Qallariy Simi

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    1/8

    EL USO DE LA LENGUA ORAL Y ESCRITA QUECHUA

    QALLARIY SIMI

    Runa simipi napaykuykichis chay hatun huunakuypi taikus!aykista"panaykuna" #ay!iykuna" una simi ima!kuna" yachachi!kuna" unasimiyachaymuna! unakuna hina$$ata!mi anchata kusikuni ti!simuyuntinpi unasimipuiichis!aykismanta" chaymi chay hatun huunakuypi u#as!aykisman" kaychikan yachayniy#an !%imiyamuni&

    '( t%a!a una simi taikun )i* suyupi!a chaymi may!an simitaa !i$$!aytamunaspapas a$$in kinsa han$$a$$i#an u#as!a una simi pi#ata !ha#aykuspa!i$$!asunchis& +a!ta! may!an simipa yuyayninta mana yachaspapas chay simipi#api maskaspa yuyayninta taisunchis& Chay simi pi#ata sapa p%uncha#"sapa kuti apakachaspa icha!a mana pantaspa !i$$!asunchis&

    Chay simi pi#a!a taikun R&M& ,-.,-,/.ED./0 suntu #asimanta yuyayniyu!kamachikuypa acha$an#an mast%aimus!anmi& Hinaman ,12/ #atapia! kuaDi345 G5n67$36 H5$4u8npa simi pi#a !i$$!as!an#an ka$$pachas!a ima&

    +ay ha#amanmi mast%aiyta !a$$aisa!9

    )RESENTACION

    Sa:3m5s !u3" ;uant3 3$ p5c3s5 histu35n 3$34a;as y 3stin4i;as a 3spaci5s >ami$ia3s y 4upa$3s& As8$as $3n4uas 5i4inaias 3nta5n 3n un p5c3s5 ;3 ;3sp$a6ami3nt5s" mi3ntas!u3 $a $3n4ua cast3$$ana ;3 $5s mi4ant3s >u3 5cupan;5 4a;ua$m3nt3 may53s3spaci5s& N5 5:stant3" $as $3n4uas 5i4inaias !u3chua y aimaa ;uant3 3$$a45 p3i5;5 ;3 c5$5ni6aci

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    2/8

    Tu=im5s !u3 3sp3a 3$ si4$5 FF paa !u3 ta$ situaci

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    3/8

    C5nsi;3an;5 $5s >un;am3nt5s $in48stic5s paa $a n5ma$i6aci8as a$>a:3t5s>i?a;as" c5n=3ni;as 5 c5nc3ta;as& Las mismas >u35n 3c5n5ci;as :a?5 $asR3s5$uci3cha ;3$ ,/ ;3 n5=i3m:3 ;3,/0J !u3 $u345 s38a ;3si4na;5 c5m5 Ppana$>a:3t5 ti=5c7$ic5 c5n cit3i5uni=3sa$9

    ,&,&.)aa 3$ !u3chua s3 cu3nta c5n -0 >5n3mas c5ns5n7ntic5s y ( >5n3mas=5c7$ic5s& En 3$ si4ui3nt3 cua;5 s3 p3s3nta $as 4a>8as 3sta:$3ci;as paa $a$3n4ua Qu3chua 54ani6a;as s34*n su m5;5 ;3 p5;ucci

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    4/8

    $3n4ua 3scita y $3n4ua ha:$a;a n5 3st7n 3$aci5na;as ;i3ctam3nt3J n5 3Bist3$3n4ua 3n 3$ mun;5 !u3 t3n4a un si4n5 y s5ma;as p5 a8c3s y su>i?5sJ 3st5s *$tim5s c5n;ici5nan 3$c3cimi3nt5 $5n4itu;ina$ ;3 $as pa$a:as& S5n a4$utinant3s y p5$isintticasp5!u3 3n $a 3stuctua int3na ;3 $as pa$a:as 3Bist3 una c53$acii?5 3n 3$ cas5 ;3$ !u3chua 3s 3$ su>i?5 y si4ni>ica;5J p35" p5 5t5 $a;5"p3s3nta cas5s 3n $5s cua$3s $a s3paaci3mas su>i?5s 3su$ta ;i>8ci$5 p5c5 c$a5 ;3:i;5 a p5>un;5s cam:i5s m5>5>5nmic5s $a m5>5>5nmica s3

    5cupa ;3 $5s p5c3s5s >5n5$3mas 5 >5mas 4amatica$3s ;3 una $3n4ua& 3am5s 3n $5s si4ui3nt3s3?3mp$5s $a caact38stica a4$utinant3 5 c3cimi3nt5 $5n4itu;ina$ ;3 $as pa$a:as&

    .Qu3chua9 a86 n5mina$ Runa p3s5na" H5m:3&

    Runa p3s5n a

    Runa cha p3s5n ita

    Runa cha kuna p3s5n ita s

    Runa cha kuna manta ;3 $a s p3s5n ita s

    Runa cha kuna manta puni ;3 t5;as man3as ;3 $a s p3s5n ita s

    Runa cha kuna manta puni ta! Y ;3 t5;as man3as ;3 $a s p3s5n ita s ya tam:in

    -& Las a8c3s ;3 $as pa$a:as !u3chuas" a$ i4ua$ !u3 3n 5tas $3n4uas" s5n unauni;a; m8nima !u3 s3m7nticam3nt3 ti3n3n un si4ni>ica;5 $Bic5 5 c5nc3ptua$&

    D3 acu3;5 a $a capaci;a; ;3 5cui $i:3m3nt3 3n una 3misi5ma;as p5 $ac$as3 ;3 $5s n5m:3s #asi" u!u" $5s am:i=a$3nt3s pampa" !i$$!a&&& y $aspat8cu$as mana" ai&&&J $as $i4a;as 3st7n c5nstitui;as p5 $a c$as3 ;3 $5s=3:5s taki" #a!a&&&" 3stas 3!ui33n ;3$ ap5y5 ;3 p5 $5 m3n5s un su>i?5 paap5;3 apa3c3 3n una 3misiica;5 3a$&

    (& En 3$ !u3chua $5s su>i?5s s5n uni;a;3s m8nimas 4amatica$3s ins3paa:$3s!u3 s3 un3n a una a86 y !u3 ti3n3n si4ni>ica;5 4amatica$ y n5 $3Bica$& EBist3un c5n?unt5 c5nsi;3a:$3 ;3 su>i?5s !u3 s3 c$asi>ican 3n9 n5mina$3s" =3:a$3s 3in;3p3n;i3nt3s& Est3 c5n?unt5 ;3 $5s su>i?5s n5 pu3;3 aa;is3 a cua$!ui3

    c$as3 ;3 a86& Es as8" $5s su>i?5s n5mina$3s s

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    5/8

    n5mina$3s" $5s su>i?5s =3:a$3s sa=5it5 ;3 $5s 3$3m3nt5sc5mp5sici5na$3s p3t3n3c3 a $as $3n4uas ;3$ tip5 SO& Es ;3ci" $5s 3$3m3nt5sc5nstituy3nt3s ;3 una 5acii?5J pu3s" ;3p3n;i3n;5 ;3 >act53s pa4m7tic5s yc5municati=5s s3 p3s3ntan 5t5s p5si:$3s ac5m5;ami3nt5s y as8 cam:ia 3$5;3n ;3 $5s 3$3m3nt5s c5nstituti=5s&

    -& D3s;3 3$ punt5 ;3 =ista 4amatica$" $a pa$a:a :7sica ;3 t5;a 5aci5ma ;3 >as3s n5mina$3s y a;=3:ia$3s 5=3:a$3s 3c5;3m5s" $a >as3 3s un 4up5 ;3 pa$a:as ;5ta;5 ;3 s3nti;5" p35n5 c5n s3nti;5 c5mp$3t5 5 ca:a$ c5m5 $a 5acias3 n5mina$ cump$3 $a >uncias3 =3:a$ 3st7c5n>5ma;a p5 un n*c$35 =3:a$ c5n 5 sin m5;i>ica;53s 5 3sp3ci>ica;53s"3st5s cump$3n >unci5n3s 4amatica$3s c5mp$3m3ntaias9 ;i3ct5" in;i3ct5 u5:$icu5&

    D& En cuant5 a$ =5ca:u$ai5

    E$ =5ca:u$ai5 ;3 $a $3n4ua !u3chua 3s un asp3ct5 !u3 3!ui33 un tatami3nt5i4u5s5 y sist3m7tic5& La ;i=3si;a; ;3 t3Bt5s 3scit5s p5;uci;5s hasta 3$

    m5m3nt5 mu3sta ci3tas ;i>33ncias 3n cuant5 s3 3>i33 a $a c5nstucci

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    6/8

    =3c3s ;ia$3cta$3s" 3n ci3tas 5casi5n3s simp$3s 353s 5t547>ic5s"$imitaci5n3s 3n 3$ us5 ;3 $5s 3cus5s paa $a c3aci33nt3s 3cus5s 5 m3canism5s !u3 ti3n3 $a $3n4ua& Est5s 3cus5s" 3nt35t5s" s5n9

    ,& D3i=aci5maciica6 3stam:in $a 3;up$icaciicaciica;5 ant3i5 y 5t54a$3 un si4ni>ica;5 aa;i;5&

    . Ca$c5 s3m7ntic59 c5nsist3 3n imita 3$ si4ni>ica;5 ;3 una pa$a:a 3Btan?3a yn5 su 3nti;a; >5ntica&

    '& On5mat5p3ya9 3s un >3n5n3mas ;3 una

    pa$a:a ;3sci:3n 5 su4i33n ac*sticam3nt3 3$ 5:?3t5 5 $a acciica&

    0&.C3aciica;5 ;3 $aspa$a:as 3n 5t5 >i4ua;5" 3n =itu; ;3 una c5mpaaci5n3m3mi6aci7ci$m3nt3p3;3ci:$3& S3 caact3i6a a;3m7s p5 s3 pstam5s muy anti4u5s" a6

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    7/8

    -& Asimi$aci5mas!u3 a;5ptan $5s pstam5s n5 pa3c3n s3 $5ma yW5 su ca$i;a; ;3 pim3 pstam5 s5n $5s cit3i5s !u3 s3 t5man paa $aa;5pci

  • 7/23/2019 Qallariy Simi

    8/8

    E$ us5 ;3 $as $3tas may*scu$as y min*scu$as 3n !u3chua s34ui7 $as n5mas;3$ cast3$$an5" inc$us5 3n $a 3scitua ;3 $as 4a>8as ;5:$3s c5m5 Ch" Th" 3tc&

    L5s t3Bt5s 3scit5s 3n !u3chua uti$i6a7n $5s si4n5s ;3 puntuaci5mas 3scitas ;3 $as $3n4uas&