Embed Size (px)
Citation preview
UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”
FAKULTETI I MJEKËSISË
DREJTIMI: INFERMIERI
PUNIM DIPLOME
TEMA: KUJDESI INFERMIEROR NË RASTET URGJENTE
TE PACIENTET ME LËNDIME TË ABDOMENIT
Kandidatët: Mentori:
Endrit Hereqi Prof.Asoc.Dr. Haxhi Kamberi
Dardan Ahmetaj
Gjakovë, 2019
Deklarata e kandidatëve
Ne kandidatët Endrit Hereqi dhe Dardan Ahmetaj me përgjegjësi të plotë deklarojmë se punimi me
titull “ Kujdesi infermieror në rastet urgjente te lendimet e abdomenit ” është punim i yni origjinal.
Të njejtin nuk e kemi kopjuar nga punimet e studenteve të tjerë apo ndonjë burim tjetër, përveq
atyre burimeve dhe literatura të cituara në referenca.
Nga fillimi deri në përfundimin e këtij punimi kam respektuar dhe jam mbështetur në gjitha
rregulloret për Hartimin e Temës së Diplomës të përcaktuar nga Universiteti “ Fehmi Agani ”. Në mbështjetje të Rregullores për studime themelore të Fakultetit të Mjekësisë neni 46 dhe të
vendimit të Këshillit të Fakultetit të Mjekësisë të datës 02.10.2017 nr. ref.005/ 368 deklarojmë se
tema e diplomës me titull ” Kujdesi infermieror në rastet urgjente te lendimet e abdomenit” është
punuar nga:
I. Dardan Ahmetaj, pjesa e parë e temës së diplomes duke përfshirë hyrjen, qëllimin e
punimit, metodologjin,shtjellimin e temës.
II. Endrit Hereqi, pjesa e dytë e temës rezulatet, diskutimet, perfundimet si dhe
rekomandimet.
Falënderimet
Mirënjohje dhe falënderim i veçantë për famlijet tona të cilave i detyrohemi shumë për fillimin dhe
finalizimin me sukses të këtij udhtimi, sa të vështirë aq edhe të bukur.
Falëndërojmë mentorin e këtij punimi Prof.Ass.Dr Haxhi Kamberi, për ndihmën dhe mbështetjen e
çmuar që na ofroj përgjatë gjithë punës tonë dhe për kontributin e tij në finalizimin e këtij punimi,
produkt i shumë orëve konsultimi, këshillimi dhe mbështetje nga ana e tij.
Në fund falendërojmë miqët tonë për mbështetjen që na kan ofruar në çdo rast na qëndruan pranë
dhe na mbeshteten pa u kursyer.
Përmbajtja e temës
Abstrakti ........................................................................................................................................... 6
Hyrja ................................................................................................................................................. 7
Qëllimi dhe Objektivat ..................................................................................................................... 8
KAPITULLI I .................................................................................................................................. 9
1.1. Traumat abdominale/e barkut ............................................................................................ 9
1.2. Shkaktarët .......................................................................................................................... 9
1.3. Diagnostikimi .......................................................................................................................... 10
1.3. Simptomat e larjes peritonike të plagës: .......................................................................... 11
1.4. Diagnostikimi i traumave abdominale ............................................................................. 11
1.5. Laparoskopia diagnostike ................................................................................................ 13
.................................................................................................................................................... 13
2. Dëmtimet e duodenit dhe të pankreasit ................................................................................... 14
2.1. Faktorët e rezultatit .......................................................................................................... 14
2.2. Diagnostikimi ................................................................................................................... 15
3. Dëmtimet pankreatike ............................................................................................................. 17
3.1. Diagnostikimi ................................................................................................................... 18
3.2. Vlerësimet preoperative ................................................................................................... 18
3.3. Vlerësimet intraoperative ................................................................................................. 20
3.4. Trajtimet e dëmtimit pankreatik ...................................................................................... 20
3.5. Komplikimet .................................................................................................................... 21
4. Traumat e heparit .................................................................................................................... 22
5. Dëmtimet e lienit ..................................................................................................................... 24
Shkaqet ........................................................................................................................................ 24
Diagnoza ..................................................................................................................................... 24
Mjekimi ....................................................................................................................................... 24
TRAUMAT E ZORRËVE TË HOLLA DHE TË ZORRËVE TË TRASHA ............................ 25
5.1. Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë ................................................................................. 25
5.2. Dëmtimet e zorrës së hollë ............................................................................................... 25
Simptomat .............................................................................................................................. 25
Ekzaminimet ........................................................................................................................... 26
Mjekimi ................................................................................................................................... 26
3. KUJDESI INFERMIEROR PREOPERATIV TE PACIENTËT ME LENDIME
ABDOMINALE ............................................................................................................................. 26
Trajtimet .................................................................................................................................. 29
4. KUJDESI POSTOPERATIV ..................................................................................................... 30
Kujdesi infermieror ..................................................................................................................... 34
STUDIM RASTI ............................................................................................................................ 35
Ndërhyrjet infermierore .................................................................................................................. 36
Statistika ......................................................................................................................................... 37
Të dhënat statistikore për vitin 2018 janë marrë nga spitali i përgjithshem “Isa Grezda” në
Gjakovë ........................................................................................................................................... 37
Përfundimi ...................................................................................................................................... 39
Diskutimi ........................................................................................................................................ 39
Rekomandimet ................................................................................................................................ 40
Rezyme ........................................................................................................................................... 41
Summary ......................................................................................................................................... 42
LITERATURA ............................................................................................................................... 43
CV E SHKURTËR E KANDIDATIT ............................................................................................ 44
6
Abstrakti
Lëndimet e abdomenit janë mjaftë të shpeshta dhe hyjnë në urgjencen mjekesore. Lendimet
abdominale mund të jetë pasojë e mekanizmit të një lendimi të mbyllur ose të një lendimi
penetruese. Përplasjet me automjetet janë përgjegjëse për rreth 50% të traumës abdominale të
mbyllur. Incidenca e lendimit abdominal të mbyllur që ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale është e
zakonshme. Plagët nga armët e zjarrit janë trauma penetruese më e zakonshme e pasur nga pagët
nga mjetet me majë dhe plagët nga armë të gjahut. Punimi i kësaj teme te diplomes ka për qëllim të
analizojë lëndimet e abdomenit, shkaqet e lëndimeve, vdekshmërinë, mbijetesën, grupmoshat,
gjininë dhe organet që preken nga këto lëndime, llojin e operacioneve, ndërhyrjeve mjekësore,
kohën e qëndrimit në spital dhe zonat nga vijnë pacientët. Poashtu në këtë punim do të paraqesim
dhe metodat më të mira të trajtimit me medikamente, llojet e kirurgjive dhe ndërhyrjet infermierore,
trajtimin e pacientëve dhe rikthimi e funksioneve jetësore, planifikimin dhe zbatimin e kujdesit
infermieror në dhomat e repartit, percjelljen nga spitali në shtëpi dhe këshillimi i familjarëve për
vazhdimin e kujdesit. Në këtë studim do të njihemi me lëndimet e abdomenit dhe llojet e tyre si dhe
me shkaktarët e lëndimeve, vendosjen e diagnozës infermieroe, vlerësimet preoperative, intra
operative dhe postoperative, komplikimet e mundshme, ndëhyrjet infermierore dhe tarajtimin.
Për punimin e kësaj teme te diplomes është perdorur metoda e Studim Rasti, gjithashtu është
shfytëzuar edhe literature nga biblioteka e fakultetit dhe interneti lidhur me temen.
Fjalët kyçe: lëndimet, abdmeni, pacientët, ndërhyrjet, diagnoza etj.
7
Hyrja
Në këtë studim do te njihemi me llojet e lëndimeve, emergjencat, vdekshmërinë dhe mbijetesën në
rast traumash, llojet e kirurgjive, hemoragjite, llojet e mjekimeve, kujdesin intensiv ne urgjencë dhe
vazhdimin e kujdesit në dhomat e repartit.
Poashtu do te paraqesim dhe rolin infermieror në traumat abdominale dhe keshillimin e familjarëve
të pacientëve për vazhdimin e kujdesit në kushtet e shtëpisë, vlerësimin në vendin e ngjarjes dhe
vlerësimin e gjendjes së pacientit kur mbërrin në urgjencë nga ekipi mjekësor,organizimi i punës
nga ekipi mjekësor dhe diagnostikimi i pacientit nga mjeku.
Mbas kryerjes se procedurave diagnostikuese përcaktohet lloji i menaxhimit të pacientit.
Rezultatet e pritshme të kujdesit infermieror duhet të bazohen në një plan zbatimi.
Në këtë studim shohim që femrat janë më të prekur se meshkujt, dhe grupmosha me e prekur është
20-35 vjec.
Trauma është një nga problemet kryesore të shëndetit publik në mbarë botën.Ajo është një nga
shkaqet kryesore të vdekshmërisë dhe invaliditetit,si në vendet e industrializuara ashtu dhe ne
vendet në zhvillim.Vdekjet nga traumat ndodhin brenda një harku kohor të caktuar, i cili pak a
shumë njihet që nga momenti i traumës .
Afërsisht gjysma e vdekjeve nga traumat ndodhin brenda disa sekondash ose minutash pas
plagosjes.Vdekjet shkaktohen nga dëmtimet e aortës, zemrës,trungut të trurit ose shtyllës kurrizore
ose nga detresi respirator akut. Shumë pak nga këta pacientë mund të shpëtohen nga njësit apo
metodave të trajtimit të traumave dhe këto vdekje duhet të shërbejnë si stimul për përmirësimin e
parandalimit të traumave dhe strategjive të kontrollit.Trauma abdominale mund të jetë pasojë e
mekanizmit të një traume të mbyllur ose të një traume penetruese. Përplasjet me automjetet janë
përgjegjëse për rreth 50% të traumës abdominale të mbyllur. Në momentin e celiotomisë për
traumën e mbyllur, u pa së organet që ishin dëmtuar më shpesh ishin shpretka, hepari, dhe zorra e
hollë. Incidenca e traumës abdominale të mbyllur që ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale është e
zakonshme. Plagët nga armët e zjarrit janë trauma penetruese më e zakonshme e pasur nga pagët
nga mjetet me majë dhe plagët nga armë të gjahut. Shumica e plagëve të hasura gjatë celiotomisë
pas një goditjeje me një armë zjarri ishin gastrointestinale.
8
Qëllimi dhe Objektivat
Qellimi i temes: Kujdesi infermieror te pacientet me lëndime abdominale eshte mesimi dhe
perfeksionimi i dijes ne lidhje me pacientet me lëndime abdominale. Qëllimi i këtij punimi është
të bëj me dije sa është numri i lëndimëve për një periudhë të caktuar kohore, kush janë më të prekur,
femrat apo meshkujt, cila grupmoshë prekët më shumë dhe sa është numri i të mbijetuarve?
Objektivat
Objektivat e këtij punimi janë:
Njohja me shkaqet e lëndimeve abdominale
Permiresimi i punes ne lidhje me keta paciente
Ndjekja intensive dhe adekuate e ketyre pacienteve
Metodologjia
Metodologjia e përdorur për hatimin e kësaj teme është metoda e studimit të rastit, gjithashtu është
shfrytëzuar edhe literaturë e bollshme nga biblioteka e fakultetit, interneti si dhe biblioteka “Ibrahim
Rugova” e qyetetit. Te dhenat statistikore lidhur me numrin e lendimeve të abdomenit, grup moshat
dhe gjinia janë marrë nga spitali “Isa Grezda” në Gjakovë.
9
KAPITULLI I
1.1. Traumat abdominale/e barkut
Abdomeni/barku dëmtohet shpesh si pas traumave të mbyllura edhe pas atyre penetruese. Afërsisht
25% e të gjithë viktimave, që kanë pësuar trauma kanë nevojë për eksplorim abdominal. Vlerësimi
klnik i abdomenit me metodat e ekzaminimit fizik nuk është i përshtatshëm për të identifikuar
dëmtimet intraabdominale/brenda barkut, për shkak të numrit të madh të pacienteve me qrregullime
të gjendjes mendore si pasojë e traumes së kokës, alkoolit ose droga dhe, për shkak së ështe i pa
arritshëm palpimi i organeve pelvike, abdominale të sipërme dhe retroperitonale. Për këtë arsyje,
gjatë ketyre tri dekadave të fundit janë zhvilluar metoda të ndryshme diagonstike, përfshirë
peritoneal diagnostik (DLP) ultrasonografia, CT-ja dhe laporaskopia, ku secila prej këtyre ka
avantazhe, disavantazhe dhe kufizime.
Në trauma abdominale zhvillimi i teknologjive gjithmonë e më modern, përvoja dhe invaziviteti
kanë qenë përcaktuesit më të rëndësishëm të përdorimit të teknikave diagnostikuese. Në qendrat
moderne të traumave në shekullin e 21-të, tekonlogjia më e mirë jo invazive mbështetet përdorimin
e ultrasonografis dhe të CT-së në vlerësimin e viktimave të traumatizua.
1.2. Shkaktarët
Lëndimet abdominale mund të shkaktohen nga traumat apo shkaktarët e tyre mund të jenë
jotraumatik .
Shkaktarët traumatik
Janë aksidentet e trafikut , rrëzuarjet nga lartësi tëmëdha , aksidentet në shtëpi , punë , rrugë ,
lëndimet nga armë zjarri apo ngaarmë të ftohta si p.sh. thika dhe mjete të tjera të mprehta .
Shkaktarë jotraumatik
Janë sëmundjet e ndryshme si aneurizma e aortësabdominale , perforacioni i ulçerës peptike ,
apendiciti akut , tumoret e zorrëve etj .
Sipas mekanizmit të krijimit dallojmë :
10
Lëndimet e mbyllura
Të shkaktuara nga veprimi i forcave topitëse , nëse këtoforca janë të dobëta shkaktohet vetëm
kontuzioni i indeve apo muskujve tëmurit abdominal , nëse këto forca janë të forta mund të lëndohen
edhe organetintrabdominale .
Lëndimet e hapura apo penetrante
Shkaktohen me mjete të mprehta ( thikë ,mjete të tjera të mprehta ) apo lëndimet me armë zjarri apo
mjete eksplozive .Kaviteti ( zgavra ) abdominale përmban organet e rëlndësishme siç janë : lukthi
,zorrët e holla , zorrët e trasha , mëlcinë , pankreasin , veshkat dhe shpretkën.
Modeli i ndërtimit dhe i faktorëve që shkaktojnë trauma
Plagët e qitjes janë përgjegjëse për 64% të dëmtimeve penetruese.
Plagët e therjes për 31% dhe 44% e plagëve të hapura vijnë nga aksidentet e mjeteve të transportit
Modelet e dëmtimit gjithashtu variojnë duke u bazuar ne faktorët gjeografikë dhe shoqëroro-
ekonomik.1
1.3. Diagnostikimi
Testimi fizik
Laparotomia diktuese për pacientin me plagë të hapura dhe ndryshueshmëri dinamike
Shumë pacientë me dëmtime te organeve solide të cilat janë drejtuar me sukses jooperativ do të
kenë një sasi të drejtë të gjakut intraabdominal që prodhon shkallë të ndryshme të irritimit
peritoneal.
Dëmtimet e lidhura vecanërishtë frakturat e skeletit kontribuojnë në humbjen e gjakut dhe dëmtime
të shoqëruara nga hepari, ose shpretka janë të qëndrueshme.
Fatkeqësishtë shumica e qëndrave të traumës gjejnë që 50% e pacientëve të tyre kanë ndryshime te
gjendjes mendore nga ndikimi i alkoolit ose drogave të cilat si rrjedhojë formojnë një burim tjetër
të kompromisit të ekzaminimit.
Të gjitha këto limite të ekzaminimit fizik kanë paraqitur nxitje për zhvillimin e më shumë të
dëmtimit intraabdominal.
1 Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i trauma 29: 889, 1989 fq.294-300
11
1.3. Simptomat e larjes peritonike të plagës:
Vëzhgimi i kavitetit abdominal për gjakun nga një grup kuadratësh pothuajse 40 vjet më parë në
rritje të diagnozës së brendësisë së abdomenit
Gjenden tre teknika per performimin e DPL
o e hapur
o e mbyllur
o gjysëm e mbyllur
Aktualisht ai përdoret më gjerë për dy qëllime
Ekzaminimin
Vlerësimin e shpejtë të dëmtimeve të organeve të brëndshme të futura
Hemodinamikisht ka shumë dëmtime që mund të kontribuojnë në cekuilibrin e një plage të madhe
DPL mund të jetë përfituese në këto situata në të cilat CT ështe ekuivake, vecanërishtë kur lëngu
është vërejtur pa shoqëruar me dëmtime të organit Solid
Dëmtimi i zorrëve vecanërishtë kur shoqërohet me dëmtime neurologjike mbetet problematik.2
1.4. Diagnostikimi i traumave abdominale
Tomografia e kompjuterizuar e abdomenit
Ct-ja është metoda e përdorur më shpesh për të vlerësuar një pacient të stabilizuar me traumë të
mbyllur abdomeni.
Ct-ja vlerëson më mirë retroperitoneumin. Indikacionet dhe kundraindikacionet për CT abdomeni
janë të rendituara në Kutinë 20-4. Disavantazhi i CT-së është domosdoshmëria për të transportuar
pacientin në departamentin e radiologjisë.
Veç kësaj, ajo është më e kushtueshme në krahasim me metodat tjera. Ct-ja vlerëson gjithashtu
demtimet e organeve parenkimatoze dhe pacientet e stabilizuar me rezultate pozitive në
2 Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4 fq. 100-105
12
ultrasonografi. Ajo është tregues i fazës së demtimit të organit dhe i percaktimit të kontrastit/dallimit
të hemorragjisë.
Nëse shihet ekstravazim/hemorragji i e kontrastit, qoftë edhe me demtime të vogla hepatike dhe
splenike, laparatomia eksploratore, ose së fundmi, angiografia dhe embolizmi/bllokimi i enëve të
gjakut janë të indikuar.3
Fig.-5- Tomografia e kompjuterizuar
3 Velmahos GC, Constantinou C, Tillou A. et al: Abdominal computed tomographic scan for patients with gunshot wounds to the abdomen selected for non-operativ management J Trauma fq 504
13
1.5. Laparoskopia diagnostike
4
Fig.-7- Diagnosis Laparoskopia
Laparoskopia ka zënë skenën qëndrore në kirurgjinë e pergjithshme në vitet e fundit fillimisht për
superioritetin e qartë të sajë në kirurgjinë e hapur për rutinën kolecistemike
Laparoskopia e diametrit të duhur prezantohet , shumë kirurg e përdorin videolaparoskopinë me
kamëza të ngjitura të laparoskopisë
Në këtë afërsishtë 20% e laparotomisë kanë qënë jo terapike
Ështe e dyfishtë nëse DL do të ketë një impakt domethënës diagnostikë në raste të traumës
abdominale të hapur
CT ofron më shumë informacion në këtë vështrim dhe eleminon nevojën për transeferimin e
pacientit në dhomën e operimit e cila do të jetë kërkuar për një vlerësim DL të plotë në këtë shtrim,
karakteri pushtues i DL mban disa probleme potencilae dhe ka një rrezik të dëmtimit në strukturat
e shtrimit
Laparoskopia është kosto e tubave të drenimit dhe instrumentimit të specializuar në shkallë të lartë
teknika mund të konsiderohet më e lirë5
4 https://www.mjeket.al/index.php?go=article&id=79
14
KAPITULLI 2
2. Dëmtimet e duodenit dhe të pankreasit
Shumica e demtimeve te duodenit shkaktohen nga traumat penetruese; megjithatë, demtimet e
mbyllura, ndonëse jo të shpeshta janë të vështira për t`u diagnostikuar, sepse pacientët mund të kenë
shenja të lehta në momentin e paraqitjes. Incidenca/shpeshtësia e dëmtimeve të duodenit varion nga
3% deri në 5%. Shumica e dëmtimeve duodenale janë të shoqëruara me dëmtime të tjera
intraabdominale, për shkak të marrëdhënieve të afërta anatomike të duodenit me organe të tjera
parenkimatoze dhe vaza të rëndësishme.
Një aksident me automjet, ku timoni godet në epigaster, është tiomni, pikërisht mekanizmi më i
shpeshtë i dëmtimeve të mbyllura të duodenit. Mekanizma të tjera nga ana fqinje, për shkak të një
fryrjeje të drejtpërdrejtë të kësaj anse të mbushur me ajër, mund të përbëjë shkak për rupturբn e
duodenit.
2.1. Faktorët e rezultatit
Seri të shumta të raportuara në 2 dekadat e fundit tregojnë një përqindje vdekshmërie mesatare të
duodenit dhe të pankreasit nga 18-20%
Patologjitë e dëmtimeve pankreatike variojnë në statistika të vdekjeve ku përfshihet mekanizmi i
dëmtimit , plagët e nderlikuara dhe koha e diagnozës fillestare
Afërsia e pankreasit dhe duodenit me struktura të tjera dhe energjia transferuese mekanikore e
përfshirë në traumat e këtyre organeve bëjnë plagë të pankreasit p.sh aorta, vena portale janë të
dëmtuara ne 75% të rasteve
Përafërsishtë 1/3 e pacientëve që mbijetojnë 48 orët e para vuajnë nga komplikacione të tilla
përfshirë dobësimin anatomik, fistulat, pseudocistet, pankreatitin, abcesin intraabdominal, ftohjen
dhe janë përgjegjës në mënyrë direkte apo indirekte për zhvillimin e septicemisë dhe pushimit të
organeve
Raporte të ndryshme llogarisin se dëmtimet pankreatike ndodhin në vetëm 0,2- 0,5% të gjitha
rasteve të lëndimeve abdominale, por mund te ndodhin deri në 10% të rasteve të rënda të lëndimeve
abdominale6
6 Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal trauma, Sugery 201:576.1985. Fq. 70-74
15
Anatomia dhe fiziologjia e duodenit
Duodeni është pjesë e zorrës së hollë duke filluar në të djathtë të shtyllës kurrizore në nivelin e
vertebrës së parë lumbare deri te parkulja duodenale që njihet si Teijza e Treitz.
Duodenumi kalon prapa dhe lartë afër fshikëzës së tëmthit dhe shumica e tij është intraperitoneale
Arteria e gjakut furnizohet nga arteriet pankreatike duodenale, arteriet superire pankreatiko-
duodenale vjen nga arteria mezentrike superire
Duodenumi ka mesatarishtë 2500 ml lëng gastrik, 1000ml vre dhe 800-1000ml lëng pankreatik
2.2. Diagnostikimi
Për diagnostikim duodenal apo pankreatik një metodë e përsëritur duke bërë eksplorim operativ
Shenjat radiologjike të dëmtimeve duodenale në abdominalin fillestar apo radiografiknë të djathtë
të kraharorit, shpesh janë të pa kapshme
Nje skanim tomografik i kompjuterizuar (CT), me kontrastin intravenoz ose seritë gastrointestinale
me ujë të tretshëm dhe më pas barium nëse testi i parë del negativ
Skanimet për të ndarë hematomat duodenale nga vrimat
Megjithatë DPL shpesh është e dobishme duke qënë se 40% e pacientëve që vuajnë nga dëmtimet
duodenale janë të shoqëruar me dëmtime intraabdominale që con ne lavazh pozitiv peritoneal.
Trajtimi
Afërsishtë 80% e dëmtimeve duodenale mund te riparohen pa problem
Afërsishte 20% janë dëmtime të rënda që kërkojnë procedura më komplekse
Pacientët me dëmtime të rënda mund të kërkojnë strategji trajtimi më komplekse
Një sistem klasifikimi i kohëve të fundit është zhvilluar nga komuniteti Amerikan Association për
traumat kirurgjikale
Dëmtimet duodenale janë të graduara nga 1-5
Në një rishikim te 164 pacientëve me trauma duodenale të bëra në 8 qëndra traumatike dhe në të
cilat klasifikimet e skemës AAST u aplikuan , ishin 38 dëmtime të klasit të 1, -70 të klasit të II, -48
të klasit të III, -4 të klasit të IV dhe 5 dëmtime të klasit të V
16
Pankreatoduodenoktomia shumë rrallë kërkohet për dëmtime duodenale nëse kemi hemoragji të
pakontrolluar pankreatike ose nëse aty ndodh një kombinim duodenal të dëmtimit të zakonshëm të
vrerit apo të kanalit pankreatik
Asnjë vështirësi e rastësishme e pritur nuk ka provuar asnjë shmangie dhe përfitim gastrik, shumë
raportime sygjerojnë se përjashtimet pilorike me gastrojejunostomi është ndihmëse në dëmtimet e
ashpra duodenale
Rishikime të tjera klinike sygjerojnë se ngjeshja nuk ul rrezikun por ne fakt mund të rrisë
komplikacionet e dëmtimeve duodenale
Në njëraport të fundit të 40 pacientëve me dëmtime penetruese duodenale , 14 pacientë ishin me
plagë të kombinuara duodenale, 5 me plagë të kombinuara patën vetëriparime duodenale dhe 2 prej
tyre patën rrjedhje duodenale, 3 pacientë me dëmtime të kombinuara patën rrjedhje pilorike dhe
asnjë nuk pati rrjedhje duodenale
Hematoma duodenale në përgjithësi prezanton nje dëmtim jo kirurgjikal në të cilin rezultatet më të
mira përfshihen me anë të menaxhimit jokirurgjikal, kjo mund të diagnostikohet me anë të skanerit
ose me anë të studimit gastrointestinal
Megjithatë karakteristikat e hematomave intraduodenale janë karakteristikë për ¼ e pacientëve me
hematomë
Pacienti duhet të studjohet me anë të kontrastit mbi gastrointestinumin me intervale 5-7 ditore nese
pengesa nuk zvogëlohet spontanisht
Një rishikim i 6 rasteve me hematomë jejunale që vinin si shkak nga traumat e mpira demostruan
se ishin zgjedhje jooperative, 5 nga 6 rastet me një qëndrim mesatar në spital prej 16 ditësh
7
7 Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4 fq. 144-148
17
3. Dëmtimet pankreatike
Fig.-8-
Dëmtirmi i pankresit është i rallë dhe përbën 10% deri në 20% të dëmtimeve abdominale. Pjesa më
e madhe e këtyre dëmtimeve abdominale shkaktohet nga mekanizmat penetrues. Këto mekanizma
shpesh janë të lidhur me demtime të rëndësishme, të cilat prekin edhe organet të tjera
intraabdominale. Traumat e mbullura të abdomenit të shkaktuara nga një fryrje e drejtperdrejtë
dëmtimi ose demtimet nga rripi i sigurimit mund të shtypin pankreasin mbi kolonën vertebrale dhe
të shkakëtojnë rupturë të pankreasit. Dëmtimet madhore vaskulare janë të pranishme në mbi 70%
të rasteve të traumave penetruese pankreatike dhe dëmtimet e organeve parenkimatoze dhe të atyre
kavitare janë të shpeshta pas traumave të mbyllura.
Shkalla e vdekshmërisë varion nga 10% deri në 25% në të shumtën e rasteve si pasojë e dëmtimeve
intraabdominale.
Diagnoza e një dëmtimi pankreatik bëhet, duke u bazuar në një indeks të lartë dyshimi bazar në
histori, mekanizmin e dëmtimit dhe e shoqëruar me të dhëna klinike. Megjithatë, për shkak të
lokalizimit të tij retroperitoneal, pankreasi është një organ i mirëmbrojtur dhe shenjat dhe simptomat
mund të shfaqen vonë duke e vonuar në këtë menyrë diagnozen.
8
8 Cortney M. Townsend. JR. MD “Traktati i Kirurgjisë”,2013 fq,506
18
3.1. Diagnostikimi
Në një dëmtim të mundshëm që mund të ndodhi është e rëndësishme të kuptojmë se patologjia dhe
vdekshmëria lidhen me dëmtime të tjera vaskulare dhe intraabdominale , si rrjedhojë prioritet
parësor i jepet kontrollit bakterial
Vëmendje të vecantë i duhet kushtuar mundësisë së dëmtimit të kanalit , duke qën se kjo është pjesa
kryesore që ndjek këtë dëmtim
Pacienti me të dhëna të qarta në laparotomi ka nevojë për vlerësim për të zgjeruar mundësinë e
dëmtimit pankreatik është një sfidë, dhe bëhet më e vështirë nga njohuritë se mos vënia re e një
dëmtimi pankreatik ka pasoja të tmershme
3.2. Vlerësimet preoperative
Vlerësimi preoperativ dhe menaxhimi i pacientëve me plagë penetruese abdominale është
relativishtë i drejtëpërdrejtë
Vlerësimi i pacientit me dëmtime të mundshme mund të jetë më kompleks dhe kërkon një vlerësim
të kujdesshëm i bazuar në vendin e impaktit dhe dëmtimet e lidhura me të
Këto pacintë nuk kanë nevojë për vlerësimin preoperativ për të identifikuar dëmtime të mundshme
pankreatike
Në kostot identifikimi i dëmtimeve pankreatike pa prezencën e këtyre udhëzimeve është sfiduese
Dëmtimet e shenjave fizike dhe simptomat e zhvilluara mund të lidhen me vendndodhjen
retroperitoneale të pankreasit , enzimat e mbetura pankreatike pasuese të dëmtimit të izoluar , një
ulje të sekrecioneve dhe fluideve pankreatike duke u shoqëruar me dëme parenkimale
Identifikimi i hershëm i dëmtimit të pakapshëm kërkon nje indeks te lartë dyshimi, një përpjekje të
planifikuar me kujdes dhe mbikëqyrje të vëmëndshme
Dëmtimet e mpira pankreatike ndodhin kur një forcë me energji të madhe ushtrohet në pjesën e
sipërme të abdomenit
Shumica e këtyre dëmtimeve rezultojne nga aksidentet me automjete
Energjia e impaktit eshte zakonishte e drejtuar për në epigastrum ose hipokondrum duke cuar në
prishjen e strukturave retroperitoneale
Të pakten 60% e këtyre dëmtimeve të pankreasit janë si shkak i impaktit me rrotat , edhe pse
shperthimet e energjise mund të ndodhin në pjesën epigastrike mund të dëmtojë parenkimën
pankreatike
19
Shembja e indeve të buta në pjesën e sipërme të duodenumit tregon një forcë të rëndësishme që
është ushtruar në këtë zonë.
Dhimbja epigastrike është një e dhënë e dëmtimit retroperitoneal
Përqëndrimi më i madh i amilasës ndodhet në pankreas, hiperamilasemia nuk është një tregues i
qartë i traumës pankreatike
Pacientët me trauma pankreatike përforcojne mosbesueshmërinë e një testi të vetëm si një tregues i
traumës pankreatike
Pacientët me hiperamilasemi dhe një mekanizëm dëmtimi abdominal të cilat prezantohen me nje
ekzaminim të besueshëm
Vëzhgohet me imtësi dhe serumi i tyre rimatet pas disa orëve
Skanimi abdominal CTA, GRCP ose eksplorim kirurgjikal
Pacientët stabel me hiperamilasemi duhet ti nënshtrohen një kontrasti të dyfishtë abdominal
Skanimet abdominale kanë një ndjekshmëri të raportuar dhe specificitet 80% në diagnozën e
dëmtimeve pankreatike
Një ekzaminim i saktë varet gjerësishtë mbi eksperiencën e interpretuesit , cilësisë së skanimit dhe
shkallës së dëmtimit
Shenjat e CT të dëmtimit pankreatik ka të ngjarë të mos jenë të dukshme
Menjëherë pasi pacienti vizitohet ndoshta duke kontribuar raportet negative të skanerit ne 40% të
pacientëve me dëmtime serioze pankreatike
Nëse simptomat vazhdojnë përsëritet skaneri
ERCP nuk ka rol ne vlerësimin hemodinamik të pacientit, mund të jetë ndihmues për të përcaktuar
simptomat abdominale të pashpjeguara në një numër të madh situatash ku përfshihen traumat
pankreatike
Raportet e menaxhimit operativ fokusohen në prezantimet e vonuara se sa në pacientët e
traumatizuar
Roli i dytë i dobishem i ERCP në traumat pankreatike është intraoperativ, kur kirurgu përballet me
rrethanat e pazakonta të të qënit i paaftë të përcaktojë integritetin e gypit pankreatik nëpërmjet
ekzaminimit të gjëndrave
Pankreatografia intraoperative është esenciale dhe mund të bëhet me ERCP9
9 Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678 fq.20-26
20
3.3. Vlerësimet intraoperative
Për të përcaktuar prezencën dhe zgjerimin e dëmtimit pankreatik intraoperativ duke filluar të gjejë
gjendrën e dëmtuar , pastaj të mundësojë pamjen vizuale të të gjithë gjëndrës përpara se të
përcaktohet përfundimishtë integriteti i pankreasit
Prezenca e hematomës qëndrore retroperitoneale nëpërmjet inspektimit pankreatik
Vlerësimi i pankreasit kërkon ekspozim total të gjëndrës
Cdo plagë penetruese që shkon afër pankreasit kërkon ekspozim dhe inspektim të kujdesshëm të
gjëndrës në atë zonë
Nëse pankreasi është dëmtuar me thikë ose plumb eshtë e rëndesishme të vendoset integriteti i gypit
pankreatik
Shumica e plagëve penetruese mund te vërehet direkte
Dëmtimet e pakëta të mbetura mund të kërkojnë teknika investigative duke përfshirë
pankreatografinë
Pankreatografia rutinë intraoperative bëhet kur dëmtimet e kanalit priten të kenë ulje të përqindjes
së patologjisë operative nga 55-15%
Dëmtimet e kombinuara duodenale të pankreasit dhe kokës që përfshijnë kanalin kryesor kërkon
një pankreatoktomi të kombinuar
Duke u fokusuar në vendndodhjen anatomike të kanalit dhe dëmtimit parenkimalë , rekomandimet
e bëra shperbejnë si tregues
Nuk ka një ndryshim anatomik të vetë pankreasit midis kokës , trupit, bishtit apo gjëndrës
Ndryshimi anatomik është i dobishëm për të përllogaritur funksionet endokrine dhe ekzokrine të
pankreasit.10
3.4. Trajtimet e dëmtimit pankreatik
Shembjet dhe gërvishtjet pa dëmtime
Shembjet e vogëla pankreatike dhe gërvishtjet ndodhin për rreth 60% të dëmtimeve pankreatike dhe
gërvishtjet e parenkimës pa carje të kanalit për një shtesë 20% të dëmtimeve pankreatike
Këto dëmtime kërkojnë vetëm homeostazë dhe tharje të jashtme adekuate
Asnjë veprim nuk duhet bërë për të riparuar kapsulën duke qën se mbyllja e tyre mund të rezultojë
në pseudociste pankreatike ndërsa një fistul e kontrolluar pankreatike është e limituar.
10 Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678 fq.32-40
21
Dëmtimet distale parenkimale me përcarje të gypit
Dy studimet më të mëdha të traumave pankreatike u bën në Teksas me raportin e detajuar të
menaxhimit të 948 pacientëve (75% e dëmtimeve të brendshme) midis viteve 1950-1980
Parashikimet e kirurgut në vendosjen e tubit të ushqyerjes jejunale në fillim të kiotomisë ndiqet nga
një regjim avantazhi dhe potenciali
Elementët e forulave të zinxhirit të shkurtër të ushqyerjes janë vecanërishtë të dobishëm në këto
situata dhe mund të bëhen të mundura nëpërmjet një gjilpëre jejunostomi.
Dëmtimet e kombinuara pankreatiko-duodenale
Pacientët me dëmtime të kombinuara pankreatiko-duodenale ose dëmtime të Ampullës
Në 8 nga 10 pacientë dëmtimi ishte i dukshëm klinikishtë
Dëmtimet e kësaj madhësie u dyshuan në dy pacientë por për të vërtetuar këtë u desh
pankreatografia
Nëse bëhet një kontroll i menjëhershëm i hemoragjisë eksperienca tregon se për një grup të zgjedhur
të pacientëve të dëmtuar në kanalin pankreatik, pankreatektomia është një kompletim kirurgjikal
3.5. Komplikimet
Komplikacionet që lidhen me dëmtimet pankreatike që ndjekin ndërhyrjen kirurgjikale është parë
në 20-40% të pacientëve
Përqindja e komplikacioneve është vecanërishtë e lartë në rastet e dëmtimeve të kombinuara sic
ilustrohet zhvillimi i sepsis dhe dëmtime të organeve të multisistemit rezultojnë në afërsishtë 30%
të vdekjeve në traumat pankreatike.
Hemoragjia sekondare
Hemoragjia post-operative që kërkon transfuzion gjaku mund të ndodhë në 5- 10% të pacientëve,
sidomos ku ka patur tharje inadekuate të jashtme, ose kur ka zhvillim infeksioni intraabdominal.
Pseudocistet
Dëmtimet e rëndësishme të mpira të cilat vëzhgohen jooperativisht shpesh cojnë në pseudociste
Në raport tregohen raste të pseudocisteve në 17 studime midis viteve 1952-1983 duke dokumentuar
22 pseudociste ne 42 pacientë me këto lëndime
22
4. Traumat e heparit
Traumat e heparit ndahen ne
-të hapura
-te mbyllura
Kemi katër shkallë të dëmtimit të heparit
Shkalla e I dëmtimi i kapsulës hepatike
Shkalla e II dëmtimi i kapsulës dhe i parenkimës
Shkalla e III dëmtimi i pjesshëm i organit
Shkalla e IV dëmtimi i plotë i organit
Shkaqet tek traumat e hapura janë:
Aksidentet automobilistike
Armët e zjarrit
Këto dëmtime shkaktohen nga goditje me presion shumë të forte
Shkaqet tek traumat e mbyllura janë:
Nga presioni i fortë i ushtruar pa prishje të tërësisë anatomike të paretit
Klinika
Dhimbje barku
Zbehje
Hemodinamika
Pulsi , Takikardi
TA i ulur
Në palpacion barku është i dhimbshëm
Të vjella
Diagnoza
Analiza bio-kimike
Kompromentim i pavarur i heparit
Rënie e eritrociteve
Hemoglobina e ulur
23
Ekografi
Prania e dëmtimit si dhe gjakut intraabdominal
Tomografia
Skaneri lokalizon shkallën e dëmtimit si dhe stadet e tij
Lavazhi intraperitoneal
Prezenca e gjakut në lavazh
Mjekimi
Mjekimi është kirurgjikal ne bazë të standarteve
Kujdesi infermieror
Pacienti ka ankth dhe frikë
Kujdesemi për zbehjen dhe dobësimin
Përgatisim pacientin para operacionit
Veprimet infermierore
Për këto infermierja i shpjegon pacientit shkallën e dëmtimit si dhe ndihmon në rritjen e tij në
aspektin psikologjikë
Infermierja i vendos pacientit perfuzion intravenoz si dhe merr analizat laboratorike dhe bio-kimike
Infermierja përgatit pacientin për operacion dhe pastron fushën operatore duke e pastruar me alkool
dhe betadinë.
24
5. Dëmtimet e lienit
Shkaqet
Traumat e ndryshme automobilistike
Rëniet nga lartësitë
Traumat e hapura me arëm zjarri
Sëmundjet e ndryshme hematologjike
Diagnoza
Analizat laboratorike
Eritrocitet e ulura
Hemoglobina e ulur
Hematokriti i ulur
Ekografi
Prania e gjakut në pulmone
Shkalla e dëmtimit
CT evidenton stadin dhe shkallën e lienit si dhe praninë e gjakut
Klinik
I zbehtë
Dhimbje barku
TA, puls i ulur dhe i dobët
Prania e klizmave dhe e plagëve në kavitetin abdominal
Dhimbje në palpacion i abdomenit
Mjekimi
Konservati duke ndjekur pacientin në raste të dëmtimeve të lehta nëpërmjet
Pulsit, Analizave të gjakut, Eko, CT, TA, Kirurgjike duke hequr splenin që quhet splenktomi dhe
duke e qepur ate
Kujdesi infermieror
Pacienti ka ankth, frikë
Infermierja kujdeset për zbehjen dhe dobësimin
Përgatitjen e pacientit per operacion
25
TRAUMAT E ZORRËVE TË HOLLA DHE TË ZORRËVE TË
TRASHA
5.1. Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë
Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë janë zakonisht rezultat i traumave penetruese. Koloni është
organi i dytë me i dëmtuar për nga shpeshtësia nga traumat prej armëve të zjarrit dhe i treti për
dëmtimet nga goditjet e barkut me thikë.Dëmtimet e kolonit nga traumat penetruse janë të rralla,dhe
përbejn vetem 5% të këtyre dëmtimeve.
Egzaminimi objektiv eshte veqenarisht i dobishem per te vendosur nëse laparatomia është e
nevojshme pas një plagosje me thikë në abdomen në rastet që janë të pranishme shenjat peritoneale,
megjithatë një egzaminim fizik me të dhëna negative nuk e përjashton praninë e një demtimi koloni,
veqanarisht në pacientët e plagosur me thikë në kurriz ose në flanke/ije.
5.2. Dëmtimet e zorrës së hollë
Zorra e hollë është organi i cili dëmtohet më shpesh nga dëmtimet penetruese. Pas traumave të
mbyllura( jo pentruese ), incidensa e dëmtimeve të zorrës së hollë varion nga 5% deri në 20% në
pacientët, të cilët kanë nevojë për eksplorim kirurgjikal. Mekanizmat e postoluara, të përfshira në
dëmtimet jo penteruese të zorrëve të holla përfshin këto dëmtimet:
Dëmtimet shkatrimtare të zorrës së hollë ndërmjet trrupit të vërtebrave dhe objekteve pa majë, të
tilla si timoni ose ingranazhi i marshave.
Çarjet e zorrës së hollë në pika fikse nga frenimi, të tilla si ligamenti i Traitëz, vlavula ileocekale
dhe rreth arteijes mezanterike.
Ruptura e ansës së mbyllur, e shkaktuar nga një rritje e papritur e presionit intraabdominal.11
Simptomat
Dhimbje në të gjitha kuadret e barkut, zbehje, të vjella të shpeshta, temperaturë, lodhje, dobësi
11 Dalip Sh.Limani, “ Kirurgjia abdominale ” Prishtinë,1996, f,47-65
26
Ekzaminimet
Ro-grafi direkte të barkut për të parë praninë e pneumoperitonëve
Eko-grafi për të parë praninë e likideve në barkë
CT për të parë shkallën e dëmtimit të organeve
Mjekimi
Mbizotërojnë përgjithësishtë mjekimet kirurgjikale me laparotomi të organeve me suturë të
mbylljes së organit të dëmtuar , zorrë e hollë apo e trashë kur dëmtimet janë të shpeshta
Shikohet bërja e anostomozave të ndryshme ilioiliake në zorrë të hollë dhe në zorrën e trashë
Bërja e kolostomive në fazën akute apo qepjen e perforacionit12Kalpitulli 3
3. KUJDESI INFERMIEROR PREOPERATIV TE PACIENTËT
ME LENDIME ABDOMINALE
Kujdesi fokusohet në të rritur të cilët i janë nënshtruar një procedure kirurgjikale, qellimi kryesor
është të përgatisë pacientin fizikishtë dhe psikologjikishtë.
Diagnozat infermierore
Ankth lidhur me:
Një procedurë të zakontë
Mos kuptimi i diagnozes dhe testeve të tjera diagnostikuese dhe procedurën kirurgjikale
Faktorët ekonomikë lidhur me hospitalizimin
Efektet nga anestezia
Diskomfortin, malnutricioni, ndryshimet në stilin e jetës dhe ndryshimi i rolit në familje
Ekzistojnë mundësitë që pacienti të vdesi
Rezultatet e pritshme
Pacienti do të shfaqë një reduktim të frikës dhe ankthit që evidentohet nga:
o Shprehja e ndjenjave me më pak frikë
o Shprehja faciale dhe lëvizjet e trupit janë të qeta
o Qëndrueshmëria e shenjave vitale
12 Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i trauma 29: 889, 1989 Fq.51-56
27
o Ngjyra e lëkurës është normale
o Kupton procedurat rutinë të spitalit , testet diagnostikuese, procedurat preoperative
kirurgjikale dhe efektet e tyre13
Veprimet infermierore
Infermierja kupton gjendjen e pacientit gjatë periudhës preoperatore:
o Frikën
o Nivelin e kuptueshmërisë së procedurës kirurgjikale
o Eksperiencat e mëparshme kirurgjikale
o Aftësinë e mjaftueshme për adaptimin me spitalin
o Vlersojmë pacientin për shenjat vitale dhe simptomat e frikës dhe ankthit
o Tension
o Trenor
o Irritabilitet
o Diskomfort
o Diaphosis
o Takipne
o Takikardi
o Rritje e P/A
o Nervozizëm
o Zverdhje
o Aplikojme masa qetësimi tek pacientët për të reduktuar ankthin dhe frikën
I prezantojme stafin i cili do të marrë pjesë në kujdesin e tij/saj
E bindim pacientin që pjestarët e stafit janë shumë pranë tyre
Ruan qetësinë në mënyrë të sigurtë kur pyet pacienti
I shpjegojmë të gjitha testet diagnostikuese për operacion
Mësojmë pacientin lidhur me procedurat preoperative dhe kujdesin postoperativ
Ndihmojmë pacientin të identifikojë faktorët stresues dhe mënyrën se si ti përballoj ato
I mësojmë pacientit që dhimbja është një faktorë i zakonshëm postoperativ
Përfshin faktorët e rëndësishëm në orientim dhe mësimin e tij të gjatë në një mbledhje duke
inkurajuar mbeshtetjen ndaj pacientit
13 West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch Surg 114:455.1978 Fq. 111-119
28
Pacienti është i trishtuar , e lidhur kjo me humbjen potenciale ose ndryshimeve në një pjesë
të trupit apo funksionet e tij14
Rezultatet e pritshme
Pacienti do të demostrojë progresin nëpërmjet largimit të trishtimit sic evidentohet nga:
Shprehja e ndjenjave rreth ndryshimeve në imazhin trupor funksionin normal te trupit
Ulje e pasqyrimit të trishtimit
Merr pjesë në kujdesin preoperativ dhe aktivitetet e vetëkujdesjes
Veprimet infermierore
Nxit të bëjë perceptimin e klientit për ndikimin e operimit në të ardhmen e tij/saj vendos se si
pacienti të shpreh trishtimin
Observon për shenjat e dëshpërimit
Ndryshime në të ushqyerit
Insomnia
Axhitimi
Mospajtimi
Mohimi
i siguron një atmosferë kujdesit dhe interesim, i siguron privatësi në këtë mënurë pacientja do të
ndihet i lirë për të treguar ndjenjat negative dhe pozitive.
kryen veprimet që garanton besimin
I pergjigjet pyetjeve me sinqeritet
I siguron informacionin që ai kërkon
Inkurajon pacientin që të shprehë ndjenjat ne cfardo lloj mënyre e bën atë të ndihet mire
Siguron informacionin e lidhur me:
Programin kohor dhe zgjatjen e operacionit
Arsyet e mosushqyerjes dhe marrjen e lëngjeve para operimit
Medikamentet preoperative
Pozicionin e trupit gjate procedurës kirurgjikale
Qëndrimin në observim dhe sa gjatë do të qëndrojë
14 West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch Surg 114:455.1978 Fq 122-129
29
Rithekson të dhënat e informacionit në prani të anestezistit dhe të kirurgut 4-Informon pacientin
për kujdesin e paraprirë postoperativ
Veshjet
Rrugët venoze
Tubat e drenit
Limitim të aktiviteteve
Modifikimet dietike
Trajtimet
Nxjerrja dhe marrja e lengjeve
Zhurma respiratore
Shenjat vitale
Kontrolli neurologjik
Zhurmat intestinale
Kujdeset për metodat e kontrollit të dhimbjes
Pozicionimi
Medikamentet
Ushtrimet15
15 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq.142-147
30
KAPITULLI 4
4. KUJDESI POSTOPERATIV
Periudha e kujdesit postoperativ fillon menjëherë pas operacionit. Plani i kujdesjes fokusohet në
kujdesin postoperativ në pacientët të cilët kanë bër një anastezi gjenerale. Qëllimi kryesor është
parandalimi i komplikacioneve dhe kujdesi që pacienti të ketë një status shëndetësor postoperativ.
Diagnoza infermierore
Ankth i lidhur me mjedisin jo familjar, mungesën e të kuptuarit të diagnozës, të procedurave
kirurgjikale, menaxhimit të gjendjes postoperatore dhe alternime të vetëkonceptit.
Rezultatet e pritshme
Pacienti do të shprehë një reduktim të ankthit dhe axhitimit që do të evidentohet nga:
Shprehje e ndjenjave më pak anksioze dhe frikësuese
Shprehja faciale dhe lëvizjet trupore janë të qeta
Shenjat vitale janë stabël
Ngjyra e lëkurës është normale
Pacienti kupton të gjithë procedurat kirurgjikale
Kujdesi infermieror
1. Vlerësohet pacienti për shenjat dhe simptomat e frikës dhe axhitimit
Tension
Trenor
Irritabilitet
Diaphoresis
Takikardi
Takipne
Rritje të P/A
31
Tension facial
Zverdhje
2. Aplikojmë masa për qetësimin e pacientit për të reduktuar ankthin dhe frikën
I prezantojmë stafin i cili do të marrë pjesë në kujdesin e tij/saj
E bindim pacientin që pjestarët e stafit janë shumë pranë tyre
Ruan qetësinë në mënyrë të sigurtë kur pyet pacienti
I shpjegojmë të gjitha testet diagnostikuese
Mësojmë pacientin lidhur me procedurat dhe kujdesin post operator
Ndihmojmë pacientin të identifikojë faktorët stresues dhe mënyrën se si ti përballoj ato
I mësojmë pacientit që dhimbja është një faktor i zakonshëm postoperativ 3- Marrim masa
për të parandaluar dhe qetësuar dhimbjen
3. Instruktojmë pacientin për teknikat relaksuese dhe e inkurajojmë atë për të bër ushtrime të
ndryshme të lehta
4. I mësojmë si të ruajmë fuqitë dhe energjitë
Monitorojmë për efektet terapeutike dhe jo terapeutike për medikamentet antiankthioze
nqs administrohen
Deficitet në vetëkujdesje lidhur me:
Dobësinë fizike
Intolerancën ndaj aktivitetit
Dhimbjen
Efektet depresive ndaj medikamenteve
Frikë për zhvendosjen e tubit16
Rreziku për infeksione
Infeksioni i plagës lidhur me kontaminimin e plagës dhe uljen e aftësisë mbrojtëse të organizmit
lidhur me uljen e perfuzionit indor dhe keqëushqyerjes.
17
Vlerësojmë dhe raportojmë tek mjeku për shenjat dhe simptomat e infeksionit të plagës
16 Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal trauma, Sugery 201:576.1985. Fq. 193-200 17 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq. 155-162
32
Ethe
Temperaturë
Skuqje
Nxehtësi
Etje në zonën e plagës
Materiali i drenit është jo normal
Aromë e keqe nga plaga
marrim materialin për kulturë nga dreni i plagës dhe raportojmë rezultatet tek mjeku 3-
Aplikojmë masa për mbrojtjen e plagës
Larja e duarve si nga ana e infermieres dhe pacientit
Mësojmë pacientin të shmangë prekjen e incizionit
Të tregojë kujdes në tubin e drenazhit
Ruajtjen e asepsisë se teknikave gjatë ndërrimit dhe kujdesit për plagën
Të mbrojmë pacientin nga pacientët e tjerë me infeksion
Monitorojmë për efekte terapeutike dhe joterapeutike të antiinflamatorëve 5-Nqs shenjat
dhe simptomat e infeksionit janë prezente
Vazhdohet me procedurat sterile dhe veprimet për përmirësimin e plagës
Monitorojmë për efektet e terapisë
Infeksionet e traktit urinar ndahen në:
Retension urinar
Ulje e volumit të plagëve
Kateterizim urinar18
Pacienti do të ketë përmirësimin e infeksionit të traktit urinar qe do të evidentohet nga:
Urinë e pastër
Erë normale e urinës
Mungesë e urinimit të shpeshtë
Djegie gjatë urinimit
18 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq. 170-188
33
Mungesë e etheve dhe temperaturës
Mungesë e nitritëve dhe bakterieve
Analiza e kulturës së urinës del negative
Veprimet infermierore
Vlerësojmë dhe raportojmë për shenja dhe simptoma të infeksionit në traktin urinar.
Urinë e errët
Urinë me erë të keqe
Ankesa për urinim të shpeshtë
Djegie
Rritje e temperaturës
Ethe
Monitorojmë analizat e urinës dhe raportojmë për prezencën e nitritëve, bakterieve.
Marrim një mostër urine për kulturë, raportojmë për rezultate anormale.
Marrim masa për parandalimin e infeksioneve
I mësojmë femrave të fshihen nga pjesa e përparme dhe pastaj mbrapa
Ndihmojmë pacientin për kujdesje perineale pas cdo lëvizje
Mbajmë inpute të lëngjeve të paktën 2500l/orë
Ruajmë teknikat e sterilitetit gjatë kateterizimit
Rreziku për trauma lidhur me rrëzimet nga:
Dobësimi dhe lodhja
Hipotensioni ortostatik i rezultuar nga grumbullimi i gjakut peritoneal dhe humbja e gjakut
gjatë operimit
Nga efektet depresive të sistemit nervor qëndror të disa medikamenteve
Prezenca e tubit të drenazhit ose paisje të tjera që pacienti ka nevojë
34
Kujdesi infermieror
Përcaktojmë faktorët predispozues për rrëzimin e klientit
Lodhje dhe dobësi
Hipotension ortostatik
Përdorim i analgjezikëve narkotik
Përdorim i qetësuesve
Relaksues të muskujve
Përdorim i tubave dhe paisjeve të tjera që përdor pacienti 2-Marrim masa për të
parandaluar rrëzimet
Vendosim gjërat e nevojshme afër shtratit të pacientit
Inkurajojmë pacientin për të kërkuar ndihmën nqs ai ka nevojë
Të përdorim rripin mbështetës kur pacienti është i ulur në karrige
Të evitojmë rrëmujën e nevojshme në dhomë
Vendosja e saktë e paisjeve pa interferuar me shtratin e pacientit
Ndryshimin e pozicionit të pacientit në mënyrë të ngadaltë
Transformim i siguruar gjatë bërjes së rutinave të ndryshme të nevojshme
Mos i nxito pacintit për kryerjen e nevojshme personale si p.sh shkuarja në banjo
Bëj veprime që rrisin forcën muskulare
Infermierja bën përfshirjen e pacientit në masa për mbrojtjen nga rrëzimet.
35
KAPITULLI 5
STUDIM RASTI
Emri: A
Mbiemri: K
Ditëlindja: 28.11.1995
Profesioni: Student
Adresa: Gjakovë
Vendbanimi: Gjakovë
Reaksion alergjik: Nuk ka
Diagnoza: Plagosje me armë të ftohtë ( thikë ).
Pacienti A. K 24 vjeçar u pranua në spital me Nr. Amzes 411 me diagnozë plagë shpuese me armë
të ftohtë. Organi i dëmtuar: Veshkja.
Anameza morbi: Pacienti paraqitet në Emergjenc në gjendje të rënd shëndetsore rreth orës 10:30
pas një përleshje me bashkëmoshatarët dhe nën përcjelljen e profesorëve, udhëtarëve të çastit dhe
policisë sjellet në Emergjencë.
Egzaminimi objektiv: Pacienti në emergjencë paraqitet në gjendje të rëndë me këta parametra
vital TA:100/60, temp 36.8, ekipa e emergjencës intervenuan menjëherë dhe pasi që gjendja ishte e
rëndë u kërkua prania e kirurgut. Gjatë ekzaminimit nga ana e doktorrëve shihet se pacienti nuk
ndihet mirë dhe kërkohet ndihma nga profesionistet tjerë shëndetsor në këtë rast e urologut. Në bazë
të Ehos shihet se në abdomen ka lëngë të lirë dhe dyshohet për gjakëderrdhje, kërkohen të mirren
urgjent analizat e gjakut, grupa e gjakut dhe të bëhet EKG.
36
Konsulta preoperative: Me konsultimin nga ana e anastesiologut dhe kirurgut vendoset që pacienti
të kryen ndërhyrje kirurgjikale pra të bëhet hapja e abdomenit.
Periudha intraoperative: Me hapjen e abdomenit mjeku specialist i kësaj lamie konstaton se ka
dëmtime të konsiderueshme të veshkës dhe kryhet ndërhyrja kirurgjike.
Periudha posoperative: Pacienti vendoset në dhomën e zgjimit dhe pastaj transferohet në kujdesin
intenziv ku pacientit i vendosen me ordinimin e mjekut 8 doza gjak dhe 4 doza plazëm.
Pas disa orëve gjendja e pacientit keqësohet dhe pacienti transferohet në QKUK.
Trajtimi: Gjak, plazëm, antibiotik, antipiretik dhe analgjetik.
Ndërhyrjet infermierore
Ndërhyrjen infermierore e përqëndrojmë në tre faza( preoperatore, intraoperatore dhe
postoperatore).
Qëllimi i ndërhyrjes infermierore është që të kryejmë një operacion me rrisk të ulët dhe pa
komplikacione dhe garanci për rikuperim funksional të pacientit.
Ndërhyrja infermierore në këtë rast është shumë e domosdoshme në fazën intra dhe postoperatore.
Infermierja siguron një tablo të plotë të gjendjes së pacientit.
Në fazën intraoperatore e dim që pacienti është i pafuqishëm nga efektet e anestetikëve , prandaj
duhet ndihma e infermieres që të ruaj pacientin nga aksidentet e shumta.
Në fazën postoperatore vëmendja e infermierit duhet të përqëndrohet tek shenjat vitale të pacientit,
temperatura dhe stresi. Këtu është shumë e rëndësishme që të bëhet një vlerësim i plotë i pacientit,
i gjendjes së tij dhe për të parandaluar komplikacionet e mundshme postoperatore.
37
Statistika
Të dhënat statistikore për vitin 2018 janë marrë nga spitali i përgjithshem “Isa Grezda” në
Gjakovë
Tabela 1:Lëndimet të organet e brendshme të paraqitura në bazë të moshës dhe gjinisë.
<1vj 1-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Panj
ohur
Gjith
sej
F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M
2 0 1 1 2 0 0 0 0 0 2 0 3 0 1 0 0 1 1 1 0 1 0 0 10 4
Në tabelen e parë janë të paraqitura lëndimet e organeve të brendshme në bazë të moshës dhe
gjinisë ku siç verehet numër më të lartë tek mosha 25-34. Me 3 raste tek gjinia femrore dhe 0 raste
tek gjinia mashkullore.
Grafikoni nr.1 : Në këtë grafikon janë të paraqitura lëndimet e organeve të brendshme sipas grup
moshave.
Në bazë të perqindjes shihet se grup mosha me e atakuar nga lendimet e abdomenit është mosha
25-34 vjeqare e pasuar nga grup moshat prej 15-19 dhe mbi 65 vjeqare.
17%
8%
17%
0%
0%
17%
25%
8%
0%8%
0% 0%
<1vj (1-4) (5-9) (10-14) (15-19) (20-24)
(25-34) (35-44) (45-54) (55-64) (65+) Panjohur
38
Grafikoni nr.2 : Në këtë grafikon janë të paraqitura lëndimet e organeve të brendshme sipas
gjinisë.
Në Grafikonin nr 2: Janë paraqitur lendimet e organeve të brendshme në bazë të gjinisë ku
vërehet se përqindja është më e lartë tek gjinia femërore me 71% dhe tek meshkujt me 29 %.
Femra71%
Meshkuj29%
39
Përfundimi
Materiali i grumbulluar dhe i punuar bie në sy që lëndimet gjatë traumave abdominale janë mjaft të
shpeshta si rezultat i numrit të aksidenteve dhe plagosjave me armë të ftohtë.
Më shpesh ndodhin te meshkujt në moshë të mesme dhe relativishtë të re. Këto lëndime paraqiten
mjaft te mëdha dhe në disa raste pacientët mbijetojnë me vështërsi.
Në rastet e ndjekura bie në sy që këto lëndime në fazat e reanimimit dojnë një kujdes të madh pasi
pacientët vijnë në gjendje shoku traumatik dhe neurologjik, dhe ndjekja duhet të jetë në mënyrë
adekuate.
Në vitin 2018, në spitalin regjional “Isa Grezda” – Gjakovë vërehet se më të atakuar prej traumave
abdominale jane të prekura gjinia femrore me gjithësej 10 raste, gjegjësisht prek më tepër moshen
prej 25-34 vjeç, me 3 të lenduar. Kurse gjinia mashkullore është më pak e prekur me gjithsej 4 raste,
me nga një rast te moshave: 1-4 vjeç, 45-54 vjeç, 55-64 vjeç dhe +65 vjeç.
Sa i përket studimit të rastit që e kemi cekur në studim, pacienti me iniciale A.K, i moshës 24
vjeç, i gjinisë mashkullore, ka qenë i lënduar rëndë me “arme të ftohtë” është trajtuar me antibiotik,
antipiretik dhe analgjetik, gjithashtu është bërë transfuzion i gjakut dhe plazmës.
Diskutimi
Nga te dhenat e prezantuara në lidhje me temën kuptojmë se lendimet e abdomet jane patologji
mjafte e shpeshte ne shendetesi, dhe kërkon trajtim urgjente mejekesor. Dhenja me kohe e ndihmes
mjekesore ka rendesi per jeten epacientit. Ajo konsiston ne mbajtjen e funksioneve vitale, triazhi,
trajtimi spitalor, rehabilitimi. Lendimet e abdomenit nga traumat më së miri trajtohet me qasje
ekipore. Vlerësimi parësor dhe dytësor paraqet qelësin e indentifikimit të lëndimeve që rrezikojnë
jetën. Pas identifikimit të lëndimit, trajtimi nuk duhet të vonohet. Trajtimi përcaktohet nga
mundësitë dhe resurset njerëzore
Krahas kësaj duhet cekur se edukimi shëndetësor i popullatës është mënyra thelbësore që ndikon
në vetëdijesimin e popullatës për të shmangur lendimet e abdomenit.
40
Rekomandimet
Rekomandimet lidhur me lendimet eabdomenit jane:
Te ngriten kapacitetet humane dhe profesionale për dhenjen e ndihmes se parë te rastet
urgjente.
Te shkurtohet koha e dhënjes së ndihmes mjekesore:
Të trajnohen infermieret dhe mjeketper trajtimin epolitraumav;
Te parandalohen infeksionet intrahospitalore;
Te shmangen lendimet;
Te respektohen shenjat e komunikacionit, te vendoset rripi i sigurise dhe te shmangen
vozitjet e shpejta dhe ndeshjet ne komunikacion si shkaktare te shpeshte te lendimeve
abdominale.
41
Rezyme
Hyrja: Në këtë studim do te njihemi me llojet e lëndimeve, emergjencat, vdekshmërinë dhe
mbijetesën në rast traumash, llojet e kirurgjive, hemoragjite, llojet e mjekimeve, kujdesin intensiv
ne urgjencë dhe vazhdimin e kujdesit në dhomat e repartit.
Poashtu do te paraqesim dhe rolin infermieror në traumat abdominale dhe keshillimin e familjarëve
të pacientëve për vazhdimin e kujdesit në kushtet e shtëpisë, vlerësimin në vendin e ngjarjes dhe
vlerësimin e gjendjes së pacientit kur mbërrin në urgjencë nga ekipi mjekësor,organizimi i punës
nga ekipi mjekësor dhe diagnostikimi i pacientit nga mjeku Mbas kryerjes se procedurave
diagnostikuese përcaktohet lloji i menaxhimit të pacientit.
Qellimi dhe objektivat: Qëllimi i këtij punimi është të bëj me dije sa është numri i lëndimëve
për një periudhë të caktuar kohore, kush janë më të prekur, femrat apo meshkujt, cila grupmoshë
prekët më shumë dhe sa është numri i të mbijetuarve?
Objektivat e këtij punimi ishin, njohja me shkaqet e lëndimeve abdominale, permiresimi i
punes ne lidhje me keta paciente, ndjekja intensive dhe adekuate e ketyre pacienteve. Metodologjia: Metodologjia e përdorur për hatimin e kësaj teme është metoda e studimit të rastit,
gjithashtu është shfrytëzuar edhe literaturë e bollshme nga biblioteka e fakultetit, interneti si dhe
biblioteka “Ibrahim Rugova” e qyetetit. Te dhenat statistikore lidhur me numrin e lendimeve të
abdomenit, grup moshat dhe gjinia janë marrë nga spitali “Isa Grezda” në Gjakovë.
Përfundimi: Lendimet e abdomenit jane mjafte te shpeshta, keto lendime kerkojnë nderhyrje
mjekesore urgjente, dhenja e ndihmës mjekesore me kohë dhe roli i infermierit është jashtëzakonisht
i rëndesishem pë jeten e pacientit.
42
Summary Entry: in this study we will be known with types of injuries, emergencys, mortality, and the survival
in case of trauma, types of surgeries, bleeding, types of medication, intensiv care in urgency and
the continuing care in the department rooms.
Also we are going to present the nurse role in abdominal trauma,and counseling for the patiens
family fore the contiuing care at home,evaulation in the scene, evulation of the patiens condition
when he arrives in the urgency from the medical team, organization of work by the medical
team,and the patient diagnose from doctor .after the diagnose,the typse of patient menagment is
defined.
Purpose and objectives: The purpose of this study is to let us know wich is the number of injuries
for the certain period of time who is the most affected, women or men wich age group is more
affected and wich is the number of survivors? The objectives of this study were familiarity with the
causes of abdominal injuries, improving the performance of these patients intensive care,intensive
and adequate follow-up of these patients.
Methodology: The methodology used in this study, is the case study method, has also been used
literature from the faculty library, from the internet and the “Ibrahim Rugova” city library. The
statistical data regarding the number of abdominal injuries, age groups and gender were taken from
”Isa Grezda” hospital in Gjakova.
Conclusion:Abdominal injuries are quite common, these injuries require urgent medical
intervention medical assistance in time and the role of the nurse is extremely important to the
patient’s life.
43
LITERATURA
1. Haley Ma, Simons RK, Winchell RJ, et al : A prospective evaluation of abdominal
ultrasound in blunt trauma: Is it useful ? J Trauma
2. Velmahos GC, Constantinou C, Tillou A. et al: Abdominal computed tomographic scan
for patients with gunshot wounds to the abdomen selected for non-operativ management J
Trauma
3. Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i
trauma 29: 889, 1989
4. Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial
injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4
5. Cortney M. Townsend. JR. MD ( 2013 ) “Traktati i Kirurgjisë”
6. Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal
trauma, Sugery 201:576.1985.
7. West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch
Surg 114:455.1978
8. Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience.
Ivaso Surg 17:134.1993.
9. Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678
10. D. Sh Limani (1996) “ Kirurgjia abdominale ”, Prishtinë
44
CV E SHKURTËR E KANDIDATIT
Emri Endrit
Mbiemri Hereqi
Ditëlindja 16.10.1997
Vendlindja Gjakovë
Vendbanimi Kralan
Kombësia Shqiptar
Nënshtetësia Kosovar
Shkollimi i mesëm Mjekësi e përgjithshme SHMML “ Hysni Zajmi ” Gjakovë
Shkollimi
universitar
Bachelor- Infermieri e përgjithshme në Fakultetin e Mjekësisë-
Universiteti i Gjakovës “Fehmi Agani” 2016 deri në mbrojtje të
kësaj teme.
Njohja e gjuhëve Gjuha angleze
e-mail [email protected]
CV E SHKURTËR E KANDIDATIT
Emri Dardan
Mbiemri Ahmetaj
Ditëlindja 01.09.1998
Vendlindja Prishtinë
Vendbanimi Isniq ( Deçan )
Kombësia Shqiptar
Nënshtetësia Kosovar
Shkollimi i mesëm Mjekësi e përgjithshme SHMML “ Hysni Zajmi ” Gjakovë
Shkollimi
universitar
Bachelor- Infermieri e përgjithshme në Fakultetin e Mjekësisë-
Universiteti i Gjakovës “Fehmi Agani” 2016 deri në mbrojtje të
kësaj teme.
Njohja e gjuhëve Gjuha angleze dhe gjermane
e-mail [email protected]
