PUBLIEK-PRIVATESAMENWERKING

DIT DOSSIER WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJ KHEID VAN DE REDACTIE VAN TRENDS

DECEMBER 2013

ONTWIKKELING VAN BROWNFIELDS IN OPMARS

Aangepaste benadering PPS-projecten zorgt voor kentering in positieve zin

Koplopers in infrastructuurPPS projectenHeijmans Infra, wegenbouwerVan den Berg, leidingbouwer

DEBATPrivé en overheid

kruisen de degens

STADSKERNVERNIEUWINGNood aan integrale

aanpak en samenwerking

FOTO

: PR

IVÉ

2 · DECEMBER 2013

UITDAGING

De afgelopen jaren waren PPS-projecten vaak de sleutel voor het realiseren van complexe investeringsprojecten van groot maatschappelijk en economisch belang. Na een recente terugval in de projecten, is er nu gelukkig opnieuw een kentering in de positieve zin waar te nemen”, zegt Steven Van Garsse, Manager Vlaams Kenniscentrum PPS.

De afgelopen weken was de Benelux het toneel van diverse congres-sen op het gebied van PPS en infra-structuur. Aan de

Universiteit van Antwerpen vond op 6 en 7 november het internatio-nale congres ‘Global challenges in PPP : cross-sectoral and cross-disci-plinary solutions?’ plaats. Zowat 160 deelnemers vanuit alle hoeken van de wereld reisden af naar Antwer-pen om hun onderzoek voor te stel-len. Verder werd uitgepakt met zeer gerenommeerde keynote speakers - onder meer van de VN en het OESO Transport Forum. Meer recent von-den in Amsterdam de ‘World Infra-structure Summit’ en het ‘Benelux Infrastructure Forum’ plaats.

De genoemde conferenties had-den, naast nogal wat deelnemers, relatief veel gemeen. Zo werd beves-tigd dat PPS-projecten de afgelopen jaren vaak de sleutel waren voor het realiseren van complexe inves-teringsprojecten van groot maat-schappelijk en economisch belang. Diverse valkuilen moesten daarbij zo nu en dan worden overwonnen: te veel politieke inmenging, onvol-doende expertise bij de voorberei-ding, gebrek aan draagvlak, ondui-delijke regelgeving, ondoordachte risicoallocatie, enz.

Terugval in de projectenEensgezindheid was er ook over het feit dat de fi nancieel-economische crisis recentelijk voor een terugval

in de projecten zorgde. Enerzijds omdat private fi nanciering schaar-ser was geworden. Anderzijds omdat projecten werden geannu-leerd of vertraagd door een budget-taire krapte aan overheidszijde. Nochtans blijven de investerings-noden immens. Volgens het World Economic Forum gaat het globaal om ‘US$ 100 trillion over the next two decades’. Ver hoeft men niet te zoeken: wachtlijsten voor inves-teringen in sociale infrastructuur, uitdagingen voor energiebesparing en –opwekking, uitdagingen inzake de demografi sche evolutie, enz.

Een kentering is gelukkig waar te nemen. Investeringsprogramma’s op lange termijn zien langzaam terug het levenslicht, aangespoord door de Europese Commissie die in het kader van het zogenaamde Europese semester duidelijkheid wenst te verkrijgen over de toekom-stige overheidsinvesteringen. Maar de Commissie gaat verder en moe-digt langetermijninvesteringen aan als een manier om een slimme, duurzame en inclusieve groei te bevorderen.

LangetermijninvesteringenEuropees commissaris Barnier ver-klaarde in dit verband recent nog: ‘Europa’s economie moet momen-teel aan massale uitdagingen, waar-onder grote langetermijninveste-ringsbehoeften, het hoofd bieden. Deze zijn essentieel als basis voor innovatie en concurrentievermo-gen en ondersteunen een terugkeer naar duurzame groei en banen in

Europa. Deze behoeften vereisen langetermijnfinanciering. Ervoor zorgen dat onze economie en onze fi nanciële sector – waaronder ban-ken en institutionele beleggers zoals verzekeraars en pensioen-fondsen – in staat zijn langeter-mijninvesteringen te fi nancieren, is een belangrijke maar complexe opgave(…)’.

Europese markt herleeftHet is trouwens die laatste doel-stelling die vandaag door de Euro-pese Investeringsbank wordt nagestreefd met haar recente ‘Project Bonds Initiative’ (een pro-gramma waarbij fi nanciering van PPS-projecten via Bonds wordt gefaciliteerd). Maar er is meer. Veel institutionele beleggers zetten intussen - met succes - de eerste stappen op de PPS-markten. In het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Nederland zijn thans voorbeelden te vinden van PPS-projecten die worden gefi nancierd door verze-keraars en fondsen. Ook in Vlaan-deren zitten een aantal projecten in de pipeline.

De banken blijven overigens niet afwezig of passief toekijken. Zo blij-ken er in Europa vandaag (opnieuw) meer dan 20 banken actief, op zoek naar goede PPS-projecten. Of hoe de markt in een Europese context herleeft en een schaarste in kapi-taal meer en meer een schaarste in kwalitatieve projecten aan het wor-den is.

redactie.be@mediaplanet.com

Investeringsprogramma’s op lange termijn zien langzaam terug het levenslicht, aangespoord door de Europese Commissie die in het kader van het zogenaamde Europese semester duidelijkheid wenst te verkrijgen over de toekomstige overheidsinvesteringen

Steven Van GarsseMANAGER VLAAMS KENNISCENTRUM PPS

Privaat kapitaalzoekt bestemming

PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKINGDECEMBER 2013

Managing Director:Christelle RöckertHead of Production:Daan De BeckerProduction Manager:Annelien Alaerts

Business DeveloperLeoni Smedts

Account Manager: Kristien DenteneerTel: +32 2 421 18 29E-mail: kristien.denteneer@mediaplanet.com

Redactie: Bert Verbeke, Joris Hendrickx

Lay-out: I-GraphicE-mail: reclamebureau@i-graphic.be

Print: RoulartaDistributie: Trends

Mediaplanet contactinformatie:Tel: +32 2 421 18 20Fax: +32 2 421 18 31E-mail: info.be@mediaplanet.com

D/2013/12.996/40

Paul Lievens en Jo Roelants over de evolutie van PPS-projecten

EDITOR’S PICK

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardigecrossmediale campagnes die zich richten op een specifi ek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar. Deze bijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van Trends.

6

Grontmij is een interdisciplinair ingenieurs-, advies- en ontwerpbureau voor infrastructuur & mobiliteit; industrie, water & energie en planning & ontwerp. Wij staan garant voor professionele begeleiding en advies tijdens de volledige DBFM-procedure: o�erte- en onderhandelingsfase, BAFO- en gunningsfase, coördinatie van de voorbereidende werken, opvolging en oplevering van de werken, en opvolging van het contract.

Volg onze realisaties op www.grontmij.be

Grontmij, one-stop-shop voor al uw PPS-projecten

© Via Brugge

A11 Brugge

2013-10 ad PPS-banner Trends.indd 1 11/18/2013 6:23:33 PM

/MediaplanetBelgium

@MediaplanetBE

Mediaplanet Belgium

Mediaplanetbe

VOLG ONS OP:

DECEMBER 2013 · 3

INSPIRATIE

T ientallen jaren werd op voormalige industrieter-reinen een torenhoog stort

van fosforgips, een bijproduct van de fosforzuurproductie, verzameld. Toen het desbetre� ende bedrijf fail-liet ging, bleef de gipsberg achter. Bovenop de gipsberg bevonden zich waterbekkens met zeer zuur, ver-ontreinigd water. Door het faillisse-ment was er een acuut veiligheids-risico voor de omwonenden, de aan-palende spoorweg, de aanwezige gasleidingen en de aangrenzende bedrijven. Het waterpeil in de bek-kens was te hoog en de aanwezige pompinfrastructuur faalde. Een milieuramp dreigde en er diende snel een oplossing te komen. Met Terranova en Terranova Solar - een samenwerkingsverband tussen pri-vate bedrijven en publieke besturen - werd een oplossing geboden en een nieuw elan gecreëerd.

Balans tussen kostenen opbrengstenInvesteerders in een brownfi eld-project moeten een juiste balans vinden tussen kosten en opbreng-sten, met het nodige respect voor omwonenden en betrokken par-tijen. In het Terranovaproject diende het terrein gesaneerd en de stortplaats afgedekt te worden. Voor

de kosten hiervan moesten nieuwe activiteiten opgezet worden. In samenspraak met de provincie en de betrokken gemeenten werd hiervoor een oplossing uitgewerkt. De oude fabrieksterreinen wor-den gesaneerd en de voormalige fabrieksgebouwen werden gesloopt om plaats te maken voor nieuwe industriële activiteiten. Zo wordt een nieuw bedrijventerrein van 50 hectare gecreëerd in het Gentse havengebied. De voormalige gips-berg huisvest het grootste aaneen-sluitende zonnepanelenpark in de Benelux. Uiterst belangrijk hierbij was dat de nodige vergunningen op tijd werden afgeleverd. Het park met 20 ha zonnepanelen heeft een geïnjecteerd vermogen van 15 MW. Meer dan 4.000 gezinnen zullen hiermee van groene stroom worden voorzien. Er is ook ruim 3 hectare bos aangelegd als groenbu� er voor de nabijgelegen wijk, bomen en struiken werden aangeplant en een geluidsberm van 5 meter hoog is volledig aangelegd en ingezaaid.

Draagvlak creërenDoor het zwaar verleden met ver-vuilende en hinderlijke industrie was er heel wat argwaan bij omwo-nenden en bij de inspecterende overheid. Samenwerking en steun van de provincie en de betrokken gemeentes creëerde een draagvlak voor alle partijen. De participatie van de provincie en de gemeentes was een garantie dat niet louter economische factoren aan de basis lagen van het project.

Pragmatisme en transparantieIn een brownfieldproject komt het erop aan om pragmatisch om

te gaan met de wetgeving. Door de ernstige verontreiniging van de ter-reinen moesten er veiligheids- en voorzorgsmaatregelen getroffen worden, conform de procedures in het bodemdecreet. Hiermee kon de toestand onder controle gehou-den worden. Parallel met deze dringende maatregelen was een hernieuwing en uitbreiding van de milieuvergunning nodig om het project uit te werken. Hiervoor was een open, transparante manier

van communicatie vereist. Uit het verleden was er immers heel veel tegenstand. Hoorzittingen, nieuws-brieven, websites en permanente communicatie deden het tij beetje bij beetje keren en zo kon de buurt overtuigd worden van de goede intenties van de investeerders.

Iedereen aan dezelfde kantHet Terranovaproject bewijst dat wederzijds vertrouwen essentieel is. In een concurrentiële markt wor-

den nog al eens ‘kleine lettertjes’ gebruikt. Dat is fnuikend voor een PPS-project. Om een project te laten slagen, dient iedereen - opdracht-gever en opdrachtnemer - aan dezelfde kant te staan, zonder ver-borgen agenda. Alle partijen dienen af te stappen van hun klassieke rol en samen als partners het project uit te voeren.

Door jarenlange verwaarlozing, onderbenutting of structurele verontreiniging is het niet altijd evident om brownfi elds te herwaarderen. Dat het anders kan, bewijst het project Terranova in Zelzate/Evergem. Samenwerking tussen alle partijen was de sleutel voor het succes.

BERT VERBEKE

redactie.be@mediaplanet.com

Samenwerking als basis voor succesvolle brownfi eldontwikkeling

Aertssen nv, uw betrouwbare partner!

Laageind 91, 2940 Stabroek - Tel: 03/561 09 50 - Fax: 03/561 09 59 - info@aertssen.be - www.aertssen.be People, Power and Passion to build on

Nieuwe ruimte via brownfieldontwikkeling

Boelwerf TemseTerranova Zelzate/Evergem

“Om een project te laten slagen, dienen opdrachtgever en opdrachtnemer aan dezelfde kant te staan, zonder verborgen agenda”

BALANSInvesteerders in een brownfieldproject moeten een juiste balans vinden tussen kosten en op-brengsten, met het nodige respect voor omwo-nenden en betrokken partijen.FOTO: PRIVÉ

4 · DECEMBER 2013

INSPIRATIE

Het reconversieproject 4 Fonteinen in Vilvoorde is een buitenbeentje. Het is geen klassiek PPS-project, maar geldt wel als een voorbeeld van een strategische samenwer-king tussen private en publieke partijen. Hun financiële inbreng, knowhow en ervaring waren de motor tot een herontwikkeling. Concreet werken PSR Brownfield Developers - deel van de Jan De Nul Group - en Matexi Group samen met de stad Vilvoorde en Waterwegen en Zeekanaal aan de ontwikkeling van een nieuw stadsdeel. Het project situeert zich aan de rechteroever van het Zeekanaal Brussel-Schelde

op een site waar enkele decennia geleden nog bloeiende nijverheid aanwezig was. Toen de industriële activiteiten in verval geraakten, bleven de terreinen lang onbenut achter. Hoewel het slechts deel uit-maakt van een veel groter recon-versietraject - Vilvoorde Watersite - is de impact niet te onderschatten: een grondoppervlakte van 13 ha, circa 950 nieuwe wooneenheden en meer dan 10.000m² ondersteunend programma. Een dergelijk project is zelfs relatief schaars in Vlaanderen.

Zuurstof voor de stadHet industriële verleden drukte jarenlang een zware stempel op Vilvoorde. Vandaag heeft de stad haar grijze verleden voorgoed vaarwel gezegd. De nieuwe buurt vlakbij het centrum, tussen water en groen, zal in de nabije toekomst uitgroeien tot een levendige stads-wijk. Bewoners zullen er werken, winkelen en ontspannen binnen

een metropolitaanse omgeving. Het project geeft de stad zuurstof en zorgt voor een samenhang tus-sen de Vilvoordse wijken. Door haar strategische ligging nabij het toe-komstige GEN-station slaat 4 Fon-teinen ook bruggen naar Machelen en Brussel. Na een lang voortraject met vele betrokken actoren en uit-dagingen, bevindt het project zich aan de vooravond van de bouw en commercialisatie.

Oplossingen voor hindernissenBij de start van het project moesten de initiatiefnemers een oplossing vinden voor uiteenlopende hinder-nissen: verwerving van versnip-perde percelen, bodemproblemen, juridische procedures, enz. Boven-dien moesten diverse elementen van het project gekoppeld worden: welk bouwprogramma en welke dichtheid? Wat is de globale kostprijs en rendementsfactor voor de zone

of bepaalde deelgebieden binnen de zone? Wat met de ontsluiting en mobiliteit? Hoe kan de private markt betrokken worden bij het ontwikke-lingsproces? Het antwoord op deze vragen lag in een geïntegreerde aan-pak en in de bereidheid tot samen-werking tussen alle actoren. Het opbouwen van een wederzijds ver-trouwen bleek soms een moeilijke evenwichtsoefening.

Eén centrale coördinator4 Fonteinen is een project van lange adem, de voorbereidende fase nam behoorlijk wat tijd in beslag. De aanpak was een kwestie van vallen en opstaan. Cruciaal in de samenwerking was de aanstel-ling van één centrale coördinator die continu de verschillende acto-ren op elkaar afstemt en fungeert als gesprekspartner met overige actoren. Actoren kunnen zo op één plaats terecht en worden op die manier samengebracht.

Volharding en durf Volharding en durf om vooraf te investeren, vooral wat tijd betreft, waren belangrijke troeven om de reconversie op gang te trekken. De keuze van het juiste maatschappe-lijke en financiële evenwicht en het vastleggen van kritische drempels waren bepalend voor de slaagkan-sen van het project. Daarnaast was een voldoende inzicht in het project noodzakelijk. Het ging daarbij zowel om een technische oplossing voor de verwijdering van de aanwezige verontreiniging als een construc-tie voor het leveren van de nodige fondsen. De rode draad ‘kwaliteit en globale waardecreatie’ doorheen het project diende hand in hand te gaan met financiële resultaten of de creatie van financiële toegevoegde waarde.

BERT VERBEKE

redactie.be@mediaplanet.com

Nood aan integrale aanpak en bereidheid tot samenwerking

Aan de waterkant van Vilvoorde komt een nieuwe buurt met een divers aanbod aan mooie, kwaliteitsvolle woningen. Hier woon je langs het water, rondom een plein of aan het groen. Het bruisende centrum van Vilvoorde en het uitnodigende ‘Drie Fonteinen’ park zijn vlakbij. Zowel naar Antwerpen, Mechelen als Brussel is 4 Fonteinen een ideale uitvalsbasis die een aangename gezin-werkbalans garandeert.

TIP: Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontdek als eerste het woonaanbod.

START VERKOOP: VOORJAAR 2014

Vlakbij de stad,tussen water en groen.

www.4fonteinen.be

Een integrale aanpak in een reconversieproject is de enige manier om de bestemming, bodemproblematiek en aan te leggen infrastructuur te koppelen aan de financiële haalbaarheid.

DECEMBER 2013 · 5

“Publiek-Private Samenwerking (PPS) in Vlaanderen kent sinds het PPS-decreet in 2003 een sterke groei. Recente projecten zoals de kunst-grasvelden of de aanleg van trans-portinfrastructuur (vb. Liefkens-hoekspoorverbinding, BRABO1 en R4) zijn positieve voorbeelden van meerwaardecreatie voor alle betrok-ken partijen. Maar er zijn helaas ook andere PPS-projecten, met grote maatschappelijke impact, waar men erg moeizaam of niet tot de realisatie komt, bijvoorbeeld de Oosterweelver-binding en de gevangenis van Den-dermonde. Anderzijds zorgt het A11 project met de ontsluiting van Zee-brugge voor een eerste opportuniteit om de fi nanciering via de schuldkapi-taalmarkten te laten verlopen.”

Draagvlak essentieel“De Chair in Public-Private Partner-ship (PPP) aan de Vrije Universiteit Brussel, gesponsord door Deloitte, Grontmij en Advocatenkantoor Laga, onderzoekt daarom welke sleutel-factoren bijdragen tot succesvolle PPS-projecten. Wereldwijde analy-ses leveren geen uniforme lijst van kritische succesfactoren. Ze tonen wel aan dat het belang erkennen van alle stakeholders in elke fase van het project, meerwaarde voor alle par-tijen realiseren en kennisoverdracht naar en van het project, terugke-rende factoren zijn in de top vijf. Dit is een continu en dynamisch proces, of zoals in Den Haag* in mei van dit jaar nog gesteld ‘samenwerken is een werkwoord in een langdurige

relatie. De praktijk staat of valt met de wil tot samenwerken en begrip voor elkaars situatie en belangen’. In het bijzonder voor PPS-projecten - zoals gebleken uit internationaal onder-zoek - is draagvlak vinden van bij de aanvangsfase essentieel voor succes.En dit niet enkel bij directe stakehol-ders, maar ook bij belangengroepen.”

Meerwaarde creëren“De Chair in PPP (VUB) onderzocht het stakeholder management in enkele specifi eke Vlaamse PPS-pro-jecten en stelde hier een gebrek aan stakeholder management ownership vast, tezamen met een zeer dynami-sche evolutie van macht en urgentie van cruciale stakeholders. De higher purpose van beter samenwerken in PPS is voor iedereen meerwaarde creëren. Elk Vlaams PPS-project moet slagen voor de meerwaardetoets van het Vlaams Kenniscentrum, maar de gepercipieerde meerwaarde voor elke belanghebbende of stakeholder in een project is hierbij niet gegaran-deerd. Onderzoeker Steven De Schep-per van de Chair in PPP (VUB) vond bijvoorbeeld dat de precontractuele kosten in een PPS-proces, die kunnen oplopen tot 10% van het bouwvolume voor de private partij zonder zeker-heid op projectrealisatie, aanzienlijke repercussies kunnen hebben op de meerwaarde van PPS-projecten.”

Higher purpose leadership“De Chair in PPP (VUB) ontwik-kelt momenteel een tool om het meerwaardepotentieel van PPS-projecten, bekeken vanuit het standpunt van een ruimere set van belanghebbenden, vooraf gron-diger te onderzoeken. De Chair in PPP (VUB) zal tevens op haar komende adviesraad verschillende Vlaamse en Nederlandse experts dieper laten ingaan op meerwaar-decreatie in PPS-projecten. Hier zal worden stilgestaan bij zowel procesmatige, technische alsook financieel/juridische aspecten van PPS, dewelke aanleiding kun-nen geven tot een succesvollere samenwerking en higher purpose leadership voor het bereiken van nog meer maatschappelijke meer-waarde met PPS.”

*CONFERENTIE PPS WERKT! PUBLIEK PRIVAAT

SUCCES, 30 MEI 2013, DEN HAAG,

GEORGANISEERD DOOR RIJKSWATERSTAAT,

RIJKSGEBOUWENDIENST EN

MARKTPARTIJEN.

Meerwaarde voor alle stakeholders moet de missie zijn bij PPS

“Na tien jaar PPS in Vlaanderen, is het tijd voor een nuchtere reflectie over het welslagen van dergelijke projecten”, zegt Prof. dr. Elvira Haezendonck.

Prof. dr. Elvira HaezendonckHOOFDDOCENT MANAGEMENT EN STRATEGIE VUB EN PROMOTOR VUB CHAIR IN PPP, GESPONSORD DOOR DELOITTE, LAGA EN GRONTMIJ

MEER INFORMATIE:

Prof. dr. Elvira Haezendonckof mail PPP@VUB.AC.BE

PROJECT 4 FONTEINEN

Het project bevindt zich aan de vooravond van de bouw en commercialisatie. Cruciaal in de samenwerking was de aanstelling van één centrale coördina-tor die continu de verschillende actoren op elkaar afstemt en fungeert als gesprekspartner met overige actoren.

RENDERS: PRIVÉ

6 · DECEMBER 2013

PROFESSIONEEL INZICHT

We starten bij een PPS-dos-sier gemiddeld met een combinatie van 10% eigen

vermogen en 90% vreemd vermo-gen. In Vlaanderen specifi ek komt het voor dat de overheid een min-derheidsparticipatie neemt, ook wel een ‘participatieve PPS’ genoemd.

Vroeger werden projecten zo goed als volledig en uitsluitend door ban-ken gefi nancierd over een termijn van 20 of 30 jaar. Sinds 2008 is de regelgeving inzake bancaire liquidi-teitsvereisten echter verstrengd. Dit, en het vooruitzicht van het Basel III akkoord, hebben ervoor gezorgd dat vele banken hierop anticipeerden en geen lange termijnfi nanciering meer aanbieden, tenzij met een herziening van de rentevoet om de 10 jaar.

Strikte voorwaardenSommige buitenlandse banken bieden wel nog langetermijnfi nan-ciering aan, maar dan onder strikte voorwaarden. Ze hebben het voor-deel dat ze een schaars goed hebben en dus selectief kunnen zijn. Enkel

de meest solide consortia krijgen toegang tot deze klassieke fi nancie-ringsvorm , wat het ‘level playing fi eld’ niet ten goede komt.

Daarom wordt steeds meer samengewerkt met solide institu-tionele investeerders zoals verzeke-ringsmaatschappijen en pensioen-fondsen die voortdurend op zoek zijn naar langetermijnbeleggingen met een goed rendement. De Euro-pese Investeringsbank moedigt dit aan met ondersteuningsproducten, zoals het ‘Project Bond Credit Enhan-cement’ initiatief. Daarbij geeft ze 10 tot 20% garantie op de uitgeschreven bonds. Moest er wat misgaan tijdens of na de bouw, dan heeft de belegger een garantiebu� er.

ProjectbonsOok de fi nancieringskosten kunnen oplopen. Als je werkt met project-bonds wordt het bedrag normaliter meteen volledig opgehaald bij de investeerders. Omdat je niet meteen nood hebt aan die volledige som komt het dan voor lange tijd als liquide

middelen op je balans te staan en daarvoor betaal je het verschil tus-sen de beleggingsopbrengst en de ontleningskost. Als antwoord hierop kan je een obligatie laten uitbetalen in schijven, maar daarvoor heb je dan opnieuw inschrijvers nodig met min-stens een A of A+ rating.

Door de substantiële investering zijn vandaag wel vooral de grotere projecten interessant. Kleinere projecten vragen immers evenveel maatwerk en de vaste kost hiervan kan niet voldoende gespreid wor-den over de kleine volumes. Dit zal pas rendabel worden wanneer er een standaard kan worden opgezet waarbij projecten volgens eenzelfde canvas kunnen worden ontwikkeld. De markt is eens te meer in volle evolutie en het is voor alle betrokke-nen zoeken naar nieuwe standaar-den en modellen. Nu betalen we nog te veel leer- en ontwikkelingsgeld.

In tegenstelling tot bij een openbare aanbesteding stelt de publieke par-tij in een PPS-dossier enkel eisen

met betrekking tot een einddoel. Daarbij worden outputspecifi caties samengesteld waarin het verwachte resultaat wordt beschreven. De selec-tieprocedure die erop volgt, houdt zowel rekening met technische als fi nanciële aspecten en vergt veel van de kandidaten, die daarvoor fors moe-ten investeren in werkuren zonder de garantie dat ze het project e� ectief zullen binnenhalen. Wie wordt gese-lecteerd als voorkeursbieder moet vervolgens nog een bouwvergunning aanvragen.

Bovendien word je als private partner verantwoordelijk doorheen de hele levenscyclus van het project, ook wel DBFM genoemd (Design, Build, Finance & Maintain). De risi-co’s nemen toe, en daar kan je je best zo veel mogelijk tegen beschermen door een grondige risicoanalyse en het onderhandelen van correcte aannemingsvoorwaarden.

LevenscyclusbenaderingHet voordeel van PPS-contracten is de combinatie van die verantwoor-delijkheid met meer vrijheid. Je kan als private partij nu zelf invulling geven aan het einddoel en daarbij komt het erop neer dat je prijs-kwa-litatief gaat optimaliseren. Dit wordt doorgetrokken naar alle aspecten van het project. Zeer belangrijk is de levenscyclusbenadering, omdat je als aannemer ook een minimali-sering van de onderhoudskosten in acht moet nemen. Bovendien is de voorbije vijf jaar ook het belang van het architecturale aspect gegroeid, waarbij landschappelijke integratie centraal staat.

Een goed voorbeeld van een lopend PPS-dossier is het project Noord-Zuid Kempen. De kandidaatsteling gebeurde in 2008 en dan volgden er meerdere selectierondes. In april 2010 vond de eindselectie plaats en moest de bouwvergunning worden ingediend. Sinds 2011 is er gestart met de e� ectieve werken. Met het oog op

een langere levensduur werd gekozen voor een wegdek in beton. Dit gaat langer mee en beperkt dus de hinder van herstellingswerkzaamheden. Ook hierop word je immers afgere-kend als private partner.

Expertise integrerenSinds de jaren 2000 zien we PPS-contracten almaar vaker opduiken in België, zoals de aanleg van de A11, Brabo 2 in Antwerpen, het Spartacus-plan in Limburg en het project ‘Scho-len van Morgen’. Als aannemer komt het er dus op aan om je aan te passen aan de veranderende markt en zo veel mogelijk expertise te integreren. Een gespecialiseerde PPS-cel die dagda-gelijks deze projecten coördineert, is daarbij niet langer een overbodige luxe. Enkel met een optimale syner-gie tussen alle afdelingen kan je inno-vatieve projecten realiseren.

“De laatste jaren is de aannemersmarkt voor grote overheidsopdrachten enorm veranderd. Eerst was er de evolutie naar steeds meer PPS-projecten, vervolgens veranderde ook de fi nanciering ervan. Vandaag bestaan er tal van mogelijkheden, maar ook evenveel valkuilen, waarbij een private partner rekening dient te houden”, opent Paul Lievens, CFO Jan De Nul Group.

“Terwijl je vroeger als private partner enkel de verantwoordelijkheid had om te bouwen, spreken we nu over een integraal ontwerpproces, waarbij je instaat voor zowel het technische ontwerp, de architectuur, de bouw als het onderhoud. Meerdere disciplines worden dus samengebracht. Dit zorgt voor meer vrijheden, maar ook meer risico’s”, zegt Jo Roelants, Directeur Burgelijke Bouwkunde Jan De Nul Group.

“Betalen nog te veel leer- en ontwikkelingsgeld”

“Verantwoordelijkheid verschuift naar private partners”

“De markt is eens te meer in volle evolutie en het is voor alle betrokkenen zoeken naar nieuwe standaarden en modellen”PAUL LIEVENS, CFO JAN DE NUL GROUP

“Je kan als private partij nu zelf invulling geven aan het einddoel. Daarbij komt het erop neer dat je prijs-kwalitatief gaat optimaliseren”JO ROELANTS, DIRECTEUR BURGELIJ KE BOUWKUNDE JAN DE NUL GROUP JORIS HENDRICKX

redactie.be@mediaplanet.com

JORIS HENDRICKX

redactie.be@mediaplanet.com

www.jandenul.com

Jan De Nul Group is meer dan alleen baggeren

De groep is ook een toonaangevende onderneming in de civiele

bouwsector. Daarbij ligt de focus op complexe multidisciplinaire

projecten en is de firma een referentie op vlak van infrastructuur-

werken, gebouwen en zorginstellingen, waterbouw, leiding- en

waterzuiveringsinfrastructuur. Jan De Nul Group heeft bovendien

de nodige kennis en ervaring opgebouwd in Publiek-Private-

Samenwerkingsprojecten. Zo was Jan De Nul Group deel van het

consortium dat instond voor de herinrichting van het klaverblad in

Lummen, en bouwt het vandaag mee aan de noord-zuidverbinding

Geel-Kasterlee en aan de scholen van morgen. Ook werd de groep

voorkeursbieder voor de aanleg van de nieuwe autosnelweg A11

tussen Brugge en Westkapelle.

Kantoor Ondernemingen JAN DE NUL NVTragel 60, B-9308 Hofstade-Aalst I België I T +32 53 73 15 11 F +32 53 78 17 60

info@jandenul.com I www.jandenul.comNoord-zuidverbinding Geel-Kasterlee

Klaverblad Lummen

Nieuwe A11 tussen Brugge en Westkapelle

8 · DECEMBER 2013

DEBAT

Kan de overheid de zekerheid geven dat

opgestarte dossiers ook altijd gefinaliseerd worden?

■ Kris Peeters, Vlaams minis-ter-president: “Als je de regeerak-koorden van de laatste jaren erop naleest, zal je zien dat er een grote continuïteit en een voortdurende aandacht is voor PPS. De overheid moet in eerste instantie zorgen voor een grondige voorbereiding. De belangrijkste vraag is: gaan we via een ‘klassiek’ project of kiezen we voor een PPS-uitvoering? Bij een PPS-project dient er wel een duide-lijke meerwaarde te zijn. De overheid moet voldoende risico’s uitschake-len waardoor een project voortijdig zou kunnen sneuvelen. Uiteindelijk heeft de overheid er ook zelf alle belang bij dat projecten afgerond worden.”

■ Peter Vanhoegaerden, Business Line Director Trans-

portation & Mobility Grontmij Belgium : “We moeten een onder-scheid maken tussen projecten die opgeschort of volledig stopgezet worden. Stopgezette projecten hebben grote gevolgen op diverse vlakken. Dikwijls vinden deze stop-gezette projecten hun oorsprong in een niet voldoende grondige voorbereiding of het ontbreken van een breed draagvlak. Nochtans zijn dat essentiële elementen voor het al dan niet slagen van een project. De risico’s in een project moeten vooraf afgewogen worden vooraleer ze kunnen overgedragen worden op de private partners. In het optimale scenario worden de risico’s gedra-gen door de partij die ze beheerst.”

■ Sam Daens, Directeur B&R Bouwgroep: “Overheden dienen 100% zeker te zijn vooraleer zij een PPS-project lanceren. Wij merken dat er de jongste jaren heel wat ‘kleine’ PPS-dossiers opgestart wer-den door lokale overheden. Helaas,

werd een aanzienlijk deel van deze projecten niet finaal afgerond door gewijzigde omstandigheden zoals wissels bij lokale besturen. Tijdens de voorbije maanden zagen we op die manier twee dossiers afspringen. Dat is frustrerend, zowel voor onszelf als voor studiebureaus die er heel wat tijd en geld in investeerden.”

■ Bart Verhulst, Gedelegeerd Bestuurder Heijmans Infra: “Wij hebben ook een dergelijke ervaring met het project Noord-Zuid Limburg. Dat project is niet echt gestopt maar wel ‘geschorst’. Ondertussen hebben we 700.000 euro ‘verbrand’, alleen al aan externe kosten. Dat geldt niet alleen voor ons, maar nog voor een aantal andere consortia die ook al uitgaven maakten voor externe bureaus.”

■ Diane Zygas, Directeur PPS bij CFE: Hoewel de meeste pro-jecten doorgaan, geraken soms ook grotere dossiers in een onzekere

De Vlaamse overheid zet in op de realisatie van missing links. In de nabije toekomst kan dit aardig wat PPS-projecten opleveren. De private sector is er klaar voor, maar vraagt eveneens om verdere standaardisatie en vereenvoudiging van procedures. Wij brachten acht vooraanstaande partijen samen voor een verhelderend debat.

Privé en overheid streven naar optimalisatie van PPS-projecten

Creating balanceARCADIS is een internationale onderneming die advies, ontwerp-, ingenieurs- en managementdiensten levert op de gebieden infrastructuur, water, milieu en gebouwen. We verbeteren mobiliteit, duurzaamheid en de kwaliteit van leven, door balans te creëren tussen de bebouwde en natuurlijke leefomgeving. ARCADIS ontwikkelt, ontwerpt, implementeert, onderhoudt en exploiteert projecten voor bedrijven en overheden.

Meer weten?www.arcadisbelgium.be | info@arcadisbelgium.be

Imagine the result

• DBFM Projects

• Project Management

• Management of legal issues

• Asset and Lifecycle Management

• Project fi nancing & tax expertise

• Risk Management

www.cfe.be

The tunnel of the Liefkenshoek rail link for Infrabel

In oktober bevestigde de Vlaamse regering nog eens een investering van 750 miljoen euro voor nieuwe infrastructuurprojecten

Kris PeetersVLAAMS MINISTER-PRESIDENT

Het is niet zo dat de overheid zomaar procedures kan stilleggen, wij moeten dat ook kunnen motiveren

Steven Van GarsseMANAGER PPS KENNISCENTRUM VLAANDEREN

DECEMBER 2013 · 9

OPENBARE BOUWPROJECTEN

PROJECTONTWIKKELINGEN

WOON- EN ZORG

PPS EN DBFM

kwaliteit

prprroffofofofesesssessissisionononeeeeeeeellll

www.hooyberghsbouw.be of info@hooyberghsbouw.beH o g e M a u w 4 6 0 • B - 2 3 7 0 A r e n d o n k • T 0 1 4 . 6 8 . 9 0 . 6 0 • F 0 1 4 . 6 8 . 9 0 . 6 1

Hooyberghs - Advertentie - Trends Magazine - 2.indd 1 18/11/2013 11:41:09

In kleinere projecten zijn de procedures voor elke lancering of kandidatuurstelling verschillend. Dat maakt het moeilijk om continuïteit te creëren

Sam DaemsDIRECTEUR B&R BOUWGROEP

situatie. Een voorbeeld hiervan was het Spartacus-project, dat moet resulteren in een tramlijn van 32 km tussen Hasselt en Maastricht. Het project kent diverse problemen door een reeks politieke gevoelig-heden en ook het gebrek aan vol-doende draagvlak. In tegenstelling tot bij ons worden in Nederland PPS-projecten pas gerealiseerd als het draagvlak groot genoeg is.”

■ Luc Hellemans, CEO ARCA-DIS Belgium: “Een project dat uit-eindelijk niet gerealiseerd wordt, doet ook pijn aan de overheid. Anderzijds moet de overheid voldoende politieke moed hebben om vergunningen uit te reiken. Er zijn helaas voorbeelden te over waarbij dat niet gebeurde.”

■ Dominique Valcke, CEO Stadsbader: “Projecten die zomaar halsoverkop opgestart wor-den, bieden vaak weinig zekerheid. Wanneer de overheid haar huiswerk goed maakt, is de kans groot dat een

project ook volledig uitgevoerd zal worden. De overheid dient ook te voorzien in een behoorlijke vergoe-dingskost. Dit zal op termijn de kwa-liteit en competitiviteit op zijn minst handhaven, zoniet verbeteren.”

■ Steven Van Garsse, Mana-ger PPS Kenniscentrum Vlaanderen: “De overheid is zich bewust van de grote inspanningen die private partijen leveren om een PPS-dossier voor te bereiden. Vooraleer een PPS-project op de markt komt, is het belangrijk dat er voldoende zekerheid is voor alle partijen. Het is niet zo dat de over-heid zomaar procedures kan stil-leggen, wij moeten dat ook kunnen motiveren. Als de motivering niet afdoende is, dan kunnen privépart-ners naar de rechtbank stappen om schadevergoedingen te bedingen. Anderzijds kunnen marktomstan-digheden of inzichten in de loop van het proces wel wijzigen, waar-door het soms evenmin van goed

bestuur getuigt om door te gaan met een gekozen procedure.”

Kunnen PPS-projecten een oplossing bieden voor het

fi leleed?

■ Steven Van Garsse: “PPS kan een oplossing zijn voor inves-teringen om het fi leleed te vermij-den. Indien goed voorbereid kan de bouwtijd korter zijn en de onder-houdshinder tot een minimum beperkt worden via goede prikkels. PPS kan duurzame oplossingen rea-liseren met optimalisaties en ruim-telijke kwaliteit. PPS zorgt er ook voor dat investeringen gespreid kun-nen worden over de gebruiksduur. Het via PPS realiseren van essentiële wegeninfrastructuur is dan ook een typevoorbeeld van projecten waarbij PPS bijdraagt tot maatschappelijke en economische meerwaarde.”

Lees het vervolg van dit debat op de volgende pagina’s

In PPS-projecten is er sprake van een win-win-win-e� ect voor zowel de overheid, de bedrijven als de eindgebruiker

Diane ZygasDIRECTEUR PPS BIJ CFE

FOTO

’S: K

RIS

TIE

N D

EN

TEN

EE

R

10 · DECEMBER 2013

DEBAT

■ Kris Peeters: “De komende jaren is sprake van een interes-sante ‘dealfl ow’, verschillende PPS-projecten in Vlaanderen zitten in de pijplijn. In oktober bevestigde de Vlaamse regering nog eens een investering van 750 miljoen euro voor nieuwe infrastructuur-projecten, mogelijk in PPS-vorm. Het gaat daarbij onder meer om de verhoging van 15 bruggen over het Albertkanaal, de optimalisatie van het noordelijke deel van de R0-zone Zaventem, de ombouw van de R4-Oost en R4-West tot primaire wegen en de omvorming van de N8 Veurne-Ieper. Wanneer we het fi leleed kunnen verzachten door vandaag te investeren, brengt dit onmiddellijk op voor de samen-leving.”

■ Bart Verhulst: “In het regeer-akkoord is er sprake van een meer-waardescan voor PPS-projecten. Is die e� ectief uitgevoerd voor al deze projecten? Louter persoonlijk heb ik vragen bij de meerwaarde als PPS-project van het project voor het ver-hogen van de bruggen op het Albert-kanaal, behalve uiteraard vanuit het oogpunt van de budgettering.”

■ Kris Peeters: “De verhoging van 15 bruggen over het Albertka-naal moet het mogelijk maken om containervaart met 3 lagen uit te voeren en is in die zin een belang-rijk project voor de rendabele ont-sluiting van de haven van Antwer-pen via de binnenvaart.”

■ Peter Vanhoegaerden: “Het verwondert ons dat er nog geen voora� ondiging is van deze projec-ten door de Vlaamse overheid. Hoe sneller de studiefase wordt aange-vat, hoe sneller het DBFM-project op de markt kan worden gebracht. Zelfs indien men vergunnings- of onteigeningsproblemen verwacht, blijft de opstart van de studiefase bepalend.”

■ Kris Peeters: “De vooraankon-diging van projecten gebeurt pas wanneer er vergunningsmatig vol-doende ver gevorderd is, juist om te vermijden dat aannemers te vroeg of onnodig kosten maken.”

■ Dominique Valcke: “De Vlaamse regering kondigde inder-daad een aantal PPS-projecten aan voor de nabije toekomst om de mis-sing links op te lossen. PPS kan daarbij voor duurzame projecten zorgen met minder hinder, minder fi les, meer kwaliteit in bouw en doordacht en preventief onderhoud. Een dergelijke inhaalbeweging is noodzakelijk voor de mobiliteit en aldus de economi-sche slagkracht van Vlaanderen. Om de vergelijking te maken: in Neder-land is het fi leleed door PPS sterk verminderd gedurende de laatste 5 à 10 jaar. Om dergelijke PPS-projecten te realiseren, zijn echter sterke teams nodig. Die kosten energie, maar gene-reren een kwalitatieve synergie.”

■ Luc Hellemans: “Het is wel jammer dat er soms sprake is van

golfbewegingen waarbij teams ontmanteld moeten worden omdat er niet voldoende projecten op de markt komen. PPS-projecten vra-gen vooral om continuïteit. Alle partners moeten daarom nadenken over de duurzaamheid van een pro-ject. De manier van samenwerken is essentieel.”

■ Diana Zygas: “De overheid zou erop moeten toezien dat de dealfl ow gelijkmatig verdeeld wordt en best vermijden dat grote PPS-projecten tegelijkertijd gelanceerd worden - zoals nu bij Spartacus en Brabo 2 het geval is.

■ Sam Daems: “Het zou makke-lijker zijn mocht de Vlaamse over-heid de projecten beter faseren, in de mate dat dit mogelijk is. Als sec-tor zijn we dan ook vragende partij naar een meer programmatorische aanpak van de lancering van PPS-projecten.”

Op welke manier kan de overheid de procedures

rond PPS-projecten verder vereenvoudigen?

■ Steven Van Garsse: “De Vlaamse overheid werkte diverse initiatieven uit in verband met standaardisatie van processen en documenten. Er vinden in de pro-jecten bovendien vaak selecties en tussentijdse eliminaties plaats zodat niet iedereen tot het einde kosten moet dragen. Hoe verder

PPS-projecten vereisen nog meer dan klassieke pro-jecten een grondige voor-bereiding en een breed draagvlak. Vastgelopen PPS-projecten hebben hier vaak tegen gezondigd, wat nefast is voor de geloof-waardigheid van alle PPS-projecten

Peter VanhoegaerdenBUSINESS LINE DIRECTOR TRANSPORTATION & MOBILITY GRONTMIJ BELGIUM

Ondanks alle mogelijke verbeterpunten krijgt de Vlaamse aanpak rond PPS heel wat waardering. In Nederland kijkt men vol bewondering naar onze aanpak van PPS

Luc HellemansCEO ARCADIS BELGIUM

SPARTACUS-PROJECTHoewel de meeste projecten doorgaan, geraken soms ook grotere dossiers in een onzekere situatie. Een voorbeeld hiervan was het Spartacus-project, dat moet resulteren in een tramlijn van 32 km tussen Hasselt en Maastricht. Het project kent diverse problemen door een reeks politieke gevoeligheden en ook het gebrek aan voldoende draagvlak. RENDERS: THV VARINIA

DECEMBER 2013 · 11

in het proces men gaat, hoe hoger de kosten, maar hoe kleiner het aantal partijen dat nog meedoet en belangrijke inspanningen moet leveren. In sommige projecten wordt daarbij ook gewerkt met ontwerpvergoedingen. Wie het project uiteindelijk niet binnen-haalt, kan dan aanspraak maken op een gedeeltelijke compensatie. Dit gebeurt wel niet met alle projecten. In dit verband wil ik er trouwens op wijzen dat we vaststellen dat ook andere overheden meer en meer PPS-projecten opstarten.

■ Peter Vanhoegaerden: “De PPS-projecten van de over-heden zouden voordat ze op de markt gebracht worden eventueel opnieuw een inhoudelijke audit kunnen ondergaan, waarin wordt nagegaan of alle stappen op de juiste manier gezet zijn. Een moge-lijkheid is de inschakeling van een expert van het Kenniscentrum of van een privépartner. Een goed voorbeeld hiervan is de inzet van de ona  ankelijke kwaliteitsadviseur in de Regionale MobiliteitsComis-sie (RMC).”

■ Kris Peeters: “Lokale over-heden zijn autonome besturen en kennen een eigen dynamiek. De Vlaamse overheid tracht het kennisniveau van de lokale over-heden te optimaliseren via het Kenniscentrum, diverse andere kanalen, publicaties, enz. Lokale overheden kunnen nu reeds bege-

leid worden bij PPS-projecten, maar het is geen verplichting. Het gaat er vooral om gemeenten te wijzen op alle elementen die aan bod moeten komen in een PPS-contract, zodat ze geen stappen overslaan. Ook de initiatieven van de Vlaamse overheid op vlak van standaardisatie van processen en bestekken dragen daartoe bij.”

■ Peter Vanhoegaerden: “PPS-projecten vragen om ervaring. We merken aan de zijde van de over-heid dat de kennis zeer gefragmen-teerd is. Zo zitten de projectleiders van het ene PPS-project niet in het volgende. Nochtans is de aanpak van een PPS-project zeer specifi ek en afwijkend van een klassieke aan-bestedingsprocedure. Je moet de processen eens doorlopen hebben om een PPS-project aan te voelen.”

■ Diane Zygas: “In PPS-projec-ten is er sprake van een win-win-win-e� ect voor zowel de overheid, de bedrijven als de eindgebruiker. Zo heeft ons consortium de Lief-kenshoekspoorverbinding tijdig opgeleverd. De onderhoudsfase begint nu te lopen. Toch is er echter nog ruimte voor optimalisatie. Zo ervaren wij dat procedures soms te lang aanslepen. Daarnaast zou er veel meer ingezet moeten worden op gemeenschappelijke activitei-ten die kostenreducerend werken voor iedereen. De vertaling van DBFM-contracten naar het Engels moet door iedere partij gebeuren,

dat zou beter op een gemeenschap-pelijk niveau plaatsvinden.”

■ Sam Daems: “Er mag dan al sprake zijn van standaardisatie, maar wat ons bevreemdt is dat de procedures voor elke lancering of kandidatuurstelling - in kleinere projecten - verschillend zijn. Een rode draad is er niet. Geen enkel dossier is hetzelfde en dat maakt het moeilijk om continuïteit te creëren.”

■ Bart Verhulst: “Soms zijn er nog andere factoren in het spel. Ik wil hierbij het Spartacus-project nog eens aanhalen. Het is in de eerste plaats een internationaal project. Verder is er heel wat discus-sie over de technologie die gebruikt zal worden. Daarnaast zijn er nog verschillende elementen die er toe kunnen leiden dat het project niet snel gerealiseerd wordt. Het is met andere woorden al te makkelijk om een beschuldigende vinger uit te steken naar één partij.”

■ Luc Hellemans: “Ondanks alle mogelijke verbeterpunten krijgt de Vlaamse aanpak rond PPS heel wat waardering. In Nederland kijkt men vol bewondering naar ons Ken-niscentrum. Wij spelen op dat vlak zeker een voortrekkersrol.”

Het project Noord-Zuid Limburg is niet echt gestopt, maar wel ‘geschorst’. Ondertussen hebben we 700.000 euro ‘verbrand’, alleen al aan externe kosten

Bart VerhulstGEDELEGEERD BESTUURDER HEIJ MANS INFRA

BERT VERBEKE

redactie.be@mediaplanet.com

PPS-projecten kunnen een oplossing bieden voor het wegwerken van missing links. Die inhaalbeweging is noodzakelijk

Dominique ValckeCEO STADSBADER

Onze journalist Bert Verbeke in actie tijdens het debat, dat plaatsvond op ons kantoor in Tour&Taxis.FOTO’S: KRISTIEN DENTENEER

Onze lange ervaring, gekwalificeerde en gemotiveerde medewerkers en het gebruik van state-of-the-art technologie zorgen ervoor dat we via een integrale dienstverlening op de noden en wensen van onze klanten kunnen inspelen. Onze doordachte en flexibele aanpak laat ons toe complexe projecten en strakke planningen tot een goed einde te brengen. Daarbij geloven wij sterk in partnerships: het zonder uitzondering nakomen van afspraken, het stelselmatig uitbouwen van de relatie en het continu zoeken naar mogelijkheden om de dienstverlening verder te optimaliseren, vormen de basis van ons beleid. Aertssen nv, uw betrouwbare partner! People, Power and Passion to build on

Nieuwe ruimte via brownfieldontwikkelingHet samenbrengen van de juiste actoren, kennis en ervaring om met een pragmatische aanpak

een nieuwe toekomst te voorzien voor vervuilde of onderbenutte terreinen.

Aertssen nv - Laageind 91 - 2940 Stabroektel: 03/561 09 50 - fax: 03/561 09 59 - info@aertssen.be - www.aertssen.be

Boelwerf Temse

Terranova Zelzate/Evergem