EXAMEN VARIARUM LECTIONUM,QUAS AD TEXTUM JESAI2E HEBR&UM

ALEXANDRINA VERSIO EXHIBET,

Cujus

PARTEM QUARTAM,

Cons. Ampl. Facult. Philos. AboSns.

Modeflc fiftunt

JACOBUS BONSDORFF,S. S. Theol. Docens nee non Aman. Bibl.

Et

ffOHJNNES HENRICUS NORRING -W-burgcnfi-, nee non Stipend. Reg.

In Audit. Minori die X, Decemb. mdcclxxxviil

h. a. m. s.

ABOM*

Typis". Fr.enckellia.nis.

59

§. XIV.o;.j-. IV. v. i. Vulgaris admodum &in Hebraifmo

BibliSS) i-opius obvia eft forrnula |i-V.fl Bl*3j_ qua fiveXffnlte five infinite utuntur Sacri Scriptores, inprimiscum vaticinia poil aliquod temporis implenda fpatium,proferant. Varie vero pro fubftrata materie hax phrafis.reddi poteft ac debet, vel, eoclem tempore, tune, tvm , vel,aliquando, olim, poft illa tempora, qui quidem pofteriorufus, huic loco proprius videtur eandemque fecum fertfignificandi vim, quam locutio alia : EHOVi JY^ni-O Cap. IT.2. Quod vero Antiqvus Gra^cus Int. allata vocabula ex-cluferit, neminem ofiendat. Quamquam enim abeffepoflint falva orationis fsrie, ad textum tarnen eadentpertinere, docentibus ceteris omnibus Ant. Interpretibus,fatis manifeftum effe putamus.

Verf. 2. Aliquanto vero difficilior efl explicatio lo-~uf.o.n'um rs: hj}"".? HCK & Xs^ 3 irfhoc vers. occur-rentium, qu_e quamquam haud aliter ab Alex. Int. lecteefuerint, huic tarnen examini noflro fubjiciendaj erunt,eo roaxime confilio vt textus hebr. primcsvus connrme-rnr. Habet vcro Graxus: f7r/A«^X( (aut A«ft\J/e<) o &se£tv QxM fiercc aphi? rpf ms yr\s, e quibus verbis optime pa-tet, quam mlfere femet hie Int. in textu alias faciilimotorferit, verba fcilicet longe didimillitria confundens. Et-enim pro «r^ cogitabat forte vocabulum 'nsy'/3»A»j, pro

particulam X vel is, atque fic, utpotuit, non vt fen-fus ipfius propheta? poftulavit, integrum transtulit hemi-itichium. Qua in difcrepantia non facile fas erit, nomi-natum Interpretern nimis reprehendere, quafi aut minusfincere aut pra.cipuar.ter femet in transferendo gellerit;potius autern «quiori eum perffringere cenfura nos cle-cet; quura pfobe meminerimus, eum obfcuriori hebrxo

H ' grae-

<W ) 60 ( 4>

grazca fcriptione fuifle prarpeditum. Fuerunt tarnen mt.l-ri ■-jufto-"fi^ei.iQfes in Alexandrinum Interpretern invecf Igudiices/ querum Coccejus, Calovius, Vitringa & ipfeHiejra^ymus nominentur oportet; quum c contrario aliirjimisjiberales in laudando eodem fuerint, parumque at-■tendentes ad ipfam fcribendi rationem, guam fatis anti-quam fuifle, & Talmudicorum fcriptorum teftimonia (ci-tante Tycbfenio) & Origenis labor evincunt. Quae Cirit;e fefehabeant, haud invideant nec eegre ferant, quodomnem cautelam in Critico hoc negotio nos adhibea-mus.. — Vocem riCJI ex Arab. potius Dialedto explicuitAlex, Interpres, guam ex Hebrxa, übi conftanter de ger-rninibus efflorefcemibus proprie ufurpatur, & metapho-i;ice tarn ad quamlibet nafcendi fortem, guam fpeciatim& kxt e^c%r\v ad Mefliiae ortum refertur, ut hoc in locq,Quern quidem.de Meflfia vocabuli ufum conftantiflfimumeflfe, dubitare nfps non finit, five analogia fcriptura; fiveJudceorum 'ipfbrum his faltim in rebus fida & veriffimainterpretatiq. Meffianum enim jevum, quod Hebrariva-■tesomnes toties in carminibus fuis ingenti fub imagi-num> apparatu celebrant, quoque hoc in loco apparetdepi&urh. \Examinemus nempe ipfa pradicata quje adperfona_r hujus magnitudinem declarandam a Prophetaadferuntur, utpbte:' ejje in gloria, Decore, tnajeftate; Con-fideremus, quam folenfrita & magnifica Dci beneficia Ju-daicai genti circa idem hoc aureum cevum oiim contin-gere 3. 4 fq; Conferatur vero inprimis hocJefaianurn carmen, cum: Zach. VI. 12. übi nomen ipfumhDy, exprefle ad-fignatur Sacerdoti illi magno, qui olimfiacraf Jt-dalca' feftauratet &* - vtyss 1 'r.rfub quo o-ifinia progerminalunt , quique Templum & thronum übiinfidebit ipfe, je.dificaturus eflet; CogJtetur quis fit illeVXSL & mm "W Zach.' 111. 8. celebratus; quis pv« nOk

a Da-

61

a Davlde oriundus Jer. XXXIII. j. nifi ipfe Meflias;Animadvertetur tandem, quam ideam ipfi Judaei, nonquidem Allegorizantes illi, fed ianiores quilibet fibi for-marint fub hac.imagine germinis e gremio Judaica; tel-luris quondam orituri; Annon ex his omnibus rite penfi-tatis rebus, clare admodum patebit, germen Jehovce h. 1.de nemine alio pofle explicari quam de venturo fummoDci miniftro, cvi omnem ipem fuam omnesque oculostarn div fixerant finceriores Antiqui aevi homines. Inpropatulo faltim erit, non pbflfe fub formulis germen jf-e---bovce & terrct fruEtus five ipfam tellurern Judaicam cogi-tari, quemadmodum nonnulli & quoad partern Cel. Kop-pe, exfynonymo vocabulo \pisn. i"i2fedu&i, exiftima-runt, five populum Judaicum ex captivitate Babyl. refi-duum fubintelligi. Quae enim loca ab 111. .Michalis &Koppe pro pofteriori hac munienda opinione allegantür,Jef. V. 7. LXI. 3. PL LXXX. $—12, ejus funt indolis, vtfub plane diverfis metaphoris, vitis feil, & terebinthi,gentem adumbrent Judaicam, ad hunc autern locum ni-hil probent, Meffiam vero quoque Chaldarws Paraphra-ftes h. 1. intelligendum efle docet, fatente id Abarbanele.Habet vero ille: n*nnb ssn^D \n\ Quocirca mirumnon nemini videbitur, perperam ea a Chriftianis intel-ligi, "quse tarnen a Judaeis agnofcuntur. Neque vulgarihuic explicationi obftant fynonyma voc. TpSsH "^D frti-flus terrx; commodc> enim innuere poflfunt nafciturumMeffiam, proutb quoque Cel. Doederlein in verf. fua, fi~ne tropb ttanstulit: vwo hecpfttria nato tahquam eximiodecore. .gloriabuntur faperftites 'Jfrattlitce. Totum vero vet-

H 3 ficu-

(a)iNon'mu_tum quidem.a ttoMs.bbiudunt Hieroi.ymus & Gro.iusqui.germen^JehoyaE expohun^ de ChriftLana Ecclefia. Sedobftat wfuslingvx& feries verborum, ... _ , ..;."■;..■ >■ '

-§*,** ■ \ -f-

ficulum hbs' hiinc in modum transferendum eflfe puta-mus: oiim vero erit (exorietur) germen jlebovce pulcrumHfInfigne, & furculus e tellure eximius elegansque inter re-duces ffraelitas. Apparebit quoque hinc, q-uam concinne&' pro more prophetarum apte haec pericopa coha.reatcum tota oratione a Cap. II:do ad IV;ti finem feniet ex-tendente (b). Etenim nihil folennius, frequentius nihilapud Prophetns fublimi fpiritu elatos reperitur, quampraefentia & futura promifcue adumbrare tempora, atquevelut in duplici fcena verfari, Jam enim e longinquofpem arrigentes, felicia denuntiant fata futura, jam prje-fentiffimum fuum defcribentes aevum, minantur, incre-pant, hortanttir; jamrutfus quafi redeunt ad futuri tem-poris fcenam, oculosque omnes in unum Sofpitatoremmagnum, Meffiam intendunt, a qno oiim regnaturo,fan&a qnaevis pfodibunt ftatuta., facra manebunt ac in-concuffa humanitatis jura, omniaque prsebebuntnr felici-tatis inftrumenta. Hunc efle totius carminis confpedum,attentus quisque perfpiciet leetor; nee alio jure hjebrjeosvates frui animadvertet, quam noftrates in Poematibuspangendis, quippe quibus folenne eft, futuri aevi im-mortalia fata intexere praefentibus rebus quas celebrantfive lsetioribus five triftioribus.

Verf. 5. Ut elegantiflima metaphora fe diftingvithie verficulus, ita: quoquefacilem habet interpretationern,quam Graecus ftamen nimis quantum a litteFa aberrartsnon aflecutus eft; quippe habet. t^ ygsiyK&f -*?«.-zra? ro-iios th o§ss Eiaty , unde liquet .eum pro x^s cogitaflfe >j_3& pro mrv» verbalem formam n^iT, qu3e nullum fen-

fum

(B) Nee eft quod cum Cel. Koppe, fragmentum longiofi» cujus-dam carminis tantum fupereffe in vexf. 3,'adfin, cap, con jiciaiaus, o-mxi deftitnti juftacauffa critica,

63

fum fundcrc poflunt. Propterea quoque mifTum eum fe-cerunt Critici, nifi quod in (equ. hemift. vocabulum S^,quod Grxco voc. 7Cxvtcc refponderet, defiderari in textu&c in hunc e graeco introducendum eflfe pronunciavicRev. Lowth. Sed cum fatis turbidus fit h. I. fons Alex.verfionis, nequicquam inde hauriri poterit limpidi, adhebrieum melius figendum textum, prcefertirn cum &_Syr. & Chal. Vulg. cet, hoc non preeferant additamen-tum, nee nifi unicum adfit, a Kennicotto obfervatum MSC.Oxon. in quo ,X bis legitur, led fine dubio refictumefle ex Alex. verfione, videtur. Alia adhuc varietas eflin pofter. hoc hemift ; nam pro n^N^pC loca convocatio-vis, concilia perperam LXX habent roc 7rg^xu«Ac» ocx>Tt\s t

quafi rW^D loca quce funt circanrbem, uc obfervat Ca~pellus. Quid vero intendat fublimis fententia Poets:Dcus creabit nubetn £"""* fumum , qui fupra Sionem facrosqueejus conjeffus afcendet, in aprico cuique eft; Divina fcilicetprote&io & beneficiorum collatio in Jud. gentem in-nuitur.

§. XV.Cap. V. v. i. Novum heic incipit carmen, idem-

que eleganriffimum, in quo, fabula fiftitur facis clara, Scpoetic£e arti conveniens, vulgo autern in mukiplicem ien*fum decorta. Non noftrum eft, omnia in medium pro-ferre diverfa interpretamenta, eaque mulca perabfurda;(cfr Cocceji & Fitringes, Com.) Cricicorum tauturn pras-cipua examineraus ftudia. 111. Michaeiis (i« Or. & fEx.Bibl. P. XIV.), & Grocius, conjick legendum efie in po-fter. membro w^ pro 1-^l. quiafic LXX. Symmach. Syr.Chald. cet. legerunt. Sed vero nulla opus eft emenda-

A 3 tiorie,

64

Jione, quondoquidem -iVi idem fit ac th\ Sie omninoDathe & ceeferi, quamquam hi diverfa fub fynonymis hisvocabulis cogitent fubjefta. Difficultatem omnem tollerefibi videbatur Rev. Lowth, nova quadam conjedtura fta-tuens, D"n"n legendum eile inftar Adjedtivi ad nvu/jcarmenque fic amatorium effe; quod tarnen vix defendi po-terit; nee, fi amabile et jucundum dicatur, (quemadmo-dum D^TH ny tempus jucundum) commode id a Prophe-ta di&um putetür, qui tanta ialtim ornatus efle debuitinodeftia, vt tale quid de fe non pronunciaret ipfe. O-mittamus ergo has conjeduras & Tfl cum tt plane fy-nonymum effe habeamus. Cum vero valde adhuc dis-crepent Interpretes in ipfo fenfu & conftrucftione hujusverficuli, breviter indicare juvat, quid potifilmum hacde re fit ftatuendum. Atque neminem negaturum puta-mus, perperam heic diftincYionem verfus fa&am effe.Etenim prius hemiftichium continet Poetae ipfum velutingreffum ad carmen f fabulam, pofterius vero hem. in-cipit ab ipfa fabula, Sie enim poeta.

io*.s> vrn5 nywCanam cfe difefio (amico) meo j Carmen■ (f fabula) de

amico meo £f ejus vinea. vel, dmicns mens de vinea fua.Quis autern fit ille amicus, optime Grotius explicat exV. fg. 7- 111 honoremDei quem maxime diligo, cantabo.

verf 3. Infertur a Poeta, amicus ejus de vinea fuafalfos adeo proferente frudtus, conquerens, civesque Hie-rofolymitanos alloquens. D^vtfVp 3t«flP eft in Singul.num. quemadmodum etiam rmfP tl^N. conftruuntur ve-ro ambo hax fubje&a cum ■tfoayy in plur. num. permit-tente id Lingv_e ufu, qu@m quoque Alexandr, Sc Vulg.

Int,

65

Int, optime perfpexiffe habendi funt, quamvis in Plur.Numero vocab. ati/T. explicuerunt. Eft proiride nullajufta cauffa textualem mutandi fyntaxin, inprimis cumDttfT. & u/iN apprime congruant invicem numero, &MSS. cod.' plerique, exceptis tribus apud Kennicottum,fingularem praebeant numerum. In verfione vero aliterhajc nomina explicare non licet, quam in Plurali: civesHierofolymitani & Judaa incolce (Dathe). Simili quoquecenfura perftringere fas eft conamen Criticorum in v. 6. ELXX. Syr. & Vulg. fupplendi pronomen T3poft vocab.VOU/. Cum enim ipfe ferifus hoc non requirat addita-mentum, nee fi vel maxime requireret, idem tarnen nonfuppreflum commode teneri poffet, infirmam hanc mic-timus conjedturam.

verf 9. Mirum eft, quantum femet torferint multiin elliptica enodanda locutione textus: niN3it mrp "^ftOiqu_e tarnen fi ad Poetarum leges exigatur, nihil habetquod tantopere vexef. Duplicem vero explicationem ri-mabimur. Alii lectionem vulgarem deferunr, alii non.I.i!i quidem aufloritate Alex. Interpretis innixi, apud quemleguntur: tiKsst, ya<> c.s- roc oorcc Kvqus <rocf2.na)3r rccurcc, in-tegrum addere vocabulum n!?a2 geftiunt. Quod quamfruftra faclum fit, dudum probavit Cel. Koppe, tuto ad-modum evincens, Alexandrinum Int. non aliter legillequam textus hodiernus habet, quamquam in translarionefua, ellipticam locurionem fic explicuerit. Ip!e a temCel. Koppe una cum Doederl. & ex veteribus Hieronym.Coccei. Vitringa, textui faventibus, ad ipfum Propheramreferunt voc. in auribus meis, quafi hie Div. vafesinnueref, omnia qure fequuntur in carmine, a Jeho-va fibi re^re!ata "fle; vel, vt Hieron. Haber: verba qu_e lo-cutus eft Dommus, adhuc in auribus ejus refonare. Ve-

rum

* ) 66 ( fmm enimvero' male hoc &'admodum diiute. Quitl e-nim obftat quo minus per Ellipfin putetür, Deum ipfuminferrj a Poeta, hunc in modum loquens: Ad auresweas hoc feil. pertigic; vel vt Cel. Dach. non me latent bcecomnia, inquic Jehova. Apud Latinos enim Poetas^n.hileft frequencius quam omictere verba: ait inquit. cfr. dt-dta ad Cap. 11. v. Sie omnina nee. neceflarium erlevulgarem foliicitare ledtibnem VjiNr» neque hoc ad aliudfubjecturn, referre quam ad JehoVara.

Verf i3:us quemadmadum in impreiTTs & punfrAcod. exflat, haud quidem multo a.ieniorem ib eo, quetiiVet. Int. dant, fenfum prxbet, a veritate tarnen primx-vaaliquantum deflexifle videtur. Latet omnis difficultas :ihforma *>nts quam Maforetha. & poft ipfos plerique Co--mentatorum a nVA homines deduxerunt, quod vocabu-lum perinde ac p fa_pe adhiberi folet ad formanda nd-jecliva. Quo padto yj^y in£) nihil aliud fignaret quarnfameficum, totaque inrerpretatio verfus, (ic conftitueretur;Propterea populus meus migrabit imprudens, & nobi-!»ores erunt famelici, plebsque pree fiti arida (a). Cumautern paulo attentius nexum omnium in hoc verfu mem-brorum conftderamus, vix ullo modo vulgaris defendipotefl punclatio. Nifi enirn "ijrte putetür defcendere averbo nV3» non fuppetet in medio verf. membro *.Ti-~0aliquod verbum quod refpondebit verbis n>4& nn^ iti i. & 3 membro confpicuis, proptereaque pa-.aiieiismus poeficus aliquantum claudieabir. Quod, licettolerari alio cafu poffit, nee vicio Scripioris vertendum

erif,(a) Abfurde prsrfus emphafm Vitringa in Ivlafor. fcriptio-

ne qtUifi gloria cjus riobiks fnme

67

tancopere- fit, tanto tarnen minus heic pronunciari pot-erit, quanto faciliori vla nosmet ex ornni difficultate ex-pedire poflimus, fi jubente hebralcae poefeos mechanif-mo leviffimam mutationem formx TiD faciamus, radi-cemque n^D habeamus. Ita quidem unanimi fere con-fenfu Antiqui Interpretes hunc expiicuerunt locum. Alex.wAjjrcf eyev<iS-/i vsk^oov kioc Aifxcv. Vuig. nobiles ejus .iutericruntfame. Chald. nji',3. TTTD </W" Syr. quoquc y.~*ppD tqui omnes lm. utpote nullo impediti Maforetharum ftx-no, lenfum quoque dare potuerunt & veritati & facun-dice poetica. convenienciorem, quam Rabbinorum qui-dam dodti. Quamquam enim his domefticis Hebrxa:lingva: incerpretibus, primas merito adjudicemus in textuantiquo confervando partes, pra_fertim cum ee.er. Ant.Translatorum difcrepantia; in cenfum veniant, tarnen mi-nime ultra critices regulas eorum extendimus jura, pro-be confcii, eos pTopter longarn illam annorum feriem de-fedtumque Inftrumentorum Crkicorum non potuifie übi-que veritatem hebraici textus aflequi & fervare. Eft er-go jufta caufla cur dextras fungamus & Antiquis & Re-cenc. tantum non omnibus Incerpretibus, (a) 4ftp cumTzere in Particip. ts n\D legentibus, hoc fenfu: nobilesperibunt fame. Quo padto omnia apprime fibi invicemrefpondebunt vocabula in fingulis membris. - - Supereft,ufc in vocabulis nP~I V^D moneamus, minime infiftendumelle veftigiis Graci Int. qui t\Vl retulit ad fupreflum vo-cab. r.\i"P hoc modo: mbi to \j.h\ sicfsvea rovxvgrov. Eft verolocutio ny". IbDO frequentiffima ad indicandum fubita-i.eum & inopinatuni eventum.

I Verf.......— ■,

(a-) Cel. Kop.pe & L.Owth ,ion jjuidem in notis hanc varictiite:uindtcarunt fed in verfioite expr.effcr.n.t.' '

Seinen edkn llerben huu&ers.Michae&s, Dathe, Dcederlein funiiiter,

68

Verfi 17. Difficilis adeo nonnullis vifus eft hie ver-fus propter fluctuantia Veterum lat. ftudia, vt hiatum intextu vulgari adefte, integnimque pericop.m dilapiampronuntiarec Cel. Koppe. Verum enimvero , f\ absqueconjiciendi cupidine ac prjecoiiceptis opinionibus hie ver-fus examinetur, nihil ab una parte in textuali fcriptionereperiemus, quod in elegantiam didtionis impingat, abaltera vero parte facile pandemus originem totius diflen-fus inter Antiquos. Quum enim LXX locum hunc de-derint ita translatum, kcci (ioo-y//\br\cTovToci 01 oosrccufoi, error eorum aliunde forte explicari nequit, quamex hypothefi fcepius antea allata. Nam pro Hebraso ozroquod rite valet: pro more Juo, ordine, videntur cogkafle,non quidem vt Koppe exiftimat Q-nED., fed c^rN-/n/ftauri; Graecis enim depidtum litteris KEAABEREM, facilepotuit ab hallucinante interprete permucari cum keabe-rem. Neque quemquam fbllickabk, ■. Hebr. Exprimigraeco E, cum in ipfa hebrsea lingva & apud Rabbinos *"& .. fiepe inter fe permutentur. Pro nw~Z (cum Stn)LXX cogkarunt fine dubio qvxod (cum .Schin) a rad.W2D fobigere; Atque cuffl in feg. hemift. transtulerint:kcci tocs eqr\piHs Toiv <x,7teih3r]fJifJitvccv ocfves (pccyovTcci, non utiquehebraeum cnj ante oculos habuerunt, fed gr. KARIMquod vel o^D vel n^J defignarc poteft; nam in confefloeft, H»br. 3 ab antiquis fuiflfe expreffum jam Ikcera rjam K, trt ab exemplis a Tychfenio & Graffman citadsabunde patet. Quapropcer non omnino calculos noftrosmerecur critica nonnullorum hypothefis ab AlexandrinoInt. haufta, qvjq h. 1. pro cnj legendum eflfe fcifcens. Sienim aliqua mutatio probabilis foret, Durelli & Seckeriquam Dcederlein adoptavit, hypochefis, D"H;j capras prae-

ferens *

69

ferens, admitteretur. Sed quoque hax deftituta eft o-mni teftimonio & cod. MSC. & Vet. interpr. prseterea-que valde fuperflua eft in evidentiftimo contextu: Pa-Jcentur agni pro more fao, & defertu pingvia loca peregriniabfument. Vaftatio fcilicet innuitur. Abfurde vero Vi-trmga cum ceteris, fenfum myfticum in vocab. agni &advencs venatur, quafi alludatur, ad Ecclefiam Chriftianam aJudasis (difcipulis Chrifti) & Gentibus olim conftituen-dam.

Verf ig. SW tystp fiJT) iftWtb "Pifii graviseft com-fninatio prophetica in impios direcfta homines, qui tnali-tia fua, veluti funibus trahunt ad fefcelera h. E absquetropo: qui fcelera perpetrant ftulte ac maligne. Nonprorfus abfimili tropo Latini dicunt devincire, alligare fe

fcelcri. Claram omnino & poCticae didtioni convenien-tem imaginem, « nauris qui funibus utuntur ad trans-portanda quajvis fumtam, nemo facile erit quin intelli-gat, immo quoque huic loco propriam judicet. Tantumvero efficit Antiqui Grajci audloritas apud Rev. Low-thium, vt pro 3 fubftituendum vellet 3 fimilitudinis ante"^n. Atqui gracus non aliter legit qnam in textu eft,licet particulam fimilic. in fenfu fuppleverit: ws c-xotvicn,nee aliam imaginem cogitavit quam nos, nifi quod prohr\vy babeat pLocv.qa>. Utrum hsc varietas illufioni cuidamfcriptionis, an ingenio translatoris adfcribenda fit, diffi-cile eft di(ftu; minime autern occafionem dabit juftam,textuale nw cum conjeclurali jn-tfi"' commutandi. Vulg.enim & Chald cum textu confpirant. Neceft, quod curaRev. Lefs & Kfoppe, adjudicemus vocabulo syi> notio-nem longhudinis , cum nee in Heb, nee ullis aliis in Dia-leftis cam teneat, quin potius conftancer mali ideam fe-

I 3 cum

70

cum fefat. Cfr, di&a ad' Cap. I. \^. Sequitur ergo, nonopus efle vt ad aliam quandam Metaphoram, facilioremfcilicet corifugiamus, qujfi Propheta indigitaflef h. 1. Eos,qui funes contorquere folent. Nam vt ea huc revoce-jiius qu_e de veritate ledtionis & notionis ra dixi-mus, obftat quoque ■ ipfia fyntaxis verbi quod nulli-foi de funibus contortis ufurpatur, ied trahere valet. cxir.Pf X: 9. Tnsyi-2 i:'i'C_!. - - Quamam de cetero difE-cultas Dathianam premat interpretationern verborum !>jOH

& m metonymice de ipfis pcenis & judiciis Divinis, noraeft quod multis. inquiramus (a).. Particula enim s\s\ eanavim habet vt ipfam poenam exprimat, quam quoqueapertius adhnc exclamat Propheta in fiequ. 19—24 verl.übi longum attexit catalogum fcelerum. Alia alioruraomittimus interpretamenta. cfr. vero Fitringet Cvm.

Verf, 23. Tanto mimis circ-t h. 1. valobic inanisquorundam conjeiftura, pnsr in Singui. legendi (quia quip>pc ita in Alexandr. verfione compareat) quanto fit cer-tius D*|,n.",~1!i in Plur. apud Chaid. inveniriv

■T *. [QOlVerf 24. Adeft hoc I. varietas non tarn lectioms

quam explicationis in vocab. Pc, quod jam dudum vete-

res Int. & inter hos Alex. ,'ad radicern piC retulerunt.CommodiflT.me ergo heic pulveris notis teneatur. cfrCap. 111 24.

Verf 29. 30. In exprimenda tota imagine pofitka,quam textus nobis exhibet, deferit nos plane Grarcus in-terpres; Etenim confudifle videtur vocabulum JiN^l curu

vei-

(a) Optin« jp<r_..>t>l adfiringwitfe/e fcelerum vittculis, <Sr Seikr - -TheoL Chrit. Betracht. P. 11". p. 175. Sie j.iehen fyrede ftets n»cl»fish. Sk fiml vi« roit fa.ulen iiad ftrkken an fie gebundew.

f > 7i ( fverbo K\W vel Nk**, quia vertit: Tta^smav ds tTKUfxvct Xtcv^tos. Quo in manifefto errore non eft quod diutius mo-remur refellendo. Cum autern in eodem koc vocab.jSsv.un adnotata fit a Maforethis ipfis levis diverfitas codi-cum antiquiorum, jnw in verbali forma legere juben-tium, rimemur neceffe eft cam aliquantifper. Et fanehaud diffitendum eft, pofle ledfionem hanc Keri a Bnx-torfto jam adoptatam in Concordantiis praefertim (\ elifbmajori diftincfionis figno Athnach, verbalis harc formaxeferatur ad nomen n3s'J?, pro ufu lingva; ad majorenaindicandam viffl adhiberi, vt e g. jter XXF.^o; verum enim-vero, fi paulo attentius mechanifmuspoeticusconf.de-recur, vujgaris leftio Cbetib , guam quoque omnes te-nenc' tfnterpretes, Facillima cenfebitur. Binis enim huncverficulum confiftere_, aut trinrs ftrophis, ipfe adfpe&usindicat; unaqua^que autem ftropha bimembris eft, übiaccurata & exadfa regnac verborum fimilitudo. En ergo»quaffl optime nomina 3n\i/ & n^NtJJ in utroque mem-bro fibi refpondeanr. obfervante nimirum 111. Michneiis innot. ad Cap. 111. v. 1. & ad h. 1. Or. Bibl. P. XIV, fyn-taxis nominuro diverfi generis mafc. & fern., magnamfecum fert emphafin. Simili quoque modo vocabulaX««3i> Leonina cvi n"N*vJ^ tribuitur, & D^nEC Leones juvtm-ci fquibus j-,yj virilis & fortior rugitus competit) opti-me invicem refpondere, patet. Quin adhuc breviffimisindicemus verbis, quo rendanr omnes hujus & anreced.Verfi imagines, temperare nobis haud poflumus. Ferc i-gicur fecum,. rota feries v. 25 — fincan.gravem commina-tionem pceharum per peregrinam quandam e;entemJudaico refrarftario populo a fummo lehova infligenda-rum. "JoVa fcilicet vexillum altis in montibus erigit &yelut fibilo advocac gentem e longinquo, Cico ea jarn

I 3 adeft,

"fr -} 7* ,< fadeft, vigilaatiflima, alacerrima, baltei*. calceisque in-ffrucfta, inftar Lebnis vero ipfa rugiens ac prsedam agensin populo Judaico; denfiffimaj nubis mox ingruunttenebra?, quibus ipfum ccelum (lucifsrum) in fpatiis fuisobfcuratur. "Ultimavocabula. V.3o:ti ita quidem dedimus, vtfpontefluere exipfo contextu & lingvae analogia videbantur.Eft autemin veteribusparicerac hodiernisPhilologis fummadisfenfio. Primo quidem diluenda a nobis erit conjecluranonnullorum Criticorum, in fupplendo textu hebraicominus diligentium, fruftraque ad JUex. verfionem provo-cantium, quafi inde lacuna textualis expleri poflet (a).Cum vero probatiflimas Editiones nominatae verfionis,Vacicana & Alexandrina, nihil praforantadditamenti, W-culenter fatis evincitur, totum quantum fpnrium eftequod in Ald. fk Complut. editione fuper*da:itum fit. (««.#ju/3As\^wt«/1 sis tov at>avot avco koci kvctco (»«" tj.v yi\v)y a-deoque textum immotum manere propter ipfius Alex.Int. teftimonium. In vocabulo porro n^nV explicando,multum fane non lucis ab Antiquis arcefli poteft. Grae-cus transculit: sv a7to^ia avTw, male & fine fenfu. Syr.& Vulg. ;caliginem habent, quafi >.rp,,y fuerit letftum, autverbum rrp in notione nubis fumtum. Cum his, pleri-que interpretes Jarehius, Grotiusj Gocc. Michadis^, Rec.Sv. cet. lacmnr, vulgo provocantes ad Lingva? Syr. u-fum. Sed fi vel maxime cam fignificationem Syr. rpytenere poffit, (quod tarnen, valde dubitamus, quia con-funduntur a Lexiocographis rpy & .bs-Sy diverfa penknsverba) minimetamen ad hunc noftrum locum quadri-bit, übi aff. ,n ft°n ad vocem t^n longius pra^cedenteffl,

fed

t/t) Cfr. F.eb. Lowtlu Com_.ic.it.

# 3 73 ( tfed proximam >!>4 referendum fit, qqamvis diverfitasgeneris turn adeflet. Difficultatis omnis tollendze caufla,111. Michaelis & Koppe fejunxerunt _-_■> in denfs ne-bulis Jebova. Sed quoque hoc lubricum eft & planefuperfiuum, cum in vocab. rpj/ l.icet .cx-nec-Z Asycysvoo re-ftat, opern e Dial. Arab. arceflfere, prouti dudum .poftSchultenfium fecir acutiflTmus Dcederlein3 qui habet: con-clavia, intimi receflus. Altius ergo priginem atque fami--I'iam vo.cabuli rpy indagafle juvabit. Nomen Hebr. &Ar. rpy, cervix, jugulum certe tanquam prlmitivum e-rk cenfendum, unde ceter_e omnes notiones fponte fua yper juftam metaphoram ac metonymiam derivata; funt.Hinc verbum ipfum apud Hebr. & Arabes decervicare ,fugulare notat. Et quia cervix in Animalibus ea eft parscorporis quae maxime aperta fit, fadlum eft, vt tritiftimoufu apud Arabes haec vox cereretur in docendi, fciendi ,cognojcendi fignificatu. cfr. Meiiinfki Thefaur. & GoliiLex. Hinc ergu crimy quod a Cocc. male cum Arab.Garafaton, nubes", ccelum confertur, explicari poterit de

fpatiis patentibus auibuscunrjue, atque ad vn commodereferri. Quemadmodum igitur Svet. dicitur Ijufets rym-Mr> ita quoque Lacine reddatur n^Ts).Jp(itia cali*.

£ XVL

Cap. VI. v. i. Prima hujus verf. verba, fcMßfi in-fcriptionem f Titulum magnifica, ficrionis Prophetic_eexhibent, quo fcilicet docetur, hoc carmen ad annumUfi_e Regis ultimum efle referendum. Quocirca planenihil impedit diverfitas quorundam Criticorum, quianterDVO addere cupiunt rrrVi» quia nimirum audorkas A-

!ex_

t ) 74 ( flex. Interpretis id jubeat. Verum,, vt jam nonnifi tanga-mus tritum illum canonern: unius Translatoris vix tutoconfidi pofle varietati, fuperflua quoque habebitur totaconjeclura, fi ipfum contextum rite rimemur. Manife-ftum enim eft, allata vocabula ab ipfo initio carminisfollicite diftingvenda effe, quemadmodum in Pfalmis Da-vidicis fa?piftime valet. Incipit nempe carraen a vocab.TN^N\ in quo prajfixum iliud 1 nequaquam cenferipot-eft copulativum heic efle, fed aut, per pleonafmum Poe-ticum, aut inftar exclamationis parcicula; explicari debet.Cfr. Pi. 11, 6, *<W\profetfo ego &c.

Verfi 8. Siftitur heic ipfe Jehova intonans his verbis"fIV ""P*l "10*1 rt>U"N *>DriN quem mittam & quis viibi prodi-hit. Quas verba nos confiderabimus tarn ea ex parce,qua Critici neduntur nodi & diflfkultates, quam quave-ra ledlio ac interpretatio defendi debeat. Nonnulli ni-mirum, vt Antiqjuos Int. in vocab. y^ nonnihil diffidereanimadverterunt, mox quoque lecYionem textus fuffpe-tftam eflfe dignamque corredione cenfuerunt. Vertit du-dum Gnecus: Ttqos hacv tvtcv, quafi pro *,:.;> legiifet: d!>vet Qs?. Atqui evidens eft fatis, illufum eum fuifle am-bigua fcriptione. In Hebr. quidem lingva, "0&D faciie permutari pofle, docent nos Cappellus cet. Atvero cum dv!? confundi poflfe :*s'?, vix ftatuatur. Quinergo fecundum antea allatam bypothefin, varietas omnisin Alex. Int. dijudkari debeat, haud dubitandum eft.Vocab. enim ..d? & Dyi> Xi grace depingantur AAM &AAAM, non adeo diftingvi a fe invicem, poffunt, Neeeft quod cum plerisque (Cappell. Michaelis, Eichhorn,Hezel. cet.) dicamus hanc varietatem ortarn efle ex er-rore quodam & fallacia auditus ( mijjborem ) l