PRZEPISY

PUBLIKACJA NR 74/P

ZASADY KWALIFIKOWANIA TECHNOLOGII SPAWANIA

2007

Publikacje P (Przepisowe) wydawane przez Polski Rejestr Statkówsą uzupełnieniem lub rozszerzeniem Przepisów i stanowiąwymagania obowiązujące tam, gdzie mają zastosowanie.

GDAŃSK

Publikacja Nr 74/P – Zasady kwalifikowania technologii spawania – 2007stanowirozszerzenie wymagań Części IX – Materiały i spawanie, Przepisów klasyfikacji i budowystatków morskich.

Publikacja ta została zatwierdzona przez Zarząd PRS S.A. w dniu 27 sierpnia 2007 r.i wchodzi wżycie z dniem 31 sierpnia 2007 r.

© Copyright by Polski Rejestr Statków, 2007

PRS/HW, 08/2007

ISBN 978-83-60629-49-9

SPIS TREŚCIstr.

1 Postanowienia ogólne................................................................................................. 51.1 Zakres zastosowania ............................................................................................ 51.2 Określenia i definicje ........................................................................................... 51.3 Symbole i skróty .................................................................................................. 71.4 Normy powołane w treści Publikacji .................................................................. 8

2 Wymagania ogólne..................................................................................................... 9

3 Instrukcje technologiczne spawania....................................................................... 10

4 Wykonanie płyt próbnych ....................................................................................... 114.1 Wymagania ogólne ............................................................................................ 114.2 Przygotowanie płyt próbnych ............................................................................ 114.3 Spawanie płyt próbnych .................................................................................... 12

5 Badania płyt próbnych ............................................................................................ 135.1 Wymagania ogólne ............................................................................................ 135.2 Badania nieniszczące ......................................................................................... 165.3 Badania niszczące .............................................................................................. 175.4 Ocena wyników badań ....................................................................................... 235.5 Powtórne badania .............................................................................................. 235.6 Powtórne przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii

spawania ............................................................................................................ 24

6 Zapisy ........................................................................................................................ 24

7 Zakres kwalifikacji ................................................................................................... 257.1 Wymagania ogólne ............................................................................................ 257.2 Procesy spawania ............................................................................................... 257.3 Typ spoiny ......................................................................................................... 267.4 Materiał podstawowy ......................................................................................... 267.5 Zakresy wymiarów ............................................................................................ 297.6 Pozycje spawania ............................................................................................... 317.7 Materiały dodatkowe ......................................................................................... 327.8 Ciepło wprowadzone ......................................................................................... 337.9 Temperatura podgrzewania wstępnego oraz temperatura międzyściegowa ...... 337.10 Rodzaj prądu spawania ...................................................................................... 347.11 Obróbka cieplna po spawaniu ............................................................................ 347.12 Szczegóły wykonania spoin ............................................................................... 34

Załącznik Nr 1 ................................................................................................................... 35Załącznik Nr 2 ................................................................................................................... 39

5

1 POSTANOWIENIA OGÓLNE

1.1 Zakres zastosowania

1.1.1 Niniejsza Publikacja określa zasady kwalifikowania technologii spawaniastali spawalnych oraz stopów aluminium przeznaczonych do budowy kadłubów stat-ków oraz innych konstrukcji morskich. Wymagania niniejszejPublikacji mają zasto-sowanie podczas kwalifikowania technologii spawania stali kadłubowych o zwykłeji o podwyższonej wytrzymałości, stali o wysokiej wytrzymałości na konstrukcjespawane, spawalnych odkuwek stalowych i odlewów staliwnych, a także stopówaluminium przerobionych plastycznie, spełniających wymagania podane wPrzepi-sach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część IX – Materiały i spawanie.

1.1.2 W niniejszejPublikacji nie ujęto wymagań dotyczących procedury kwali-fikowania technologii spawania materiałów przeznaczonych do budowy zbiorni-kowców do przewozu skroplonych gazów; wymagania takie podane są w Publika-cji Nr 48/P – Wymagania dla gazowców.

1.1.3 Procedury kwalifikowania technologii spawania materiałów i wyrobów nieujętych w niniejszejPublikacji powinny być przeprowadzane zgodnie z progra-mem prób uzgodnionym z PRS. Program prób przedstawiony do uzgodnienia po-winien uwzględniać specyficzne własności tych materiałów i wyrobów oraz wy-magania obowiązujących w tym zakresie aktualnych norm typu EN, ISO lub AWS.

1.1.4 Wszystkie procedury kwalifikowania technologii spawania przeprowadza-ne po 1 lipca 2007 r. powinny być zgodne z wymaganiami niniejszejPublikacji.

1.1.5 Pozytywnie rozpatrzone przez PRS procedury kwalifikowania technologiispawania przeprowadzone przed 1 lipca 2007 r. nie tracą ważności pod warunkiem,że były zbieżne z technicznymi warunkami niniejszejPublikacji lub zostały prze-prowadzone zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie normami EN, ISO lubAWS.

1.2 Określenia i definicje

C i e p ł o w p r o w a d z o n e ( e n e r g i a l i n i o w a ) – ilość energii cieplnejwprowadzona do materiału spawanego podczas układania jednej jednostki długościściegu spoiny.

G r u b oś ć s p o i n y – grubość spoiny bez nadlewu; dla spoin czołowych jestrówna grubości materiału spawanego, dla spoin pachwinowych jest to wysokośćtrójkąta wpisanego w przekrój poprzeczny spoiny.

I n s t r u k c j a t e c h n o l o g i c z n a s p a w a n i a ( W P S ) –dokument podającyszczegóły zmiennych parametrów wymaganych dla określonego zastosowaniaprocesu spawania i zapewniający powtarzalność spełnienia wymagań jakościowychprzez złącza spawane wykonane zgodnie z tym dokumentem.

6

K w a l i f i k o w a n i e t e c h n o l o g i i s p a w a n i a – sprawdzaniepoprawnościtechnologii spawania zapisanej we wstępnej instrukcji technologicznej spawania(pWPS) poprzez przeprowadzenie określonych badań złącza spawanego wykona-nego zgodnie z tą pWPS.

M a t e r i a ł p o d s t a w o w y ( r o d z i m y ) – materiał, z którego wykonany jestelement poddany procesowi spawania.

M a t e r i a ł d o d a t k o w y d o s p a w a n i a – materiał tworzący spoinę lubumożliwiający jej wykonanie; może to być np. elektroda otulona, pręt, drut, topnik,gaz.

N i e z g o d n oś ć s p a w a l n i c z a – nieciągłość metaliczna w spoinie lub od-chylenie od założonej geometrii kształtu spoiny.

O d c i n e k p r ó b n y – fragment złącza spawanego pobrany z płyty próbnej,z którego wykonuje się próbki do badań.P ł y t a p r ó b n a – złącze spawane wykonane w celu zbadania prawidłowościstosowanego procesu spawania lub w celu zbadania własności materiałów użytychdo spawania.

P o d k ł a d k a m e t a l o w a ( p o z o s t a ją c a ) – element wykonany z metalu,o temperaturze topnienia równej temperaturze topnienia materiału spawanego lubniewiele różniącej się od niej, umieszczony na dolnej powierzchni złącza przygo-towanego do spawania. Służy do podtrzymywania ciekłego metalu i ulega nadto-pieniu podczas spawania złącza.

P o d k ł a d k a m e t a l o w a ( u s u w a l n a ) – element wykonany z metalu,o temperaturze topnienia znacznie różniącej się od temperatury topnienia materiałuspawanego, umieszczony na dolnej powierzchni złącza przygotowanego do spawa-nia. Służy do podtrzymywania ciekłego metalu i nie ulega nadtopieniu podczasspawania złącza.

P o d k ł a d k a c e r a m i c z n a ( u s u w a l n a ) – specjalnie uformowany elementceramiczny służący do podtrzymywania ciekłego metalu oraz formowania licaściegu graniowego.

P r o t o k ó ł k w a l i f i k o w a n i a t e c h n o l o g i i s p a w a n i a ( W P Q R ) –protokół, który powinien zawierać wszystkie wymagane dane o spawaniu płytypróbnej oraz podawać wyniki wszystkich badań pospawanej płyty próbnej prze-prowadzone podczas procedury kwalifikowania technologii spawania.

P r ó b k a –pobrany z odcinka próbnego wycinek złącza spawanego o określonymkształcie i wymiarach służący do przeprowadzenia wymaganych badań niszczących.

S p o i n a – część złącza spawanego składająca się z metalu stopionego w czasiespawania.

S p a w a n i e j e d n o s t r o n n e – proces spawania,podczas którego całość spo-iny wykonuje się tylko z jednej strony złącza spawanego.

7

S p o i n a j e d n o s t r o n n a – spoina będąca wynikiem procesu spawania jedno-stronnego.

S p o i n a j e d n oś c i e g o w a – spoina utworzona przez ułożenie tylko jednegościegu.

S p o i n a w i e l oś c i e g o w a – spoina utworzona przez ułożenie większej niż 1liczby ściegów.

S t r e f a w p ł y w u c i e p ł a ( S W C ) – w złączu spawanym strefa metalu niestopionego przylegającego do spoiny, doznająca zmian własności strukturalnych,fizycznych, mechanicznych itp. pod wpływem ciepła wprowadzonego w czasiespawania.

Ś c i e g s p o i n y – metal stopiony lub ułożony przy jednym przejściu źródła ciepła.

Ś c i e g g r a n i o w y –ścieg, który przy wielościegowym spawaniu układany jestjako pierwszyścieg w grani.

Ś c i e g l i c o w y –ścieg, który przy wielościegowym spawaniu widoczny jest napowierzchni spoiny po zakończeniu spawania.

Ś c i e g w y p e ł n i a ją c y – ścieg, który przy wielościegowym spawaniu układa-ny jest po wykonaniuściegu graniowego.

W a r s t w a s p o i n y – jeden lub kilkaściegów spoiny ułożonych obok siebie natym samym poziomie.

W s tę p n a i n s t r u k c j a t e c h n o l o g i c z n a s p a w a n i a ( p W P S ) – in-strukcja technologiczna spawania, której poprawność zakłada wytwórnia, ale dlaktórej jeszcze nie została przeprowadzona procedura kwalifikowania technologiispawania.

W y t w ó r n i a – stocznia lub inne przedsiębiorstwo wykonujące konstrukcje spawane.

1.3 Symbole i skróty

1.3.1 Skróty określeńpWPS – wstępna instrukcja technologiczna spawania,SWC – strefa wpływu ciepła,WPQR – protokół kwalifikowania technologii spawania,WPS – instrukcja technologiczna spawania.

1.3.2 Płyty próbne

a – nominalna grubość spoiny pachwinowej,BW – spoina czołowa,FW – spoina pachwinowa,l – długość płyty próbnej,P – blacha,

8

ReH – granica plastyczności,t – grubośćmateriału płyty próbnej (grubość blachy).

1.3.3 Badania nieniszczące

MT – badania magnetyczno-proszkowe,PT – badania penetracyjne,RT – badania radiograficzne,UT – badania ultradźwiękowe,VT – badania wizualne.

1.3.4 Badania niszczące

A – wydłużenie procentowe,d – średnica trzpienia gnącego lub wewnętrznej rolki,Rm – wytrzymałość na rozciąganie,ts – grubość próbki do próby zginania.

1.4 Normy powołane w treści Publikacji

PN-EN 473:2002 – Badania nieniszczące – Kwalifikacja i certyfikacja personelubadań nieniszczących – Zasady ogólne.

PN-EN 571-1:1999 – Badania nieniszczące – Badania penetracyjne – Zasady ogólne.

PN-EN 876:1999 – Spawalnictwo – Badania niszczące spawanych złączy metali –Próba rozciągania próbek wzdłużnych ze spoin złączy spawanych.

PN-EN 895:1997 – Badania niszczące spawanych złączy metali – Próba rozciąga-nia próbek poprzecznych.

PN-EN 910:1999 – Spawalnictwo – Badania niszczące spawanych złączy metali –Próby zginania.

PN-EN 970:1999 – Spawalnictwo – Badania nieniszczące złączy spawanych –Badania wizualne.

PN-EN 1043-1:2000 – Spawalnictwo – Badania niszczące złączy spawanych –Próba twardości – Próba twardości złączy spawanych łukowo.

PN-EN 1289:2000 – Badania nieniszczące złączy spawanych – Badania penetra-cyjne złączy spawanych – Poziomy akceptacji.

PN-EN 1290:2000 – Badania nieniszczące złączy spawanych – Badania magne-tyczno-proszkowe złączy spawanych.

PN-EN 1291:2000 – Badania nieniszczące złączy spawanych – Badania magne-tyczno-proszkowe złączy spawanych – Poziomy akceptacji.

PN-EN 1320:1999 – Spawalnictwo – Badania niszczące spawanych złączy metali– Próba łamania.

9

PN-EN 1321:2000 – Spawalnictwo – Badania niszczące metalowych złączy spa-wanych – Badania makroskopowe i mikroskopowe złączy spawanych.

PN-EN 1435:2001 – Badania nieniszczące złączy spawanych – Badania radiogra-ficzne złączy spawanych.

PN-EN 1712:2001 – Badanie nieniszczące złączy spawanych – Badania ultradź-więkowe złączy spawanych – Poziomy akceptacji.

PN-EN 1714:2002 – Badania nieniszczące złączy spawanych – Badanie ultradź-więkowe złączy spawanych.

PN-EN ISO 4063:2002 – Spawanie i procesy pokrewne – Nazwy i numery proce-sów.

PN-EN ISO 5817:2007 – Spawanie – Złącza spawane (z wyłączeniem spawaniawiązką) stali, niklu, tytanu i ich stopów – Poziomy jakości według niezgodnościspawalniczych.

PN-EN ISO 6507-1:2007 – Metale – Pomiar twardości sposobem Vickersa – Część 1:Metoda badań.PN-EN ISO 6520-1:2002 – Spawanie i procesy pokrewne – Klasyfikacja geome-trycznych niezgodności spawalniczych w metalach – Część 1: Spawanie.

PN-EN ISO 6947:1999 – Spawalnictwo – Pozycje spawania – Określanie kątówpochylenia i obrotu.

PN-EN ISO 10042:2006 (U) – Spawanie – Złącza aluminium i jego stopów spawa-ne łukowo – Poziomy jakości według niezgodności spawalniczych.

PN-EN 10045-1:1994 – Metale – Próba udarności sposobem Charpy´ego – Metodabadania.

PN-EN 12062:2000 – Spawalnictwo – Badania nieniszczące złączy spawanych –Zasady ogólne dotyczące metali.

PN-EN 12517-1:2006(U) – Badania nieniszczące spoin – Poziomy akceptacji.

PN-EN ISO 15607:2007 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawaniametali – Zasady ogólne.

PN-EN ISO 15609-1:2007 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawaniametali – Instrukcja technologiczna spawania – Część 1: Spawanie łukowe.

PN-EN ISO 15614-1:2005 (U) – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawa-nia metali – Badania technologii spawania – Część 1: Spawanie łukowe i gazowestali oraz spawanie łukowe niklu i stopów niklu.

2 WYMAGANIA OGÓLNE

2.1 Procedura kwalifikowania technologii spawania przeprowadzana jest w celusprawdzenia, czy wytwórnia posiada odpowiednie kwalifikacje do prowadzeniaprac spawalniczych w oparciu o stosowane instrukcje technologiczne oraz w celu

10

potwierdzenia,że wykonywane zgodnie z tymi instrukcjami złącza spawane speł-niają wymagania PRS.

2.2 Wytwórnia zamierzająca przeprowadzić procedurę kwalifikowania technolo-gii spawania powinna się zwrócić do PRS o przeprowadzenie nadzoru bezpośred-niego nad realizacją tej procedury.

2.3 Procedura kwalifikowania technologii spawania powinna odpowiadać wa-runkom produkcyjnym wytwórni w zakresie wyposażenia w urządzenia spawalni-cze, możliwości prowadzenia prac spawalniczych w halach produkcyjnych lubpoza nimi (na zewnątrz), przygotowania brzegów do spawania, czyszczenia mate-riału przed spawaniem, podgrzewania wstępnego oraz obróbki cieplnej po spawa-niu. Wytwórnia podczas procedury kwalifikowania technologii spawania powinnaudowodnić i udokumentować, że sprawdzane technologie spawania są odpowied-nie do stosowania ich w warunkach produkcyjnych danej wytwórni.

2.4 Zakwalifikowanie przez PRS danej technologii spawania do stosowania na-stępuje po przeprowadzeniu z wynikiem pozytywnym procedury kwalifikowaniatej technologii spawania. Instrukcje technologiczne spawania (WPS) powinny uj-mować warunki i parametry spawania, stosowane podczas przeprowadzania proce-dury kwalifikowania tej technologii spawania.

2.5 Zakwalifikowanie technologii spawania do stosowania zachowuje ważnośćtylko przy zachowaniu przez wytwórnię takich samych warunków technicznychi organizacyjnych, jakie były podczas procedury kwalifikowania tej technologiispawania. Zakwalifikowana technologia spawania może być również stosowana woddziałach wytwórni, o ile podlegają one temu samemu kierownictwu zarządzaniajakością oraz temu samemu nadzorowi technicznemu.

3 INSTRUKCJE TECHNOLOGICZNE SPAWANIA

3.1 Wytwórnia zamierzająca przeprowadzić procedurę kwalifikowania technolo-gii spawania powinna opracować instrukcje technologiczne spawania płyt prób-nych. Instrukcje te są traktowane jako wstępne instrukcje technologiczne spawania(pWPS). Przed przystąpieniem do realizacji procedury wytwórnia powinna uzgod-nić te pWPS z PRS.

3.2 Instrukcja technologiczna spawania (WPS), stosowana dotychczas przezwytwórnię w warunkach produkcyjnych do wytwarzania konstrukcji spawanych,po przeprowadzeniu z wynikiem pozytywnym procedury kwalifikowania zawartejw niej technologii, podczas których traktowano ją jako pWPS, może być po bada-niach uznana przez PRS jako WPS. Warunkiem tego jest zgodność zakresu pro-dukcyjnego WPS z zakresem kwalifikacji, wynikającym z warunków podanychw rozdziale 7 niniejszejPublikacji.

11

3.3 Podczas przeprowadzania procedury kwalifikowania technologii spawania,jeżeli to będzie konieczne, to pWPS może być modyfikowany i poprawianyw zakresie podanych w nim istotnych zmiennych (podanych w PN-EN ISO15614lub w innej odpowiedniej normie).

3.4 Instrukcja technologiczna spawania (WPS), która jest podstawą do wykony-wania spawania w warunkach produkcyjnych, powinna określać wszystkie parame-try charakteryzujące proces spawania tj.: typ procesu spawania oraz właściweurządzenia, oprzyrządowanie; typ spoiny, przygotowanie brzegów, materiał pod-kładki, jeśli jest stosowana, rodzaj materiału podstawowego oraz zakres jego gru-bości, materiał dodatkowy, pozycje spawania, minimalną temperaturę wstępnegopodgrzewania, maksymalną dopuszczalną temperaturę międzyściegową, rodzajgazu osłonowego, parametry spawania, obróbkę cieplną po spawaniu, jeśli jeststosowana, inne informacje zależnie od zastosowanej technologii spawania.

3.5 W przypadku, gdy badania płyt próbnych pospawanych zgodnie z pWPSdały wynik negatywny, to wytwórnia powinna poprawić pWPS i ponownie przed-stawić ją Centrali PRS do uzgodnienia. Nowe płyty próbne powinny być pospawa-ne zgodnie z nową pWPS.

4 WYKONANIE PŁYT PRÓBNYCH

4.1 Wymagania ogólne

4.1.1 Przygotowanie do spawania oraz spawanie płyt próbnych powinny byćzgodne z pWPS oraz odpowiadać warunkom produkcyjnym.

4.1.2 Każda płyta próbna powinna być oznaczona w sposób trwały, np. w pra-wym górnym rogu. Oznaczenie powinno umożliwi ć nie budzącą wątpliwości iden-tyfikację każdej płyty próbnej.

4.2 Przygotowanie płyt próbnych

4.2.1 Na płyty próbne powinny być zastosowane materiały rodzime oraz mate-riały dodatkowe do spawania zgodne z pWPS, a ich gatunek i jakość powinny byćpotwierdzoneświadectwami odbioru. Materiały dodatkowe do spawania powinnyposiadać aktualne uznania PRS odpowiedniej kategorii zgodnej z wymaganiamipodanymi wPrzepisach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część IX – Mate-riały i spawanie.

4.2.2 Jeżeli podczas procedury kwalifikowania technologii spawania będzie zasto-sowany materiał dodatkowy do spawania nie uznany przez PRS, to należy rozsze-rzyć zakres przeprowadzanych badań o badania własności stopiwa, podane wPrze-pisach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część IX – Materiały i spawanie.

12

4.2.3 Wymiary płyt próbnych powinny zapewniać właściwe rozchodzenie się ciepła.Minimalne wymiary płyt próbnych uzależnione są od stopnia zmechanizowania spraw-dzanego procesu spawania. Dla spawania ręcznego lub półautomatycznego minimalnadługość płyty próbnej wynosi 350 mm, natomiast minimalna szerokość wynosi 300mm dla płyty ze spoiną czołową oraz 150 mm dla płyty ze spoiną pachwinową. Dlaspawania automatycznego minimalna długość płyty próbnej wynosi 1000 mm, a mini-malna szerokość 400 mm dla płyty ze spoiną czołową oraz 150 mm dla płyty ze spoinąpachwinową. Wymiary typowych płyt próbnych ze spoiną czołową i pachwinowąpodano wZałączniku 1.

4.2.4 Podczas przygotowywania płyt próbnych ze spoiną czołową powinna byćmożliwa identyfikacja kierunku walcowania blach zastosowanych do wykonania tychpłyt.

4.2.5 Płyty ze stali kadłubowych o zwykłej lub o podwyższonej wytrzymałości,dla których podstawową wymaganą próbą udarności jest próba na próbkachwzdłużnych, powinny być wycięte tak, aby wykonywana spoina płyty próbnej byłaprostopadła do kierunku walcowania obu zestawionych płyt.

4.2.6 Płyty ze stali o wysokiej wytrzymałości, dla których podstawową wyma-ganą próbą udarności jest próba na próbkach poprzecznych, oraz płyty ze stopówaluminium powinny być wycięte tak, aby wykonywana spoina płyty próbnej byłarównoległa do kierunku walcowania obu zestawionych płyt.

4.3 Spawanie płyt próbnych

4.3.1 Inspektor PRS po sprawdzeniu zgodności z pWPS przygotowanej do spa-wania płyty próbnej stempluje ją stemplem PRS.

4.3.2 Spawanie płyt próbnych powinno być wykonywane w obecności inspekto-ra PRS nadzorującego tę procedurę kwalifikowania technologii spawania.

4.3.3 Podczas spawania płyt próbnych powinny być zapisywane wartości zasto-sowanych parametrów spawania.

4.3.4 Zalecenia podane w uzgodnionej przez PRS wstępnej instrukcji technolo-gicznej spawania (pWPS) powinny być przestrzegane podczas spawania płyt prób-nych. Jednak jeżeli to będzie konieczne, to podane w pWPS parametry spawaniamogą być modyfikowane i poprawiane. W takim przypadku w instrukcji technolo-gicznej spawania (WPS), opracowanej na podstawie przeprowadzonej z wynikiempozytywnym procedury kwalifikowania technologii spawania, powinny być podaneparametry spawania skorygowane podczas spawania płyt próbnych.

4.3.5 W płytach próbnych stalowych ze spoiną pachwinową spoinę wykonuje siętylko z jednej strony. W płytach próbnych ze stopów aluminium spoinę pachwino-wą wykonuje się z jednej strony lub z obu stron – w zależności od tego, jak podanow pWPS uzgodnionej z PRS.

13

4.3.6 Jeżeli występujące w warunkach produkcyjnych spoiny sczepne oraz miej-sca przerywania i ponownego rozpoczynania procesu są przetapiane bez uprzedniegoich usunięcia, to tak samo należy postępować podczas spawania płyt próbnych.

4.3.7 Dla spoin pachwinowych wykonanych jako jednościegowe, miejsca prze-rwania i ponownego rozpoczęcia spawania wliczane są w długość spoiny, którapoddawana jest badaniom. Położenie tych miejsc na płycie próbnej powinno byćwyraźnie oznaczone.

5 BADANIA PŁYT PRÓBNYCH

5.1 Wymagania ogólne

5.1.1 Program badań płyt próbnych należy uzgodnić z Centralą PRS.

5.1.2 W przypadku kwalifikowania technologii spawania materiałów stosowa-nych na konstrukcje odbierane według innych wymagań niż podane wPrzepisachPRS, zakres wymaganych badań może być rozszerzony o dodatkowe badania.

5.1.3 Każda płyta próbna powinna być jednoznacznie oznakowana, tak aby moż-liwa była jej identyfikacja. Na każdym odcinku próbnym pobieranym z danej płytypróbnej do badań niszczących, także na wykonanych próbkach do badań, powinnyznajdować się: oznakowanie płyty próbnej oraz stempel PRS.

5.1.4 Badania płyt próbnych powinny być przeprowadzane przez laboratoriaposiadające aktualneŚwiadectwo uznania, wydane przez PRS, upoważniające doprzeprowadzania takich badań.

5.1.5 Wyniki wszystkich przeprowadzonych badań płyty próbnej powinny byćudokumentowane. Protokoły z badań płyty próbnej powinny zawierać oznakowa-nie badanej płyty.

5.1.6 Przed badaniami każda płyta próbna powinna być dokładnie oczyszczonaz żużli i odprysków oraz powinien być sprawdzony kształt i wymiar spoiny. Napowierzchni lica oraz grani spoiny nie może być śladów szlifowania. Miejsca prze-rwania i ponownego rozpoczęcia procesu spawania spoin pachwinowych wykona-nych jako jednościegowe powinny być wyraźnie oznaczone.

5.1.7 Wszystkie badania nieniszczące wykonanych płyt próbnych powinny byćprzeprowadzane przed ich pocięciem. Jeżeli wymagana jest obróbka cieplna płytpróbnych po spawaniu, to badania nieniszczące powinny być przeprowadzone powykonaniu tej obróbki cieplnej.

5.1.8 Badania nieniszczące płyt próbnych, pospawanych ze stali o wysokiej wy-trzymałości o granicy plastyczności ReH ≥ 420 MPa, można wykonywać dopiero poupływie minimum 48 godzin od zakończenia procesu spawania, o ile nie jest prze-prowadzana obróbka cieplna po spawaniu.

14

5.1.9 Z płyty próbnej, której wynik badań nieniszczących był pozytywny, należypobrać odcinki próbne, z których wykonywane będą próbki do przeprowadzeniabadań niszczących. Kolejność pobierania odcinków próbnych podano wZałączniku1. Wycinanie odcinków próbnych z płyty próbnej oraz obróbka próbek powinnabyć prowadzone w taki sposób, aby te procesy nie miały wpływu na wyniki badań.

5.1.10 Metody badań, którym powinny być poddane wykonane płyty próbne, orazzakresy tych badańw zależności od typu spoiny płyty próbnej podano w tabeli 5.1.10.

Tabela 5.1.10Badania płyt próbnych

Metody badań Spoina czołowa BWSpoina pachwinowa

FW

Badanie wizualne (VT) zgodniez PN-EN 970

100% długości spoiny100% długościspoiny

Badania penetracyjne (PT) zgodniez PN-EN 571-1 lub badania magnetyczno-proszkowe (MT) zgodnie z PN-EN 1290

100% długości spoiny100% długościspoiny

Badanie radiograficzne (RT)1) zgodniez PN-EN 1435

100% długości spoiny nie wymagane

Próba rozciągania próbek poprzecznychzgodnie z PN-EN 895

2 próbki nie wymagane

Próba rozciągania próbek wzdłużnych zestopiwa zgodnie z PN-EN 876

1 próbka2) nie wymagane

Próba zginania zgodnie z PN-EN 910 próba zginania poprzecznego3)

4 próbkinie wymagane

Próba udarności4) sposobem Charpy`egozgodnie z PN-EN 10045-1

3 lub 5 zestawów po 3 próbki5)

6 lub 10 zestawów po 3 prób-ki6) 7)

nie wymagane

Próba łamania zgodnie z PN-EN 1320 nie wymagane wymagane

Badania makroskopowe zgodniez PN-EN 1321 oraz próba twardości 8)

metodą Vickersa zgodnie z PN- EN 1043-11 próbka 2 próbki

1) Dla materiałów o grubości t ≥ 8 mm badania radiograficzne mogą być zastąpione badaniamiultradźwiękowymi przeprowadzanymi zgodnie z PN-EN 1714.

2) Wymagana tylko wtedy, gdy do prób został zastosowany materiał dodatkowy do spawania stalinie uznany przez PRS.

3) W każdym przypadku jednakowa ilość próbek do rozciągania grani i do rozciągania lica. Dla mate-riału o grubości t ≥ 12 próbę zginania poprzecznego można zastąpić próbą zginania bocznego.

4) Próba udarności wymagana jest dla płyt próbnych ze stali5) Gdy ilość ciepła wprowadzonego nie przekracza 50 kJ/cm, to 3 zestawy, gdy przekracza

50 kJ/cm, to próbę przeprowadza się na 5 zestawach.6) Podwojenie liczby zestawów wymagane jest, gdy grubość materiałut > 50 mm. W tym przypad-

ku jednakowa ilość zestawów próbek pobierana jest od strony lica i od strony grani.7) Dla spawania jednostronnego liczby dodatkowychzestawów próbek pobieranych od strony grani

i miejsce nacięcia karbu powinny być zgodne z Załącznikiem 2.

15

8) Próba twardości wymagana jest dla płyt próbnych ze stali oReH ≥ 355 MPa.

16

5.2 Badania nieniszczące

5.2.1 Badania wizualne

5.2.1.1 Każdą płytę próbną należy poddać badaniom wizualnym (VT).

5.2.1.2 Badania wizualne oraz ich protokołowanie powinny być zgodne z normąPN-EN 970.

5.2.1.3 Przy określaniu poziomu jakości płyt próbnych ze stali obowiązuje nor-ma PN-EN ISO 5817, a w przypadku płyt próbnych ze stopów aluminium obowią-zuje norma PN-EN ISO 10042.

5.2.1.4 Niezgodności powierzchniowe wykonanej płyty próbnej nie powinnyprzekraczać granicznych wymiarów niezgodności spawalniczych dla poziomu ja-kości B. Poziom jakości C jest dopuszczalny tylko dla niezgodności takich jak:– nadmierny nadlew spoiny czołowej (502),– nadmierny nadlew spoiny pachwinowej (503),– nadmierna grubość spoiny pachwinowej (5214),– wyciek spoiny czołowej (504).

Podane w nawiasach numery odniesienia dla poszczególnych niezgodności sązgodne z normą PN-EN ISO 6520-1.

5.2.2 Badania penetracyjne i magnetyczno-proszkowe

5.2.2.1 Każdą płytę próbną w celu wykrycia pęknięć powierzchniowych należypoddać badaniom penetracyjnym (PT) lub magnetyczno-proszkowym (MT).

5.2.2.2 Badania penetracyjne oraz ich protokołowanie powinny być zgodnez normą PN-EN 571-1.

5.2.2.3 Badania magnetyczno-proszkowe oraz ich protokołowanie powinny byćzgodne z normą PN-EN 1290.

5.2.2.4 Przeprowadzone badania nie powinny wykazać obecności pęknięć.

5.2.3 Badania radiograficzne i ultradźwiękowe

5.2.3.1 Płyty próbne ze spoiną czołową, ocenione pozytywnie na podstawie ba-dań wizualnych (VT) oraz penetracyjnych (PT) lub magnetyczno-proszkowych(MT), należy poddać badaniom radiograficznym (RT). Badania radiograficznemogą być zastąpione badaniami ultradźwiękowymi (UT), jeżeli grubość materiałupłyty próbnej wynosi minimum 8 mm.

5.2.3.2 Badania radiograficzne powinny być przeprowadzane zgodnie z PN-EN1435. Poziom wskazań niezgodności wykrywanych w płytach próbnych powinienodpowiadać poziomowi akceptacji 1 według normy PN-EN 12517.

17

5.2.3.3 Badania ultradźwiękowe powinny być przeprowadzane zgodnie z normąPN-EN 1714. Poziom akceptacji wskazań niezgodności wykrywanych w płytachpróbnych podczas badań ultradźwiękowych powinien odpowiadać poziomowi ak-ceptacji 2 według normy PN-EN 1712.

5.2.3.4 Protokoły z badań radiograficznych lub ultradźwiękowych powinny po-dawać poziomy akceptacji wskazań niezgodności wykrytych podczas badań tymimetodami.

5.2.3.5 Przejście z poziomów akceptacji poszczególnych badań metod nienisz-czących, którym poddawane są płyty próbne, na poziomy jakości złączy podajenorma PN-EN 12062.

5.2.3.6 Wynik badań uważa się za pozytywny, jeśli niezgodności wewnętrznespoiny badanej płyty próbnej nie przekraczają granicznych wymiarów niezgodno-ści spawalniczych dla poziomu jakości B według normy PN-EN ISO 5817 dla płytpróbnych ze stali, a według normy PN-EN ISO 10042 dla płyt próbnych ze stopówaluminium. Poziom jakości C jest dopuszczalny tylko dla niezgodności powierzch-niowych takich jak:– nadmierny nadlew spoiny czołowej (502),– wyciek spoiny czołowej (504)

Podane w nawiasach numery odniesienia dla niezgodności zgodne są z normąPN-EN ISO 6520-1.

5.3 Badania niszczące

5.3.1 Próba rozciągania

5.3.1.1 Z płyty próbnej stalowej ze spoiną czołową, która uzyskała pozytywnąocenę z badań nieniszczących należy pobrać dwie próbki poprzeczne do próbyrozciągania złącza spawanego, natomiast z płyty próbnej ze stopu aluminium –jedną próbkę. Próbki należy pobrać prostopadle do wykonanej spoiny, tak aby ośspoiny znajdowała się w środku pomiarowej długości próbki.

5.3.1.2 Przygotowanie próbek poprzecznych, przeprowadzenie próby ich rozcią-gania oraz protokołowanie powinny być zgodne z normą PN-EN 895.

5.3.1.3 Uzyskana podczas próby rozciągania wytrzymałość na rozciąganie złączaze stali lub ze staliwa dla każdej rozciąganej próbki powinna być nie niższa niżwymagana minimalna wartość wytrzymałości na rozciąganie materiału podstawo-wego, użytego do wykonania płyty próbnej.

5.3.1.4 Uzyskana podczas próby rozciągania wytrzymałość na rozciąganie złączaze stopu aluminium nie może być niższa niż wymagana minimalna wartość wy-trzymałości na rozciąganie, podana w tabeli 5.3.1.4.

18

Tabela 5.3.1.4Wymagana minimalna wartość wytrzymałości na rozciąganie

złącza spawanego ze stopu aluminium

Oznaczenie numeryczne materiałupodstawowego płyty próbnej

Próba wytrzymałości na rozciąganiezłącza spawanego

Rm [MPa] min.

5754 1905086 2405083 2755383 2905456 2905059 330

6005A 1706061 1706082 170

5.3.1.5 Jeżeli płyta próbna ze spoiną czołową została wykonana z dwóch róż-nych materiałów podstawowych, to uzyskana wytrzymałość na rozciąganie złączapowinna spełniać wymagania dla materiału podstawowego o niższej wytrzymałościna rozciąganie.

5.3.1.6 Jeżeli do spawania płyty próbnej ze stali lub staliwa ze spoiną czołowązastosowano materiał dodatkowy do spawania nie uznany przez PRS, to należydodatkowo pobrać ze spoiny jedną wzdłużną próbkę okrągłą do próby rozciąganiastopiwa.

5.3.1.7 W przypadku zastosowania do wykonania płyty próbnej więcej niż jed-nego procesu spawania lub różnych typów materiałów dodatkowych, należy pobraćpróbki wzdłużne do rozciągania z poszczególnych obszarów spoiny. Nie dotyczy toprzypadku, gdy inny proces lub inny materiał dodatkowy został zastosowany tylkodo ułożeniaściegu graniowego.

5.3.1.8 Przygotowanie próbek wzdłużnych, przeprowadzenie próby ich rozcią-gania oraz protokołowanie powinny być zgodne z normą PN-EN 876.

5.3.1.9 Określone w wyniku próby rozciągania próbek wzdłużnych własnościmechaniczne dla każdej rozciąganej próbki powinny być nie niższe niż ich mini-malne wartości wymagane dla stopiwa właściwej kategorii materiałów dodatko-wych do spawania.

5.3.2 Próba zginania

5.3.2.1 Z płyty próbnej ze spoiną czołową, która uzyskała pozytywną ocenęz badań nieniszczących należy pobrać cztery próbki do próby zginania poprzeczne-go: dwie próbki do próby zginania poprzecznego z rozciąganiem grani oraz dwiepróbki do próby zginania poprzecznego z rozciąganiem lica.

19

5.3.2.2 W przypadku płyt próbnych wykonanych z dwóch różnych materiałówpodstawowych, próbki poprzeczne mogą być zastąpione przez cztery próbkiwzdłużne: dwie próbki do próby zginania wzdłużnego z rozciąganiem grani orazdwie próbki do próby zginania wzdłużnego z rozciąganiem lica.

5.3.2.3 Przed przeprowadzeniem próby zginania należy określić kształt spoinyoraz jej umiejscowienie, lekko nadtrawiając powierzchnię próbek.

5.3.2.4 Dla płyty próbnej z materiału o grubości t > 12 mm próbę zginania po-przecznego można zastąpić próbą zginania bocznego czterech próbek.

5.3.2.5 Przygotowanie wszystkich próbek oraz protokołowanie badań powinnobyć zgodne z normą PN-EN 910.

5.3.2.6 Średnica,d, trzpienia gnącego zastosowanego podczas prób zginania dlapróbek pobranych z płyt próbnych wykonanych ze stali kadłubowych o zwykłej lubo podwyższonej wytrzymałości powinna wynosić: d = 4t.

5.3.2.7 Średnica,d, trzpienia gnącego zastosowanego podczas prób zginania dlapróbek pobranych z płyt próbnych wykonanych ze stali o wysokiej wytrzymałościo granicy plastyczności ReH : 420, 460, 500 MPa powinna wynosić d = 5t. Dlapróbek pobranych z płyt próbnych wykonanych ze stali o wysokiej wytrzymałościo granicy plastyczności ReH : 550, 620, 690 MPa powinna wynosić d = 6t.

5.3.2.8 Średnica trzpienia gnącego, d, zastosowanego podczas prób zginaniapróbek pobranych z płyt próbnych wykonanych ze stopów aluminium, zależy odwydłużenia procentowegoA materiału podstawowego, z którego wykonano płytępróbną oraz od grubości próbki przygotowanej do próby zginania,ts. Jeżeli płytępróbną wykonano spawając dwa różne stopy aluminium, to do obliczeniaśrednicytrzpienia gnącego przyjmuje się A materiału, którego wydłużenie procentowe mamniejszą wartość. Średnicę trzpienia gnącego należy określić z podanej zależności:

ss t

A

td −×=100

5.3.2.9 Kąt zgięcia dla wszystkich próbek wynosi 180º. Wynik próby zginaniauznaje się za pozytywny, jeżeli po zgięciu próbki do 180º po rozciąganej stroniepróbki nie występują pęknięcia o długości ≥ 3 mm. Powstałe podczas próby zgina-nia pęknięcia przy krawędziach próbki powinny być każdorazowo zbadane.Pęknięcia przy krawędziach próbki mogą być pominięte, jeśli przyczyną ich po-wstania nie były wady złącza

5.3.3 Próba udarności

5.3.3.1 Wymiary próbek oraz prowadzenie badania powinny być zgodne z PN-EN10045-1.

20

5.3.3.2 Sposób pobrania próbek podano wZałączniku 1. Próbę udarności prze-prowadza się na próbkach typu Charpy V, pobranych poprzecznie do spoiny w od-ległości 1 do 2 mm poniżej płaszczyzny materiału podstawowego.

5.3.3.3 Karb kształtu V powinien być nacinany prostopadle do powierzchni pły-ty próbnej. Miejsca nacięcia karbu dla poszczególnych zestawów 3 próbek to zaw-sześrodek spoiny, linia wtopienia, strefa wpływu ciepła w odległości 2 mm od liniiwtopienia, a jeżeli wymagane jest 5 zestawów to dodatkowo w strefie wpływuciepła w odległości 5 mm oraz 10 mm od linii wtopienia. Usytuowanie próbekw złączu, w tym także zestawów próbek dodatkowych, oraz miejsca nacięcia karbudla poszczególnych zestawów próbek podano wZałączniku 2.

5.3.3.4 Jeżeli płyta próbna ze spoiną czołową jest wykonana ze stali różniącychsię kategorią lub poziomem granicy plastyczności, to próbki do próby udarnościpowinny być pobrane od strony stali o niższych własnościach, tj. niższej kategoriilub o niższym poziomie granicy plastyczności. Temperatura badania oraz wynikiuzyskanej wartości pracy łamania powinny spełniać wymagania dla stali o niższychwłasnościach

5.3.3.5 W przypadku zastosowania do wykonania płyty próbnej więcej niż jed-nego procesu spawania lub różnych typów materiałów dodatkowych, próbki dopróby udarności powinny być pobrane z poszczególnych obszarów spoiny. Niedotyczy to przypadku, gdy inny proces lub inny materiał dodatkowy został zasto-sowany tylko do ułożenia pierwszegościegu lubściegu graniowego.

5.3.3.6 W razie konieczności przeprowadzenia próby udarności na próbkacho mniejszej szerokości, ich wymiary i badanie powinny być zgodne z PN-EN 10045-1.

5.3.3.7 Temperaturę badania oraz minimalną średnią wartość pracy łamania,wymaganą dla płyt próbnych wykonanych z poszczególnych kategorii stali kadłu-bowych o zwykłej i o podwyższonej wytrzymałości, podano w tabeli 5.3.3.7.

5.3.3.8 Temperatura badania oraz minimalnaśrednia wartość pracy łamania, wy-magane dla płyt próbnych wykonanych z poszczególnych kategorii staliwysokiej wytrzymałości, powinny odpowiadać wymaganiom dla materiału podsta-wowego podanym wPrzepisach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część IX –Materiały i spawanie.

21

Tabela 5.3.3.7Próba udarności płyt próbnych ze spoiną czołową,

wykonanych ze stali kadłubowych o zwykłej lub o podwyższonej wytrzymałości,dla grubości t ≤ 50 mm 1) 2)

Minimalnaśrednia wartość pracy łamaniaz trzech próbek [J]

Dla złączy wykonanych ręcznielub półautomatycznie

Pozycja spawaniaKategoria stalipłyty próbnej

Temperaturabadania [°C]

Podolna PA,Naścienna PC,Sufitowa PE

Pionowaz dołu do góry PForaz z góry na dół

PG

Dla złączywykonanych

automatycznie

A 3) 20B 3), D 0E –20AH32, AH36 20DH32, DH36 0EH32, EH36 –20FH32, FH36 –40

34 34

AH40 20DH40 0EH40 –20FH40 –40

47

39 39

Uwagi:1) Dla grubości powyżej 50 mm wymagania dla próby udarności powinny być uzgodnione z PRS.2) Te wymagania mają zastosowanie do próbek pobranych z płyt próbnych, w których wykonana

spoina czołowa jest prostopadła do kierunku walcowania materiału podstawowego.3) Dla stali kategorii A oraz B wymagana minimalnaśrednia wartość pracy łamania dla próbek

z karbem naciętym w linii wtopienia oraz z karbem naciętym w strefie wpływu ciepła to 27 J.

5.3.4 Badania makroskopowe

5.3.4.1 Z każdej płyty próbnej ze spoiną czołową zawsze powinna być pobranajedna próbka do badań makroskopowych. Z każdej płyty próbnej ze spoiną pa-chwinową należy pobrać dwie takie próbki.

5.3.4.2 Jedna z powierzchni próbki do badań makroskopowych powinna być takprzygotowana i wytrawiona,żeby wyraźnie widoczne były: spoina, linia wtopienia,strefa wpływu ciepła oraz materiał podstawowy. Próbka do badań makroskopo-wych powinna ujmować także obszar materiału podstawowego po około 10 mmpoza strefą wpływu ciepła z obu stron spoiny.

5.3.4.3 Pobieranie próbek i protokołowanie wyników badań makroskopowychpowinny być zgodne z normą PN-EN 1321.

22

5.3.4.4 Wynik badań makroskopowych uważa się za pozytywny, jeśli spoina maregularny kształt, pełen przetop między poszczególnymiściegami spoiny oraz mię-dzy spoiną a materiałem podstawowym oraz brak takich niezgodności jak pęknię-cia, przyklejenia itp. Niezgodności wewnętrzne badanego złącza nie powinny prze-kraczać granicznych wymiarów niezgodności spawalniczych dla poziomu jakościB dla złączy ze stali według normy PN-EN ISO 5817, a dla złączy ze stopów alu-minium – według normy PN-EN ISO 10042.

5.3.5 Próba twardości

5.3.5.1 Próba twardości wymagana jest dla płyt próbnych ze stali o minimalnejgranicy plastyczności ReH ≥ 355 MPa.

5.3.5.2 Pomiar twardości powinien być przeprowadzany metodą Vickersa HV10.

5.3.5.3 Położenie linii pomiarowych, umiejscowienie poszczególnych odciskóworaz protokołowanie pomiarów powinny być zgodne z wymaganiami normyPN-EN 1043-1, a sposób przeprowadzania pomiaru twardości powinien być zgod-ny z normą PN-EN ISO 6507-1.

5.3.5.4 Odciski pomiaru twardości powinny być wykonane w spoinie, strefiewpływu ciepła oraz w materiale podstawowym. Pomiary twardości powinny byćwykonane przynajmniej na dwóch liniach pomiarowych. Na każdej linii pomiaro-wej powinny być minimum 3 odciski w spoinie, w każdej strefie wpływu ciepła (poobu stronach spoiny) oraz po 3 odciski w materiale podstawowym (po obu stronachspoiny).

5.3.5.5 Pomierzona twardość nie może przekroczyć niżej podanych wartości:350 HV10 dla stali o minimalnej granicy plastyczności ReH ≤ 420 MPa oraz420 HV10 dla stali o granicy plastyczności 420 MPa <ReH ≤ 690 MPa.

5.3.6 Próba łamania

5.3.6.1 Dla każdej płyty próbnej ze spoiną pachwinową należy przeprowadzićpróbę łamania. Próba przeprowadzana jest w celu wykrycia wewnętrznych nie-zgodności spoiny pachwinowej, takich jak pęknięcia, pory i pęcherze gazowe,wtrącenia niemetaliczne, przyklejenia i niepełny przetop.

5.3.6.2 Przeprowadzenie próby oraz jej protokołowanie powinny być zgodnez wymaganiami normy PN-EN 1320. Należy poddać badaniom, metodą wizualną,przełom spoiny.

5.3.6.3 Wynik badań uważa się za pozytywny, jeśli niezgodności wewnętrzneujawnione na przełomie badanej płyty próbnej nie przekraczają wymiarów gra-nicznych niezgodności spawalniczych dla poziomu jakości B: dla złączy ze staliwedług normy PN-EN ISO 5817, a dla złączy ze stopów aluminium według normyPN-EN ISO 10042.

23

5.4 Ocena wyników badań

5.4.1 Ogólna ocena badań zostaje ustalona jako pozytywna, jeśli jednocześniewyniki wszystkich przeprowadzonych badań płyty próbnej były pozytywne.

5.4.2 Wyniki przeprowadzonej procedury kwalifikowania technologii powinnybyć ujęte w protokole kwalifikowania technologii spawania (WPQR).

5.5 Powtórne badania

5.5.1 Jeżeli przeprowadzone badania wizualne lub inne badania nieniszczące po-spawanej płyty próbnej wykazały niezgodności spawalnicze nie spełniające wyma-gań, to dopuszcza się pospawanie dodatkowej płyty próbnej, która powinna być pod-dana takim samym badaniom. Jeżeli badania dodatkowej płyty próbnej nie spełniąwymagań, oznacza to,że pWPS opracowana jest niewłaściwie i nie nadaje się dostosowania, a więc wymaga przeprowadzenia korekty i ponownego opracowania.

5.5.2 Dodatkowe próbki do powtórnych badań niszczących powinny być pobie-rane z badanej płyty próbnej, jeżeli jej długość jest wystarczająca. Jeżeli długośćbadanej płyty próbnej jest niewystarczająca do pobrania dodatkowych próbek, topowinna być pospawana dodatkowa płyta próbna zgodnie z tą samą pWPS.

5.5.3 Jeżeli podczas badań niszczących uzyskano wynik negatywny badanejpróbki, którego przyczyną była wada w spoinie, to dopuszcza się wykonaniedwóch dodatkowych próbek za każdą jedną wadliwą. Dodatkowe próbki powinnybyć pobrane z badanej płyty próbnej, jeżeli jej długość jest wystarczająca lubz nowej płyty, dodatkowo pospawanej, oraz poddane takim samym badaniom. Je-żeli badania którejś z dodatkowych próbek nie spełnią wymagań, to oznacza,żepWPS opracowana jest niewłaściwie i nie nadaje się do stosowania, a więc wyma-ga przeprowadzenia korekty i ponownego opracowania.

5.5.4 Jeżeli podczas próby rozciągania badana próbka nie spełniła wymagań, todopuszcza się przeprowadzenie badań na dwóch dodatkowych próbkach. Wynikpowtórnych badań jest pozytywny, jeżeli obie dodatkowe próbki spełnią wymaga-nia. Jeżeli choć jedna z nich nie spełni wymagań, wynik badań jest negatywny.

5.5.5 Jeżeli w wyniku przeprowadzonej próby udarności kompletu trzech próbekśrednia wartość pracy łamania nie spełnia wymagań lub dla więcej niż jednej prób-ki uzyskana praca łamania jest niższa od wymaganej wartości średniej lub dla jed-nej z próbek uzyskana praca łamania jest niższa niż 70% wymaganej wartościśredniej, to dopuszcza się przeprowadzenie próby udarności na dodatkowym kom-plecie trzech próbek. Wyniki próby udarności dodatkowych próbek sumuje sięz wynikami próbek poprzednio zbadanych i oblicza się średnią z sześciu zbadanychpróbek. Wynik powtórnej próby udarności jest pozytywny, jeżeli nowa średniawartość pracy łamania spełnia wymagania oraz jednocześnie dla nie więcej niżdwóch próbek wartość pracy łamania jest niższa od wymaganejśredniej, oraz dla

24

nie więcej niż jednej próbki uzyskana praca łamania jest niższa niż 70% wymaga-nej wartości średniej.

5.5.6 Jeżeli podczas próby twardości jeden wynik pomiaru twardości przekroczydopuszczalną maksymalną wartość, to dopuszcza się przeprowadzenie dodatkowejpróby twardości na odwrotnej powierzchni tej samej próbki, po odpowiednim jejprzeszlifowaniu. Wynik powtórnej próby twardości jest pozytywny, jeżeli żadenz dodatkowo wykonanych pomiarów twardości nie przekracza dopuszczalnej mak-symalnej wartości.

5.6 Powtórne przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spa-wania

5.6.1 W przypadku, gdy badania płyty próbnej pospawanej zgodnie z pWPS daływynik negatywny, to wytwórnia powinna poprawić pWPS i ponownie przedstawićją PRS do uzgodnienia. Nowa płyta próbna powinna być pospawana zgodnie znową pWPS.

6 ZAPISY

6.1 Warunki spawania płyt próbnych oraz wyniki ich badań powinny być zapi-sane w protokole kwalifikowania technologii spawania (WPQR), który wypełnianyjest przez wytwórnię, która przeprowadza procedurę kwalifikowania tej technologiispawania. WPQR powinien podawać wszystkie istotne szczegóły dotyczącesprawdzanej technologii spawania, które są niezbędne dla opracowania WPS. Zale-ca się, aby protokół miał formę zgodną z formą podaną przez PRS lub z formąokreśloną przez właściwą normę przedmiotową.

6.2 Protokół WPQR z każdej przeprowadzonej procedury kwalifikowania tech-nologii spawania powinien zawierać zestawienie wszystkich wyników osiągniętychz badań każdej badanej próbki, łącznie z wynikami z badań powtórnych, o ile takiebyły przeprowadzane. W takim przypadku należy podać szczegóły dotyczące przy-czyn, które spowodowały,że w przeprowadzonych badaniach danej własności niezostały spełnione wymagania podane w rozdziale 5 niniejszejPublikacji.

6.3 Komplet dokumentów z przeprowadzonej procedury kwalifikowania techno-logii spawania powinien zawierać:– wstępną instrukcję technologiczną spawania płyty próbnej (pWPS),– kopieświadectw odbioru materiałów podstawowych oraz spawalniczych mate-

riałów dodatkowych zastosowanych do wykonania płyt próbnych,– protokoły z wszystkich przeprowadzonych badań płyt próbnych,– protokół kwalifikowania technologii spawania (WPQR).

6.4 Inspektor PRS, nadzorujący bezpośrednio procedurę kwalifikowania techno-logii spawania, weryfikuje komplet dokumentów z przeprowadzonej procedury.Jeżeli nie istnieją przyczyny, które mogłyby spowodować niezaakceptowanie przez

25

niego WPQR oraz wyniki badań są pozytywne, to inspektor potwierdza na protoko-le WPQR swoim podpisem, opatrzonym datą oraz stemplem z numerem identyfi-kacyjnym, zgodność przedstawionych badań z badaniami rzeczywiście przeprowa-dzonymi w jego obecności.

6.5 Protokół kwalifikowania technologii spawania (WPQR) podpisany przezinspektora PRS stanowi podstawę do opracowania przez wytwórnię instrukcjitechnologicznej spawania (WPS), na bazie pWPS sprawdzonej podczas tej proce-dury kwalifikowania technologii spawania, w zakresie odpowiadającym zakresowikwalifikacji określonemu zgodnie z zasadami podanymi w rozdziale 7 niniejszejPublikacji.

7 ZAKRES KWALIFIKACJI

7.1 Wymagania ogólne

7.1.1 Pozytywny wynik przeprowadzonej procedury kwalifikowania technologiispawania stanowi podstawę do ścisłego określenia zakresu możliwości stosowaniatej technologii przez wytwórnię. Jeżeli jednocześnie wytwórnia spełni pozostałewymagania stawiane wytwórni występującej o uznanie do spawania konstrukcjinadzorowanych przez PRS to wytwórnia ta może uzyskać uznanie PRS do stoso-wania technologii spawania poddanej procedurze kwalifikowania w zakresie od-powiadającym zakresowi kwalifikacji.

7.1.2 Wszystkie poniżej podane warunki dla poszczególnych elementów określa-jących zakres kwalifikacji są jednakowo ważne i wszystkie powinny być jednocze-śnie spełnione.

7.1.3 Zmiany przekraczające zakres kwalifikacji, określony zgodnie z niżejpodanymi zasadami, wymagają przeprowadzenia nowej procedury kwalifikowaniatechnologii spawania.

7.1.4 Ponieważ grunty do czasowej ochrony mają wpływ na jakość spoin pa-chwinowych, należy to uwzględnić podczas przeprowadzania procedury kwalifi-kowania technologii spawania. Wykonanie spoin pachwinowych na płytach pokry-tych gruntem do czasowej ochrony uprawnia także do wykonywania spoin pachwi-nowych na materiałach nie pokrytych gruntem, ale nie odwrotnie.

7.2 Procesy spawania

7.2.1 Zakres kwalifikacji ogranicza się tylko do procesu spawania zastosowanegodo wykonania płyty próbnej.

7.2.2 Oznaczenia cyfrowe najczęściej stosowanych procesów spawania podanow tabeli 7.2.2.

26

Tabela 7.2.2Procesy spawania

Proces spawaniaOznaczenie procesuwg PN-EN ISO 4063

Łukowe elektrodą otuloną 111Łukowe samoosłonowym drutem proszkowym 114Łukowe elektrodąmetalową w osłonie gazu obojętnego 131Łukowe elektrodąmetalową w osłonie gazu aktywnego 135Łukowe drutem proszkowym w osłonie gazu aktywnego 136Łukowe drutem proszkowym w osłonie gazu obojętnego 137Łukowe elektrodą wolframową w osłonie gazu obojętnego 141Łukiem krytym, jednym drutem litym 121Łukiem krytym, jednym drutem proszkowym 125Plazmowe 15

7.2.3 Jeżeli płytę próbną pospawano wielościegowo, to nie dopuszcza się stoso-wania spawania jednościegowego. Zmiana sposobu spawania wymaga przeprowa-dzenia nowej procedury kwalifikowania technologii.

7.2.4 Uprawnienie do stosowania spawania wieloprocesowego (tj. stosowaniakilku procesów spawania do wykonania spoiny) można uzyskać przeprowadzającosobne procedury kwalifikowania technologii spawania dla każdego z procesówspawania. Możliwe jest również uzyskanie takich uprawnień przez przeprowadze-nie procedury kwalifikowania technologii spawania, w ramach której do wykona-nia płyty próbnej zastosowane będzie spawanie wieloprocesowe. W takim przy-padku badania oraz uprawnienia są ważne tylko do stosowania poszczególnychprocesów spawania w kolejności takiej samej, jak podczas spawania płyty próbnej.

7.3 Typ spoiny

7.3.1 Generalnie, wykonanie podczas przeprowadzania procedury kwalifikowa-nia technologii spawania płyty próbnej ze spoiną czołową uprawnia tylko do wy-konywania spoin czołowych, a wykonanie płyty próbnej ze spoiną pachwinową –tylko do wykonywania spoin pachwinowych.

7.3.2 W szczególnych przypadkach, gdy zdecydowana większość spoin wyko-nywanych w wytwórni to spoiny czołowe, wykonanie płyty próbnej ze spoiną czo-łową podczas przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawaniauprawnia również do wykonywania spoin pachwinowych w zakresie podanymw podrozdziale 7.5.

7.4 Materiał podstawowy

7.4.1 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania stalikadłubowej o zwykłej wytrzymałości uprawnia tylko do spawania, zgodnie z tą

27

technologią, stali kadłubowych o zwykłej wytrzymałości tej samej kategorii, co stalzastosowana do wykonania płyty próbnej oraz stali niższych kategorii.

7.4.2 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania stalikadłubowej o podwyższonej wytrzymałości o określonym poziomie granicy pla-styczności (minimalna wartość granicy plastyczności) uprawnia do spawania,zgodnie z tą technologią, stali kadłubowych jedynie o tym samym oraz o dwóchkolejnych niższych poziomach granicy plastyczności tej samej kategorii, co stalzastosowana do wykonania płyty próbnej oraz niższych kategorii.

7.4.3 Zakres kwalifikacji do spawania stali kadłubowych o zwykłej oraz o pod-wyższonej wytrzymałości, w zależności od materiału podstawowego zastosowane-go na płytę próbną, dla procesów spawania, dla których ciepło wprowadzone nieprzekracza wartości 50 kJ/cm, podano w tabeli 7.4.3.

Tabela 7.4.3Zakres kwalifikacji do spawania poszczególnych kategorii

stali kadłubowych o zwykłej i o podwyższonej wytrzymałości,wynikaj ący z kategorii materiału podstawowego płyty próbnej

Zakres kwalifikacji do spawania stali kadłubowychStal kadłubowazastosowana

na płytę próbną A B D EAH32

DH32

EH32

FH32

AH36

DH36

EH36

FH36

AH40

DH40

EH40

FH40

A X – – – – – – – – – – – – – – –B X X – – – – – – – – – – – – – –D X X X – – – – – – – – – – – – –E X X X X – – – – – – – – – – – –

AH 32 X – – – X – – – – – – – – – – –DH 32 X X X – X X – – – – – – – – – –EH 32 X X X X X X X – – – – – – – – –FH 32 X X X X X X X X – – – – – – – –AH 36 X – – – X X X X X – – – – – – –DH 36 X X X – X X – – X X – – – – – –EH 36 X X X X X X X – X X X – – – – –FH 36 X X X X X X X X X X X X – – – –AH 40 – – – – X – – – X – – – X – – –DH 40 – – – – X X – – X X – – X X – –EH 40 – – – – X X X – X X X – X X X –FH 40 – – – – X X X X X X X X X X X X

OpisX wskazuje stal, którąmożna spawać zbadaną technologią.– wskazuje stal, której nie można spawać

7.4.4 W przypadku kwalifikowania technologii spawania stali kadłubowejo zwykłej i o podwyższonej wytrzymałości dla procesów spawania, dla którychciepło wprowadzone przekracza wartość 50 kJ/cm, np. spawanie dwuwarstwoweautomatyczne łukiem krytym lub w osłonie gazu, spawanie elektrożużlowe lub

28

elektrogazowe, przeprowadzona procedura uprawnia do stosowania tej technologiitylko dla stali o tym samym oraz o jednym kolejnym niższym poziomie granicyplastyczności, tej samej kategorii, co stal zastosowana do wykonania płyty próbnejoraz jednej kolejnej niższej kategorii.

7.4.5 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania stalio wysokiej wytrzymałości ulepszanej cieplnie, o określonym poziomie granicyplastyczności (minimalna wartość granicy plastyczności), uprawnia tylko do spa-wania, zgodnie z tą technologią, stali o tym samym oraz o jednym kolejnym niż-szym poziomie granicy plastyczności, tej samej kategorii, co stal zastosowana dowykonania płyty próbne oraz niższych kategorii.

7.4.6 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania stalio wysokiej wytrzymałości ulepszanej cieplnie nie uprawnia do stosowania jej dospawania stali o wysokiej wytrzymałości po walcowaniu cieplno-mechanicznym,i na odwrót.

7.4.7 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania odku-wek ze spawalnych stali niestopowych lub stopowych uprawnia do spawania zgod-nie z tą technologią odkuwek stalowych o takich samych lub niższych minimal-nych własnościach mechanicznych, podanych wPrzepisach klasyfikacji i budowystatków morskich, Część IX – Materiały i spawanie, co odkuwki zastosowane dowykonania płyty próbnej.

7.4.8 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania odle-wów ze spawalnych staliw węglowych uprawnia do spawania zgodnie z tą techno-logią odlewów staliwnych o takich samych lub niższych minimalnych własno-ściach mechanicznych, podanych wPrzepisach klasyfikacji i budowy statków mor-skich, Część IX – Materiały i spawanie, co odlewy zastosowane do wykonaniapłyty próbnej.

7.4.9 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania odku-wek stalowych lub odlewów staliwnych ulepszanych cieplnie nie uprawnia do sto-sowania tej technologii spawania do spawania odkuwek lub odlewów w innymstanie dostawy i odwrotnie.

7.4.10 Zakres kwalifikacji do stosowania zbadanej technologii do spawania po-szczególnych stopów aluminium zależy od rodzaju stopu aluminium zastosowane-go do wykonania płyty próbnej podczas procedury kwalifikowania technologiispawania stopów aluminium. Zakres ten podany jest w tabeli 7.4.10.

29

Tabela 7.4.10Zakres kwalifikacji wynikaj ący z rodzaju stopu aluminium płyty próbnej

Zakres kwalifikacji do spawania stopów aluminiumGrupa stopualuminium

zastosowanegodo wykonaniapłyty próbnej

Oznacze-nie cy-frowestopupłyty

próbnej

5754 5086 5083 5383 5456 5059 6005A 6061 6082

Mg ≤ 3,5% 5754 X – – – – – – – –5086 X X – – – – – – –5083 X X X – – – – – –5383 X X X X X – – – –5456 X X X X X – – – –

4%≤Mg ≤5,6%

5059 X X X X X X – – –6005A – – – – – – X X X6061 – – – – – – X X XAl-Mg-Si

6082 – – – – – – X X X

OpisX wskazuje stopy aluminium, które można spawać zbadaną technologią.– wskazuje stopy aluminium, których spawać nie można.

7.5 Zakresy wymiarów

7.5.1 Procedura kwalifikowania technologii spawania, przeprowadzona na pły-tach próbnych ze stali lub staliwa, których grubość materiału podstawowego wyno-siła t, uprawnia do stosowania tej technologii do spawania materiałów o zakresiegrubości podanym w tabeli 7.5.1.

Tabela 7.5.1Zakres kwalifikacji do wykonywania spoin czołowych lub spoin

pachwinowych, wynikający z grubości materiału spawanego oraz sposobuwykonania spoiny płyty próbnej ze stali

Zakres kwalifikacji [mm]Grubośćmateriału podsta-wowego płyty próbnejt 1)

[mm]

Spoina czołowa dwuwarstwowalub spoina pachwinowa jednoście-

gowa

Wielościegowa spoinaczołowa lub pachwinowa2)

3 < t ≤ 12 0,7t do 1,1t 3 do 2t

12 < t ≤ 100 0,7t do 1,1t 3) 0,5 t to 2 t(max.150)

Uwagi:1) Dla spawania wieloprocesowego grubość tę dzieli się na zaprotokołowane grubości spoin wyko-

nanych poszczególnymi procesami spawania, które stanowią podstawę do indywidualnego okre-ślenia zakresu uprawnienia dla każdego z zastosowanych procesów spawania.

2) Dla spoin pachwinowych zakres uznania ma zastosowanie dla obu materiałów podstawowych.

30

3) Dla procesów spawania, dla których ilość ciepła wprowadzonego przekracza wartość 50 kJ/cm,górna granica zakresu uznania wynosi 1,0t.

7.5.2 Określone w tabeli 7.5.1 zakresy kwalifikacji do wykonywania wieloście-gowych spoin czołowych lub pachwinowych podczas spawania stali określonejgrubości t są jednocześnie zakresami kwalifikaji do wykonywania wielościego-wych spoin czołowych lub pachwinowych o grubości równej grubości materiałupodstawowegoa = t.

7.5.3 Dla spoin pachwinowych jednościegowych zakres kwalifikacji do wyko-nywania spoin pachwinowych jednościegowych podczas spawania stali zależy odgrubości spoiny pachwinoweja wykonanej podczas procedury kwalifikowaniatechnologii spawania. Jest on następujący: od 0,75a do 1,5a.

7.5.4 Dla pozycji spawania z góry w dół grubość stalowej płyty próbnejt jestgórną granicą zakresu kwalifikacji.

7.5.5 Niezależnie od powyżej podanych warunków, górna granica grubości dlastali będzie ograniczona tylko do grubości t płyty próbnej pospawanej podczasprzeprowadzania procedury kwalifikowania technologii spawania, jeżeli trzy wyni-ki pomiaru twardości w strefie wpływu ciepła będą niższe o mniej niż 25 HV10 oddopuszczalnych maksymalnych wartości twardości HV10 podanych w punkcie5.3.5.5.

7.5.6 W przypadku płyty próbnej ze spoiną czołową, wykonanej z materiałówpodstawowych o różnej grubości, zakres kwalifikacji określany jest zawsze napodstawie grubości cieńszego materiału, natomiast w przypadku płyt próbnych zespoiną pachwinową na podstawie materiału grubszego.

7.5.7 Przeprowadzanie procedury kwalifikowania technologii spawania na pły-tach próbnych ze stopu aluminium ze spoiną czołową, których grubość materiałupodstawowego wynosiłat, uprawnia do stosowania tej technologii w zakresie gru-bości materiałów, podanym w tabeli 7.5.7.

Tabela 7.5.7Zakres kwalifikacji do wykonywania spoin czołowych, wynikający z grubości

materiału podstawowego lub z grubości spoiny czołowejpłyty próbnej ze stopu aluminium

Grubośćmateriału lub spoinyt [mm] Zakres kwalifikacji [mm]

t ≤ 33 < t ≤ 20

t > 20

0,5t do 2t3 do 2t≥ 0,8t

7.5.8 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania na pły-tach próbnych ze stopu aluminium ze spoiną pachwinową o grubości a uprawnia dowykonywania spoin pachwinowych o grubości podanej w tabeli 7.5.8.

31

Tabela 7.5.8Zakres kwalifikacji do wykonywania spoin pachwinowych, wynikający

z grubości spoiny pachwinowej płyty próbnej ze stopu aluminium

Grubość spoiny pachwinowej płyty próbneja [mm]

Zakres kwalifikacji [mm]

a ≤ 10a > 10

0,75a do 1,5a≥ 7,5

7.5.9 W przypadku, gdy wytwórnia uzyska kwalifikacje do stosowania techno-logii wykonywania spoin pachwinowych na podstawie pozytywnych wynikówbadań płyty próbnej ze spoiną czołową, wykonanej ze stopu aluminium, to grubośćspoiny czołowej należy przyjąć jako a. W tym wypadku zakres kwalifikacji dowykonywania spoin pachwinowych FW należy również określić zgodnie z tabelą7.5.8.

7.6 Pozycje spawania

7.6.1 Oznaczenia najczęściej występujących pozycji spawania płyt próbnych zespoinami czołowymi BW lub pachwinowymi FW dla połączeń blach podano w ta-beli 7.6.1.

Tabela 7.6.1Pozycje spawania złączy płyt próbnych

Rodzaj płyty próbnej Pozycja spawania wg PN-EN ISO 6947

Typ wyrobu Typ spoiny Nazwa pozycji Oznaczenie1 2 3 4

Spoina czołowaBW

PodolnaNaściennaPionowa z dołu do góryPionowa z góry w dółSufitowa

PAPCPFPGPE

Spawanieblach

PSpoina pachwinowa

FW

NabocznaPionowa z dołu do góryPionowa z góry w dółOkapowa

PBPFPGPD

7.6.2 Zasadniczo uprawnienie ograniczone jest do spawania tylko w tej samejpozycji spawania wg PN-EN ISO 6947, w której spawano płytę próbną stalowąpodczas przeprowadzania procedury kwalifikowania technologii spawania.

7.6.3 W celu uzyskania kwalifikacji do spawania daną technologią stali lub sta-liw w wi ęcej niż jednej (w pełnym zakresie) pozycji należy pospawać jedną płytępróbną w pozycji dla której ilości wprowadzonego ciepła jest najwyższa oraz drugąpłytę próbną w pozycji, dla której ilość wprowadzonego ciepła jest najniższa. Dlaprzykładu, dla spoin czołowych najwyższa ilość ciepła wprowadzonego jest zwykle

32

podczas spawania w pozycji PF, a najniższa w pozycji PC. Obie płyty próbne po-winny być poddane wszystkim wymaganym badaniom.

7.6.4 Podczas przeprowadzania procedury kwalifikowania technologii spawaniastopów aluminium pospawanie płyty próbnej w jednej pozycji może wystarczyć douzyskania uprawnienia także w innych pozycjach, z wyjątkiem pozycji PG (piono-wej z góry w dół), jednak pod warunkiem,że parametry spawania stosowanew tych pozycjach spawania są porównywalne.

7.6.5 W celu uzyskania kwalifikacji do spawania w pozycji PG (pionowej z góryw dół) należy przeprowadzić procedurę kwalifikowania technologii spawania, wktórych płyta próbna będzie spawana w tej pozycji.

7.7 Materiały dodatkowe

7.7.1 Dla procesów spawania stali, dla których ilość ciepła wprowadzonego nieprzekracza 50 kJ/cm, stosowana jest zasada,że przeprowadzenie procedury kwali-fikowania technologii spawania stali uprawnia do spawania tylko materiałami do-datkowymi do spawania o kategorii identycznej z kategorią materiału dodatkowe-go, zastosowanego do spawania płyty próbnej. Powinna być zachowana zgodnośćwszystkich elementów zapisu oznaczenia kategorii, włącznie z zapisami uzupełnia-jącymi podanymi wPrzepisach klasyfikacji i budowy statków morskich, Część IX –Materiały i spawanie. Ponadto dla drutów proszkowych oraz topników uzyskujesię uprawnienia tylko do stosowania drutów proszkowych o tym samym typierdzenia oraz topników tego samego typu, jak materiał dodatkowy, zastosowany dospawania płyty próbnej.

7.7.2 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania stopualuminium uprawnia do stosowania, podczas spawania tych stopów aluminium,materiałów dodatkowych, uznanych przez PRS, o minimalnej wartości wytrzyma-łości na rozciąganie takiej samej, jak materiał dodatkowy, zastosowany do spawa-nia płyty próbnej, lub wyższej.

7.7.3 Oznaczenia gazów osłonowych podano w tabeli 7.7.3.

7.7.4 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania z zasto-sowaniem kombinacji drut/gaz uprawnia do stosowania tylko tego gazu osłaniają-cego (jednoskładnikowego lub mieszanki), w tym również gazu stosowanego jakopodkładka formująca grań, jaki był zastosowany podczas spawania płyty próbnej.

33

Tabela 7.7.3Składy gazów osłonowych wg PN-EN 439

Skład, objętościowo w %Processpawania

Oznaczeniegazu CO2 O2 H2 Ar HeC1 100 – – – –C2 reszta > 0 do 30 – – –

M11 > 0 do 5 – > 0 do 5 reszta –M12 > 0 do 5 – – reszta –M13 – > 0 do 3 – reszta –M14 > 0 do 5 > 0 do 3 – reszta –M21 > 5 do 25 – – reszta –M22 – > 3 do 10 – reszta –M23 >5 do 25 > 0 do 8 – reszta –M31 > 25 do 50 – – reszta –M32 – > 10 do 15 – reszta –

135, 136

M33 > 5 do 50 > 8 do 15 – reszta –I1 – – – 100 –I2 – – – – 100

131,137,141

I3 – – – reszta > 0 do 95

7.8 Ciepło wprowadzone

7.8.1 Przeprowadzenie procedury kwalifikowania technologii spawania dopusz-cza przekroczenie o 25% ilości ciepła wprowadzonego podczas spawania płytypróbnej lub wprowadzenia maksymalnie 55 kJ/cm podczas stosowania tej techno-logii spawania przez wytwórnię. Jako maksymalną dopuszczalną ilość wprowa-dzonego ciepła przyjmuje się mniejszą z tych dwóch wartości. Jeżeli jednak sąustalone szczegółowe ograniczenia maksymalnej ilości ciepła wprowadzonego dlakonkretnego typu materiału podstawowego, to te ograniczenia należy uwzględnićprzy określaniu maksymalnej dopuszczalnej ilości wprowadzonego ciepła.

7.8.2 Dla procesów spawania, dla których ilość ciepła wprowadzonego przewyż-sza wartość 50 kJ/cm obowiązuje zasada,że ilość ciepła wprowadzonego podczasspawania płyty próbnej może być przekroczona w czasie stosowania tej technologiispawania przez wytwórnięmaksymalnie o 10%.

7.8.3 Najniższa dopuszczalna ilość ciepła wprowadzonego stosowana przez wy-twórnię może być niższa maksymalnie tylko o 25% od ilości ciepła wprowadzone-go podczas spawania płyty próbnej.

7.9 Temperatura podgrzewania wstępnego oraz temperatura międzyściegowa

7.9.1 Minimalna temperatura wstępnego podgrzewania nie może być podczasstosowania technologii przez wytwórnię niższa niż temperatura wstępnego

34

podgrzewania, zastosowana na początku wykonywania płyty próbnej podczas pro-cedury kwalifikowania technologii spawania.

7.9.2 Maksymalna wartość temperatury międzyściegowej nie może być wyższaod najwyższej temperatury międzyściegowej pomierzonej w czasie spawania płytypróbnej podczas procedury kwalifikowania technologii spawania.

7.10 Rodzaj prądu spawania

7.10.1 Zakres kwalifikacji technologii spawania łukowego jest ograniczone dostosowania podczas spawania tego samego rodzaju prądu i o tej samej biegunowo-ści, jak podczas spawania płyty próbnej.

7.10.2 Zmiana rodzaju prądu spawania (stały, przemienny, pulsacyjny) lub jegobiegunowości wymaga przeprowadzenia nowych prób uznaniowych.

7.11 Obróbka cieplna po spawaniu

7.11.1 Jeżeli podczas przeprowadzania procedury kwalifikowania technologiispawania stali lub staliwa występowała obróbka cieplna po spawaniu, to powinnabyć ona także stosowana w procesie produkcyjnym. Dopuszczalna temperaturawygrzewania może się różnić od temperatury wygrzewania stosowanej podczasprocedury kwalifikowania technologii spawania o nie więcej niż 20 °C. Prędkośćnagrzewania, prędkość chłodzenia oraz czas wygrzewania w określonej dla tejobróbki temperaturze są funkcją grubości wyrobu.

7.11.2 Dla stopów aluminium generalnie obowiązuje zasada,że niedopuszczalnejest pomijanie obróbki cieplnej po spawaniu lub jej dodatkowe zastosowanie. Wy-jątek stanowią stopy aluminium grupy Al-Mg-Si tzn. 6005A, 6061, 6082, dla któ-rych dopuszcza się możliwość stosowania sztucznego starzenia zamiast długotrwa-łego starzenia naturalnego, nawet gdy podczas przeprowadzania procedury kwali-fikowania technologii spawania nie zastosowano tej obróbki cieplnej.

7.12 Szczegóły wykonania spoin

7.12.1 Wykonanie podczas przeprowadzania procedury kwalifikowania techno-logii spawania płyty próbnej ze spoiną jednościegową uprawnia do wykonywaniatylko spoin jednościegowych. Podobnie, wykonując płytę próbną ze spoiną wielo-ściegową, można uzyskać uznanie do wykonywania tylko spoin wielościegowych.Ta sama zasada obowiązuje dla procedury kwalifikowania technologii spawania,gdy spoina czołowa płyty próbnej została wykonana dwomaściegami, po jednymz każdej strony.

7.12.2 Warunkiem do uzyskania przez wytwórnię kwalifikacji do spawania jedno-stronnego lub dwustronnego na podkładkach ceramicznych jest przeprowadzenieprocedury kwalifikowania technologii spawania z zastosowaniem podkładek cera-micznych.

35

7.12.3 Zakres kwalifikacji w zależności od sposobu wykonania spoiny czołowejpłyty próbnej podczas przeprowadzania procedury kwalifikowania technologiispawania podano w tabeli 7.12.3.

Tabela 7.12.3Zakres kwalifikacji wynikaj ący ze sposobu wykonania spoiny czołowej

płyty próbnej

Zakres kwalifikacji do sposobu wykonywania spoin czołowych (BW)

spawanie jednostronnena podkładce spawanie dwustronneSzczegóły dotyczące

spoiny czołowej (BW)płyty próbnej

spawaniejednostronn

e bezpodkładki ceramicznej metalowej

napodkładce

ceramicznej

z usunię-ciem grani

bezusunięcia

grani

spawanie jednostronnebez podkładki X – X – X X

spawanie jednostronnena podkładceceramicznej

– X X X X –

spawanie dwustronnena podkładceceramicznej

– – X X X –

spawanie na podkładcemetalowej – – X – X –

spawanie dwustronnez usunięciem grani – – X – X –

spawanie dwustronnebez usunięcia grani – – X – X X

OpisX wskazuje kwalifikacje do wykonywania tych spoin,– wskazuje brak kwalifikacji.

36

ZAŁ ĄCZNIK NR 1

Rys. 1 Wymiary płyt próbnych ze spoiną czołową

a) spawanie ręczne lub półautomatyczne

b) spawanie automatyczne

a)

b)

37

Rys. 2 Wymiary płyt próbnych ze spoiną pachwinową

a) spawanie ręczne lub półautomatyczne

b) spawanie automatyczne

b)

a)

38

Rys. 3 Rozmieszczenie próbek do badań niszczących płyty próbnej ze spoiną czołową

39

Rys. 4 Rozmieszczenie próbek do badań niszczących płyty próbnej ze spoiną pachwinową

40

ZAŁ ĄCZNIK NR 2

Rys. 1 Miejsce nacięcia karbu próbek typu Charpy V do próby udarności, gdy ciepło wprowadzonenie przekracza 50 kJ/cm

a) t ≤ 50 mm

b) t > 50 mm

41

Rys.2 Miejsce nacięcia karbu próbek typu Charpy V do próby udarności, gdy ciepło wprowadzo-ne przekracza 50 kJ/cm

a) t ≤ 50 mm

b) t > 50 mm