Danışman/Terapist ................................................................................................. 16

x Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Kitapta Bulunan Psikolojik Danışma ve Psikoterapi

Kuramlarının Sunumuna İlişkin Genel Çerçeve ...................................................... 17

Örnek Olaylar ............................................................................................................... 18

Örnek Olay 1 (Sıla) ................................................................................................. 18

Örnek Olay 2 (Ferit) ............................................................................................... 20

Kaynaklar ....................................................................................................................... 22

2. BÖLÜMPSİKANALİZ

Sigmund Freud (1856-1939) ....................................................................................... 25

Giriş ................................................................................................................................ 26

Temel Felsefe ................................................................................................................. 28

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 28

Temel Kavramlar .......................................................................................................... 30

İçgüdü-Dürtü Kuramı ............................................................................................ 30

Libido ...................................................................................................................... 30

Bilinç ........................................................................................................................ 31

Bilinç Öncesi .......................................................................................................... 31

Bilinçdışı ................................................................................................................. 31

Ego Savunma Mekanizmaları ............................................................................... 31

Transferans .............................................................................................................. 31

Karşıt Transferans ................................................................................................... 31

Oedipus Karmaşası ................................................................................................ 31

Kişilik Gelişimi ............................................................................................................. 32

Topografik Kişilik Kuramı ..................................................................................... 32

Yapısal Kişilik Kuramı ............................................................................................ 33

Psikoseksüel Kişilik Kuramı .................................................................................. 35

Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ..................................................................................... 39

Ego Savunma Mekanizmaları .............................................................................. 40

Terapötik Süreç ............................................................................................................. 41

Terapötik Atmosfere Genel Bakış ......................................................................... 43

Terapötik Amaçlar .................................................................................................. 43

xiİçindekiler

Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ................................ 43

Terapinin Aşamaları ............................................................................................... 44

Terapötik Teknikler ................................................................................................ 46

Kuramın Değerlendirilmesi ........................................................................................ 49

Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ............................................................. 49

Destekleyici Araştırmalar ...................................................................................... 50

Eleştirel Bakış .......................................................................................................... 51

Ferit Örnek Olayına Psikanalitik Terapinin

Uygulanması ................................................................................................................. 52

Özet ................................................................................................................................ 53

Okuma Önerileri .......................................................................................................... 54

Kaynaklar ...................................................................................................................... 55

3. BÖLÜMNEOANALİTİK KURAMLAR

Ego Psikolojisi ............................................................................................................... 58

Anna Freud (1895-1982) ....................................................................................... 58

Giriş ................................................................................................................................ 59

Temel Felsefe ................................................................................................................. 59

İnsanın Doğası .............................................................................................................. 60

Temel Kavramlar .......................................................................................................... 60

Özerk Ego İşlevleri ................................................................................................. 60

Ortalama Olarak Beklenen Ortam ....................................................................... 61

Uyum ve Uyma (Adaptation and Accommodation) ......................................... 61

Ego Savunmaları ..................................................................................................... 61



Terapötik Süreç ............................................................................................................. 63




xii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları


Nesne İlişkileri Kuramı ................................................................................................ 65

Melanie Klein (1882-1960) .................................................................................... 65

Giriş ................................................................................................................................ 66

Temel Felsefe ................................................................................................................. 67

İnsanın Doğası .............................................................................................................. 67

Temel Kavramlar .......................................................................................................... 68

Nesne ........................................................................................................................ 68

İçe Alma (Incorporation), İçselleştirme (Introjection),

Özdeşleşme (Identification) ................................................................................. 68

Bölünme (Splitting) ................................................................................................ 69

Yansıtma (Projection) ............................................................................................ 70

Yansıtmalı Özdeşleşme (Projective Identification) ............................................ 70



Terapötik Süreç ............................................................................................................. 72





Kendilik Psikolojisi ....................................................................................................... 75

Heinz Kohut (1913-1981) ...................................................................................... 75

Giriş ................................................................................................................................ 76

Temel Felsefe ................................................................................................................. 76

İnsanın Doğası .............................................................................................................. 77

Temel Kavramlar .......................................................................................................... 77

Kendiliknesneleri ................................................................................................... 77

Empati ...................................................................................................................... 78

Aktarım (Transferans) ........................................................................................... 79



Terapötik Süreç ............................................................................................................. 81


xiiiİçindekiler




Neoanalitik Kuramların Değerlendirilmesi .............................................................. 83

Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ............................................................. 83

Destekleyici Araştırmalar ...................................................................................... 84

Eleştirel Bakış .......................................................................................................... 84

Ferit Örnek Olayına Neoanalitik Kuramlardan

Kendilik Psikolojisinin Uygulanması ........................................................................ 85

Özet ................................................................................................................................ 86

Okuma Önerileri .......................................................................................................... 87

Kaynaklar ....................................................................................................................... 87

4. BÖLÜMBİREYSEL TERAPİ

Alfred Adler (1870-1937) ............................................................................................ 91

Giriş ................................................................................................................................ 93

Temel Felsefe ................................................................................................................. 93

İnsanın Doğası .............................................................................................................. 95

Temel Kavramlar .......................................................................................................... 96

Sosyal İlgi ................................................................................................................. 96

Aşağılık Duygusu ve Üstünlük Çabası ................................................................. 97

Yaşam Stili ............................................................................................................... 98

Kardeş İlişkileri ve Doğum Sırası ......................................................................... 99

Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 100

Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 101

Terapötik Süreç ........................................................................................................... 102

Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 103

Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 104

Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 105

Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 106

xiv Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Terapötik Teknikler .............................................................................................. 111

Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 113

Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 114

Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 117

Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 119

Sıla Örnek Olayına Bireysel Terapinin Uygulanması ............................................ 119

Özet .............................................................................................................................. 122

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 123

Kaynaklar ..................................................................................................................... 123

5. BÖLÜMBİREY MERKEZLİ TERAPİ

Carl Ransom Rogers (1902-1987) ............................................................................ 127

Giriş .............................................................................................................................. 129

Temel Felsefe ............................................................................................................... 129

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 130

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 132

Deneyim ................................................................................................................ 132

Gerçekleşme Eğilimi ............................................................................................ 132

Benlik Kavramı .................................................................................................... 133

Kendini Gerçekleştirme ....................................................................................... 134

Değer Verme Koşulları ........................................................................................ 135

Değerlendirme Odağı .......................................................................................... 137

Tümüyle İşlev Gösteren Birey ............................................................................. 137



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 142





xvİçindekiler




Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 151

Eleştirel Bakış ....................................................................................................... 152

Sıla Örnek Olayına Birey Merkezli Terapinin

Uygulanması ............................................................................................................... 153

Özet .............................................................................................................................. 154

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 155

Kaynaklar ..................................................................................................................... 156

6. BÖLÜMVAROLUŞÇU TERAPİ

Rollo Reese May (1909-1994) ................................................................................... 161

James Frederick Th omas Bugental (1915-2008) ..................................................... 161

Irvin David Yalom (1931-…) .................................................................................... 162

Victor Emil Frankl (1905-1997) ............................................................................... 162

Giriş .............................................................................................................................. 163

Temel Felsefe ............................................................................................................... 164

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 167

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 169

Ölüm ..................................................................................................................... 169

Kaygı ....................................................................................................................... 170

Seçim, Sorumluluk ve Özgürlük ........................................................................ 171

Yalıtılmışlık ............................................................................................................ 173

Anlamsızlık............................................................................................................ 174



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 178



xvi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları







Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 193

Ferit Örnek Olayına Varoluşçu Terapinin Uygulanması ....................................... 194

Özet .............................................................................................................................. 197

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 198

Kaynaklar ..................................................................................................................... 198

7. BÖLÜMGESTALT TERAPİ

Fritz Perls (1893-1970) .............................................................................................. 203

Laura Posner Perls (1905-1990) ............................................................................... 204

Paul Goodman (1911-1972)...................................................................................... 205

Giriş .............................................................................................................................. 206

Temel Felsefe ............................................................................................................... 207

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 208

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 208

Bitirilmemiş/Bitmemiş/Tamamlanmamış İşler (Unfinished Business) ....... 209

Farkındalık (Awareness) ..................................................................................... 209

Şimdi ve Burada (Here And Now) ..................................................................... 210

Direnç (Resistance) .............................................................................................. 210

Kaygı (Anxiety) ..................................................................................................... 211

Sorumluluk (Responsibility) ............................................................................... 211

Kutuplar (Polarities) ............................................................................................. 212



Temas (Contact) ................................................................................................... 213

xviiİçindekiler

Temas Engelleri .................................................................................................... 214

Terapötik Süreç ........................................................................................................... 216









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 223

Ferit Örnek Olayına Gestalt Terapisinin Uygulanması ......................................... 224

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 226

Kaynaklar ..................................................................................................................... 226

8. BÖLÜMDAVRANIŞÇI TERAPİLER

İvan Petroviç Pavlov (1849-1936)............................................................................. 229

Burrhus Frederick Skinner (1904-1990) ................................................................. 229

Albert Bandura (1925-…) ......................................................................................... 230

Giriş .............................................................................................................................. 231

Ivan Pavlov ............................................................................................................ 231

John Broadus Watson ........................................................................................... 232

Burrhus Frederick Skinner .................................................................................. 232

John Dollard ve Neal Miller ................................................................................ 234

Albert Bandura ..................................................................................................... 235

Temel Felsefe ............................................................................................................... 236

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 238

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 238

Klasik (Tepkisel) Koşullanma ............................................................................. 238

Edimsel Koşullanma ............................................................................................ 240

xviii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Gözlem Yoluyla Öğrenme ................................................................................... 244



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 249







Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanları ...................................................... 261


Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 264

Sıla Örnek Olayına Davranışçı Terapinin Uygulanması ....................................... 265

Özet .............................................................................................................................. 267

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 268

Kaynaklar ..................................................................................................................... 268

9. BÖLÜMAKILCI DUYGUSAL DAVRANIŞ TERAPİSİ

Abert Ellis (1913-2007) .............................................................................................. 273

Giriş .............................................................................................................................. 275

Temel Felsefe ............................................................................................................... 277

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 278

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 278

ABC-DE Modeli ................................................................................................... 278



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 287



xixİçindekiler

Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ............................. 290



Bilişsel Teknikler ................................................................................................... 295

Duygusal Teknikler .............................................................................................. 299

Davranışçı Teknikler ............................................................................................ 301




Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 305

Sıla Örnek Olayına ADDT’nin Uygulanması ......................................................... 306

Özet .............................................................................................................................. 308

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 309

Kaynaklar ..................................................................................................................... 310

10. BÖLÜMBİLİŞSEL TERAPİ

Aaron Temkin Beck (1921-…) ................................................................................. 313

Giriş .............................................................................................................................. 314

Bilişsel Terapinin Gelişimi ve Öncülleri ............................................................ 314

Bilişsel Terapinin İlkeleri ..................................................................................... 316

Temel Felsefe ............................................................................................................... 316

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 317

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 318

Otomatik Düşünceler........................................................................................... 318

Ara İnançlar ve Kurallar ...................................................................................... 318

Temel İnançlar ..................................................................................................... 318

Bilişsel Çarpıtmalar .............................................................................................. 319

Bilişsel Üçlü ........................................................................................................... 320

İşbirlikçi Ampirizm .............................................................................................. 320

Sokratik Diyalog ................................................................................................... 320

xx Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Yönlendirilmiş Keşif ............................................................................................. 320



Bilişsel Çarpıtmalar .............................................................................................. 323

Terapötik Süreç ........................................................................................................... 325





Bir Bilişsel Terapi Oturumu Süreci .................................................................... 331

İlk Terapi Oturumunun Biçimi .......................................................................... 332

İkinci ve Daha Sonraki Oturumların Biçimi .................................................... 332

Terapinin Sonlandırılması ................................................................................... 332

Bilişsel Terapi Sürecinde Genel Olarak Yapılması Gerekenler ....................... 333


Bilişsel Teknikler ................................................................................................... 334

Davranışsal Teknikler .......................................................................................... 340




Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 343

Sıla Örnek Olayına Bilişsel Terapinin Uygulanması .............................................. 344

Özet .............................................................................................................................. 347

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 348

Kaynaklar ..................................................................................................................... 349

11. BÖLÜMGERÇEKLİK TERAPİSİ

William Glasser (1925-2013) .................................................................................... 353

Giriş .............................................................................................................................. 354

Temel Felsefe ............................................................................................................... 355

xxiİçindekiler

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 355

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 356

İhtiyaçlar ................................................................................................................ 356

Toplam Davranış: Dört Bileşen .......................................................................... 357

Gerçeğin Resmi ..................................................................................................... 358

Kalite Dünyası ....................................................................................................... 358



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 361









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 370

Ferit Örnek Olayına Gerçeklik Terapisinin Uygulanması .................................... 370

Özet .............................................................................................................................. 374

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 374

Kaynaklar .................................................................................................................... 375

12. BÖLÜMTRANKSAKSİYONEL ANALİZ

Eric Berne (1910-1970).............................................................................................. 377

Giriş .............................................................................................................................. 378

Temel Felsefe ............................................................................................................... 379

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 379

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 380

Ego Durumları Modeli ....................................................................................... 380

xxii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Transaksiyonlar .................................................................................................... 385

Temas İletileri ........................................................................................................ 388

Zamanı Yapılandırma .......................................................................................... 389

Yaşam Kurgusu .................................................................................................... 390

Yaşam Pozisyonları ............................................................................................... 391

Kişilik Adaptasyonları .......................................................................................... 394

Raketler .................................................................................................................. 395

Psikolojik Oyunlar ve Oyun Analizi .................................................................. 396


Terapötik Süreç ........................................................................................................... 399

Terapötik Atmosfere Genel Bakış ...................................................................... 399

Terapötik Amaçlar ............................................................................................... 399



Terapötik Teknikler ............................................................................................. 402




Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 406

Sıla Örnek Olayına Transaksiyonel Analizin

Uygulanması ............................................................................................................... 407

Özet .............................................................................................................................. 408

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 410

Kaynaklar .................................................................................................................... 410

13. BÖLÜMAİLE TERAPİSİ KURAMLARI

Tarihsel Bağlam .......................................................................................................... 413

Kuramsal Esaslar ........................................................................................................ 413

Neden Aile Terapisi? .................................................................................................. 414

Bowen’ın Nesiller Arası Geçiş Kuramı .................................................................... 415

xxiiiİçindekiler

Murray Bowen (1913-1990) ................................................................................ 415

Giriş .............................................................................................................................. 415

Temel Felsefe ............................................................................................................... 416

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 416

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 416

Benliğin Ayrımlaşması ......................................................................................... 416

Üçgenler ................................................................................................................. 417

Çekirdek Ailenin Duygusal Süreci ..................................................................... 417

Aile Yansıtma Süreci ............................................................................................ 417

Çok Kuşaklı Geçiş Süreci ..................................................................................... 418

Duygusal İlişkiyi Kesme ...................................................................................... 418

Kardeş Pozisyonları .............................................................................................. 418

Toplumsal Duygusal Süreç .................................................................................. 419



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 419









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 423

Özet .............................................................................................................................. 423

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 424

Satir’in Aile Terapisi Modeli ..................................................................................... 424

Virginia Satir (1916-1988) ................................................................................... 424

Giriş .............................................................................................................................. 425

Temel Felsefe ............................................................................................................... 425

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 425

xxiv Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 426

Özdeğer .................................................................................................................. 426

Kişisel Mandala ..................................................................................................... 426

Aile Kuralları ......................................................................................................... 426

İletişim Stilleri ....................................................................................................... 426



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 428









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 433

Ferit Örnek Olayına Satir’in Terapi Modelinin

Uygulanması ............................................................................................................... 433

Özet .............................................................................................................................. 435

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 435

Yapısal Aile Terapisi ................................................................................................... 436

Salvador Minuchin (1921-2017) ......................................................................... 436

Giriş .............................................................................................................................. 436

Temel Felsefe ............................................................................................................... 437

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 437

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 437

Aile Yapısı .............................................................................................................. 437

Güç ve Hiyerarşi ................................................................................................... 438

Alt Sistemler .......................................................................................................... 438

Sınırlar .................................................................................................................... 439

Gruplaşmalar, Koalisyonlar ve Üçgen Oluşturma ........................................... 439

xxvİçindekiler



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 440









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 445

Ferit Örnek Olayına Yapısal Aile Terapisinin Uygulanması ................................. 445

Özet .............................................................................................................................. 446

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 446

Stratejik Aile Terapisi ................................................................................................. 447

Milton Erikson (1902-1980) ............................................................................... 447

Jay Haley (1923-2007) .......................................................................................... 447

Cloe Madanes (1940-…) ..................................................................................... 448

Giriş .............................................................................................................................. 448

Temel Felsefe ............................................................................................................... 449

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 449

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 449

Yönergeler .............................................................................................................. 449

Hiyerarşiler ........................................................................................................... 450

Aile Yaşam Döngüsü ............................................................................................ 450



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 451




xxvi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları






Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 455

Özet .............................................................................................................................. 455

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 455

Kaynaklar ..................................................................................................................... 456

14. BÖLÜMSİSTEMİK TERAPİ

Sistem Nedir? .............................................................................................................. 462

Temel Felsefe ............................................................................................................... 463

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 464

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 464

Gözlemci ................................................................................................................ 464

Sistemlerin Öz Örgütlemesi ................................................................................ 464

Bütüncülük ............................................................................................................ 467

Hedef Yönelimi ..................................................................................................... 467

Eş Sonluluk ve Çok Sonluluk .............................................................................. 467

Kurallılık ............................................................................................................... 468

Döngüsel Nedensellik .......................................................................................... 468

Geri Besleme ........................................................................................................ 469

Homeostasi ............................................................................................................ 469

Birinci ve İkinci Düzen Değişimi ....................................................................... 469

Sınırlar .................................................................................................................... 470

Açıklık ve Kapalılık .............................................................................................. 470

İç Deneyim Modeli ............................................................................................... 471



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 472

xxviiİçindekiler









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 482

Ferit Örnek Olayına Sistemik Terapinin Uygulanması ......................................... 482

Özet .............................................................................................................................. 484

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 484

Kaynaklar ..................................................................................................................... 485

15. BÖLÜMFEMİNİST TERAPİ

Jean Baker Miller (1927-2006) .................................................................................. 487

Oliva Espin (1938-…) ................................................................................................ 487

Laura S. Brown (1952-…) ......................................................................................... 488

Giriş .............................................................................................................................. 488

Temel Felsefe ............................................................................................................... 491

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 494

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 495

Eşitlik (Equality) ................................................................................................... 495

Farklılık (Diff erence) ............................................................................................ 495

Seçim (Choice) ...................................................................................................... 495

Bakım (Care) ......................................................................................................... 495

Kişilik Gelişimi .......................................................................................................... 496


Terapötik Süreç ........................................................................................................... 500



xxviiiPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları




Feminist Terapide Geleneksel Müdahale Stratejileri ....................................... 506

Feminist Terapiye Özgü Terapötik Teknikler ................................................... 509

Kuramın Değerlendirilmesi ..................................................................................... 512



Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 513

Sıla Örnek Olayına Feminist Terapinin Uygulanması ........................................... 513

Özet .............................................................................................................................. 515

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 517

Kaynaklar ..................................................................................................................... 517

16. BÖLÜMÇÖZÜM ODAKLI TERAPİ

Steve De Shazer (1940-2005) .................................................................................... 521

Insoo Kim Berg (1937-2007) .................................................................................... 522

Giriş .............................................................................................................................. 523

Temel Felsefe ............................................................................................................... 524

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 525

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 526

Çözüm .................................................................................................................... 526

Etkili Müdahaleler Yapma ................................................................................... 527

Şimdi ve Geleceğe Odaklanma ........................................................................... 527

İçgörü Yerine Eylemlere Odaklanma ................................................................. 527

İstisnalar ................................................................................................................ 527

Değişmeye Yönelik Konuşma ............................................................................. 527

Güçlü Yanlar ve Kaynaklar ................................................................................. 527



xxixİçindekiler

Terapötik Süreç ........................................................................................................... 528









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 547

Ferit Örnek Olayına Çözüm Odaklı Terapinin

Uygulanması ............................................................................................................... 547

Özet .............................................................................................................................. 548

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 549

Kaynaklar .................................................................................................................... 549

17. BÖLÜMÖYKÜSEL TERAPİ

Micheal White (1948-2008) ...................................................................................... 555

David Epston (1944-…) ............................................................................................ 555

Giriş .............................................................................................................................. 556

Temel Felsefe ............................................................................................................... 556

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 557

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 558

Yapılandırmacı Psikoterapiler ............................................................................ 558

Postmodernizm ................................................................................................... 559

Sosyal Yapılandırmacılık .................................................................................... 559

Öyküleme ve Kişinin Öz-Öyküsü ..................................................................... 559



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 562

Terapötik Atmosfere Genel Bakış ...................................................................... 562

xxx Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Terapötik Amaçlar ............................................................................................... 563


Terapinin Aşamaları ............................................................................................ 566

Terapötik Teknikler ............................................................................................. 567




Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 573

Ferit Örnek Olayına Öyküsel Terapinin Uygulanması .......................................... 574

Özet .............................................................................................................................. 576

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 577

Kaynaklar ..................................................................................................................... 577

18. BÖLÜMPOZİTİF PSİKOTERAPİ

Nossrat Peseschkian (1954-2010)............................................................................. 581

Giriş .............................................................................................................................. 582

Temel Felsefe ............................................................................................................... 582

Pozitif Psikoterapinin Dokuz Temel Tezi .......................................................... 584

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 585

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 588

Pozitif Psikoterapinin Temel Prensipleri .......................................................... 588

Çatışma Dinamikleri (Aktüel Çatışma – Temel Çatışma) .............................. 592

Pozitif Yorum ........................................................................................................ 594


Model Boyutları .................................................................................................... 595

Etkileşim Basamakları (Bağlanma – Farklılaşma – Ayrılma) ......................... 596


Terapötik Süreç ........................................................................................................... 599



xxxiİçindekiler







Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 606

Sıla Örnek Olayına Pozitif Psikoterapinin Uygulanması ...................................... 607

Özet .............................................................................................................................. 610

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 611

Kaynaklar ..................................................................................................................... 611

19. BÖLÜMFARKINDALIK (MINDFULNESS) VE

KABUL TEMELLİ TERAPİLER

Farkındalık ................................................................................................................. 616

Kabul ve Kararlılık Terapisi ....................................................................................... 617

Steven C. Hayes (1948-…) .................................................................................. 617

Giriş .............................................................................................................................. 617

Temel Felsefe ............................................................................................................... 618

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 619

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 621

Psikolojik Esneklik ............................................................................................... 621


Terapötik Süreç ........................................................................................................... 625








xxxii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları


Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 632

Sıla Örnek Olayına KKT’nin Uygulanması ............................................................. 633

Özet .............................................................................................................................. 634

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 634

Diyalektik Davranış Terapisi ..................................................................................... 635

Marsha Linehan (1943-…) .................................................................................. 635

Giriş .............................................................................................................................. 636

Temel Felsefe ............................................................................................................... 636

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 637

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 638

Radikal Kabul ........................................................................................................ 638

Duygusal Tepkileri Anlamak ............................................................................. 638



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 639








Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 644

Sıla Örnek Olayına DDT’nin Uygulanması ............................................................ 645

Özet .............................................................................................................................. 646

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 647

Kaynaklar ..................................................................................................................... 648

xxxiiiİçindekiler

20. BÖLÜMDUYGU ODAKLI TERAPİ

Leslie G. Greenberg (1945-…) .................................................................................. 653

Susan M. Johnson (1947-…) ..................................................................................... 654

Giriş .............................................................................................................................. 654

Temel Felsefe ............................................................................................................... 655

Birey Merkezli Terapi ........................................................................................... 656

Gestalt Terapi ........................................................................................................ 656

Duygu Kuramları .................................................................................................. 657

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 659

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 660

Duygu Türleri ........................................................................................................ 660

Duygu Koçluğu ..................................................................................................... 663

Duygu Şemaları .................................................................................................... 664



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 667





Duygularla Çalışma Prensipleri: Danışanın Duyguları Nasıl Değiştirilir? ... 670





Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 679

Ferit Örnek Olayına DOT’un Uygulanması ........................................................... 680

Özet .............................................................................................................................. 681

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 682

Kaynaklar .................................................................................................................... 683

xxxivPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

21. BÖLÜMASYA VE BEDEN TERAPİLERİ

Asya Terapileri ............................................................................................................ 687

Buddha-Siddharta Gautama (M.ö. 623-M.ö. 543) ........................................... 687

Ishin Yoshimoto (1916-1988) ............................................................................. 687

Shoma Morita (1874-1938) ................................................................................. 688

Giriş .............................................................................................................................. 688

Temel Felsefe ............................................................................................................... 689

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 690

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 691

Benlik ..................................................................................................................... 691

Zihin ....................................................................................................................... 691

Acı Çekme ............................................................................................................. 691

Bilinçli Farkındalık ............................................................................................... 691

Aydınlanma ........................................................................................................... 691

Meditasyon ............................................................................................................ 692

Naikan Terapi ........................................................................................................ 692

Morita Terapi ......................................................................................................... 692



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 694

Bilinçli Farkındalık Temelli Meditasyon ........................................................... 694






Naikan Terapi ........................................................................................................ 700






xxxvİçindekiler

Morita Terapi ........................................................................................................ 702









Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 706

Ferit Örnek Olayına Bilinçli Farkındalık Temelli

Meditasyonun Uygulanması ..................................................................................... 707

Özet .............................................................................................................................. 709

Okuma Önerileri ....................................................................................................... 710

Beden Terapileri .......................................................................................................... 711

Wilhelm Reich (1897-1957) ................................................................................ 711

Alexander Lowen (1910-2008) ........................................................................... 711

Giriş ............................................................................................................................. 711

Temel Felsefe ............................................................................................................... 712

İnsanın Doğası ............................................................................................................ 713

Temel Kavramlar ........................................................................................................ 713

Biyoenerji ............................................................................................................... 713

Zırhlanma .............................................................................................................. 713

Karakter Analizi .................................................................................................... 714

Enerji ...................................................................................................................... 714

Yerde Tutma .......................................................................................................... 714



Terapötik Süreç ........................................................................................................... 716






xxxviPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Kuramın Değerlendirilmesi ..................................................................................... 719



Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 720

Özet ............................................................................................................................. 720

Okuma Önerileri ........................................................................................................ 721

Kaynaklar .................................................................................................................... 721

GİRİŞ

İnsanın doğasında bulunan anlama, açıklama ve kontrol etme çabası yine in-san tarafından oluşturulmuş disiplinlerde de kendini göstermektedir. İnsan ve hay-van davranışlarını ve bu davranışların altında yatan nedenleri araştıran bir bilim olan psikoloji de bu çabaların bitmek tükenmek bilmediği disiplinlerden birisidir. İnsan psikolojisini anlamak, karmaşık olan insan davranışlarını farketmek ve bu davranış-lara nelerin sebep olduğunu ortaya koyabilmek için sistemli bilgi bütünlerine ihtiyaç vardır. Bu sistemli bilgi bütünleri de kuram olarak karşımıza çıkmaktadır.

KURAM NEDİR?

Kuram, sistemli bir biçimde düzenlenmiş, olayları açıklamak için kullanılan, bir bilime temel olan kurallar ve yasalar tarafından oluşturulan bir bilgi bütündür. Bu bilgi bütünü her defasında doğrulanabileceği gibi kendisinden sonra gelen bilgi yığınları ya da diğer kuramlar tarafından değiştirilebilir, eklemeler yapılabilir ve yanlışlanabilir de. Bu yüzden kuramlara doğrulanabilen ya da bilgi birikimi ve değişimlerle yanlışlana-bilen bilgi bütünü şeklinde bakmak daha doğru bir yaklaşımdır. Nitekim disiplinlerde eğer ilk oluşturulmuş kuram sadece doğrulanmış olsa idi, yanlışlanamayıp her defa-sında o kurama bağlı kalınsa idi, herhangi bir şeyi sadece tek bir kuramla açıklamak gerekecekti. Bu da açıklamak istediğimiz o şeyi belki de tek bir açıdan ele almayı ka-çınılmaz kılacaktı.

1. BÖLÜM

PSİKOLOJİK DANIŞMA, PSİKOLOJİK DANIŞMADA ETİK

VE ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK

Kuram Yararlı mıdır?

Kuram gerçekten yararlı mıdır? Yoksa sadece kuram kullanmak, tekniklerini uy-gulamak için mi kuramları önemseriz? Bu sorular, üzerinde düşünmeyi gerektirecek sorulardır. Psikoloji alanında oldukça karmaşık olan insan davranışlarını açıklamak bir hayli zordur. Bu davranışları açıklarken sadece gördüklerimiz, gözlediklerimiz yet-mez. Bireyin bilişsel, duyuşsal, gelişimsel, ruhsal vb. bir takım özellikleri de bizim için önemlidir. Bu yüzden kuramları kullanarak bireyi hem daha iyi tanıyabiliriz hem de çok yönlü ele alabiliriz. Ayrıca kuramları kullanarak tanıyabileceğimiz bireye yardım-cı olmak, onun psikolojik danışma ve psikoterapisini sürdürebilmek için kuramlar-dan faydalanırız. Kuramlar bize bireyin kişilik gelişimi ve psikolojik danışma süreci açısından teorik temeller sunar. Bu temeller doğrultusunda bireye sunulan psikolojik yardım hizmeti kolaylaşır. Bu durumda kuramlar faydalı mıdır? Değil midir? Siz karar verin. Ne dersiniz?

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ

Sonuçlanması mümkün görünmeyen tartışmalardan birkaçı psikolojik danışma mı? Psikoterapi mi? Psikolojik danışma ve psikoterapi farklı kavramlar mı? Psikolojik danışma ve psikoterapiyi uygulayan kişiler farklı eğitimler mi alırlar? Süreçleri farklı mı? gibi birtakım sorularla yıllardır güncelliğini korumaktadır.

Tartışmalarda Patterson 1973 ve Corsini ve Wedding 2000 yıllarında psikoterapi ile psikolojik danışma arasında temel bir farklılığın olmadığı, psikolojik danışman ve psikoterapistin yaptığı şeyin aynı nitelikte olduğu, olsa olsa nicel farkların olabilece-ğini belirtmişlerdir. Bu nicel farklar incelendiğinde alınan ücretin ve yapılan oturum sayısının farklılaşabileceği görülmektedir. Ayrıca tarz olarak bakıldığında psikotera-pistlerin daha az direktif, psikolojik danışmanların zaman zaman daha direktif ol-dukları, psikoterapide yoğun konuların çalışıldığı psikolojik danışmada daha güncel sorunların çalışıldığı, psikoterapistlerin daha zorlayıcı, psikolojik danışmanların daha az zorlayıcı danışanlarla çalışmayı tercih ettikleridir. Bunun yanı sıra psikolojik da-nışmanların psikoterapistlerden daha fazla kişisel ve aile problemleri ile ilgili sorunları çalıştıkları da belirtilmektedir (Sommers Flanagan ve Sommers Flanagan, 2004).

Süregiden bu tartışmalarda psikoterapinin bireyin tedavisine ve sağaltımına yö-nelik olarak uzun süreli olduğu, psikolojik danışmanın ise bireyin kendisini tanıma, anlama, fark etme ve gizil güçlerini keşfetme süreci olduğu da belirtilmektedir. Ayrı-ca psikoterapide geçmiş odaklı çalışıldığı, psikolojik danışmada ise şimdi ve burada ile şimdiki konularla ilgilenildiği de vurgulanan farklar arasındadır. Diğer bir yandan psikolojik danışmanın önleyici, psikoterapinin ise kliniklerde ve hastanelerde yapıla-bilecek iyileştirici vurgusunu ortaya atan bilim insanları da olmuştur. Aslında farklılık denilen noktalara baktığımızda psikolojik danışmada da geçmişe gidildiği ve geçmişi şimdi ve buradaya getirerek çalışıldığı, psikolojik danışmanın önleyici olduğu kadar

2 Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları

Documents

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları · Editörler: Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ - Doç. Dr. Yasemin YAVUZER PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ KURAMLARI Örnek Uygulamalarla