Upload
robert-osin
View
306
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 1/34
1
Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania
im. Prof. T. Kotarbińskiego
Studia Podyplomowe Public Relations
Alicja Zembrzuska
Public relations w działaniach policji
Praca dyplomowa
Pod kierunkiem naukowym
dr Sebastiana Chachołka
Olsztyn 2006
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 2/34
2
WSTĘP
W 1990 roku, na mocy ustawy z 6 kwietnia, powołano do istnienia policję. 1 Po latach
funkcjonowania jako narzędzie kontroli społeczeństwa, dawna Milicja Obywatelska - jako
organizacja - musiała odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
Lata ’90 w Polsce to okres gwałtownych przemian – przyspieszony kurs kapitalizmu
musiały przejść wszystkie instytucje, i prywatne, i państwowe. Szybko rosnąca konkurencja
i ekspansja inwestorów z zachodu wymusiły na polskich przedsiębiorcach zmiany w sposobie
myślenia, a w konsekwencji poruszania się w świecie, w którym pozostawało coraz mniej
monopolistów, a twarde prawa rynku eliminowały najsłabszych.
Wzorce przyszły z Zachodu. Firmy, które w Polsce zakładały swoje oddziały i filie,
przyniosły ze sobą - nowe w polskiej, a od dawna znane i sprawdzone w rzeczywistości
zachodniej – strategie zarządzania, plany marketingowe i kampanie reklamowe. Zagraniczne
produkty i marki, dzięki umiejętnie prowadzonym akcjom reklamowym i wizerunkowym,
skutecznie wypierać zaczęły produkty krajowe. Na odbiorców działały na równi: urok
nowości i - po latach reglamentacji - możliwość wyboru. Te same czynniki zmusiły
przedsiębiorców do walki o własny wizerunek. Na tyle oryginalny i skuteczny, aby mógł
zaistnieć w świadomości klientów/konsumentów.
Policja, mimo że jako instytucja finansowana z budżetu państwa miała
uprzywilejowaną pozycję (choćby przez fakt, że nie groziło jej i nie grozi zastąpienie inną
formacją), musiała zmierzyć się z innym problemem. W odróżnieniu od firm/instytucji
dopiero wkraczających na szeroki rynek, policja miała już wizerunek – spadek po Milicji
Obywatelskiej, ZOMO i ORMO. Wizerunek, jak nie trudno się domyślić, negatywny.
Już sama zmiana nazwy z „milicja” na „policja” i nawiązanie tym samym do tradycji
dwudziestolecia międzywojennego była pierwszym krokiem do odcięcia się od przeszłości
PRL, związanych z nią skojarzeń i stereotypów. Także odejście od obowiązujących w MO
stopni wojskowych2, zmiana umundurowania i symboli noszonych przez policjantów
na pagonach, wyzbywanie się starego sprzętu bojowego, nowe oznakowania komend,
komisariatów, posterunków policji i radiowozów miało na celu wyraźne zaznaczenie,
że policja – przynajmniej w sferze wizualnej – jest organizacją nową (nowoczesną), wolną
od naleciałości z przeszłości.
1
Dz. U. 1990 nr 30, poz. 1792 W Oddziałach Prewencji Policji oraz Sekcjach Antyterrorystycznych, jako formacjach zmilitaryzowanych,stopnie wojskowe funkcjonowały do roku 1995. Po tym czasie, w ramach ujednolicania wizerunku, wszystkiekomórki organizacyjne policji przyjęły jeden system stopni służbowych.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 3/34
3
Zmiany dokonywały się nie tylko na zewnątrz, ale i w szeregach policji. Pomijając
sprawy kadrowe, w tym masowe dokształcanie się policjantów (co również związane było
z budowaniem nowego wizerunku organizacji, jako instytucji zarządzanej przez ludzi
kompetentnych i godnych zaufania), policja z organizacji, która w minionym systemie
sprawowała funkcje głównie represyjne, zaczęła przekształcać się w instytucję skierowaną nie
przeciwko społeczeństwu, ale służącą i działającą na jego rzecz. Uświadomiono sobie
bowiem, że bycie skutecznym, a więc godnym zaufania, zależy od informacji. Nie da się
pozyskać informacji, czy to od świadków przestępstw, czy informatorów, nie traktując
społeczeństwa jak równorzędnego partnera. Podobnie nie da się tworzyć pozytywnego
wizerunku bez informacji zwrotnej - nie odpowiadając na potrzeby i oczekiwania
społeczeństwa.
Policja wciąż się zmienia. Od kilku lat, wykorzystując marketing i public relations,
konsekwentnie buduje, choć nie jest to proces całkowicie wolny od błędów, wizerunek
organizacji profesjonalnej, skutecznej i godnej zaufania.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 4/34
4
1. PODSTAWOWE POJĘCIA – DEFINICJA PUBLIC RELATIONS
1. 1. Public relations a propaganda
Public relations nader często utożsamia się z propagandą, choć nie brakuje również
opinii, że są to dziedziny, które mają skrajnie różne cele, a więc wzajemnie się wykluczają.
Propaganda, zdaniem K. Wójcik, odnosi się przede wszystkim do celów politycznych
i światopoglądowych. Ważniejszy jest dla niej szybki efekt niż obiektywna prawda, nie
występują tu kryteria moralne, nadawca odwołuje się do sfery uczuciowej, informacja jest
jednostronna, nie istnieją zasady etyczne. Prawda i rzetelność informacyjna są stosowane
tylko wówczas, gdy nie dostrzega się ich negatywnego wpływu na skuteczność działań.
Propaganda kierowana jest także do węższych grup społecznych, uważanych za potencjalnych
zwolenników poglądów, idei, ideologii.3
Choć działania public relations, podobnie jak propaganda, mają wykształcić
u członków określonej grupy założone opinie i postawy, to public relations, wykorzystując
takie techniki jak lobbing, sponsoring czy media relations, znacznie się od propagandy różni.
1. 2. Public relations a reklama
Podstawową różnicą między public relations a reklamą jest fakt, że pierwsza
z wymienionych dziedzin zajmuje się wizerunkiem niemal każdego z elementów organizacji,stara się trafić do wszystkich członków jej otoczenia, reklama natomiast ogranicza się
do oferty (produkt lub usługa) i jej konsumentów.
Reklama w swym założeniu nastawiona jest na szybką, precyzyjnie określoną reakcję
w równie szczegółowo określonej grupie docelowej. Dla odmiany, strategia public relations
jest zawsze rozłożona w czasie, buduje relacje w sposób głębszy i ma charakter nieprzerwany.
Przekaz reklamowy jest krótki, obrazowy, kładzie nacisk na zachętę i ma charakter
jednokierunkowy. Public relations opiera się na dialogu, budowaniu wzajemnych relacjiopartych na zrozumieniu, wyjaśnieniu, poczuciu więzi.
Wreszcie, najbardziej charakterystyczną cechą reklamy, a zarazem jej najsłabszym
punktem, jest możliwość zakupu emisji komunikatu reklamowego. Public relations posługuje
się kanałami niekomercyjnymi, co zwiększa wiarygodność przekazywanych komunikatów.4
16 lat gospodarki rynkowej sprawiło, że jesteśmy sceptycznie nastawieni do nachalnych
spotów, folderów reklamowych i ulotek. Bardziej skłonni jesteśmy wierzyć artykułom
prasowym, a public relations skutecznie to wykorzystuje.
3 Por. Wójcik K., cyt. za: Giedrojć K., Public relations w administracji, s. 204 Por. Giedrojć K., op. cit., s. 23 - 25
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 5/34
5
Jedyną formą współdziałania reklamy i public relations są kampanie społeczne
ze względu na ich specyficzny (niekomercyjny) charakter.
1. 3 Public relations a ma rketing
Zarówno public relations, jak i marketing są formami zarządzania. Obie dziedziny
zawierają proces planowania, uczestnictwo w procesie wymiany, identyfikację grup
docelowych i dążenie do satysfakcji, obie pełnią funkcję integracyjną. W przypadku PR
funkcja ta obejmuje wszystkie obszary związane z ogólną polityką zarządu dotyczącą szeroko
pojętego otoczenia, a marketing integruje te rodzaje aktywności i decyzje przedsiębiorstwa,
które dotyczą rynku. I marketing, i PR mają bezpośredni związek z każdym aspektem
działalności przedsiębiorstwa (produkcją, finansami, personelem), ale przy tym różnią się
celem – marketing zmierza do wzrostu sprzedaży, PR natomiast do utrzymywania
właściwych stosunków z otoczeniem.5
P. Bielawski zauważa, że efekty pracy komórki public relations, pracującej na rzecz
wizerunku organizacji (w jej wnętrzu i na zewnątrz) mają duże znaczenie także dla
marketingu. Dobry wizerunek firmy jest np. gwarantem dobrej jakości produktów
dostarczanych na rynek. Wyraźna jest zresztą relacja zwrotna pomiędzy działaniami PR,
a przedsięwzięciami marketingowymi. Jednakże trzeba pamiętać, że PR zajmuje się również
przedsięwzięciami, które z marketingowego punktu widzenia nie mają większego znaczenia.6
1. 4 Public relations – zarządzanie informacjami
Public relations nie jest propagandą, reklamą czy marketingiem, choć ociera się
zakresem działalności o wszystkie te dziedziny. Czym zatem jest?
PR określa się jako planową, ciągłą działalność prowadzoną z uwzględnieniem
wyników badań, polegającą na przekazywaniu przez firmę specjalnie przygotowanych
informacji w różnej formie w celu stworzenia w otoczeniu firmy jej pożądanego wizerunku,
co prowadzi do lepszego zintegrowania się z otoczeniem oraz ułatwia realizację
podstawowych celów.7
Zdaniem P. Bielawskiego, najlepszym synonimem, tłumaczącym równocześnie, czym
zajmuje się PR, jest zarządzanie informacjami. Bielawski jako domenę PR wskazuje
manipulowanie informacjami. Słowo manipulacja słownikowo nie ma w tym przypadku
żadnego zabarwienia: ani pozytywnego ani negatywnego: określa czynność, którą cechuje
5 Por. Bojarska D., Porównanie reklamy i marketingu z public relations, źródło: www.proto.pl6 Bielawski P., Public relations – zarządzanie informacjami, źródło: www.proto.pl7 Bobińska A., cyt. za: Bielawski P., Public relations – zarządzanie informacjami, op. cit.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 6/34
6
duża precyzja. Panowanie nad wieloma strumieniami wychodzących i napływających
informacji wymaga m.in. zdolności precyzyjnego działania w tym obszarze, nie mówiąc już
o niezbędnej umiejętności szerokiego oglądu aktualnej sytuacji przez pryzmat sytuacji
pożądanej w dłuższej perspektywie.
PR obejmuje następujące dziedziny:
· komunikację wewnętrzną,
· kontakty z mass mediami,
· komunikację antykryzysową,
· komunikację w kryzysie,
· lobbing,
·
kontakty międzykulturowe,
· część relacji biznesowych.8
Działania public relations można podzielić na kilka grup. Kolejność podejmowanych
zadań jest zmienna i zależy od sytuacji, w której znajduje się firma.
Cele PR to:
· promocja reputacji – dbanie o wizerunek przedsiębiorstwa, jego obrona
i umacnianie,
· informacja – rozpowszechnianie informacji o firmie za pośrednictwem mediów
oraz kontaktów interpersonalnych,
· komunikacja marketingowa – wspomaganie marketingu przedsiębiorstwa poprzez
nagłaśnianie nowych produktów, wykazywanie zalet towarów i usług,
· relacje inwestycyjne – podtrzymywanie i nawiązywanie dobrych kontaktów
z akcjonariuszami,
· relacje finansowe – utrzymywanie dobrych kontaktów z bankami, analitykami
finansowymi, dziennikarzami ekonomicznymi,
· relacje ze społecznością i władzami lokalnymi – podtrzymywanie i nawiązywanie
korzystnych kontaktów z lokalnymi władzami, politykami, organizacjami społecznymi,
· relacje z kadrą pracowniczą – dbanie o częstotliwość i jakość komunikowania się
kierownictwa z pracownikami i pracowników z kierownictwem oraz korzystne relacje
między nimi,
· imprezy promocyjne – organizowanie dni otwartych, konferencji prasowych, tras
zwiedzania zakładu, przyjmowanie ważnych gości z zewnątrz,
8 Por. Bielawski P., Public relations – zarządzanie informacjami, op. cit.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 7/34
7
· sytuacje kryzysowe – minimalizowanie wpływu sytuacji kryzysowych na wizerunek
przedsiębiorstwa,
· sponsoring – udział w rozpatrywaniu wniosków o wsparcie finansowe, sponsorowanie
osób, imprez i instytucji,
· szukanie ciekawych propozycji, które mogłyby uzyskać wsparcie
od przedsiębiorstwa,
· publikacje – koordynowanie od strony merytorycznej i graficznej wszystkich publikacji
przedsiębiorstwa.9
9Siewierska-Chmaj A., Zaborowska E., Funkcja public relations w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, nr 4/2000, s.156
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 8/34
8
2. JAK NAS WIDZĄ, TAK NAS PISZĄ – WIZERUNEK POLICJ I
2. 1 Czym jest wizerunek?
Wizerunek to własny i subiektywny obraz rzeczy, zjawiska, osoby bądź sprawy,
złożony z elementów materialnych, merytorycznych, ale także elementów emocjonalnych,
symboli, skojarzeń czy własnych ocen i opinii.
Charakterystyczne dla wizerunku jest to, że:
· wizerunek nie jest stabilny w czasie – ulega pogłębieniu i wzmocnieniu, jeśli
dostrzegamy kolejne elementy obiektu, ale może także ulec rozpadowi, jeśli kolejne
poznawane elementy będą wzajemnie sprzeczne,
· wizerunek nie jest dobry lub zły – jest odpowiedni (właściwy), jeśli zapewnia firmie
lub osobie realizację założonych celów lub nieodpowiedni (niewłaściwy), jeśli
przyczynia się do strat.
Elementy kształtujące wizerunek można podzielić na:
· wizualne – logo, barwy firmy, wystrój budynków, ubiór pracowników, wygląd
samochodów, druki firmowe, wizytówki, opakowania, pisma firmowe,
· niewizualne – rodzaj działalności, procedury kontaktu z rynkiem, procedury
kontaktów telefonicznych, obsługa interesantów, pozycja firmy na rynku, sukcesy
firmy, zdobyte nagrody, itp.
Można powiedzieć, że jakaś jednostka/firma/organizacja posiada wizerunek, jeżeli jej
strategia zachowania/działania przekazuje spójny obraz, który potwierdzany jest dzięki sądom
oraz wypowiedziom osób z najbliższego i dalszego otoczenia.10 Innymi słowy, aby wizerunek
był wiarygodny, musi być spójny.
2. 2 Logo i „twarz” policji
Oficjalnie policja nie ma swojego logo. Oczywiście istnieje system znaków, który jestidentyfikowany z tą instytucją, na przykład biały napis „POLICJA”
na niebieskim/granatowym tle, który można znaleźć na tablicach informacyjnych
i radiowozach, ale z pewnością nie można go nazwać znakiem firmowym – ani same kolory,
ani ich układ nie są zarezerwowane wyłącznie dla policji. W rzeczywistości w tej kwestii
panuje pewna dowolność. Zdecydowana większość komend wojewódzkich przyjęła za swój
10 Por. Łęcki K., Skuteczne kształtowanie i podtrzymywanie wizerunku, w: Skuteczne kreowanie wizerunku.Wystąpienia publiczne, red. Stasikowska – Woźniak D., Katowice 2005
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 9/34
9
znak rozpoznawczy gwiazdę, nawiązującą kształtem do policyjnej odznaki służbowej. Jednak
ile komend, tyle pomysłów.
KWP w Olsztynie KWP w Poznaniu KWP w Lublinie
Komenda Główna PolicjiKWP w Łodzi KWP z siedzibą w Radomiu
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 10/34
10
To, że symbole komend wojewódzkich różnią się między sobą, z punktu widzenia
wizerunku jest istotne, ale biorąc pod uwagę fakt, że każda z komend ma ściśle określony
zasięg działania – ważne jest, że znak firmowy jest rozpoznawalny w danym województwie,
bo w konkretnym regionie zaczynają się i kończą kompetencje danej jednostki policji. Gorzej,
a zdarza się to często, gdy na obszarze jednego województwa funkcjonuje wiele policyjnych
symboli. Garnizon warmińsko – mazurski to komenda wojewódzka, 17 komend powiatowych
i 2 miejskie – każda z nich posługuje się własnym znakiem, różniącym się kształtem,
wielkością i kolorem. Oznacza to, że istnieje przynajmniej 20 różniących się od siebie
wzorów pism urzędowych reprezentujących tę samą instytucję. Trudno zatem mówić w tym
przypadku o spójnym wizerunku, wiedząc, że także dokumenty reprezentują daną firmę
na zewnątrz.
Należałoby się zastanowić nad opracowaniem jednego wspólnego znaku graficznego,
który stałby się logo policji. Obecnie, zamiast jednego spójnego obrazu, widzimy
niekontrolowany popis inwencji twórczej poszczególnych komend.
Jeszcze do niedawna nie było w Polsce osoby, która kompetentnie mogłaby się
wypowiadać w imieniu i o policji. Niepisanym zwyczajem było, iż komendant główny policji
nie występował w mediach – robił to w jego imieniu rzecznik prasowy lub osoby przez niego
wyznaczone, kompetentne w danej dziedzinie. Być może fakt, że w sprawach dla policji
ważnych nie zabierali głosu poprzednicy Marka Bieńkowskiego (obecnego komendanta
głównego policji) sprawił, że „ekspertami” w tej dziedzinie stali się ludzie z policją nie
związani – poseł Dziewulski i detektyw Rutkowski. O ile ten pierwszy w przeszłości był
policjantem, o tyle Rutkowski – postać barwna, zasłynął brawurowymi akcjami, które
nierzadko przeprowadzane były na granicy prawa. Niemniej te dwie postaci zaistniały
w świadomości Polaków i niejako są utożsamiane z policją.11 Niebezpieczeństwo tkwi w tym,
że skojarzenia związane z Dziewulskim i Rutkowskim są przenoszone na policję. Dopóki
obie postaci będą się cieszyć uznaniem społecznym, nie będzie to zagrażało jej wizerunkowi.
Gorzej, jeśli któraś z nich straci dobrą opinię.
Wydaje się jednak, że wraz ze zmianą na stanowisku komendanta głównego policji,
zmieniła się również kwestia związana z „twarzą” policji. Konsekwentnie od dłuższego czasu
sprawy policji omawiane są w mediach albo przez policję, albo z udziałem policji na zasadzie
„nic o nas bez nas”. W najważniejszych kwestiach (w skali całego kraju) – zmian kadrowych,
zmian struktur organizacyjnych policji czy zmiany strategii - wypowiada się
Marek Bieńkowski, który pojawia się mediach stosunkowo często, natomiast w kwestiach
11 Por. Królikowska K., Wizerunek policji w świadomości społecznej. Raport z badania, Warszawa 2005
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 11/34
11
bezpieczeństwa, porządku publicznego i innych zadań policji – rzecznik KGP,
podinsp. Zbigniew Matwiej, bądź dyrektor Biura Komunikacji Społecznej KGP,
mł. insp. Paweł Biedziak. Jasno zostały określone zasady – policję reprezentują policjanci .
Pozwala to uniknąć sytuacji, w których o działaniu, sukcesach i porażkach policji
wypowiadają się osoby niekompetentne, ale znane szerokiej publiczności, która gotowa jest
przyjąć ich punkt widzenia.
2. 3 Mund ur
Z badań wynika, że mundur jest najbardziej charakterystycznym elementem
wizerunku policji. Ani legitymacja służbowa, ani odznaka policyjna nie są tak silnie związane
z policją w świadomości społecznej.12 Jednak mimo tak oczywistego skojarzenia, także w tej
kwestii pojawia się kilka problemów. Pierwszym z nich jest różnorodność noszonych przez
policjantów mundurów. Zdaniem ankietowanych, najłatwiej rozpoznać policjanta, który
ubrany jest w niebieskoszary mundur wyjściowy. Niebieskoszare mundury, choć o innym
kroju, noszą na co dzień policjanci służby drogowej (białe czapki i lizak to również elementy
charakterystyczne dla tej służby) oraz dzielnicowi. Tymczasem ci policjanci, którzy mają
najczęstszy i bezpośredni kontakt ze społeczeństwem (patrole), noszą czarne mundury
ćwiczebne, a te z kolei ankietowanym po pierwsze - wydawały się zwyczajnie niechlujne,
a po drugie - kojarzyły się z uniformami, jakie noszą konwojenci i ochroniarze.
12 Królikowska. K., Wizerunek policji w świadomości społecznej. Raport z badania, op. cit.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 12/34
12
Biorąc pod uwagę mechanizm przenoszenia skojarzeń oraz doniesienia mediów
o ochroniarzach nadużywających swych uprawnień, nie jest to zjawisko dla wizerunku policji
korzystne. Wśród policjantów zdania są podzielone – z jednej strony nie wyobrażają sobie
patrolowania ulic, pościgów i bezpośredniej interwencji w mundurze wyjściowym, który
zdecydowanie utrudnia ruchy, z drugiej – mundur ćwiczebny nie ma wersji, którą można
by nosić latem podczas upałów.
Dodatkowym elementem, który wyróżniać ma policjanta jest odblaskowa kamizelka,
którą noszą policjanci służby drogowej i patrole policji. Jednak ani jej kolor, ani fason nie
są zarezerwowane wyłącznie dla policji – trudno ją zatem nazwać znakiem rozpoznawczym.
Badania przeprowadzone przez CBOS na zlecenie Komendy Głównej Policji
pokazują, że 78 % respondentów odróżnia policjantów od funkcjonariuszy innych służb.
Prawie jedna piąta (17 %) stwierdza jednak, że ma z tym kłopot. Najlepiej rozpoznają
policjantów mieszkańcy wsi i małych miast. Nieco gorzej jest w większych aglomeracjach.13
Źródło: www.policja.pl
Dyskusja na temat policyjnych mundurów trwa. O tym, że jest to ważny element
budowania wizerunku całej organizacji, wiedzą wszyscy policjanci. Pewne zachowania
w mundurze są po prostu niedopuszczalne. Jak zauważa zastępca Biura Prewencji i Ruchu
Drogowego KGP, „to policjanci w mundurach w głównej mierze kształtują wizerunek policji.
13 Wyjaśnienie jest raczej oczywiste – w małych miastach i na wsiach rzadko funkcjonują inne niż policjasłużby.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 13/34
13
Ich zachowanie, sposób przeprowadzania interwencji, reakcja na wydarzenia są bacznie
obserwowane przez obywateli, oceniane i żywo komentowane. A każdą fuszerkę natychmiast
nagłaśniają media.”14
Kładzie się szczególny nacisk na to, aby policjant reprezentujący daną jednostkę
zawsze ubrany był w mundur. Coraz rzadziej widzi się policyjnych rzeczników prasowych
wypowiadających się dla telewizji w ubraniu cywilnym. Umundurowany policjant ma budzić
szacunek i zaufanie.
Kwestią dyskusyjną pozostaje mundur noszony przez patrole. Trudno powiedzieć,
co jest lepszym rozwiązaniem – poczekać aż społeczeństwo przyzwyczai się do widoku
policjantów ubranych na czarno, czy dążyć do ujednolicenia umundurowania wszystkich
służb kosztem wygody, a co za tym idzie skuteczności policjantów?
2. 4 Służby kreujące wizerunek policji
Na początku lat ’90, zaraz po przekształceniu MO w policję, zaczęto pracować nad
poprawą nadszarpniętego przez lata PRL wizerunku służb mundurowych. Głównym celem
miało być zdobycie zaufania społecznego, odbudowanie prestiżu służby i większa
skuteczność. Zaczęto skracać dystans między policją a społeczeństwem, które wreszcie
przestało być przedmiotem kontroli, a zaczęło być dla policji partnerem.
Zmiany wizerunku policji wprowadzano na każdym poziomie – i wizualnym,
i niewizualnym. Komendy, komisariaty i posterunki policji otworzyły się dla swych
potencjalnych klientów (pomijam tu oczywiście sprawców przestępstw) – zniknęły z okien
kraty, okienka, do których mówił interesant, zamieniły się w recepcje, pojawiły się policyjne
telefony zaufania oraz pierwsze badania opinii publicznej na temat policji. To one pozwoliły
określić, które służby wywierają najwyraźniejszy wpływ na budowanie wizerunku policji,
a są to służby: drogowa, prewencji (także patrole) oraz dzielnicowi.
2. 4. 1 Programy prewencyjne
Początki policji, to nowe inicjatywy. Stara zasada „lepiej zapobiegać niż leczyć”
znalazła zastosowanie także w działaniach policji. Pomysły na pierwsze programy
prewencyjne zaczerpnięto z Anglii, dostosowano je do lokalnych potrzeb i stopniowo
wprowadzano w życie, integrując społeczności i zachęcając je do współpracy z policją.
Każdy program prewencyjny skierowany jest do innej grupy społecznej. Jest to o tyle
istotne, że daje poszczególnym grupom/społecznościom poczucie, iż ktoś rozumie ich
14 Cyt. za: Paciorkowski J., Prewencja inaczej, Policja 997 nr 5/2006, s. 35
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 14/34
14
problemy i chce im pomóc. W województwie warmińsko – mazurskim działa program
„Bezpieczna Warmia i Mazury”, który zakresem działania obejmuje takie strefy, jak:
· Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży na terenie placówek oświatowych – w ramach
tego zagadnienia realizowane są projekty – „Redukcja strachu przed staniem się
ofiarą przemocy rówieśniczej i wykorzystywania seksualnego na terenie szkół
i placówek oświatowych w województwie warmińsko – mazurskim” oraz
„Bezpiecznie z Sierżantem Bobrem” – skierowany do najmłodszych uczniów szkół
podstawowych,
· Bezpieczeństwo w miejscach publicznych - projekty „Taxi – Oko”, w ramach
którego kierowcy taksówek informują policję o zdarzeniach mogących zagrażać
bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu, „Bezpieczna Podróż - działania
zmierzające do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa podróżnych na obszarach
kolejowych” oraz „S T O P ! kradzieżom kieszonkowym”,
· Bezpieczeństwo w miejscach zamieszkania – projekty „Mój Dzielnicowy”,
„Sąsiedzki Program Przeciwdziałania Przestępczości”, „Patrol Obywatelski” oraz
„Społeczne Konsultacje”- w ramach którego zachęca się mieszkańców regionu
do zgłaszania lokalnej policji wszystkich tych spraw, które mogą zagrażać ich
poczuciu bezpieczeństwa (zła infrastruktura, zniszczenie mienia, niewłaściwie
zachowująca się młodzież).
Programy prewencyjne, zwłaszcza te skierowane do dzieci i młodzieży, mają ogromne
znaczenie w budowaniu wizerunku policji. Dla większości dzieci w tym wieku szkolne
pogadanki będą pierwszym bezpośrednim kontaktem z policjantem. To wrażenie będzie
wpływać na ich wyobrażenie na temat policji, choćby nigdy więcej nie mieli z nią kontaktu.
Trzeba zauważyć, że zaufanie do policji jest najniższe właśnie wśród młodzieży szkolnej,
która postrzega policję głównie przez pryzmat - bezpodstawnego ich zdaniem –
legitymowania. Normą się stało, że policjanci prowadzą w szkołach zajęcia zarówno
z uczniami, jak i nauczycielami, ucząc jak radzić sobie z przemocą, agresją
rówieśników/uczniów, gdzie szukać pomocy i w jaki sposób interweniować. Pierwszych
zasad bezpiecznego zachowania policjanci uczą już w przedszkolach. Takie działania są
ważne z dwóch powodów – po pierwsze przyzwyczajają dzieci do kontaktów z policją,
wyrabiają przekonanie, że policja jest instytucją otwartą, życzliwą i że można się do niej
zwrócić po pomoc nie tylko wtedy, gdy jest się ofiarą przestępstwa, po drugie – policji dają
informację zwrotną o potrzebach i oczekiwaniach społecznych, pozwalają na utrwalaniekontaktów i lepsze poznanie danego środowiska.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 15/34
15
Wszystkie czynności podejmowane w ramach programów prewencyjnych przynoszą
wymierne efekty. Dużym zainteresowaniem w Olsztynie cieszyła się akcja „Poznaj swojego
dzielnicowego”, w ramach której w kolejnych wydaniach „Gazety Olsztyńskiej” publikowano
zdjęcia, numery telefonów i adresy kontaktowe dzielnicowych, a także rozwieszono
na klatkach schodowych informacje z tymi samymi informacjami.
Ulotki, plakaty, naklejki ostrzegające przed kieszonkowcami i komunikaty dźwiękowe
w autobusach ( program „STOP! kradzieżom kieszonkowym”) pełnią w świadomości
społecznej taką samą rolę, jak widok patrolu na ulicach miasta. Dają poczucie bezpieczeństwa
przez sam fakt, że wiemy do kogo się zwrócić w razie potrzeby i że pomoc otrzymamy bez
względu na fakt, kim jesteśmy.
Źródło: www.warminsko-mazurska.policja.gov.pl
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 16/34
16
2. 4. 2 Patrole
Największą siłą, ale i największą słabością policji są ludzie. Od nich zależy jak będą
przebiegać relacje policja – społeczeństwo, a ich zachowanie jest podstawą kształtowania
wizerunku instytucji, którą reprezentują.
Jak wcześniej wspomniałam, w przypadku służb patrolowych kontrowersje budzi już
ich umundurowanie. Niemniej od częstotliwości widywania patroli na ulicach miasta zależy
poziom poczucia bezpieczeństwa Polaków, a w konsekwencji ich zaufania do policji. Zasada
jest prosta. Im częściej widzimy patrole, tym czujemy się bezpieczniejsi – a zatem mamy
większe zaufanie do działań policji. Nieprzypadkowo tak dużą wagę kładzie się na fakt, aby
patrole (zwłaszcza piesze) były jak najbardziej widoczne na ulicach miasta i że jest ich coraz
więcej – jest to odpowiedź na podstawowe oczekiwania społeczne, podobnie jak fakt
reorganizacji służb logistycznych ogłoszony przez Marka Bieńkowskiego.15
Patrole stanowią pewien problem, jeśli chodzi o ich rolę w budowaniu wizerunku
policji. Z jednej strony sama ich obecność podnosi notowania policji w oczach społeczeństwa,
z drugiej – są tematem nieustających dyskusji i krytycznych uwag na temat działań policji.
Rzadko widzi się patrole interweniujące w sposób, który zna się z telewizyjnych
seriali. Najczęstszy widok, to dwóch policjantów legitymujących osoby pijące alkohol
w miejscach publicznych bądź po prostu obchodzących teren swojego działania. Stąd częste
przekonanie, że policja zamiast zajmować się poważnymi przestępstwami, zajmuje się
nikomu nie przeszkadzającymi drobiazgami. Zwłaszcza, gdy to my sami pijemy piwo
na ławce w parku, a nie w wyznaczonym do tego miejscu. Inna sprawa, gdy wykonujący swe
obowiązki policjant jest nie tyle stanowczy, co zwyczajnie niekulturalny. Od jego postawy
zależy cały przebieg zdarzenia i nasza opinia o reprezentowanej przez niego instytucji.
Z jednej strony społeczeństwo chciałoby widzieć patrole, które budzą szacunek i dają
poczucie bezpieczeństwa, z drugiej – chętnie przystałoby na taką ich rolę, jaką jeszcze
do niedawna mieli angielscy Bobbies, którzy do czasu ostatnich zamachów bombowych
w Londynie nie nosili przy sobie broni, i traktowani byli po trosze jak rodzaj informacji
turystycznej – wskazywali drogę zagubionym turystom, najbliższe posterunki policji, budynki
użyteczności publicznej, itp.
Policjanci patrolujący ulice stoją na „pierwszej linii” kontaktu z obywatelem nie tylko
w przypadku, gdy ten ostatni łamie prawo. Naturalnym zachowaniem jest, że zagraniczny
turysta widząc przechodzący patrol, właśnie policjanta zapyta o drogę. W 90% nie otrzyma
15 Chodzi o ucywilnienie etatów w służbie logistycznej i uwolnienie tym samym etatów policyjnych, którezostaną skierowane do służby prewencji, a więc między innymi do służby patrolowej.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 17/34
17
potrzebnej mu informacji. Poziom znajomości języków obcych wśród policjantów jest bardzo
niski. Paradoksem i wielkim błędem kierownictwa policji jest fakt, że na organizowane przez
szkoły policji kursy językowe jeżdżą ci policjanci, którzy z racji wykonywanej pracy
bezpośredniego kontaktu ze społeczeństwem nie mają. Z własnego doświadczenia wiem, jak
wielkim kłopotem jest przyjęcie zgłoszenia o przestępstwie od cudzoziemca, kiedy w pobliżu
nie ma osoby, która mogłaby się z pokrzywdzonym porozumieć.
Inną sprawą pozostaje dobór policjantów do patroli. Są to na ogół ludzie młodzi,
na początku swej drogi zawodowej, teraz – coraz częściej odbywający w policji zastępczą
służbę wojskową. Jeszcze do niedawna nie wysyłało się do służby patrolowej policjantów
z wyższym wykształceniem.
Nowy sposób rekrutacji do policji zakłada zmianę tę sytuacji. Egzamin składa się
z trzech etapów – testu wiedzy, testu sprawnościowego oraz testu psychologicznego. Aby
znaleźć się na liście rankingowej, kandydat do służby w policji musi przejść wszystkie etapy
egzaminu. Specyfika województwa warmińsko – mazurskiego, jako regionu o najwyższym
w Polsce bezrobociu, sprawiła, że do służby w policji zgłaszają się ludzie z wyższym
wykształceniem (często po dwóch kierunkach), znający kilka języków obcych. Oni,
po zdanych egzaminach i odbyciu 10 – miesięcznego szkolenia zawodowego, zostaną
skierowani do służby przygotowawczej, w tym obowiązkowo do służby patrolowej. Można
zatem uznać, że nowy sposób rekrutacji, a także fakt, że kandydatów do służby policja szuka
również na targach pracy16, służy poprawie reputacji policji.
2. 4. 3 Dzielnicowy
Dwie postawy charakteryzują relacje między dzielnicowym a społeczeństwem.
Pierwsza to ta, w której mieszkańcy danego terenu chcą znać swojego dzielnicowego bez
względu na fakt, czy będą potrzebować jego pomocy, czy nie, druga natomiast
to przekonanie, że uczciwy obywatel nie musi, a nawet nie powinien kontaktu
z dzielnicowym szukać.
Sprzeczne wydaje się działanie, które z jednej strony przydziela dzielnicowym coraz
większe rejony obsługi, nie inwestuje w sprzęt, system motywacyjny, doszkalanie, a z drugiej
oczekuje wyników, systematycznych sprawozdań z działalności oraz budowania
pozytywnego wizerunku policji wśród lokalnej społeczności.
Przez długi czas tradycyjne wysiłki policji skoncentrowane były na zdobywaniu
informacji o sprawcach przestępstw i ich otoczeniu, tymczasem ideałem byłoby równoczesne
16 Inicjatywa Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 18/34
18
zbieranie informacji od uczciwych mieszkańców rejonu. Teoretycznie dzielnicowy ma wiele
okazji, aby nawiązywać kontakty z osobami, które z racji pełnionych funkcji, działalności
na rzecz lokalnej społeczności czy wykonywanego zawodu mogą mieć wpływ
na integrowanie mieszkańców. Praktyka jednak wygląda inaczej. Sama swojego
dzielnicowego widziałam dwa razy przez ostatnie 18 lat, w tym raz, kiedy przeprowadzał
ze mną rozmowę w ramach rekrutacji do pracy w policji. Nie potrafię wyobrazić sobie, ile
czasu musiałby poświęcić mój dzielnicowy na poznanie wszystkich mieszkańców podległego
mu rejonu, biorąc pod uwagę fakt, że osiedle, na którym mieszkam, jest największym
skupiskiem ludności w Olsztynie. Nic zatem dziwnego, że działania dzielnicowych
ograniczają się w większości przypadków do rozpoznania lokalnych patologii i zagrożeń oraz
interwencji na wezwanie. Oczywiście ma to swoje znaczenie – przestępcy nie czują się
pewnie, wiedzą, że ich poczynania są obserwowane.
Taka sytuacja sprawia jednak, że dzielnicowi nie są widoczni. Wszystkie te czynniki
sprawiają, że dzielnicowi – mimo ich ogromnego znaczenia dla wizerunku policji – nie cieszą
się szacunkiem społeczności. Aby zmienić ten stan rzeczy szczególny nacisk w pracy
dzielnicowego kładzie się na:
· zwracanie uwagi na sytuacje z pozoru drobne, nieistotne, ale pogarszające jakość
życia mieszkańców (np. reagowanie na wulgaryzmy na ulicy, zanieczyszczanie ulic,
chodników, itp.),
· służenie ludziom pomocą w drobnych sprawach życia publicznego (choćby pisanie
pism do sądu),
· zwiększanie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców, np. poprzez zwracanie uwagi
przełożonych na konieczność natężenia służb patrolowych w rejonie, który
mieszkańcom wydaje się szczególnie niebezpieczny.17
Na wizerunek dzielnicowego wciąż wpływają skojarzenia z Milicją Obywatelską. Nie
może być inaczej, skoro większość lokalnej społeczności nigdy dzielnicowego nie widziała.
Niewiele jest spotkań, prelekcji czy pogadanek organizowanych przez dzielnicowych dla
mieszkańców zainteresowanych sprawami bezpieczeństwa w swoim najbliższym otoczeniu.
Bardzo daleko polskiemu dzielnicowemu do jego francuskiego odpowiednika, który często
łączy swoje obowiązki z funkcją instruktora sportowego dzieci i młodzieży (to zajęcie
ma wliczone do czasu służby), a jego wizerunek jest traktowany tak poważnie, że nie może
17 Por. Obliński S., Medialna rola dzielnicowego w kształtowaniu wizerunku policji na przykładzie KomendyPowiatowej Policji w Szamotułach, w: Elementy nowoczesnego zarządzania w policji, red. Januszek H.,Gembara S., Poznań 2005, s. 201
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 19/34
19
na przykład brać udziału w eksmisjach, bo on sam i jego mundur mają pozostać synonimem
zaufania i poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.18
2. 4. 4 Służby drogowe
Służby drogowe – jak pokazują badania – są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych
służb w policji.19 Ich obecność na drogach zdecydowanie wpływa na zmniejszenie ilości
wypadków drogowych, a konsekwentnie prowadzone akcje przeciwko nietrzeźwym
kierowcom spotykają się z dużym poparcie społecznym. Akcje „Znicz”, „Bezpieczny
weekend”, dzięki medialnemu nagłośnieniu na stałe wpisały się w świadomość Polaków.
Podobnie rzecz ma się z corocznymi akcjami wręczania cytryn kierowcom popełniającym
drobne wykroczenia drogowe oraz wręczania kwiatów kobietom – kierowcom w Dniu
Kobiet. Jednak równie często, obok informacji o nowych akcjach prewencyjnych policjantów
służb drogowych, pojawiają się w mediach doniesienia o kolejnych policjantach tych służb,
którzy przyjmują łapówki w zamian za odstąpienie od ukarania mandatem. Mimo
jednoznacznego stanowiska szefostwa policji w tej sprawie, zjawisko nie ustępuje. Wydawać
by się mogło, że i opinia publiczna będzie ostro reagować na podobne zachowania
policjantów drogówki. Tymczasem istnieje społeczne przyzwolenie na zachowania
korupcyjne tej służby. Dochodzi do sytuacji absurdalnych, kiedy to policjant, który przyjął
50 zł łapówki od kierowcy, jest nazywany uczciwym, bo inny wcześniej za to samo
wykroczenie przyjął złotych 100!20
Wizerunek policji zależy w głównej mierze od umiejętności interpersonalnych
policjantów, którzy mają najczęstszy kontakt ze społeczeństwem. Od ich zachowania,
sposobu bycia, kultury osobistej, wyglądu, sposobu formułowania myśli, będzie zależała
jakość tego kontaktu i w konsekwencji sposób postrzegania policji przez obywateli. Dlatego
należy położyć szczególny nacisk na sposób doboru do służb, które mają największy wpływ
na kreowanie wizerunku, a także na system szkoleń z zakresu komunikacji, umiejętności
autoprezentacji dla tych policjantów, którzy już tę służbę pełnią.
18 Ibidem, s. 19619 Por. Królikowska K., op. cit.20 Ibidem
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 20/34
20
3. KOMUNIKACJA WEWNĘTRZNA JAKO PODSTAWA WIZERUNKU FIRMY
3. 1 Komunikacja
Proces komunikowania się zakłada istnienie dwóch stron – nadawcy komunikatu
i jego odbiorcy. Rozpoczyna się w chwili, kiedy osoba (nadawca) chce przekazać fakt, myśl bądź opinię ( komunikat) innej osobie (odbiorcy). Komunikat zawsze ma określone znaczenie
dla nadawcy, a na przebieg komunikacji ma wpływ wiele czynników, m. in. poziom wiedzy
nadawcy, jego doświadczenie, pozycja społeczna i zawodowa, uznawane przez niego
wartości. Nadawca, jeśli chce być właściwie zrozumiany, przy formułowaniu swego
komunikatu musi wziąć pod uwagę cechy charakteryzujące odbiorcę i do nich dostosować
komunikat. Skuteczne komunikowanie zachodzi wtedy, gdy następuje zrozumienie
komunikatu przez odbiorcę (odkodowanie). Istotnym elementem procesu komunikowania jestsprzężenie zwrotne, które jest reakcją odbiorcy na komunikat nadawcy. Następuje ono wtedy,
gdy odbiorca staje się nadawcą. W organizacjach sprzężenie zwrotne może mieć postać
ustnego potwierdzenia przyjęcia komunikatu oraz konkretnego działania. 21
3. 2 Komunikacja wewnętrzna
Komunikacja wewnątrz organizacji jest często niedoceniana jako skuteczne narzędzie
zarządzania. A przecież bez sprawnego porozumiewania się z pracownikami firmy nie jest
możliwe jej dobre funkcjonowanie. To, jakie opinie będą przekazywali pracownicy swoim
znajomym i rodzinie, jest istotne dla postrzegania organizacji przez jej najbliższe otoczenie.
Teoretycy i praktycy PR zgodnie twierdzą, że komunikacja wewnątrz organizacji powinna
być fundamentem wszystkich innych działań public relations.
Otwarty system komunikowania się z członkami organizacji powinien przekazywać
znacznie więcej informacji niż to, co się dzieje podczas realizowania kontaktów z mediami,
lobbingu czy komunikacji antykryzysowej. Sprawnie funkcjonująca komunikacja wewnętrzna
powinna się opierać na założeniu, że pracownicy firmy są bardziej zainteresowani jej
sprawami niż otoczenie. I oczywiście pełne informacje o sytuacji firmy i jej planach powinni
otrzymać. Nie jest bezwzględnie konieczne, by akurat komunikacja wewnętrzna była
punktem odniesienia dla innych działań PR, ale jeśli funkcjonuje właściwie, będzie najlepszą
płaszczyzną uzgadniania informacji dla zewnętrznej komunikacji organizacji.
Komunikacja wewnętrzna w organizacji jest ważnym narzędziem budowania kultury
21 Por. Lis L., Problematyka komunikacji wewnętrznej w systemie zarządzania jakością na przykładzieKomendy Powiatowej Policji, w: Zarządzanie jakością w Policji Wielkopolskiej. Teoria i Praktyka,red. Łańcucki J., Rau Z., Poznań 2003, s. 269 - 270
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 21/34
21
organizacji i przeciwdziałania kryzysom wewnętrznym. Wizerunek firmy powinien być także
kształtowany wśród jej pracowników – nie jest istotne tylko to, jaki image ma organizacja
w swoim bliższym i dalszym otoczeniu. To, w jaki sposób członkowie organizacji oceniają
swoją firmę, ma ogromne znaczenie dla ich postaw. Pracownicy, którzy mają dobrą opinię
o swojej organizacji, lepiej się z nią identyfikują. Ważny jest także ich poziom wiedzy
o firmie – im więcej o niej wiedzą, tym łatwiej wyrabiają sobie własne zdanie o sposobie jej
funkcjonowania i są skłonni do przyjmowania aktywnej postawy.
Wprowadzanie systemu otwartej komunikacji wewnętrznej napotyka na opór
zwłaszcza w tych polskich organizacjach, które powstały lub funkcjonowały przez
dziesięciolecia w systemie gospodarki centralnie sterowanej.
Ukształtowana w czasach PRL kultura organizacji przenosi się na postawy
dzisiejszych pracodawców i pracowników. Jest to zjawisko, które obserwuje się przede
wszystkim w tych firmach, które nie wprowadzają systemów komunikacji wewnętrznej
zgodnych ze standardami public relations tzn., jeśli organizacje te nie kierują się zasadą,
że dobrze poinformowany pracownik jest aktywny i nie jest manipulowany informacjami
„z drugiego obiegu” - plotką lub wybiórczo przekazywanymi informacjami przez lepiej
zorientowanych (uprzywilejowanych) członków organizacji lub liderów związkowych.
System komunikacji wewnętrznej powinien być tak zorganizowany, że wszystkie informacje,
które nie są tajemnicą firmy (handlową, wojskową) powinny być dostępne dla jej
pracowników. Takie założenie komunikowania się z członkami organizacji jest niezbędnym
warunkiem otrzymywania informacji zwrotnych, mówiących o nastrojach wśród załogi.
Narzędzia wykorzystywane w komunikacji wewnętrznej to:
· biuletyn,
· radiowęzły,
· jednodniówki (pisma ulotne),
· listy do pracowników,
· poczta elektroniczna,
· intranet,
· strony www,
· spotkania z pracownikami,
· tworzenie kręgów opiniotwórczych,
· media lokalne w bliskim otoczeniu firmy.22
22 Por. Bielawski P., Komunikacja wewnętrzna, źródło: www.proto.pl
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 22/34
22
3. 3 Komunikacja wewnętrzna w policji
Policja jest organizacją silnie zhierarchizowaną. W jednostkach policji zatrudniane
są trzy grupy pracowników:
· policjanci,
· pracownicy i urzędnicy Korpusu Służby Cywilnej pełniący funkcje wspomagające,
· pracownicy cywilni – sekretarki, technicy, konserwatorzy, sprzątaczki.
Komunikacja w policji przebiega na wielu poziomach, a przepływ informacji
pomiędzy poszczególnymi jednostkami i służbami ma niezwykle istotne znaczenie dla
prawidłowego funkcjonowania organizacji.
Pionowy schemat przepływu informacji pomiędzy jednostkami policji przedstawia się
następująco:
Schemat przepływu informacji między jednostkami policji.
KOM ENDA GŁÓWNA POLICJI
K omendy Wojew ódz kie Pol icji
Komendy Miejs kie/Pow iatow e Policji
K omisar ia ty/P oster unki P olic ji
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 23/34
23
Pionowy system przepływu informacji w jednostkach policji ( na przykładzie
Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie) przedstawia poniższy schemat:
Schemat przepływu informacji w KWP w Olsztynie
Kanały komunikacyjne przebiegają również na płaszczyźnie poziomej zarówno
między poszczególnymi jednostkami policji, jak i wewnątrz nich (wymiana informacjimiędzy poszczególnymi służbami i wydziałami/sekcjami/zespołami komend i komisariatów).
KOMENDANT WOJEWÓDZKI POLICJI
Zastępca KomendantaWojewódzkiego Policji
nadzorujący służbęprewencyjną
Zastępca KomendantaWojewódzkiego Policji
nadzoruj ący służbęlogistyczną
Zastępca KomendantaWojewódzkiego Policji
nadzoruj ący służbękryminalną
NACZELNICY WYDZIAŁÓW: · Sztabu Policji · Prewencji · Ruchu Drogowego
ORAZ· Oddział Prewencji Policji
NACZELNICY WYDZIAŁÓW: · Kryminalnego · Dochodzeniowo –
Śledczego · do walki z Przestępczością
Gospodarczą · do walki z Korupcją · Techniki Operacyjnej
ORAZ· Zespół Analizy
Kryminalnej · Samodzielne Stanowisko
ds. Międzynarodowej
Współpracy Policji
NACZELNICY WYDZIAŁÓW: · Zaopatrzenia i Inwestycji · Transportu · Łączności i Informatyki
ORAZ· Zespół Zamówień
Publicznych
policjanci i pracownicy wydziałów policjanci i pracownicy wydziałów policjanci i pracownicy wydziałów
NACZELNICY WYDZIAŁÓW: · Inspektoratu Komendanta · Kadr i Szkolenia · Prezydialnego · Finansów
· Ochrony Informacji Niejawnych
ORAZ· Główny Księgowy · Zespół ds. Analiz i Prognoz ·
Zespół Prawny
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 24/34
24
Komunikacja bywa mylona z jednostronnym przekazywaniem informacji. Efektywna
komunikacja jest zawsze dwukierunkowa i opiera się na informacji zwrotnej. Celem
komunikacji jest stwarzanie takiego stanowiska pracy, które umożliwia:
· tworzenie warunków pracy stymulujących wzrost kreatywności pracowników,
· rozwinięcie silnej kultury organizacji, opartej na powszechnie akceptowanych
wartościach,
· ukierunkowanie kadry kierowniczej na potrzeby pracowników,
· poprawę komunikacji i stosunków między szefem i pracownikiem oraz między
współpracownikami,
· zwiększenie motywacji pracowników poprzez dostarczanie rzetelnej, prawdziwej,
zrozumiałej informacji,
· przygotowanie pracowników do nadchodzących zmian, doprowadzenie
do zrozumienia i zmniejszenia oporu na zmiany.23
Najistotniejszą z punktu widzenia komunikacji wewnętrznej relacją jest bezpośrednia
zależność przełożony – podwładny. Od jakości tych kontaktów, a więc także jasnego
określenia zadań, sposobu rozliczania pracownika z wykonania powierzonych
mu obowiązków oraz klarownego systemu motywacji, zależy jakość pracy. Tymczasem
jednym z podstawowych powodów frustracji policjantów i pracowników policji jest brak
spójnego systemu awansu zawodowego oraz systemu motywacyjnego, a także niejasne
określenie przydzielanych im zadań.
Jednym z podstawowych błędów w komunikacji wewnętrznej jest przemilczanie
zmian kadrowych i organizacyjnych w policji. Co cztery lata, tuż po wyborach
parlamentarnych, powtarza się ten sam schemat zachowań – każda komenda przygotowuje się
na zmiany, które muszą nadejść. Problem polega na tym, że w większości przypadków
wszelkie zmiany odbywają się na zasadzie „nie znasz dnia ani godziny”. Natychmiast
uruchamiają się nieformalne kanały informacji – plotki i spekulacje, które nie służą niczemu,
oprócz dezorganizacji pracy. Poziom frustracji wśród policjantów i pracowników rośnie,
co jest zupełnie naturalne, gdy pracownicy boją się o miejsca pracy.
W tym roku w jednej z komend doszło do absurdalnej sytuacji, kiedy to pracownicy
i policjanci o zmianach w strukturze organizacyjnej oraz zmianach na stanowiskach
komendantów powiatowych i naczelników wydziałów dowiadywali się z prasy, z lokalnego
radia, a nawet od ludzi z policją nie związanych (!). Natomiast nie od bezpośrednich
przełożonych. Miało to swoje wytłumaczenie – naczelnicy wydziałów także długo nie byli
23 Por. Lis L., op. cit., s. 270
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 25/34
25
o zmianach informowani. Reorganizacja przebiegła w atmosferze niedomówień. Wyraz
swojemu rozgoryczeniu policjanci dali na Internetowym Forum Policyjnym, do którego –
dodam – ma dostęp każdy, kto ma w domu lub w pracy internet.
Sytuacje tego typu prowadzą do zupełnie niepotrzebnych konfliktów, sprawiają,
że spada motywacja do pracy, podważają autorytet przełożonych, wprowadzają atmosferę
podejrzliwości i nieufności oraz dezintegrują środowisko.
W tym kontekście nierealna wydaje się sytuacja, gdy komunikacja wewnętrzna spełnia
poniższe standardy:
· informacje powinny być pełne, rzetelne i wiarygodne,
· proces informowania powinien być konsekwentny, jasny i skoordynowany
z kompleksem zasad i norm działania,
· każdy kanał komunikacji wewnętrznej powinien mieć jasno określony krąg odbiorców
– policjantów i pracowników policji,
· informacje powinny być przekazywane szybko, w pierwszej kolejności tym, którym
są rzeczywiście niezbędne,
· musi istnieć sprzężenie zwrotne. Wszyscy przełożeni powinni być przygotowani
do udzielenia odpowiedzi na pytania i wątpliwości podwładnych,
· system komunikacji wewnętrznej powinien być zaakceptowany przez kierownictwo
i zarządzany przez kompetentnych pracowników przy ciągłej weryfikacji
aktualizowanych informacji.24
O ile do relacji przełożony – podwładny można mieć dużo zastrzeżeń, tak trzeba
zauważyć, że kontakty między współpracownikami i policjantami są dobre, podobnie jak
oparty na tych kontaktach system przepływu informacji między poszczególnymi służbami
i komórkami organizacyjnymi policji.
W Komendzie Wojewódzkiej Policji w Olsztynie oprócz codziennie
przygotowywanego przez zespół prasowy przeglądu lokalnej i ogólnokrajowej prasy, nie jest
wydawany wewnętrzny biuletyn informacyjny ani żadne inne wydawnictwo adresowane
do policjantów i pracowników policji. Wiadomości umieszczane na stronie internetowej
warmińsko – mazurskiej policji skierowane są do szerokiej publiczności, ale nie traktują
o wewnętrznych sprawach policji.
Rolę integracyjną w środowisku policyjnym pełni zatem miesięcznik „Policja 997”,
wydawany przez Komendę Główną Policji, oraz Internetowe Forum Policyjne (www.ifp.pl).
24 Ibidem, s. 276
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 26/34
26
Niektóre komendy wojewódzkie ( np. w Poznaniu czy Krakowie) wydają coroczne
raporty podsumowujące pracę policjantów danego garnizonu, ich osiągnięcia (także
sportowe), przedstawiają sylwetki najlepszych funkcjonariuszy oraz poświęcają sporo miejsca
tym wydarzeniom, w których policja brała udział (Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy,
działalność charytatywna).
Komunikacja wewnętrzna jest podstawą wizerunku organizacji. Każdy pracownik
staje się jej rzecznikiem w swoim środowisku. Sama, od kiedy zaczęłam pracować w policji,
stałam się dla swojego najbliższego otoczenia ekspertem w tej dziedzinie. To mnie pyta się
o zasady przyjęć do policji, daty naboru, numery telefonów, procedury, kwestie związane
z mandatami, itp. Moja niekompetencja będzie niekompetencją pracujących ze mną
urzędników i policjantów, mój profesjonalizm – sukcesem wszystkich.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 27/34
27
4. WSPÓŁPRACA Z MEDIAMI JAKO SPOSÓB KREOWANIA WIZERUNKUORGANIZACJI
4. 1 Rola rzecznika prasowego
Tylko 20% społeczeństwa czerpie swe wyobrażenie o policji na podstawie własnych
doświadczeń. Opinię blisko 80% Polaków na temat tej organizacji kształtują wyłącznie
media.25 Nie trudno zatem sobie wyobrazić, jak ważne są relacje z mediami w budowaniu
wizerunku policji. Kronika kryminalna, porażki i afery z udziałem policjantów to ulubiony
temat mediów – nie ma dnia, aby tego typu informacje nie trafiały na czołówki gazet czy
do głównych wydań telewizyjnych programów informacyjnych. Nie można zatem przecenić
roli rzecznika prasowego jako tej osoby, która odpowiada za kontakty z dziennikarzami.
Mówi się, że nie jest sztuką reagowanie na nieprzychylne komentarze prasowe, ale
prawdziwym wyzwaniem staje się takie prowadzenie polityki informacyjnej, żeby tego typu
informacje w mediach się nie ukazywały. Właśnie w takim działaniu upatrywałabym główne
zadanie rzecznika prasowego. Samo odpowiadanie na krytykę ze strony mediów, bronienie
się przed zarzutami, to stanowczo za mało. Do dziennikarzy należy „wychodzić”
z informacjami - zawiadamiać ich o każdym sukcesie organizacji, wyjątkowych
osiągnięciach jej pracowników, nowych inwestycjach, organizowanych przez nią akcjach,
wyprzedzać krytykę i zarzuty, poruszać tematy, które mogą zainteresować lokalną
społeczność.
Policja, jako organizacja finansowana z budżetu państwa, dysponuje bardzo
ograniczonymi środkami na promocję swej działalności. Często praca rzecznika prasowego
jest jedyną formą aktywności w tej dziedzinie. Stąd niezmiernie ważne jest to, kto i jak
realizuje politykę medialną swojej jednostki. W województwie warmińsko – mazurskim
każda komenda miejska i powiatowa ma swojego rzecznika prasowego. W komendzie
wojewódzkiej funkcjonuje zespół prasowy, który udziela wsparcia jednostkom terenowym
w przypadku spraw skomplikowanych lub wyjątkowo nagłaśnianych przez media (np. sprawa
linczu we Włodowie). Najdotkliwszym problemem służb prasowych w garnizonie warmińsko
– mazurskim jest fakt, że w większości przypadków policjanci funkcję rzecznika pełnią
dodatkowo, obok innych, podstawowych obowiązków służbowych. Na 17 komend
powiatowych i 2 miejskie, tylko dwóch rzeczników wykonuje swoje zadania w ramach
pełnego etatu, pozostali zostali oddelegowani do pełnienia tej funkcji.
25 Królikowska K., op. cit.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 28/34
28
Inną problematyczną kwestią jest przygotowanie zawodowe osób realizujących
zadania rzecznika prasowego. Poniższy wykres ukazuje poziom znajomości zagadnień
z zakresu komunikacji społecznej osób na stanowisku rzecznika prasowego komendy
powiatowej i miejskiej województwa warmińsko – mazurskiego.
P r z y g o t o w a n i e z aw o d o w e z z a k r e s u k o m u n ik a c j i s p o ł e c z n e j (s t u d i a , k u r s y ,
szko le n ia )
32%
21 %5%
42 %
sz k o l e n i a r e so r t o w e
sz k o l e n i e w K W P w O l s zt y n i e
i n n e
b r a k
Źródło: KWP w Olsztynie
Biorąc pod uwagę fakt, że rzecznik prasowy jest pierwszą osobą, do której zwracają
się media szukając informacji na interesujący je temat, i że jest on „twarzą” policji na danym
terenie, brak jakiegokolwiek przygotowania 42% rzeczników do pełnionej przez nich funkcji,
jest przynajmniej zastanawiający.W Komendzie Wojewódzkiej Policji w Olsztynie planowane jest, wzorem Komendy
Głównej Policji, utworzenie wydziału komunikacji społecznej, który zajmowałby się
tą działalnością policji, która ma związek z budowaniem jej wizerunku – promocją,
kontaktami z mediami, współpracą z samorządami i partnerami policji (strażą pożarną,
graniczną, miejską, szkołami, instytucjami zainteresowanymi zagadnieniem bezpieczeństwa
i porządku publicznego), prewencją kryminalną, zarządzaniem jakością, obsługą stron
internetowych oraz badaniem opinii publicznej. Współpraca, w ramach jednego wydziału,
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 29/34
29
wszystkich tych osób, które do tej pory pracowały raczej obok siebie niż ze sobą, powinna
przynieść wymierny efekt w postaci spójnego wizerunku warmińsko – mazurskiej policji.
4. 2 Internet
Kwestia stron internetowych policji przedstawia się podobnie do kwestii jej
oficjalnego logo i oznakowania budynków. Jak zauważa Tomasz Jankowski, policji potrzebne
jest jej „Corporate Identity”, czyli zbiór zasad prezentowania instytucji zarówno w kontaktach
zewnętrznych, jak i w relacjach wewnętrznych. Jego podstawą jest logo i paleta kolorów –
elementy, które dzięki promocji i konsekwentnemu stosowaniu stają się powszechnie
identyfikowane.26
Jankowski zauważa, że twórcom policyjnych stron internetowych brakuje często
fachowej wiedzy, doświadczenia lub czasu na zajmowanie się stroną www jednostki.
Na policyjnych stronach znajdziemy mnóstwo nieaktualnych odnośników, nieczytelnej
nawigacji, zbyt długo ładującej się grafiki, elementów utworzonych w technologiach, które
niż zapewniają dostępu do strony wszystkim użytkownikom internetu. 27
Strony często przeładowane są efektami graficznymi, które odwracają uwagę
od prezentowanych treści. Na stronach Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu
i Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach nie znajdziemy nawet podstawowej
informacji o kierownictwie policji.
Brak wyraźnie określonego sposobu wykorzystywania internetu w pracach jednostek
policji oznacza, że mogą one w dowolny sposób realizować za pomocą tego medium
wyznaczone im zadania. Osoby wyznaczone do obsługi stron wykonują to zadanie najczęściej
przy okazji realizacji innych zadań służbowych. System stron internetowych policji to wciąż
raczej hobby niż jeden z ważniejszych kanałów komunikowania się ze społeczeństwem.
4. 3 Seriale telewizyjne
Popularność seriali telewizyjnych typu „Oficer”, „W11. Wydział śledczy”, „Fala
zbrodni” czy „Kryminalni” powoduje, że warto się zastanowić nad ich wpływem
na wizerunek policji.
Zdecydowana większość tych produkcji powstaje pod opieką merytoryczną komend
policji: „Oficer” - Komendy Głównej Policji, „Kryminalni” - Komendy Stołecznej Policji,
26 Por. Jankowski T., Kolorowy zawrót głowy, Policja 997 nr 6/2005, s. 2927 Por. Ibidem, s. 29
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 30/34
30
„W11. Wydział Śledczy” - swoisty fenomen ze względu na fakt, że grają w nim autentyczni
policjanci - Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie.
Większość widzów zdaje sobie sprawę z tego, że prezentowana w serialach
rzeczywistość daleko różni się od tej, w której żyjemy28 – nie ma więc obaw, że wszystko,
co zobaczą, przyjmą bezkrytycznie, bezrefleksyjnie.
Jestem zdania, że seriale ukazujące pracę policji – jeśli nie poprawiają jej wizerunku
w oczach społeczeństwa, to na pewno mu nie szkodzą. Niezwykłe zainteresowanie
produkcjami tego typu można, moim zdaniem, tłumaczyć faktem, że zaspokajają one
w widzach potrzebę postrzegania policji jako organizacji skutecznej, a policjantów jako
profesjonalistów, zupełnie różnych od tych, których znają z nieudanych akcji szeroko
komentowanych w mediach. Pojawia się tutaj także coś na kształt „lokalnego patriotyzmu” –
po latach oglądania seriali o pracy amerykańskich policjantów, wreszcie można poczuć się
dumnym z faktu, że także w Polsce ściganiem przestępców zajmują się prawdziwi
zawodowcy.
Poza tym seriale policyjne spełniają funkcje edukacyjne – uchylają przed widzem
rąbka tajemnicy o pracy operacyjnej policji, obowiązujących w policji procedur i hierarchii,
pokazują nowoczesne techniki kryminalistyczne, a przede wszystkim kładą nacisk
na skuteczność działań organów ścigania i nieuchronność kary za popełnione zbrodnie.
28 Por. Królikowska K., op. cit.
Źródło: www.w11.onet.pl
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 31/34
31
PODSUMOWANIE
W ciągu 16 lat swego istnienia policja przeobraziła się z organizacji sterowanej przez
władze w nowoczesną instytucję, dla której wizerunek jest istotnym elementem
funkcjonowania w świadomości społeczeństwa. Zaufanie, jakim darzą policję Polacy, jest
wyraźnym sygnałem, że kroki podjęte w ramach budowania dobrej reputacji, przynoszą
efekty (patrz: wykres).
ZAUFANIE DO POLICJ I W LATACH 1990 – 2005
Źródło: Badanie OBOP na zlecenie KGP, www.policja.pl
Mimo konsekwencji, z jaką wdrażane są działania PR w policji, pozostaje jeszcze
wiele zagadnień, na które należy zwrócić uwagę. Aby skutecznie budować wizerunek, warto
przede wszystkim określić:
· obecny i docelowy wizerunek policji i czynniki, jakie mają na niego wpływ,
· mechanizmy i narzędzia, które mogłyby być wykorzystane do jego pozytywnej
zmiany,
· zasoby ludzkie i techniczne niezbędne do realizacji podjętych zadań,
· wpływ poszczególnych służb na kształtowanie wizerunku policji,
· role i uprawnienia oraz zadania w zakresie kształtowania wizerunku.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 32/34
32
Jedną z najistotniejszych kwestii pozostaje rola komunikacji wewnętrznej.
W przypadku policji należy tutaj wziąć pod uwagę takie zagadnienia, jak:
· zasady, kanały, częstotliwość i sposoby komunikowania się i wymiany
informacji przez poszczególne służby pomiędzy szczeblami w hierarchii
policji,
· precyzyjny podział kompetencji i zadań,
· przejrzysty system awansu zawodowego,
· zasady rozliczania służb prasowych i promocji z powierzonych im zadań,
· system motywacyjny.
Bez przepływu informacji między poszczególnymi służbami, jednostkami
i komórkami organizacyjnymi, bez wzajemnego zaufania i podstawy, którą stanowi
rzetelność i wiarygodność poszczególnych pracowników, nie można zbudować wiarygodnego
wizerunku organizacji. Pamiętać również należy, że reputacja nie jest czymś, co można
wprowadzić na drodze decyzji i zarządzeń, odgórnie. Proces ten trzeba budować stopniowo,
angażując przy tym wszystkich pracowników firmy. Każdy z zatrudnionych jest jego
elementem – od jego opinii będą zależały opinie innych. Warto o tym pamiętać nie tylko
z okazji Święta Policji.
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 33/34
33
BIBLIOGRAFIA
1. Adamus – Matuszyńska A., Certyfikat systemu jakości a wizerunek firmy, Problemy jakości nr 12, 2002
2. Bauer Z., Chudziński E. (red.), Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków 2002
3. Bielawski P., Komunikacja wewnętrzna, źródło: www.proto.pl
4. Bielawski P., Public relations w strukturze organizacji, źródło: www.proto.pl
5. Bielawski P., Public relations – zarządzanie informacjami, źródło: www.proto.pl
6. Bojarska D., Porównanie reklamy i marketingu z public relations, źródło:www.proto.pl
7. Ciepiela W., Rzecznik nie wystarczy, Policja 997 nr 6/2005
8. Giedrojć K., Public relations w administracji,
9. Jankowski T., Kolorowy zawrót głowy, Policja 997 nr 6/2005
10. Królikowska K., Wizerunek policji w świadomości społecznej. Raport z badania,KGP, Warszawa 2005
11. Lis L., Problematyka komunikacji wewnętrznej w systemie zarządzania jakością na przykładzie Komendy Powiatowej Policji, Poznań 2003
12. Łańcucki J., Rau Z. (red.), Zarządzanie jakością w Policji Wielkopolskiej,Poznań 2003
13. Miętus M., Wpływ pierwszego kontaktu z kilentem na kształtowanie pozytywnegowizerunku Policji, Poznań 2003
14. Mruk H. (red.), Komunikowanie się w biznesie, Poznań 2002
15. Oblińska K., Wystąpienia publiczne jako instrument kreowania wizerunku policji,
Poznań 2003
16. Olkiewicz E., Współdziałanie Policji z mediami w Wielkopolsce, Poznań 2003
17. Paciorkowski J., Prewencja inaczej, Policja 997 nr 5/2006
18. Piotrowski M., O trudnościach i możliwych formach współpracy w kontaktach między policją a mediami, Policyjny Biuletyn Szkoleniowy nr 2, 1997
19. Piotrowski M., Zarządzanie marketingowe w Policji, Szczytno 2001
20. Pływaczewski W., Misiuk A. (red.), Policja w XXI wieku. Doświadczenia i nowewyzwania. Materiały pokonferencyjne, Szczytno 2001
5/17/2018 Public relations w dzia aniach policji - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/public-relations-w-dzialaniach-policji 34/34
34
21. Siewierska - Chmaj A., Zaborowska E., Funkcja public relations w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzaniaw Rzeszowie, nr 4/2000
22. Sokołowski M., Jak napisać informację dla prasy – antyporadnik, Policja 997
nr 5/ 2006
23. Stasikowska – Woźniak D. (red.), Skuteczne kreowanie wizerunku. WystąpieniaPubliczne, Katowice 2005
24. Szwed – Piestrzeniewicz P., Rzecznik w mundurze, źródło: www.proto.pl
25. Wachowski I., Filozofia działania Policji, Szczytno 2001
STRONY WWW
1. www.gazeta.policja.pl2. www.ifp.pl3. www.katowice.kwp.gov.pl4. www.kryminalni.onet.pl5. www.policja.gov.pl6. www.pomorska.policja.gov.pl7. www.proto.pl8. www.w11.onet.pl9. www.warminsko-mazurska.policja.gov.pl
10. www.wielkopolska.policja.gov.pl