QuẳnggánhlođivàvuisốngDaleCarnegie

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MỤCLỤCChương1:ĐắcnhấtnhậtquánhấtnhậtChương2:MộtcáchthầnhiệuđểgiảiquyếtnhữngvấnđềrắcrốiChương3:GiếttabằngcáiưusầuChương4:LàmsaophântíchvàgiảiquyếtnhữngvấnđềrắcrốiChương5:Làmsaotrừđược50%nhữngnỗilolắngvềcôngviệccủachúngtaChương6:Khuyênaichớcóngồirồi(rỗiviệc)Chương7:Đờingườingắnlắmaiơi!Chương8:MộtđịnhlệdiệtđượcnhiềulolắngChương9:ĐãkhôngtránhđượcthìnhậnđiChương10:"Stop"lolạiChương11:ĐừngmấtcôngcưavụnmạtcưaChương12:MộtcâunóilàmthayđổiđờibạnChương13:HiềmthùrấtcóhạichobạnChương14:NếubạnlàmđúngtheođâythìsẽkhôngbaogiờbuồnvìlòngbạcbẽocủangườiđờiChương15:Bạncóbằnglòngđổicáibạncólấy1triệumỹkimkhông?Chương16:Talàai?Chương17:Địnhmệnhchỉchotamộttráichanhhãyphathànhmộtlynướcchanhngonngọt.Chương18:Làmsaotrịđượcbệnhuuấttrong2tuầnChương19:SongthântôiđãthắngưutưcácnàoChương20:KhôngaiđáđồchóchếtcảChương21:HãygácnhữnglờichỉtríchrangoàitaiChương22:NhữngsailầmcủatôiChương23:ẢnhhưởngtaihạicủasựmệtmỏiChương24:Tạisao?Vàlàmsaochohếtmệt?Chương25:CácbànộitrợhãytránhmệtmỏiđểđượctrẻmãiChương26:BốnttậpquánđểtránhmệtmỏiChương27:LàmsaodiệtđượcsựmệtmỏilàmtaưutưvàuấthậnChương28:Bạnkhôngngủđược?Đừngmệttrívìvậy.Chương29:MộtquyếtđịnhquantrọngnhấttrongđờibạnChương30:Làmsaobớtlovềtàichính70%nỗilocủachúngta....

Chương1:ĐắcnhấtnhậtquánhấtnhậtMùaxuânnăm1871,mộtthànhniênmaymắnđọcđượcmộtcâuvănảnhhưởngsâuxatớitươnglaicủachàng.HồiấycònlàsinhviênykhoaởtrườngMontreal,chànglođủthứ:lothirachođậu,đậurồisẽlàmgì,làmởđâu,sapchocóđủthânchủ,kiếmchođủăn?NhờcâuvănđọcđượctrongsáchcủaThomasCarlylemàchàngtrởnênmộtýsẽcódanhnhấtthờiđó.ChínhchàngđãtổchứctrườngykhoatạiĐạihọcOxford,mộtdanhdựcaonhấttrongygiớiAnh.VềsauchànglạiđượcAnhhoàngphongtướcvàkhimấtngườitaviếthaicuốnsáchdày1.466trangđểkểlạithuởsanhhình.TênchànglàWilliamOsler.Còncâuvănmàchàngđọcđượcmùaxuânnăm1871,câuvănđãgiúpchàngquẳngđượcgánhlotrongđờichànglà:”Nhữngcôngviệcởngàytrướcmặttaphảicoilàquantrọngnhất,vàđừngbậntâmtớinhữngcôngviệccònmờmờtừxa“.Bốnmườihainămsau,mộtđêmxuânấmáp,trongkhitrămbôngđuanờgiữasântrường,WilliamOslerdiễnthuyếttrướcsinhviênĐạihọcYaleđãnóirằng,thiênhạđãlầmkhibảomộtngườinhư

ông,làmgiáoựtạibốntrườngđạihọcvàviếtmộtcuốnsáchnổidanh,tấtphảicó”bộócdịthường“.Vìnhữngngườithâncủaôngbiếtrõ”ócôngvàohạngtầmthườngnhất“.Vậythìbíquyếtthànhcôngcủaôngởđâu?Ôngđạplạibíquyếtđóởchỗôngbiết”chiađớisốngratừngngăn,cáchbiệthẳnnhau,mỗingănmộtngày“.ýôngmuốnnóigìvậy?VàithángtrướcbuổidiễnthuyếtởYale,ôngđãđápmộtchiếctàubiểnlớn,vượtĐạiTâyDương.Trênchiếctàuđó,ôngthấyngườithuyềntrưởng,đứngởcầuthang,chỉnhậnvàomộtcáinútmàlàmchạymộtcáimáy,tứcthìngănthiệtkínnhữngbộphậnchánhtrongtàu,khôngchophầnnàythôngquaphầnkhác,vídụvìtainạnnướccótrànvàocũngkhôngđắmtàuđược.Rồiôngnóitiếpvớicácsinhviên:”Cơthểchúngtalàmộtbộmáykỳdịhơnchiếctàuđónữa.Tôikhuyêncácanhtậpcáchđiềukhiểnbộmáyđóđểsốngngàynàoriêngbiệtngàyấy:đólàcáchchắcchắnnhấtđểyênổntrongcuộcviễnhành.Nhậnmộtnútđi rồinghe, trongmỗiđoạnđời,chiếccửasắt sập lại,ngănhiện tạivớiquákhứ.Quákhứđãchết,đừngchonósốnglạinữa.Nhậnmộtcáinútkhácvàđóngkíncửasắtcủatươnglailại,cáitươnglainóchưasanh.Nhưvậycácanhđượcyênổn-yênổntrongngàyhômnay!..Đóngquákhứlại!Đểchoquákhứđãchếtrồitựchônnó...Đóngnhữnghômqualại,chúngđãbướcmauvềcõichết.Đểchogánhnặngcủangàymaiđèlênvàogánhnặnghômquavàhômnay.Sựphungphínănglực,nỗiưutưsẽlàmchotalảođảo,nếutacứlolắngvềtươnglai...Vậyđóngkỹnhữngbứcváchtrướcvàsauđi,vàluyệnlấytậpquán”Đắcnhấtnhậtquánhậtnhất“.NhưvậycóphảibácsĩOslermuônkhuyêntađừngnêngắngsứcmộtchútnàođểsửasoạnngàymaikhông?.Không.Khôngkhinào.Trongđoạncuốibàidiễnvănđó,ôngnóirằng,cáchhayhơnhếtvàđộcnhấtđểsửasoạnngàymailàđemtấtcảthôngminh,hăngháicủatatậptrungvàocôngviệchômnay.Hồixưa,mộttriếtgia,túikhôngcómộtxu,thơthẩntrongmộtmiềnnúiđámàđâncứsốngrấtvấtvả.Mộthôm,nhânthấymộtđámđôngquâyquầnchungquanhmình,trênmộtngọnđồi,ôngbènđọcmộtdiễnvănmànhânloạiđãtríchlụcnhiềuhơnhếttừtrướctớigiờ.Trongdiễnvăncócâunàyđượclưutruyềnmuônthuở:”Đừnglotớingàymaivìngàymaitaphảilotớicôngviệccủangàymai.Tachỉlotớihômnaythôicũngđủkhổ.Tôixinnhắcbạn:Câuđókhuyênđừng”lo“tớingàymaichứkhôngphảilàđừng”nghĩ“.Bạncứnghĩtớingàymai,cứcẩnthậnsuynghĩ,dựtính,sửasoạnđi,nhưngđừnglolắnggìhết.Trongchiếntranhvừarồi,cácnhàchỉhuytốicaocủaquânđộitaluônluôndựtínhchongàymaivàcảnhữngngàycònxahơnnữa,nhưnghọkhôngbaogiờvìvậymàưutưcả.ĐôđốcE.J.KingchỉhuyhảiquânHuêKỳnói:”Tôiđãđưanhữngkhígiớitốtnhấtchonhữngquântàicánnhấtvàđãgiaophósứmạngchohọtronglúctiệnnghinhất.Đó,tôichỉlàmđượccóvậythôi“.Đôđốctiếp:”Mộtchiếctàubịđắm,tôikhôngthểcứunóđược.Dùngthìgiờcủatôiđểtínhcôngviệcsắptới,íchlợinhiềuhơnlàưuphiềnvềnhữnglỗilầmhômqua.Vảlạinếutôinghĩtớichuyệncũhoài,chắctôikhôngthểsốnglâu“.Trongthờiloạncũngnhưthờibình,khéosuyvớivụngsuychỉkhácnhauởchỗnày:khéosuylànghĩkỹvềnhânquảrồihànhđộngmộtcáchhợplý,hữuích;cònvụngsuychỉlàmchothầnkinhtacăngthẳngvàsuynhượcthôi.MớirồitôiđượccáihânhạnhphỏngvấnôngArthurSulzberger,chủbútmộttờbáonổidanhnhấtthếgiới,tờ”Nữướcnhậtbáo“.ÔngnóivớitôirằngkhichiếntranhthứnhìbùnglênởÂuChâu,ônggầnnhư chết điếng, lo về tương lai đến nỗimất ngủ.Nửa đêmông thưởng tỉnh giấc, nhìn bóng tronggươngrồilấybút,sợntựvẽmặtông.Ôngkhôngbiếtchútgìvềmônhộihoạhết,nhưngôngcứvẽcànchoóckhỏiphảilolắng.MộtthanhniênMỹđangtùngchinhlênbênChâuÂucũngvậy.ChàngtênlêTenBengerminobịlolắnggiàyvòtớinỗithầnkinhsuynhượcnặng.Chàngviết:”Thángtưnăm1945,vìquálonghĩ,tôimắcmộtchứngbệnhruột,đauđớnvôcùng.Nếuchiếntranhkhôngkếtliễungaylúcđóthìchắclàtôinguyrồi.Tôimỏimệtquálẽ.Lúcđótôilàmhạsĩquanởbộbinh,độithứ94.Côngviệccủatôilàghitênnhữngngườihoặctửtrận,hoặcmấttích,hoặcnằmnhàthương.Tôiphải thunhữngđồdùngcủahọđểgởivềchothânnhânhọ,vìngười ta trọngnhữngkỷniệmđólắm.Tôiluônluônsợvìlúngtúngmàrồilẫnlộnđángtiếcchăng.Tôilolắngkhôngbiếtcólàmtrònphậnsựkhông,cósốngsótđểvềômđứaconmộthaykhông-đứaconmới6thángmàtôichưađượcbiếtmặt.Tôilolắngmệtnhọcđếnmứcmất17kilô.Tôihoảnghốtgầnhoáđiên.

Tôingótaytôichỉthấycòndavớixương.Nghĩtớikhivềnhà,thânhìnhtiềntuỵmàsợ,khóclócnhưconnít.Tâmhồnbịrungđộngquáchừng,nênmỗikhingồimộtmìnhlànướcmắttrànra.Cómộthồi,ítlâusautrậnBulge,tôikhócnhiềuquá,khôngcònhyvọnggìtinhthầnsẽthưtháinhưxưanữa.Saucùng,tôiphảivàonằmnhàthương.Vịbácsĩsănsóctôichỉkhuyêncóvàilờimàthayđổihẳnđờitôi.Saukhiđãkhámkỹcơthểtôi,ôngnhanạrằngbệnhtôithuộcbệnhthầnkinh.”NàyanhTed,anhnêncoiđờicủaanhnhưcáiđồnghồcát.Anhbiếtrằngphầntrênđồnghồđócódựnghàngngànhộtcát.Vànhữnghộtcátấy,đềulầnlầnliêntiếpnhau,chuiquacáicổnhỏgiữađểrớtxuốngphầndưới.Khôngcócáchgìchonhiềuhạtcátchuicùngmộtlúcđược,trừphilàđậpđồnghồra.Hếtthảybọnchúngtađềunhưchiếcđồnghồấy.Buổisáng,thứcdậy,tacóhàngtrămcôngviệcphảilàmtrongnộingày.Nhưngnếuchúngtakhônglàmtừngviệcmột,chậmchạp,đềuđềunhưnhữnghộtcátchuiquacáicổđồnghồkiathìchắcchắnlàcơthểvàtinhthầntahưhạimất“.”Tôiđãtheotriếtlýđótừngàyấy.Mỗilầnchỉcómộthộtcátxuốngthôi...Mỗilầnchỉlàmmộtviệcthôi.Lờikhuyênđóđãcứu thểchấtvà tinh thần tôi tronghồichiến tranh,màbâygiờcòngiúp tôitrongcôngviệclàmănnữa.TôilàmộtviênkiểmsoátsốhàngdựtrữcủamộtcôngtyởBaltimore.Tôithấytrongnghềbuôncũngcónhữngkhókhănynhưtronghồichiếntranh:cócảchụccôngviệcphảilàmtứcthìmàthờigiờrấthẹp.Nàololàmnhữnggiấytờmới,lotínhtoánsốdựtrữmới,nàolonhữngthayđổiđịachỉ,lomởthêmhoặcđôngđóngbớtnhữngchinhánhv.v.Nhưngtôikhôngnóngnẩyvàluônluônnhớlờikhuyêncủabácsĩ:”Mỗilầnchỉcómộthộtcátxuốngthôi.Mỗilầnchỉlàmmộtviệcthôi“.Tôitựnhắcđinhắclạicâuđóvàlàmviệcmộtcáchrấthiệuquả,khônghoảnghốthaycócảmgiácruộtrốinhưtơvònólàmchotôichếtdởởmặttrậnkhixưanữa“.Mộttrongnhữngtìnhtrạngghêghớmnhấtcủađờisốngbâygiờlàmộtnửasốbệnhnhânđiềutrịtạicác nhà thương là nhữngngườimắcbệnh thần kinh hay loạn óc.Họbị đè bẹp dưới sức nặng củanhữnglolắngvềquákhứlẫnvớitươnglai.Màđạiđasốnhữngbệnhnhânđóđềucóthểkhoẻmạnh,điđứngnhưthường,ngaytừhômnaysốngmộtđờisungsướng,hayhơnnữa,mộtđờihữuíchnếuhọchịunghelờikhuyêncủaWiliamOsler:”Chiađờisốngthànhtừngngăn,cáchbiệthẳnnhau,mỗingănlàmộtngày“.Bạnvàtôi,ngaytronglúcnàyđây,chúngtađứngtạichỗhaucáivôtậngặpnhau:cáidĩvãngmênhmôngcó từ thờikhai thiên lậpđịavà cái tương lai nóbắt đầu từ tiếng cuối cùngmà tôimới thốt.Chúngtakhôngthểsốngtrongcảhaicáivôtậnđóđược,dùchỉlàtrongmộtphầngiây.Màhễrắngcáivôtậnđóthìtasẽlàmhaichotinhthầnvàthểchấtcủataliền.Vậychúngtahãychịusốngtronghiệntạivìtachỉcóthểsốngđượctronghiệntạithôi.RobertLouisStevensonnói:”Bấtkỳaicũngcóthểlàmcôngviệchàngngàycủamìnhđược,dùcôngviệcđónặngnhọctớibựcnàođinữa.Bấtkỳaicũngcóthểsốngmộtcáchêmđềm,trongsạch,kiênnhẫn,đầytìnhthươngchanchứatronglòng,từmặttrờimọcchotớikhimặttrờilặn.Đó,ýnghĩcủacuộcđờinhưvậy“.Phải,đờichỉđòihỏitacóbấynhiêuthôi.NhưngbàE.K.ShieldsởMichiganlạithấtvọngtớinỗimuốntựtử,trướckhihọcđượccáchsốngtừngngàymột.Bàkểvớitôi:”Năm1937nhàtôimất,tôiđauđớnthấtvọnglắmvàgiatưgầnnhưkhánhkiệt.TôiviếtthưxinviệcôngchủcũcủatôilàôngLeoRoachởCôngtyRoach-Fowlervàđượccửalàmlạiviệccũ.Hồixưa,tôiđãbánsáchchocáctrườngtỉnhvàtrườnglàngđểkiếmăn.Hainămtrướctôibántrướctôibánchiếcxehơiđểlothuốcthangchonhàtôi.Nhưngtôicũngrángthunhặttiềnnongđểmuadàihạnmộtchiếcxecũrồichởsáchđibán.Tôitưởngtrởvềnghềcũnhưvậysẽbớtưuphiền,tinhthanàsẽphấnkhởilênđược;songtôigầnnhưkhông chịu nổi cảnh thui thủimộtmình trên đường và trong quán trọ.Miền tôi bán sách dân tìnhnghèokhổ,ítngườimuachonênsốlờikhôngđủđểtrảtiềnxe.Mùaxuânnăm1938, tôiđếnbánởgầnVersailles.ởđây trườnghọcnghèo,đườngxấu, tôi thấycôđơn,thấtvọngđếnnỗicólầnmuốntựtử,chorằngkhôngsaothànhcôngđượchết.Màcũngphải,làmsaođủsốngđược?Mỗibuổisángkhi tỉnhdậy ,nghĩ tớinỗiphấnđấuvớiđời, tôi losợđủthứ:Sợkhongtrảnổitiềnxe:sợkhôngtrảnỗitiềnphòng,khôngkiếmđủăn,sợrồisẽđauốmkhôngcótiềnuốngthuốc.Nhưngmaycóhaiđiềulàmchotôikhongtựtửlànếutôichếtthìcácemtôisẽkhổlắmvàtôikhôngcóđủtiềnđểlạichohọlàmmatôi.Rồimộthômngẫunhiêntôiđọcmộtbàibáonókéotôirakhỏicảnhthấtvọngvàkhiếntôiđủcanđảmđểsống.Tôisẽsuốtđờimangơntácgiảbàiđó,ngườiviếtcâunày:”Đốivớimộtđạinhânthìmột

ngàymớilàmộtđờisốngmới“.Tôiđánhmáylạicâuấyrồidánlêntấmkínhchemưatrongxetôi,đểtrongkhicầmlái,lúcnàotôicũngphảingótới.Từđó,tôithấychỉsốngtừngngàymộtthìđờisốngkhôngkhókhăngìcả.Tôitậpquênđidĩvãngvàkhongnghĩtớitươnglainữa.Mỗibuổisángtôitựnhủ:”Ngàyhômnaylàmộtđờisốngmới“.Nhờvậytôithắngđượcnỗilosợcảnhcôđơn,hăngháivàyêuđời.Bâygiờtôibiếtrằngtachỉsốngđượcnộingàyhômnaythôi,khôngsốngđượcthờidĩvãngvàtươnglaivà”Đốivơímộtđạtnhânthìmộtngàymớilàmộtđờisốngmơí“.Bạncóbiếttágỉacủanhữngcâuthơnàylàaikhông?

AikiasungsướngsuốtđờiVữnglòngnóiđược"Củatôingàynày'Ngàymai,mặckệ:maingàyVìtôiđãsốnghômnay,đủrồi".ýthơcóvẻmớilắm,phảikhôngbạn?VậymàcâuđóthihàoHoraceđãviết30nămtrướcThiênChúagiángsinhđấy.Mộttrongnhữngđiềubiđátnhất là loàingườicótánhmuốnđẩybỏđờisốnghiệnđạiđi.Hết thảychúngtađềumơmộngnhữngvườnhồngdiễmảoởchântrờithămthẳmmàkhôngchịuthưởngthứcnhữngbônghoanởkềngaybêncửasổ.Tạisaochungtađiênnhưvậy?Điênmộtcáchthêthảmnhưvậy?StephenLeacokviết:”Lạlùngthaycáichuỗiđờicủata.Connítthìnói:”Ướcgòtôilớnthêmđượcvàituổinữa“.Nhưngkhilờnvàituổirồithìsao?Thìlạinoí:”Ướcgìtôitớituổitrưởngthành“.Vàkhitớituổitrưởngthànhlạinói:”Ướcgìtôilậpgiađìnhrồiởriêng“.Nhưngkhithànhgiarồithìlàmsaonữa?Thìlờiướclạiđổilàm:”Ướcgìtagiàđượcnghỉngơi“.Vàkhiđượcnghỉngơirồithìlạithươngtiếcquảngđờiđãqua,vàthấynhưcócơngiólạnhthổiquaquảngđờiđó.Lúcấyđãgầnxuốnglỗrồi,cònhưởngđượcgìnữa.Khitabiếtđượcrằngđờisốngởtronghiệntại,ởtrongtừngngàymột,thìđãtrễquárồimà“.ÔngEdwardS.Evansgầntựhuỷđờiôngchotớikhiônghọcđượcrằng:”Đờisốngởtronghiệntại,ởtrongngàyđangsống,tronggiờđangsống“.Sinhtrongmộtgiađìnhnghèo,nghềđầutiêncủaônglàbánbáo,rồilàmcôngchomộttiệmtạphoá.Sauônggiúpviệctrongthưviện,đểnuôimộtgiađình7người.Lươngítmàkhóngdámbỏsở.Sau8nămdodự,ôngmớiquyếtđịnhtạolạicuộcđời.Mớiravớisốvốnlà55mỹkimmượncủabạn,ôngphátđạtngàyvàmỗinămkiếmđược20.000mỹkim.Rồithìônggặpmộtchuyệnrủi,taihạiđếnnỗigiếtôngđược.Ôngchomộtngườibạnchovaymộtsốtiềnlớnvàngườibạnđóvỡnợ.Rồihoạvôđơnchí:nhànganahàngônggởitiềncũngvỡnợ.Sựnghiệptiêutanhết,ôngcònmắcthêmmónnợ16.000mỹkimnữa.Đauđơnquá,ôngkhôngchịunổi.Ôngnói:”Tôiănkhôngđược,ngủkhôngđược.Tôiđaumộtchứngkỳdịmànguyênnhânchỉlàưuphiênchứkhôngcóchikhác.Mộthômđươngđi,tôitéxỉutrênlề.Từlúcđótôikhôngcấtchânđượcnữa.Tôiphảinằmliệtgiường,mụtmọcđầymình.Nhữngmụtđósưngmàkhôngvỡ,saucùngbácsĩnóivớitôirằngtôichỉsốngđượchaituầnnữathôi.Tôilosợlắm,viếtdichúcrồinằmđợichết.Từlúcđó,tôihếtphảilolắng,phấnđấunữa.Tôibỏtuốtcả,nghỉngơirồithì,vìyêutríđợichết,tôingủđược.Đãhàngtuầntrướcđây,chưabaogiờtôingủđượcluônhaigiờ,nhưnglúcấybiếtchắcsẽgiũsạchnợđời,ngủlibìnhưmộtembé.Hếtlothìthôitôicũnghếtmệt,ănđượcvàlêncân.Vàituầnsau,tôichốngnạngđiđược.Rồisausáutuầntôiđilàmlại.Trướckiatôikiếm20.000mỹkimmộtnăm,bâygiờkiếmđượcmỗituần30mỹkimmàtôithấyhàilòng.Tôiđãhọcđượcmộtbàihọcmới,khôngcòlolắng,khôngcòntiếcthờiphonglưutrước,khonglovềtươnglainữa.Tôiđemhếtthờigiờ,nghịlựcvàhăngháiđểlàmnghềmớicủatôi“.ThếrồiôngEdwardS.Evanslạilênnhưdiều.ChỉtrongvàinămđượclàmhộitrưởngCôngty.NhữngchứngkhoáncủaCôngtyông,đượcSởHốiđoáiNữuƯớccholàcógiátrị.Chođếnnăm1945,ôngmấtthìđãlàmộttrongnhữngnhàdoanhnghiệpmauphátđạtnhấtởMỹ.NếubạnngồibánmáybaytớiGreenland,phicơcủabạncóthểđápxuốngphitrườngEvans,mộtphitrườngmangtênông.Taphảikếtluậnrằng:ChắcchắnkhôngkhinàoôngEdwardS.Evensđượchưởngcáithúthànhcôngnhưvậy,nếuôngkhôngbiếtđượngdiệtưutư,nếuôngđãkhônghọcđượccáchchiađờisốngratừngngàymột,ngàynầycáchngàykhácbiệthẳnvớingàykhác.NămtrămnămtrướckhiThiênChúagiángsinh,triếtgiaHylạpHeraclitebảođệtửrằng:”Mọivậtđềuthayđổi.Cácđệtửkhôngtắmhailầntrênmộtkhúcsông“.Vìsôngđócũngvậy.Đờisốnglàmột

cuộcbiếnđổikhôngngừng.Chúngtachỉchắcchắnmộtđiềulàtadangsốngtronghiệntại.Thếthìtạisaolạinằngnặcđòigiảiquyếtnhữngvấnđềvềtươnglai,đểlàmphaimờcáiđẹpcủahiệntại?Tươnglaicònbịbaophủtrongnhữngbiếndịchkhôngngừng,nhữnbiếndịchmàkhôngaiđoántrướcđượckiamà!NgườiLaMãhồixưacũngcómộttiếngđểdiễnýđó.Thiệtralàhaitiếng”Carpediem“nghĩalà”Vuingàyhômnayđi“.Phảinắmlấungàyhômnayvàtấnhưởngcáithúcủanóđi.ÔngJohnRuskinđặttrênbàngiấycủaôngmộtphiếnđánhỏtrênđócókhắchaichữ:”Hômnay“.Tôikhôngcóphiếnđãkiatrênbàn,nhưngtôicómộtbàithơdántrêntấmgươngtrongphòngtắmđểmỗibuổisángtôithấymộtlần,khicạorâu.BàithơđólànhàsoạnkịchtrứdanhởấnĐộlàôngKalidasalàmvàôngWilliamOslerchéplại,luônluônđểtrênbàngiấyông:

ChàoBìnhMinh

"Hãychămchúvàongàyhônnay,Vìnólàđờisống,chínhlàsựsốngcủađờisống...NótuyngắnngủiNhưngchứatấtcảchânlývềđờita

Sựsungsướngkhitiếnphát,Sựvẻvangcủahànhđộng,Sựrựcrỡcủathànhcông.

Vìhômquachỉlàmộtgiấcmộng,Vìngàymaichỉlàmộtảotưởng.Nhưnghômnay,nếusốngđầyđủ,tasẽthấyhômqualàmộtgiấcmộngêmđềm.

Vàngàymailàhìnhảnhcủahyvọng.Vậytahãychămchúkỹvàohômnay!

Lờichàobìnhminhcủatôilàvậyđó.

Chương 2: Một cách thần hiệu để giải quyếtnhữngvấnđềrắcrốiBạnmuốnbiếtmộtphươngphápchắcchắnđểgiảiquyếtnhữngtìnhthếrắcrối-mộtthuậtmàbạncóthểdùngngaybâygiờ,trướckhiđọcnhữngchươngsau.VậyxinbạnđểtôikểphươngphápmàôngWillisH.Carrierđãtìmđược.Ônglàmộtkỹsư,tiếngtămlừnglẫy,đãsángtạorakỹnghệđiềuhoàkhôngkhívàhiệnnayđứngđầunghiệpđoànCarrierpửSyracuse.Phươngphápđó làmột trongnhữngthuậtkhéonhấtmà tôiđượcbiết,đểgiảiquyếtnhữngvấnđềrắcrối.ChínhôngCarrierđãdạytôibữacơmtrưadùngvớiôngtạicâulạcbộkỹsưởNữuƯớc.Ôngnói:”Còntrẻ,tôigiúpviệcCôngtyluyệnkimBuffaloởNữuƯớc.NgườitagiaochotôisángtạomộtmáylọchơidùngtrongmộtnhàmáylớnCrystalCity,tạiMissouri.Côngviệcđótốnhàngvạnmỹkimcómụcđíchlọchơitronglòhếtchấtdơ,rồidùnghơiđóđểđốtthaythanmàkhônghạichomáy.Phươngpháp lọchơiđócònmớimẻ, từ trướcmới thínghiệmcómột lầnvà trongđiềukiệnkhôngthuậntiệnlắm.KhotoibắttayvàoviệcởCrystalCitythìnhữntrởlựcbấtngờmớihiệnra.Cáimáytôitạorachạycũngđược,nhưngkhônghoànmỹđúngvớilờitôicamkết.Khisựthấtbạiấyđãhiểnnhiên,tôichoángvánggânnhưcókẻnàođạpmạnhvàođầutôivậy.Baotửvàruộttôinhưquặnlại.Tôilolắngtớinỗimấtngủtrongmộtthờigiandài.

Saucùnglươngtrinhắctôirằnglolắngnhưvậyvôích,vatôikiếmramộtphươngphápđểgiảisựưutưđó.Phươngphápấyđãđemchotôimộtkếtquảthầndiệuvàtrên30nămnaytôidùngđểdiệtlo.Nógiảndịvôcùngvàaicũngápdụngđược.Cóbagiaiđoạn:

Giaiđoạnthứnhất:

Tôicanđảmphântíchtìnhthếmộtcáchngaythẳngvàtựhỏinếuthấtbạithìkếtquảtaihạinhấtsẽrasao?Khôngaibỏtùhoặcbắntôimàsợ.Điềuđóthìchắcchắn.Cólẽtôisẽmấtviệc,vàcũngcólẽhãngsẽgỡbỏbộmáycủatôiđovànhưvậycáivốnhaivạngmỹkimmàCôngtyđãbỏvàoviệcđósẽtanrakhói.

Giaiđoạnthứnhì:

Saukhiđãnghĩtớinhữngkếtquảtaihạinhấtcóthểxảrađượcđó,tôinhấtquyếđànhlòngnhậnnó,nếucần.Tôitựnhủ:”Sựthấtbạiđólàmộtvốđậpvàodanhtiếngtavàcóthểlàmchotamấtviệc.Nhưngdầuviệcnàymất,tavẫncóthểkiếmđượcviệckhácthìđãlấygìlàmtaihạicholắm?Cònvềphầncácôngchủcủatôi,thìhọsẽnhậnthấyrằngCôngtychỉlàđươngthínghiệmmộtphươngphápmớiđểtẩyhơi.Thínghiệmấylàmtốnchohọ20.000mỹkim,songhọcóthểchịuđựngđượcsựlỗlãiđó.Họsẽtínhvàoquỹnghiêncứuvìđãnói,đâychỉlàmộtcuộcthínghiệm“.Saukhiđãxétđượcnhữngkếtquảtaihạinhấtcóthểxảyra,vàđànhlòngnhậnnó,nếucần,tôicảmthấymộtđiềucựckỳquantrọng:làtứcthìtinhthầntôilạithảnhthơi,bìnhtĩnhnhưxưavậy.

Giaiđoạnthứba:Từlúcấy,tôibìnhtĩnhdùnghếtthờigiờvànghịlựcđểkiếmcáchgiảmbớtcáihạicủanhữngkếtquảmàtôiđãcamlòngchịunhận.

Tôi ráng tímcháchchobớt lỗ.Thínghiệmnhiều lầnvàsaucùng thấychắcchắn rằngnếuchịubỏthêmchừng5.000mỹkimnữađểcảitạomộtbộphậnthìmáycủachúngtôisẽhoàntoàn.Chúngtôilàmđúngnhưvậy,và...hãngchúngtôichẳngnhữngđãkhỏilỗhaivạnmỹkimmàcònđượcvạnrưỡimỹkimlàkhác.Tôitinchắcrằngkhôngbaogiờtôinghĩrađượccáchcảitạođónếutôicứrốirắmnhưtrước.Vìsựlolắngcócáikếaquảkhốchạilàlàmchotamấtkhảnăngtậptrungtưtưởng.Khitalo,óctaluônluônchuyểntừýnàyquaýkhác,vàcốnhiêntamấthẳnnănglựcquyếtđịnh.Tráilạikhichúngtacanđảmnhìn thẳngvàonhữngkếtquảkhốchạivàđnàh lòngchịunhậnnó, thì lập tức tabỏngayđượchếtnhữngnỗilolắngtưởngtượngđểtựđặttavàomộttìnhtrangkháchquancóthẻgiúptatậptrunghếttưtưởngvàovấnđềmàtađanggiảiquyết.Chuyệntôivừakểxỷaratừlâurồi.Nhưngphươngphápấyđãcókếtquảmỹmãntớinỗitừđấytớinaytôiluônluôndùngnóvànhờnómàđờitôigầnnhưkhôngcònbiếtlolàgìnữa“.NayxétvềtâmlýthìvìđâumàphươngphápcủaôngH.Carrierlạiquýbáuvàcókếtquảthầnhiệunhưvậy?Cóphảichỉvìnókéotheotaquakhỏimộtđámsươngmùmàtrongđótađangdòdẫm?Nóđặtchântatrênmộtkhuđấtvữngchắc.Tabiếtrõtahienẹđứngđâu.Khitakhôngcómộtcănbảnchắcchắn,thìsaocóthểhyvọngtínhtoán,suynghĩkỹvềmộtvấnđềđược?GiáosưWilliamJames,ngườisánglậprahoatâmlýthựchành,đãmất38nămrồi,nhưngnếubâygiờôngôngcònsốngmàđượcnghenóitớiphươngphápđóthìchắcôngcũngnhiệtliệthoannghênh.Tạisaotôibiếtnhưvậy?Vìchínhôngđãkhuyênhọcsinhcủaông:”Antâmnhậncảnhngộấyđi“vì”nếutabằnglòngchịunhậnsựđãxảyra,ấylàbướcđầuđitớisựthắngnhữngtaihạitrongbấtkỳbiếncốnào“.ÔngLinYutangtrongmộtcuốnsáchđượcrấtnhiềungườiđọc:”Sựquantrọngcủacuộcsống“,cũngnghĩnhưvậy.TriếtgiaTrungQuốcnói:”Nhậnchânsựchẳngmaynhấtđãxảyralàtìmđượcsựbìnhtĩnhchânthiệttrongtâmhồnrồi“.Xétvềtâmlý,tôitưởngkhinhậnnhưvậy,nghịlựccủatakhôngbịtróibuộcnữa.Màchínhvậy!Khitađãchịunhậnsựchẳngmaynhấtthìtacócònđểmấtnữađâu,vànhưvậytứclà

tựđặtvàomộttìnhthếchỉcólợimàvôhại.ÔngH.Carriernói:”Khitôingóthẳngvàosựchẳngmaynhất,tứcthìtôitìmlạiđượcsựbìnhtĩnhđãmấttrongnhữngngàytrước;từđótôisuynghĩđược“.Có lý lắm,phảikhôngbạn?Vậymàcócả triệungườiquaycuồng lo lắng làmhạiđờimình,vìhọkhôngchịunhậnsựchẳngmaynhất,khôngrángchịucảithiệntìnhthế,khôngvớtvátnhữngvậtcònchưachìmtrongkhithuyềnđắm.Đánglẽgâydựnglạisảnnghiệpcủahọ,họlạiđâmra”gâylộnmộtcáchchuachátvàkịchliệtvớisốphận“khiếnchođờiphảităngthêmsốngườimắcbệnhchánđời.

ChắccácbạnmuốnbiếtthêmmộtngườkhácđãápdụngđịnhthứcthầndiệucủaH.Carierrasao?XinbạnnghecâuchuyệncủamộtngườichủhãngbándầuxăngởNiuƯớc, trướckiacó theohọc lớpgiảngcủatôi:”Tôibịtốngtiền!Tôivẫnkhôngtincóthểxảyranhưvậyđược.Tôivẫnkhôngtinrằngxãhộinàylạicóthểxảyrachuyệnynhưtrênmànảnhđóđược.Nhưngchuyệnxảyrathiệt.Côngtydầuxăngmàtôilàmchủcómộtsốxevàmộtsốtàuxếchuyênđigiaohàng.Lúcđóvìchiếntranh,dầuxăngbịhạnchếgắtvàngườitachỉgiaochochúngtôivừađủsốxăngđểphânphátchokháchhàngthôi.Hìnhnhưcóvàingườitàixếcủachúngtaănbớt-màtôikhônghay-sốxăngphảigiaochocácthânchủđểbánlạichocác”kháchhàng“chợđencủahọ.Tôikhônghềđểý tớinhữngsựgian lậnđómãicho tớihômcómộtngười laị thămtôi tựxưng làThanhtracủachínhphủvàđòitôimộtsốtiềntrànước.Hắnnóihắncóđủtàiliệu,bằngcớvềhànhđộngbấtlươngcủabọntàixếcủatôivànếukhôngchịuđútlóthắnsxtưnhữngtàiliệuđósangBiệnlýcuộc.Tôibiếtchắcriêngtôi,tôikhôngphảilogìhết.Nhưngtôicũnglạibiếtrằngtheoluậtthìhãngtôiphảichiụtráchnhiệmvềhànhđộngcủangừilàmcông.Hơnnữa,nếuviệcđóđưaratoà,vàđăngtrenmặtbáothìsẽtaihạichoCôngtykhôngít.MàtôilấylàmvinhdựvềCôngtycủachúngtôilắm;vìchínhôngthântôiđãsánglậpranótừ24nămtrước.Tôi lo lắng tớinỗihoáđau,mấtăn,mấtngủbangàybađêm.Tôi luôn luônquaycuồng.Nênđấmmõmnónămngànmỹkimhaylàbảothẳngnócứviệclàmtới,muốnrasaothìra?Dùquyếtđịnhcáchnàothìkếtcụccũnglàtaihại.Rồimộtđêmsau,bỗngdưngtôimởcuốn”Quẳnggánhlođivàvuisống“màngườitađãphátchotôitrongkhitheolớpgiảngcủaôngCarnegievềthuậtnóitrướccôngchúng.Tôibắtđầuđọc.TớichuyệncủaôngH.Carrier, tôigặplờikhuyên:”Hãynhìnthẳngvàosựtaihạinhất“Vàtôi tựhỏi:”Nếutakhongchịuhốilộnó,mặcchonóđưatàiliệuraBiệnlýcuộcthìsựtaihạinhấtnếucó,sẽđếnmứcnào?Tứcthìtôitựtrảlời:”Bấtquáthìbịtantànhsựnghiệp,bịphásảnvìnhữngbàibáorêuraochớkhôngphảilẽbịngồitùđược!“.Nghĩvậytôiliệntựnhủ:”Đượclắm,phásảnthìcũngđành.Nhưngrồisaonữa?“Rồi thìchắcchắn làmìnhphảiđikiếmviệc làm.Màkiếmviệc làmthìđãsaochưa?Mình thạovềnghềbuôndầuxăngvàcóthểgặpnhiềuhãngrấtvuilòngđùamình“.Saukhithầmgiảiquyếtnhưthế,tôiđãbắtđầuthấydễchịuhơn.Bứcmànâmubaophủtôitrọnbangàybađêm,nayđãvéncao lênđượcmộtchút.Nhữnglo lắngcủatôicứdịu lầnđivàbỗngngạcnhiênthấybâygiờtôidãsuynghĩđược,đãđủsángsuốtđểbướctớigiaiđoạnthứbalàcảithiệnsựtaihạinhất.Trongkhitôitìmgiảiphápthìvấnđềtựhiệnradướimắtvớimộtquanđiểmmới.Tôinghĩ:”Nếumìnhkể rõ tìnhcảnhchoông luật sưcủamình, thìcó lẽôngkiếmđượcmột lối ramàmìnhkhôngnghĩtớichăng?Vàtôinhậnrằng,thiệttôiđãngu,cómọtđiềudễdàngnhưthếmàsaotrướckhôngnghĩtới“.Nhưngtrướckianaoftôicósuynghĩgìđâu, tôichỉ lolắngthôi.Chonêntôinhứtquyếtsánghômsau,việcđầutiênlàlạikiếmôngluậtsư.Quyếtđịnhvậyrồitôilêngiườngngủsaynhưmộtkhúcgỗ.Sánghômsaugặpnhau,ôngluậtsưcủatôikhuyênnênđíchthânlạithămBiệnlýrồikểtườngtậncâuchuyệnchoônghay.Tôilàmđúngnhưvậy.Vừaấpúngkểxong,tôingạcnhiênhếtsứcngheôngbiệnlýnóirằngmấythángnayôngđãngheđồnnhiềuvềbọntốngtiềnđó,vàchínhthằngtựxưnglànhânviêncủachínhphủấychỉlàmộttênlừađảomàsởCônganđươnglùngbắt.Saucơnlolắngbađêmbangàyròngrã,đểđắnđoxemcónêntặngquânbấtlương5.000mỹkimkhông,màđượcnghelờinóiấy,thiệtnónhẹngườilàmsao!Kinhnghiệmđódạytôimộtbàihọcmàkhôngbaogiờtôiquên.Từngàyấy,mỗilầngặpmộtvấnđề

tôilolắngthìtôilậptứcápdụngđịnhthứccủaônggiàH.Carrier.CũnggầnvàolúcôngH.CarrierlolắngvềcáimáylọchơicủaôngtạiCrystalCity, thìcómộtanhchàngBrokenBownghĩđếnviệcdichúc.TênanhlàFailP.Haney.Anhbịungthưtrongruột.Mộtbácsĩchuyênmônđãchorằngbệnhanhbất trị.Bácsĩđódặnanhtakiếngthứcnày, thứckhácvàđừnglolắnggìhết,phảihoàntoànbìnhtĩnh.Họcũngkhuyênanhtanênlậpdichúcđithìvừa.Bệnhanhbắtbuộcanhphảibỏđịavịcaosangvàđầyhứahẹnchotươnglai.Anhkhôngcònviệcgìlàmnữa,chỉcònchờcáichếtnótừtừtới.Bỗnganhnẩyramộtquyếtđịnh,mộtquyếtđịnhlạlùngvàđẹpđẽ.Anhnói:”Chẳngcònsốngbaolâunữathìtậnhưởngthúđờiđi.Từtrướctớinaytavẫnaoướcđidulịchthếgiớitrướckhichếtnótừtừtới.Bỗnganhnẩyramộtquyếtđịnh,mộtquyếtđịnhlạlùngvàđẹpđẽ.Anhnói:”Chẳngcònsốngbaolâunữathìtậnhưởngthúđờiđi.Từtrướctớinaytavẫnaoướcđidulịchthếgiớitrướckhichết.Giờlàlúcnênkhởihànhđây“.Rồitamuagiấytàu.Cácvịbácsĩngạcnhiênvôcùng.HọbiểuanhHaney:”Chúngtôiphảichoônghay,nếiôngđidulịchnhưvậyngườitasẽphảiquẳngthâyôngxuốngbiểnđa!“Anhđáp:”Khôngđâu!ThânnhântôiđãhứachôntôitrongmộtmiếngđấtnhàtạiBrokenBow.Vậytôisẽmuamộtquantàivàmangtheo“.Anhtamuamộtquantài,chởxuốngtàu,rồithươnglượngvớiCôngtyđểkhichếtxácđượcgiữtrongphònglạnhchođếnlúctàuvềđếnbến.RồianhđidulịchvớitinhthầncủaônggiàOmartrongbốncâuthơnày:

AiơitậnhưởngthútrầnTrướckhixuốnghốtrởthànhđấtđenĐấtđenvùilấpđấtđen,Hếtca,hếtnhậu,khỏimiềntửsanh.Trongdu lịch,anh luôn luôn”Chénchúchénanh“.Trongmộtbức thư tôicòngiữđây,anh tanói:”Tôiuốnghuýtkilôđa,hútxìgà,ănđủthứ;cảnhữngthứđặcbiệtcủamỗixứlạ,độccóthểgiếttôiđược.Tôitậnhưởngnhữngthứởđờibaogiờhết.Gặpgiómùa,dôngtố,đánglẽchếtvìsợ,thứctớinửađêm.KhitớiTrungQuốcvàấnĐộ,tôimớinhậnthấynhữngnỗilolắngvềcôngviệclàmăncủatôihồiởnhà,sovớinỗinghèonànđóirétởphươngĐôngcònlàmộtcảnhThiênđường.Nghĩvậytôikhônglolắngvôlýnữavàthấykhoẻkhoắntrongngười.KhivềtơíMỹtôicânthêm4,5kílô.Tôigầnnhưquênrằngđãcóhồiđaubaotửvàđauruột.Khôngbaogiờtôimạnhhơnlúcấy.Tôivộivàngbánlạichiếcquantàichomộtnhàchuyênlođámtángvàtởlạilàmăn.Từhồiđótôichưahềđauthêmmộtngàynàonữa“.LucđóanhHaneychưabiếtthuậtcủaCarrierđểdiệtnỗilo.Mớirồianhtanóivớitôi:”Bâygiờtôinhậnthấyrằngtôiđãtheođúngphươngphápấymàkhônghay.Tôianphậnnhậnlấycáitaihạinhấtcóthểxảyra,tứclàsựchết.Rồitôirángcảithiệnnóbằngcáchtậnhưởngnhữngngàycònlại“.Anhtatiếp:”Nếusaukhixuốngtàutôicònlolắngthìchắcchắnlàtôiđãnằmtrongquantàimàtrởvềnhàrồi.Nhưngtôiđãđểchotinhthầnhưudưỡngvàhếtlonghĩ.Sựbìnhtĩnhtrongtâmhồnđãphátramôtnguồnsanhlựcmới.Nhờvậytôithoátchết“.ĐịnhmứctrênđãgiúpôngH.Carrierbớtđượcsốtiền20.000mỹkimchobọnnhàbuônởNiuƯớckhỏiphảinộp5.000mỹkimchobọntốngtiềnvàgiúpanhEarlP.Haneytựcứumạngmìnhthìbạncũngcóthểnhờnómàgiảiquyếtđượcítnhiềulolắngcủabạn,phảichăng?Cũngcóthểnógiảiquyếtchobạnmộtvàivấnđềkhácmàtừtrướcbạnchorằngkhôngcócáchnàogiảiquyếtđược,biếtđâuchừng?

Chương3:Giếttabằngcáiưusầu"Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiếtthắngưusầusẽchếtsớm".

BácsĩAlexisCarrelMấynămtrước,mộtbuổisáng,mộtônghàngxómgõcửanhàtôiphiđichủngđậungay.Ônglàmột

trongsốhàngngànngườitìnhnguyệnđigõcửatừngnhàởkhắpchâuthànhNữuƯớcđểnhắcnhởdânchúng.Nhữngngườisợsệtnốiđuôinhauhànggiờtạinhàthưng,sởchữalửa,sởcônganvàctrongnhữngxínghiệpđểđượcchủngđậu.Hn2.000bácsĩvànữđiềudưỡnglàmviệcnáonhiệtngàyđêm.Tạisaolạicósựkíchthíchđó?làvìkhiấychâuthànhNữuướccótámngười lênđậuvàhaingườichết.Haingườichếttrongdânsốgầntámtriệungười!.Tôiđãsốngtrên37nămởNữuước,vậymàvẫnchưacómộtngườinàolạigõcửabotôiphiđểphòngchứngưusầu,mộtchứngdocmxúcsinhramàtrong37nămquađãgiếtngườimộtvạnlầnnhiềuhnbệnhđậu!KhôngcómộtngườinàolạigõcửachotôihayrằnghiệntrongnướcMỹ,cứmườingườicómộtngườibịchứngthầnkinhsuynhượcmàđạiđasốnhữngkẻđóđềudoưutưvàcmxúcbấtanmàsanhbệnh.Chonêntôiphiviếtchưngnàyđểgõcửabạnvàxinbạnđềphòng.BácsĩAlexisCarrel,ngườiđượcgiithưởngNobelvềyhọc,đãnói:"Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiết thắngưusầusẽchếtsớm".Màcácbànội trợcũngvậy,cácôngthúycũngvậy,cácbàthợnềcũngvậy.Mấynămtrướcnhândịpnghỉ,tôiđánhxedạovùngTexasvàNewMexicovớibácsĩO.F.Gobe,mộttrongnhữngvịtrưởngbanytếsởHoxaSantaFé.Chúngtôibànvềnhữngtaihạicủalolắngvàbácsĩnói:"Bychụcphầntrămbệnhnhânđitìmbácsĩđềucóthểtựchữahếtbệnhnếubỏđượcnỗilolắngvàsợsệt.ấyxinđừngnghĩrằngtôichobệnhcủahọlàbệnhtưởng!Họcóbệnhthiệtnhưnhữngngườiđainặngvậy.Màcókhibệnhcủahọcònnguyhiểmhnhiềunữa,chẳnghạnnhưbị thầnkinh suynhượcnàtrúngthực,cóungthưtrongbaotử,đautim,mấtngủ,nhứcđầuvàbịchứngtêliệt.Nhữngbệnhđókhôngphilàtưởngtượng,tôibiếtrõvậy,vìchínhtoiđãbịungthưbaotửtrong12nămtrời.Sợsinhralo.Lolàmchothầnkinhcăngthẳng,tacáukỉnhhạichonhữngdythầnkinhtrongbaotử,làmchodịchvịbiếnchấtđivàthườngsinhchứngvịung".BácsĩJosephF.Montagne,tácgicuốn:"Bệnhđaubaotửdothầnkinh"cũngnóiđạikháinhưvậy.Ôngbo:"khôngphithứcănlàmchotôicóungthưtrongbaotửmànguyênnhânchínhlàcáiưutưnócắnrứttôi".BácsĩW.C.AlvarezởdưỡngđườngMayothìnói:"Nhữngungthưtrongbaotửsưngthêmhaytiêubớtđilàtuỳsựmệtnhọccủabộthầnkinhtănghaygim".Mộtcuộcnghiêncứu15.000ngườiđaubaotửởnhàthưngMayođãchứngthựcđiềuấy.Trongnămngườithìbốnngườicthểkhôngcógìkhácthườnghết.Sợ,lo,oán,ghét,tínhvôcùngíchkỷ,khôngbiếtthíchnghivớihoàncnh,nhữngcáiđóđôikhilànguyênnhâncủabệnhđaubaotửvàchứngvịung.Bệnhthứhainàycó thểgiếtbạnđược.TheotờbáoLifenóđứnghạngthứmười trongnhữngbệnhnguyhiểmnhất.MớirồitoiocógiaodịchbằngthưtừvớibácsĩHarrlodC.HabienởdưỡngđườngMayo.Trongkỳhộihọp thườngniên củacácy sĩ và cácnhàgii phẫu,ôngddượcđọcmột tờ thôngđiệpvề côngcuộcnghiêncứucácchứngbệnhcủa176vụchỉhuycácxínghiệp.Saukhichocửtoạbiếtrằngtuổitrungbìnhcủahọlà44năm,batháng,ôngnóinonmộtphầnbacácvịchỉhuyấymắcmộttrongbachứngbệnh:đautim,cóungthưtrongbaotửvàmạchmáucăngquá.Nhữngbệnhđólànhữngbệnhđặcbiệtcủahạngngườiluônluônsốngmộtđờigaygo,ồnào,rộnrịp.Bạnthửnghĩcoi:mộtphầnbanhữngnhàchỉhuycácxínghiệpđãtựhuỷhoạithânthểvìcácchứngđautim,vịungvàmạchmáucănglênkhichưađầy45tuổi.Sựthànhcôngcủahọđãphitrvớimộtgiáđắtquá.Màchưachắcgìhọđãthànhcông.ởthửhỏi,tacóthểnóiđượclàthànhcôngkhitalàmămphátđạt,nhưnglạimắcchứngđautimhoặcvịungchăng?Cóíchgìchotakhông,nếutachiếmđượccphúnguyêncủathếgiớimàphimấtsứckhoẻ?Dùtagiàucóđếnđâuđinữathìmỗingàycũngchỉăncóbabữavàđêmngủmộtgiường.Nóichorộngthìngườichỉhuycácxínghiệpquyềnhànhlớn,nhưngcóhngìanhđàođấtkhông?Cólẽcònkémnữa,vìanhđàođấtthườngđượcngủsayhnhọ,ănngonmiệnghnhọ.ThiệttìnhtôimuốnlàmanhthợgiặtởAlabanaômcâyđờn"banjo"màkhytưngtưngcònhnlàmchủmộtcôngtyxelửahoặcmộtcôngtythuốchútđểtới45tuổi,sứckhỏebịhuỷhoạiđếnnỗitiềutuỵthânhình.Nóitớithuốchút,tôilạinhớtớimộtnhàsnxuấtthuốcnổidanhnhấtthếgiới,michếtvìbịnhđautimtrongkhiôngtađinghỉvàingàygiữamộtkhurừngởCanada.Ôngtalượmhằngtriệubạcmàchết,chếthồicó61tuổi.Chắcchắnôngđãđemcáithờigiankhổhạnhtrongđờiôngđểđổilấucáimàôngtagọilà"thànhcôngtrongsựlàmăn"đó.

Theotôinhàsnxuấtthuốcđóchưathànhcôngbằngnửathânphụtôi,mộtnôngphuởMissouri,mấthồi98tuổi,giasnkhôngcótớimộtđồng.CácysĩởMayonóirằngkhidùngkiếnghiểnviđểxemxétdâythầnkinhcủanhữngngườichếtvìđaubệnhnàythìthấythầnkinhcủajackDempsey,mộttayquánquânvềquyềnthuật.Bệnhcủahọkhôngdothầnkinhsuynhượcmàdonhữngcmxúcnhưưutư,lolắng,sợsệt,thấtvọng.Platonnói:"Cácysĩcómộtlỗilầmlớnnhấtlàhọchỉrángtrịthânthể,khôngnghĩtớitrịtinhthầnmàthânthểvàtinhthầnlàmột,khôngthểtrịriêngđược".Phiđợi23thếkỷsau,yhọcmớichịuxácnhậnsựquantrọngấy.Chúngtađưngpháttriểnmộtphưngpháptrịliệumớimẻlàphưngpháptrịccthểlẫnthầnkinh.Côngviệcđólúcnàyquantrọngvìyhọcđãtrịđượcnhiềubệnhdovitrùngnhưbệnhđậumùa,bệnhdịcht,bệnhsốtrétvàhàngchụcbệnhkhácđãgiếthàng triệumạngngười.Nhưngyhọcvẫnchưa trịđượcnhữngbệnh tinh thần,khôngdovitrùngmàdonhữngcmxúcnhưlolắng,sợsệt,oánghét,thấtvọng,nhữngbệnhmỗingàymộttăngvớitốcđộrấtgớmghê.Cácbácsĩnóirằnghiệnnaycứ20ngườiMỹcómộtngườiphinằmnhàthưngđiêntrongmộtthờigiankhôngkỳhạn.Vàkhitổngđộngviên,hồichiếntranhvừarồi,cứnămthanhniênthìphiloạiđimộtvìthầnkinhcóbệnhhoặcsuynhược.Vậynguyênnhâncủachứngthầnkinhthácloạnlàgì?Khôngaibiếtđượcđủhết.Nhưngchắcchắnlàtrongnhiềutrườnghợp,sợsệtvàlolắnglàhainguyênnhânchính.Nhữngngườilolắng,mệtmỏiđềukhôngbiết thíchnghivớinhững thựcsựchuachátcủađời, cứmuốnsốngcáchbiệthẳnvớingườixungquanhvàtựgiammìnhtrongmộtthếgiớitưởngtượngđểkhỏiphiưuphiền.Nhưtôiđãnói,tôiluônđểtrênbàncuốn"Quẳnggánhlođiđểđượckhoẻmạnh"củabácsĩEdwardPodalsky.Dướiđâylànhanđềvàichưngtrongcuốnấy:Lolắngcóhaichotimrasao?MạchmáucănglàdololắngquáđộChứngphongthấpcóthểvìlolắngmàphátsinh.HãythưnghạibaotửmàbớtlođiLolắngquácóthểsinhrachứngtrúnghàn.Nhữnglolắngnhhưởngtớihạchgiáptrạngtuyếnrasao?Chứngđườngsí(nướctiểucónhiềuđường)củanhữngngườilolắngquá.Mộtcuốnsáchtrứdanhkhá,nghiêncứuvềlolắnglàcuốn"Loàingườitựhạimình"củabácsĩKarlMenningetởdưỡngđườngMayo,trịbệnhthầnkinh.Cuốnđóchobiếtnếutađểnhữngcmxúcpháhoạixâmchiếmđờitathìsẽlàmhạithântađếnmứcnào.Rồiđưachongườiquenđọc.Sáchgiábốnmỹkim.Tôidámnóiquyếtkhôngcósốvốnnàobỏramàcóthểmanglợivềchobạnbằngsốtiềnấy.Kẻmạnhkhoẻnhứtmàưuphiềnthìcũnghoáđauđược,đạitướngGrantthấynhưvậytrongnhữngngàysắptàncuộcNamBắcphântranh.Đâylàcâuchuyện:ĐạitướngbaovâyđồnRichsmondđã9tháng.QuânđộicủađạitướngLeeởtrongđồn,đói,rách,bịđánhbại.Từngbộđộimộtđãđàongũ.Cònnhữngtoánbinhkhácthìhọpnhaulạitrongtrạivibốmàtụngkinh,la,khóc,mehong,mộttriệuchứngtanrãhoàntoàn.Sauđóhọđốtnhữngkhobôngvàchâuthành,trongkhinhữngngọnlửagiữađêmbốcngụttrời.ĐạitướngGrantvộivànhotốcđeođuổi,baovâyhaibênsườnquânđịch,màkỵbinhdoSheridancầmđầuthìđónpháđườngrầyvàcướpnhữngtoaxelưngthựccủađốiphưng.Chỉhuytrậnđó,ĐạitướngGrantnhứcđầukịchliệt,mắtmờgầnnhưđui,tớinỗiphiđisauquânđộirồi téxỉuvàđànhngừnglạiởmột trại ruộng.Ôngchéptrongtậpkúứccủaông:"Suốtđêmđótôichântrongnướcnóngvàhộtci,lạiđắphộtcitrêncổtay,trêngáy,mongđếnsángsẽhếtnhứcđầu".Sánghômsauôngtỉnhtáongay,nhưngkhôngphinhờởhộtcimànhờởbứcthxinđầuhàngcủaĐạitướngLeedomộtkỵbinhphingựamangtới.Ôngviết:"Khivõquankialạigầntôi,tôicònnhứcđầunhưbúabổ,nhưngđọcxongbứcthư,tôikhỏiliền".NhưvậychắcchắnĐạotướngđauchỉvìlonghĩ,cmxúcmạnhquá,thầnkinhkíchthíchquánênkhihếtlo,lạivữngbụng,vìcôngviệcđãhoànthànhôngbìnhphụclạingay.Bymưinămsau,HenryMorgenthau,giámđốcquốckhốtrongnộicáccủaTổngthốngFranklinD.Roosevelt,ưutưtớinỗiđaurồibấttỉnh.ÔngchéptrongnhậtkýrằngônglolắngghêgớmkhiTổngthốngmuatrongmộtngày4.400.000thùnglúa,khiếngiálúaphitănglên.Việcđólàmchoôngmê

manbấttỉnh,vềnhàănxongôngnằmbẹpđếnhaigiờ.Muốnbiếtưutưlàmhạitarasao,tôikhôngcầntracứutrongthưviệnhoặctìmhỏiysĩ.Tôichỉcầnngồitạibànviết,ngóquacửasổlàthấyngaymộtnhàmàconquỷưutưđãphápháchlàmchongườitabịchứngthầnkinhsuynhược,vàmộtnhàkháccóngườiđànôngbịbệnhđườngsívìquáưutư.Ngườiđólàmnghềbuônđường.Khinàogiáđườngtrênthịtrườnghạthìngườilạichấtđườngtrongmáuvànướctiểuycứtănglên.Montaigue,mộttriếtgiaPháptrứdanh,lúcđượcbầulàmthịtrưởngtỉnhBorrdeuxlàtỉnhông,dãnóivớidânchúng:"Tôisẽtậntâmlocôngviệcchotỉnhnhànhưngtôicũngphigiữgìnphổivàgancủatôi".Cònônghàngxómcủatôiởtrênkiathìlolắngvềgiáđườngđếnnỗiđườngvôcảhuyếtqủanôngvàsuýtgiếtôngnữa.Ngoàira,ưutưcòncóthẻsinhchứngphongthấpvàsưngkhớpxưngkhiếnkẻmắcbệnhkhôngđược,phidùngxeđẩy.BácsĩRusselL.Cescildạyykhoa tạo trưởngđạihọcCornellđượckhắp thếgiớinhậnlàmộtchuyênmônvềchứngsưngkhớpxưng.ÔNgđãkểbốnnguyênnhânchínhthườngsinhrachứngnầy.ấylà:1.Đaukhổtronghônnhân.2.Suybạivềtàichánh.3.Côđộcvàưuphiền.4.Uấthận.5.Tấtnhiênlàcònnhiềunguyênnhânnữa,vòcónhiềuloạisưngkhớpdonhữnglẽrấtkhácnhaumnhưng,tôinhắclại,nhữngnguyênnhânthườnggặpnhấtlàbốnnguyênnhânkẻtrên.Chẳnghạnmộtôngbạntôitrongthờikinhtếkhủnghongbịphásn;bịhãnghi,địnhcắthidùngtrongnhàvàbịngânhàngdọbáncănnhàmàôngđãcầm.Cònngườivợôngtathìbỗngbịchứngsưngkhớpxườnghànhdữdội,thuốcthang,kiêngcửthếnàocũngkhôngbớt,mãichotớikhitàichínhtrongnhàđượcphongtúchnthìbệnhmớituầntụmàlui.ưutưlạicóthểsinhrachứngsâurằngnữa.BácsĩWilliamnóitrongmộttờthôngđiệpđọctrướchôinhaycủaMỹ:"Nhữngcmxúckhóchịunhưkhitalolắng,sợsệt,bàncãiluônluôn,rấtdễlàmchochấtvôitrongcthểphátkhôngđềuvàtasinhrasâurăng".Bácsĩkểlểchuyệnmộtthânchủôngcóhaihàmrăngrấttốt.Khivợythìnhlìnhđau,yloquá,sinhngaychứngđaurăng.Trongbatuầnvợnằmnhàthưngthìycóchínhcáirăngsâu.Bạnđãbaogiờthấymộtngườicóbệnhtronggiáptrạngtuyếnhoạtđộngdịthườngkhông?Tôiđãthấynhiềulần.Họruncầmcậpnhưnhữngkẻsợchếtvậy.Màcólẽhọcũngsợquáthiệt.Giáptrạngtuyến,cáihạchđiềuhoàcthểcủatanầy,lúcấynhưnổidoálênlàmchotimđậpmạnhvàtoàncthểhoạtđộngồạt,sôinổinhưmộtcáilòthanđúcthépmởtungcáccửachohivàkhôngkhíùavào.Vànếukhôngtrịngay,thìngườibệnhcóthểchếtđượcnhưtựthiêuvậy.MớirồitôiđưamộtngườibạnmắcchứngđólạiPhiladephiekiếmmộtbácsĩchuyênmômnổidanhvàđãkinhnghiệmđược38nămrồi.Bạncóthểbiếtcácbácsĩnầylờikhuyêncácbệnhnhânrasaokhông?Ôngviếtlờikhuyềnbằngsntrênmộttấmgỗtreotrêntườnggiữaphòngkháchđểchongườibệnhnàocũngthấy.Dướiđâylàlờikhuyênấymàtôiđãchépvàomộtbaothưtrongkhitôingồichờđượctiếp:"Nghingờvàgiitrí""Khôngcógìgiitrívàlàmchoóctađượcnghỉngibằnggiấcngủ,âmnhạc,vuicười.Nênthíchnhữngbnnhạchayvàngócáibềmặttứccườicủađời.Nhưvậytasẽthấykhỏemạnhvàsungsướng".Đếnlúckhámbệnh,câuđầutiênbácsĩhỏibạntôilàcâunầy:"Ôngưutưnỗigìmàđếntìnhtrạngấy?"Vàôngkhuyên:"Nếuôngkhôngquẳnggánhlođithìôngcònnhiềnbiếnchứngkhácnhưđautim,vịungvàđườngsí.Tấtcnhữngchứngđóđềulàanhemchúbácvớinhau,anhemchúbácruột".Thìchắcchắnnhưvậyrồivìtấtcđềudoưutưmàsinhra!KhitôiphỏngvấncôMerleOberoncôtuyênbốrằngcônhấtđịnhquẳnggánhlođi,vìcôbiếtcáiưutưsẽtànphácáinhansắccủacô,cáibovậtquýnhất,nhờnócônổidanhtrênmànnh.Cônói:"Khitôibắtđầulàmđàohátbóng,tôilolắngsợsệtquá.MớiởấnĐộtớiLuânĐôntìmviẹcmàkhôngquenaiởđâyhết.Tôicólạixinviệctạinhiềunhàsnxuấtphimnhưngkhôngmộtaimướntôi.Màtiềngiắtlưngthìít,tiêugầncạnrồi.Nhưnghaituầntôichỉănbánhvàuốngnướclạnh.Đãlo

lạiđóinữa.Tôi tựnhủ: "Có lẽmình sẽnguymất,khôngbaogiờđược làmđàohátbóngđâu.Xétkỹ thìmìnhkhôngkinhnghiệmchưađóngtròlầnnào,vậychắcchỉcónhansắccủamìnhlàgiúpmìnhđượcthôi.Tôiđilạitấmgưng,ngótrongđóđãthấysựlolắnglàmchodungnhantôitiềutuỵlàmsao!Nhữngnétnhănđãbắtđầuhiện,dobàntaytànphácủaưutư.Rồitôitựnhủ:"Phithôingayđi!Khôngđượcưutưnữa.Chỉcócainhansắcgiúptađượcviệc.Vậyđừngtànphánóbằngcáchchuốclấylophiền".Tathấyítnguyênnhânnàopháhoạinhansắcmộtngườiđànbàmauchóngbằngưutư.Nólàmchohọgiàđi,tínhtìnhhoáchuacay.Nóhuỷdungnhanhọ,làmchohaihàmrăngnghiếnchặtlại,làmchonétnhănhiệnlênmặt.Họcóvẻluônluôncáukỉnh,tóchọbạchoặcrụng,nướcdahọsinhrađủthứmụn,nhọt,ghẻ,lác.Bệnhđautimlàtênsátnhânsố1ởMỹ.Trongchiếntranhvừarồi,khongmộtphầnbatriệungườichếttrêntrậnđịa,nhưngcũngtrongthờigianđó,bệnhđaitimgiếttớihaitriệunhânmạng,trongsốđócómộtnửađauvìquálolắngvàsốngmộtđờiồạt,rộnrịpquá.Phi,chứngđautimlàmộtnguyênnhânchính,khiếnbácsĩAlexisCarrelthốtracâunày:"Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiếtthắngưusầusẽchếtsớm".NgườidađenởphưngnamvàngườiTrunghoaítkhiđautimvìlolắng,nhờhọđãnhìnđờimộtcáchbìnhtĩnh.Sốbácsĩchếtvìđautimnhiềugấp20lầnnôngphuchếtvềbệnhđó,vìcácbácsĩsốngmộtđờirộnrịpquá.Đólàcáilẽnhânnàoqunấy.WilliamJamesnói:"Trờicóthểthalỗichotađược,nhưngbộthầnkinhcủatathìkhôngkhinàocóthểdungthứchotahết".Vàđâylàmộtđiềungạcnhiênvôcùng,gầnnhưkhôngtinđược.tạiMỹmỗinăm,sốngườitựtửlạinhiềuhnsốngườichếttrongnămbệnhtruyềnnhiễmlanrộngnhất.Tạisaovậy?Chỉtạihọ"ưutư"quáđó!KhibọnquânphiệttànbạocủaTrungQuốcmuốnhànhhạmộttộinhânnào,họtróikẻbấthạnhrồiđặtdướimộtthùngnướccứđềuđềunhỏgiọt...từgiọt...từgiọt...khôngngừng...ngàyvàđêmtrênđầuy.Saucùngtộinhânthấykhổsởnhưbúađậpvàođầuvàhoáđiên.PhưngphápđóđượcY-Pha-nhodùngtrongnhữngbuồngtratấnvàHitlerdùngtrongcáctrạigiam.ưutưnàokhácnhữnggiọtkia?Nóđập,đập,đập,khôngngừngvàothầnkinhta,đủsứclàmchotađiênvàtựtửđược.KhitôicònlàmộtđưanhỏnhàquêởMisssouri,tôinghengườitatửcnhvạcdầuởâmphủmàsợquámuốnchếtngất.Nhưngthậtkhôngaitcnhvạcdầuởcõitrầnnàyhết,cnhthêthmcủanhữngkẻquáưutư.Chẳnghạn,nếubạnưutưluônnămsuốttháng,thìmộtngàykiabạncóthểbịmộtchứngbệnhđauđớn,ghêghớmvôcùng,tứclàchứngđaunhóiởngực.Hỡibạnthanhniên,nếubạnbịchứngđóthìbạnsẽphikêutrời,mộttiếngkêutrờirùngrợnnhưsắpchết,khôngcótiếngkêutrờirùngrợnnhưsắpchết,khôngcótiếngkêunàososánhchongang.NếuđemtiếnggàocủaÂmtisovớitiếngkêutrờiđóchỉlàtiêngkêuêmáitrongbài"Thằngcuội"củatrẻnhỏ.Bạn sẽ tự than: "Trời hỡi trời!"Nếu tôi t đượcbệnhnày thì tôi sẽ sung sướng tuyệt trần, thềkhônggiờcònlobuồngìnữa".(Bạnchotôinóiquáư?Xinbạncứhỏivịysĩthườngchữachobạnthìbiết).Bạncóthíchsốngkhông?Cómuốnsốnglâuvàkhoẻmạnhđểhưởngcáivui"ănngonngủkỹlàmtiêntrên đời" không?. Thích vậy,muốn vậy bạn cứ theo đúng lời khuyên sau đây, cũng lại của bác sĩAlexisCarrelnữa.Ôngnói:"Kẻnàogiữđượctâmhồnbìnhtĩnhgiữanhữngđôthịhuyênnáothờinaykẻđósẽkhôngbịbệnhthầnkinh".Bạncógiữđượcnhưvậychăng?Nếubạnlàmộtngườibìnhthường,vobeenhj,bạncóthẻtrlời."Có".Chắcchắntacónhữngnănglựctiềmtàngmàcólẽchưabaogiờdùngtới.ÔNgThoreođãnóitrongcuốn"Walden"bấthủcủaông:"Tôikhôngthấycáigìlàmtôiphầnkhởibằngkhnăngnângcaođờisốngcủacôtôidosựgắngsứccóýthức.Khitatựtin,tiếntheoconđườngđựpđẽtựvạchravàgắngsứcsốngtheođờisốngđãpháchoạtrongđầu,thìtacóthểthànhcôngmộtcáchrấtkhôngngờ".Chắc chắn nhiều độc gi cũng đầy nghị lực và năng lực tiềm tàng như côOlgaK Jarvey ở Coeurd'Alène.Mộthôm,trongnhữngtrườnghợpbiđátnhất,cônhậnthấycốcóthểdiệtđượcưutư.Vậythìtôi tin chắcbạnvà tôi, chúng ta có thểdiệt đượcưu tưđược, nếu chúng ta theonhữngchân lý cổtruyềnmàtôibàntớitrongcuốnnày.CâuchuyệncủacôOlgaKJarveychéplạichotôinhưvậy:"Támnămrưỡitrướctôibịchứngungthư,nósuýtlàmtôi

chếtlầnmòn,vocùngđauđớn.Nhữngysĩtàigiỏinhấttrongnước,tứclàcácbácsĩởdưỡngđườngnhưởmộtconđườngcùng,đứngtrướccửaÂmtimởsẵn.Trongcnthấtvọngtôidùngđiệnthoạikêuvịbácsĩdưngchữachotôiđếnđểmàrênla,màkểlểnỗithấtvọngđangchiếmcứlòngtôi.Songbácsĩnóngnyngắtlờingay:"Cáigìvậy,côOlgaKJarvey?"Phicanđmlênchớ!Nếucứlahétnhưvậythìmauchếtlắm.Bệnhcủacôrấtnguyhiểmthiệtđấy.Nhưngphicanđmchốngvớinó...Đừngưuphiềnnữamàkiếmviệcgì làmchokhuâykhođi".Ngay lúcđó, tôinắmchặt tay, thềmộtcáchququyếtđếnnỗimongtayđâmsâuvàodathịt,đếnnỗithấylạnhmình,mồhôichyròngròngtheosốnglưng.Tôithềrằng:"Takhôngưuphiềnnữa!Takhôngrênlànữa!Vànếutinhthầnthắngđượcthểchất,tasẽsống".Bệnhnặngkhôngthểdùngquangchấtđược,phichochạytuyếnvàoungthưluôntrong30ngày,mỗingàymườiphútrưỡi.Riêngbệnhcủatôicácbácsĩđãchochạyquangtuyếntrong49ngày,mỗingày14phútrưỡi.Nhưngmặcdầuxưngtôigầnlòikhỏida,nhưnhữngmỏmđátrênsườnđồi,mặcdùchântôinặngnhưchì,tôicũngchẳnghềưuphiền!Tôikhôngkhócmộttiếng,tôicứmỉmcười!Phi,tôibắtbuộcphimỉmcười."Tôikhôngđiêntớimứctinrằngchỉmỉmcườithôimàhếtđượcbệnhnộiung,songtôiquyếttinrằngtinhthầnkhoankhoáigiúpcthểthắngđượcbệnh.Dùsaođinữlầndótôiđãtìmthấymộtphéptrongnhữngphépmầunhiệmđểtrịbệnhnộiung.Mấynămgầnđây,tôimạnhkhỏekhácthườngchínhlànhờnhữnglờinhắcnhởcủaBácsĩMc.Caffery."Hãycanđmchốngđốivớibệnh;đừngưuphiềnnữ;làmviệcgìchokhuâykhođi!".Đểkếtluận,tôimuốnchéplạicâucủabácsĩAlexisCarrel"Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiếtthắngưusầusẽchếtsớm".BọntínđồcuồngnhiệtcủagiáochủMohammedthườngxâmtrênngựcnhữngcâuthtrongkinhthánhKoran.Tôicũngmuốncácvịđộcgicuốnnàyxâmlênngựccâu"Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiếtthắngưusầusẽchếtsớm".Àmàbiếtđâuđược?BácsĩAlexisCarrelmuốnnóictớibạnđókhôngchừng!

Chương 4: Làm sao phân tích và giải quyếtnhữngvấnđềrắcrốiTạisao?Aiđó?ởđâu?Cáchnào?Chiđó?Khinào?Biệtdanh?Sáungườigiúpviệctrungthành?Dạytôihiểuđượcmọinhànhgầnxa.RydyardKipling

ĐịnhthứcthầnhiệucủaH.CarrrierởchươngIIphầnnhấtcóthểgiảiquyếtđượchếtthấynhữngvấnđềrắcrốikhông?Tấtnhiênlàkhông.Vậythìphảilàmsao?Phitậpphântíchtheobagiaiđoạncănbảnsauđây:

1.Vạchrõnhữngsựkiện2.Phântíchnhữngsựkiện3.Quyếtđịnh,rồihànhđộngtheoquyđịnhđó.

Thìcốnhiênrồi,phảikhôngbạn?Vâng,Aristotetừxưađãdạytavậyvàcũngđãdùngcáchấy.Bạnvàtôi,chúngtacũngphidùngcáchấynữa,nếuchúngtamuốngiiquyếtnhữngviệcrắcrốinógiàyvòtangàyđêm,đổicuộcđờicủatathànhđịangục.Chúngtahãyxétđịnhlệthứnhấtđã:Vạchrõnhữngsựkiện.Tạisaoviệcđólạiquantrọngnhưvậy?Vìthiếusựkiệnthìkhôngsaogỉaiquyếtvấnđềmộtcáchsángsuốtđược.Thiếunóchúngtachỉcòncóthểquaycuồngtrongsựhỗnđộnmàthôi.Đólàýriêngcủatôichăng?.Khôngđâu,đólàýcủaôngHerbertE.Haawwkes,hồi sinh tiền,khoảng20nămvề trước, làm trưởngkhoaĐạihọcColumbia.

Ôngđãgiúp200.000sinhviêngiiquyếtvấnđềrắcrối;vàôngnóivớitôi:"Sựhỗnđộnlànguyênnhânchínhcủasựlolắng".Ôngging:"Phânnửanhữngnỗilolắngcủaloàingườilàdongườitacứgắngtìmmộtquyếtđịnhtrướckhithuthậpđủnhữngsựkiệnđểlàmnềntngchoquyếtđịnhđó.Vídụnếutôicóvấnđềphigiiquyếttrướcbagiờchiềuthứbasau,thìtôinhấtđịnhkhôngquyếtđịnhgìhếttrướcthứba.Trongthờigianấy,tôichuyêntâmthuthậphếtcácsựkiệnquantớivấnđề.Tôivẫnngủkỹnhưthường.Chỉchuyêntâmkiếmsựkiệnthôi.Vàngàythứbasau,nếutôiđãthunhậpđượcđủcácsựkiệnthìgiipháptựnótới,khỏiphikiếm".Tôihỏi:"Cóphiôngmuốnnóirằngôngđãhoàntoàntrừhếtđượcnỗilolắngkhông?"Ôngđáp:"Tôitưởngcóthểchânthànhnóirằngđờitôibâygiờgầnnhưtuyệtđượchếtnỗilorồi.Tôinhậnthấyrằngnếudùnghếtthờigianvàoviệctìmtòinhữngsựkiệnmộtcáchvôtưkháchquan,thìkhinhậnthứcnhữngsựkiệnấy,ưutưsẽtandầnđi".Xinbạnchotôinhắclạicâuđó:"Nếudùnghếtthờigianvàoviệctìmtòinhữngsựkiệnmộtcáchvôtưkháchquan,thìkhinhậnthứcnhữngsựkiệnấy,ưutưsẽtandầnđi".Vậymàphầnđôngchúng tahànhđộng ra sao?ÔngThomasEdisonđã rất nghiêm trangnói rằng:"Loàingườitìmđủcáchđểtránhsaochokhỏimấtcôngnghĩ-chonênchúngtadùcóchịuhànhđộngnhưnhữngconchósănchim,nghĩalàchỉchạytheonhữngsựkiệnnàochốngđỡchoýcủatađãnghĩrồi,vàbỏquênnhữngsựkiệnkhácđi!Chúngtachỉdùngnhữngsựkiệnnàobiệnhộchohànhđộngcủachúngta,nhữngsựkiệnnàohợpvớinghĩa,ýmuốncủatavàbàochữachonhữngđịnhkiếncủatathôi.YnhưlờiôngAndéMauroisđãnói:"Cáigìhợpvớisởthíchcủatathìtacholàđúng.Khônghợpvớisởthíchcủatathìtanổikhùnglên".Nhưvậycókhógiiquyếtđượccácvấnđềcũnglàdĩnhiên".Cókhácchigiimộtbàitoánđệnhịcấp(1)mànhấtđịnhtheogithiếthaivớihailànămkhông?Màtrênđờicóbiếtbaongườicứnhấtđịnhnóirằnghaivớihailànăm-cókhilà500nữa,rồilàmchođờisốngcủahọvàcủangườikhácthànhmộtcnhđịangục.Vậytaphilàmsao?Taphảigiữđừngchocảmxúcxenvônhữngsuynghĩcủata,nghĩalànhưôngHawwkesđãnói,phảithuthậpnhữngsựkiệnmộtcách"vôtưkháchquan".Việcđókhôngphidễ,vìtrongkhichúngtalolắng,cmxúcthườnglêntớicaođộ.Nhưngtôiđãkiếmđượchaicáinầynógiúptôiđứngdangraxavấnđềcủatôi,đểxétnhữngsựkiệnmộtcáchsángsuốtvàkháchquan.1-Khirángkiếmsựkiện,tôilàmnhưthuthậpnókhôngphảichotôimàchomộtngườikhác.Cáchđógiúptôinhậnxétmộtcáchlạnhlùng,kháchquanvàdiệtđượchếtnhữngcảmxúc.2-Trongkhithuthậpnhữngsựkiệnvềmộtvấnrắcrối,thỉnhthoảngtôilàmbộnhưmộtluậtsựbênhvựcchoquanđiểmngượcvớiquanđiểmcủatôi.Nóiáchkháclàtôirángthuthậpđủnhữngsựkiệnchốnglạitôi,tráivớiýmuốncủatôi.Rồitôichéplạicnhữnglýlẽthuậnlẫnnhữnglýlẽnghịch,vàtôithườngthườngnhậnthấyrằngsựthựcởvàomộtninàođó,khonggiữahaitháicựcấy.Tôixintómlại.bạncũngvậy,tôicũngvậy,côngEistein,cảToàántốcaocủaHuêKỳnữa,khôngaicóđủthôngminhđểtìmmộtquyếtđịnhsángsuốtvềbấtkỳmộtvấnđềnào,nếutrướchếtkhôngchịuthuthậpđủnhữngsựkiệnđã.ÔngThomasEdisonhiểuđiềuđó,nênkhichết,ôngđểlại2.500cuốnsổnhỏ,trongđóghiđầynhữngsựkiệnvềmọivấnđềmàhồisinhtiềnôngđãgiiquyết.Vậyđịnh lệ thứnhất là: thunhậpnhữngsựkiện.Hãybắt chướckhoa trưởngHawkes,đừngcốgiiquyếtnhữngnỗikhókhắntrướckhiđãthuthậpđủsựkiệnmộtcáchvôtư.Tuyvậy,thuthậphếtnhữngsựkiệnởtrêntráiđấtnầycũngkhôngíchlợigìchotanếutakhôngphântíchvàgiảiđoánnó.Tôiđãtrảmộtgiárấtmắcbàihọcnầy:phiviếtnhữngsựkiệnđólêngiấyrồimớiphântíchchúngmộtcáchdễdàngđược.Chỉmộtviệcchépsựkiệnlêngiấyvàđặtvấnđềmộtcáchrõràngcũngđãgiúptađiđượcmộtquãngđườngdài tớimộtsựquyếtđịnhhợp lý rồi.ĐúngnhưCharlesKetelingđãnói:"Khéođặtvấnđềlàđãgiiquyếtđượcmộtnửa".Tôixinlấythựctếchứngmìnhđiềuđó.NgườiTrungHoanóimộtbứcvẽgiátrịhnmộtvạntiếngnói.Vậytôithửvẽchobạnthấymộtngườiđãthựchànhphưngphápđórasao.ấylàôngGalenLitchfield,một trongnhữngnhàdoanhnghiệp thànhcôngnhấtởmiềnTâyMỹ.Tôiquenông ta từ lâu.Năm1942,ôngđangởTrungHoakhiquânNhậtchiếmThượngHải.Ôngkểchotôinghechuyệnsaunày:"ítlâusaukhiNhậtchiếmTrânChâuCng,chúngùavàoThượngHải.Hồiấytôilàgiámđốcmộtcôngtybohiểmnhânmạngởđó.Chúngpháimột"thanhtoánviênnhàbinh"lạihãngtôi-viênnàylàmột

đôđốc-vàralệnhchotôigiúpđỡvõquanđótrongkhithanhtoántàisảncủacôngty.Tôikhôngcóquyềntừchối.Tôiphihợptácnếukhông....mà"nếukhông"nghĩalàchếtchắcchắn.Khôngcòncáchnàokhác,tôitỏvẻlàmđúngchỉthịcủachúng.Nhưngtoiokhôngbiệnvàobngthốngkêmộtsốbođmđánggiá750.000mỹkimvàtôinghĩnhữngbohiểmấythuộcvềchinhánhởHồngKông,khôngliênquangìtớitàisncủahãngởThượngHi.MặcdùvậytôicũnglorằngnếutụiNhậttìmrathìtôisẽkhốnđốnvớichúngchớchẳngchi.Vàqúathiệtchúngthấyliền.Khichúngkhámphárađiềuấythìtôikhôngcómặttạiphònggiấy.Chúnggặpngườiđầuphòngkếtoáncủatôi.Ngườinàykểlạivớitôirằngđôđốcnổitambànhlên,giậmchânchửithề,botôilàquânămtrộm,quânphnnghịch, rằng tôiđãcgankhiêukhíchquânđộiThiênHoàng!Tôihiểunhưvậynghĩalàgìrồi.Tôihiểunhưvậynghĩalàgìrồi.Tôisẽbịgiamvô"nhàcầu"củachúng.Nhàcầu!TứclàphònghànhtộicủahiếnbinhNhậtBổn!Bạnbècủatôicónhiềungườichẳngthừatựtửchứkhôngchịubịgiamtrongkhámđó.Cònnhữngbạnkhácthìchếtởđấysaumườingàytratấn.Màbâygiờchúngđãsắpnhốttôivôcáingụchiểmđộckia!

Tôilàmgìlúcấy?TôihaytinchiềuthứBy.Chắcchắnlàtôiđãchếtđiếng.Vàtôiđãchếtđiếngthật,nếukhôngcósẵmmộtphưngphápnhấtđịnhđểgiiquyếtnhữngnỗikhókhăn.Từlâurồimỗilầngặpnỗilolắnggìthìluônluôntôilạibànđánhmáy,đánhhaicâuhỏisaunầy,rồiđánhluônnhữngcâutrlờinữa:1-Tôilocáigìđấy?2-Làmsaotránhđượcbâygiờ?Trướckiatôithườngtrlờimiệngmàkhôngchéplêngiấy,nhưngtừlâutôibỏlốiấyvìnhậnthấyrằngchépnhữngcâuhỏivàtrlờilêngiauaslàmchoóctôisángsuốthơn.Vậychiềuchúanhậtđó,tôivàothẳngtrongphòngtôihộicácThanhniêntheoThiênChúagiáoởThượngHải,lấymáyđánhchữrađánh:1-Tôilocáigìđây?Losángmaibịnhốtvào"nhàcầu".Rôitôilạiđánhcâuhỏithứnhì:2-Làmsaotránhđượcbâygiờ?Tôisuynghĩhànggiờrồichéplạibốnhànhđộngmàtôicóthểlàmđượcnhữngkếtqucóthểxyracủamỗihànhđộngấy.1-TôicóthểgiảichoviênthốngđốcNhật.NhưngykhôngnóitiếngAnh.Dùngmộtngườithôngngônđểranwgsgingchoythìchỉlàmchoythêmnổigianajvàcóthểđưatôidếnchỗchếtđược,vìytínhvốnđộcáclắm,sẽkhôngchotôiginggiigìhếtmàgiamngaytôivào"nhàcầu".2-Cóthểkiếmcáchtrốnđượckhông?Không.Chúngluônluônrìnhtôi.NếubỏphòngcủatôiởhộiThanhniêntheoThiênChúaGiáomàđichắcbịbắtvàbịđembắtliền.3-Tôicóthểởlìtrongphòngnàymàkhônglạihãngnữa.NhưnglàmnhưvậyviênđôđốcNhậtsẽngờvực,sẽcholínhlạibắtvàgiamtôingayvào"nhàcầu"khôngchotôinóilớinửalời.4-Sángthứhai, tôicóthểlạihãngnhưthườnglệ.NhưvậycóthểgặpđượcdịpmaylàviênđôđốcNhậtbậnviệcquásẽquênđiềutôiđãlàm.Mànếumàynghĩtớithìcóthểrằngyđãbớtgiậnkhônglaóquáttháonữa.Đượcvậythìtốtlắm,cònrủiycóquáttháothìtôicũngcódịpđểrángginggiichoy.Vậysángthứhaicứxuốnghãngnhưthườnglệ,vàcứhànhđộngnhưkhongcógìxyracthìcòncóhaidịpmayđểkhỏibịnhốtvào"nhàcầu".Nghĩvậyvàquyếtđịnhtheokếthứtưrồi-nghĩalàsángthứhaicứxuốnghãngnhưthườnglệ-tứcthìtôithấyvôcùngnhẹnhàngthưthái.

Sánghômsau,tôivàohãng,viênđôđốcNhậtđãngồiđó,miệngngậmđiếuthuốc.Yngótôichừngchừngnhưmọilần,nhưngkhôngnóigìhết.VànhờTrờiphùhộ,sáuthángsauytrởvềTokio,thếlàhếtlo.Nhưtôiđãnói,lầnđótôithoátchếtcólẽnhờchiềuchúanhậtngồichéplạinhữnghànhđộngcóthểlàmđượccùngnhữngkếtqucóthểxyrađượcmỗihànhđộng.Dođótôiđượcbìnhtĩnhđểquyếtđịnh.Nếukhôngthìcólẽtôiđãvùngvẫy,dodựđểrồiđâmquàngđấmxiêndướixôđẩycủatìnhthế.Nếutôiđãkhôngsuynghĩkỹrồimớiquyếtđịnhthìcólẽtôiđãcuồngloạnvìlosợcbuổichiềuchúanhật,

mấtngủđêmđó,vàsángthứhai,xuốnghãng,mặtmũibphờ,hongsợ.ChỉbấynhiêucũngđủlàmchoviênđôđốcNhậtnghingờvàtrakhotôirồi.Đãkinhnghiệmnhiềulần,tôithấyrằngsựquyếtđịnhlàmộtđiềurấtquantrọng.Chínhsựkhôngcólấymộtmụcđíchnhấtđịnh,sựchạyloanhquanhhoài,nhưđiênkhùngnósinhrabệnhthầnkinhsuynhượcvàbiếnđổiđờisốngcủatathànhmộtcnhđịangục.Tôinghiệm500phầntrămnhữngnỗilolắngcủatôitiêutanđi,khitoiquyếtđịnhđóthì40phầntrămnữacũngbiếnmất.Vậytôichỉcầnlàmbốncôngviệcsaulầnkhong90phầntrămnhữngnỗilolắngcủatôitanbiến.1-Viếtrõrànglêngiấynhữngnỗilocủatôi.2-Viếtlêngiấynhữnggiiphápcóthểtheođược.3-Lựalấymộtgiipháp.4-Bắtđầuthihànhngayquyếtđịnhấy.ÔngGalenLitchfieldbâygiờlàmgiámđốcởViễnĐôngchoCôngtyParkandFreeman.Nhưtrênkiatôiđãnói,ônghiệnnaylàmoottrongnhữngnhàdoanhnghiệpMỹlớnnhấtởChâuá.Ôngthúvớitôirằngôngthànhcông,mộtphầnlớnlànhờôngbiếtphântíchnhữngvấnđềrắcrốicủaôngrồiququyếthànhđọngtứcthì.Vìđâumàphưngphápcủaôngcókếtquđẹpđẽnhưvậy?Vìnóthựctếvàđithẳngvàotrungtâmvấnđề,nhưngthứnhấtvìnólàkếtqucủađịnhluậtthứbarấtquantrọngnầy:Philàmcáigìđểchốngvớitìnhthế.Nếukhônghoạtđộng,thìdùcóthuthập,phântíchsựkiệncũngchỉlàcôngdãtràngmàthôi.WilliamJamesnói:"Khiđãquyếtvàbắtđầuhànhđộngrồithìđừnglonghĩgìvềkếtqurasaonữa"Ôngmuốnnói:Mộtkhiđãquyếtđịnhsắcđanhsaukhixemxétkỹlưỡngcácsựkiệnrồi,thìhànhđộngngayđi.Đừngđưnghànhđộngmàngừngđểxemxétlạinữa.Đừngdodự,lolắnghoặcđingượctrởlại.Phitựtin.Lòngtựngởvựcsẽtạoranhiềunỗingờvựckhác.Đừngquaylạingóvềphíasau.CólầntôihỏiôngWWaitPhillips,mộtngườiquantrọngnhấttrongkỹnghệdầuxăng:"Ôngthihànhnhữngquyếtđịnhcủaôngrasao?".Ôngđáp:"Tôinghĩrằngcứsuynghĩhoàivềvấnđềcủata,chỉlàmchotahoangmangvàthêmlo.Tớimộtlúcnàođóthìphithôiđừngsuynghĩđắnđonữa,nếukhôngthìsẽtaihại.Lúcấytaphiquyếtđịnh,hànhđộngvàđừngbaogiờngóvềphíasaumàcứmộtmựctiếntới".Saobạnkhôngdùngngaybâygiờ thuậtcủaGalenLithchfieldđểgiiquyếtmột trongnhữngnỗi lolắngcủabạnđi,màtựhỏinhữngcâusaunày:1-Tôilolắngđiềuchi?(Xinbạnlấyviếtchìđápởkhaongrbỏtrốngdướiđây).2-Làmsaogiiquyếtđượcbâygiờ?(Xinviếtnhữngcâutrlờixuốngdướiđây?).3-Đây,tôisẽhànhđộngnhưthếnày.4-Khinàotôibắtđầuhànhđộng?

Chương5:Làmsaotrừđược50%nhữngnỗilolắngvềcôngviệccủachúngtaNếubạnlàmộtnhàdoanhnghiệp,chắcbạnnghĩ:"Nhanđềchươngnàythiệtlàlốbịch.Talàmănđã19nămnay.Nếucóngườinàobiếtcáchtrừđược50phầntrămnỗilolắngvềcôngviệclàmăn,thìngườiđótấtphilàtachớcònainữa.Bâygiờlạicókẻmuốndạykhônta,cóvôlýhaykhông?Đúnglắm.Mấynămtrước,giácóđọcmộtnhanđềnhưvậy,tôicũngnghĩynhưbạn.Nhanđềđóhứahẹnnhiềuquá.Hứahẹnsuốngcótốngìđâu?Chúngtanênthànhthực:Cóthểrằngtôigiúpbạntẩyđược50%nỗilolắngvềcôngviệcvàlàmăncủabạn.Khôngailàmđượcviệcđóhết,trừphichínhbạn,Nhưngđiềumàtôicóthểlàmđượclàchỉchobạnbiếtnhữngngườikháctrừ50%nỗilocủahọrasao-cònbạnphitựtrừnỗilocủabạn!ChắcbạnnhớrằngởmộtchưngtrêntôiđãdẫnmộtcâudanhngôncủabácsĩAlexisCarrel:Nhữngnhàkinhdoanhkhôngbiếtthắngưusầusẽchếtsớm".Vìưusầutaihạinhưvậy,chonênnếutôigiúpbạntrừđược10%nỗiưusầucủabạnthôi,bạncũngđãthíchrồichứ?...Thích...Đượclắm!Vaayjddểtôikểchobạnnghechuyệnmộtnhàkinhdoanhđãtrẻ

nổi50%ưutưcủaôngtamàlạicòntiếtkiệmđược75%thờigiờbóphítrongcáccuộchộinghịđểgiiquyếtvấnđềlàmănnữa.Tôikhôngkểchuyệnông"X",ông"Y"nào,hoặc"mộtngườiquenởOhio"chobạnngheđâu.Nhữngchuyệnnhưvậyhàmhồquá,bạnkhôngkiểmtrađượchết.Chuyệntôisắpkểlàchuyệnmộtngườicóthiệt,ôngLeosnShimkin,vừacócổphầnlạivừalàmgiámđốcmộtnhàxuấtbnlâuđờinhấttạiMỹ:NhàxuấtbnSimonSchusterởNữuước.ÔngLéonShimkinkểchuyệnmìnhnhưsaunày:"Trong15năm, tôiphibỏmộtnửa thờigian làmviệcđểhọphộinghịvàbàncãivềcácvấnđềlàmăn.Chúngtôihỏinhau:Nênlàmthếnầy?Chúngtôicáukỉnhngồikhôngyêntrongghế?điđilạilạitrongphòng,bàncãitrongvònglẩnquẩn.Tốiđến,tôimệtlắm,vàtinrằngkhôngcócáchnàokháchết.Tôitheocáchđó15nămvàkhôngbaogiờnghĩrằngcóthểkiếmcáchkháchiệuquhnđược.Nếulúcđócóaiborằngtôicóthểtiếtkiệmbaphầntưthờigiandùngtrongnhữnghộinghịquaycuồngấy,vàbaphầntưnỗimệtnhọcvềtinhthầncủatôi thìchắctôiđãchongườiđólàquálạcquan,hiđiênvàkhôngthựctếchútnàocả.ấyvậymàsaunàytôiđãkiếmđượcmộtphưngphápkếtqủađúngnhưthế.Tôiđãdùngphưngphápđótámnăm.Kếtquảlạlùngvềnănglựccũngnhưvềsứckhoẻvàhạnhphúcgiađìnhcủatôi."Cóvẻmộttròảothuật-nhưngcũngnhưcáctròảothuật,mộtkhibạnđãbiết, thì thấynóvôcùnggỉandị"."Đâylàbíquyếtđó:Trướchếttôibỏhẳncáchlàmviệcmàtôiđãtheo15nămrồi.Trướckiachúngtôivàophònghộinghị,lolắng,kểlểhếtnhữngchõbấtmãn,thấtbạitrongcôngviệclàmănđểrồisaucùnghỏinhau:"Làmsaobâygiờ?"Tôibỏhẳnlõiđóđi,lậpramộtmộtquytắcmới:"Hộiviênnàomuốnđưamộtvấnđềrabàncãi,trướchếtphithovàtrìnhtờchépnhữngcâutrảlờichobốncâuhỏinày:

Câuhỏithứnhất:Nỗikhókhănrasao?

(Trướckiatôithườngphímộthoặchaigiờđểlolắngthanthởmàchẳngaibiếtđượcmộtcáchrõràngvấnđềđókhókhănởchỗnào.Chúngtôithườngphísức,bàncãivềnỗilocủachúngtôimàkhôngbaogiờchịukhóchéprõnólêngiấy).

Câuhỏithứnhì:Nguyênnhânnỗikhókhănởđâu?

(Nhớlạihồitrướcmàtôihong:tôiphíbiếtbaothờigiờvànhữngbàncãi,lolắngmàkhôngbaogiờchịutìmrõnguyênnhânđầutiêncủanỗikhókhănhết).

Câuthứba:Cónhữnggỉaiphápnào?

(Hồitrước,mỗihộiviênđềnghịmộtgiiphápvàmộthộiviênkhácchỉtríchgiiphápđó.Ainấynổinónglên,rồirangoàidầuđề,rốtcuộckhôngainghilạinhữnggiiphápcóthểtheođượcc).

Câuhỏithứtư:Bạnđềnghịgiảiphápnào!

(Mộttrongbốnhộiviênthườngphíhànggiờđểlolắngquaycuồngvềmộttìnhthếnàođó,khôngbaogiờchịunghĩvềtấtcnhữnggiiphápcóthẻđưarađượcvàcũngkhôngbaogiờchịughilại:Đây,theoýtôi,giiphápnầyhnhết).Bâygiờ,cáchộiviêncủatôirấtítkhiđemnhữngnỗikhókhănrabànvớitôilắm.Tạisao?Vìmuốntrlờibốncâuhỏiấyhọphithuthậpđủcácsựkieenjvàsuynghĩkỹvềvấnđề.Vàsaukhilàmnhữngcôngviệcấyrôi,họthấytrongbốntrườnghợpcótớibatrườnghợphọkhỏiphihỏiýtôinữa,vìgiipháphỏiýtôi,thìtrướckiabàncãimấtbagiờ,naycũngchỉmấtmộtgiờthôi.Vìchúngtôituầntựtheomộtconđườnghợplýđểtớimộtkếtquhữulý.VìthếtronghãngSimmonhiệnnaychúngtôiphírấtítthờigiờđểlolắngvàbàntánvềnhữngchỗhưhỏng,ssót,màhànhđộngrấtnhiềuđểcithiệncôngviệc.Bạntôi,ôngFrankBettger,nhânviênmộtcôngtybohiểmquantrọngnhấtởMỹnóivớitôirằngông

khôngnhữngdiệtbớtđượcưutưvềcôngviệccủaôngmàcòntăngsốlờilêngấpđôi,nhờmộtphưngpháptưngtự.Ôngnói:"Hồixưa,khimớigiúpviệcchocôngtybohiểm,tôivôcùnghăngháivàyêunghề.Rồilầnlàtôithấtvọngđếnnỗikhinhnghềvàcóýgiảinghệ.Màcólẽtôiđãgiinghệrồi,nếumộtbuổisángkiatôikhôngngồisuynghĩ,rángkiếmnguyênnhânnỗithấtvọngcủatôi.1-Trướctiêntôitựhỏi:"Nguyênnhânthấtvọngởđâu?ởchỗkiếmđượcíthuêhồngquá,khôngxứngvớicôngvấtvđichàokhách.Trongkhiđichàokhách,côngviệcgìcũngdễhết,trừlúckháchkýhợpđồng.Lúcđóthiệtchánngắt,hoặc"Thôiđểlầnsaugặpôngsẽtínhlại".Chínhlàcôngtoi,chàokháchnămlầnbẩylượtnhưvậylàmchotôithấtvọng.

2-Rồitựhỏi:"Cónhữnggỉaiphápnào?"Muốntrảlờicâuđó,tôiphảitìmtòisựkiện,tàiliệu.Tôibènmởcuốnsổtaycủatôiravàxemxétnhữngconsốtrong12thángqua.Vàtôitìmthấymộtđiềulàmtôingạcnhiênvôcùnglà70%nhữngkháchtôimờiđược,đềunhậnlờingaytừđầutôilạithăm.Thựcrõràngnhưmựcđentrêngiấytrắng.Còn23phầntrămnữanhậnlờitronglànthứnhì.Chỉcó7%nhậnlờitrongnhữnglầnmớithứba,thứtư,thứnăm...Màchính7phầntrămđólàmchotôicứmệtnhọc,bựctứcmấtthờigian.Nóimộtcáchkhácthìtôiđãphí50%cáithờigianlàmviẹcđểlượmđượcmộtkếtqurấtnhỏlà7%.

3.Vậythìlàmsao?Khôngcònphảisuynghĩgìcả.Tôigỉaiquyếttứcthì:Khôngmờiaitớihuêhồngnữavàđểthờigianđókiếmmốikhác.Kếtqukhôngngờ.Chỉtrongmộtthờigianngắn,tôilàmtăngsốhuêhồnglêngầngấpđôi.Nhưtôiđãnói,ôngFrankBettgerhiệnnaylàmộtnhânviêncôngtybohiểm,đượcnhiềungườibiếtnhấtởMỹ.ÔnggiúpviệcchocôngtyFidelityởPhiladephievàmỗinămkýđượcmộttriệumỹkimhợpđồngbohiểm.Vậymàhồitrướccólầnôngtínhgiảinghệ,chịunhậnlàthấtbại,chođếnkhiôngphântíchđượcnỗikhókhănthẳngtiếntrênđườngthànhcông.Vậysaobạnkhôngdùngbốncâuhỏicủaôngđểgiiquyếtnỗikhókhăntrongviệclàmăncủabạn?Nósẽgiúpbạntrừđược50%nỗilo.Bạnthửxemđượckhôngnào?Tôixinnhắclạibốncâuhỏiấy:

1-Nỗikhókhănrasao?2-Nguyênnhânởđâu?3-Cócáchnàogỉaiquyếtđược?4-Gỉaiphápnàohơncả?Chínlờikhuyênđểđọccuốnsáchnàychocólợinhiềuhơn

1.Luyệncómộtlònghammuốnsâuxa,nhiệtliệtcónhữngquytắcthắngưutư.2.Đọcmỗichưnghailầnrồihãyquachưngsau.3.Trongkhiđọcthườngngừnglạivàtựhỏixemnênápdụngmỗiquytắccáchnào?4.Gạchdướimỗiýquantrọng.6.ápdụngnhữngquytắctrongmỗichội.Coicuốnnàynhưmộtcuốnsổtaytrongkhilàmviệc;dùngnóđểgiiquyếtápdụngnhữngnỗikhókhănhàngngày.7.Đặtralệ:hễbạnnàobắtgặptakhôngtheođúngnhữngquytắctrongsáchthìphinộpngườiđó10đồng.8.Ghilạinhữngtiếnbộcủatatrongmỗituần.Tựhỏi:tađãlầmlẫnchỗnào?Tađãcithiệnđượcởchỗnào?Đãhọcthêmđượcbàigì?9.Cómộttậpnhậtkýghirõràngngàynàotađãápdụngnhữngquytắctrongcuốnnàyvàápdụngrasao?

Chương6:Khuyênaichớcóngồirồi(rỗiviệc)Tôi không bao giờ quên đêm đó, cách đây ít năm, khi ôngMarcon J.Douglas theo họcmột trong

nhữnglớpgingcủatôi.Dướiđâylàchuyệnthiệtdoôngkểchotôinghe.Giađìnhônggapwjtaohoạliêntiếp.Lầnđầu,đứacongáicưngcủaông,mớinămtuổi,thìnhlìnhchết.Haivợchồngôngtưởngkhôngsaochịunổicnhtừbiệtđó.Mườithángsauôngbàlạibỏmộtngườicongáinữa,sanhđượcnămngày.Haicái tangkếnhau,đauđớnthay!Ôngmấtngủ,mấtăn,cũngkhôngnghỉngiđượcnữa.Bộthầnkinhcủaôngxúcđộngmạnhquá,lòngtintưởngtiêutan.Saucùngônglạikhámbácsĩ.Ôngtathửchai,nhưngđềuvôhiệu.Cthểôngnhưbịkẹpvàomộtchiếckìm,màhaimỏkìmmỗingàymộtsiếtchặtlại.Đoạntrườngaicóquacầumớihay!Ôngkể:"Nhưngcũngmay,tôicònmộtđứacontraibốntuổi.Nhờcháu,tôitìmđượcgiiphápchotìnhthếbithmđó.Mộtbuổichiều,trongkhotôingồithanthờmộtmình,cháubotôi:"Bai,đóngchoconchiếctàu,banhé!".Tôikhôngbuồnđóngtàuchútnào,màcũngkhôngbuồnlàmviệcgìcả.Nhưngcháunằngnặcđòichokỳđược.Tôiđànhphichiềucháu.Đóngchiếcđồchiđó,mấtkhongbagiờ.Lúcđãxong,tôinhậnthấyrằngđãmấythángnay,lầnđótôimớiđượchưởngbagiờbìnhtĩnh,hưudưỡngtinhthần.Nhờsựphátgiácấymàtinhthầntôirakhỏicõimêmanvàbắtđầusuynghĩđượcmộtchút.Trướckiaóctôiquaycuồng,cónghĩngợigìđượcđâu.Tôinhanajthấyrừngtrongkhibậnlàmmộtviệcnàođó,cầnphitínhtoán,nỗilobuồnkhómàtồntạiđược.Trongtrườnghợpcủatôi,côngviệcđóngtàuđãthắngnỗibuồncủatôi.Chonêtôiquyếtđịnhkiếmviệcmàlàmđểkhỏingồikhông.Ngayđêmđó,tôiđikhắpphòngnàysangphòngkhác,lậptứcmộtbngkênhữngviệccầnphithihành.Cóbiếtbaođồđạcphisửalại:tủsách,bựcthang,cửasổ,máingói,qunắm,ốngkhoá,vòirỉnước.Thiệtlàlạlùng,tronghaituầnlễ,tôikểrađược242côngviệcsửachữaphilàm.Tronghainămnay,tôiđãsửachữagầnhết.Hnnữatôilạicònlàmnhiềuviệckhuyếnkhíchkẻkhác,thànhthửđờitôiđượcđầyđủ.MỗituầntôibỏrahaiđêmtheolớpgingchongườilớnởNữuước.Tôigiúpviệcxãhội trongchâu thành, làmhội trưởnghộihọcsinh.TôidựhàngchụccuộchộihọpvàquyêntiềngiúphộiHồngthậptự.Cònnhiềuhoạtđộngkhácnữa.Bâygiờtôibậnviệctớinỗikhôngcóthờigianđểbuồnlo."Khôngcóthờigianđểlolắng!"ChínhôngWinstonChurrchillcũngnóivậykhiônglàmviệc18giờmộtngàytrongnhữngthángnguykịchnhấthồichiếntranh.Ngườitahỏiôngcólovềnhiệmvụghêghớmcủaôngkhông,ôngđáp:"Tôiquábận,khôngcóthờigianđểlochitiết".ÔNgCharlesKettingcũngởtrongtìnhtrạngđókhiôngbắtđầuchếmộtthứmáychoxehitựđộng,khỏicầnquay.Ôngmớitừchứcphótrưởngbannghiêncứucủahãngđó.BanMotorsvàquagiúpviệcchobannghiêncứucủahãngđó.Bannàynổitiếngkhắpthếgiới.Nhưnghồiấyôngnghèotớinỗiphidùngmộtcáilẫmchứacỏkhôlàmphòngthínghiệm.Nhờcó1.500mỹkimcủavợôngkýcóptrongkhidạyđànPianomàôngcó tiềnđộnhật,nhưngônglạiphimượntrước500mỹkimởsố tiềnbohiểmnhânmạngcủaôngnữamớiđủ sống.TôihỏibàKettering trongmấynămấybà có lobuồnkhông.Bàđáp:"Có,Tôilobuồnđếnnỗimấtngủ;nhưngnhàtôithìkhông.Nhàtoisaysưalàmviệc,khônghềcònbiếtlobuồn".NhàbáchọctrứdanhPasteur,đãnóivề"sựbìnhtĩnhtạocácthưviệnvàcácphòngthínghiệm".Tạisaovậy?Vìnhữngngườiởtrongnhữngphòngấythườngmêmanvàocôngviệccủahọ,khôngcònthờigiờđểlonghĩvềmình.Nhữngnhànghiêncứuítkhobịbệnhthầnkinhsuynhược.Họkhôngcóthờigiờphungphí.Chỉlàmviệckhôngngừng,cũngđủchonỗiloâuphitiêutan.Tạisaolạigindịnhưvậy?Đólànhờluậtsaunày,mộttrongnhữngluậtquantrọngnhấtmàcáctâmlýgiađãtìmrađược;ócngườita,dùthôngminhđếnđâuđinữa,cũngkhôngthểđồngthờinghĩđếnhaiđiều.Bạnkhôngtinvậyư?Được,xonbạnthínghiệmđi.Bạnhãynglưngvàoghế,nhắmmắtlại,rổirángcùngmộtlúcnghĩtớitượnghầnTựdovàtớicôngviệcbạnđịnhlàmsángmai.Bạnthấyrằngnghĩtớicáinàyrồitớicáikiathìđược,cònđồngthờinghĩtớichaithìtốtbaatkhphikhông?Nhữngcmxúccủatacũngvậy.Khôngthểđồngthờithấyhăngháinhiệtliệtvềmộtcôngviệcnàođóvàthấychnnnthấtvọngvìmộtnỗilobuồnkhác.Cảmxúcnàyxôđẩycảmxúckiađivàsựphát giác gỉandị ấyđã giúp các y sĩ chuyên trọ bệnh thầnkinh trongquânđội làmđượcviệc phithường,hồichiếntranhvừarồi.Khi binh sĩ ởmặt trận về, tinh thầnhoảng loạnđếnnỗi thànhbệnh thì các bác sĩ ra phưng thuốc:

"Đừngchohọngồikhông".Ngườitakhôngđểcácbệnhnhânđượcngồiyênmộtphútnào,thườnglàbắthọphihoạtđộngởngoàitrờinhưcâucá,sănbắn,đánhbanh,chicầu,chụphình,làmvườn,hoặckhiêuvũkhiếnhọchẳngcóphútnàorảnhđểnhớlạinhữngnỗighêgớmởtrậntiền.Phưngpháptrịbệnhthầnkinhđócủacácbácsĩtênlà"tácđộngliệupháp",thiệtkhôngmớimẻgì.CácysĩHyLạpđãcổxuýnó500nămtrướcThiênChúaGiángSinh.ThờiBenjaminFranklin,cáctínđồpháiQuakercũngthườngdùngnóởtỉnhPhiladephie.Năm1774mộtngười lại thămdưỡngđườngdomột tínđồpháiấy lập ra,đã lấy làmbấtbìnhkhi thấynhữngngườiđaubệnhthầnkinhbịbắtphiđanvigaivàyliềnchorằngcáctínđồđãlợidụngnhữngkẻkhốnnạnkia.Cáctínđồbèngingchoyhayrằnghọnhậnthấyhễngườibệnhlàmmộtchútthìbệnhnhântìnhbớtđi,vìthầnkinhcủabệnhnhânđượcantĩnh.Những nhà chữa bệnh thần kinh đều nói rằng công việc- nghĩa là luôn luôn có việc làm- là thứthucoocsanthầnrấtkiếnhiệu.ÔngLongfelow,mộtthihàoMỹ,tìmđượcchânlýđókhibàvợtrẻcủaôngmất.Nguyênmộthômbàđưngđốtxitrenengọnđèncầythìáobỗngbắtlửa.Ôngnghetiếngkêu,chạylại,thìđãkhôngcứuđượcnữavìbịbỏngquánặng.Trongộtthờigiankhálâu,thihàonhớcnhghêrợnấynênđauxótquáđếngầnhoáđiên;nhưngmaysaoôngcònbađứaconnhỏphichămsóc.Thếlàmặcdầuđauxóttronglòng,ôngrắnglàmtrònbổnphận"gàtrốngnuôncon".Ôngdắtchúngđichi,kểchuyệnchochúngnghe,đùavớichúng,vàviếtbàithbấthủ"giờcủaconnít"đểtcnhthânmậtvớitrẻ.ÔNgcũngdịchnhữngtácphẩmcủaDantevàtấtcnhữncôngviệcđólàmôngbậnrộnluônluôn,quênhẳnchínhthânđểmàlấylạiđượcsựtĩnhtrongtâmhồn.ĐúngnhưlờiTennysonđãnóikhibạn thânnhấtcủaông làArrthurHallamquađời:"Tôiphicắmđầu làmviệc,không thì thấtvọngcũnggiếttôithôi".

Trongnhữnglúccắmđầucắmcổlàmviệchàngngàynhưcontrâukéocầy,thìphầnđôngchúngtakhôngthấysaohết.Nhưngnhữngngàynghỉmới lànưhngxgiờnguyhiểmnhất.Chínhlúc tađượcrảnhrangđểhưởngvuithútrênđờivàđánglẽđượcsungsướngthìnỗibuồnchán,lolắnglenlỏivàotâmhồnta.Lúcđólàlúctatựhỏiđờingườitarồiđấucónêncáithágìkhông?Ôngchủcủatamuốnnóigìkhoôngvừachỉtríchta?Màsaođầutamỗingàymỗihóinhưvậynhỉ?Khikhôngcóviệcgìlàmthìóctanhưtrôngrỗng.Màcácsinhviênđạihọcđềubiếtrằng:"Tạohoághétsựtrốngrỗnglắm".Bạnvàtôi,chúngtathườngthấymộtvậtgầnnhưtrốngrỗng;bóngđènđiện.Đậpvỡnóđitứcthìkhôngkhíùavàolấpkhoảngtrốngấy.óctacũngvậy.Khinótrốngrỗngthì tạohoáchomộtcáigìùavàotrongđóliền.Cáiđólàcáigì?Thườngthìlànhữngcảmxúcnhưlolắng,sợsệt,ghenghét,oánhờn,vìtừkhitổtiêntacònănlôngởlỗ,nhữngnghịchcảnhthiênnhiênđãgâyởtronglòngloàingườinhữngcảmxúcrấtmạnhấy,mạnhtớinỗiđuổirakhỏióctatấtcảnhữngcảmxúcvàtưtươngvuivẻ,êmái,dịudàng.ÔngJamesL.MurseldạymôngiáokhoaởtrườngsưphạmColumbia,đãnhậnrõnhưvậykhiôngnói:"Sựlobuồngiầyvòbạnkhôngphảitronglúcbạnlàmviệc,màtronglúcbạnnghỉngơi.Lúcđóóctưởngtượngcủabạnhỗnloạn.Bạntưởngtượngđượccảnhữngcáivôlý,lốbịchnhấtvàphảiphóngđạicảnhữnglỗilầmcựcnhỏ...Lúcđó,ócbạnnhưmộtcáimáyquaythảcửa,quaytítmù,khiếnchonhữngbộphậnchỗngđỡcóthểbịcháyhoặctantànhratừngmảnh.Vậythìmuốntrịchứnglobuồnkhônggìbằngkiếmviệcíchlợiđểrồisaysưalàmviệcđó".Nhưngkhôngcầnphải làmộtgiáosưđạihọcmớinhậnthấyvàthihànhcáichânlýấyđâu.Trongchiếntranhvừarồi,mộtbànộiởChicagođãtựnhậnrarằng"phươngthứctrịbệnhlobuồnlàluônluônkiếmmộtviệcgìíchlợiđểlàm".Tôigặpbàtangồivớiôngchồngtrongmộttoaxelửacóphòngăn,từNữuƯớcvềmộtxứcótrạiruộngcủatôilàtôivốnghétlốikểthídụmàkhôngchobiếttênvàđịachỉcủacácnhânvậtđểchứngminhchocâuchuyện.HaiôngbàkểvớitôirằnghômtrướccóvụoanhtạcTrânChâuCảngthìhômsaungườiconđộcnhấtcủaôngbàphảinhậpngũ.Rồi lo lắngvềyquá,bà tagầyốnđivìnhữngcâuhỏi thầm:"Con taởđâu?"Cóđượcởyênkhông?Haylàđãratrận?Cóbịthươngkhông?haylàchếtrồi?Khitôihỏilàmsaodẹpđượcnỗiloâyấy,bàđáp:"Tôibầyraviẹcđểlàm.Mớiđầutôichongươìthôivàtựlàmhếtviệctrongnhàchokhỏingồikhông.Nhưngbấynhiêuchưađủ,vìnhữngcôngviệclàmđógầnnhưmáychạykhôngphôngphảisuynghĩ,chonêntoivẫnlobuồn.Khilàmgiường,rửachén,thấyrằngphútnàonghỉngơimớiđược.Vàtôiliềnxinmộtchânbánhàngởmộttiệmlớn".

Bàtiếp:"Nhưvậycókếtquả.Từđótôiphảilăngxăng:kháchhàngbaovâytôi,hỏigiácả,đòicoimàusắc,kíchthước.Khôngbaogiờtôirảnhmộtgiâyđểlotớicàigìkhácngoàicôngviệcđươnglàm,vàđemtới,chânđaunhưdần,cũngkhôngcònnghĩgìđược.Vừamớiănxonglànémmìnhxuốnggiườngvàngủlibì.Thựctoiokhôngcònthìgiờmàcũngkhôngcònsứcđểlolắngnữa".NhưvậybàấyđãtựtìmthấychânlýcủaJohnCowerPowytrongcuốn:"Nghệthuậtđểquênđiềubấthạnh".Ôngviết:"Khimêmanvàocôngviệccầnphảilàm,tathấyyênổndễchịu,bìnhtĩnhhoàntoàntrongtâmkhảmvàkhoankhoáidịuđượcthầnkinh".Mớiđâyphụnữ thámhiểmnổidanhnhất thếgiới làbàOsaJohnsoncho tôinghecáchbàdiệtưuphiền.Bàđọccuốn"Tôikếthônvớimạohiểm"sẽbiếtđờibà>nếucómộtphụnữnàođãđínhhônvớiMạohiểmthìchínhbàvậy.ÔngMartinJohnsoncườibàkhibàmới16tuổi,đãlôibàkhỏichâuthànhChanutetạiKansasvàđặtbàngayvàogiữakhirừngởBornéo.Trongmộtphầntưthếkỷ,capựvợchồnggốcgácởKansasdó,du lịchkhắp thếgiờim,quayphimvềđời sốngdãmancủanhữngngườigầntiêudiệtởChâuávàChâuPhi.CáchđâychínnămôngbàtrởvềMỹ,đidiễnthuyếtcùngchiếunhưngphimtàiliệuấykhắptỉnhnàysangtỉnhkhác.DođócólầnôngbàđimáybaytừPenvertớibờbiếnTháiBìnhDương,vàmáybayđâmvàomộttráinúi.Ôngchếttứcthì,cònbàbịthươngnặngđếnnỗibácsĩnóiphảisuốtđờinằmliệt.NóivậylàvìhọcchưahiểubiếtbàOsaJonhson:Bathángsaybàngồitrongmộtcáighếcóbánhxediễnthuyếttrướcmộtsốthínhgiảrấtđông.Rồimùađó,bàdùngkiểuấydiễnthuyếttrên100lần.Khitôihỏibàtạisaolạitựbuộcvàokhổthảmlàmvậy,bàđáp:"Đểkhỏicóthờigianưutư".BàOsaJohnsonđãtìmthấychânlýmàTennysonđãphôdiễnvàothicacáchđâykhoảngthếkỷ:"Tôiphảicặmcụilàmviệcnếukhôngthìthấtvọngchánnảnsẽgiếttôimất".ĐôđốcByrdcũngđãtìmrachânlýấykhiôngsốngmộtmìnhtrongmộtcáichòibịvùilấpdướilớpbăngmênhmông,baophủNamcựcnhưmộtcáinónđộilêntráiđất-mộtlopựbăngtrùmmộtdạilúcbímật,rộnghơncáidiệntíchchungcủaChâuÂuvànướcMỹ.ĐôđốcByrdsốngcôđộcởđótrongnămtháng,.Suốtmộttrămhảilúởchungquanhkhôngcómộtsinhvậtnàohết.Tiếttrờilạnhtớinỗiôngnghethấyhơithởcủaôngđóngbănglạithànhnhữngtinhthểnhỏxíumỗikhigióđánhbạthơithởquatai.Chínhcuốn"Côđơn"củaôngđãkểrõ5thángsốngtrongbốicảnhđêmtối,làmchotaphátnảnphátđiênđó.Ngàycũng tốinhưđêm.Ôngphảikiếmviệc làmđểcho tinh thanàkhỏi rốiloạn.Ôngnói:"Đêmtới,trướckhitắtđèn,ôngtậpthóiquenvạchrõcôngviệchômsau.Vídụnhưđịnhđểmộtgiờđàohầmra,nửagiờsanphẳngđốngtuyết,mọtgiờchêmđốngthùngxăngchođượcvững,mộtgiờđụcnhữngngănchứasáchtrongbứctườnghầmđựngthứcănvàhaigiờđểthaymộtcâynganggẫytrongchiếcxe".Ôngtiếp:"Nhờđótôithấytựchủđượcmình.Khôngthếthìchuỗingàycủatôikhôngcómụcđích,màkhôngcómụcđíchthìđờitôichắcđãtanrãrồitànluônvậy".Chonênnếubạnvàtôi,tacóưuphiềnthìcứnhớtớiphươngthuốccũkỹnhữngrấtcônghiệuấy,làbày raviệc làm.Lờikhuyênđókhôngphải riêngcủabác sĩRichardC.Cabol (trước làmở trườngthuốcHarvard)màthôiđâu.Trongcuốn:"Loàingườisốngbằnggì?".Ôngnói:"Vìlàysĩ,tôicócáivuuithấysựhoạtđộngchữađượcngườimắcbệnhthầnkinhchânrayrunrun,tôicócáivuithấysựhoạtđộngchữađượcnhiềungườimắcbệnhthầnkinhchântayrunrun,têliệt.Bệnhấydinghingờ,dodự,sợsệtquámàsinhra.-Sựlàmlụngchotasựcanđảm,màsựcanđảm,cũngnhưlòngtựtín,đãgiúpEmersonlưudanhmuônthuở".Nếubạnvàtôikhôngkiếmđượcđểlàm,cữngồikhôngmànghĩvơnghĩvẩn,thìcómộthàyquỷdữsinhravàđụckhoét,phátannănglựchànhđộngvàýchúcủata.TôiđượcbiếtmộtnhàbuônởNữuƯớcđãthắngbầyquỷdữđóbằngcáhcắmđầulàmviệcluôntay,tớinỗikhôngcóthờigiờưuphiềnnữa.ÔngtênTromperLongmayvàhãgnôngoẻđường40Wallstreet.Ôngtheolớpgiảngcủatôi.Câuchuyệncủaônghayvàcảmđộngtớinỗisaumỗibuổihọc,tôimời ông lại dùng bữa tối với tôi.Ông ngồi ở khách sạn tới quá nửa đêm, bàn bạc về những kinhnghiệmcủaông.Ôngkểvớitôinhưvầy:"Mườitámnămtrước,tôiưuphiền,tớimấtngủ.Tôinhănnhó,quạuquọ...Tôicócảmtưởngsắpbịthầnkinhsuyloạn.Màtôiưuphiềnkhôngphảilàvôcớ.Nguyêntôi làmthủquỹmộtcôngtybántráicâyởNữuước.Chúngtôibỏranửatriệumỹkimđểmuatráidâuvềđónghộp.Đã20nămrồichúngtôibándâuhộpchonhữnghãngnướcđá.ThìnhlìnhbánkhôngđượcnữavìhãngnhưNationalDairyandBordentăng

nănglựcsảnxuấtlênrấtnhanhvàchỉnhậnmuadâuđóngthùng,chođượcrẻvàđỡmấtthờigian.Thếlàkhôngnhữngnửatriệumỹkimtráidâuấydànhbỏế,màlạicònsốdâutrịgiámôttriệumỹkim,theogiaokèo,phảimuatrong12thángsaunữa.Làmsaotiêuthụđượcbâygiờ?Chúngtôiđãvayngânhàng350.000mỹkim.Khôngcócáchnàotrảnổimàcũngkhôngvaythêmđược.Vậytôicólolắngcũnglàlẽtựnhiên.TôichạylạixưởngởCalifornia,ránglàmchoônghộitrưởnghiềurằngthờivậnđãxui,vàchíngtôiđươngbịphásản.Ôngnhấtđịnhkhôngtin,ôngđỗlõichocơquanthươngmãicủachúngtôiởNữuước.Tộinghiệpchohọ!Sau tôi phải giải nhiều ngày, ôngmới chiuh ngưngđónghộpdâuvà đemdâu tươi bánở chợSanFrancisco.Nhưvậylànỗikhókhăncủachúngtôigầngiảiquyếtđược.Đánglẽtôihétlo;nhưngtráilại,lolắnglàmộtthóiquen,màtôicóthóitệhạiấy.KhitôitrởlạiNữuước,cáigìcũnglàmchotôilo,lovềsốtráicâymuaởý,muaởHawaivàtrămngànthứnữa.Tôinhănnhócàunhàumấtngủvànhưvừamớinói,tôimuốnloạnóc.Trongkhithấtvọng,tôiquyếtđịnhmộtlốisốngmới,nhờđoàmngủđượcvàhếtlo.Tôikiếmviệclàm.Tôicặmcụivàonhữngviệcnàochoánhếttâmtrítôi,đếnnỗitoiokhôngcònthờigiờlobuồnnữa.Trướckiatôilàmviệcbảygiờmộtngày,Bâygiờmọtngàytôilàm15,16giờ.Tôinhậnnhữngphậnsự,tráchnhiệmmới.Nửađêmvềnhà,toiomệtmỏiđếnnỗivừalănxuốnggiườngđượcvàigiâyđãthiếpđirồi.Tôitheođúngchươngtrìnhnàytrongkhoảngbatháng,thànhthửtôiđãbỏđượctậthaylo,sauđótrởlạilàmviệcbảytámgiờnhưđờisốngcũ.Chuyệnđóxảyra18nămtrước.Từđóđếnnaykhôngbaogiờtôilolắnghoặcmấtngủnữa'.ÔngBernardShawcólý.Ôngtómtắthếtnhữngđiềuđótrongcâunày:"Cómuốnkhổnkhổthìcứphícôngtựhỏixemmìnhsướnghaykhổ".Vậybạnđừngbaogiờphícôngnghĩđếnđiềuđónhé!Xăntaylênvàlàmviệc.Máubạnsẽlưuthông,ócbạnsẽhaotjđọngvàchẳnglâuđâu,sựdồidàocủanhựasốngchạykhắpcơthểbạn,sẽđuổiưuphiềnrakhỏiđầuócbạnngay.Kiếmviệcralàm.Đừngngồikhôngđólàphươngthứcrẻnhấtởđời-màcũngthầnhiệunhấtnữa.

Chương7:Đờingườingắnlắmaiơi!CólẽsuốtđờitôikhôngquênchuỵênthêthảmdướiđâydoôngRobertMooreởNewseykểlại.Ôngrằng:"Thángbanăm1945 tôiđãhọcđượcmộtbàiquan trọngnhất trongđời tôi,họcđượcởngoàikhibờbiểnĐôngDưng,dướimặtnướchn90thước.Bấygiờchúngtôibiếthếtthy88ngườiởtrongchiếctiềmthuỷđĩnhBayaSS.318.Nhờmáyrađachúngtôibiếtcómộtđoàntàunhỏcủachúngtôichotàulặnxuốngđểtấncông.Nhìnvàokínhtiềmvọng,tôithấymộtchiếctàuhộtống,mộtchiếctàuđầuvàmộtchiếctàuthmìn.Chúngtôibènthảtráithuỷlôivềphíachiếctàuhộtống,nhưngcắcđãcóbộphậnnàohưtrongmáymóccủanhữngthuỷlôiấynênđềukhôngtrúng.Tuynhiênchiếctàuhộtốngkhônghaychihết,vẫn tiến tới.Chúng tôiđangsửasoạnđể tấncôngchiếc tàu thảmìnđisaucùng;thìdườngnhưmộtphicđịchđãnhậnđượcvịtríchúngtôiởdưới20thướcnướcvàđãđánhvôtuyếnđiệncấpbáonênthìnhlìnhchiếctàunàyquaymũitiếnthẳnglại.Chúngtôiliềnlặnxuốnghơn50thướcđểtrốnvàđểtránhnhữngthuỷlôicủađịch.Rồitắtmáyquạt,máylạnhvàtấtcảnhữngmáyđiệncốtchokhôngcótiếngđộngnàohết.Nhưngnàocóthoát.Baphútsau,sáuthuỷlôinổchúngquanhchúngtôinhưtrờilongđấtlởvàđưachúngtôixuốngđáybiển,sâutrên90thước.Chúngtôivôcùngkinhkhủng.ởmựcsâuchừng300thướcmàbịtấncôngdãlànguyhiểmrồi,nếulạiởmựckhôngđầy150thướcthìđànhlàtậnsố.Màchúngtôibịtấncôngởdướisâuchỉgiànwarconsốsaumộtchút.Mườiphầnchắcchìmhếtnăm.Quânđịchththuỷlôitấncôngchúngtôiluôn15giờ.Nếucómộtchiếcnổcáchchiếctiềmthuỷđĩnhnămsáuthướcthôi,cũngđủlàmthủngmộtlỗivỏtàuvà có c chục chiếc thuỷ lôi đãnổ cách chúng tôi 16 thước.Chúng tôi được lệnhphi nằmyên trêngiườngkhôngnhúchnhích.Riêngtôi, tôisợtớinỗigầnnhưnghẹt thở,luônmiệnglẩmbẩm:"Chếtrồi!...Chếtrồi!...Chếtrồi!"Cùngvìchúngtôiđãtắtmáylạnhvàmáyquạt,nênnhiệtđộtrongtàutănglênđến40độ,mặcdùvậy,tôicũngrunlênvìquásợ,đãphimặcthêmmộtchiếcáolenvàmộtchiếc

áolótcólôngnửamàcũngchẳnghếtrun.haihàmrăngđánhlậpcập.mồhôitoátralạnhvànhờn.BọnNhậttiếptụctấcôngnhưvậytrong15giờrồicólẽvìhếtthuỷlôi,chúnglặnglẽbỏđi.Mườilămgiờđó,chaoôi!Lâubằng15triệunăm.Lúcấytôinhớlạihếtquãngđờiđãtri,nhớlạinhữnghànhvixấuxa,nhữngnỗilolắnglặtvặt.Trướckhivôhiquan,tôigiúpviệcmộtngânhàngvàhồiấytôiphiềnmuộnvìviệclàmthìnhiều,sốlưngthìnhỏ,màíthyvọngđượctăng.Toilạibuồnvìkhôngtậuđượcmộtcănnhà,khôngmuađượcchiếcxemới,khôngsắmđượcáomớichovợ.Vàtôighétôngchủcủatôibiếtbao,cáingườimàlúcnàocũngrầyla,quạquọ.Tôinhớcứnhữngbuổitốicóđiềubuồnbực,tôivềnhà,lạigắtgỏngvôcớrồigâysựvớinhàtôi.Tôicũngbuồnvìmộtcáithẹoxấuxínằmngaygiữatrándotainạnxehinữa."Hồiấytôichinhữngnỗiưutưvĩđạivôcùng!Nhưngbâygiờ,tronglúcthuỷlôicủaquângiặcvôtìnhmuốnmờitôixuốngchithuỷthủ,tôithấynóvônghĩalàmsao!Tôitựhứa"Chuyếnnàymàthoátchết,cònđượctrôngthấymặtvợconthìquyếtkhôngbaogiờthèmlomộtđiềugìnữa.Khôngbaogiờ!Khôngbaogiờ!Khôngbaogiờ!Trong15giờđồnghồấy tôiđãhọcđượcvềnghệ thuậtsốngnhiềuhnlàhọcsáchvởtạitrườngđạihọcSyrracusetrongbốnnăm".Chúngtathườngcanđmđốiphóvớinhữngnạnghêgớm,màlạiđểchonhữngnỗilolắngnhỏmọnvôlýnóthắngta.ChẳnghạnnhưchuyệnôngHarryVanebịxửtrmdoôngSamuelPepyschéplạitrongtập"Nhậtký"củaông.KhiôngHarrybướclênđoạnđầuđài,ôngkhônganủi,dặndòvợconmàchỉcăndặntênđaophủtrongkhichặtđầuđừngchạmtớicáinhọtnhứcnhốiởcổmình.ĐôđốcByrdcũngnhậnthấyđiềuđótrongnhữngđêmởNamCựclạnhbuốtxưngvàtốinhưâmphủ.Ôngnghebọntuỳtùngphànnànvềnhữngchuyệnlặtvặthnlàvềnhữngviệclớn.Họvuivẻvềchịuhếtmọisựnguyhiểm,khổsởvìthờitiếtlạnhtới45độdướisốkhông.Nhưngôngđãthấyhaingườichungsốnmàgiậnnhauđếnkhôngthèmnóivớinhaunửalời,chỉvìngườinàynghingườikia lấnsangchỗđểđồcủamìnhmấtvàiphân;vàmộtngườinữakhôngchịuănnếukhôngkiếmđượcmộtchỗkhuấtđểkhỏitrôngthấymộttínđồkỳcụccứmỗimiếngănnhaiđủ28lầnrồimớinuốt.Đôđốcnói: "Trong trại cắmởNamCực,nhữngchuyệnvụnvặtnhưvậy làmchonhữngngườidùtrọngkỷliậtthếmấycũnggầnphihoáđiên".Đôđốccóthểnóithêmrằng:"Nhữngchuyệnvụnvặttronghônnhâncóthểlàmchongườitagầnhoáđiênvàcóthểsinhranămchụcphầntrămbệnhđautimởthếgiannày".Đóchínhlàýkiếncủanhàchuyênmôn.NhưôngtoàJosephSabathởChicago,mộtngườiđãrắngđiềugiitrene40ngànvụlyhôn,tuyênbố:"Phầnnhiềunhữngcặpvợchồngxinlydịđềudochuyệnlặtvặthết";vàôngF.S-HogancướnglýNữuướcnói":"Giànửacácvụxửtrongtoàđạihìnhđềudonhữngnguyênnhânrátnhỏ.Tháchdoạnhautrongquánrượu,kẻănngườiởgâygỗnhau,mộtcâusỉnhục,mộtlờimấtlòng,mộthànhvithôlỗ,nhữngcáilăngnhăngđóđưatớiẩuđvàánmạng.Rấtítngườitànácxấuxalắm.Mộtnửanhữngđauđncủatalàbởilòngtựáibịthưngtổnnhẹhoặclòngkiêucăngbịkíchthíchnhụcnhã".Khimớicưới,côEleanorRooseveltngàynàocũngbátbìnhvìngườihầubếp làmhưmộtmónăn.Nhưngsaucôđãđổitánh.Cônói:"bâygiờthìtôichỉnhùnvairồibỏqua".Đượclắm,nhưvậymớiphilàngườilớn.CứxemNgahoàngCatherinechuyênchếclàmvậymàcũngchỉcườikhingườibếpnấuhưmộtmónăn,huốnghồlàchúngta.VợchồngtôicólầnăntiệcnhàngườibạnlàanhJohnởChicago.Bạn tôi cắt thịt cò vụng về không, tôi không thấy,mà nếu có thấy cũng không cần biết.NhưngchịJohnđểýnhylênla:"AnhJohnphicóýtứchứ?"Anhkhôngbiếtcắtthịtrồi!!".Doạnchịnóivớichúngtô:"Anhấyluônluônvụngvềnhưkhôngtậpcắtthịtbaogiờ".Cólẽbạntôikhôngtậpcắtthịtbaogiờthiệtm,nhưngtôiphikhenanhđãdámsốngchungvớichịấytrên20nămtrường.Thứthật,chẳngthàbắttôiănthịtvoi,xấuchấmmuốitrongmộtkhôngkhíhoàthuậncònhnlàchotôiănnemcôngchphượngmàbắtphinghenhữnglờirầycủachị.ítlâusau,chúngtôimờibạnbèlạinhàdùngbữa.Vừalúckháchkhứatớithìnhàthôithấycóbachiếckhănănkhôngcùngmộtthứvớinắpbàn.tiệcan,nhàtôikểlại:"Emchạyđikiếmmộtngườidọnbànthìrachiếckhănănkiacònởtiệmgiặt.Kháchđãtớicửarồi,khôngsaothaykịpnữa.Emmuốnkhóc,thầmnghĩ:"Tạisaolạicósựvôýkiakhiếnchochiềunaymấtvuiđinhưvậy?Nhưngsauemtựnhủ:"Tạisaomấtvui?Cứnhấtđinhvuiđinào!vàemvôphòngăn,đànhmangtiếngvớibạnbèlàngườinộitrợdở,cònhnlàtiếngcáukỉnh,xấuthói.Songthiệtrakháchkhứanàocóaiđểýtớikhănănấyđâu!".

Trongluậtcócâunàyaicũngbiết:"Luậtkhôngkểtớinhữngviệclặtvặt".Ngườihayưutưcũngđừngkểgìnhữngviệclặtvặt,mớicóthểbỉnhtĩnhtrongtâmhồnđược.Nhiềukhimuốnthắngnổilolắnglặtvặt,tachỉcầnxétchúngtheomộtphưngdiệnmớimẻ.bạntoi,ôngHomerCroy,tácgicuốn:"HọphiviếngthànhBalê"vàmotojchụccuốnkhácnữa,đãthihànhphưngphápấyvàcókếtqulạthường.Khiôngngồiviếtsáchtạibàngiấy,tiếngmáysưởiđiệnởtrongphònglàmchoôngnhứcđầuđếnmuốnđiên.Hinướcdomáyxịtra,khiếnôngquụaquọ,cngiậncũngmuốnxìra.Ôngnói:"Rồimộthômđicắmtrạicùngmấyanhem,tôinghetiếngcủinổilạchtạch,tiếnglửaphunphìphì,màcmthấynhữngtiếngđókhôngkhácchitiếngmáysưởiởnhàtoihết.Tôitựhỏitạisaotiếngnọthìghét,tiếngnàythìưa?Vềnhà,tôitựnhủ:"Tiếngmáysưởicũngtưngtựtiếngcủinổlạchtạch,màtiếngnàytathấyvuitai,thìtachãyđingủvàđừngbựctứcvềtiếngmáysưởinữa".Vàtôilàmđúngnhưvậy.Trongítngàyđầu,cònnghĩtớimáysưởi,nhưngvềsaulầnlầntôiquênnórồi."Những nỗi bựcmình nhỏ nhặt của ta cũng vậy. Ta oán ghét, thịnh nộ, chỉ vì ta coi nó quá quantrọng..."Nhân vìDisrael có nói: "Đời nglười tựa bóng câu, hi đâumà nghĩ tới những chuyện lặt vặt", nênAndresMauroisviếttrongtờ"ThisWeek":"Câuđóđãgiúptôinénđượcbiếtbaonỗiđaulòng.Chúngtathườngđểchonhữngchuyệnlặtvặtlàmtađiênđomàđánglýtanênkhinhvàquênnóđi...Chúngtacònsốngđượcvàinămtrêntráiđấtnướcnày,thờikhắcbấttáilai,cớsaobỏphíbaonhiêugiờđểấpủtronglòngưutư,bấtbìnhkhôngquantrọngmàchỉmộtnămsailàngườikhácvàctanữađềuquênhết?Khôngnênvậy, hãynênhy sinhđời ta chonhữnghànhđộngvà cm tìnhđángquý,những tưtưởngcaothượng,nhữngtìnhthưngchânthậtvànhữngsựnghiệplâubền".ấyvậymàmộtdanhnhânnhưRudyardKiplingcũngđãcólầnquênrằng"Đờingườitựabóngcâu,hiđâumànghĩtớinhữngchuyệnlặtvặt".Vàkếtqurasao?Kếtqulàôngvàônganhvợkiệnnhau,làmnáođộngcmiềnVerrmontnhưmộtcuộcchiếntranhvềphápluậtvậy,mộtchiếntranhvangđộngtớinỗicóngườiđãviếtmộtcuốnsáchnhanđềlà"RudyardKiplingtranhhùngởVerrmont".Câuchuyệnnhưthếnày:RudyardKiplingsaukhicướimộtcôởVermont,tênlàCarolineBalestierbèncấtmộtngôinhàxinhxắnởBrattleboro,hyvọngsẽlấyđólàmnidưỡnggià.RồinhânvìcùngngườianhvợtênBeeattyBalestier thânthiết trongkhi làmviệccũngnhưlúcchibời,KiplingmớimuamộtmiếngđấtcủaBalestiermàthuậnđểygiữlạiđượcquyềncắtcỏ.NhưngmộthômkhôngbiếtnghĩsaoKiplinglạitrồnghoatrênbãicỏkia,Balestierthấyvậyliềnsôimáulên,laó,chửirầmrĩ.Kiplingkhôngkém,cũngnổilôiđình.Thếlàlờiquatiếnglại,khôngkhíVermonthoárakhóthở,uám.VàingàysaukhiKiplingđạpxemáytrênđường,thìnhlìnhgặpngườivợđánhxengựaracnlộ.Ôngphinhẩyvộixuốnghốbênlềvàhẳnđãquênbẵngcâunàymàchínhôngđãviết:"Nếubạngiữđượctâmhồnbìnhtĩnhtrongkhinhữngngườichungquanhmấtócphánđoánvàráchbạnquáthnnhiên,thìbạnmớithậtlàconngười."ÔngmấtócphánđóantớinỗiđòibắtgiamBalestier,dểxyravụkiệnsôinổi.CácnhàbáoởđôthịlớnđổxôvềVermont.Tintứcbaykhắpthếgiới.VụkiệnkhôngcókếtqunhữnglàmvợchồngKiplingphibỏngôinhàxinhxắnởVerrmontchotớchết.Thậtlàbaonỗioángiậnchuachắtchỉvìmộtnguyênnhânlặtvặt:mộtbócỏkhô.DướiđâylàmộtcốtchuyệnhaynhấtdobácsĩHarryEmersonFosdickkểlại,mộttruyệnvềnhữngthắngbạicủamộtcâyđạithụtrongrừng.TrênsườnnúiLong'sPeakởColorado,cómộtcâykhổnglồbịtànphácòntrlạinộimộtkhúcthân.Nhữngnhà thựcvậthọcđoáncâuđósốngkhong400năm.hồiKhaLuânBốđặtchân lênđấtSanSalvador,nóđãcóròivàkhinhữngcốđạotớigâydựngsựnghiệpởPlymouth,nómớisốngđượcnửađờicủanó.Trongđờisốngdàiđằngđẵngsuốtbốnthếkỷđó,nóbịsétđánh14bậnvàtriquabiếtbaolầnsâuđụckhoétnóđànhchịuđỏlănra.Đànsâukhoéthélớpvỏrồi,mỗingàynhấmmộtchút,liêntiếpkhôngngừng,tuầntựphápháchsinhlựccủacây.Thànhthửmộtcâycổthụkhổnglồchốngnổivớithờigian,vớisấmsét,vớiôngtó,màrútcụcbịhạ,vìnhữngconsâutíhon,nhỏxíutớinỗicóthểbẹpnátgiữahaiđầungóntayngười!Chúngtachẳnggiốngcâykhổnglồtrongrừngđóư?Chúngtachẳngthườngvinhquangthắngđượcnhữngcnhsấmsét,dôngtố,trờilongđấtlởtrongđờiđểrồibịnhữngnỗilolắnglặtvặtấycókhácchonhữngconsâunhỏkiamàtacóthểbópbẹpgiữahaiđầungóntaykhông?

Mấy năm trước, tôi du lịch qua vườn Tetton ởWyoming, Charles Seifred và người bạn của ông.Chúng tôiđi thămkhuvườncủaJohnD.Rockfeller.Nhưngchẳngmaychiếcxecủa tôi lạcđườngthànhthửđitớikhuvườnmộtgiờsaucácxekhác.ÔngSeifredgiữchìakhoáđểmởcừavườn,chonênôngphiđợitôimộtgiờđồnghồởtrongrừngvừahầmvừanhiềumuỗi.Muỗibulạilàmchoaicũngphiđiên,thếmàkhônglàmôngCharlesSeifredbựcbộichútnàohết.Vàkhichúngtôitớikhôngthấyôngđưngnguyềnrủamuỗimàlạithấyôngđưngthổicòi.Tôigiữchiếccòiấylàmkỷniệmđểnhớmộtngườidãbiếtcoirẻnhữngchuyệnnhỏnhặt.

Chương8:MộtđịnhlệdiệtđượcnhiềulolắngHồinhỏtôisốngởmọttrạiruộngtạiMissouri,vàmộthômtrongkhigiúpmátôilấymộtanhđào,tựnhiêntôioàlênkhóc.Mátôihỏi:”Dale,cáigìmàkhócvậy?“Tôisụtsùiđáp:”Consợsắpbịchônsống“.Thờiấyóctôiđầynhữnglolắng.Trờisấmsét,tôilobịsétđánh.Trờlàmmấtmùa,tôilođói.Tôilosợsẽphảixuốngđạingục.Tôisợhảngkhinghemộtđứabạnlớn,tênSamWhite,doạsẽcắtlấytai.Tôilosợcáccôgáicườitôikhitôidởnónchàocáccô.Tôilosợsaunàykhongcócônàoưngtôi.Tôilolắngkhôngbiếtkhimớinghinhhônxong,sẽnóivớivợtôicâugì.Tôitưởngtượngsẽlàmlễcướitạimộtnhàthờthônquê,rồingồichiếcxesongmãcórèmrủmàtrởvềtrại...Nóichuyệngìvớitôisuốtquãngđườngvềtrạiđó?Làmsaođược?Tôisuynghĩhànggiờtớivấnđềđộngtrờiđótrongkhicàyruộng.Vàngàythángqua,tôidầndầntháyrừng99phầntrămnhữngnỗilolắngấykhôngbaogiờxảytới.Chửnghạnnhưtrênkìađãnói, tôisợbịsétđánh,thìbâygiờtôibiếtrằng,theobảngthốngkêmỗinămcủaquốcgiatrongsố350.000ngườichịcómộtngườibịsétđánh(nghĩalàphầnrủirochỉlà1/350.000).Cònsợbịchônsốngmớivôlýnữachứ,tôikhôngtinrằntrong10triệungườicótớimộtngườibịchônsống,vậymàtôiđãlosợtớikhóclóc.Tráilạitrongtámngười,cómộtngườichếtvìnộiung.Thếthìnếunênlolắng,talobịungthưcòncólýhơnlàlobịsétđánhhoặcchônsống.Đãđành,trênkiatôichỉkểnhữngưutưcủatuổithơvàtuổixuân,nhưngbiếtbaolầnnỗilocủangườiđứngtuổicũnggầnvôlýnhưvậy.Bạnvàtôiđềucóthểgiảiđược9phầnnhữngâusầuchúngtangay,bâygiờ,nếuchúngtachịuquênưutưtrongmộtlúc,vừađủđểsuynghĩxem,theoluậttrungbình,nhữnglolanứgcủatacólýhaykhông.Hãngbảohiểmnổidanhnhất thếgiới, -hãngLyondởLuânĐôn-sởdĩkiếmđượckhôngbiếtbaonhiêutriệuđồnglàdocáithóicảlocủachúngtvềnhữngsựítkhixảytới.Hãngđánhcávớithânchủrừngnhữgntainạnmàmọihọlođókhôngbaogiờcóhết.Nhưnghọkhôngchịunhậnnhưvậylàđánhcá.Họgọilàbảohiểm.Thiệtthìđólàđánhcá,mộtlốiđánhhcákhoahọc,lấyluậttrungbìnhlànềntảngvậy.200nămnayhãngđãphátđạtvôcùng.Vàbảntínhcủaloàingườichưthayđổithìhãngcònphátđạtcảngànnămnữa,nhờsựbảohiểmxe,tàu,giầydép,keokhằn...vìtheoluậttrungbình,ítkhixảyrataihoạchonhữngmónđólắm.màngườiđờikhôngchịuhiểunhưthế.Xétkỹluậtấy,chungtasẽthấynhiềusựphátgiácbấtngờ.Chảnghạnnếntôibiếttrướcràngkhoảng5nămnữ, tôi phải chiếnđấu trongmột trận cũngđổmáunhư trậnGettyberg (hồiNamBắc chiếntranh)thìchắclàtôihoảngsợtớichếtngất.Tôisẽbảohiểmnhânmạngtôiliền,tôisẽnói:”Khôngsaosốngsótsautrậnđóđượcđâu,cònđượcngàynàothìtậnhưởngngàyđóđi“.Nhưngsựthậtthìtheoluật trung bình, phần rủi bị chết trong trận ấy cũng chỉ bằng phần rủi bị chết trong thời bình, vàokhoảng50tới55tuổithôi.Nghĩalàthờibìnhcứ1.000ngườicónhiềungườichếttừ50đến55tuổithìtrongsố163.000línhởtrậnGettybergcũngcứ1.000ngườichỉcóbấynhiêungườibỏmạng.Tôiviếtnhiềuchươngtrongcuốnnàyởbênbờ"HồBánNguyệt"tạimiềnnúiđáxứCanada,nơimàtôilàmquenvớivợchồngbàHerbertH.Salinger.Bàrấtđiềmđạm,bìnhtĩnh,nhưngkhôngbaogiờlolắnghết.Mộtbuổichiều,ngồi trướclòsưởi,củinổláchtách, tôihỏicóbaogiờbàbị lo lắngquấynhiễukhôngthìbàđáp:"Quấynhiễumàthôiư?Nóđãgầnlàmhạiđờitôinữakia.Trướckhithángđượcnó,tôisống11nămtrongcảnhđịangụcmàtôitựgiamvào.Tôinóngtínhvàhayoán.Lúcnàocũnglosợkhôngyên.ThườngthườngmỗituầntôiđixeôtôbuýttừnhàđếnSanFranciscođểmuabánlặtvặt.Nhưngtrongkhimuabán,tôilolắngtớicáinàycáinọ:Bànủiđiệnđãgỡrachưa?Cólẽcháynhàmất?Chịởchắcbỏđirồi,aicoisóctụinhỏ?Dễnmàtụinócưỡixemáyđichơi,bịxecánrồicũnnên?Cókhotôisợtoátmồhôi,chạyvộivềnhàcoicóxảyrachuyệngìkhông.Ôngxemnhưthếthìvợchồngtôiđãphảilydịnhau,điềuđócũngkhôngcòngìđánglạ."Ngườichồngsaucủatôilàmộtluậtsưbìnhtĩnh,cóócphântích,khôngbaogiờlolắng.Khitôiưutư,dây thầnkinhcăng thẳng,nhà tôibảo: "Cứyen tâm.Thửsuyxétviệcđóxemnào.Mình lovềchuyệngìvậy?ápdụngluậttrungbìnhxemviệcđócóthểxảyrađượckhôngđã!".Chẳnghạn,tôinhớlầnchúngtôiláixetừAlbuquerqueởNeewMexicotớiCarlsbad.Đườngthìlầymàtrờithìgiómưa,dôngtố.Xecứtrượtđi,khókèmtayláiđược.Tôitinthếnàocũnglănxuốnghố

bênđường,nhưngnhàtôikhôngngớtlờinhắc:"Tôiláirấtchậm.Khôngcóchixảyrađâu.MàdùcóđâmxuốnghốnữathìtheoluậttrungbìnhchúngtađicắmtrạiởthunglũngTouquintaichândãynúiCanada.Mộtđêm,chúngtôinghỉtrêmmộtnơicaohơnbờbiển2.300thước.Bỗngcócơndôngnổilên,muốnphátancáilềuvảicủachúngtôi.Lềudựngtrênmộtsàngỗbằngdâythừng.Gióthổiđếnvảicăngphồngrungđộng,rít lên.Tôilonóbị lungtunglêntrờiquá.Tôihoảngsợ.Nhưngnhàtôibìnhtĩnhnói:"Nàymình,chúngtađilầnnàycónhiềungườidẫnđường.Họhiểucôngviệccủahọchứ!Họcắmtrạinúinày60nămrồi.Mấynămnayđãcónhiềutrạicắmởchỗnày.Chưacótrạinàobịgiótunglêntrời,thìtheoluậttrungbình,đếmnaycũngkhôngsaohết;mànếurủitrạimìnhcóthổitungđinữathìquatrạikhácchứcógìđâu...Thôiđừnglonữa".Tôinghelờivàngủthẳnggiấcsuốtđêm.Rồilạimấynămtrước,miềnCalifoniecủachúngtôiphátsinhbệnhdịchtrẻcontêliệt.Trướckia,haytinđótôiđãsợvàmàphátkinhđộng.Nhưngnaydãcónhàtôikhuyêntôibìnhtĩnh.Chúngtôiđềphòngrấtcẩnthậnkhôngchocácconcháulạichỗđôngngười,khôngchochúngđihọc,đicoihátbóng.SaulạihỏisởytếthìhayrằngtừtrướctớinayCalifonie,trongnhữngkhibệnhđóphát,thấymộtlầnghêgớmnhấtcó1.835đứatrẻchết,cònnhữnglầnkhácchỏcó200hoặc300đứa.Nhữngconsốấymặcdầuđángsợ,nhưngtheoluậttrungbìnhthìphảirủicólàbao?"Theoluậttrungbìnhnỗilolắngđấysẽkhôngxảyrađâu".Câuấyđãphátan90phầntrămnỗilocủatôivàlàmchođờitôitrong20nămnaybìnhtĩnhkhôngngờ.Đại táGeorgeGrook, người dađen cầmquân có lẽ giỏi nhất trong lịch sửMỹ, chép ào cuốn "Tựtruyện"củaôngrằng:"Hầuhếnhữngnỗilolứngvàkhỏsởcủangườidađenđềudohọtưởngtượngra,chứkhôngcóthiệt".Nghĩlạimấychụcnămsaunày,tôithấynhữnưutưcủatôidotưởngtượngmàra.ÔngJimGrantnóivớitôiôngcũngnhậnthấyvậy.ÔngcómộttiệmbántráicâyởNữuƯớc,vẫnhaymua10đến13toaxecamvàbưởi/Ôngthườngbịnhữnýnghĩnàydàyvò:Nếucómộtchuyếnxetrậtđườngrầythìsao?haylànếuxeđươngquacầumàsậpthìsao?Đãđành,tráicâyđãcóbảohiểm,nhưngôngsợnếuđếnhẹn,khôngcótráiđểgiaochokháchhàngthìsẽmấtmối.Ônglonghĩquáđếnnỗiôngtưởngbịungthưtrongbaotử,phảiđikhámbácsĩ.bácsĩnóiôngkhôngđaugìhết,chỉcóthầnkinhsuynhược.ôngnói:Nghelờiấytôihiểurangaynêntựhỏirồitựđápnhữngcâunày:-NàyJimGrant,từtrướctớinay,anhđãmuabaonhiêutaotráicâyrồi?-Khoảng25.000toa.-Cóbaonhiêutoabịtrậtđườngrầy?- ồ!Khaongr năm toa. 25.000 toamà chỉ cónăm toabị tai nạn.Thấynghĩa lý gì không?Tỷ lệ là1/5000.Nóimộtcáchkhác,theoluậttrungbìnhdokinhnghiậmmàbiếtthìphầnrủibịtainạnchỉlàmộtphần5000.Vậyanhcònlonỗigì?ừ,mộtchiếccầucóthểsậpđược:nhưngtừtrướctớinaymấtmấytoavìcầusậprồi/-Cầuchưabaogiờsậphết5.000toamớicómộttoatrậtđườngrầy,vậymàlotớinỗitưởngbịungthưtrongbaotửthìchẳngphảilàđiênư?Khitôinghĩvậy,tôithấytrướckiatôinguquá.Tứcthìtôiquyếtđịnhđểluậttrungbìnhlogiùmtôivàtừđótớinay,tôihếtsợbịungthưtrongbaotửnữa".KhiAl.SmithlàmThốngđốcNữuước,tôithấykhiôngđứngtrướcsựcôngkíchcủađốiphươngtrêntrườngchínhtrịđãđốiphóbằngcáchlặpđi lặplạimỗimộtcâunày:"Chúngtahãycoinhữngconsố...hãycoinhữngconsố".Rồiôngđưanhữngsựkiệnra.LầnsaubạnvàtôicólolắngđiềuchithìcũngnêntheophươngphápkhônkhéocủaônggiàAl.smith:hãycoiconsốvàxemxétlýlẽ-nếucó-củanhữnglolắngcóvữngchãikhông.ChínhôngFréderickJ.Mahlstedtnóivậykhiôngbịvùixuốnghuyệt.Ôngkể:"Đầuthángsáunăm1944,tôinằmtrongmộtlỗhầmgầnvịnhOmala.Tôiởtrongđộitìnhbáo999vàchúngtôimới"vùithân"ởmiềmNormadie.Tôinhìnxungquanh,xemxắtlạilỗhầmchữnhậtcủatôivàtựnhủ:"Cóvẻlỗhuyệtquá".Khinằmxuốngvàránnghỉthìtôicócảmtưởngnhưnằmtrongmồ.tôitựnghĩ:"Cólẽmồcủatađây".Mườimộtgiờsáng,khiphicơoanhtạccủaĐứcbaylượntrênđầubombắtđầudộisuống,tôisợtớinỗichếtcứng.Habađêmđầutôikhônghềchợpmắtđượcmộtchút.Đênthứtưhaythứnămtinhthầntôirờirạc,hoangmang.Tôibiếtnếukhônglàmgìthìsẽđiênmất.Toionhớlạithìtérađãnămđêmròimàtôicònsông,cũngnhưnhữngngườibạnđồngđộichỉcóhai

bạnbịthương,nhưngkhôngphảivìbomđịch,màvìmảnhđạnsúngcaoxạtrongbộđội.Thếrồi,tôiquyếtđịnhmộtviệcgìcóíchchohếtlo,tôibèncấtmộtmáigỗdàychelỗhầmđểkhỏibịmảnhbom,đạn.Tôitưởngtượngkhuđấtmênhmôngtrênđóbộđộiđóngrảirác,vàtjnhủkhinàobomrớttrúnglỗhầmnhỏ,sâuđótôimớichếtđược.Màcáirủiấychỉlàmộtphầnmườingàn.Sauhaiđêmsuynghĩnhưvậy,tôibìnhtĩnhlạivàngủđược,cảtronglúcbomđịchdộinhưmưanữa!'.BộHảiquânHoaKỳdùngnhữngbảngthốngkevềluậtquânbìnhđểnângcaotinhthầnthuỷquân.MộtcựuthươngbinhkểvớitôikhianhvàbạnbèbịđưaxuốngchiếctàuchờdầuxăngOatane(mộtthứxăngrấtdễbénlửa)ainấyđềuhoảnghồn.Họtinnếutàubịtrúngthuỷlôisẽnổvàtunghọlêntớimâyxanh.NhưngbộHảiquânHoaKỳbiếtrõhơnhọ,chonênđưaranhữngconsốchắcchắnchứngminhrằng100tàudầubịthuỷloichỉcó40chiếcấychỉócnămchiếmchìmngaynộitrongmườiphút.Nhưvậynghĩalàlínhthuỷcíthểnhảykịpxuốngbiểnvàphầnrủibịchếtkhônglớnmấy.Tàiliệuấycónângcaotinthầnhọkhông?.Đây,anhlínhthuỷkểchuyệnkết:"Biếtluậttrungbìnhrồi,tôihếtloliền.Tinhthầncủathuỷthủcaohơn.Chúngtôibiếtcòncónhiềuphầnmayvàtheoluậttrungbìnhchúngtôirấtcócóhyvọngsốngsótđược".

Chương9:ĐãkhôngtránhđượcthìnhậnđiHồinhỏtôitoànchơivớivàiđưabạntrênthươnglươngmộtngôinhàbỏhoangởMissouri.Tôileotừtrênsàngácxuống,đặtchânlênthànhmộtcửasổrồinhảyxuốngđất.Ngóntaytrỏbêntráicủatôiđeomộtchiếcnhẫn,vàkhinhảy,chiếcnhẫnmócvàođầumộtcâyđinh,ngóntaytôiđứtvăngra.Tôihoảnglên,lalớn,chắcchắnlàsẽchết.Nhưngkhivếtthươngđãlànhtôikhôngcònnghxichútxíugìtớibàntaycụtmộtngóncủatôihết.íchlợigìđâu?...Điềugìđãkhôngtránhđượcthìlobuồnlàmgì?Bâygiờcókhicảthángtôikhôngnhớrằngbàntaytráicủatôichỉcònbốnngón.Mấynăm trước,có lần lên thangmáy trongmộtngôinhàchọc trờiởNữuƯớc, tôi thấyngườicoithangcụtbàntaytrái.Tôihỏicóbuồnvìcụttaykhông,ngườiđóđáp:"Không,ítkhitôinghĩđếnđiềuấylắm.Tôisốngđộcthânvàchỉkhinàoxỏkimtôimớinhớtới".Thiệtlạlùng!Gặpmộtanhhoàncảnhnào,nếuđãphảinhậnnó,thìtanhậnmộtcáchdễdàng,maumắn;chúngtatựthayđôitánhtìnhđểthíchhợpvớihoàncảnhấyrồiquênhẳnnóđi.Tôinhớcâunàykhắctrêncửamộtngôinhàhoangtàncấttừthếkỷ15ởAmsterdam(HàLan):"Nhưvậyđó,màkhôngthểkhácvậyđược".Bạnvàtôi,trenđườngđời,sẽgặpnhiềutìnhthếbấtmãn,khôngthểthayđổi.Nhữnglúcấytaphảilựalấymộttronghaiđườngsaunày:hoặcnhậntìnhthếđómàtựthayđổicáchsốngchothíchhợphoặcchốngcựlạiđểrồihạisứckhoẻvàsaucùngmanglấybịnhthầnkinh.Dướiđâylàlờikhuyênrấtminhtriếtcủamộttrongnhữngtâmlýgiatôingưỡngmộnhất,ôngWilliamJames:"Chịuthuậnvớihoàncảnhđi.Biếtnhậnmộttìnhthếđãxảyralàbướcđượcbướcđầuđểthắngnổinhữngkếtquảcủabấtkỳtaihoạnào".BàElizabethConnleyđãkhổsởmớitìmđượcchânlýấy."ChínhngàymànướcMỹcửhànhlễđạithắngquânđịchởBắcPhi,tôinhậnđượcmộtđiệntíncủabộchiếntranhbáotinđứacháutôi-màtôithươngnhất-bịcoilàmấttích.Kếđó,mộtđiệntínkhácchohaynóđãtửtrận".Tôiđauđớnvôcùng.Từtrước,tôichođờilàrấtđẹp.Toiocómộtcôngviệclàmmàtôithích:chucấpchođứacháuấyđểnónênngười.Toiothấynóthiệtlàmộtthanhniêndễthương,đánglàmkiểumẫu.Trờiđãthưởngcôngtôi!...Rồithìbứcđiệntíntới.Đấtnhưsụtdướichântôi.Tôithấykhôngcònlúdogìsốngnữa.Tôibỏbêcôngviệc,lạtlẽovớibạnbè,phóhếtthảychodòngnướcchảyxuôi.Tôihoárachuachátvàuấtức.TạisaoTrờigiàđộcđịabắtđứacháucủatôiđi?Tạisaomộtthanhniêndễthươngnhưvậy-cócảmộttươnglaixánlạntrướcmắt-màlạiphảichết?Tôikhôngtincóthểthếđược.Tôiuấtứcquáđếnnỗimuốnbỏviệc,bỏcảxứsở,tựgiamtrongmộtnơiđểkhóclócvàthanthở.Tôixếpdọngiấytờtrênbàn,sửasoạnđixa,thìthấymọtbứcthưbỏquên,củacháuviếtchotôikhithânmẫutôimấtmấynămvềtrước.Trongthưnói:"Bàmất,côvàcháuthấynhàvắnghẳnđi,nhấtlà

cô.Nhưngcháuchắcrằngcốsẽnénbuồnđược,nhờchânlýcôđãtựtìmthấy.CHúakhôngbaogiờquênđượccáichânlýđẹpđẽấymàcôđãdạycháu.Dùởchântrờigócbể,ngănsôngcáchnúi,cháucũngghitâmtạcdạràngcôđãkhuyêncháugặpbấtkỳnghịchcảnhnàocũngluônluômmỉmcười,vuivẻnhậnnónhưmộtkẻtrượngphuvậy".Tôiđọcđiđọclạibứcthưấy,thấynhưcócháuđangđứngbêncạnh,nóivớitôi:"Tạisaocôkhônghànhdộngnhưcôđãkhuyêncháu?Cứvuisốngđi,mặckệtìnhthếrasaothìra,giấunỗilòngtrongmộtnụcườirồivuivẻsống".Tôidùnghếtcảtâmlựctrongcôngviệccủatôi.Tôiviếtthưchonhữngngườilínhkhácđểanủihọvàthânnhâncủahọ.Tôinhậndạygiúpbuổitốitrongmộtlớpthanhniên,tìmrađượcnhữngnỗivuimới,làmquenđượcvớiđượcvớinhữngngườibạnmới.Bâygiờnhớlại,tôicũngngạcnhiênvềsựthayđổigầnnhưkhótinđó.Tôikhôngcònthanthởvềcáidĩvãngđãthiệtchếtrồinữa.Tôivuivẻsốngmỗingày,ynhưlờicháukhuyênvàtôiđãcamnhậnlấysốphận,khôngchốnglạiđờitôi.Đờitôibâygiờđầyđủhơnlúcnàohết".BàElizabethCounleyởPortlandđãhọcđượcmộtđiềumàchúngtatrướcsaugìcũngphảihọclà:sốphậnđãkhông tránhđược thìhãynhậnvàhợp tácvớinóđi: "Nhưvậyđóvàkhông thểnàokhácđược".Bàihọcấykhóthiệt.Cảnhữngvấnvươngtrênngaivàngcũngcầnphảibiết tựchủmới theođượcđúng.AnhhoàngGeorgeVchođóngkhuôncâunàyrồitreotrêntườngtrongthưviệncủangàicungđiệnBuckingham:"Xinaihãykhuyêntôiđừngđòiôngtrăngtrêntrờihoặcbấtbìnhvềmotojtìnhthếkhôngsaocứuvãnđượcnữa".Schopenhauercũngnghĩnhưvậytrongcâunày:"Trênđườngđời,hànhlýquantrọngnhấtphảimangtheolàlòngnhẫnnhục".Chắclàhoàncảnhtựnókhôngthểlàmchotasungsướnghayđaukhổ.Chínhcáicáchtaphảnđộnglạivớinólàmchotakhổhayvui.Giêsunói:Thíchđườngởtronglòngta".TronglòngtacóThiênđườngmàcũngcóĐịaNgụclàthếđó.Nếucần, chúng ta có thểchịunổivà thắngđược tất cảnhưng taihoạvà thảmkịchvì chúng ta cónhữngnănglựctiềmtàngmạnhlạthườngmàbiếtdùngtới,tasẽthắngđượcmọinghịchcảnh.Chúngtamạnhhơnchúngtatưởng.ÔngBoothTarkingtonluônluônnói:Taihoạgìtrờiđấtbắttôichịu,tôicũngchịuđượchết,chỉtrừmộttậtđuithôi.Khôngbaogiờtôichịucảnhấy".Nhưngmộtngàykia,khitớilụctuần,ôngngóxuongstấmthảmởtrênsànnhàthì...samàmàumờ,loéthếnày?Ôngkhôngcòntrôngrõhìnhthêutrênthảmnữa.Lạihỏimộtbácsĩchuyênmuôntrịmắt,ôngmớihaycáisựthậtđauđớnnày:ôngsắpđui.Mộtconmắtđãgầnmùhẳnrồi,commắtkiacũngsẽmùluôn.Điềunàytoisợnhấtđãxảyra!ÔngTarkingtonphảnđộnglạicáchnàokhiôngbị"tainạnghêgớmnhấtấy?"Ôngcónghĩnhưvầykhông?"Tớisốrồi.Tớilúctậnsốrồiđây".Không.Ôngngạcnhiênthấymìnhrấtvuivẻ,còncóóctràophúngnữalàkhác.Ôngbựcbộivìnhữngđốmmờmờnóđiquaconngườiông,làmônghếtcònrôngrõ,nhưngkhicáiđốmlớnnhấtvừaquakhỏi,ôngnói:"A!ôngnộilạitới.Sángnayđẹptrời,ôngnộiđidạochơiđâuvậy?".Vậnmạnglàmsaomàthắngnổimộttâmhồnnhưthế?Khiđãhàntoànđui,ôngnói:"Tôithấyrằngtôichịuđượccảnhđuinhưnhữngngườikhácchịuđượcnhữngtainạncủahọ.Tôitinchắcnếucảngũquancủatôimangtật,hoáravôdụngnữathìtôivẫncóthểsốngvớitinhthần,vìchúngtatrôngbằngtinhthần,sốngbằngtinhthần".Trongmộtnăm,ôngdểchoysĩmổmắtmộng12lần,hyvọngsẽkhỏibệnh.Cácysĩđềudùngthuốctêmàkhônglầnnàoôngphảnkhángrênla.Ôngbiếtkhôngsaotránhđượcchonênchỉcócháchđểtránhbớtđaukhổlàvuilòngnhậnlấyhết.Tạinhàthương,ôngkhôngchịunằmtrongphòngtêngmàxinnằmtrongmộtphòngchungđểđượcgầnnhữngngườiđaukhổkhác.Ôngránnângcaotinhthầnhọ,vàsắpbịmổmắt,ôngbiếttrướcsẽđauđớnlắm,nhưngôngránnhớrằngônghãycònsungsướngnhiều.Ôngnói:Thiệtkỳdiệu!Khoahọcngàynay tinhvi tớinỗimổđượcphận tếnhị làconmắt!Thiệtkỳdiệu!".Ngườithường,nếuđuivàbịnổmắt12lầnthìchắclàsợmàgầyốmnhưmadại,cònôngTarkingtomthìnói"Bâygiờcóđổinõiđauđớnấyđểđượcnỗivuihơntôicũngkhôngđổi".tạisaovậy?Vìnóđãdạychoôngbiếtanphận,chobiếtrằngsứcôngchịuđượcnhữngcảnhđauđớnnhấtđời,nóđãchoôngthấylờinàycủathisĩJohnMiltonlàchílý:"Đuikhôngphảilàkhổ,khôngchịuđượccảnhđui

mớilàkhổ".BàMargaretFaller,ngườibênhvựcnữquyềnnổidanhnhấtởAnh,mộtlầndùngcâunàylàmchâmngôn:"Cõiđờirasao,tôinhậnlàmvậy!".ÔnggiàquạquọThomasCarlylenghecâuđó,liềnnóimỉa:"Thìtấtnhiênmụấyphảiđànhvậy"!Phải,bạnvàtôi,chúngtacũngphảinhậnsốphậncủatavậychứsao!Nếuchúngta,rênrỉgiẫygiụa,sinhrachuachát,thìcũngkhôngthayđổiđượctìnhcảmmàchỉlàmthayđổiđượctínhtình,cơthểtathôi.Tôinóivậyvìtôiđãđượckinhnghiệm.Cólầntôikhôngchịunhậnmộttìnhthếmàtôikhôngsaotránhđược.Tôinổiđiên,chốngcựlại,sinhramấtngủ,khiếnđờitôithànhcảnhđịangục.Thànhthửtôitựmiachuộcthêmnhữngnỗibấtmãn.Rútcục,saumộtnămtựgiàyvòtấmthân,tôiphảinhậncáitìnhthếmàngaytừlúcđầutôiđãkhôngcócáchnàocảithiệncả.SaotôikhôngnoigươngônggiàWaltWhitmanmàthảnnhiênnhưloàicâu,loàithútrướcnhữngcảnhtốităm,đóilạnh,dôngtố?Hồinọ,tôiluônbòtrong12nămtrời.Khôngkhinàotôithấyconbòcáinổinónglênvìnắngđailàmcháycỏhoặcvìtrờilạnhquávàmưađá,hoặcvìconbòđựcbạntrămnămcủanóobếmộtconbòcáikhác.Loàivật thảnnhiêntrướccảnhtối tăm,dôngtốvàthất tình;vìvậychúngkhôngbaogiờđauthầnkinhhoặcbịvịung,cũngkhôngbaogiờhoáđiênhết.Như thế cóphải là tôi khuyênbạn cúi đầumàchịuhết nhữngnghịch cảnh trênđườngđời không?Khôngbaogiờtôicómảymayýđó.Nhưvậylàtheothuyếtđịnhmạngrồi.Hễcònhyvọngvãncứuđượctìnhthếthìcònphảitranhđấu!Nhưngkhibiếtrõrằngchốnglạicũngvôích,sựđãvậy,khôngsoathayđổiđượcthìxinbạnthươngbộthầnkinhcủabạnmàđừngquaycuồng,ngótrướcngósau,thantiếcnhữngtìnhthếđẹptốthơnnữa.ÔngkhoatrưởngHawkersởtrườngĐạihọcColumbianóivớitôiônglấybàica"Ngỗngmẹ"saunàylàmchâmngôn.TrờisinhmỗibệnhởđờiCóphươngchữađược,khôngthờivôphươngCóphươnghãyrángtìmphươngVôphươngthìchịu,lolươnglàmgì.

Đểtìmtàiliệucuốnnày,tôiphỏngvấnnhiềunhàdoanhnghiệplớnnhấtởMỹ.Tôingạcnhiênthấyhọhợp tácvớinhững tình thếkhông thể tránhđượcvàđờihọ tuyệtnhiênkhôngcóưu tưgìhết.Nếukhôngsốngnhưvậythìmệtócquá,họchịusaonổi.Tôikểrađâyvàithídụ:ÔNgJ.C.Penney,ngườisánglậpratiệmtạphoáPenneycóchinhànhstrongkhắpnướcnói:"Dùcóbịphásảnchotớikhongcònmộtđồngnữa,tôicũngkhônglobuồn,vìtôibiếtrằnglobuồnkhôngíchgìcả.Hếtsứclàmđượctớiđâuthìlàm,cònkếtquả,phóchovậnmạng".ÔNgHenryFordcũngnghĩtươngtự:"Khitôikhôngđiềukhiểnđượcbiếncốnótựđiềukhiểnlấy".KhitôihỏiôngK.T.Keller,hộitrưởngnghiệpđoàn"Chryslerrằnglàmcáchnàomàkhỏiưutư,ôngđáp:"Gặpmộttìnhthếkhókhăn,nếucócáchcảithiệnđượcthìtôicảithiện.Nếukhôngcócáchnàothì tôikhông thèmnghĩđếnnónữa,quênnóđi.Khôngbaogiờ tôi lo lắngvề tương laivì tôihiểukhôngmộtaicóthểtưởngtượngtươnglaisẽrasaomàtakhônghiểuđượcđộnglựcđórasaovàsứcgìđưađẩynó.Vậythìlonghĩvềtươnglailàmgì?".NếubạnkhenôngK.T.Kallerlàmộtnhàhiềntriếtthìôngsẽngượnglắm.ÔngchỉlàmộtnhàdoanhnghiệpkhônkhéođãtựkiếmrađượctriếtlýcủaEpictètedạychodânLaMã19thếkỷtrước:"Chỉcómộtcáchtìmđượchạnhphúclàđừnglonghĩvềnhữngđiềungoàiýlựccủata".BàSarahBerhardcho tamộtchứngcớcógiá trị rằngđànbàcũngbiếthợp tácvớinhững tình thếkhôngthểtránhđược.Suốt50năm,bànhưmộtbàhoàngtrênkịchtrườngnămChâu,chưacócôđàonàođượcngườitamếnnhưbà.Nhưngđếnnăm71tuổithìbànghèokhổ-khôngcònđồngnàohết.Thếrồigiữakhi thất thếđó, lươngycủabàkhivượtĐạidương,bàté trênboongtàuvàbị thươngnặngởchân.Chứngviêm tĩnhmạchbạophát, chânbà tóp lại,đauđớnvôcùng,đếnnỗiy sĩphảiquyếtđịnhcưabỏ.Biếttínhbànóngnhưlửa,ysĩngạikhôngchobàhayquyếtđịnhấy,sợsẽlàmbàphátchứngdộngkinh.Nhưngôngtađãlầm.Khihayquyếtđịnhấy,bàSarahngólươngymộthồirồibìnhtĩnhnói:"Nếuphảicưathìôngcứcưa.Sốmạngđãbắtvậy.Trongkhibànằmtrênxeđểngườitađẩylạiphòngmổ,ngườicontraicủabàđứngbênkhóclóc.Bà

vuivẻvẫylạivàbảo:"Conđợiđónhé.Másẽtrởlại".Trênđườngtớiphòngmổ,bàđọclạimộtmànkịchbàđãdiễn.Cókẻhỏicóphảibàlànhưvậyđểhănháilênkhôngthìbàđáp:"Không,tôicốtýchocácbácsĩvàcáccôđềuvữnglòngtin.Thầnkinhhọđươngbịkíchthíchdữ".Chânlànhrồi,bàđivòngkhắpthếgiới,làmchocôngchúngsaymêthêmbảynămnữa.ElsiMacCorrmicktrongbàiđăngởnguyệtsanReader'sDigestviết:"Nếutachịunhậnmộttìnhthếkhông tránhđược thìnăng lựccủa tađược thong thảvàgiúp ta tạođượcmộtđời sốngphongphúhơn".

Khôngaicóđủkhílựcvànghịlựcđểvừachốngcựvớimộttìnhthếkhôngtránhđược,vừatạomộtđờisốngmớiđâu.Phảilừamộttronghaihànhđộngấy,hoặclàcúiđầuchịunhữngcơnbãotáptấtcótrongđời,hoặcchónglạivớinóđểrồichết".ChínhtôiđãđượcmụcđíchcảnhchếtấytrongtrạicủatôiởMissouri.tạiđótôitrồngvàichụcgốccây.Mớiđầuchúngmọcrấtmau.Rồimộttrậnbãotuyếtàotới,tuyếtđóngnặngtrênmỗicảnh,mỗinhánh.Đáng lẽuyểnchuyển trĩuxuốngdưới sứcnặng thìnhữngcâyấu lạihiênngangđứng thẳngchóngcựlại,tớinỗituyếtnặngquá,cànhphảigãy,thânphảinứt-rồitôiphảiđốnbỏhếtđi.NhữngcâytrongrừngphươngBắckhônhơn.TôiđãđiquahàngmấytrămcâysốrừngbốnmùaxanhtốtởCanadamàtôichưathấymộtcâynàobịtuyếtđènặnglàmgãyhết.Nhữngcâyquanhnămtươiấybiếtuốnthân,cànhdướisứcnặng,biếtcáidạohợptácvớinhữngtìnhthếkhôngtránhđược.'CácôngthầyvõNhậtdạycácmônđệphải"mềmmạinhưcâyliễu,đừngcứngcỏinhưcâytùng".Biếtcóbạntạisaonhữngvỏxehơnlăntrênđườngmàchịuđượcđủcáitộitình:nàocọvàođường,nàođểlênđánhọnkhông?Mớiđàucácnhàchếtạonhữngvỏxecứngrắn.Nhưngchẳngbaolâuvỏxetantànhra từngmảnh.Rồihọmớichếranhữngvỏxemềmhơnđểlàmchosựđụngchạmtrênđườngdịu,nhẹđivànhữngvỏnày"chịuđựng"được.Trênđườngđờikhấpkhểnh,bạnvàtôinếutahọccáchlàmchonhữngsựđụngchạmdịubớtđi,thìcuộthànhtrìnhcủatacũngdàihơnàêmđềm,sungsướng.Nếukhôngtheocáchấymàcứchốnglạivớinhữngsựkhókhăntrongđời,chúngtasẽrasao?Nếukhôngchịu"mềmmạinhưcâyliễu"màcứnhấtđịnh"cứngcỏinhưcâytùng"chúngtasẽrasao?Dễbiếtlắm.Chúngtasẽgâyranhữngxungđộtbấttậntrongthâmtâmta,chúngtasẽlolắng,khổsở,cáukỉnhvàbịbệnhthầnkinh.Hơnnữa,nếuchúngtatớimứcphủnhấnựthựcđauđớnvàlùivềmộtthếgiớiảomộngdotatưởngtượng,thìtamấtthăngbằngrồi.Trongchiếntranhvừaqua,hàngtriệubinhsĩkinhhoảngđãphảilựamộttronghaiđườngnày:chịunhậnmột tình thế không thay đổi được hay là ưu tư để rồi chết.Như trường hợp củaWilliamH.Casselins.CâuchuyệnôngkểlạidướiđâytrongmộtlớpgiảngcủatôiởNữƯớc,đãđượcbangiámkhảocủatrườngchấmthưởng."ítlâusaukhisungđộtcanhphòngbờbiển,tôibịđưatớimộtnơinguyhiểmnhấttrênbờĐạiTâyDương.Lệnhtrênbắttôicoiviệcvậntảinhữngchấtnổ.Bạnthửtưởngtượngxem.Tôi,mộtthằngbánbánhbíchquymàcoiviệcvậntảicácchấtnổ!ChỉnghĩtớisựphảiđứnggiữahàngngàntấnthuốcnổT.N.Tcũngđủ làmchomộtanhbánbánh lạnhxươngsống rồi.Người tadạyviệc tôi trongcóhaingày,mànhữngđiềuchỉbảođólạicànglàmchotôisợhơnnữa.Khôngbaogiờtôiquênđượchômtôibắt đầu nhận việc.Trời u ámvà lãnh lẽo.Tôi nhận được lệnhở giữa trởi, trên đập đá tại bờ biểnBayonne.Lệnhrằngtôiphảicoimộtbọnnămngườikhiêngchấtnổvàokhoangthứnămtrongchiếctàucủachúngtôi.Bọnđólưngdàivairộng,nhưngkhôngbiếtchútgìvềcácchấtnổhết.ThếmàhọphảivậnnhữngthùngchứamộttấnthuốcnổT.N.T.Bấynhiêuchấtnổđủlàmvăngchiếctàucũkỹcủachúngtôilêntớimâyxanh.Họdùnghaisợidâycápđểđưathùngxuốngtàu.Tôiluônluônlẩmbẩm: "Nếumột trong hai sợi dây đó tuột hay đứt...!"Trời!Lúc đó tôimới sợ làm sao!Tôi run lên.Miệngtôikhô,chântôiquỵ,timtôiđậpthìnhthình.Nhưngtôikhôngchốnđâuđượchết.Trốntứclàđàongũ,lànhụcnhãchotôivàchamẹtôi,làbịxửbắnnữa.Chonêntôikhôngdámtrốn.Tôiphảiởlại.Mắttôikhôngrờinhữngngườiphu,thấyhọkhiêngnhữngthùngchấtnổmộtcáchhờhữngmàlạnhxươngsống.

Chỉvôýmộtchútchiếclátàunàysẽnổtunglên.Sauhơnmộtgiờkinhhãi,tôimớibắtđầusuynghĩmộtchút.Tôitựnhủ:"Cứcholàchiếctàunàysẽnổtunglênthìđãlàmsao?Tasẽchếttứctốc,cóhaytrướcgìđâu?Chếtcáchđógiảndịquá,ờcònhơnlàchếtvìnộiungnhiều.Thôiđừngđiênnữa,ởđờiaimàkhỏichết?Tađãphảilàmcôngviệcđó,khôngthìbịbắn.Vậysaokhôngránthíchnóđi".Tôitựnhủnhưvậyhànggiờ,vàbắtđầuthấydễchịu.Saucùngtôibắttôinhậnmộttìnhthếkhôngthểhayđổiđượcvànhờvậytôithắngnổiưutưvàsợsệt.Tôighitâmtạcdạbàihọcấy.Bâygiờ,mỗilầnlonghĩvềmộtđiềugìkhôngsaothayđổiđược,tôinhúnvainói:"Quênnóđi".Vàtôithấyphươngphápấycônghiệu.NgoàicáichếttrênthánhgiácủaĐứcChúaGiêSu,cáichếtnổidanhnhấttronglịchsửnhânloạilàcáichếtcủaSocrate.Mấyngànnămsau,loàingườivẫncònđọcvàthíchđoạnvănbấthủcủaPlatontảcáichếtđó-đoạnvănấylàmộtđoạnđẹpnhất,cảmđộngnhấttrongvănhọctừxưatớinay.CóvàikẻAthenesghenghéthiềntriếtSocrate,vuoanchoôngvàôngbịxửtử.Ngườigiữngụcvốnquýmếnông,khiđưachoôngchénthuốcđộc,ynói:"Sựthếđãvậy,xinôngrángvuivẻcoithườngnóđi".Socratetheolời.Ôngnhìnthẳngvàocáichếtbìnhtĩnh,nhẫnnhục,làmdộngtớiquỹthần."Ránvuivẻcoithườngmộttìnhthếphảitới".Lờiđóthốtra399nămtrướcGiêsugiángsinh,nhưngngàynaycáithếgiớigìacỗi,ưutưcủabọntacònnhớlờiấyhơnbaogiờhết"Rángcoithườngmộttìnhthếphảitới".Trong8nămvừarồi,tôiđãđọchếtnhữngsách,báocũ,mớimàtôicóthểkiếmđượcbànvềvấnđềdiệtưutư....Bạnmuốnbiếtmộtlờikhuyênngắn,haynhấtmàtôiđãchọnđượctronghếtthảynhữnsáchvởbáochíấykhông?Thìđây,lờikhuyênđótómtắttrongmấyhàngsaunàyrấtđángdánlêntấmkínhcủamọiphòngtắmđểmỗikhirửabụibặm,mồhôitrênmặt,chúngtacũngrửaluônnhữngưutưtrongócnữa.XinnóirõđólàlờicầunguyệnviếtrabờiReinhaldNiebu:"Xinchotoimộttâmhồnbìnhtĩnhđểcamnhậnnhữngtìnhthếkhôngthểthayđổiđược,mộtlòngcanđảmđểthayđổinhữngtìnhthếcóthểthayđổiđượcvàmộttinhthầnsángsuốtđểbiếtphânbiệttìnthếthếnàothayđổiđược,tìnhthếnàokhôngthểthayđổiđược".

Chương10:"Stop"lolạiBạncómuốnbiếtcáchkiếmtiềnởthịtrườngchứngkhoánkhông?Cóư?Thìcảtriệungườikháccũngmuốnnhưbạnvànếutôichỉdượccáchấy,cuốnsáchnàysẽbánvớimộtgíathịphithường.Nhưngtôicóthểchobạnbiếtmộtmánhlớnrấtkỳdiệumànhiềungườiđầucơthườngdùngcókếtquả.XinbạnhãyđọccâuchuyệndướiđâydoôngCharlesRobert,mộtnhàcốvẫntàichánhkểlại:"Tôi quê quán ởTexas, đếnNữuƯớc với 20.000mỹ kim của các bạn giao cho để đầu cơ chứngkhoán.Tôitưởngmìnhdãbiếthếtcácmánhkhoévàđầucơthìsẽlời,vậymàrồilỗ,khôngcònmộtxu.Thiệtratôicũngcólờitrongmộtvàivụ,nhưngrútcụcvẫnlàthuathiệt."Nếulàtiềncủathìtôikhôngcần,nhưngtaihoạlàtiềncủacácbạn,mặcdầusốtiềnđóđốivớihọkhônglàbao.Vìthếtôingạikhôngmuốngặpmặtanhem,nhưnglạlùngthay,họchẳngnhữngkhôngphiềnhàgìtôihết,lạicònnhưmắcmộtthứbệnhlạcquanbấttrịnữa,vẫntiếptụcxuấtvốnchotôi."Tôidãchơilối"Sấpngửa"mộtlàđượchết,hailàthuatậnvớisựchỉtrôngởvậnmạngcủamìnhvàtinởnhữnglờimáchbảokêcủakẻkhác.NhưôngH.T.Phillipsnói,tôđã"đầucơbằngtai",ainóilàmsaotinngaylàmvậy"."Tôibắtđầusuynghĩvềlỗilầmcủatoiovàquyếtđịnhtrướckhiđầucơm,sẽrángtìmrabíquyếtcảunghềấy.VàtôilàmquenvớiôngBurtonS.Castles,mộttrongnhữngnhàđầucơđãthànhcôngnhấttừtrướctớigiờ.Tôitincóthểhọcôngtađượcnhiềuđiềuhayvìôngtanổidanhlàthànhcôngnămnàyquanămkhác.Thànhcôngliêntiếpnhưvậy,nàođâuphảichuyệnmayrủi!"."Ôngấyhỏivàicâuvềnhữngvụđầucơtrướccủatôivàdạytôimộtthuậtmàtôitinrằngquantrọngnhấttrongnghềđầucơ.Ôngnói:"Mỗikhimuamộtchứngkhaonsvăntựnàotoiocũngquyếtđịnh"tốp"sốlỗlại.Vídụtôimuamộtchứngkhaonsgiá50mũkim,thìtôi"lỗ"khigiánóhạtới45mỹkim;nghĩalàkhibánchứngkhoánđósụtxuốngdướigiámua5mỹkimthìtôibánliền,hạnchếsốlỗ,khôngchịuthiệtquá5mỹkim"."ÔNgthầygiàđótiếp:"Tringnhữngcôngviệcmuabánđầutiên,khéođặtvốnmộtcáchthôngminh,

bạnlờitrungbình10,25cókhi50mỹkimnữa.Vậynếuhạnchếsốlỗlà5mỹkim,thìcóthểlờikhálắmvìtrong12lầnchỉcóđộnămlầnbịlỗ"."Tôitheoquytắcđóliềnvàluôntừbấytờingay.Quytácấyđãgiúpcácbạnxuấtvốnvàtôi,đỡlỗcảngànmỹkim".ítlâusau,toionhậnthấyrằngquytắc"tốplỗ"đócóthểápdịngvàonhiệcviệckhá,ngoàiviệcđầucơ.Tôibènbắtđầu"tốplo"mỗikhigặpđiềugìưuphiểnbấtmãn.Kếtquảrấtthầnhiệu."Chẳnghạn,tôithườngăntrưavớimộtanhbạnítkhitớiđúnggiờ.Trướckianhiềuphentôimấtthìgiờđợianhtatớinửabữa.Saucùngtôi"tốpđợi".Tôinói:"AnhBillnày,tôichỉđợianhmườiphútthìlờihẹnănchungbàncủachúngtasẽquẳngxuốngbiển.Nghãilàtôidôngda!".Trờihỡi!Phảichitrướckiatoicóđủlươngtriđể"tốp"tínhnóngnảy,tínhdễgiậndữ,tínhhaytựbàochữa,hayhốihậnvàtấtcảnhữnkíchthíchvềcảmxúcvàtinhthần!Tạisaotôingulừa,khôngnhậnthứcnhữngtìnhthếcóhạichosựbìnhtĩnhcảutâmhồnmàtựnhủrằng"nàyDaleCarnegie,tìnhthếnàychỉđánglàmchoanhloâuđếnthếlàcùng;Thôiđấy,hếtrồiđấy,đừnglothêmnữa,nghechưa?"Tạisaotôiđãkhônghànhdộngnhưvậy?Nhưngtôicũngphảinhận,ítnhátlàmộtlần,tôiđãcóchútlươngtri.Lầnđó-mộtlầnquantrọnglắm,mộtcơnkhủnghoảngtrongđờitôi-tôithấynhữngcơnmơmộng,dựđịnhvềtươnglaivànhữngviệclàmtrongnhiềunămcủatôitanranhưmâykhói.Việcxảyranhưvầy:Hồi30tuổi,tôiquyếtchuyênviếttiểuthuyết.TôisắpthànhmộtFrankNorrishoặcJackLondonhoặcThomasHardythứnhì.TôihăngháitớinỗiquaởChâuÂuhainăm.Tạiđótôisốngdễdàngvớimỹkimmỗitháng,vìsauchiếntranhthứnhất,ởđâycósựlàmphátgiấybạc.Tronghainămấy,tôiviếtmộtkiệttácnhanđềlà"Blizzard"(Dôngtuyết),nhanđềấyhợpquávìbảnthảođượccácnhàxuấtbảntiếpthổitrêncáchđồngDakotacả.Khinhàxuấtbảnnóithẳngvàomặtrồirằngcuốnấybỏlàđồbỏ,rằngtôikhôngtài,khôngkhiếuvềtiểuthuyết,thìtimtôimuốnngừngđập.Tôiquaygótra,nhưkẻmấthồn.Cóaiđậpmạnhvàođầutôicũngkhônglàmchotôichoángvánghơn.Tôiđêmê,rụngrời.Tôithấytôiđươngđứngởngãtưđườngđờivàtôiphảilựalấymộtquyếtđịnhquantrọng.Làmgìbâygiờ?Đingảnàođây?Tôimêmẩnhàngtuầnnhưvậy.Nhớlạilúcấychưađượcaikhuyên"tốnnỗilolại",cáigiátrịcủamộtthínghiệmcaothượng,cóvậythôi.Rồitôibỏkhôngnghĩtớinữa.Tôitrởlạicôngviệclàtổchứcvàdạynhữnglớpchongườilớn.Lúcnàorảnhthìviếttiểusửcácdanhnhânhoặcnhữngloạisáchthiếtthựcnhưcuốnbạnđươngđọcđây.Bâygiờ,nghĩlại,tôicóthấysungsướngđãquyếtđịnhnhưvậykhông?Sungsướngmàthôiư?Tôicònthấymuốnnhảymúađiêncuồnglênnữachứ?TôicóthểthiệtthànóirằngkhôngbaogiờtôiphíthờigiờđểtiếcvàthanthởrằngsaomìnhkhôngphảilàmộtThomasHardythứnhì.Mộtđêm,cáchđâymộtthếkỷ,khicúkêutrongrừngbênbờhồWalden,ôngHenryThoreauchấmcâybútlôngngỗngvôbìnhmựctựtaychếlấyvàchépvàonhậtký:"Muốnbiếtgiátrịcủamộtvậtlàbaonhiêuthìcứxétxembâygiờhoặcsaunàyphảiđembaonhiêuđờisốngđểđổilấyvậtấy".Nóimộtcáchkhác:Lolắngvềmộtviệcgìđểhạiđờisốngta,tứclàđánhgiáviệcđóđắtquá,cókhácgìđiênkhông?ChínhGilbertvàSullivanđiênnhưvậy.Họbiếtsoạnnhữngđiệunhạcvàlờicavuivẻmàhọkhôngbiếtchútgìvềcáchgâyhạnhphúcchođờihọ.Họđãsoạnmấybảncanhẹnhàngdudươngnhấtđểlàmvuichongườiđờinhưbản:Patience,Pinafore,TheMikado.Nhưnghọkhông tựchủđược.Họđầuđọcđờihọchỉvìcáigiátiềnmộttấmthảm.Sullivanmuamộttấmthảmrạphátcủahaingườimớilập.Gilbertthấyđắttiềnquá,nổixunglên.Thếrồihọkiệnnhauvàchotớichếtkhôngthèmnóivớinhaunửa lời ca cũng chép lại gởi choGilbert; và khiGilbert viết rồi lời ca cũng chép lại gởi choSullivan.Cólầnhọphảirasânkhấucùngmộtlúcthìmỗingườiđứngmộtđầu,ngườiquaymặtraphíanàyđểchàokhángiả,ngườingórapháikiađểkhỏitrôngthấymặtnhau.Họkhôngbiết"tốp"nỗigiậncủahọlại,nhưLincoln.Mộtlần,trongtrậnNamBắcchiếntranh,khinghebạnthântốáonhữngkẻthùcauđộcnhấtcảumình,ôngnói:"Cácanhcòngiậndaihơntôinữa.Cólẽtôidễlàmlànhquá,nhưngkhôngbaogiờtôinghĩrừnggiậnnhaulàcólợi.CHúngtađâucóthìgiờđểgâylộnsuốtnửađờingười.Nếucóngườinàothôikhôngkíchtôinữathìtôiquênhẳnchuyệncũđiliền".Tôiướcgìmộtbàcôcủatôi-bàEdith-cũngdễquêngiậnnhưLincolnnhỉ!BàvàôngchồngtênlàFranksốngtạimọtkhutrạidãcầmcốrồi.Chungquanhlàđấtcằnvàhầmhốmàtrongnhàthìxónào

cũngđầynhữngcongián.Haiôngbàlàmviệccựcnhọcvàchắtbóptừngxu.NhưngbàmuốnsắmmànvàítđồtranghoàngkhácchonhàcửađượcsángsủanênđãđimuachịunhữngmónấyởtiệmtạphoáDanEversole.Ôngthấybàcôngnợthìsinhlolắng.Vảlại,cũngnhưcácchủtrạikhác,cótínhrấtghétsựmuachịu,ôngngầmbảoDanEversoleđừngbánchịuchobànữa.Khihaytin,bànổigiậnđùngđùng-và50nămsau,bàvẫnchưanguôi.Tôinghebàkểlạichuyệnấycảchụclầnrồi.Lầncuốicùnggặptôi,bàđã70tuổi.Thưavớibà:"Thưacô,dượnglàmmấtmặtcônhưvậy,quảlàdượngcólỗi;nhưngthànhtâmmấtmặtcônhưvậy,quả làcó lỗi;nhưngthànhtâmxét,đãgầnnửathếkỷmàcôvẫncàunhàuvềchuyệnđóhoài,thìcôcònvôlýhơndượnglắmnữa".Nhưnglờikhuyêncủatôinhưnướcđổlákhoai.Bàdãmấthẳnbìnhtĩnhtrongtâmhồnvànhưthếlàtrảgiárấtđắtnỗioángiậnấpủhoàitronglòngvậy.BẹnaminFraklinhồibảytuổi,lỡlàmmộtviệcmà70nămsauôngcònnhớtới.Thuởấyôngmêmộtchiếccòi(tu-huýt),mêtớinỗi,chẳnghỏigiáchihết,đãdốcráotiềntrongtúiramua.Bảychụcnămsau,ôngviếtthưchobạn:"Rồitôivềnhà,vừađi,vừathổi,thíchchílắm.Nhưngcácanhchịtôithấytrảhớnquá,chếgiễutôi,khiếntôixấuhổquá,oàlênkhóc".Vềsau,khiFranklinđãnổidanhkhắphoàncầu, làmĐạisứởPháp,ôngcònnhớrằngnỗibuồnvìmuahớmạnhhơnnỗivuiđượcchiếccòi,vàtrướckhilàmviệcgì,ôngcũngtựnhủ:"Coichừngkẻohớnhưmuacòi,nhé!".Nhưngnghĩkỹbàihọccònrấtrẻ.Ôngnói:"Khilớnlên,suyxétnhữnghànhđộngcủangườiđời,tôitườngcórấtnhiềungườilớnhơnđã"muahớchiếccòi".Tómlại, tôinhậnthấyrằnghọmuachuốchầuhếtnhữngnổikhổsởcủahọvìđãđịnhsainhữngvậttrênđờivàđã"muahớnhữngchiếccòi".GilbertvàSullivanđãmuahớnchiếccòicủamình.BàcôEthidcũngvậy.TheobộBáchkhoatựđiểncủaAnh,thì"ÔngLesonTolstoitrong20nămcuốiđờicólẽlàngườiđượcngưỡngmộnhấtthếgiới".Tronghaichụcnămấy từ1890 tới1910,không lúcnàongớtngườiđếnnhàông-như tínđồhànghườngởđấtThánh-đểđượcngódungnhan,nghetiếngnói,hoặcrờvạtáocủaông.Mỗilờiôngthốt,đượcngừơitachépliềnvàosổtay,gầnnhưlờithiênkhảivậy.Nhưngvềđờisống,đờisốnghằngngàycủaông,thìTolstoi70tuổikhôngkhônhơnFranklinhồi7tuổichútnàohết.Tôixingiảngbạnnghe.ÔNgcướimộtcốmàôngyêulắm,tênlàThietra.Đờisốngchungcủacặpvợchồngsungsướngquáđếnnỗiôngbàthườngquỳgốicầutrờichođượcsốnghoàicảnhthầntiênấy.Nhưngtínhbàcảghen.Bàthườngănmặcgiảngườinhàquê,màdòthámcửchỉcủaôngcảkhiôngđichơitrongrừng.Rồithìdôngtốghêgớmnổilên.Bàlănlộntrênsàn,đưamộtvenhaphiếnlênmôivàdọatựtửkhiếnconcáihoảngsợ,népvàogócphòngmàlahét.Cònôngthìlàmgì?Tađừngtráchông,ôngđậpchénđậpđĩakhôngphảilàvôcớ.Nhưngcònlàmtệhơnvậynữakia.Ôngchépnhữngchuyệnđóvàonhậtkýđểtrútcảlỗilênđầubà!Đó"cáicòi"củaôngđó!Ôngnhấtđịnhkiếmcáchtỏchohậuthếbiếtrằngkhôngphảiôngmàlàdobàcólỗi.Vàbàlàmgìđềđáplại?Tấtnhiênbàđãxephănghếtrồicũngviếtnhậtkýđểmạtsátông.Bàcònviếtmộttiểuthuyếtnhanđềlà:Lỗitạiai?Trongđóbàtảôngnhưmộtconquỷcònbàthìnhưmộtngườichịucựchìnhvậy.Rồitấnbikịchkếtcụcrasao?Tạisaohaiôngbànhấtđịnhgiađìnhcủamìnhthànhmột"nhàthươngđiên"nhưôngđãnói?Đãđànhcónhiềunguyênnhânlắm,nhưngnguyênnhânchínhlàcảhaiôngbàđềunhiệttâmmuốnlàmchochúngta,bạnvàtôicảmđộng.Phải,chúngtalàdànhậusinhmàôngbàloâuvềlờibìnhphẩmkhenchecủahậuthếlắm.Nhưngbạncómảymayquantâmvềsựôngbàcólỗikhông?Không.ChúngtađềulođếnchuyệngiađìnhTolstoi.Cặpvợchồngkhốnkhổấydãtrảmắc"chiếccòi"củahọbiếtbao!Nămchụcnămsốngtrongcảnhđịangục-chỉvìkhôngmộtngườinàocóđủlươngtriđểnói"Tốplạiđi",hoặccóđủsángsuốtnhậngiátrịcủamỗisự,màrằng:"Thôichúngtatốpchuyệnđóngaybâygiờnhé.Chúngtaphíđờichúngtaquá.Thôiđi,đãkéodàiquárồi".Tôithànhthựctinrằngcómộttrísángsuốtbiếtnhậnchângiátrịcủamỗisựvậtlànắmđượcbíquyếtmầunhiệmnhấtđểchotâmhồnhoàntoànbìnhtĩnh.Vàtôicũngtinrằngcóthểdẹpđượctứcthì50%nhữngưuphiềnlàchúngtalậpđượcmộtthứkimbảnvịriêngchochúngta,mộtthứkimbảnvịđểđánhgiáxemmỗisựvậtquantrọngtớibựcnàođốivớiđờisống.

Chương11:ĐừngmấtcôngcưavụnmạtcưaKhiviếtcâunày,ngóquacửasổ,tôithấytrongvườntôi,cónhữngvếtchâncủaconquáivậtsốngtrongkhuyếtsử thờiđại, invàođávàdiệp thạch.Tôiđãmuanhữngvếtchânđó tạiviệnBảo tàngPeabodycủaĐạihọcđườngYalevàtôicòngiữbứcthưcủaviênbảoquản,camđoannhữngvếtchânđócótự180triệunămnay.Dùmộtngườingudạinhấtchắccũngkhôngđểcóýtưởngmuốnđingượclại180triệunămcủathờigianđểlàmthayđổinhữngvếtchânđó.Màvídụngườiđócónghĩnhưvậy,thìxétchocùng,cũngkhôngđiênrồhơnnhữngkẻbứtrứtnhiềungườithườngkhổsởvìlẽấy.Chắcchắnchúngtachỉcóthểhànhđộngđểsửađổikếtquảcủamộtsựkiệnđãxảyratừ180giâyđồnghồtrước,nhưngchúngtakhôngcócáchgìthayđổiđượcmộtsựđãxảyrarồi.Cómộtcáchđộcnhấtởđờiđểlợidụngdĩvãnglàphântíchmộtcáchđiềmtĩnhnhữnglỗilầmđãtrótphạm,làmbàihọcnhớđờirồiquênhắnnhữnglỗiđóđi,đừngchonógiàyvòtanữa.Tôibiếtsựđóhợplý,nhưngchínhtôiđãbaogiờcóđủcanđảmvàlươngtriđểxửsựnhưvậychưa?Muốnrảlờicâuhỏinày,xinbạnnghecâuchuyệnđãxảyrachotôicáchđâynhiềunăm:Tôiđãdùng30vạnmỹkimlàmvốnmàchẳngthuđượcmộtxunhỏlời.Đầuđuôithếnày:Tôigâymộttổchứcvĩđại,chuyênmôndạyhọcnhữngngườiđãtrưởngthành.Nỗitihrlớnđềucómộtchinhánhvàđãkhôngtiếctiềnquảngcáo.tôibậndạyhọcđếnnỗikhôngcóthờigianvàcũngkhôngcócảýmuốnkiểmsoátphươngdiệntàichánhcủacôngcuộckinhdoanhđó.Tôikhờdạiđếnnỗikhôngthấyrõtôirấtcầnmộtviêngiámđốcgiảohoạtcoichừngnhữngconsốchi.Rútcuộc,mộtnămsautôimớinhậnthấymộtsựthựchiểnnhiên,đểrồicụthứngvàphẫnuất.Tôithấyrằngtuyconsốthâukhổnglồ,màkhôngcóđượcmộtsốlờinhỏnhít.Thấyvậyđánglẽphảilàmhaiviệc:ViệcthứnhấtlàcóđủlươngtribắtchướcnhàBáohọcdađen,GeorgeWashingtonCarver,khiôngnàymấtmóntiềndànhdụmtrongcảmộtđờilàbốnvạnmũkimvàodịpnhàngânhàngmàônggởitiềnbịvỡnợ.Khicóngườihỏiôngđãbiếtbịphásảnchưa,ôngtrảlời:"Vâng,toiocónghenóinhưvậy"vàtiếptụcdạyhọcnhưthường.Ôngđãtriệtđểxoábỏsựthualỗtrongtrínhớđếnnỗikhôngbaogiờnhắctớinữa.'Việcthứhaiđánglẽphảilàm,làphântíchnhữngnguyenenhândothấtbạiđểrútramộtbàihọclâudài.Nhưngthúthậtcùngbạn,cảhaiviệccốtyếukia,tôikhônglàmviệcnào.Tráilại,tôitựgiàyvòkhổsở.Sauđóhàngtháng,lúcnàocũngnhưngườimấthồn,ngủkhôngđược,ngườirạcđi.Đánglẽcáidạitrướcđemlạikhônsauthìtôilạicứắmcổtáidiễncáingu.Tôingượngmàcôngnhậnsựngungốcđó,nhưng từ lâukinhnghiệmdạy tôi rằng: "Dạykhốnhaimươingườidễhơnsựthựchànhnhữngđiềukhônchínhmìnhđãdạy".TôirấttiếckhôngnhậnđượccáimaytheohọcôngBrandwinetạiĐạihọcđườngGeorgeWashingtonởNữuƯớc.Mộtngườiđãđượccáimayđó làôngSauders,ngụ tạinhà số939,đại lộWoodycresBronx,NữuƯớckểlạivớitôirằngôngBrandwine,hồiấychuyêndạyvềsinhhọc,đãchoôngtamộtbàihọchữuíchvôcùng.ÔngSauderskể:"Bấygiờtôichưađầyhaimươituổi,màđãlosợđủthứ.Bàilàmcólầmlỗichõnàolàtôingấmngầmgiàyvòtôichođếnkhổsở.Gặpmộtkỳthi,tôithứcthâuđếmđểcănmóngtay,sợmìnhsẽrớt.Tôisốngdểsuynhgixnhữngviệcđãlàm;đểmàhốitiếcđãlàmbậy:đắnđođếnnhữngcâuđãnóiđểtựtráchmìnhsaochẳngnóithếnày,thếnọ,cóhơnkhông?Thếrồimộtbuổisáng,lớpchúngtôitựtạiphòngthínghiệmbanThựcvậthọcvàthấytrênbàn,trướcmặtônggiáoBrandwinecólùlùmộtchaisữa.Chúngtôingồixuốngvàtựhỏikhôngchiếtchaisữakiacóliênlạcgìvớibàihọcvệsinhbữađó.Bỗngnhiên,ôngBrandwineđứngphắtdậy,gạtchaisữachorơimạnhvàochậusứrửataymàlalớnlênrằng:"Đừngcóthantiếcchỗsữađổ".Đoạnôngbảochúngtôilạigầnvànói:"Ngóchokỹ,vìtôinhớcáibàihọcnàysuốtđời.Chỗsữanàychảymấthếtvàcác trònhớbàihọcnàysuốtđời.Chỗsữanàychảymấthếtvàcác tròcó thể thấynóđangchui rađườngmương,bâygiờcáctròcódằnvặtvàbứttóccũngthulạiđượcmộtgiọt.Suynghĩmộtchút,cẩnthậnmộtchútthìcólẽchỗsữanàyđãkhôngmất.Bâygiờtrễgiờrồivàtachỉcòncóthểquênphứtnóđivàbắtđầulàmviệckhác".

ÔngSaudersthêmrằng:"Sựchứngminhnhỏđó,naytôicònnhớnhưin,trongkhitôiđãquênhẳnnhữngbàihìnhhọcvàLa tinhmà tôi từngđã thuộc làu.Thật ra, trongđời sống thực tế,nócó íchnhiềuhơnbấtcứmônnàotoidãhọctrongbốnnămtạiđạihọcđường;nhưngkhinóđãđổloeloétxuốngcốngthìquênphứtnóđichorồichuyện".Đọctớiđây,chắccóbạncườikhẩychorằngchỉcómotojcâuphươngngônconnítcũngbiết,việcgìphảilàmlớnchuyệnnhưthế.Tôicũngbiết,việcgìphảilàmlớnchuyệnnhưthế.Tôicũngbiếtthiênhạnhàmtaivềcâuấy,vìnóởđầulưỡimọingườivànhắcđếnnóthìgầnnhưvôduyên.Tôibiếtbạnđãnghecâuấyđếnngànlần.Nhưngtôicũngbiếtthêmrằngnhữngcâuvètầmthườngđólàtinhtuýcủađứctínhkhônngoan,lịchlãmcổtruyền,từngànnămtrước.Nólàkếttinhnhữnglịchduyệtcủacảnhânloại,chatruyềnconnốibiếtbaonhiêuđời.Nếubạncóthểđọchếtthảynhữngsáchluậnđềvềnhữngưutư,donhữngbậcthôngtháinhấttronghoàncầuđãsoạn,thìbạncũngkhôngthểkiếmđượcmột dòng nào có chân nghĩa sâu xa hơn những câu phương ngôn thông dụng nhất như "Chưa tớinhữngcầuđừnglothiếucáchquasông"hay"Đừngthantiếcchỗsữađổ".Nếutabiếtápdụnghaicâuphươngngônđó-hơnlàngồimàcườikhẩy- thì takhôngcòncầntớicuốnnàymộtchútnào.Thậtra,nếutabiếtápdụngmộtsốlớnnhữngcâuphươngngôncũkỹ,thìđờisiốngcủachúngtagầnnhưhoànhảo.Nhưng,sựhiểubiếtsẽhoàntoànvôhiệunếutakhôngbiếthànhđộngđúngtheohiểubiếtcủata.Mụcđíchcủacuốnsáchnầykhôngphảilànhắcbạnnhữngđiềubạndưbiết,màlàgiúpbạnthựchànhvàmỗilầnbạncóquên,thìđãvàochânbạnđểnhứcchonhớ,thếthôi!TừlâutôivẫnkínhphụcmộtngườidãquácốlàôngFredFullerShedd.Lúcsanhthờiôngcóbiệttàiphôdiễnnhữngýcũmèmvàđậpnóvàotrínãongườita.ÔnglàchủbúttờbáoPhiladephiaBulletinvàkhidiễnthuyếttrướchọcsinhmộttrườngtrunghọc,đãhỏihọ:"Nhữngtrònàođãtừngthấyxẻgỗ,dơtaylên".Phầnđôngđềudơtay.Đoạn,ônglạihỏi:"Aiđãthấyxẻmạtcưa?"Khongcódaidơtaycả.Ôngliềnnói:"Lẽdĩnhiên,cóaihềthấyxẻmạtcưabaogiờ!Làmsaomàcưa,xẻnóđược,vìnóđãvụnnhưcámrồi!Quákhứcũngvậy.Khicáctróưutưvềnhữngchuyệnđãqua,hốitiếckhiđãmuộn,ấylàcáctròđemđốngmạtcưaramàcưa,xẻvậy".ÔngConnieMack,hỏithiếuthờilàmộtcầutướngcừkhôi,khiông81tuổi,nghetôihỏicóbaogiờphiềnmuộnvìđãthuamộttrậnđấukhông,ôngtrảlời:"Cóchứ,tôithườngcókhókhănđó.Nhưngtôiđãdiệtđượcsựvôýthứcấytừlâurồivàtôibìnhthảnlắm.Nướcnguồnđãthoátkhỏiđồngbằngthìcòndùngquayguồngmáyxaylúasaođượcnữa?Thiệtvậy,nướcđóchẳngdùngxaylúamàcũngchẳngdùngxẻcâyđược.Nhưngdùsao,riêngbạnbaogiờcũngcòncócáchxoanhẵnnhữngngườinhăntrênmặthoặcchữalànhchứngvịungcủabạn.Chàngkể:"Giữatrậnđấu,toiođộtnhiêncảmthấyhếtthờigian...Tớihiệpthứmười,tuychưaxỉu,nhưngđứngđãkhôngvững.Mặttôivừatoạcvừasưng,mắttôigầnnhắmnghiềnlại.BỗngtôithấytrọngtàiđưatauTunneylên,nhậnrằngyđãthắng:Tôikhôngcònvôđịchnữarồi!Tôixuốngđài,vềphòngthayđồ,dướimưalạnhvàrẽđámkángiảmàđi.Cónhiềungườicốnắmtaytôiđểchiabuồn.Cóngườimắtlonglanhvếtlệ.Mộtnămsau,tôitáiđấuvớingườimắtlonglanhvếtlệ.Mộtnămsau,tôitáiđấuvớiTunney.Nhưngvôích.Thờioanhliệtcủatôiquảđãquahắn.Thậtrấtkhómànénsầutủi,nhưngtôitựnhủrằng:"Sựđãxảyravậy,cònthantiếcchỗsữađổlàmquáigì!Đừngnênđể"cúquaihàm"đóbắttađovánchớ".CóphảiDempsey tựnhủnhưvậyhoàimàhếtđược tâmbệnhchăng?Không,vì suopongvậy thiệtchưađủ.Chàngđãthànhcônglàvìthẳngthắnsựthấtbại,đoạnquéthắnnórangoàitrínhớvàchúthết thôngminh vào tương lai.Chàng diệt ưu tư3 bàng cáchmởđại tưủ gia JackDempsey tại khuBroadwayvànhàHotelGreatNorthentạiđườngsố57hoặctreogiảithưởnglớnchođámvõsĩhậusinhhaylàmộtđôikhicũnglênvỡđàibiểudiễntrongíthiệp.Chàngdiệtưutưbằngcáchcặmcụitrongnhữngcôngviệccầnthiétthựcđểkiếnthiếttươnglaiđếnnỗikhôngcònthờigianmàngĩtớidĩvãngnữa.ChínhJackDempseyđãnói thêmrằng:"Mườinămvừaqua tôi sungsướnghơnhồigiữchứcvôđịchrấtnhiều".Trongkhinghiêncứusử,tiểusửvàđờisốngnhữnganhhùngvãngvàhiệntại,đãtừngchịunhữngthửtháchchuacay,tôithườngkinhngạcvàcảmphụctàiphithườngcủahọđểdiệtưutưvàlàmlạimộtcuộcđờixánlạn.TôicólầnviếngkhámSingSingvàđiềulàmtôingạcnhiênnhấtlànhậnthấynhữngkẻbịgiamcầmtạiđócũngcóvẻsungsướngnhưbấtcứngườitrungbìnhnàođượctựdo.

Tôicó tỏýnghĩđóvớiôngLevisE.Laurs,giámđốckhámđườngvàôngcho tôibiết ràngnhữngtrọngphạmkialúcmớivôkhám,baogiờcũngđầyoánhậnvàsầuthảm.Nhưngsauvàitháng,mộtphầnlớnnhữngtộinhânthôngminhhơnhếtđãxoáhẳnbĩvậnđó,đànhlòngvớiđịnhmạng,tựépmìnhvàokhuonkhổcủanhàgiamvàlợidụngnhữngphươngtiệnnhỏnhặtnhấtđểđượcannhàn.ÔngWardenLaiveskểchotôinghechuyệnmộttộinhân,vốncónghềlàmvườn,bịgiamtrongkhámSingSing,màvừahátvừatrồngrau,xénbôngbốnbứctườngcaongất.Kẻtộiphạmvừatrồngbôngvừahátđóđãtỏracónhiềulươngtrihơnnhiềungườitrongbọnchúngta.Ybiếtrằng:"Ngóntaycủađịnhmạngkhiđãviếtrồithìbiếnmất.Dùbạncókhonngoanđếnbựcnàocũngkhôngchèokéođượcđịnhmạngđểnhờxoábỏhộnửagiòng.Vàhếtthảynướcmắtcủabạncũngkhôngrửađượcmộtchữ".Và,dùsao,khôngcósứcmạnhnào,oaiquyềnnàođemlạiđượcdĩvãngtrởvềvớibạn.

Chương12:MộtcâunóilàmthayđổiđờibạnChắcbạntựnhủ:"AnhchàngCarrnegienàymuốntruyềnbáđạoCơĐốcKhoahọcđây".Không.bạnlầm.Tôimuốnkhôngtheođạoấy.Nhưngtôicàngsôngthêmbaonhiêuthìtôicàngtinchắcchắnởnănglựchuyềnbícủatưtưởng.Nhờdạyngườilớntrog35năm,tôibiếtrằngđànôngvàđànbàcóthểdiệtưuphiền,sợsệtcùngnhiềuchứngbệnhvàcóthểthayđổihẳnđờihọđibằngcáchthayđổitưtưởngtrongđầu.Tôibiết!Tôibiếtvậy!!Tôibiếtchắcvậy!!!Tôiđãmụckíchcả100lầnnhữngsựthayđổikhôngsaotinđược.Tôiđãthấythườngquáđếnnỗikhôngcònngạcnhiêngìnữa.Chẳnghạnnhưtrườnghợphọcsinhcủatôi,ôngJ.FrankWhaley.Ôngtabịbệnhthầnkinhsuynhược.Duyêndo?Làtạiôngưuphiền.Ôngnóivớitôi:"Cáigìcũnglàmchotôilo,tôilovìtôiốmquá;vìtôitưởngrằngtóctôimỗingàymỗirụng;vìtoisợkhôngbaogiờdànhđượcđủtiềnđểcướivợ;sợkhôngbaogiờthànhmộtngườichahiền;sợkhôngcướiđượcýtrungnhân;sợđờikhôngsungsướng.Tôilocảvềnhữngýnghĩcủangườikhácvètôinữa.Tôilovòtưtưởngcóungthưtrongbaotử.Thôithếlàhếtlàmviệc,phảibởsở.tinhthầntôisôilênnhưnướctrongmộtnồisùngsụcmàkhôngcólỗiđểxảhơi.áplựcđókhôngchịunổi,phảixảbớtđimớiđược.Bạnnêncầutrờiđừngbaogiờđibệnhthầnkinhthácloạnvòcónỗiđauđơnvậtchấtnàocóthểghêgớmnỗithốngkhổcủanộttinhthầnhấphốihết.Bệnhtôinặngđếnnỗikhôngdámnóithiệtvớingườithântrongnhà.Tôikhôngtựchủđượctưtưởng.óctôiđầysợsệt.Mộttiếngđộngnhỏnhấtcũnglàmtôinhảylên.Tôitrốnmọingười.Tôikhôngkhócvôcớ.Sốngmộtngàylàmộtngàyhấphối.Tôithấyainấyđềubỏtôi.Tôimuốnnhảyxuốngsôngtựtửchorồiđời.Nhưngtôibỏýquyênanhđi,quyếtđịnhlạiFloride,hyvịngsẽnhờđổigiómàhếtbệnh.Khitôibướcchânlênxe,chatôiđưamộtbứcthưbảotớiFroridehãymởracoi.Tôitớinơivàogiữamùadulịch.Vìkhôngthuêđượcphòngngủ,toiđànhthuêphòngtrongmộtgaraxehơi.Rồitôitoankiếmtạimộtnhàchuyênchởmàkhôngđược.ThếlàtôilangthangtrênbờvịnhFlorideđểmàtựcảmthấyưuphiềnkhổsởhơnởnhà.Tôibènmởbứcthưxembatôiviếtgì.Batôinói:"Còn,conxanhàtới1.500dặmmàkhôngthấybệnhkhácchútchi,phảikhông?Baviếtvậylàchínhconlàmchoconsinhbệnh.Cơthểcũngnhưtinhthầnconkhôngđauốmgìhết.Khôngphảitìnhthế,hoàncảnhmàcongặpđãlàmconđau;chínhvìconnghĩbậyvềnhữngtìnhthế,hoàncảnhấymàhoáđau."Tronglòngtasuynghĩlàmsaothìtanhưvậy".Khinàonhậnthấyđượcđiềuđó,thìcontrởvềvàconsẽhếtbệnh".Bứcthưcủabatôilàmtôitứcgiận.Mongđượclờianủithìkhôngphảiđọclờithuyếtgiáo.Tôigiậntớinỗinhấtđịnhkhôngkhinàotrởvềnhànữa.Đêmấytôiđi trênđườngởMiamitớimộtnhàthờđươnglàmlễ.Khôngbiếtđiđâunữa,toivàonghethuyếtphápvềcâu:"Chinhphụcđượctinhthầnmìnhcònquantrọnghơnlàchinhphụcđượcmộtchâuthành".Thànhthửtôicũnglạiđượcnghenhữnlờikhuyênmàbatôiđãviếttrongthư:"Phảiquéthếtnhữngrácrưởichấtchứatrongđầuóctôiđi.Lầnấylàlầnthứnhấttrongđời,tôiđãcóthểsuynghĩsángsuốtvàhợplýđược.Tôinhậnthấytrướckia

tôiđãkhùng.Tôithấyrõchântưởngcủatôimàgiậtmình:thìrabấynaytôicứmuốnthayđổi.Nócũngnhưcáikínhmáychụphình;vìnóhưnênhìnhảnhcủamọivậtđếuhưhết,chứthậtra,vạnvậtcógìkhácđâu.Sánghômsautoithuxếpvềnhà.Mộttuầnlễnữatôitrởlạilàmviệcnhưcũ.Bốnthángsautôicướinhàtôi,chínhngườimàtrướckiatôisợcướikhôngđược,chungtôibâygiờcónămcháy,giađìnhvuivẻ.Hồitinhthầntôiđiềukhiểnmộtxưởnglàmbìadầytrên450thợ.Đờisốngđầyđủhơn,vuivẻhơnnhiều.Tôitinbâygiờtôiđãnhậnđượcchângiátrịcủađờisống.Khinàogặpnhữngnỗikhókhăn-đờiaimàchẳngcónhữnglúcấy?tôitựnhủphảigiữđầuócchosángsuốtvànhờvậymọisựđềusẽđượcnhưý."Toiocóthểchânthànhnóirằngđãmaymàbịbệnhthầnkinhđóvìnhờnótôimớinhậnthấytưtưởnganhhưỡngmạnhmẽtớitinhthầnvàcơthểrasao.Bâygiờtôicóthểsaibảotưtưởngtôicóđểnógiúptôichứkhônghạitôinữa.BatôiđãcólýkhiNgườibảotôiđauốmkhôngphảivìnhữnghoàncảnhấy.Vàtừkhinhậnchânđượcđiềunày,tôihếtbệnhluôntớibâygiờ".ĐólàkinhnghiệmcủaôngFrankJ.Whaley.Tôitinchắcrằngsựbìnhtĩnhtrongtâmhồnvànỗivuitronglòngkhôngdokhuđấttaở,củacảicủatacó,địavịtagiữmàchỉdotháiđộtinhthầncủatathôi.ảnhhưởngcủangoạigiớirấtnhỏ.NhưtrườnghợpcủaônggiàJohnBrownbịxửgiaovìxâmchiếmcôngxưởngởHarrpesFerryvàhôhàonôlệnổiloạn.Ôngngồi trênquan tàiđể tớipháp trường.Têncoingụcđikèmtộinhân thìhồihộp, lo lắng.Nhưngtráilại,ôngthìbìnhtĩnh,lạlùng.NgẩnglênnhìnrặngnúixanhởVirrginie,ôngthốt:"Cảnhđẹplàmsao!Thiệttừtrướclãochưacócơhộinàođểngắmcảnhthầntiênnhưvậy".HaylàtrườnghợpcủaRobertFalconvàbạnđồnghành.HọlànhữngngườiAnhđầutiêntớiNamcực.Cólẽchưaaikhổcựcghêgớmnhưhọtrênconđườngvề.Thứcănhếtmàdầulửacũnghết.Khôngthểnàođiđượcnữavìmộttrậnbãotuyếtthổidữdộisáttrênmặtđấtliêntiếp11ngàyđêm,gióghêgớmtớinỗicắtbằnglớpbăngởmiềnấy.Họbiếtrằngthếnàocũngchếtvàcómangtheonhiềuthuốcphiệnđểdùngtrongnhữngtrườnghợpnhưvậy.Nuốtmộtcục lớnnhaphiếnrồicó thểnằmdài trên tuyếthưởngcái thú"đimây"và lênmây luôn.Nhưnghọkhôngthèmdùngphươngthuốcđó.Họvừa"canhữngđiệuvui"vừachết.Chúngtabiếtđượcthếnhờmộtbứcthưtừgiãcõiđờimàtámthángsaumộtnhómthámhiểmcứunạntìmthấybên11cáixáccứngngắt.Thiệtvậy,nếunuôi tư tưởngbình tĩnhvàcanđảmthìchúngtacó thểvui thúngắmcảnhtrongkhingồitrênquantàimàđếnpháotrường;hoặctrongkhisắpchếtđóichếtrét,vẫncóthểcahátvuivẻvangrâncảtrại.Milton,nhàthisĩđuiđãtìmthấychânlýấy300nămtrước.TâmthầntamộtcõiriêngNólàĐịangục,cảnhTiêntrênđờiCảnhtiênnhờnóivuitươiĐịangụcvìnóthànhnơiđoạđày.ĐờiNãPhápLuânvàHelenKellerđãchứngminhhoàntoànlờiđó.NãPháLuâncóđủnhữncáimàngười thườngmơ tưởng: danh vọng, uy quyền, của cải - vậymà ông nói khi ở đảo SainiHélène:"Trongđờitôi,khôngcóđượctớisáungàysungsướng".cònHellenKellerđui,điếcvàcâmthìlạicatụng:"Đờisốngsaomàđẹpthếta!".Sốngnửathếkỷròi,chẳngkinhnghiệmgì,nhưngítnhấttôicũnghọcđiềunày."Trừtarakhôngcócáigìmàchotabìnhtĩnhđượchết".CâuấytôimượncủaEmrsontrongđoạncuốithiêntuỳbút"Tựtín"củaông:Khitathắngtrếnđườngchínhtrị,khilợitứccủatatănglên,khitabếtbịnh,mạnhtrởlại,haycóbạnđixatrởvề,hoặcgặpmộthoàncảnhthuậntiệnnào,nhữnglúcđótathấytinhthầnphấnkhởivàtanghĩrằngngàyvuisắptới.Không,xinđừngtinvậy.Khôngthểnhưvậyđược.Trừtara,khôngmộtaimanglạisựbìnhtĩnhchotâmhồntađâu.Epictètesốngcáchta19thếkỷ,màyhọcâygiờcũngphảinhậnlờiấylàđúng.TheobácsĩG.CanbyRobinsonthìtrongnămngườibệnhnằmởnhàthươngJohnHopkins,cóbốnngườiđauvìlaotâm,ưutưquá.Khôngphảichỉnhữnbệnhtinhthầnmớicónguyêndoấyđâu,cảnhữngbệnhhoàntoànvềthểhấtcũngvậy.Ôngnói:Nhưngbệnhnàythườngkhidongườiđaukhôngbiết làmchođờisốngcủamìnhthíchnghivớinhữngvấnđềthựctế".Montaigne,mộttriếtgiatrứdanhởPháp,dùngcâunàylàmchâmngôn:"Loàingườiđaukhổ,dohoàn

cảnhthìítmàdoýniệmlànhiều".màýniệmđóhoàntoàntuỳthuộcta.Nhưvậynghĩalàgì?Cóphảitôidãdámcảgannóitrắngvớicácbạnrằng:Khibịưutưđènghiếnvàđầuócrốinhưtơvòthìbạnchỉcầncónghịlựcmộtchútlàtâmtrạngcủabạnhoàntoànthayđổiđikhông?Phải,chínhtôimuốnnóivậyđó!Màchưahếtđâu.Tôicònsắpchỉchobạnmộtbíquyếtnữa.Phảikhónhọcmộtchút,nhưngbíquyếtnàycũngrấtgiảndị."WilliamJames,nhàtâmlýthựchànhuyênthâmnhấtthếgiới,đãnhậnthấyrằng:"hànhđộngcóvẻnhưtheosautưtưởng,nhưngsựthựcthìcảhaicùngđivớinhau.Vàkhichúngtachếđịnhhànhđồngthìchúngtacóthểchếđịnhtưtưởngmộtcáchgiántiếpđược".Nóimộtcáchkhác,WilliamJamesbảorằngkhôngthểchỉdùngýchíđểcảmxúcmàcảmxúcthayđổingayđược,nhưngchúng tacó thể thayđổinhữnghànhđộngvàmọtkhihànhđộng thayđổi thì tựnhiêntưtưởngcũngđổithayngay.Ônggiảngthêm:"Nhưvậy,nếumấtsựvuivẻmàmuốnchuộclạithìcáchchắcchắnnhấtcóthểlàmđượclàtỏramộttháiđộvuivẻ,vàhànhđộng,nóinăngnhưlàsựvuivẻđãtớirồi".Cáithuậtgiảndịđóthànhcôngchăng?Thànhcôngthầndiệu!Xinbạnthửđi.Thửhãymởmiệngracườilớnhãyhồnnhiênvuivẻ,hãyưỡnngựchítmộthơndàirồicalênmộtkhúc,nếukhôngcađượcthìhuýtsáo,nếukhônghuýt,nếukhôngcađượcthìhuýtsáođượcthìngâmnga.Bạnsẽthấyliền-nhưWilliamJamesnói-rằngtinhthầnkhôngthểnàobuồnủrũkhihànhđộngtỏmộtnỗivuichóilọi.Đó làmộtchân lýcănbảnkhảdĩ thayđổinhiệmmầucuộcsốngcủa tađược.MộtngườiđànbàởCaliforniemàtôixingiấutên,nếubiếtbíquyếtấythìchỉnộitrong24giờlàgộthếtnỗilầmthankhổsởcủamình...bàấygiàvàgoá-cảnấybuồnthiệt-nhưngbàcóránhànhđộngnhưngườivuisướngkhông?.Không.Nghebạnhỏicóđaukhổgìkhông,thìbàđáp:"Không,khôngcógìcả".Nhưngbétmặtvàgiọngrênrỉkiathiệtnhưmuốnnói"Trờiơi!Nếuôngthấuđượcnỗiđauđớncủatôi!".Bàcóvẻtráchbạnsaolạisungsướngtrướcmặtbà.Cảtrămngườiđànbàcònkhổhơnhànhiều:Sốtiềnbảohiểmvềnhânmạngcủaôngchồngđểlạiđủchobàannhàtớichếtvảchăngbangườicongáiđãthànhgiađànghoàngcũngrấtdưsứcđónbàvềnuôi.Nhưngítkhitôithấybàmỉmcườilắm.Bàkêucarằngcảbachàngtrểđềuhàtiệnvàíchkỷ-mặcdầumõilanaflạichơi,bàởnhàhọhàngthắng.Bàlạiphànnànrànglũcongáikhôngbaogiờquacápgìchobàhết-màchínhbàcứômkhưkhưtúitiềncủamình"đểdưỡnggià".Bàthiệtlàmộttainạnchochínhthânbàvàcảgiađìnhvôphướcđónữa.Màcógìbắtbuộcbànhưvậykhông?Điềuđángthươngtâmlànếumuốnthìbàcóthểtựđổitánhtừmộtngườikhốnnạn,khổsở,cayđộc,bàtrởthànhramộtngườimẹđượcchiềuchuộckínhtrọng.Muốnthếbàchỉcầnbắtđầucónhữngcửchỉvuivẻnhưđểphânpháttìnhyêuchoconcáimàđừngphítâmnghĩtớinỗikhổđểtựlàmchođờimìnhthêmchuaxót.MộtngườiởấnĐộ,ôngH.J.Englert,sởdĩđếnnaycònsôngslafnhờtựtìmđượcbíquyếtấy.Mườinămtrước,ôngEnglertlênsởivàkhibệnhnàykhỏithìbiếnchứngthậnviêm(sưngthận)chữađủcácthầy,cảnhững"langbăm"nữa,màkhônghết.Rồiítlâusau,lạibiếnranhiềuchứngkhác.ápdụngcủmachjmáutănglên.Mộtbácsĩnóivớiôngrằngáplựcấyđãtớiđộrấtcao,nguyhiểmtớitánhmạng,màsẽcòntăngnữa,chonêntốthơnlàhãygấpgấpthuxếpviệcnhàđi.ÔNgEnglertnói:"Tôivềnhà,soátlạixemđãtrảđủtiềnbảohiểmnhânmạngchưa,cầutrờithathứchonhữngtộilỗitừtrước,rồichỉnghĩtớicáichết.Thếlàtôiđãlàmchonhữngngườixungquanhkhổsở.Vợcontôikhóclócmàtôithìcàngbịvùisâuvàocảnhthấtvọng.Nhưngsaumộttuầnkhóclócthanthởchothânmình,toitựnhủ:"Mìnhhànhđộngnhưthằngđiên.Cólẽcònsốngđượcmộtnămnữasaokhôngrảnhưởngchovuihếtđờiđiđã?"Tôiưỡnngựclên,mỉmcườirồiránhànhđộngnhưngườikhỏemạnh.Banđầucókhóthiệt,songtôigắngsứctỏradễdãi,vuivẻvànhưvậychẳngnhữngkhôngdễchịuchogiađìnhmàcảchotôinữa."Tôinhậnthấyđiềunàytrướchếlàtôibắtđầucảmthấykhoẻkhoắnhơn,gầnđượcnhưýmuốn.Bệnhtiếptụcgiảm,vàđánglẽcuốnghốtừlâurồichứ,tôilạisungsướng,mạnhlên,vàáplựccủamạchmáucũnghạxuống.Chắcchắncóđiềunày:Nếutôicứnghĩrằngthếnàocũng"chết"thìlờibácsĩtiênđoánsẽthànhsựthực.Nhưngtôiđãthayđổitháiđộtinhthầnđểgiúpcơthểtôitựtinlấycănbệnh".Xinbạnchotôihỏimộtcâu:Nếunhữnghànhđộngvuivẻvànhữngtưtưởngtíchcựcvềsứckhoẻvàcanđảmđãcứusốngngườiấy,thìtạisaobạnvàtoi,chúngtacòncóthểnỗiưutưhắmámcủatakéodàithêmmộtphútnữalàmchi?Tạisaolạibứtchânthântavànhữngngườichungquanhphảikhổsở,

phiềnmuộn,khichúngtacóthểchỉhànhđộngmộtcáchvuivẻlàđủtạođượchạnhphúc?Đãlâurồi,tôiđọcmộtcuốnsáchcủaJanesLaneAllen.Nóđãảnhhưởngsâuxavàlâubềntớiđờisốngcủatôi.Cuốnấynhanđề:"Tưtưởngcủamộtngười"cóđoạnnày:"Aicũngthấyrằngnếutathayđổiýnghĩcủatavềnghĩakhácvàmọivậtthìngườikhácvàmọivậtcũngsẽthayđổivới ta...Khimộtngười thayđổihoàntoànnhữngýnghĩcủamìnhthìngườiấysẽngạcnhiênthấynhữngmauchóng.Tahấpdẫncáigìgiốngtachứkhônghấpdẫncáigìtacần...Vậnmạngcủataởtrongtayta,chínhởtrongtayta...Tấtcảnhữngcáitalàmnênlàkếtquảtrựctiếpcủatưtưởng...Chỉcónângcaotưtưởngmớicóthểthànhcôngvàtiếnđượcthôi".Tôichỉcầnlàmchủđượctôi,làmchủđượctưtưởngcủatôi,làmchủđượcnỗisợsệtlolắngcủatôi,làmchủđượcđầuócvàtinhthầncảutôi.Vàtôibiếtrằnglúcnàotôicũngcóthểđạtđượcsựtựchủấytớimộtmựctuyệtcao,bằngcáchchếngựnhữnghànhđộngcủatôiđểnhữnghànhđộngđóchếngựlạinhữngphảnứngcủatôi.VậychúngtanênnhớlờisaunầycủaWilliamJames:"Mộtphầnlớncáimàtagọilàhoạ...cóthểđổilàmphướclành.Muốnvậychỉcầnthayđổitháiđộtinhthần,đứngđauđớnlosợnữmàhãyhăngháiđấutranh".Chúngtahãytranhđấuchohạnhphúccủachúngta!Tranhđấuchohạnhphúccủachúngtabằngcáchtheomộtchươngtrìnhhằngngàyđểcóthểcónhữngtưtưởngvuivẻvàkiếnthiết.ChươngtrìnhđódoôngSibylF.Partigeđãviếtra36nămtrước,nhanđềlà:"Ngàyhômnay".Tôithấynógâynhiềucảmhứngđếnnỗitôiđãphânphátnórahàngtrămbản.Nếubạnvàtôitheođúng,chúngtasẽbỏđượcphầnnhiềunhữngưutưvàlàmtănglênvôcùngcáimàngườiPhápgọilà"Sựvuisống".

***

Ngàyhômnay

1-Ngàyhômnay tôi sung sướng.Nónhưvậy tức là nhậnvớiAbrahamLincoln rằng: "Phầnnhiềuchúng tachomình là súngsướng ra sao thì sẽ sungsướngnhưvậy".Hạnhphúcdo tâmkhảmchứkhôngdongoạigiới.2-Ngàyhômnaytôisẽthuậntheohoàncảnhchứkhôngbắthoàncảnhphảithuậntheoýmuốncủatôi.3-Ngàyhômnaytôichămnomđếnthânthểtôi.Tôiluyệnnó,sănsócnó,bồidưỡngnóchứkhônglàmnóphísứchoặcbỏphínó,nhưvậynósẽlàmộtcáimáyhoàntoànđểtôisaikhiến.4-Ngàyhômnaytôisẽránbồibổtinhthần.Tôisẽhọcmộtcáigìcóích.Tôisẽkhônglườinghĩnữa.Tôisẽđọcloạisáchcầnphảigắngsứcsuynghĩvàchúýmớihiểuđược.5-Ngàyhômnaytôisẽluyệntinhthầntheohaicách:Tôisẽgiúpíchmộtngườinàođómàđừngchohay.TôisẽthaoWilliamJames,làmítnhấtlàhaiviệcmàtôikhôngmuốnlàmđểrènchí.6-Ngàyhômnaytôisẽvuitính.Sẽtấttươitỉnh,ămmặcchỉnhtề,nóinhỏnhẹ,cửchỉnhãnhặn,rộngrãilờikhenmàkhôngcầnchỉtríchaihoạcchêbaicáigìhết.7-Ngàyhômnaysẽránsốngtừngngàymột,nàynàochỉbiếtcôngviệcngàyấy,chứkhôngmộtlúcômlochocảđờimình.Cứmỗingàychỉlàmviệc12giớthìsuốtđờitôicũngsẽlàmđượcnhiềuviệclắmrồi.8-Ngàyhômnaytôisẽcómộtchươngtrình.Toiosẽviếtlêngiấycôngviệcsẽlàmtrongmỗigiờ.Cóthểrằngtôikhôngtheođúngchươngtrìnhấynhưngtôicũngphảilậpnó.Nhờcónótôisẽtránhđượchainạnnàylà:hấptấpvàdodự.9-Ngàyhômnaytôisẽdànhriêngchotôinửagiờbìnhtĩnhvànghỉngơi.Trongnửagiờấy, thỉnhthoảngtôisẽnghĩđếnmộtchútviễncảnhtrongđời.10-Ngàyhômnaytôisẽkhônglosợnữavàquảquyếtvuisống,yếumếnmọingười,hưởngcáiMỹvàtinchắcrằngnhữngngườitôiyêusẽyêutôi.Nếuchúngtamuốnbồidưỡngmộttâmtrạngđểđượcyênvuithìchúngtaphảitheoquytắcsốmộtnày:Tưtưởngvàhànhđộngmộtcáchvuivẻ,rồitasẽthấyvuivẻ.

Chương13:HiềmthùrấtcóhạichobạnĐêmkia, trongmộtcuộcdulịch, tôicóghéthămcôngviênQuốcgiaởtỉnhYellowstone.Tôingồitrênkhoảngđấtcao,trướcmộtkhurừngthôngrậmrạpcùngvớimộtsốkháchdulịchkhác.Bấtthần,mộtcongấuxámBắcMỹ,-mốikinhhoảngcủarừngthẳm-bỗngxuấthiệndướiánhđènphavàbắtđầunghiếnngấunhữngkhúcthịtvụndonhàbếpCôngviênvứtrađó.Viênkiểmlâmngôitrênmìnhngựa,gầnnhữngdukhách,liềnvuimiệngkểcáchsinhsốngcủacácgiốnggấu,nhấtlàgấuBắcMỹnày.ÔngtachochúngtôihayrằngnólàgiốngvậtkhoẻnhấtTâyBánCầu,ngoàitrônggiốngtrâuvà,cólẽ,ngoàigiốnggigấuKadiak.Thếmà,tốiđó,tôilạithấychúgấuBắcMỹđểchomộtconnàyăncùngconnữa:conchồn.Cốnhiêncongấubiếtrằngchỉcómộtcáitátlàconchồnsẽnắtnhưtương.Tạikinhnghiệmbảonóbiếtrằnglàmnhưvậychẳngíchlợigì.Chínhtôicũngđãcólầnnhậnđịnhđiềuấy.HồicònlàđứanhỏchạyrongtrêncáccánhđồngcỏxứMisssouri,tôithườngbắtđượcgiốngchồnbốnchân;vàkhitrưởngthành,đôikhitôicũnggặpmộtvàiconchồn"haichân"lẩnlúttrongcácphốNữuƯớc.Kinhnghiệmlâuđờivàchuacayđãdạytôirừnghaigiốngchồn,bốnchâncũngnhưhaycẳng,chẳngđángchotabậný.Khitathùoán,tứclàtađãchohọdịpảnhhưởngđếnđờita:ảnhhưởngđếngiấcngủ,đếncáithúăn,đếntiềntiềmlực,đếnsứckhoẻvàsựyêntĩnhtrongtinhthầncủata.Bọncừunhânchỉcầnbiếtchúngđãlàmtaphảibănkhoăn,phảibứtrứtlànhẩylênvìsungsướng.Tathùoánchúng,chắcchanwslàchẳnglàmchochúngđauđơnchútnào,màtráilạilàmchođờilàluônluônthànhácmộng."Nếunhữngkẻíchkỷtìmcáchlừadốibạn,thấybạntửtếlạilàmquá,thấybạntinlạilừađảo,thìbạnđứnggiaoduvớichúngnữa,coichúngnhưkhôngcó,nhưngchớnêntìmcáchtrảđũalại,.Khibạnnghĩcáchđểtrảthùtứclàbạnđãtựlàmmìnhđauđớnhơnlàlàmđauđỡnkẻbạnđịnhtâmhại".Theoýbạnthìlờilẽđócủaaimàkhôngngoanđượcthế?Chắclạicủamộtngườitheoduytâmluận,nóidựngđứngnhưnhàtiêntriphảichăng?Thưakhông.TôiđãđọcnhữngcâuấytrongmộttờthôngtricủacôngtyCảnhsátMilwaukee.Thửhỏitạisaoýmuốn"trảđũa"lạicóhạichobạn?Theotờtạpchí"Life"thìmuốnđócóthểlàmsứckhoẻbạnphảivĩnhviễnsuynhược.Tácgiảmộtbàiđăngtrongtờ"Life"cóviếtrằng:"Tínhxấuđặcbiệtthườngthấytrongsốnhữngngườiđaubệnhđộngmạchlàtínhthùvặt.Khitínhxấynàyluônluônbiểulộ,nósẽlàmchobệnhấythànhkinhniênvàcókhithànhbệnhđautim".Tôicómộtngườibạnthânvừađâybịmộtcơnđautimkịchliệt.Thầythuốcbắtanhtaphảitĩnhdưỡngvànhấtlàkhôngđượcnổinóngvớibấtcứmộtcớnào,vìlẽthầythuốcnàocũngbiếtrằngngườiđautimrấtcó thểchếtbất thầnkhinổigiận .Chắcbạnchẳngcholà thật?Tôixinkểmộtchứngminh.Cáchđâymấynăm,mộtôngchủhàngcơmtỉnhSpokane,thuộctiểubangWashington,đãngãđùngrachếtsaumộtcơnthịnhnộ.Đâylàbàitườngthuậtcủaviêncảnhsáttrưởng,môtảtrườnghợpxảyratainạn:"ÔngWilliamFalkaber68tuổi,chủmộttiệmăn,đãtựgiếtmìnhkhiđangnổigiậnvìngườibếpkhôngnghelờiôngmàcứuốngcàphêtrongđĩachứkhônguốngbằngtách.Ôngấynổikhùngvácsúnglụcđuổingườibếp,rồibỗngôngngãvậtrachếtthẳng,tayhãycònnắmchặtkhẩusúng.Viênysỹnhànướcđếnkhámnghiệmtửthi,tuyênbốôngđứtmạchmáuvì"thịnhnộ".Cácbạncũngnhưtôi,aicũngđãcólầnthấybộmặtđànbàkhắckhổvìgiậndữ,haybiếntướngvìthùoán.Khôngmộtmỹviệnnàoởthếgianlạicóthểchữanhữngbộmặtnày,trừmộttráitimđầyhỉxả,đầytìnhthươngyêunhânloại.`Sựthùoánkhôngnhữnglàmtinhthầnmấtbìnhtĩnh,màcòngiếttừhươngvịcủađờisốngđếnnhữngthúvuinhỏnhặtnhấtnhưănmộtbữacơmngon."ănmộtđĩaraumàvuivẻ,cònhơnlàăncảmộtconbòquaycóhươngvịcủaoánthù".Bạnkhôngbiếtrằngkẻthùcủatasẽxoataysungsướngkhibiếtvìtứcgiậnhọmàtacáukỉnh,héohắt,kémsắc,đautimvàrấtcóthểsẽgiảmthọsao?Nếutakhôngthểyêuđượckẻthù, làmtốtchohọ,thì ítratacũngphảilấytachứ?Taphảiyêuta,khiếnhọkhôngthểlàmchủhạnhphúcsứckhỏevànhữngnétrăntrênmặttađượcchứ?TôimuốnkểrađâymộtbứcthưcủaôngGeorrgeRona,hiệnởtỉnhUpsala,thuộcThuỵĐiển.ôngtatrướckia làmtrangsư tại tỉnhViennevàđếnngàyquânđộiQUốcxaxsangxâmlăngáo,ông trốnsangThuỵĐiển.Vìsốtiềnlươngmangđượctheoquáítỏi,ôngđànhphảitìmviệclàm.Vìviếtvànói

thôngthạonhiềuthứtiếngnênônghyvọngsẽkiếmđượcviệctrongmộthãngxuấtcảng.Nhưngđơnđưavàođâuthìphầnnhiềuđóđềutrảlờirằng,trongthờikỳchiếntranh,ngườitakhôngthểthunhậnmộtthưtiếnviênngoạiquốc,tuynhiênhọcũngghitênvàsẽgọiđếnông,nếucần...Trongkhiđó,mộtthươnggiagởichoôngGeorrgeRonaláưthsauđây:"Nhữngýnghĩcủaôngvềcôngviệccủatôi,hoàntoànsailầmvàcóphầnlốbịchnữa.Trướchết,tôixinnóirằng,tôicũngchẳngmướnông,bởivìôngkhôngviếtnổimộtbứcthưbằngtiếngThuỵĐiểnchođúngmẹo.Chứngcơlàbứcthưcủaôngđầynhữnglỗivậy".Khiđọcbứcthưphúcđápấy,ôngtatứcuấtngười.CáilãoThuỵĐiểnnàycóquyềngìmàdámmắngôngdốt!Lạitứchơnnữalàchínhthơcủalãocũngđầynhữnglỗi!ÔngRonalậptứclấygiấybútraviếtgởicholãomộtbàihọc.Nhưngsaunghĩlại,ôngtựnhủ:"Kểcũngphải,làmsaomìnhbiếtđượclãonàynóivôlý?MìnhcóhọctiếngThuỵĐiển,nhưngđâuphảilàtiếngmẹđẻcủamình!Nhưvậyrấtcóthểmìnhviếtsaimàkhôngbiết.Tốthơnmìnhnênhọcthêmtiếngnàyrồitìmchỗkhácvậy.ấythếlãođóđãvôtìnhbảomìnhcũngphảicảmơnlão.Phảiđấy,mìnhđiviếtthơcámơnlãotamớiđược".ThếlàôngGeorgeRonaxénátláthơ"nóimóc"vừaviếtxongvàthảoláthưkháclờilẽnhưvầy:Ôngthiệtđãcólòngtốt,bỏchútthờigiờphúcđáptôi.Bởivậytôicảmphụccửchỉcủaông,nhấtlàkhiôngnóikhôngcầnmộtthưtínviêntiếngngoạiquốc.Tôilấylàmhổthẹnđãcónhữngýnghĩsailầmvèquýhãng.Sởdĩ tôiđãmạnphépgởiđơnvì tôinghecóngườimách rừnghãngông lớnnhất trongphạmvixuấtcảng.Cònnhữngchỗviếtsaimẹotrongthơtôimàôngđãvạchra,xinthúthật là tôikhôngnhậnthấy,vàkhôngngờtôi lạiviếtsainhiềuđếnthế.Từhômnay, tôisẽcốgắnghọcthêmtiếngThuỵĐiển,hầulầnsausẽkhôngphạmnhữnglỗinhưmộtđứatrẻmớihọcnữa.Tôicólờicảmơnôngđãvạchranhữnglỗiđểtôibiếtmàtựrènluyệnthêm".Mấyngàyqua,ôngGeorgeRonabỗngnhậnbứcthưcủaôngchủhãngbuônnàymờiđếnhộikiến.ÔngGeorgeRonađếnchỗhẹnvàđượcnhậnvàolàm.Chínhôngđãkhámphárarằngmộtcâutrảlờihoànhãcóthểlàmnguôicơngiậncủamộtngười.Cóthểrằngtachẳngđủnghịlựcđểđànápnhữngthóithườngcủaconngười,đểcóthểyêukẻthùcủata.Nhưnghãynênvìsứckhoẻvàhạnhphúccủachínhtamàthathứchochúng,màquênchúngđi.Đólàđiềuhaynhất,nngoannhấtnênlàm.KhổngTửdạyrằng:"Bịmấtcắp,bịvuoanchẳngphảilàđiềuquantrọng,nếntabỏkhôngnghĩđếnnữa".CómộtlầntôihỏingườibạntraiđạitướngEisenhowerrằngôngtacóthấychaôngđểýthùghétaikhông.Ôngtrảlời:"Chẳngkhinàothânphụtôilạirỗithìgiờnghĩđếnnhữngkẻmàngườikhôngưa".Cómộtngạnngữnóirằngmộtngườimàbịaiphạmtớơ,nóisaocũngkhôngnổinóngtứclàngườingu.Nhưngthậtra,chínhngườiấyphảilàmộtnhàhiềntriết.ViênThịtrưởngNữuƯớc,WilliamJ.Gaynorlàmộtngườinhưvậy.Ôngbịcơquanngônluậnpheđốilậpcựclựccôngkíchphỉbáng,rồicuốicùngmộtkẻquákhíchbắnôngbịthươngnặng.Khiđượcchởđếnnhàthương,khiphấnđấuvớitửthần,ôngđãnhiềulầnnhắcđinhắclại:"Mỗitối,tôitựnhủphảithathứtộilỗichokẻthùcủatôi"Chắcbạnôngtadãquálýtưởng,đãtỏramìnhhiềnhậuvàhỉxảmộtcáchquáđáng?BạnhãysosánhôngtavớinhàtriếthọcđạitàingườiĐức,ôngSchopenhauer,tácgiảcuốn:"Họcnghiệmvềlạcquancủachủnghĩa".ÔNgnàyđãcoiđờinhưmộtcuộcphiêulưuvôvịvànặngnhọc,buồnchánlạthường.Trongthâmtâmôngthấtvọng,nhưngvẫntựnhủrằng"Phảicốlàmsaotránhkhôngoánhậnmộtai".Tôi đã có dịp gặp ông Bernard Baruch - viên cố vẫn chính thức của sáu vị Tổng thốngHoaKỳ:Wilson,Harding,Coolidge,Hoover,Roosevelt vàTruman.Tôi hỏi có lầnnàoôngphải bực tứcvìnhữnglờicôngkíchcủapheđốilậpkhôngthìôngđáp:"Chẳngaicóthểhạgiátrịgiáhaylàmtứctôiđược.Tôisẽkhôngđểchohọlàmnhưvậy".TôinhiềulầnđứngtrongCôngviênQuốcgiaJasperởGiaNãĐại,chiêmngưỡngvẻđẹpxánlạncủamộttrongnhữngngọnnúiđẹpnhấtMỹChâu.NgọnnúiấylàngọnEdithCavell, lấytênlàviênnữkhánhộngườiAnh,ngày12thángchạpnăm1915đãcanđảmvàbìnhtĩnhđứngnhưmột thầnnữtrướcđộiquânhànhhìnhĐức.CôEdithCavellbịbuộctộichưachấp,chạychữavànuôitạinhàcôởBruxellémộtsốquânnhânAnh,phápcùnggiúphọtrốnsangHoàlan.vàobuổisángmùađônghômđó,khiviêncốđạpngườiAnhvàophònggiamcôtạinhàtùquânsựBruxelles,côđãhậuthếđọcvàsuynghĩ:"Bâygiờconmớibiếtlòngyêunướckhôngđủlàmtinhthầnconđượcthưtháitrướckhichết.Cònphảibỏhếtoánhận,hếtýnghĩchuacháttrướckhichết.Conphảibỏhếtoánhận,hếtýnghĩ

chuachắtđốivớibấtcứai".Bốnnămsau,thihàicôđlượcchởvềAnhvànhàthờWestmisterAbbeyđãlàmlễcầuhồn.NgàynaymộtphotượngđáhoacươngđượcdựngtrướcphòngTriểnlãmQuốcgia-mộtbứctượngnhắcnhởchonhữngaiqualại,mộtvinhdựhoàntoànnhấtcủaAnhCátLợi."Bâygiờconmớibiếtlòngyêunướckhôngđủlàmtinhthầnconthưtháitrướcchết.Conphảibỏhếtoánhận,hếýnghĩchuachátđốivớibấtcứai".Phươngphápchắcchắnnhấtđểquênkẻthùlàtađểhếtsứclực,trínãophụngsựmộtchínhnghĩacaocảhơnbảnthânta.Lúcđó,nhữnglờithoámạ,nhữnghànhđộngcủangườikhácđểhạitasẽchẳngquanhệchútnàovìtađãquyếtđịnhbỏngoàitainhữngđièukhôngtrựctiếpliênquanđếnchínhnghĩamàtaphụngsự.Đểdẫngiảiýnghĩnày,tôixinkểmộtviệcxảyrahồi1918trongkhoảngrừngbaolaxứMississipi:mộtvụcôngchúnggiađìnhôngLawrenceJones,viêngiáohọcdađen.Trướcđâymấynăm,tôicóđến thăm trường học do ôngLawrence Jones sáng lập, trườngHươngThôn PineyWoods để diễnthuyếttrướchọcsinh.Ngàynay,danhcảutrườngnàylantruyềnkhắptrongnước,vànhữngviệctoiokểđãxảyratrongthờikỳhỗnloạncủatrậnthếchiếntranhthứnhất.Hồiđó,tạimiềntrungTiểubangMississipi,ngườitađồnrằngnhữngngườiĐứcđãgieorắcmầmnổiloạntrongđámdânchúngdađen.VìôngLawrenceJoneslàngườidađen,lạilàngườisánglậpranhàtrườngnóitrênvàđồngthờilàmụcsưtronggiáodoànngườidađen,nênôngbuộcvàotộitíchcựchoạtđộnggâyracuộcphiếnloạn.Mộtnhómngườidatrắng,khiđiquanhàthờcóthoángngheôngJoneslớntiếngthuyếtgiáocácconchiênrằng:"Đờilàmộttranhđấutrongđómọingườidađenphảivũtrangđểchiếnđấulấysóngcònvàthắnglợi".Vỏtrang!Chiếnđấu!chỉhaichữấylàđủrồi.Nhữngngườidatrắngnóngnảykialiềnnhảylênngựađiphibáotinnàychonhữngtrạilâncận,rồicùnghọpthànhmộtđámngườihòlatiếntớinhàthờ.Họtrongmốidâythònglọngvàocổvụmụcsưdađenvàkéolêôngtatrênđườngsuốthaicâysốđếnchỗhànhhình.Đếnđâyhọđặtông lên trênmộtđốngcànhkhố,địnhđánhdiêmđốt.Nhưngbỗngmộtngườitrongđámlalênrằng"Bắtlãothuyếtgiáomộtlầnnữarồihãybỏthiêu!"ÔNgLarwrenceJones,đứng lênđốngcủi,ỏcổcómúidây thòng lọngbắtđầunóivềđờiồngvànhất làbiệnhộ.Ông tốtnghiệpĐạiHọcđườngIowavàonăm1907.Lòngtrungthành,sựthẳngthắn,tríthôngminh,sứcvàtàichơinhạckhícủaôngđãlàmchothầybạnmếnyêu.Khitốtnghiệpôngđãtựchốikhôngchịuđểmộtchủkháchsạngâydựngchoôngvàcũngchẳngnhậnđềnghịcủaôngmộtngườibảohộâmnhạc.Tạisaovậy?Bởivìôngvẫnmơtưởngmộtdiễmảnhcaoxa.ÔngđãđọctiểusửôngBookerWashington,nênchuyện suốtđời sẽ chuyên tâmgiáohuấnnhữngngườiđồngchủngnghèokhổvàngu si nhất.Cũngvìmuốn theođuổimụcđíchđó, ôngđếnmộtvùng chậm tiếnnhất trong các tiểubangmiềnNam,mộtnơicáchJackonchừng30câysố,thuộctiểubangMississipi.Ôngcầmchiếcđồnghồlấy165mỹkimvàmởtrườngdạyhọc,ngaygiữarừng,lấymộtgốccâylàmbàn.Ônglạikểnhữngkhókhăncủaôngđểtruyềnchonhữngđứacontraivàcongáidađenmộtnềnhọcvấnsơthiểu,đểlàmchochúngsaunàytrởthànhnhữngnôngdân,nhữngngườithợmáy,nhữngngườibếp,nhữngngườinộitrợtót.ÔngnhắctênnhữngngườidatrắngđãgiúpôngđểlậpnênTrườngPeneyWoods,nhữngngườidatrắngđãchođất,vàvậndụnglàmnhà,lợn,bò,vàtiềnđểôngthihànhchứcnghiệp.ÔngLarwrenceJonestiếptụcnói,vớigiọngthànhthậtvàcảmđộng,ôngnóiđểbiệnhộkhôngphảichothânông,màchochínhnghĩađangtheođuổi.Ôngcàngnói,đámngườiphẫnnộkiacàngnguôidần.Saucùngmộtcựuchiếnbinhtrongtrậnnộichiếnđứngratuyênbố:"Tpponhậnthấyngườiđànôngtrẻtuổinầynóithật.Tôibiếtngườidatrắngmàyđãkểtên.Yquảđãlàmviệctốt,vàchúngtađãnhầmmàbuộctộiy.Nhiệmvụcủachúngtalàgiúpychứkhôngphảilàtreocổyđâunhé".Nóixong,ônggià thihànhngay,ngảmũđi tới từngừiđểquyên tiềngiúpôngLarwrence Jones.Tiềnquyênđượctấtcả52mỹkimvàkhôngngườinàođếnchứngkiếnvụhànhquyết"concừughẻdađennày"lạikhôngchođôichút.Sauđóítlâu,ngườitahỏiôngLarwrenceJonescóthùoánnhữngngườiđãkéolêôngtrênđườngvàchựcthiêusốngôngkhông,ôngđáp:"Tôicònbậnchínhnghĩacủatôi,cònthìgiờđâumàthùoánhọ.Tôicònmêmảivớimộtlýtưởngđanggiágấpngànlầnthểchấttôi.Hơnnữatôichẳngbaogiờrảnhđểđốiđápvớiai,vàcũngchẳngbắttôiphảiđểtâmthù".tgr]ớcđâytámthếkỷ,Epictèteđãbảochongườiđồngthờihayrằngaigieogiósẽgặtbãovàđịnhmệnhbaogiờcũnglàmchonhữngngừiphạmlỗiphảichịuquảbáovềnhữnglỗilầmcủahọ.Ôngnói:

Dầndà,mỗingườisẽphảitrảnợnhữnghànhđộngvôluânthườngđạolýmàyđãphạm.kẻnàoghivàođầuthựclýnàysẽkhôngbaogiờnổinóngvớiai,vàsẽkhôngoántrách,khôngthoámạ,khôngghétbỏmộtngườinàohết".Ngườibịghét,bịvucáovàbịchỉtríchnhiềunhấttronglịchsửHoakỳmàtôibiếtlàôngAbrahamLincoln.vậymàtheolờiHerdon,ngườiviếttiểusửTổngThốngLincoln,thìôngkhôngbaogiờxétngườiđồngthờitheocảmtinhhaysựruồngghétriêng.Khicầntìmmộtnhânvậtđểgiaophóchomộtchứcvị,ôngLincolnhoàntoànthoảthuậnđểchomọingườiđốilậpvớiôngcóquyềnraứngcảcũngnhưmộtngườithuộcpheông.Ngayđếnkhinhậnthấyngườiđánggiữchứcđílàngườihaychỉtríchvàvuoanchomìnhnhiềunhất,ôngcũnggiaođịavịđóchongườiấynhưmộtngườibạnthân,nếungườibạnnàycóđủnhữngđiềukiệncầnthiết...Toikhônghềthấyôngđổimộtviênchứcchỉvìkhácchánhkiếnhayvìtưthù.MộtđôikhiôngLincolncũngphảiđốiphósựđốikỵcủanhữngngườimàchínhôngđãđưalênđịavịcaocấp.Tuynhiênôngchorằng:"Takhôngthểtráchmộtngườiđãlàmhaykhônglàmviệcnày,việckia.CHúngtaaicũngthừahưởngnhữngđiềukiệnsinhsống,nhữngtrườnghợpxảyratheohoàncảnhtrìnhđộgiáodụcvànhữngthóiquen.Chínhnhữngyếutốnàytựbaogiờđãtíchhợpvàsẽtiếptụctíchhợpthànhtínhtìnhcủata".Xétchocùng,ôngLincolnnóiđúng.Nếubạnvàtôichúngtacùngthừahưởngcủatổitiênnhữngđặcđiểmvềthểchấtvàtinhthầnnhưnhữngkẻthùcủachúngta,nếuchúngtacũngsốngnhưhọ,cũnghưởngnhữnghạnhphúchaynhữngưuphiềnnhưhọ,chắcchúngtacũnghànhđộngnhưhọ.CHúngtasẽkhônglàmkháchọđược.NhàtriếtlyhọcClarenceDarronthugọnthídụnàytrongcâu:"Biếtrộngtứclàhiểunhiềuvàkhiđãhiểuthìkhôngchỉtríchvàbuộctộiaicả".

Chương14:Nếubạn làmđúng theođây thì sẽkhôngbaogiờbuồnvì lòngbạcbẽocủangườiđờiMớirồitôigặpmọtthươnggiaởTexas,đangngùnngụtlònguấthận.Cóngườichohayrằng15phútsaukhiônggặpta,tôisẽđượcôngtakểlểđàuđuôichonghe.Quảnhưvậy.Câuchuyệnlàmchoônggiậndữđãxảyra11thángtrước,nhưngmỗikhinhắclạiôngcònbừngbừnglên.ÔNgkhôngthểquênnóđược.NgàylễGiángSinhôngđãthưởng34ngườigiúpviệcmộtsốtiềnlàmườingànMỹkim-mỗingườikhoảng300mỹkim-màkhôngmộtngườinàocảmơnônghết.Ôngchuachátphànnàn:"Tôiânhậnđãthưởnghọ.Thiệtmộtxucũngkhôngđáng".KhổngTửnói:"Mộtngườigiậnluônluônđầunhữngchấtđộc".Vịthươnggiakiađầynhữngchấtđộcđếnnỗitôithànhthựthươnghạiông.Ôngkhoảnglụctuầnmàcáchãngbảohiểmnhânmạngtínhrằngtrungbìnhchúngtacònđượcsốngkhoảng2/3thờigiantừbâygiờchođếnkhitacòn80tuổi.Vậyôngtacómaymắnthìsốngdượckhoảng14nămnữathôi.Thếmàchỉdomộtchuyệnđãqua,ôngđãlàmphígầnhếmộtnămvìnhữngoángiậnmỉamai.Thậtđángthươnghại!Đánglẽoánhậnvàthươngthântráchphậnnhưvậy,ôngnêntựhỏitạisaoôngkhôngđượccácngườilàmcôngcảmơn.Cóthểvìôngtrảlươnghọquáítvàbắthọlàmnhiềuquá.Cóthểhọnghĩrằngtiềnthườngtrongngàylễgiángsinhkhôngthiệtphảilàtiènthưởngmàchínhlàmộtthứtiềncông.Cóthểrằngônghaybắtbẻquákhôngaidámlạigần,nênkhôngaidámnghĩtớisựcảmơnchủ.Cũngcóthểhọchorừngsởdĩôngthưởnghọvìnếukhôngthưởngthìsốlờicũngphảiđemđóngthuếgầhếtthôi.Vềphươngdiệnkhác,cácngườilàmcôngcóthểlàíchkỷtitiểuvàthiếugiáodục.Cóthểnhưthếkia,có thể như thế nọ.Về đièu ấy tôi cũng không biết gì hơn bạn.Nhưng tôi biết rằng bác sĩ SamuelJonhsonnói:"Lòngbiếtơnlàkếtquảcủamộtgiáodụccaođẹp.Hạngthôlỗkhôngcóđứcấy".Tôimuốnnói:Ônggiàấyđãcómộtlỗilầmlớnchúngchocảnhânloạilàquátinởlòngbiếtơncủangườikhác.Ôngthựcsựkhôngbiếtrõbảntínhconngười.Nếubạncứuđượcmộtmạngngười,bạncómongngườiđótỏlòngmangơnbạnkhông?Chắccó.Kìa,SamuelLeibowitz,trướclàmluậtsư,saulàmtoà,đãcứuđược78ngườikhỏilênmáyđiện.Vậybạn

thửđoáncóbaonhiêukẻthoátchếtấyđãcảmơnôngtahoặcchịukhỏgởichoôngtamộtbứcthiệpchúcnămmới?Baonhiêu?bạnđoánđi...Đúng,đúngnhưvậy-Khôngcómộtngườinàohết.Vềvấnđềtiềnbạccũngvậy,đừnghyvọnggìhơn.CharlesSchwabnóivớitôicólầnôngđãcứumộtngườigiữtiềnởngânhàng.Ngườinàythụtkétlấytiềnđầucơ.Ôngphảibỏtiềnriêngtrảngânhàngđóđểykhỏingồitù.Ycómangơnôngkhông?Có,nhưngkhônglâu.Rồiytrởlạiphảnông,tốcáoông,nóixấuông,ngườiđãcứuykhỏikhám.Nếunhưchomộtngườibàconmộttriệumỹkim,bạncómongngườiấymangơnbạnkhông?ChínhAndrewCarnegieđãlàmviệcấy.NhưngnếuAndrewsốnglạisaukhichếtítlâu,ôngsẽbấtbìnhthấyngườibàconđóthoámạông.Tạisao?Tại"lãoAndrewsônglạisaukhichếtítlây,ôngsẽbấtbìnhthâyngườiđãchonhữnghộithiện365triệumỹkimmàchỉthíchobàconđượcmỗimộttriệubầntiệnđóthôi"nhưlờiynóivậy.Nhưvậyđó.Bảntínhconngờithờinàocũnglàbảntínhconngườivàtrongờibạn,bạnđừngmonggìnó thay đổi hết.Vậy thì sao không cứnhậnnó đi?Tại sao không có óc thực tế của ônggiàMarcAurele,mọtvịanhquânhiềntriếtnhấtcủađếquốcLamã.Mộthômôngấyvàoviệtnhậtkýnhưvậy:"Hômnaytôisắpgặpnhữngkẻđangôn,nhữngkẻíchkỷ,tựphụvàvôơnbạcnghĩa.Nhưngtôisẽkhôngngạcnhiênhoặcbấtbìnhvìtôikhôngtưởngtượngđượcmộtthếgiớivắngmặtnhữnghạngấy".Lờđókhôn,phảichăngbạn?Bạnvàtôicứcằnnhằnvềlòngbạcbẽocủaloàingười,nhưnglỗivềai?Lỗicủabảntínhconngườihaylõiởtangumuội,khônghiểubiếtbảntínhđó/Thôi,đừngmonggìngườitabáoơnmìnhhết.Nhưvậy,nếumaymàgặpngườinàobiếtơnmìnhthìphảivuithíchbiếtbaokhông?Cònnếuchẳngmaythficũngkhôngđếnnỗithấtvọng.Vậy là cái thứnhất tôimuốndiễn trongchươngnày:Loàingườivongân làđiều rất tựnhiên;vậychúngtacứmongcóngườiđápơntathìchúngtasẽtựrướclấynhiềunỗiđaulòng.TôiquenmộtngườiđànbàởNũuướclúcnàocùngphảnnànvềcảnhcôđộc.Khôngmộtthânthíchnàomuốnlạigầnbà.Điềuđócũngkhônglạ.Vìnếubạnlạithămthìbàtasẽkểlểhànggiờchobạnngheđãnuôinấnggâydựngcáccháumìnhrasao,khihọcònnhỏ.Nàolàhầuhạchúngkhichúngbịbệnhban, bị quai bị, hoặchogà; nào là nuôi nấng chúnghàngnăm,nào là giúp chomộtđứahọctrườngthươngmại,nàolàgãchồngchomộtđứakhác.Màcáccháucólạithămbàkhông?Có,lâulâumộtlầnvìbổnphậnmà!Nhưnghọsợgiápmặtbàlắm.Họbiếtrằngtớiđấythìphảimấthànggiờnhữnglờitráchphiềnbónggió,nhưnglờiphànnànchuaxót,vàhàngchuỗinhữngtiếngthanthởdàivìsốphận.Vàkhithấykhôngthểtráchmóchaydoạdẫm,đaynghiếnđểhọthườnghạithămmìnhthìbà"lêncơn"đautim.Bàđautimthiệtkhông?Thiệt.Bácsĩnóibàđautimvìthầnkinhbịchứnghồihộpvàvôphươngchữacáibệnhdoxúcđộngmàrađó.Bàtacầnđượccáccháuyêuvàsănsóc,chonhưvậylà"lòngbiếtơn",vànghĩcơquyềnđượcnhậnlòngbiếtơncủahọ.Nhưngbàlạiđoirhoirlòngbiétơnấynênkhôngbaogiờcácchúabiếtơnvàyêumếnhết.Cócảngànngườiđànbànhưbà,cócảngànngườiđauốmvì"lòngbạcbẽo"củakẻkhác.vìkẻkhcskhôngsănsócđểhọsốngcôđộc.Họmuốnđượcyêumến,songcáchđộcnhấtđểđượcyêumếnlạilàchớđòihỏitìnhyêumàphảinóivungnóra,đừngmongbáođáp.Bạncholàlýtưởngquá,làảomộngquákhôngthihànhđượcsao?Khôngđâu.Điềunàychílýlắm.Muốntìmđượchạnhphúcthìchúngtaphảitheocáchhiệunghiệmđó.Tôikhôngbiếtchắcvậyvìtôiđãkinhnghiệmtronggiađìnhtôi.Songthântôilấysựgiúpđõkẻkháclàmvui.chúngtôinghèo,lúcnàocũngđeonợ.Nhưngmặcdầucùngtúng,songthântôiluônluôndànhmộtsốtiềnđểmỗinămgởigiúpmộtcônhiviệnởIowa.Khôngbaogiờcácngườilạithămviện.vàcólẽkhôngmộttrẻemmồcôinàocảmơnhaiânnhânđóả,trừmộtvàihàngtrongthư.Nhưngcácngườiđượcđềnđáplạirấtnhiềuvìđãhưởngcáivuigiúptrẻnhỏmàkhôngcầumongđượcđềnđáplại.Khilớnlêntôikhônglàmănởxa,mỗinămgầntớilễGiángSinhtôiluônluôngởivềbamátôimộttấmngânphiếuvànănnỉhaingườiăntiêuchosungsướngmộtchút.Nhưngítkhihaingườichịunghetôi.LầnnàovềthămnhàvàingàytrướclễGiángSinhthìtôicũngđượcbatôikểchongheđãmuathanvàthứcănmộtngười"Đànbàgoá",đôngconmànghèokhổnàoởtrongtỉnh.Cácngườibốthínhưvậyđểđượccáigì?Đượccáivuiđãchomàkhôngbáođápmộtmảymaygìhết.vậyđâylàcáiýthứnhìcỉatôitrongchươngnày:Nếuchúngtamuốntìmhạnhphúc,thìđừngnghĩtớisựngườikhácơnhayquênơnta,màcứgiúpđỡđểđượccáivuitrongthâmtâmlàđãgiúpđỡ.

Cólẽtừ10.000nămrồi,cácbựcchamẹđềubứtđầubứttócvìnỗiconcáiănởbạcbẽo.CảvuaLeartrongkịchcủaShakespearecũnglahét:"Cóđứaconbạcbẽothậtđauđớnhơnbịgắnđộccắn!".Nhưngconcáitalàmsaobiếtmangơnđược,nếutakhôngtậpchochúngnhưvậy?Lòngbạcbẽomọctựnhiênnhưcỏdại.Lòngbiếtơnthìnhưbônghồng,phảitrồngtrọt,tướibón,nângniu,nắngchegióchống.Nếucontabạcbẽothìlỗivềai?Cólẽvềta.takhôngbaogiờdạychúngtỏlòngbiếtơnvớingườikhácthìsaotalạimongchúngbiếtơnta?TôiquenmộtngườiởChicagocónhiềulẽđểphànnànvềsựvôơncủaconriêngvợ.Anhtalàmtrongmộtxưởngđóngthùng,côngviệcvấtvảvàítkhikiếmđượctrên40mỹkimmỗituần.Khicướimộtngườiđànbàgoá,anhtanểvợ,đivaymượnđểchomấyđứaconriêngcủachịnàyvàotrườngTrungHọc.Có40mỹkimmỗituầnmàphảiloănmặc,củilửalạilotrảvốnlờinữa.Bốnnămròngnhưvậy,cựcnhưtrâu,songanhtakhônghềthanthở.Màmấyđứaconấycócảmơnanhtakhông?Không.Ngườivợchonhưvậylàtựnhiênmàmấyđứaconriêngcũngvậy.Khôngbaogiờchúngtưởngtượngđượcrằngchúngmangnợbốghẻchúng.Vàcũngkhôngbaogiờchúngmởmiệngcảmơnnữa.Aiđángtráchtrongđó?Mấyđứaconư?Đãđành;nhưngngườimẹchúngcònđángtráchhơn.Chịtanghĩbắtbọnđầuxanhấynhậnthấymangơnngườikháclàtủinhụcchochúng.Chịtakhôngmuốnchúng"vàođờivớimộtmónnợởtrênđầu".Chonênkhôngbaogiờchịtanói:"Dượngcácconchocácconđihọc,thiệtlàlòngrộngnhưbiểncả".Tráilạichịlạicóvẻnhưnói:"ồ!ítnhấtthìthẳngchagiàđócũngphảilàmvậychớ".Chịtưởngnhưthếlàthươngcon,nhưngsựthiệtchịlàmhưchúng,đẩychúngvàođờivớicáiýnghĩnguyhiểmrằngngườiđờiphảinuôichúng.Màýnghĩnguyhiểmrằngngườiđờiphảinuôichúng.Màýnghĩđóquảđãnguyhiểm,vìmộttrongnhữngđứaấyđãthử"mượn"tiềnchủđểrồibắtkhámđườngphảinuôi.Chúngtanênnhớrẳngchúngtadạyconrasaothìcintathànhngườinhưvậy.chẳnghạnđờibàgidìtôilàViolaAlexderđãchứngminhlờiđómộtcáchkiêungạo.Khôngbaogiờbàphànnànvềsựbạcbẽocủaconcái.Khitôicònnhỏ,dìViolađưabàngoạitôivềnhàsănsóc,chiềuchuộngcùngvớibàmẹchồngtôi.Tôicóthểnhắmmắtlạimàvẫnthấyhaibàngồilàmphiềnkhông?Tôitưởngnhiềukhicũngcó.Nhưngkhôngbaogiờdìtỏvẻkhóchịuranétmặt.Dìyêucảmẹđẻlẫnmẹchồng,nângniu,phụngdưỡnglàmchohaibàởnhàconmàtưởngnhưởnhàmình.Dìphảinuôitớisáungừơicon,lạiphụngdưỡngthêmhaibà,màcứcoinhưviệcthường,Theodì,chẳngcóchilàcaothượngđặcbiệthoặcđangkhenhết,chỉalàviệcphải,tựnhiên,nêndìmànhưvậythôi.DìViolabâygiờrasao?Dìđãgoáchồngtrền20nămvàcónămngườiconđãtrưởngthànhraởriêng.Cảnămngườitranhnhaurướcdìvềđểđểnơncúcdục!Họcùngkínhmếnmẹ,cùngphànnànrừngmẹkhôngbaogiờởlâuvớihọ.Đólàlòng"biếtơn"ư?Vôlý!Đólàtìnhyêu,tìnhyêutrongsạch.Nhữngngườiđótrongtuổithơđãđượcthởmộtkhôngkhíấmápvàchóilọitìnhâyyếm,nênbâygiờđáplạilòngthươngấy.Còngìlàlạ?Vậychúng ta hãynhớ rằngmuốn cho con cái đừngquênơn, ta phải biết nhớơn. ta hãynhớ rằng"chúngtuynhỏmàtaikhôngnhỏ"vàrấtđểýtớinhữnglờinóicủabậcmẹchađó.Chẳnghạnnhưlầnsautacómuônchêlòngtốtcủaaitrướcmặtchúngta,thìtahãyngừngngaylại.Đừngbaigiờnói:"NgócáikhănkỳcụcmàchịSuegởimừngnămmớichúngta?Chịấyđanlấyđểkhỏimấtmộtxunàohếtđâymà".Lờichêđó,đốivớichúngtacóthểlàrấtbìnhthường,nhưtrẻconnhớrấtkỹ.Vậynênnóinhưvầy:"Thửnghĩxem,chịSueđãmấtbaocôngđểđancáikhănnàymằngchúngta!Thiệttốtbụngquá!Phảiviếtthơcảmơnchịngaymớiđược".Nhưvậyconcáichúngtasẽtậpnhiễmlầnlần,màkhônghay,cáitánhtốtbiếtkhenvàtỏlòngmangơn.

Chương15:Bạncóbằnglòngđổicáibạncólấy1triệumỹkimkhông?

Mộtbữakia,tôihỏimộtbạnthânlàôngHaroldAbbott,ởWebbCity,xứMissouri,xemônglàmthếnàomàkhôngbaogiờthấyôngphảibậntrí.Đểtrảlời,ôngkểmộtcâuchuyệnlýthúđếnnỗitôicònnhớmãiđếnbâygiờ,mặcdầuthoạtnghecóvẻđùa!Chuyệnlàthếnày:"Trướckia,tôihaylonghĩ,nhưtừngàychứngkiếnmộtviệcxảyratạiWestDoughertytôiđãmấthắnthóiấu.việcxayrakhôngđầymườidâyđồnghồ,nhưngkhoảnhkhắcđóđãdạy tôinhiềuvềnghẹthuậtsống,hơnlàmườinămqua.Hồiđótôisốngmộtthờikỳkhókhăn.Từhainăm,tôilàmchủmộtngôinhàhàngtạphoánhỏ,nhưngsựbuônbánkhôngđượcphátđạt.Bởivậysốvốnngàycànghụtdầnvàtôiđãnợnhiều.Saucùngđànhphảiđóngcửahiệu.Mộtsángkia,tôiđếnNgânhàngThươngMạivàKỹnghệđểvaymộtsốtiềnnhỏlàmlộphítớiKannasCity,tìmviệclàm.Tôiđangthẫnthờnhưngườikhônghồn,bỗngthấytiếntớimộtônggiàcụtcảhaichân.Ôngngồitrênmiếnggỗcóbốnbánhxe,còntaythìchốnghaikhúccâynhỏđểđẩy.Ôngđẩyquamộtngãtưvàngảthânrađằngsauhầughếchmiếngvánlênvỉahè,thìvừalúcôngbắtgặpmắttôiđangnhìn.Lậptức,ônggiàđánhthươngnàynhoẻncườivàbảotôi:"Trờihômnayđẹpquánhỉ".Tôitrốmắtngạcnhiênvàđộtnhiêntôinhậnthấytôicònhạnhphúchơnbiếtbaongười,tôitựnhiênthấyngượngvìđãyếuhèn.Tôicònhaichân,tôicònđiđược.Nếuconngườimấtcảhaichânkiacòncóthểsungsướng,vuivẻvàtựtinđược,thìtoio,mộtngườiđủcảhaichân,cólýgìlạikhôngsungsướng,tựtinnhưôngta.Tôicảmthấykhôngkhídồnvàophổitôi.Trướcđó,tôiđịnhđếnngânhàngvaymột trămmỹkimnhưngbâygiờ tôisẽquyếtsẽvayhai trăm.Trước tôi tínhsẽnói làmuốnđiKanassCityđểmayratìmđượcmộtviệclàm.NhưngbâygiờtôinóigiọngchữngchạcrằngtôiđếnKanassCityđểlàmviệc.Ngườitachotôivayngayhaitrămmỹkimvàmộtgiờsau,khiđếnKanassCity,tôiđãxinđượcmộtchỗlàmkhátốt'.TôicódịplàmquenvớiEddieRickenbaker,mộtphicôngtrẻtuổi.Cómộtlần,phicơanhbịhạ.Anhvàcácbạnchenchúcnhautrênmộtchiếcbècaosu, lênhđênhtrênmặtnướcbaolacủaTháiBìnhDương, khôngnước iống cũngkhông lương thực, dưới ánhmặt trời nóngnhư thiêuđốt, khônghyvọngsẽđượccứuvớt.Nhưthếtronghaimươimốtngày.Anhnóivớitôirằngsựthửtháchnàyđãchoanhthấymộtđiềucựckỳquantrọng:khibạncónướcngọtđểuống,đủthứcănđểđầydạdầy;bạnkhôngcóquyềntathánnữa.TờTimescóđăngmộtbàinóivềmộtsĩquanbịtrọngthươngởGuadalcannal.Cổanhbịmộtmảnhtráipháthủng,máumấtnhiều,thầythuốcphảitiếpmáubảylầnmớicứusốngđượcanh.Khôngnóiđược,anhviếtvàomộtmiếnggiấyhỏixemanh"có thểquakhỏikhông?"Viênysĩ trả lời"được" .Anhhỏicâuthứhai:"Saunàytôicóthểnóiđượckhông?"Thầythuốclạitrảlờicó.Tứcthìanhviếtxuốnggiấynhữngnétrắnrỏi:"Thếtạisaocứvôlýmàlomãi?".Đọcđếnđây,bạncũngthửtựđặtcâuhỏixem?Rấtcơthểbạnsẽkhámphárarằngchínhbạncũngnhiềukhilolắngvìnhữnglýdochậmvôlý.Chừngmườiphầntrămnhữngtrườnghợpxẩyratrongđờisốngchúngtalànhữngtrườnghợpbấtlợi.Muốnsúngsướngtachỉcầnchútrọngđếnchínmươiphầntrămnhữngtrườnghợpkhổcựcđi.Tráilại,nếucứmuốnlonghĩ,cáukỉnhkhimắcbệnhungthưthìcứviệcmànghĩluônluônđếnmườiphầntrămtrườnghợpkhổcực.ÔngJonathanSwift, tácgiảcuốn"Gulliverphiêulưuký", làmộtngườitheochủnghĩabịquancựcđoanchưatừngthấytronglịchsửvănchươngAnhCátLợi.Ôngtiếcđãsinhralàmngười,đếnnỗiluônluônmặcđồđenvànhấtđịnhnhịnđóitrongnhữnglễsinhnhậtcủaông.Vậymàconngườicóbệnhthấtvọngcốcựunàycũngcôngnhậnrằngtínhtìnhvuivẻvàsựvuisốnglàthuốcbổnhấtchosứckhoẻcủaconngười.Chínhôngđãtuyênbốrằng:"Nhữngbácsĩmáttaynhấtthếgiớilàđiềuđộ,bìnhtĩnhvàvuivẻ".Theođó,tathâyrằngmỗichúngtađềucóthểsáng,chiềuhoạcbấtcứlúcnào,đểchoviênbácsĩ"vuivẻ"sănsóc.Nhưvậylàluônluôndùngđếnnhữngtàisảnmàngỡlàkhôngcó,nhiềuhơngấpbộikhobáucủachàngAli-baba.Bạncóchịubánhaiconmắtbạnlấymộttỉmỹkimkhông?Bạnchỉuđổichânbạn,haitay,haitaicủacủalấybaonhiêutiền?HãylàmcontínhcộngvàbạnsẽthấyrằngtàisảncủabạnchẳngkémgìđốngvàngcủaFord,RockfellervàPierpontMorgangóplại.Nhưngchúngtađãchấpnhậnthấygiá trịcủahạnhphúcchúngtasẵncóchưa?Nhấtđịnh làchưa!ÔngSchopenhauerđãnói:"Chúngtaítkhinghĩđếnnhữngcáichúngtacó,màchỉnghĩđếnnhữngcáimàtakhôngcólànguyênnhânhầuhếtnhữngthảmtrạngđờita.Chínhnóđãgâyranhiềusựđaukhổ

hơnbấtcứtrậnchiếntranhhaybệnhthiênthờinàotronglịchsửtráiđấtnày.ThídụôngJohnPalmer.Từmộtngườihiềnhậunhưtrămngànngườikhác,ôngthànhramộtônggiàcẩunhẩucầunhầuvàpháhoạihạnhphúcgiađìnhông.ÔngJohnPảlmerởsố30ĐạilộPaterson,tỉnhNewJersey,đãthuậtvớitôirằng:"Italâusaungàyđượcgiảingũ,tôitựlậpcơnghiệp.Tôilàmviệcđầutắtmặttốisuốtngàyđêm.Lúcđầukhálắm.Nhưngrồinhữngrắcrốicứkếtiếpnhauxảyra.Tôikhôngthểnàomuađượcnhữngđồphụtùngvànhữngmáymóccầnthiết.Toibắtđầulokhôngkhéođếnphỉabánhayđóngcửaxưởngchữaxehơicủatôi.Tôilonghĩnhiềuđếnnỗi,trướckiavuitính,tôiđãđổithànhmộtngừơicáukỉnh,khóchịu.Tôicaucó,nóngnảymàtôichẳngnhậnthấy,nhưngđếnngàynay,tôimớibiếtsuýtnữatôiđãgiếtchếttìnhyêucủavợtôi.Mỗibữakia,mộtcựuchiếnbinhtrẻtuổivàtàntậtcùnglàmvớitôibảorằng:"AnhJohnnyạ,anhanhphảibiếthổthẹnchứ?trônganhngườitatưởngởđờichẳngaikhổbằnganh.Vídụanhcóphảiđóngcửađinữa,thìđãsaochưa?Anhsẽmởlạikhicócôngviệc.Anhcónhiềulýdotựmãnvậymàcứgắtgỏngtừsángđếntối.Nếuđượcnhưanh,mấtgìtôicũngchịu.Anhhãynhìntôicoi.Tôichricònmộtcánhtay,mặtthìmiếngtráipháxemmộtbên,thếmàanhcóthấytôithankhông?Nếuanhchẳngnghĩlạimàbỏtánhgắtgỏngbựctức,thìkhôngcửahànganhsẽlụibại,sứckhoẻ,hạnhphúcgiađìnhanhsẽtannátmàrồianhlạiđếnmấthếtbạnbè".Lờibạnđãlàmtôiphảisuynghĩ.Tôichẳnghềtưởngtượngđượcsựấy,nhưngnay,tôiđãnhậnthấythậttôichẳngcógìđángthanphiền.Tôiquyếtđịnhsửamìnhthànhmộtngườitrầmtĩnh,canđảmnhưxưavàtooithấychẳngcógìlàkhó".Tôicóthểkểramộttrườnghợpkhácnữa,củamộtngườibạngái,côLucileBlake.Đờicôsuýtnữatrởnênbấthạnh,nếucốkhôngđượcngườibảocáchhưởngnhữngcáicôcóvàđẹpthóiaoướcnhữngsựkhôngcó.TôibiếtLucile từngàychúng tôi cùnghọcnghềviết báo tạiĐạihọcđườngColumbia.Mườinămtrướccôđãbịkíchđộngrấtmạnh.Hồiđó,côởtỉnhTucson,thuộctiểubangArizona.Tôixintiếtlộcâuchyệnvềcônhưcôđãthuậtvớitôi."Bấygiờtôisốngmộtđờihếtsứchoạtđộng:tôihọcphongcầmtạiĐạihọcđường,toiođảmnhậnlớpdạybuổi tối trong trườngkia.Ngoài ra tôi thườngđượcmờiđếndựnhữngbữa tiệckéodài dđếnkhuya,hoặckhiêuvũdạodướiánhtrăng.Mộtbữakia,tôisắmsửađichơi,bỗngtôichếtngất.Thầythuốcbảotôiđautimvàphảitỉnhdưỡngtrongmộtnăm,nếutôimuốnkhỏibệnh.Tôihỏiôngliệuôngcóbìnhphụcvàkhỏemạnhnhưtrướckhông,ôngnhúnvaitrảlờimộtcáchmậpmờ:"Mộtnămnằmtrêmgiườngnhưmộtkẻtàntậtvàrấtcóthểchếtvẫnhoànchết!".Càngnghĩ lạicànghoảngsợ.Tạisaotôi lạigặpphải taiươngnày?Tôicólàmđiềugìácđâu?Tôinghẹnngàokhócsuốtmộtngày.Tôioánđịnhmệnhnhưngvẫnnằmnghĩnhưlờithầythuốcdặn.Kếđóítlâu,mộtngườibạnthânđếnthămtôi.Đólàmộthoạsĩtrẻtuổi.Anhtakhuyêntôirằng:"Tôibiếtđốivớichịtrongngàynàythìviệcphảinằmtĩnhdưỡngmộtnămrònglàmộtsựrùngrợn.Nhưngrồichịxem,cũngchẳngghêghớmnhưchịtưởngđâu.Chịsẽcónhiềuthìgiờđểsuynghĩ,đềnnhậnxétmìnhvàbiếtrõmình.Trithứcchịsẽpháttriểnvàchịsẽtrởthànhthựcsựvớichịsaumườithángđóhơnlàsauhaimươilămnămchịđãsống".Thếrồitôinguôndầnvàtôicốgắngbắttôiphảisuynghĩvềnhữngvấnđềmàtrướckiatôikhôngđểýhaycókhicònkhinhthường.Mộttối,tôivặncôtuyếtđiệnvànghethấymộtcâukỳcục."Ngừơitachỉbàytỏđượcmộtcáchhoàntoànnhữngđiềucảmthấuthân tâm".Toicũngđãđọchaynghenhữngcâu tương tựnhưvậy,nhưngvìbâygiờnằm liệt trêngiườngnếnnhữngcâuđó,đánglẽchỉthoảngqua,lạithấmthíavàănsâuvàóctôi.Đầuóctôitừlúcấybắtđầulàmviệcvàtôinhấtquyếtsẽchốnglạisựsợhãivànhữngýtưởngảmđạm,sẽbỏkhôngnghĩđếnnhữngđièucóthểlàmchậm,làmhạisựbìnhphụccủatôi,vàsẽchỉnghĩđếnhạnhphúc,vuisốngvàsứckhoẻ.Mỗisángkhitỉnhdậy,tôitựbắttôikiểmđiểmlạimọilýdođểtôiphảisungsướng:Trong người không đau đớn; được nghe những điệu nhạc êmđẹp phát ra từmáy truyền thanh; cónhữngbạntốt...Khôngdầymấytuầnsautôithấyvuivẻvàtreoởcửabuồngtôimộttấmbảng,cấmkhôngchohaingườivàothămmộtlượt.Tôikhỏibệnhđãđượcchínnămvàtôilạisốngcuộcđờihoạtđộngvàhữuích.Ngayđếnnăm,vìđóthựcsựlàmộtnămhạnhphúcvàhếtsứchữulợi.Lẽcóonhiên,tớinay,sángnàotôicũngvẫnkiểmđiểmlạinhữngcáimàtoicóvàtôisẽchẳngbaogiờbỏthóiquenđó.Toixinthúcùnganhlàtoirấthổthẹn,vìđếnkhisợchétmớihọcđượccáchsống".Nóitómlại,côLucileBlakeđãtìnhcờnhậnđịnhmộtđịnhlýmàôngSamuelJonhsonđãnêuracách

đâyhaithếkỷ.ÔngSamuelJohnsonnóirằng:"Cáithóiquenchỉtrôngthấybềtốtcủamọiviệc,cònquýgiáhơnmộtngànanhkimlợitứcmộtnăm".Bạnnênchúýrằngcâunàythốtrakhôngphảibởimiệngmộtngừơilạcquanmàlạibởimiệngmộtngườitronghaimươinămđãbiếtthếnàolàlolắngchongàymaivìnghèokhổ,đóikhát,đểrồitrởnênmộtnhàvănhoàxuấtsắcnướcAnhthờiđó.Bạnmuốnbiếtlàmsaođểbiếnhoácáitộingàyngàyrửabắtthườngmộtviệclýthúkhông?Chắclàcó.Vậytôixingiớithiệumộtcuốnsáchtuyệtdiệu,nhanđề"Toimuốnmắtsánglại"màtácgiàlàbàMorghildDahl,mộtthiếuphụbịloàtrongnămmươinăm.Trongchươngđầucócâurằng:"Hồiđótênchỉtrôngđượcmộtmắtvàcónhữngvẩynhỏchegầnkínconngươilàmtôichỉcònnhìnthấylờmờquacáikhenhỏởphíatrái.Chẳnghạn,muốntrôngmộtquyểnsách,tôiphảicầmđưalêntậnmắtbêntráivàđưahếtconngươisangphíatả".Nhưngbàkhôngchịuđểaithươnghạimình,bànhấtđịnhkhôngđểchocốtậtnàylàmbàtrởthànhmộtphếnhân.Hồicònlàmộtcốgáinhỏ,bàmuốnchơivớitrẻconhàngxóm,nhưngkhôngtrôngthấynhữngnétphấnvẽ.Vìvậy,khibọntrẻtrởvềnhà,bàliềuquỳxuốngvệhè,dímắtxuốngđấtđểdònhữngnétphấn.Chẳngbaolấubiếttườngtậntừngnơitừngchỗ,trongkhuphốthườngchơiđùavớicácbạn,biếttườngtậnđếnnỗichơitrògòcóchạyđualàđềuthắng.Muốnđọc,bàdùngnhữngsáchinchữthậtlớn,dísátđếnmắt.Cứthếhọcvàthiđậuhaibằng:mộtbằngkiếntrúctổngquát,tạiĐạihọcđườngMinnesota,mộtbằnggiáosưmỹthuậtĐạihọcđườngColumbia.RađờivớichứcgiáoviêntạimộtlàngnhỏởthunglũngTwin,thuộcTiểubangMinnesota,bàtiếptụctheosựnghiệpbáochí tạiđạihọcđườngAugustana trong tỉnhSiouxFallo thuộc tiểubangDakotaSud.ởđótrong13năm,ngoàicáccôngviệcnhàtrường,bàcòndiễnthuyếtvềvănchươngtạinhữngcâu lạcbộphụnữđịaphươngvàmộtđôikhi trướcmáy truyền thanh.BàMorghidBahl thuật tiếptrongcuốnsách:"Trongtiềmthức,tôilúcnàocũngsợhãisẽmùhẳn.Đểtrấnápýtưởngđentốiấy,tôiđãtựbắtlúcnàocũngvuivẻ,cókhiquávuibấtcứtrongtrườnghợpnào".Thếrồi,đếnnăm1943,khibàđãnămmươihaituổi,mộtphéplạxẩyra:nhờmộtcuộcgiảiphẫutạibệnhviệnnổidanhMayo,bàđãtrôngthấyrõgấpbốnlần.Mộtvũtrụmới,đẹpvà thúvịbiếtbaonhiêuhiệnra trướcmắtbà.Bàràorạtcảmthấycái thúlàmnhữngviệcmàtrướckiabàkhônglàmđược,ngaycảđếnviệcrửabátnữa.bàkểlạirằng:"Mớiđầutôivầybọttrắnglitivànhẹnhõmlềnhbềnhtrongchậunước.Tôibốclấymộtnămbọtxàbôngsoitrướcánhsángrựcrỡcủamộtcầuvồngnhonhỏ".Đứngtrongbếpnhìnquacửasổ,bàhoanhỉngắm"đànchimđúđởnhayqua,dướinhữngđợttuyếttrắng".ĐãbaogiờbạncóýnghĩcảmơnTạohoáđãchobạnrửabát,ngắmmộtnắmbọtxàbôngvàsaysưanhìnmộtđoànchimbaydướituyếtkhông?Chắclàkhôngphảibạnchăng?Nếuvậybạnđángtựlấylàmhổthẹn.Bởivìbạnsinhvàomộtthếgiớithầntiên,cónhữngvẻđẹpthiênhình,vạntrạng,vậymàbạncũngnhưbaongườikhác,đãmùquángkhôngtrôngthấy,đãbỏphítậnhưởng.

Chương16:Talàai?TôicòngiữmộtbứcthưcủabàEdithAlberdởMountAiry,thưviết:"Hồinhỏ,tôirấtdễcảmxúcvànhútnhát.Vìtôilớnconvàcặpmáphínhlêntôicóvẻmập.Mátôihơicổ,chorừngdùngtânthờitranglàđiên.Luônluônmátôibảophải"ănchắcmặcdầy".Vàbắttôimặcquầnáodài,rộng...cholâurách.Khôngbaogiờtôiđượcdựnhữnđámhộihè,vuivẻtrẻtrung.Tạitrường,tôikhônggiỡnvớicácbạn,cảtronggiờthểthaonữa.Tínhcảthẹncủatôithànhbệnh.Tôithấytôi"khác"hắncácbạnbèvàhoàntoànkhảố."Lờnlên,tôikếthônvớimộtngườichồngcaoniên.Nhưngtínhtôicũngkhôngthayđổi.Bênchôngtôilàmộtgiađìnhbiếtlẽphảivàtựtín.Tôiránbắtchướcmàkhôngđược.Nhàchồngtôicốtậpchotôilịchthiệpbaonhiêu,chỉlàmchotôielệbấynhiêu.Tôihoáranóngnảy,cáukỉnh.Tôitrốnhếtthảybạnbè.Tôirấtsợcókháchđếnchơi.Thựctaihại!Tôibiếtvậyvàsợnhàtôicũngbiếtvậy,nênkhilỡởđámđôngtôiránvuivẻ.Nhưngtôilạiquálố,hoámấtcảtựnhiên.Tôihiểuthếvàtôikhốnkhổlắm.Chóthếttôiđauđớnđếnnỗikhôngmuốnkéodàiđờithêmnữa.Tôibắtđầunghĩtớitựtử.Nhưngrồichỉmộtlờinóivôtìnhđãthayđổicảđờitôi.Bàmẹchồngtôimộthômkểchotôinghecáchbàdạydỗconcái."Dùsaocũngmặc,mẹkhỉmuốnchochúngsốngtheochúngthôi.Cứtựnhiên,khôngbắtchướcaihết".tứcthìtoinhậnthấyrằngchuốclấykhổvàothânchỉvìtựépmìnhvàomộtcáikhuônkhôngthíchhợp.Sánghômsau, thaydđổihẳn.Tôibắtđầusốngtheotôi.Tôiránnhậnxétkỹvềcátínhcủatôi, ránnhậnđịnhxemtôirasao.Tôinhậnđịnhnhữngnétđặcbiệtcủatôi.Tôihếtsứcxemxétcácmàu,cáckiểuáo,đểănbậnsaochohợpývớimình.Rồitôigiaodu,vớibạnbè,xinnhậpmộthộinhỏ.Tôirấtsợhãikhibịbạnbắtlêndiễnđàn.Nhưngmỗilầnnóitrướcđámđông,tôicanđảmđlượcthêmmộtchút.Phảilâulắm...nhưngbâygiờtôithấysungsướngngoàiướcvọngcủatôi.Tôidạydỗcontôi,luônluônchỉvẽchochúngkinhnghiệmmàtôiđãđắngcayhọcđược:"Dùsaocũngmặc,cácconcứsốngtheoýcáccon".BácsĩJamesGordonGilkeyđãnói:"Phảicónghịlựcđểsốngtheomìnhlàmộtvấnđề"cũnhưlịchsửvàphổbiểnnhưđờingười".Khôngđủlựcđểsốngtheomình"nguyênnhanasâukíncủacácchứngbệnhthầnkinh".AngeloPatriđãviết13cuốnsáchvàhàngngànbàibáovềgiáodụcnhiđồng.Ôngnói:"Khôngaikhổsởbằngkẻmuốnđổicátínhcảumìnhđểbiếtthànhmộtngườikhác".CáithóimuốnđổithànhngườikháctaihạinhấtởHollywood.ÔngSamWood,mộttrongnhữngnhàsảnxuấtphimhátbóngnổidanhtạiHollywoodnóirằngôngđãnhứcđầunhấtbởicáctàitửtrẻtuổi.ÔngphảivôcùngcựcnhọcđểthuyếtchohọchịuđóngvaihợpvớitàiriêngcủahọtrongkhihọchỉmuốntrởthànhnhữngLanaTurnerhạngnhìhayClarkGablehạngba.Ôngkhôngngớtkhuyênhọ:"khángiảchánnhữnglốiđórồi,họmuốnlỗikháckia".Trướckhiôngchoranhữngphimdanhtiếngnhư"GoodBye,MrChips"và"Forwhomthebelltolls".ông làm lâu năm tạimột hãng địa ốc để luyện tài buôn bán.Ông tuyên bố: "Bắt chước người khikhông bao giờ đi xa được.Không nên làm con vẹt.Kinh nghiệmđã dạy tôi rằng nên bỏ rơi ngaynhữngkẻnàochỉmuốnbắtchướcngười".Vừađây,tôihỏiPaulBoynton,giámđốcphòngnhânviêncủahãngđầuSocony:"Nhữngngườitớixinviệccólỗilầmnàonhất?Chắcchắnôngbiếtrõđiềuấy,vìôngđãtiếphơn60.000ngườitớixinviệcvàđãviếtcuốnsáchnhanđềlà:"Sáucáchdểxonviệclàm".Ôngtrảlờitôi:Lỗilầmlớnnhấtcảuhọlàthiếutựtin.Đánglẽtựnhiênvàhoàntoànthànhthậtthìhọlạithườngdọdẫmýtôimàđápcâutôihỏichứkhôngtrảlờitheoýthọ.Nhưvậyhỏnglắm,vìcóaimuốndùngmộtngườichỉlặplạilờinhữngngườikhácnhưcáimáyhátđâu.Khôngaimuốnxàigiảhết".Cómộtngườicongáicủachútàixếđãphảitrảgiárấtđắtđểđượcbàihọcấy.Chịtamuônnênmộtdanhca.Nhưngcáimặtcủachịthựclàmộttainạnchongườivácnó.Miệngchịrộng,răngchịvẩu.LầnđầucatrướccôngchúngtrongmộthộpđêmtạiNewJerseychịtrềmôitrênxuốngđểcherăng.Chịlàmđiệubộthiệt"mầumè".Vàkếtquảlàchịlàmtròcườichothiênhạvàchịuthấtbạimỉamai.Nhưngcómộtkhángiảtạiđónhậnthấychịcótài.Ôngtanóitrắngngay:"Nàycô,tôiđãthấycôdiễnvàbiếtcômắccỡvìbộrăngcủacô".Chịkialúngtúnghổthẹn,thìôngtaliềntiếp:"Cóhạigìđâu?Răngvẩunàophảilàmộttội?Đừngchenó!Cứmởmiệngrakhángiảsẽthích,khihọthấycôkhông

mắccỡnữa".Rồiôngtalạiranhmãnhnóiluôn:"Vảchăng,bộrăngmàcôcốtìnhcheđậyđó,biếtđâunóchẳnglàmchocônổidanh?"ChịCassDeleynghetheovàkhôngthèmnghĩtớicái"máihiên"củamìnhnữa.Từhômđóchịchỉnghĩđếnthínhgiả.Chỉmởmiệng,thíchchí,vuivẻcavàrồitrởnênmộtngôisaochóilọinhấttrênmànảnhvàởđàiphátthanh.Hiệnnaynhiềungườiđóngtròkháclạiránbắtchướcchị.KhitriếtgiatrứdanhWilliamJamesnóingừơitachỉlàmpháttriển10phầntrămnhữngtàinăngtinhthầncủamình,làôngmuốnchỉnhữngngườikhôngtựbiếtrõgiátrịcủamình.Ôngviết:"Conngườichúngtabâygiờsovớiconngườimàchúngtacóthểthànhđược,khácnhauxa,cũngnhưngườimơngủsovớingườithứctỉnhvậy.Chúngtachỉdùngmộtphầnnhỏkhảnăngvềthểchấtvàtinhthầncủatathôi.Nóirộngra,thìconngườihoạtđộngtrongmộtkhuvựchẹphòiquá,sovớikhảnăngthênhthangcủahọ.Chúngtacónhiềukhảnăngmàkhôngbaogiờtadùngtới".Bạnvàtôi,tacónhữngtàicánriêng,vậyđừngmấtcôngbuồnbựcvìnỗikhôngđượcnhưngườikiangườinọ.Trênđịacầunày,mỗingườichúngtalàmộtnhânvậtmớimẻ,vìtừhồithiênlậpđịatớigiờ,chẳnghềcóngườithứhainàogiốngtanhưđúc,màtừnaytóikhitậnthếcũngkhôngsaocóđượcmộtngườithứhaiynhưtanữa.Mộtkhoahọcmớilàkhoaditruyềnhọcdạyrằngconngừơido24nhiễmthể(Chromosmes)củacha,24nhiễmthểcủamẹcấutạonên.Bốnmươi támnhiễmsắc thểấyđịnhđoạtphầndi truyềncủa ta.AmarScheinfieldnóitrongmỗinhiễmsắcthểchứtừvàichụcđếnvàitrăm"nhân"màmỗi"nhân"cóthểthayđổicảđờisốngcủamộtngười.Sựtạonêntathực"bíhiểmvàkinhdị"thay!Chamẹsinhratavới300.000tỉ(mỗitỉlà1.000triệu)tinhtrùng,nhưngchỉcómộttinhtrùngthànhtathôi.Nóimộtcáchkhac,nếutacólõi300.000tỉanhemthìcũngkhôngmộtngườinàoynhưtahết.Nóivậycóphảilànóimòkhông?Không.Đólàmộtsựthậtkhoahọc.Nếubạnmuốnhiểurõđiềuấyxinbạnlạitiệmsáchmuacuốn:"Bạnvàsựditruyền"củaAmranScheinfield.Tôisởdĩhănghái,quảquyết,khuyênbạnnênsóngtheonhưbạnvậy,làvìtôitintưởngsâuxavàbiếtrõđiềutôinói.Tôibiếtlànhừkinhnghiệmchuachátvàđauđớn.Tôikinkể:LầnđầutiêntừgiãmiềnđồngruộngMisssouritớiNữuƯớc,toiolàmtrongHànLâmkịchtrường.Tôimongthànhmộtnghệsĩ.Tôichorằngcótrongđầumộtýmớivàtàitìnhlắm,nótấtđưatôitớithànhcôngmauchóng.Tôitựnghĩ:"Mộtcáiýgiảndịvàchắcchắnnhưvậy,tạisaocảngànngườiháodanhchưanghĩtới.Thiệtlạlùng! ý đó nhưvầy:Tôi sẽ nghiên cứuxemcác kép hát nổi danh thời ấy, như JonhDrew,WalterHampdenvàOtisSkinnercónhững"ngón"gì.Rồitôibắtchướcnhữngngónhaynhấtcủahọvàsẽluyệnchotàitôithànhmộtkếthợprựcrỡcủahếtthảynhữngtàibàđó.Thiệtlàđiên!Thiệtlàvôlý!Tôiđãphíbaonămhọcbắtchướckẻkhácmớinảytrongcáisọđặcnhưmítcủatôiýnày:Phảitheotàinăngriêngcủamình,khôngthểnàobắtchướcngừơikhácđược.Thínghiệmtaihạiđóđãchotôimộtbàihọctớigiàđờichứ?.Không.Tôivẫnkhôngchừa,tôixuẩnquá.Tôiphảihọcônlạimộtlầnnữa.Nhiềunămsau,tôibắtđầuviếtmộtcuốnsáchmàtôihyvọngsẽlàcuốnhaynhấttừtrướctớinayvềsựdiễnthuyếttrướccôngchúng.Viếtcuốnnàytôicũngđiênnhưlầntrước:tôicũngvayýtứcủahànglốtácgiảkhácrồithuthậpvàotrongmộtcuốn-mộtcuốnchứađủnhữngcuốnkhác.Muốnvậy,tôiđilượmhàngchụccuốndạycáchnóitrướccôngchúngvàbỏmấtmộtnămđểchuyểnnhữngýcủahọsangbảnthảocủatôi.Nhưngsautôinhậnthấyrằngtôikhùng.Cáithứcách"tả-pí-lù"đó,tổnghợpquá,khôkhanquá,đọcngánquá.Thànhracôngtoimộtnămtrọn,tôiphảixébỏsọt rácvàviết lại.Lầnnày tôi tựnhủ:"Màyphải là thằngchaDaleCarnegievới tấtcảnhữnglỗilầmvàkémcỏicủanó.Màykhôngthểlàngườinàokhácđược".Bỏcáiýviếtmộtcuốntổhợpnhữngsáchcủangườikhác,tôisắntayáolàmmộtviệcmàđánglẽtôiphảilàmngaytừđầu:dùngkinhnghiệmriêngmàviết;dùngnhữngnhậnxét riêng,nhưngtin tưởngchắcchắncủa tôikhidiễnthuyếtvàkhinhậndạyngừơitadiễnthuyết.Tôiđãhọcvàmongrằngtớichếtcũngkhôngquên-bàohọccủaôngWalterRaleigh(TôikhôngmuốnchỉôngWalterdãtrảiáimìnhtrênbùnđểHoàngHậubướclênchokhỏilấmgiầyđâu.TôimuốnnóivềôngWalterRaleigh,giáosưmốnAnhquốcvănhọcsửnăm1904).Ông tanói "Tôikhôncó tàiđểviếtmộtcuốnsáchkhảsĩ so sánhvới tácphẩmcủaShakespeare,nhưngtôicóthểviếtmộtcuốntheotàinăngriêngcủatôiđược".Vậy thì ta phải hànhđộng theo tài năng của ta, nhưng IrvingBerlin đã khônkhéo khuyênGeorgeGershwin.BerlinvàGershwingặpnhaulầnđầu,BerlinđãnổidanhmàGershwincònlàmộtthanhniênmớitậpđặtnhạc,làmviệcvấtvảđểlãnhcủanhàxuấtbảnTinPanAlleymộtsốlương35mỹ

kimmộttuần.BerlinkhiđóthầmyêutàinăngcủaGershwin,cậyGershwinlàmnhạckýchomìnhvớisốlươnggấpbalươngcũ.NhưngBerlinlạichânthậtkhuyênrằng:"Đừnglàmviệcđó"NếunhậnanhcóthểthànhmộtBerlinthứhaiđấy,songnếuanhnhấtđịnhtheotàinăngriêngcủaanhthìdanhtiếnganhsẽvanglừngnhấttrongnước".Gershwinnghelời.ÔngluyệntậpvàdầndầntrởnênmộtnhàđặtnhạckhúcđặcbiệtnhấtcủaMỹthờiấy.CharrlieChaplin,WillRogers,MaryMc.Bride,GeneAutryvàcảtriệungườikhácđềuphảihọcbàihọctôiđươnggiảngtrongchươngnày,phảihọcbằngkinhnghiệmvàcũngđãphảitrảgiárấtđắtnhưtôi.KhiCharlieChaplinmới đóngphim, viên giámđốchãngphimmuốn chàngbắt chl]ớcmột vai hềngườiĐứcnổidanhh.VàChaplinkhông thànhcôngcho tớikhiôngđóngvauhề theoýông.BohHopecũngđãquaconđườngấy:bảynămvừacahát,.màôngthấtbạimãichotớikhibắtđầubiếtkhôntheotàihăngcủamình.WillRogersdàncảnhtrongmộtcavũđàiđãlâunămkhôngphatròlấymộttiếng,chotớikhiôngthấyôngchỉcótàiphatròvàrồiôngnổidanhvìvậy.KhiMaryMargeretMcBridebướcvàođờinghệsĩ,côlàmđàohềvàthấtbạn.Nhưngkhichịutheotàinăngcủacô-củamộtcốgáinhàquê,khôngđẹpgì,ởmiềnMissouri-thìcôthànhmộtngôisaonổidanhnhấttrênđàiphátthanhởNữuƯớc.KhiGeneAutrycốbỏgiọngTexas,trangsứcnhưcáccậucontraiởthànhthịvàkhoerằngmìnhsinhtrưởngởNữuƯớcthìchỉlàmchothiênhạchếnhạochàngthôi.Nhưngkhichàngđờncâybanjovàcanhữngbàihátcủabọn"caobồi"ởTexas thìchàngvàomotojconđườngmớiđưachàng tớisựnổidanhkhắptoàncầu,trênmànảnhcũngnhưtrênđàiphátthanh.Trênthếgiớikhôngcóaigiốngtahết.Tanênlấythếlàmmừng.Trởichotatàinăngnàothìtậndụngtàinăngđó.Xétchokỹ,nghệthuậtnàochỉđểtựmôtảhết.Tachỉcóthểcanhữngvui,buồncủatathôi.Tachỉcóthểvẽnhữngcảnhvậtmàtathíchthôi.Kinhnghiệm,hoàncảnh,ditruyềnđãtạorasaothìtaphảivậy.Dùtốthayxấu,tacũngphảitrồngtrọttrongkhuvườnnhỏcủata.Dùdởtaphảigảycâyđờnnhỏcủatatrongdànnhạccủađời.Emersonviếttrongthiêntuỳbút:"Tựtín"rằng:"Trongsựgiáodụccủamộtngười,cómộtthờigianngườiđónhậnthấyrằngganhtịlàngu,bắtchướclàtựtử,rằngphậmmìnhsaothìphảichịuvậy,rằngtrongvũtrụ,mênhmôngđầythứcănnày,ngừiđóphảivấtvảcàymiếngđấttrờiđãchomìnhthìmìnhmớicóđượchộtlúaăn.Nănglựcởtrongngườitalàmộtnănglựcmởimẻvàriêngbiệt,khôngaicóhết,vàngoàitara,khôngaibiếttacóthểlàmđượccáigì,màchínhta,tacũngkhôngbiếtnữa,nếutakhôngchịulàmthử".

Emersonnóivậy.CònDouglasMalioch,mộtthinhanathìnóinhưvầy:

ChẳnglàmthôngvúttrênđồiThìlàmcâynhỏbênngòi,dướithungThôngkiađẹpnhấttrongvùngTôituybénhỏsánhcùngthôngxanh

Làmcâychẳngđược,cũngđành,Tôilànngọncỏxanhxanhbênđàng.Thânkhônghoákiếpcávàng,Thìlàmtômtépthungthăngtrongđầm.CótướngmàcũngcóquânAiloviệcnâý,dướitrầncùngvinh

Cóviệctrọng,cóviệckinhMiễntrònbổnphận,trongkhinhságì?

Rộng,hẹpcũngthểđườngđiMặttrời,saonhỏ,khácchi,bạnhiền?Việcgìtậnmỹlànên.

Thànhcôngchẳngkểsanghèn,thấpcao.

Chương 17: Định mệnh chỉ cho ta một tráichanhhãypha thànhmột lynước chanhngonngọt.Cáchđâyítlâu,tôicódịpgặpôngRobertMayardHutchinson,HiệutrưởngĐạiHọcđườngChicago.Lẽcốnhiên,tronglúcnóichuyện,tôihỏiônglàmcáchnàochokhỏibuồnbực.ÔngnóibaogiờôngcũngtheolờikhuyênbảocủaôngbạnJuliusRosenwald,CHủtịchmộtxínghiệplớn:Địnhmệnhchỉchotamộttráichanhthôi?Được-Tahãypahmộtlynướcchanh.Phảilàmộtngườithôngminh,mộtnhàmôphạmnhưôngmớicóthểxửsựnhưvậy.Nhữngkẻngungốctấtphảilàmkháchẳn,vìnếukhôngđượcđịnhmệnhbanchomộtthỏivàngmàchỉbanchomộttráichanh,họsẽngồiphịchxuốngmàtathán.Nào:"Cònhònggì,còntrầydatrócvẩylàmgìnữa"nào:"thếlàhếthyvọng".Rồioántrời,tráchbạn,vòtaikêuđờibấtcông,thươngthântủiphận.Tráilại,ngườikhônngoan,khithấymìnhchỉđượcvỏnvẹnmộttráichanhnhỏ,sẽtựnhủ:"Lầnthấtbạinàydạytanhiềunhiềuhaylắmđấy.Phảilàmthếnàochotìnhcảmkháhơnbâygiờ?Làmcáchnàođểđổitráichanhnàythànhlynướcchanhngonngọtchứ?".NhàtriếtlýhọcAlfredAdler,trọnđờichuyệnchúvàocôngcuộcnghiêncứunhữngkhotiềmlựcnhânloạiđãphảinói rằng: "Một trongnhữngđức tínhkỳdiệucủaconngười làý chí chuyểnbại thànhthắng".Tôixinkểchuyệnmộtngườiđànbàđãhiểuvàápdụngphươngpháp lấy tráichanhcủamìnhphathànhmộtlynướcchanhtuyệtngọt.ĐólàchuyệncủabàThehaThompsonởNữuƯớc."Trongthờikỳchiếntranh,chồngbàđượcbổnhiệmđếntrạihuấnluyện,kếbãisamạcMojavethuộcTâmMễTâyCơ.Bàtheosănsócchồng.Thật làbuồnnản.Ngaynàyđầu,bàđãghétvùngnày,vìchưabaogiờbàphảiởmộtxóđấtkhổcựcđếnthế.Chồngbàsuốtngàylủithủitrongcănnhàgỗlụpxụp.Trờithìnónggần50bộ.Bàchẳngcóaiởgầnđềnnóichuyệnchokhuâykhoả,ngoàimấyngườiMễTâyCơvàngườidađỏkhôngbiếtlấymộtcâutiếngAnh.Giónóngthổisuốttừsángđếnchiều,khiếnchođồănvàcảđếnkhôngkhíđầyvịcát.Bàkhôngchịunổinữa.Bà than sốphậnchẳng ragìvàviết thơchochamẹsẽquayvềNữuƯớc,khôngthểởlạicáiđịangụcnày.Ôngcụthânsinhtrảlờivỏnvẹncóhaicâu,nhưngthấmthíađếnnỗibàkhôngbaogiờquênđược,vàhaicâuđóthayđổihẳnđờisốngcủabà:Trongmộtnhàtù,haingườicùngđứngvịntayvàosongsắt;mộtngườichỉtrôngthấymộtbứctườngtrơtrụi,cònmộtngườingửamặtlêntrời,ngắmnhữngvìsao.Bàđọcnhữngdòngnàymộtlần,hailầnchođếnmườilầnrồitựnhiênthấyhổthẹn.Bàquyếtsẽtìmcáivuitrongtìnhcảmcủabà:bàquyếtngắmsao.Bàlàmthânvớithổdânvàđãngạcnhiêntrướccáchhọđốilại.Khibàtỏrathíchcáigì,mónănhayvảidệt,họlậptứcmangbiếtbànhữngthứtốtnhấtmàchínhhọđãtừchốikhôngbánchocácdukháchhỏimua.Bànghiêncứunhữnghình thức lạ lùngcủacâyxương rồng,câyngọcgiáhoa.bàdòxétnhữngcửđộng,nhưngtínhnếtcủalũchóvôchử,bàđứnghàngguiwofngắmmặttrờilặn,huyhoàngvàrựcrỡởbãisamạc,bàđikiếmvàtàngtrữnhữngvỏhếnbịvùisâudướicáthàngtriệunămtrước,nhưngditíchcuốicùngcủathờikỳmàbãisamạcnàycònlàđáybiển.Bãisamạckhôngthayđổi,nhữngngườidađỏcũngvậy.Chínhbàđãthayđổi,haynóiđúnghơn,tinhthầncủabàđãthayđổi,tạochobàmộtthờikỳthúvịnhấttrongđờibà.Cáithếgiớibàkhámphárakíchthíchbàviếtmộtcuốnsáchtảnó.Bàdãbiếtnhìnquasongsắtnhàtùvàbàđãbiếtngắmsaolónglánhtrêntrời".BàThehnaThomasđãkhámpháramộtsựthựcnghìnxưa,đãđượcdânHyLạpđemradạyđời,500nămtrướcThiênChúaGiáogiángsinh:"Nhữngcáigìhoànhảonhấtlànhữngcáikhóđượcnhất".Cáchđâymấynăm,khitớimộtvùnghẻolánhmiềnFloride,tôiđãlàmquenvớimộttrịachủ.ÔNgtacũngbiếtphamộtlynướcngonbằngtraichanhđộc.,Khilầnđầuthấykhoảngđấtmớiđãmuađược,

ônghếtsứcthấtvọng.Đấtkhôngmàu,trôngcâykhôngđượcmànuôiheocũngkhôngđược.Chằngcâynàomọcđượcởđó,ngoàimộtcâysồiquắtqueovàchẳngvậtnàosốngởđóđược,trừhàngđànrắnđộc.Sauôngnghĩramộtcáchlàmchocáikhuđấtcằncỗi,phảichủấythànhmộtxínghiệpphồnthịnh;ôngnuônrắnlàmthịt,đónghộpbán.Lầntớithămông,tôinhậnthấymỗinămcóđếnhaivạndukháchđếnxemsởnuôirắncủaông.Côngcuộcbuônbánthậtlàphátđạt.Mỗituần,hàngngànlomọcrắnđượcgởiđiđếnnhữngphòngthínghiệmchuyênmônchếthuốcviêntrưnọcrắnđộc;darắnđượcmiavớigiácắtcổđểđónggiày,làmvíbánchocácbàcáccốsangtrongởtỉnhthành;cònthịtrắnđónghộpthìđượcgởitừngtàuđếnnhữngthịtrườngởkhắpnơi.Tôicómiađượcmộttấmhìnhchụpcácnhàtrongtrại,cáilàngnhởmớimọc,hãngdiệnvớicaítên"Serphentville,Froride"vàgởinóđểbiếungườiđãbiếtcáchphamộtlynướcngonbằngmộttráichanhthậtđộc.Trongcuộc tracứutâmlýnhữngnhânvậthiện tạivàquákhứcủaHoaKỳ; tôimaymắngặpđượcnhiềungườiđãbiếtcách"chuyểnbạithànhthắng".ÔNgWilliamBolitho,tácgiảcuốn"MườihaingườithắngThần"tómtắtnguyêntắctrênnàynhưvầy:"Điềucầnthiếtởđờilàkhôngphảibiếtlợidụngnhữngthátthếmớilàđiềucầnthiết.Muốnđượcvậy,phảithôngminhvàchínhcáithiêntưđóphânbiệtkhônvớikẻngốc.ÔNgBolithoviếtcâuấysaukhibịcưamộtchânvìtanạnxelửa.Nhưngtôilạibiếtmộtngừơimấtcảhaichânmàcònthànhcôngtrongviệcchuyểnbấtlợithànhthắnglợi:ÔNgBenFortson.ToiquenôngtạiAtlanta(tiểubangGeorgie)nơikháchsạntôiở.Bướcvàothangmáy,tôiđểýngaytớivẻmãnnguyệnvàvuicườitrênmặtông.Ôngcụtcảhaichân,ngồitronggócthangmáytrêncáighếcóbánhxe.Khithangngừngởmộttừngnọ,ôngxintôitránhlốichoôngđẩyghếra:"Xinlỗiông,tôilàmphiềnôngquá".ÔNgnóithế,rồinhếchmépcười,mộtcáicườihớnhở,đầynhânhậu.Suốtmấugiờliền,tôicứnghĩđếnconngườitàntậtmàvẻtựmãnđãlộramặtnhưvậy.ÔNgvuivẻthuậtlạikhôngchútngượngngiụmiệngthỉnhthoảnglạiđiểmmộtnụcười.Ônggặptainạnvàonăm24tuổi.Mộthômđichặtnhữngcâysàođểvềchôngdànđậu,khichấtnhữngcâysàonàytrênchiếcxehơiFordkiểucổxongđâuđấy,ôngmởmáyquayvề,thìbỗngmộtcâysàotuộtxuốnggầmxe,mắcvàotrụcbánhláilàmchếtcứngtaybánhngaylúcxetớimộtchỗquẹokháhẹp.Chiếcxecứthếchạythẳnglênlềcỏvàđâmvàomộtgốccây.Bácsĩkhámnghiệmthấyôngbịthươngnặngởxươngsốnglàmhaichânôngliệthẳn.Từđóôngmuốntựđộngphảingồitrênchiếcghếcóbánhxe.Tôihỏiônglàmsaomàchịuđựngtìnhthếmộtcáchcamđảmnhưvậy,ôngđáp:"Mớiđầutôicũngkhổlắm,tôicũngkêuthan,cũngthấtvọng.Nhưngdầndànămnàyquanămkhác,tôinhậnthấyrằngtứcgiậncũngchẳngíchgì,chỉthêmchánnản.Nhữngngườichungquanhtôitrìumếnnhữngngườitàntậtnhưtôi,thìítratôicũngphảitrìumếnlạihọchứ!".Khitôihỏiôngcòncoinạnkialàmộttaihạilớnkhôngônglậptứcđápkhôngvàcònchođólàmộtdiễmphúcnữa.Ônggiải thíchrằngquathờikỳđaukhổ,ôngtrấntĩnhtinhthầnvàbắtđầusốngtrongmột thếgiớimới.Ôngđọcsáchvàhammênhữngángvănhay.Mườibốnnămsau,hơnmộtngàncuốnsáchđãmởmắtôngtrướcnhữngchântrờimớivàmangthivịlạichođờiông.Ngoàira,ônglạibắtđầuchútrọngtớiâmnhạccổđiểnvàôngthấylòngrungđộngnghenhữnghoàtấukhúcmàtrướckiaôngkhôngưa.Nhấtlàônglạicóthìgiờsuytưởng.ÔNgnóirằng:"Lầnđầutiêntôibiếtnhìnthếgiớibằngconmắtcủangườithôngminh,hayhơnnữa,củamộttriếtgiavàcũnglầnđầutôi thấychângiátrịcủamọivật.Tôibắtđầuhiểurằngnhiềumụcđíchtôitheođuổitừtrướcchẳngbõcôngchútnàohết".ÔNgđọcsáchvànhiễmđượcthúnghiêncứunhữngvấnđềchínhtrịkinhtếvàxãhội.Ôngkhổcôngtracứuđếnnỗichẳngthấymấylúcôngđãcó thểdiễn thuyệtvà thảoluậnvềnhữngvấnđềđó,dùkhônglúcnàoôngrờichiếcghếcóbánhxe.Ôngbắtđầuquennhiềungười,vànhiềungườicũngbắtđầubiếtông.VànayôngBenFortson,ngườitàntậtấy,làThốngđốccủaTiểuBangGeorrgie!BamươilămnămlàmnghềdạyngườilớnởNữuƯớc,tôinhậnthấymộtphầnđônghọctròcủatôitiếcđãkhôngđượcxuấtthândomộtĐạihọcđường.HọchorằngkhôngđượcmàiđũngquầnghếmộtĐạiHọcđườnglàmộtđiềubấtlợi.ĐiềuđóchỉđúngmộtphầnthôivìtôibiếtnhiềungườiđịavịrấtcaomàkhônghềđặtchânvàomộttrườngĐạiHọc.Vìvậy,nhiềulầntôikểchohọnghechuyệnmộtôngkhôngđượchọchếtnhữnglớpsơđẳngtrườnglàngmàcũngnêndanh.Ônglàconmộtnhàcực

nghèo.Khichaôngquađời,cácbạnbèphảigóptiềnlạimuagiúpchocỗquantài.Cònmẹôngphảiđilàmmườigiờmộtngàytạimộtxưởngmáychếdù.Khôngnhữngvậy,bàlạicònđemviệcvềnhàlàmthêmđếntậnnửađêm.Tuysinhsốngtrongcảnhbầnbàn,nhưngtừnhỏ,ôngđãrấthammêđóngkịch.ÔNggianhậpmộtgánhháttàitửdolinhmụclàngôngđiềukhiển.Mặcdầuduễntrướcmộtsốcôngchúngítỏi,nhưngđượctrầmtrồkhenngợi,ôngcũngcảmthấykhoáitrámênhmông,nênnhấtđịnhsẽtrởthànhmộtdiễngiả.Rồitừmộtdiễngiảvềnhữngvấnđềthuộckịchtrường,ôngtrởthànhmộtdiễngiảvềnhữngvấnđềchínhtrị.Nămbamươituổi,ôngđượccửvàoHộiđồnglậpphápTiểubangNữuƯớc.Nhưngsứchọcquáthôthiểncủaôngkhôngxứngvớimộtđịavịkhókhănnhưvậy.ÔNgphảinghiêncứutỉmỉnhữngbảntàiliệudàivàphứctạpkhảdĩđủhiểuđểbiếtđườngmàbiểudiễnquyếtchốnghaythuật.KhingườitabầuôngvàoUỷbankiểmlâm,ông,mộtngườichưabaogiờtrôngthấyrừngtấtlosợ.Ônglạingạcnhiênhơnnữakhiôngbiếtchútgìvềngànhtàichính.ÔNgthúthậtvớitôihổiđóôngchánnảnđếnnỗimuốnxintừchứcngay,nếuôngkhongsợxấuhổvớimẹ.Quacơnthấtvọng,ôngquyếthọc16giờmộtngàyvàlàmmộtlynướcngonbằngquảchanhmàđịnhmệnhđãđưalại.Thếrồiôngthànhcông,thànhcôngquátưởngtượng:từmộtchínhtrịgiacòmcủađịaphương,ôngđãtrởthànhmộttrongnhữngnhânvậtcótiếngnhấtHoaKỳ,mộtngườimàNữuƯớcthờibáođãgọilà"CôngdânthànhphốNữuƯớcđượcnhiềungườiyêuchuộcnhất".NgườitôinóitớiđâylàôngAlSmith,đãgiữchứcThốngđốcTiểubangNữuƯớctrongbốnnhiệmkỳliền,mộtviệc tiềnkhoánghậy trong lịchsửxứnày.Nắm1928,khiôngđang làmứngcửviêncủađảngdânchủtrongcuộctuyểncửTổngthống,sáuĐạihọcđường-trongsốđócóhaiĐạihọcđườngColumbiavàHarward-đãbannhữngbằngdanhdựcaonhấtchoôngmộtngườichưahọchếtcấpsơđẳng!Chínhôngđãphảicôngnhậnrằngchẳnglàmnêncôngchuyệngìnếuđãkhônghọcmườisáugiờmộtngàyđểbùlấpsựthấpkémcủamình.ÔNgNietzche đã định nghĩa "một người lý tưởng" là: "người khi bị địnhmạng thử thách, khôngnhữngđãtỏraxuấtchúng,màthờithướngcònthíchtìmkhókhănvànhữngtrởlựcđểđươngđầu".Càngnghiêncứuvềsựnghiệpnhữngnhânvậttàiba,tôicàngtìmthấynhữngbằngchứngchosựtintưởngcảutôirằngphầnđôngnhữngnhânvậtnàysởdĩhơnngười,làvìhọrađờivớimộtđiểmbấtlợimàchínhđiểmbấtlợiđóđãkíchthíchhọcốgắngmộtcáchkhácthểđạttớinhữngmụcđíchcaocả.ÔngWilliamJamesđãnói:"Nhữngnhượcđiểmcủatagiúptamộtcáchkhôngngờ".Nếukhôngbịloà,rấtcóthểôngMiltonchỉthànhmộtthisĩlàngnhàng,chớkhôngphảilàthisĩđạitàinhưngàynay,vàcũngrấtcóthểBeethovenđãkhôngđitớichỗtuyệtđốicủaâmnhạc,nếuôngkhôngđiếc.SựnghiệphiểnvinhcủaHelèneKellerkháchẳnnhờvìbàvừamùavừađiếc.NếuTchaikovskykhôngbịđịnhmạngcướpmấthạnhphúc,nếuôngkhônggặpphảingườivợđanghi,haythùoán,loạithầnkinhcólẽchẳngbaogiờôngsángtácđượcbảnnhạc"Symphoniepathétique",ngànnămbấtdiệt.DostoieskyvàTolstoicũngvậy,nếuđờisốngcủahaiôngkhôngđầyrẫynhữngđauthương,chưachắcnhữngtácphẩmtuyệtdiệucủahaiôngđãrađời.CharlesDarwin,ngườicónhữnglýthuyếttáotợnđãđảongượccảquanniệmkhoahọcvềđờisốngởthếgiannày,đãtuyênbốrõrệtrằngsựtàntậtcủaôngđãgiúpôngmộtcáchbấtngờ.ÔNgnói:"Nếuthântôikhônglàcáixácvôdụng,chachắctôidãcósứcmạnhtinhthầnđểbiểumìnhnhữnglýthuyếtcủatôi".Cùng một ngày Darwin sinh ra một túp lều không ai biết đến, ở khu rừng rậm thuộc tiểu bangKentucky,mộtđưanhỏkháccũngcầncấttiếngchàođời.ChađứanhỏnàylàlãotiềuphunghèokhóLincoln,vàđưanhỏđượcđặttênlàAbraham.Chínhđứanhỏnàycũngvìkhổcựcmàđãsốnggắngtựrènluyệnđểtrởnênngười.NếuAbrahamLincolnsinhvàomộtgiađìnhquýphái,đượcvàohọctạiĐạihọcđườngHarvard,đượchưởngmộtlạcthúgiađìnhhoàntoàn,cólẽôngđãchẳngthốtranhữnglợinhiệtthành,tựđáylòng,khiôngtáicửTổngThốngHoaKỳ:"Tôisẽcốkhôngxửácvớibấtcứaivàsẽđạilượng,bácáivớimọingười".Đếnđây,tahãyngừnglạivàrútbàiluânlýthựchànhcủanhữngtrườnghợpkểtrên.Nếuchưabaogiờbạnlàmđượclynướcngonlànhbằngtráichanhsốphậnđãmanglại,thìbạncũngthửxemnào?

Bạnhãycốgắng,vìrủicóthua,bạncũngchẳngmấtgì,nhưngnếuđượcthìbạnsẽvôcùnghạnhphúc.Bạnphảicốgắngvìhailẽ:mộtlàítrabạncòncócơthànhcông,hailàdùthấtbạiđichăngnữa,sựcốgắngcủabạnđểchuyểnbạithànhthắngđãbắtbạnnhìnthẳngvàotươnglaimàquênđidĩvãng.Bạnsẽcónhữnglýtưởngthiếtthựcvànghịlựcsángtácsẽtrỗidậykíchthíchbạnlàmviệc,đếnnỗibạnkhôngcònthìgiờmànghĩvơvẩn,bớiđốngtrotàncủathờiqua.

Chương18:Làmsaotrịđượcbệnhuuấttrong2tuầnKhibắtđầuviếtcuốnsáchnày, tôiđặtmộtgiải thưởng200mỹkimcho tácgiảnàoviếtđượcmộttruyệníchlợivàhứngthúnhấtvớinhanđề:"Tôiđãthắngđượcưuphiềncáchnào?".Bangiámkhảocuộcthiđócó:EddieRickenbacker,ChủtịchHãnghàngkhôngEasternAirLines,BácsĩStewart,W.Mc.ClellandởĐạihọcđườngLincolnMemorial,vàH.V.Kaltonborn,BìnhphẩmviêncủaĐàiphátthanhNữuƯớc.CHúngtôinhậnđượchaitruyệntuyệthay,tớinỗikhôngsaophânbiệtđượchơnkém.Bởivậychúngtôichaigiảithưởnglàmhai.Truyệndướiđây,củaôngC.R.Burton,làmộttronghaitruyệnấy."Mátôibỏnhàtôihồichíntuổivàbatôimấthồitôicó12tuổi.Batôibịbấtđắckỳtử,cònmátoithìtừbỏnhàđi,cáchđây19năm,tôikhôngđượcgặp,cảhaiđứaemgánnhỏmátôidắttheocũngbiệtdạng.Trongbảynămđầu,tôikhôngnhậnđượcbứcthưnàocủamẹhết.Trướckhiấy,NgườicósangchungvớimộttiệmcàphêtrongmộttỉnhnhỏởMixssouri,vàtrongkhingườibậnđibuônbánởnơikhác,thìngườibạnkialiềnsangtiệmcàphêlạichongườikhácrồibỏtrốnmất.Mộtngườibạnthânđánhdâythépgọibatôivềngay;vàtrongkhivộivàng,bàtôichẳngmaybịxehơicánởSalines.Haingười cô tôi, vừa già, vừa nghèo, vừa hay đau, nhậnnuôi ba đứa trong số nămanh emchúng tôi.Nhưngkhôngaichịunuôitôivàemtôihết.Chúngtôibơvơtrongtỉnh.Chúngtôirấtlobịngườiđờiđãichúngtôinhưthườngđãnhữngđứatrẻmồcôi.Nỗilođóhiệnthựcngay.Trongmộtthờigianngắn,tôisốngnhờmộtgiađìnhnghèotrongtỉnh.Nhưngthờibuổikhókhăn,vìânnhâncủatôimấtviệc,khôngmuôitôitạitrạiruộng,cáchtỉnhđộ13câysố.ÔngLoftindắttôivềnuôitạitrạiruộng,cáchtỉnhđộ13cây.ÔngLoftin70tuổivàđau,nằmởgiườnghoài.Ôngbiểutôi:"Hễkhôngnóidối,khôngăncắpvàbảogìlàmnấythìởmãiđược".TôithuộclờiấynhưlờiThánhkinhvàtheođúngnhưvậy.Tôiđượcđihọc,nhưngngaytuầnđầu,mỗilầntrởvềnhà,lakhóckhổsở.Nhữngbạnhọcchọcghẹo,chếgiễucáimũilớncủatôi,bảotôilàđồnguvàkêu tôi là thằng "mồcôi thò lòmũixanh".Tứcgiậnquá tôimuốnđánh tụi nó, nhưngôngLoftinkhuyêntôi"Biếtnhịnvàtránhcuộcxôxát,ẩuđả,làcómộtnghịlựctinhthầnlớnlắm".Tôinhịnchotớibữakiamộtđứanhởhốtbãiphângftrongsântrườngvànémvàomặttôi.tôiliềnxôngvàođánhnó;vàđứakhácchonhưvậylàđángkiếpchothằngnọvàtừđóchúngtôichơivớinhau.TôilấtlàmtựđắccóchchiếcnónmàôngLoftinđãmuacho.Mộthôm,mộtđứabạngáilớngiựtnóntôiđangđội,đổđầynướcvào,thànhthửchiếcnónhư.Nónói"đổnướcnhưvậyđểchocỏráctrongđầuóctôikhỏikhô".ởtrườngtôikhôngbaogiờkhóchết,nhưngvềnhàtôithìsụtsùikểlể.Rồimộthôm,bàLoftinkhuyêntôimộtlờimàtôihếtưuuất,lobuồnvàtừđó,kẻthùcủatôithànhbạnthâncủatôi.Bàkhuyênthếnày:"Ralphơi,bọnđósẽkhônghànhhạcon,khônggọilà"thằngmồcôithòlòmũixanh"nữa,nếuconnghĩtớichúngvàtìmcáchgiúpchúng".Tôitheolờikhuyênấy.Tôiránghọc,chẳngbaolâuđứngđầulớpmàkhônghạnnàoganhtịhết,vìtôiđãtìmhếtcáchgiúphọrồi."Tôigiúpnhiềubạnlàmbàidịchvàbàiluận,cókhilàmsẵncảbàichonữa.Mộtđứamắccỡkhôngdámchongườinhàhayrằngtôigàbàicho,nênxinphépmánóđisăn,nhưnglạinhàtôi,buộcchóvàolẫm,rồinhờtôigiảnggiùmbàihọc.Tôichéptậpchomộtđứakhácvàbỏnhiềubuổitốichỉtoánchomộtbạngái.Cảnhchếtchócvàđaulòngxẩytớibênhàngxóm.Haingườichủtrạichết,rồimộtngườibỏvợ.Trongbốngiađình,chỏcótôilàđànông.Tôigiúpnhữngngườiđànbàgoáđótronghainăm.Khiđihọcvà

lúcởtrườngvề,tôighévàotrạihọ,giúphọbửacủi,vắtsữabò,chosúcvậtănuống.Thànhthửkhôngaichếnhạotoionữamàcảmtạtôi.Khigiảingũ,ởHảiQuânvề,tôiđượcrõcảmtìnhcủahọ.Ngàyđầytiêntớinhà,hơn200ngườilạithămtôi,cóngườiđihơn120câysố,vàlònghọđốivớitôithiệtchânthành.Vìtôichịukhóvàvuivẻgiúpđỡngườikhácchonênhếtsứclolắngvàưuphiần.Đã13nămrồi,khôngcònaigọitôilà"thằngmồcôithòlòmũixanhnữa".ĐángkhenthaychoC.R.Burton!Anhđãbiếtbíquyếtđắcnhântâmvàdiệtlo,đểvuisống.BácsĩFrankLoopecũngvậy.ôngtàntật23nămvìchứngsưngkhớpxương.VậymàôngWithouseởtoàSeattleStarđãviếtchotôi:"TôiđãlạiphỏngvấnbácsĩLoopenhiềnlần.Chưabaogiờtôithấymộtngườivịthahoặcsungsướnghơnôngta".Ônggiànằmliệtgiườngấylàmcáchnàomàsungsướngnhưvậy?Bạnthửđoánxem.Cóphảibằngcáchphànnànvàchỉtríchkẻkháckhông?Không...Cóphảibằngcáchthanthântráchphậnvàmuốnđượcmọingườichúýtới,sănsócchokhông?Không...Ôngsungsướngnhưvậychỉnhờbiết theođúngchâmngôncủaHoàngxứGalles:"Tôiphụngsự".Ôngkiếmtênvàđịachỉcủanhữngngườitàntậtkhácvàviếtnhữngbứcthưvuivẻanủihọđểhọvàôngcùngđượcvuilòng.Saucùng,ônglậpmộthộiởkhắpnướcgọilà"Hộinhữngngườibịgiamtạinhà".Nằmtrêngiường,ôngviếttrungbìnhmỗinăm1.400bứcthưvàkiếmsáchcùngmáythâuthanhtặngchohàngngànngườitàntậtđểhọđượcvuivẻ.BácsĩLoopekhácngườiởchỗnàovậy?Chínhởchỗôngcólòngnhiệtthànhcủamộtngườicómụcđích,cósứmạng.Ôngđượcbiếthoanlạcchínhbởiôngphụngsựmộtlýtưởngcaocảvàýnghĩahơncáiđờisốngđánglẽrấttầmthườngcảuông.ÔngthiệtkhônggiốngôngShow,tựchomìnhlàtrungtâmcủavũtrụvàphànnàntạisaothếgiớikhôngtanajtuỵlohạnhphúccủaông,đểchothânôngphảithành"mộtcáitúidachứabệnhtậtvàâusầu".

AlffredAdler,nhàtrịbệnhthầnkinhtrứdanh,cónóimộtcâulạlùngnhấttừtrướctớigiờ.Ôngbiểunhữngngườimangbệnhâusầurằng:"Chỉtronghaituầnlàônghếtbệnh,nếuôngtheođúngphươngthuốcnày:Rángmỗingàykiếmcáchlàmvuimộtngườinaòđó".Lờiấycóvẻkhótinquá,chonênmuốngiảngthêm,tôiphảitríchhaitrangtrongcuốnsáchrấthay:"ýnghĩacủađờisốngphảirasao?"củabácsĩAdler.Đâylàhaitrangđó."Bệnhuuấttựanhưmộtthoáioánhờndaidẳng,chủýđểđượcngườixungquanhluônluônthươnghạisănsóctớimình.Nhữngkýứchồinhỏcủamộtngườicóbệnhđóđạiloạithườngcónhữngcửchỉíchkỷnhưvầy:"Tôinhớcólầntôimuốnnằmtrêngiường,nhưnganhtôiđãnằmỳtrênđórồi.Tôilakhócchotớikhianhtôiphảinhườnggiườngchotôi"."Nhữngngườiuuấtthườngmuốntựtửvàviệccầnnhấtcảuysỹlàtránhchohọphươngthuốcđầutiênnày:"Nếuôngkhôngmuốnlàmviệcthìđừngtựbắtbuộcphảilàmnó".Cốtýđểlàmnhẹbớttìnhcảmkhẩntrươngcủahọđi.Phươngthuốcấydườngnhưgiảndịquá,nhưngnótrịđượctậncănchứngbệnh.Khimộtngườimắcchứngbệnhuuất,muốngìđềuđượcnhưý,thìcòntráchmócgìainữa?Cònthùoángìnữamàmongtựtửđểtựtrảthù?Tôinóivớihọ:"Nếuôngmuốnđicoiháthaymuốnđichơi,cứđi.Giữađườngôngkhôngmuốnđinữathì thôi,ngừnglại.Nhưvậy,họđượcthoảlònghiếuthắng.HọthấyhọlớnhơnôngTrời,vìmuốnlàmgìthìlàmkiamà!Mộtmặtkhác,họthườngmuốnápchếvàtráchmócmọingườinhưngnếuaicũngđồngývớihọluônluôn,thìhọcònápchéaiđượcnữa?Phươngphápđócókếtquảtốtvàchưabaogiờconbệnhcủatôitựtửhết",chonêntôisẵnsàngcâutrảlời:"Ôngđãkhôngmuốnlàmgìthìcứviệcnghỉ".Cómộtđoikhihọđáp:"Tôichỉmuốnnằmsuốtngày".Tôibiếtnếuđểhọnằmởgiườngsuốtngàythìchẳngbaolâuhọsẽkhóchịu,khôngmuốnnằmnữa.Bởivậytôichẳnghềcản.Vìnếungăncảmthìhọgâyrốiliền.Tôiluônluônđểhọtựtiện.Đólàquitắcthứnhất."Quitắcthứnhìlàtấncôngtrựctiếpcáchsốngcủahọ.Tôibảohọ:"Bệnhôngcóthểhếtđượcnếuôngtheođúngphươngsáchtronghaituần:ôngrángmỗingàynghĩáchlàmvuilòngmộtngườikhác".Tôikhuyênvậylàvìhọthườngchỉbậnócvớiýnghĩ:'Làmsaochongườikhácbựcmìnhđược?"Nghetôikhuyên,họtrảlờinhữngcâurấtlýthú.Cóngườinói:"Điềuđódễlắm.Suốtđờitôichỉtìmcáchlàmvuilòngmọingười".Thựcra,họkhôngbaogiờnhưvậycả.Tôichứchọcũngchẳngbaogiờnghĩtớisựấy.Tôilạikhuyên:"Khinàokhôngngủđược,thìôngnghĩcáchlàmvuilòngmộtngườikhác,ôngsẽmauhếtbệnhlắm".Tấtnhiêntôidặnhọphảilàmvuilòngngừơimộtcáchnhũnnhặn,thânái.

Hômsaugặphọ, tôihỏi: "Hồihôm,ôngcónghĩ tới lời tôikhuyênnhủkhông?"Họđáp: "Vừađặtmìnhtôiđãngủrồi,thànhthửkhôngnghĩtớiđược".Ngủđượccòngìhơnnữa?Cóngườitrảlời:"Tôikhôngsaotheolờiôngđược,vìtôinhiềunỗiloquárồi".Tôibảohọ:"Thìôngcứloviệcôngđi;nhưngđồngthời,ôngcóthểthỉnhthoảnglochongườikhácđược.Nhưvậytôidầndầntậpchohọchúýtớingười.Lạicónhiềungườinói:"Tôilàmvuilònghọlàmchi?Họcónghĩcáchlàmvuilòngtôiđâu?"Tôiđáp:"Vìnhưvậylợichosứckhỏecủaông.Cònhọthìrồihọchúýtớingười.Rấtítkhitôigặpđượcmộtbệnhnhânchịunói:"Tôiđãnghĩtớilờiôngkhuyên".Tôibiếtrằngbệnhcủahọchỉdokhôngchịuhợptácvớiđời,nêntôimuốnhọnhậnthấyđiềuấylàcần.Khinàohọbằnglònghợptácvớingườimộtcáchbìnhđẳngthìhọsẽhếtbệnh...Bổnphậnquantrọngnhấtcủanhữngtínđồbấtcứđạonàovẫnlà:"Thươngngườinhưthểthươngthân"...Ngườinàoíchkỷkhôngnghĩtớibạnbè,sẽgặpnhữngnỗikhókhănnhất...Chúngtachỉcầusaochomỗingườithànhmộtbạntốt,yêuvàtronghônnhân.Đượcnhưvậy,khôngcòngìhơnnữa".VậybácsĩAdlerkhuyêntamỗingàylàmmộtviệcthiện.Màthếbàolàmộtviệcthiện?Mohanetnói:"Mộtviệcthiệnlàmộtviệclàmnởmộtnụcườitrênmôingườikhác".Tạisaolàmviệcthiệnmỗingàylạicóảnhhưởngtốttớitâmhồnta?Vìkhinghĩcáchlàmvuingườikhác,takhôngnghĩtớitanữa;màchínhcáitậtchỉnghĩtớimìnhđãlàmchotaưutư,sợsệtvàlolắng.BàWilliamT.Moon,giámđốcmộttrườnghọcởNữuƯớckhôngcầnphảimấttớihaituầnmớikiếmđượchầudiệtnỗiưutưcủabà.BàthắngbácsĩAdler,vìthâyđượckếtquảnhanhgấp14lần.Nóithếnghĩalàbàdiệtưutưcủabàchỉtrongmộtngày,chứkhôngcầntới14ngày,nhờbànghĩcáchlàmchohaiđứatrẻmồcôiđượcvuisướng.Bàkể:"Nămnămtrước,mộthômvàothángchạp, tôi thấytâmhồnchìmđắmtrongbiểnưutư.Tôithanthântráchphậncủavìtôiđãsốngnhiềunămđầyhạnhphúcvớinhàtôi,rồitôthìnhlìnhnhàtôimất.LễGiángsinhcàngtớigần,tôicàngthấybuồntẻ.Chưabaogiờtôiănlễđótrongcảnhcôđộc,chonênnămấytôithấynótớimàghê.Càngcậnngày,tôicàngđauđớnchothânphận.Thiệtrađờitôicuĩngnhưđờihếtthảychúngtacònđượcnhiềunỗiđángvui.NgàygiáplễGiángsinh,tôiởsởrahồibagiờchiềuvà thơ thẩn trênđịa lộ thứ5để tìmsựkhuâykhoả.Bấygiờ trênđườngchậtníchnhữngngườiqualại,vẻmặtrấthânhoan.Càngtrônghọ,tôilạicàngnhớnhữngnămsungsướngđãqua.Nghĩtớisựphảivềgiammìnhtrongmộtcănphònglạnhlẽovàtrốngtrải,tôikhôngchịunổi.Tôisợhãikhôngbiếtnênlàmgìnướcmắtchảyròngròng.Saukhiđilangthangkhoảngmộtgiờnhưvậy,tôitớicuốimộtconđườngôtôbuýt,Nhớlạihổitrướchaivợchồngthườngleolênmộtchiếcxethứnhấtởbến.XechạyquasôngHudsonđượcmộtlát,tôinghengườibánvénói:"Tớcuốnđườngrồi,thưacô".Tôixuốngxe.Tôicũngkhôngbiếttênnơiđónữa,nhưngthấycảnhtĩnhmịchyênổn.Trongkhiđợichuyếnxevề,tôiđingượcmộtconđườngcónhiềunhàcửasangtrọng.Đingangmộtnhàthờ,nghetiếngđờndudươngđánhbản:"Đêmtĩnhmịch",tôibènvo.Trongnhàthờkhôngcóaihết,trừngườiđánhđờn.Tôilẳnglặngngồixuốngghếmàkhôngaihay.CâyNo-entronghoàngđẹpđẽ,chiếusángralàmchonhữngđồcầnthiếtchóilọinhưnhữngngôisanglấplánhdướiánhtrăng.Ngheâmthanhdịudangcủabảnđờnvàbụnglạiđói-vìtừsángchưaăngì-tôithiuthiungủ,giữalúctinhthầnvàthểchấtđềumệtmỏi."Tỉnhdậy,tôikhôngcònnhớtôiđangởđâunữa.Tôithấytrướcmặtcóhaiđứanhởquầnáotồitàn,chắclạiđểngắmcâyNô-en.Đứagáichỉtôinói:"KhôngbiếtcóphảiônggiàNo-enmangcônàylạikhông?"Thấytôingửngđầumởmắt,cảhaiđứađềusợ.Tôivộibảochochúngyêntâm.Đoạnhỏiđếnchamẹ.Chúngđáp:"Chúngemkhôngcóbamá".Vậyư?Vậythì,trờiơi!haiđứanhỏcònkhổhơntôinhiều.Thấychúngthếrồinghĩđếntôinghĩtớitôithếnàymàcònthanthântráchphận,tôithấythuachúng.TôiđểchúngcoicâyNo-enxong,dắtchúnglạimộttiệmnướcđểgiảikhát,vàmuachochúngítkẹo,đồchơi.Nỗicôđơncủalòngtôitựnhiênbiếnmất.Đãmấythángnay,nhờhaiđứaconmồcôiấy,tôiquênhẳncảnhngộtôiđivàđượcvuivẻquá.Trongkhihỏichuyệnchúng,toinhậnthấyrằngmuốnđượchạnhphúc,taphảigâyhạnhphúcchungquanhta.Taphânpháthạnhphúctứclànhậnđượchạnhphúcvậy.Dosựgiúpđỡngườivàdotìnhthương,tôiđãthắngưtưvàthóithanthântráchphận.Tôithấyđờitôithayđổihẳnchẳngnhữnglúcấymàchotớimấynămsaunữa".Vậyư?Vậythì,trờiơi!haiđứanhởcònkhổhơntôinhiều.Thấychúngthếrồinghĩtớitôithếnàymà

cònthan thân tráchphận, tôi thấy thuachúng.TôiđểchúngcoicâyNo-enxong,dắtchúnglạimộttiệmnướcđểgiảikhát,vàmuiachochúngítkẹo,đồchơi.Nỗicôđơncủalòngtôitựnhiênbiếnmất.Đãmấythángnay,nhờhaiđứamồcôiấy,tôiquênhẳncảnhngộtôiđivàđượcvuivẻquá.Trongkhihỏichuyệnchúng,tôinhậnthấyrằng,sovớichúng,đờitôivuinhiềuhơnlàtôiđãlàmvuichúng.Nhờchúng,tôithâyrằngmuốnđượchạnhphúc,taphỉagâyhạnhphúichúngquanhta.Taphânpháthạnhphúctứclàtanhậnđượchạnhphúc,taphảigâyrahạnhphúcchungquanhta.Taphânpháthạnhphúctứclànhậnđượchạnhphúcvậy.Dosựgiúpđỡngườivàdotìnhthương,tôiđãthắngưutưvàthóithanthântráchphận.Tôithấyđờitôithayđổihẳn,chẳngnhữnglúcấymàchotớimấynămsaunữa".Tôibiếtnhiềungườinhờquênmìnhmàtìmthấysứckhoẻvàhoanhỉ.Nếukểchuyệnhọ,cóthểviếtthànhmộtcuốnsáchđược.NhưtrườnghợpcủabàMargaretTaylorYeteschẳnghạn,mộtngườiđànbànổidanhnhấttronggiớiHảiQuânHoaKỳ.Bàlàmộttiểuthuyếtgia,nhưngkhôngcótruyệntrinhthámnàobàviếthaybằngnửacâuchuyệnthiệtxảyra,ngàyquânđộiNhậtBảmtâncônghạnđộiMỹởTrầnChâuCảng.Lúcấybàđãbịbệnhđautimhơnmộtnămrồi.Mỗingàybàphảinằmliệtgiườngđến22giờ,kỳdưchỉđượcnhiềulắmlàtừphòngravườn,đểtắmnắng.màđinhưvạyphảivịntayngườiởgái.Hồiđóbàtưởngsẽtàntậttớimãnđời."màthiệtra-lờibànói-quânNhậtkhôngtấncôngTrânCHâuCảngvàlàmchotôixúcđộngmạnhtớinỗikhỏibệnh,thìcólẽđờitôituysốngcũngnhưchết.KhiquânNhậttấncông,cảchâuthànhhỗnloạn.Mộttráibomrớtgầnnhàtôilàmtôibắnrakhỏigiường.XecamnhôngbinhđộichạylạicátrạilìnhởHickamField,ScofieldvàphitrườngKaneoheBay,đểchởvợconcủabộbihvàthuỷbinhvôởtrongcáctrườnghọc.Đồngthời,hộiHồngthậptựkêuđiệnthoạihỏitừngnhàxemcóphòngdưvàthuậnchonhữngngườigiacưbịtànpháđótớiởđậu.Hộibiếttôicómáyđiệnthoạiởđầugiường,nhờtôithôngtingiúphội.Tôighichữnơimàvợconbinhlínhcóthểlạiởtạmvàđápnhữngcâuhỏivèggiaquyếncủahọ.NgaybấygiờtoiođãđượcbiếtchồngtôilàHảiQuanatrungtáRobetRaleighYatevôsự.Tôiránlàmchonhữngngườivợchưacótintứcvềchồnghọđượcvữngdạvàtôianuoirmộtsốđôngđànbàgoá-chaoôi,cóđếnhaingànmộttrămmườibảysĩquan,hạsĩquanvàquânlínhtrongLụcquân,Hảiquântửtrậnvà960ngườimấttích."Mớiđầu,tôiphảinẳmđểtrảlờiđiệnthoại.Rồitôingộidậylúcnàokhônghay.Saucùngbậnviệcvàhăngháiquá,tôiquênhếtbệnhtật,rakhỏigiườngđếnêngoiofởbàn.Vìmảigiúpnhữngngườikháckhổsởhơnmìnhnhiều,nêntôiquênhẳntôiđi.Thếrồitừtámgiờngủra,ngàycũngnhưđêm,khôngbaogiờtôinằmởgiườngnữa.BâygiờtôinhậnthấyrằngnếuquânNhậtkhôngtấncôngTrânChâuCảngthìtôiđãthànhmộtngườibántàntậtsuốtđời.Nằmởgiườngdễchịuquá,luônluôncóngườihầuhạ,nênbấylâytôiđãtựlàmchotiêutancáiýmuốnkhỏiđaumàkhônghay."TrậnTrânChâuCảnglàmộtbikịchbảnthươngnhấttronglịchsửMỹ,nhưriêngđốivớitôi,nólàmộtmaymắn.Cuộckhủnghoảngấyđãđãchomộtsứcmạnhmàkhôngbaogiờtôingờcóđược.Tôikhôngnghĩtớitôinữamàchuyênchúvàongườikhác.Tôicómộtmụcđíchlớnlao,quantrọng,cốtyếu.Tôikhôngcóthìgiờnghĩtớitôi,lolắngchotôinữa".MộtphầnbanhữngngườibệnhthầnkinhcóthểtựtrịđượcnếuhọlàmtheoMargaret,nghĩalànghĩtớisựgiúpđỡkhác.ĐókhôngphảilàúcủatôimàlàcủaCarlJung.MàCarlJungbiếtrõđiềuấyhơnaihết.Ôngnói:"Mộtphầnbaconbệnhcủatoiođaukhôngphảivìbệnh,màvìđờisốngcủahọvônghĩavàtrốngrỗng.Nóimộtcáchkhác,họmuốnđidulịchtrênđườngđời,nhưngtrễtàu,nênđờihọhoáranhỏmọn,vôích,khiếnhọchayđikiếmmộtnhàchuyêntrịbệnhthầnkinh.Vìlỡtàuhọđứngtrênbếnmàtráchhếtthảymọingười-từhọra-vàmuốnchocảthếgiớisănsóchọ,làmthoảhữngýmuốníchkỷcủahọ".Chắcbạntựnhủ:Nhưngchuyệnđócóchilạlùngđâu?NếugặphaiđứatrẻmồcôiđêmGiángsih,thìtacũngthươngchúngđược;nếuởTrânChâuCảng,tacũngvuivẻlàmnhưMargaretTaylorYatesrồi.Nhưngcảnhngộcủatakhác:tasốngmootđờitầmthườngquá.Takhônggặpcảnhgìbiđátcả.Vậythìlàmsaogiúptangườiđược?Vàtạisaolạigiúphọchứ?Cólợigìchotađâu?".Câuhỏiđócólý.tôixinđáp.Dùđờibạncũnggặpmộtvàingườilạ.Bạnđốivớihọrasao?Bạnlãnhdđámngóhọ,haycảmthươngtựhỏihọcóuẩnkhúcchomàchánchườngđếnvậy?Nhưngườiphutrạmchẳnghạn,mỗinămđihàngtrămcâysố,mangthơlạitậnnhàbạn,cóbaogiờbạnthấythươngngườiđóhoặcthathiếtmuốnbiếttìnhcảmhọrasaokhông?Cóbaogiờhỏihọ"đinhiềunhưvậycó

mệt,cóchánkhông?"Cònngườibánhàngơtiệmtạphoá,ngườibáocáo,ngườiđánhgiầychobạnởgócđườngnữa?Họđều làngườinhư ta, trongđầucũngđầynhưng lo lắng,mơmộngvàhoàibãoriêng.Họcũngmonggặpđượcngườitrikỷđểkểlểtâmsự,nhưngcóbaogiờbạnđểhọkểlểtâmsựhọkhông?Đó.Tôimuốnbạngiúpđỡngườitheocáchấy.Bạnkhôngcầnphàilàmộtdanhcahoặcmộtnhàcảicáchxãhộimàcũngcóthểgiúpđờitrongkhivựcriêngcủabạnđược.Ngaysángmai,bạnhãygiúpnhữngngườimàbạngặpđi.Giúpnhưvậybạnđược lợi gì?Bạn sẽhânhoanhơnnhiều, sẽđượcmãnývàhài lòngvềbạn rấtnhiều!Aristotegọitháiđộấylàmột"thứíchkỷsángsuốt".Zoroastrenói"Lànviệcthiệnkhôngphảilàmộtbổnphậnmàlàmộtnguồnvui,vìnótăngsứckhỏevàhạnhphúccủata".VàBenjaminfranklintómtắtýấytronglờinóigiảndịnày:"Anhthươngngườitứclàanhrấtthươnganhvậy".ÔngHenrryC.Linhk,giámđốcSởTâmLýởNữuƯớcviết:"Theotoi, trongthờiđại,khôngcóphátminhvềtâmlýnàoquantrọngbằngsựchứngminhkhoahọcrằngbiếthysinhvàcókỷluậtlàhaiđứctínhcầnthiếtchosựthànhcôngvàhạnhphúccủachúngta".Khichămchútớiướcvọngcủangười,khôngnhữngtaquênlolắng,ưutưcủata,mànhờđó,tacòncórấtnhiềubạnvàrấtvuivẻnữa.Tạisaovậy?Thìđây:MộtlầntôihỏigiáosưWilliamLyonPhelpsởĐạiHọcđườngYalevềđiềuấy.Ôngđáp:"Khôngbaogiờtôivàomộttiệmcaolâu,mộttiệmhớttóchoặcmộtcảhàngmàkhôngnóimộtcaulàmvuinhữngngườitôigặp.Tôirántỏrằngtôicoihọlàngườichứkhôngphảichiếcbánhxetrongmộtmáy.Tôithườngkhencôhánhàngcócặpmắthoặcmớtócđẹp.Hoặctoihỏingườithợhớttócđứngsuốtngàycóthấymệtkhông.Cókhitôihỏitạisaohọlạilựanghềđó,họcnghềtừhồinàovàđãhớtđượcbaolâucáiđầurồi.Tôichỉchohọcáitính.toithấyrằnghỏithămhọvậythìhọtươicườivuivẻ.Tôithườngbắttayphuxáchhhànhlýchotooiddểanhhăngháivàtươicườisuốtngày.Cómộtbuổihènóngnựcvôcùng,tôiănbữatrưatrongmộttoaxelửacủaCôngtyNewHavenRailway.toachậtcứngkháchvànóngnhưlò,màngườihầybànlạichậmchạp.Đếnlúcngườinàymangthựcđơnlạitôinói:"Trờinhưhômnaymàphảinấuăntrongbếpnóng,chắckhổlắmnhỉ?"Anhtaliềnchuachátchửithề.Mớiđầutôicứtưởnganhđãđổquạu.Nhưnganhtanói:"Trờicaođấtdầy!!Hếtthẩykháchănđềuphànnànvềmónăndở,sựhầubànchậmchạp,trờinóng,giácao.Tôidãnghehọchỉtrích19nămrồi.Ônglàngườiđầutiênvềđộcnhấttỏlòngthươnghạicáikẻởtrongbếpnóngnhưthiêu.Cầutrờichocónhiềukháchănnhưông".Ngườihầubànngạcnhiênthấyngườidađennhưanhcũngđượccoinhưngườichứkhongnhưnhữngbánhxecủacôngtyxelửa.GiáosưPhelpstiếp:"Aicũngcầnđượcchúýtớimìnhmộtchútvàtỏtìnhđồngloạivớimình.nếugặpmộtngườidắtmộtconchóđựpởngoàiđường,luônluônkhenconchóđẹp.Vàkhitôiquaylạithìthườngthấyngừơikiavuốtve,ngắmnghíanó.Nghelờitôikhen,ngườiấynhớlạivẻđẹpcủaconvật."Một lần,ởnướcAnh,nhângặpmộtngười chưn trừu, tôi thành thậtkhenconchócủaanh lớnvàthôngminh.Rồianhtadạydỗnórasao.Saulúctừbiẹt,toiongólạithìthấyconchóđứngthẳng,haichântrướcvịnlênvaichỉ,đểchủvuốtve.Tôichúýđếnanhtavàconchóđượcnângniumàtôicũngđượcvuilòngnữa.Bạncóthểtưởngtượngmộtngườiđibắttaynhữnganhphuvác,tỏlòngthươnghạinhữngngườilàmtrongbếpnóngnhưthiêuvàkhenchócủangười,bạncóthểtưởngtượngđượcngừơinhưvậymàchánchườnghoặcưutưvàbịbệnhthầnkinhđượckhông?Tấtnhiênlàkhông.MộttụcngữTrungHoanói:"Ngườinàocầmbônghồngmàbiếubạn,luônluôntaungườiđóphảngphấthươngthơm...".Điềuấy,BillyPhelpsởYaleđãbiếtrõvàôngđãsốngđúngtheođó.Takhỏiphảichỉchoôngnữa.Nếubạn làđànông,bạnkhôngcầnphảiđọcđoạndướinày;khôngcó lợigìchobạn lắm,vìđó làchuyệnmộtcôcongáikhỏosởmàđượcnhiềungườihỏilàmvợ.Côấybâygiờlàmộtbàgiàđãcócháunộirồi.Mấynămtrướccólầnttôilạinghĩmộtđêmtạinhàhaivợchồngbà.Tôidiễnthuyếtởtỉnhbàvàsánghômsay,bàđánhxeđưatiễntôitớimọtgaxelửacáchđó80câysố,đểvềNữuƯớc.Chúngtôibànvềcáchđắcnhântâm.Bànói:"ÔNgCarnegie,tôithuậtchoôngnghemộtchuyệnmàtừtrướctớinaytôichưanói,cảvớinhàtôinữa.giađìnhtôilàmộtvọngtộcởPhiladelphie.Bikịchhồituổithơvàtuổixanhcủatôilàcảnhnghèo.Tôikhôngđượcsangtrọngnhưchịemcùngdòngthếphiệtnhưtôi,.Quầnáotôithìbằngvảithô,vừachật,vừakhônghợpvớihìnhvóc,cốnhiênlạikhôngđúngthờitrangnữa.Tôilấylàmnhụcnhã,xấuhổtớinỗinhiềuđếmnằmthổnthức.Vềsauthấtvọng

quá,nêntrongnhữngbữatiệc,tôiluônluôncốtìnhxinngườibênkểchonghenhữngkinhnghiệm,lítưởngvàdựđịnhvềtươnglaicảuhọ.Khôngphảitôithíchnghehọđâu.Tôicốthỏinhưvậyđểhọkhỏingóvàobộáotồicủatôimà.Nhưngmộtđiềulạlùngxảyra:nghelờiđápcủanhữngchàngtraitrẻ,tôihiểunhiềuvàvìchúýtớicâuchuyện,cókhitôiquênhẳnbộcánhcủatôiđi.Nhưngtớicâuchuyện,cókhitôiquênhẳnbộcánhcủatôiđi.Nhưngđiềuđóchưabằngđiềunày:vìchămchúnghevàkhuyếnkhíchhọnóivềhọ,nênđãvôtìnhlàmchohọvuilòng.Thếrồidầndầntôiđượcngườitađểýtớitôinhấttrongbọnchịemcùnggiới.Sauđó,cóbachàngtrongbọnhỏicướitôi".(Quýcônghechưa,đólàcáchkiếmchồngđó).Vàibạnđọcchươngnàychắcbĩumôinói:"Khôngcógìvô lýbằngcảđoạnkhuyênnênchúý tớingườikhácấy,Hoàntoànlàthuyếtpháp.Tachẳngdạigìmànghe.tamuốnthuchođầytúi,vơđượccáigìthìvơ,vơngaybâygiờ.Cònnhữngkẻkhác?mặcxáchọ!".Nếuđólàýkiếncủabạnthìbạncóquyềngiữnó.Nhưngnếubạncólýthuyếtthìhếtthẩynhữngtriếtgiavàgiáodụcgiatừhồinhânloạicósửtớigiờhẳnlầmlầncảrồi.Tuynhiên,bạncóthểkhinhlờihuấnhỗcủacácbậcgiáochủ.Vậyđểtôixinkểlờikhuyêncủahaingườitheothuyếtgiáothần.NgườithứnhấtlàôngA.EHousman,giáosưởĐạihọcđườngCambridge,mộttrongnhữngnhàsưphạmnổidanhnhấtthờiông.CHínhgiáosưHousmanlàmọtngườitheothuyếtvôthần,mộtngườichánđờiđãcólầnmuốntựtửmàcũngphảinhậnrằngkẻnàochỉnghĩtớimìnhthôithìđờichẳngnhữngkhôngsungsướng,khôngthànhcôngđượcmàkẻđósẽkhổsở.cònkẻnàoquênmìnhđểgiúpđỡngườikhácsẽtìmthấyhạnhphúc.NếulờiA-E.Housmankhônglàmchobạncảmđộngthì tôixinkểlờicủamộtngườiMỹnổidanhnhấtởthếkỷnày,trongsốnhữngngườitheothuyếtvôthần:TheodoreDreiser.Ôngchếnhạotấtcảcáctôngiáo,chorằngThánhkinhchứatoànnhữngchuyệnhoangđườngvàđờingườilàmột"chuyệndomọtthằngkhùngkể,đầynhữnglờirỗngtuếch,vônghĩavànhữnghànhđộnghunghăngcủanhữngkẻhoádại".VậymàDreiserbênhvựcmộtnguyêntắccănbảnlàgiúpđỡkẻkhác.Ôngnói:"Nếutamuốnkiếmmộtchútvuitrêncõitrần,taphảithựchànhnhữngnghĩacửtốtđẹp,khôngnhữngđểlợichomìnhtuỳmàcầnnhấtlợichokẻkhácnữa,vìcáivuicủamìnhtuỳthuộcvuicủakẻkhác,cũngnhưvuicủakẻkháctuỳthuộcvuicủamình".Nếuchúngtamuốn"làmnhữngnghĩacửtốtđựpchokẻkhác"-nhưDreiserđãkhuyên-thìchungtahãylàmmauđo.Khôngcóthìgiờđểphí.Chonencóthểlàmđượcviệcthiệnnào,códịptỏđượclòngvịthathìphảilàmngay.Đừngtrìhãn,đừngxaonhãng,vìchúngtasẽkhôngbaogiờtrởlạiconđườngchúngtađãtrảiqua".

Chương19:Song thân tôiđã thắngưu tưcácnào(mất)

Chương20:Khôngaiđáđồchóchếtcả(mất)

Chương 21: Hãy gác những lời chỉ trích rangoàitaiMộtbữakia,tôicódịpphỏngvấntướngSmealayButler,"ônggiàquạu",mộtnhânvậthuênhhoang

nhưngđặcbiệtnhấtcủathuỷquânlụcchiếnHoaKỳ.Ôgthuậtvớitôirằnghồithiếuniên,ônghếtsứcướcaođượcyêuchuộngvàlừngdanh.Hồiđó,aihơichỉtríchônglàôngphậtý,nổinóngngay.Nhưngôngthêmrằng:"BamươinămsốngtrongHảiQuânđãlàmchotôithànhmặtdàymàydạn".Ngườitanóixấu,lăngmạtôiđủcách;ngườitagọitôilàchódại,làrắnhổ,làđồkhốn.Nhữngnhàchuyênmônnguyềnrủa,đưatôirabêurếutrướccôngchúng.NgườitadùngnhữnglờitụctĩunhấttrongtiếngAnhđểthoámạtôi.Vậymàtôichẳnghềnổinóng.Đếnnaycóđứngngaysaulưngmànóicạnhnóikhoé,tôicũngkhôngquaylạiđểxemlàainói".Cólẽônggiàđóchẳngcoinhữngphỉbángôngvàođâu.Nhưngđiềuchắcchắnlàphầnđôngchúngtakhôngchịuđểaiđộngđếnlỗlôngchâncủamình,Nhớcáchđâykhálâu,mộtlầntoiođãnổinóngvìmộtkýgiảtờNữuƯớcNhậtbáođãchâmbiếmtôisaukhiđếnnghetôigiảngbàitrongmộtlớphọctròlớntuổi.Tôichonhữnglờikýgiảđólàphỉbángriêngtôi.Tôigọiđiệnthoạingaychoviênchủbúttớbáonày,bắtphảiđăngmộtbàicảichính,trongđóphảighinhữngkếtquảtôiđãthâuhoạchđượcdophươngphápgiáohuấncủatôi-vàlẽcốnhiên,tôichoviệcnhạobángnàylàmộttrọngtội.Bâygiờ,nghĩlại,tôikhôngbiếtcónênhãnhdiệnvềxửsựnàykhông,50phầntrămsốđộcgiảtờbáonày,chắccũngchẳngđểýđọcbàiđó.Cònnhữngngườiđếnthìphầnđôngcũngcoi làcâuchuyệnphiếmhaykhôi hài, chẳng cógì là thâmđộc.Mànhữngngười đọcquabài đó,một tuần sau chắcchẳngcònnhớđếnnữa.Bâygiờtôibiếtrằngởđờichẳngaiđểýđếnmìnhcảvàcónghenóigìvềmình,họcũngthấykệ.Họsớmtốichỉnghĩđếnhọ.Nóichẳngriêngmộtai,mộtngườinhứcđầutrongnămphútthấymìnhđauđớngấptrămngànlầnkhiđượctinbạnhaylàtôichết.Chorằngcóvuoan,nhạobáng,lừadốihaychơikhămbạn,vàchorằngngườiđólàbạnthânđinữa,bạncũngđừngnênthanthântráchphận.Cáchđâykhálâu,tôiđãkhámramộtđiềuquantrọng:"Khiđãkhôngthểngăncấmngườichỉtríchtôimộtcáchbấtcông,thìtôicóthểlàmmộtviệcíchlợihơn,chẳngnênđểnhữnglờichỉtríchvôlýđólàmmìnhbựcdọc".Đểtránhmọisựhiểulầm,tôixingiảithích:Tôikhôngkhuyênbạnhoàntoànbỏngoàitaimọilờichỉtrích.Tôichỉkhuyênbạnkhinhthườngnhữnglờichỉtríchvôcăncứ.TôicólầnhỏibàRooseveltvềtháiđộcủabàkhibịchỉtríchmộtcáchvôlý,vìbiếtđâubàchẳngcólầnbịnhưvậy.Aicũngbiếtbàcónhiềubạnthànhthực,nhưngcũngcónhiềukẻthùhơnbấtcứngườiđànbànàođãởtoàBạchốc.Bàthuậtlạiràng,thờiniênthiếu,bàhếtsứcnhútnhát,luônluônlolắng,sợnhữnglờiratiếngvào.Đếnnỗimộtngàykìa,bàđánhliềuhỏimộtbàcô,làchịôngThéodoreRooseveltrằng:"Côơi!Tôimuốnlàmviệcnàyquánhưngchỉsợbịchỉtríchthôi".Bàcônhìnthẳngvàocôcongáibẽnlẽnmộtlúckhálâu,rồitrảlời:"Khiconbiếtrõviệcconlàmlàhợplẽ,conđừngđểýđếnlờibàntáncủathiênhạ"."Lờikhuyênnày,-lờibàEleanorRoosevelt-đãtrởthànhcănbảnchomọihànhdộngcủatôikhitôiđếnởToàBạchốcvàtrởnênĐệnhấtPhunhânnướcHoakỳ.Theoýtôi,khôngmộtaigiữquyềncaochứctrọngmàkhôngbịthiênhạchỉtrích,trừkhingườiđóngồiyênnhưbùnhìn.Lờidạycủatôithậtchílý,vìlàmthếnàođinữarồicũngbịchỉtrích.NGườithìsẽchỉtríchtôivìđãlàmviệcnàyviệcnọ,ngườikhácsẽxâuxétôi,chínhvìtôikhônglàmviệcđó".Mộthôm, trongmộtcuộcđàmluận, tôihỏiôngMathieuBrush,ChủtịchCôngtyQuốc tế tạiWallStreetrằngôngcódễbịảnhhưởngbởinhữnglờichỉtríchmàmộtngườiởmộtđịavịnhưôngnhấtđịnhsẽphảichịukhông.Ôngtrảlời,lúcđầu,aihơichỉtríchlàôngphảinghĩngợingay.Hồiđó,ôngcốlàmsaođểtỏrahoàntoànđốivớimỗinhânviênlàmviệcdướiquyềnông.Hễailêntiếngphảnđốimộtviệcgìlàôngliềnlolàmchongườiđóvừalòng.Nhưngkhiôngcốgắnglàmchongườinàyvừalòngthìlạilàmngườikhácmấtlòng,sauôngmớikhámphárarằng:"Càngtìmcáchtránhchỉtrích,lạicànglàmchonhiềungườighét".Mộtngàykiaôngtựnhủ:"Anhgiàkhùkhờkiaơi,khoanhđãbướclênmộtđịavịhơnngười,anhphảichịunhữnglờichỉtrích,tránhthếnàođược.Tốthơnlàanhnêntậpchonóquenđi".Từđóôngtựvạchramộtconđườngvànhấtđịnhtheođúngnó.Ôngnỗlựclàmviệc,làmnhữngviệcgìmàôngcholàđánglàm,sauđó,mũnichetai,ôngthảnnhiênđitheoconđườngđãvạch,aitráchmócmặcai!".Tôibiếtmộtông,còngiỏihơnôngBrushnữa:ôngkhôngcầnphảidùngmũniđểchetai.Ngườitacàngchỉtrích,ônglạicàngcôngnhiêntỏrakhôngcần.ÔnglàDeemsTaylor,nhàbìnhluậnchínhtrị

hằngtuầntạiđàibáâm.Mộtngàykia,mộtthiếuphụgởiôngbứcthưtrongđótặngôngnhữngdanhtừ'dốitrá,phảnbội,khốnnạn".Tuầnsau,ôngTaylormangđọcbứcthưđótrướcmáytruyềnthanhvànóithêmrằng:"Tôicócảmtưởngthiếuphụnàykhôngưachươngtrìnhphátthanhcủatôithìphải".Haibangàysau,ônglạinhậnđượcbứcthưnữacủathiếuphụvàbàtaquảquyếtrằng,mặcdầukhéocheđậythếnàođinữa,ôngcũngvẫnlàmộtkẻ"dốitrá,phảnbộivàkhốnnạn".Takhómàkhôngthánphụcmộtngườiđã"chịuđựng"đượcnhữnglờichỉtríchấymộtcáchbìnhthản,đầytintưởngởmình,vớimộtývịkhôihàinhưvậy.Ông Chartes Schwab có tuyên bố trong một buổi diễn thuyết trước các sinh viên Đại học đườngPrincetowmrằngngườiđãdạyôngmộtbàihọchữuíchnhấtlàmộtôngthợgiàngườiĐức,làmtrongnhàmáyThesdSchwab."Câuchuyệnxảyratrongđạichiếnthứnhất.ônglãongườiĐứcđãdạimàtranhluậnvứicácbạnvềchínhtrị.TiếngquatiếnglạirồisinhracãinhauvàsaucùngnhữngngườithợHoaKỳđemvứtbơivàobờvàkhivàobàngiấytôi,ôngtacònướtnhưchuột,lemluốcnhữngbùn.Tôihỏiôngđãnóigìkhibịxửtệnhưvậy,ôngđáp:"Tôichỉcườithôi".ÔngSchabtừđólấycâuấylàmchâmngônhànhđộng.AinóigìôngcũngtheogươngônglãongườiĐứckiamà"chỉcườithôi".Đóquảlàmộtchâmngônquýbáukhitacầnphảiđươngđầuvớinhữnglờichỉtríchvôcăncứ.Lẽcốnhiên,bạncóthểđốiđáplại,nếubạnchỉyênlặngvàtỏvẻkhinhbỉ,kẻchỉtríchcònbiếtnóigìnữa?TổngthốngLincolnchắckhôngthểđảmnhậnnổinhữngtrọngnữa.Tôilàmnhữngviệcmàtôicóthểlàmđược,khôngtiếccôngtiếclựcvàtôisẽlàmchokỳđược,.Nếukếtquảchứngtỏviệctôilàmphảithìmọilờichỉtríchđốivớitôisẽlốbịch.Cònnếutôiđãlầm,thìthiênthầnsẽchứnggiámchothiệnýcủatôivàlịchsửsẽlênántôi".

Chương22:Nhữngsailầmcủatôiởngăntủxếpgiấytờriêng,tôicòngiữmộttậpkýứcđánhdấulà"S,L".(viếttắtnhữngtiếng:Sailầmcủatôi).Trongtậpấytôighihếtnhữnviệcdạikhờmàtôiđãphạm.Cókhitôiđọcchocôthưkýđánhmáy,nhưngthườngtôiđíchthânchéplấy,vìnhiềuchuyệndạidộtquá,đọclênthấymắccỡ.Tôicònnhớvàilờitựchỉtríchmàtôiđãxếptrongtậpấykhoảng15nămtrước.nếutôiđãthànhthậtvớimìnhthìcáitủcủatôinaychắcđãđầynhócnhữngtập:'S.L"vìdùngnhữnglờisaunàycủaThánhPaulcáchđâygần20thếkỷđểtựtráchtôithìkhôngsaichútnàohết:"Tôiđãhànhđộngnhưthằngnguvàlỗilầmcủatôinhiềuvôkể".Lấytập"S.L"rađọclạinhữnglờitựchỉtrích,tôigiảiquyếtđượcvấnđềgaygonhấttrongđờitôi:vấnđềtuthân.Hồinhỏ,tôithườngtráchngườilàmtôikhổcực;nhưngnayđãgià-màcólẽcũngđãkhôn-tôinhậnthấyrằngnếutruycứutớicùng,hauafhếtnhữngnỗikhổủatôiđềudotôimàracả.Phầnđôngngườilớn tuoiorđềunhận thấyvậy:NãPháLuânkhibịđàyởcù laoSt.Hèlénenói: "Tasacơnhưvậy,chínhlỗitạitachứkhôngtạiaihết.tađãlàkẻthùlớnnhấtcủata,lànguyênnhâncáimạtvậncủata".Tôixinkểbạnnghechuyệnmộtngườimà tôinhậncó thiên tàivềphươngdiện tu thân:ÔngH.P.Howell.ngày31.7.1944,khihaytinôngchếtthìnhlìnhtạiSứThầnKháchsạnNữuước,tấtcảnhữngnhàdoanhthươngtrênđườngWallStreetđềunhưbịsétđánh,vìônglàmộtnhàtàichínhquantrọngnhấtởMỹ.ÔnglàmHộitrưởngQuốcgiaThươngMãiNgânhàngvàTổhợpSảnxuấtCôngty,lạilàmgiámđốcnhiềunghiệphộilớnnữa.Thiếuthờiôngđượchọcít,bắtđầulàmtrongmộttiệmnhỏởnhàquêrồisaugiámđốccôngtyU.S.Steel.Từđóôngtiếndầnlênđàivinhquangvàuyquyền.Khinghetôibỏvềnguyênnhânthànhcông,ôngđáp:"Đãtừlâu,tôichéptrpngmộtcuốnsổhếtthảynhữngcuộchộihọpvềkinhdoanhmàtôiđãdự.Ngườinhàtôithuxếpchotôiđượcrảnhtốithứbảy,vìbiếttôibỏramộtphầnbuổitốiđểtựxétmình,soátlạivàtựphêbìnhhànhvitrongtuầnlễ.Saubữacơmtối,tôiđóngcửangồimộtmình,mởcuốnsổrồinhớlạihếtnhữngcuộihộiđàmbàncãivàhộphọptừsángthứhai.Tôitựnhủ:"Tuầnnàytalầmlỡtrongbaonhiêuviệc?Tacólàmđượcđiềuphảinàokhôngvàlàmsaođểtấntớinữa?".Kinhnghiệmđóđãchotôinhữnbàisaođểtấntớinữa?"Kinhnghiệmđóđãchotôinhữngbàihọc.Lúcngồilạinhữnghànhvitrongtuần,tôithườngthấykhổsởlắm,Cókhitoingạcnhiênvềnhữnglỗilầmnặngcủatôi.Nhưngvềsaumoioxngàymộtbớt.Phương

pháptựxétmình,tiếptụcnămnàyquanămkhác,đãgiúpíchchotôinhiềuhơnhếtthảymọiviệc.CólẽôngH.P.HowellđãbắtchướcBenjaminFranklin.TuyFranklinkhôngđợitớitốithsbảymớixétmình.Mỗiđêm,ôngnghiêmkhắcsoátlạinhữnghànhvicủaông.Rồiôngnhậnthấyôngcótớitận13tậtnặng,trongđócóbatậtnày:bỏphóthờigiờ,quáthắcmắcvềnhữngchitiết,haycãilývàchỉtríchkẻkhác.Ônghiểurằngnếukhongbỏđượcbatậtấy,khôngthểthànhcônglớn.Chonênôngrángmỗituầnthắngmộttậtvàmỗingàyghilạihànhviđểxemlùihaytiến.Rồituầnsau,ônglạinắmcổmộttậtxấykhác,xắntayáo,sẵnsàngnhảybổvàovậtnhauvớinó.Ôngchiếnđấuvớinhữngtậtcủaôngtheocáchđótrênhainămtrời,khôngbỏmộttuầnnàohết.VậyôngcótrởnênmộtngườiuythếnhấtvàđượcthươngyêunhấtởChâuMỹtừtrướctớinay,thiệtcũngchẳnglạgì!ElbertHubbardnói:"Trongmỗingày,mỗingườiítnhấtcũngđiênnămphút.Đừngđiênquácáiđộấytứclàkhônvậy"Kẻngunổidoá liềndễbịchỉ tríchmộtchút,nhưngngườikhônsẵnsàngnghenhững lờichỉ trích,tráchcứ,đểhọcthêm.WaltWhitmannói:"Cóphảichỉhọckhônđượcởnhữngngườingưỡngmộ,kínhmếntavànemnéptrướcmặttakhông?Haylàtađãhọcđượcnhiềuđiềunhờnhữngngườighétbỏ,chốngbángta,tranhnhauvớita?Đánglẽđợikẻthùchỉtríchtínhtìnhhoặccôngviệccủata,tađitrướcyđi.Tatựchỉtríchvànghiêmkhắcvớitađi.Hãykiếmnhữngnhượcđiểmmàsửachữa,đừngchokẻthùtráchtađược.CharlesDarwinlàmnhưvậy.Ôngbỏra15nămđểtựchỉtrích:Saukhiviếtxongcuốnsáchbấthủ:"Nguyênthuỷcủamuônloài",ôngnhậnthấyrằngnếuxuấtbản,quanniệmcáchmạngvềtạovậttrongsáchchắcchắnsẽlàmnáođộngcácgiớitríthứcvàtôngiáo.Bởivậyôngtựchỉtrích,trong15nămkiểmsoátlạinhữngkhảocưú,bìnhphẩmnhữnglýluậnvàkếtluậncủaông.Nếucóngườichửibạnlà"mộtthằngđiên",bạnsẽlàmgì?Giậndữchứ?Đây,ôngLincolnlàmnhưvầy:ÔngEdwardM.Stanton,BộtrưởngBộchiếntranh,mộthômbấtbình,bảoôngLincolnlà"mộtthằngđiên".Nguyênmuốnlàmvuilòngmộtchínhkháchvịkỷ,ôngLincolnđãkýnghịđịnhdờivàđạihộitớimộtvịtríkhác.ÔngStantonđãkhôngchịuthihànhlệnhấymàcònlarằngLincolnphảilàthằngđiênmớikýcáinghịđịnhkhùngnhưvậyđược.Rồithìsao?KhiôngLincolnnghengườitamách,ôngbìnhtĩnhđáp:"NếuôngStantonbảotôilàmộtthằngđiênthìcólẽtôiđiênthật.Vìôngấygầnnhưluônluôncólý.Tôiphảigặpôngấyxemsao".VàôngLincolnlạitìmmộtôngStanton.ÔngnàygiảngchoôngLincolnhiểusựlầmlỡcủaông.ÔngLincolnliềnlậptứchồilệnh.Nhưvậy,ôngLincolnluônluônhoannghênhnhữnglờichỉtríchkhiôngbiếtrằngnóthànhthật,chínhxácvàngườichỉtríchthậtlòngmuốngiúpông.Chúngta,bạnvàtôi,cũngnênhoannghênhloạichỉtríchaaysm,vìchúngtakhônghyvọnggìtrongbốnlầnhànhđộngmàkhôngcólầnnàolầmlạchết.TổngthốngTheodoreRooseveltkhingồitạiBạchcungđãnóinhưvậy.CònEistein,nhàtưtưởngsâusắcnhấtđươngthời,thìthúrằngnhữngkếtluậncủaông100lầncó99lầnsai!LaRochefoucouldnói:"Kẻthùcủataxéttađúngtatựxétta".Tôicũngbiếtcâuđóđúngvậymàhễcókẻnàovừangỏlờichỉtríchtôivềnhữnghànhvikhôngthậntrọng,thìtôibậtlênnhưcáilòxo,nhảylạiđảđảongay,mặcdầutôichưahiểuchútxíugìvềnhữnglờichỉtríchđó.Nhưngsaumỗilầnhànhđộngnhưvậy,tôithấytởmcáithằngtôi.Hếtthảychúngtavốnghétnhữnglờichỉtríchvàkhoáinhữnglờitántụng,khôngxétxemsựkhenchêcóđúngkhông.Chúngtavốnlàmột loài ítdùnglý trívàdễcảmxúc.Lýtrícảuta tựachiếc tambảnbịsóngnhồitrongmộtbiểnsâuthẳmvàtốitămvìdôngtố.Biểnđótứclàcảnhtìnhcủata.Phầnđôngchúngtatựkhen,khancái"ta"hiệntại.Nhưng40nămnữa,nhớlạicái"ta"bâygiờ,tasẽbậtcườichocái"ta"đó.WilliamAllenWhite,ngườicódanhnhất trongsốnhữngchủbuétcáctờbáohàngtỉnh,nhớlại50nămtrướcvàtựtảônghồiđónhưvầy:"mộtthằngkheokhoag...điênhaycáu...vênhváo...mộttênphảnđộngđầytựđắc".Rồiđây,haichụcnămnữa,cólẽbạnvàtôi,chúngtacũngsẽdùngnhữngtĩnhtừấyđểtảcáithằngbâygiờcủachúngta.Cóthểđượclắm...Biếtđâuchừng?Trongnhữngchươngtrên,tôiđãnóichúngtanênlàmgìkhibịchỉtríchmộtcáchbấtcông.Tôithêmởđâumộtýnữa:nhữnglúcđó,nếuchúngtathấynổigiận,hãynénngaylạivàtựnhủ:"hãykhoanđã...Tacònxamớiđượchoàntoàn.nếuEinsteintựnhậnrằng100lầnthì99lầnlầmlẫn,cólẽtacóít

nhấtcũngphảilầm80lần.Vậycóthểlờichỉtríchcủa"ngườiấy"khôngquáđángđâu.taphảicảmơnvàrángsửamìnhchứ!".CharlesLuckman,hội trưởngcông tyPepsodentmỗinămbỏrahàng triệumỹkimtrongcôngviệcquảngcáo.Ôngkhôngthèmngótớinhữngbứcthưkhenchươngtrìnhcácbuổiquảngcáocủaông,màđòiđượccoinhữngbứcthưchỉtrích.Ôngbiếtrằngđọcthứsaunày,cóthểhọcđượcmộtvàiđiềuhay.CôngtyFordnhiệtliệtmuốnbiếtcógìsơsót,lỗilầmtrongsựquảnlývàtrongviệclươnglậu,nênmớirồiyêucầucácngườilàmcôngchỉtríchCôngty.TôibiếtmộtôngnọtrướckiabánxàbôngchohãngColgatecũngthườngđòiđượcngườitachỉtríchmình.Mớiđầubánđượcítlắm,ôngđãsợmấtchỗlàm.Rồiôngtatựnghĩ:"Xàbôngtốt,giákhôngđắt,ôngđiquanh tiệmmàsuynghĩ.Có lẽ tạikhôngraohàngrõrằngđíchxácchăng?hay là thiếuhănghái?Cókhiônglạiquayvàotiệmđómànói:"Tôitrởlạikhôngphảiđểôngcốmuaxàbôngđâumàđểxinôngchỉtríchtôivàkhuyêntôivềcáchbánhàng.Xinônglàmơnchotôibiếtlúcnàycáchmờicủatôicóchỗnàovụngkhông?Ôngkinhnghiệmvàthànhcônghơntôinhiều,vậyxinônglàmơncứthànhthậtchỉtrích,đừngsợlàmmấtlòngtôi".Tháiđộấyrasao?NgàynayônglàhộitrưởngCôngtyxàbôngPalmolive-mộthãngchếxàbônglớnnhấtthếgiới.TênônglàE.H.Little.Nămngoái,khắpchâuMỹchỉcó14ngườithâuđượclợitứchơnsố240.141mỹkim,màconsốấychínhlàlợitứccủaôngvậy.PhảilàngườicótâmhồncaothượngmớicóhànhđộngcủaH.P.Powell,BenFranklinvàE.H.Little;vàbâygiờ,chungquanhvắngvẻ,chúngtathửsoigươngxemchúngtacóthuộcvàohạngngườicaothượngđókhôngnào?

Chương23:ẢnhhưởngtaihạicủasựmệtmỏiChắcbạntựhỏisaotôilạiđềcậpđếnvấnđềchốngmệtmỏitrongchươngnóiđếnchốngưuphiền.Tôixintrảlờirằngmệtmỏisẽgâyranhữngưuphiền,haynóichođúng,ítracũnglàmbạnmấtmọilợikhíđểchốnglạinhữngnỗibuồnlo.Bấtcứmộtsinhviênykhoanàocũngcóthểchobạnbiếtrằngsựmệtmỏisẽgiảmsứckhángcựcủathânthểtrướcsựthayđổicủathời tiếtvàtrướcmộtsốbệnhkhácnữa.Bácsĩvềkhoathầnkinhnàocũngphảicôngnhậnrằngsựmệtmỏisẽgiảmsứcchịuđựngcủabạnkhibịxúcđộng,sợhãihayưutư.Vậytacóthểkếtluận:ngănngừamệtmỏitứclàngănngừaưuphiền.Muốntránhsựmệtmỏivànhữngnỗiưuphiền,taphảibiếttĩnhdưỡngngaykhithấymìnhsắpmệt.Tạisaolạicầnthiếtthế?Bởivìmệtmỏiđếnvớitamaulẹlạthường.QuânđộiHoakỳđãthínghiệmnhiềulầnvànhậnthấyrằngngaynhữngngườitrẻvàbềnsứcsaunhiềunămhuấnluyệnquânsự,đixahơnvàdaihơn,nếumỗigiờđượcđặtxuốngđấtnhữngkhícụmangtheođểnghỉ10phút.QuânđộiHoaKỳđãápdụngtắcnày.Tráitimcủabạncũngthôngminh,chẳngkémgìquânlựcHoaKỳ.Mõingàytimbạnbơmvàocáchồngquyếtquảnmộtsốmáutổngcộngcóthểchứađầymộtthùngnướctobằngmộttoaxelửa.Nănglựcxuấtrađểlàmviệcnàytronghaimươibốntiếngđồnghồ,cóthẻdùngđểnhắchaimươitấnthanđálêncao90phân.Cứtheođàđó,timbạntìmmộtcôngviệckinhkhủngnhưvậytrongnăm,sáu,chínmươinămcũngcókhi.Thửhỏitráitimkialàmthếnàođểchịunổi?BácsĩWalterCannontạiYkhoaĐạihọcđườngHarwardđãgiảithíchrằng:"Phầnnhiều,aicũngtưởngtimngườitalàmviệckhôngngừng.Thậtranócónghỉtrongmộtkhoảngkhắcmỗilúcbópvào.Khitráitimđạpđều70cáitrongmộtphút,thậtrachỉtrongmộtngày,ngườitasẽđượcmộtsốgiờlàmườilăm".Trongthếgiớichiếntranhlầnthứhai,ôngWinstonChurrchil,hồiđóđã70tuổi,vẫnlàmviệc16giờmộtngày.Cứthếtrongnămnăm,ôngđiềuđộngmáychiếntranhkhổnglồcủaAnhquốc.Quảlàmộtkỷlụcítnhấtvàlạlùng.Thửhỏiôngcóbíquyếtgì?Mỗisángôngnằmtrêngiườngmàlàmviệcchođến11giờ,hoặcđọccácbảntườngtrình,huấnlệch,hoặcđộinghịvềnhữngvấnđềtốiquantrọng.Điểmtâmxong,ônglạiđingủchừngmộttiếng.Chiềuđếnlạingủhaitiếngtrướckhiănbữatối.ôngkhôngmệtmỏimớinghỉngơi,baogiờcũngbiếItrướclúcnàosắpmệtđểtựbắtôngđinằmnghỉ.Nhờvậy,ôngcóthểlàmviệcđếnnửađêm.ÔNggiàJohnD.Rockefeller,conngườikỳkhôinàyđãnêurahaikỷlụcbấtthường:ôngđãgâyđược

mọtgia tài khổng lồ, vô tiềnkhoánghậu trong lịch sửHoakỳvàđiềuđángchúý làông sống89tuoior.Ônglàmthếnàođểsốnglâunhưvậy?Trướchết,cốnhiênlàôngthừahưởngcủatổtiênsựtrường thọcũngnhưnhữngngườikhác thừahưởngmộtđặcđiểmvề thểchất củaôngcha.Nhưngcũngtạiôngtậpđượcthóiquenmỗibuổitrưanghỉnửagiờtạingaybuồnggiấy.Ôngnằmngủtrênchiếcgiườngconcũkỹ.DầuđếnTổngthốngHoaKỳcũngkhôngthểbắtôngdậyđểngheđiệnthoạiôngđã"nằmquayrangáy".Trongcuốn"Tộigìmàchịumệt",tácgiảDanielJosselyncóviếtrằng:"NGhỉngơikhôngcónghĩalàkhôngđược làmgì.Nghỉ tức là thuhồi lại sức lựccủamình" .Ngủnămphút cũngcó thể làmconngườitránhmệtmỏi.TôibiếtcáchgiữsứccủabàEleanorRooseltkhibàcómộtchươngtrìnhbằngngàynặngnhọc,suốtmườihainămởtoàBạchốc.Bàchotôihayrằngtrướcmỗibuổidạhộichínhthức,trướcmọicuộchộinghị,bàngồinhắmmắtởghếbànhđểdưỡngtâmthầntronghaimươiphút.TheoôngEdison,sởdĩôngcómộtnănglựcdồidàovàsứcchịuđựngbềnbỉ lànhờthóiquenngủđượcliềnmỗikhibuồnngủ.TôicũngcóphỏngvánôngHenriFord,mấybữatrướcngàyôngănlễbáttuần.Khithấytôitỏvẻngạcnhiên,vìnétmặthồnghàotươitốtvàcửđộnglanhlẹcủaông,ôngbảo:"Tôicòntrángkiệnnhưthếnày chínhvì khôngbaogiờ tôi đứngkho có thểngồi đượcvàkhôngbaogiờngồi khi có thểnằmđược".TôicũngđãkhuyênmộtnhàsảnxuấtphimởkinhđôchiếubóngHoolywoodápdụngphươngphápnày.ÔngtatênlàJackChertockvàlàmộttrongnhữngngườinổidanhnhấttrongkỹnghệchiếubóngHoaKỳ.Ngàytôigặpông,ôngđangđiềukhiểnbanphụtráchsảnxuấtnữngphimthờisựcủahãngMetroGoldwynMayer.Ông trônggià sọp, tuyđãuốngđủmọi thứ thuốcbổ.Tôikhuyênôngnênmoioxngàybỏrachútthìgiờđểnghỉngơi.Rồichẳngđểôngviệncớcôngviệcbậnbịu,tôikhyênôngchỉviệcnằmnghỉtrênghếngựatạivănphòngtrongnhữngcuộchộinghịhằngngàyvứinhữngnhàdàncảnh.Lầnthứnhìgặpnhau,sauđóhainăm,ôngvuivẻnói:"Thậtlàmộtphéplạ,ôngbạnạ.Chínhthầythuốccủatôicũngcôngnhậnnhưvậy.Trướckiatôihayngồithẳngtắptrênghế,hếtsứcchútọngthảoluậnvềcácđềmụccủanhữngcuốnphimthờisự.Nhưngnay,toionằmdàitrênghếmàchủtoạcáccuộchộihọpnày...Đã20năm,tôichưabaogiờthấykhỏemạnhnhưbâygiờ.tôilàmviệcthêmđếnhơnhaigiờmỗingày,vậymàchẳnghềthấymệtbaogiờcả".Bạncóthểnóirằngtrườnghợpcủabạnkhác,làmsaoápdụngđượcnhữngcáchkia.Lẽcốnhiên,nếubạnlàmộtthưkýđánhmáy,bạnkhôngthểngủởnơilàmviệcnhưEdison,nếubạnlàthưkýcốikế,bạnkhôngthểvừanằmvừatrìnhbàycùngôngchủmộtvấnđềtàichính.Nhưngkhivềnhàđểăncơmtrưa,bạncóthểnghỉmườiphútsaukhidùngbữa.ĐạitướngMarshallcũngvẫntheophươngphápđó,trongthờiđạichiến,khiônglàmTổngtưlệnhquânđộiHoakỳ.Tráilại,nếubạnđãhơnnămmươituổivàchorằngmìnhphảigấprútlàmviệckhôngthểphíphạmthờigiờmànghỉ,thìtôichỉcòncáchkhuyênbạnmộtđiều:bạnmauđibảohiểmsinhmệnhtạivàibahãngvàcốđóngnhữngmóntiềnthậtcao.Vìsốngtrongnhữngđiềukiệnđóchóngchếtlắm,màtiềnthuêđònlạiđắtđỏ;ấylàchưanóiđếntrườnghợpbànhàcầnphảilãnhkhoảntiềnbồithườngcủahãngbảohiểmđểkiếmôngchồngkháctrẻhơnbạn!Nếuvìcớnàymàbạnkhôngcóthênằmnghỉvàiphútsaubữacơmtrưa,ítrabạncũngphảicóthìgiờđểnằmnghỉmộtgiờtrướcbữacơmtối.Nhưvậycònhiệunghiệmgấpngànlầnuốnglurượukhaivị,vừalạirẻtiềnhơn.Mỗingàyngủmộtgiờvàolúc5,6hay7giờ,tứclàbạnđãtăngthêm60phútchođờisốnghoạtđộngcủabạnhaynóichorõ,bạnđãkéodàithờigianbạnthứctrongmộtngày.Tạisaovậy?Bởivìngủmộtgiờtrướckhiăncơmtốivàsáugiờtrongmộtđêm-tổngcộnglàbảygiờ-làmchobạnkhoẻkhoắnhơnlàngủtámgiờmỗiđêm.Ngườithợilàmviệcbằngtaychânsẽtănghiệuquảnếungườiđóđượcnghỉtaynhiềuhơn.FrederickTaylorđãchứngtỏsựkiệnđóhồiôngnghiêncứucáchtổchứccôngviệctrongnhữngnhàmáyluyệnthépởBethlehem.Ôngnhậnthấytrungbìnhmỗingườithợcóthểđổvàomộtngày,nhưngtrưađếnhọđãmệtnhoài.Saukhinghiêncứunhữngyếutốgâyrasựmệtmỏinầyôngtuyênbốrằngmỗingườicóthểđổkhôngphảichỉ12tấnrưỡimà47tấn,nghĩalàgấpbốnlần,màlạikhôngmệtnữa!ÔngTaylorchọnmộtchúthợtênSchmidtrathínghiệmvàyêucầuylàmviệctheolờichỉdẫncủamộtngườidothờikhắc.NGườinầykhôngrờiymộtbước,mắtluônnhìnvàothờibiểumàralệnh:"Nhặtmộtthỏigangvàđi...Ngồixuốngvànghỉ....Đi...nghỉ".

Kết quả chú Schmidmỗi ngày chuyển vậnmột cách dễ dàng 47 tấn gang, trong khi đó các đồngnghiệpcủachúkhónhọcmớichuyểnvậnđược12tấnrưỡi.TrongbanămôngTaylorởBethlehem,chúthợSchmidtmỗingàyđềunhưvậymàkhôngmệtmỏi,vìchúnghỉtrướckhimệt,Tínhmỗigiờ,chúlàmviệccó26phútvànghỉ34phút,nghĩalànghỉnhiềuhơnlàmviệc.Vậymàchúlạilàmnhiềuviệcgấpbốnngườikhác.Chắcbạncholàmộtcâuchuyệnphiếm?Nếubạnmuốnchắcchắnhãydởtrang41-42củacuốn"Nhữngnguyêntắctổchứcsựlàmviệctheokhoahọc"màđọcnhữnglờitácgiả,FrederickWWinslowTaylor.Nóitómlại:bắtchướcnhữngquânnhânHoaKỳmàthườngnghỉngơi;lấytráitimbạnlàmgương;nghỉtrướckhimệttứclàkéodàiquãngthờigianbạnthức,mỗingàythêmmộtgiờ.

Chương24:Tạisao?Vàlàmsaochohếtmệt?Điềunàythiệtlạlùngvàlýthú:mộtcôngviệchoàntoàntinhthầnkhônglàmtamệtđược.Dườngnhavôlýđấy.Nhưngmấynămtrướcđây,cácnhàhọcrángtìmxemócngườitalàmviệcđượcbaolâumàkhôngthấymệt,nghĩalàkhôngthấy"sứclàmviệckémđi".Vàhọngạcnhiênthấyrằngkhiócđươnglàmviệc,máutrongóckhôngcódấuhiệugìtỏrằngtamệthết!Nếutalấymáucủamộtngườiđanglàmviệcbằngtaychân,tasẽthấymáuđầynhững"chấtđộcdomệtmỏimàsinhra".NhưngmáutrongóccủaEinstein,saumộtngàysuynghĩ,khôngcómộtchútchấtđộcnào.Vậynóiriêngvềbộócthì"sau8haygiờlàmviệc,nóvẫnminhmẫnnhưlúcmớiđầu".óccơhồnhưkhôngbiếtmệt...Vậycáigìlàmchotamệt?Nhưngnhàchuyêntrịbệnhthầnkinhtuyênbốrằngtamệthầuhếtđềudocảmxúcvàtâmtrạngcủata.MộttrongnhữngnhàbệnhthầnkinhdanhtiếngnhấtởAnh,ôngJ.A.Hadfield,viếtcâunàytrongcuốn"Tâmlýcủauyquyền":"Cảmtưởngmệtnhọccủa taphầnlớndotinh thầnmàcó.Sựthiệt thìsuynhượcítkhidomộtnguyênnhânhoàntoànthểchất".MộtnhàtrịbệnhthầnkinhcódanhnhấtởMỹlàbácsĩA.A.Brill,cònđixahơnnữa.Ôngtuyênbố:"Nhữngngườimạnhkhoẻ làmviệc tinh thầnmà thấymệt thì nhất định là baogiờ cũngdonhữngnguyênnhântâmlývànguyênnhâncảmxúc",Mànhữngcảmxúcnàokhiếnngườilàmviệcbằngtinhthầnthấymệt?Nhữngcảmxúcvuivẻ,thoảmãn,hài lòngchăng?Không.Khôngkhinào.Buồnbực,tứctốivìkhôngđượckhen,vàthấychỉ làcôngdãtràng,hấptấp,ưutư,nhữngcảmxúcđólàmchoythấymệt,thấykhôngchốngcựnổivớithờitiếtđổithay,thấynănglựcsútkémvànhứcđầu.Chínhvìvậy,chúngtasởdĩmệtlàdonhữngcảmxúclàmchobộthầnkinhcăngthẳng.CôngtyBảohiểmnhânmạngMetropolitanLifeInsuranceCompanyđãxuấtbảnmộtcuốnsáchnhỏnóivềsựmệtnhọc.Trongđócócâunày:"Mộtcôngviệckhónhọc,tựnóítkhicóthểlàmtamệtnhọctớinỗinghỉngơihayngủmọtgiaacsmafkhôngthấykhẻolại...Nỗiưutư,bộthầnkinhcăngthẳngvànhữngcảmxúchỗnloạnlàbanguyênnhânchínhcủasựmệtnhọc.Talầmtưởngrằngtamệtnhọcvìlàmviệcquánhiềubằngtinhthầnhoặccơthể...Tanênnhớrằngmộtbắpthịtcăngthẳnglàmmộtbắpthịtlàmviệc.Vậyphảinghỉngơi,dưỡngsứcđểlàmnhữngbổnphậnquantrọnghơn".Xinbạnngừngđọcvàthínghiệmngayxemnào:trongkhiđọccuốnsáchnày,bạncócaumàylầnnàokhông?Cóthấynhữnghằngnặngởkhoảnggiữahaoconmắtkhông?Bạncókhoankhoáingồitrongghếbànhkhông?Haylàbạnthụtđầu,nhôvailên?Nhữngbắpthịttrênmặtbạncócăngthẳngkhông?Nếucơthểbạnkhôngduỗira,mềmnhưbúnthìchínhlàbạnđanglàmchobộthầnkinhvàbắpthịtcăngthẳngđấy.Bạnđươnglàmchothầnkinhcăngthẳngvàmệtvậy!Màtrongkhilàmviệcbằngtinhthần,cầngìphảibắttinhthầnvàbắpthịtcăngthẳngmộtcáchvôíchnhưthế?Josselynnói:"Theotôi,hầuhếtchúngtacứtinrằngmộtcôngviệckhókhăn,muốnlàmchocẩnthận,phảigắngsứcmớiđược.Vìvậymàtamímmôi,bặmmiệng,rụtcổ,nhôvai,bắtnhữngbắpthịtphảigắngsức,đểtậptrungtưtưởng.Nhưngthiệtralàmthế,tachẳnggiúpchotinhthầnchútnàoráo".Đâylàmộtsựthậtlạlùngvàbiđát:Hàngtriệungườikhôngbaogiờnghĩtớiviệctiêuphímộtđồngbạcmàluônluônphíphạmnănglựccủamìnhmộtcáchvôtư,ynhưanhlínhthuỷ,khitàucậpbếnđượctháocũixổlồngvậy.

Muốnchotinhthầnkhỏimệtnhọc,phảilàmsao?Xảhơi!Xảhơi!Xảhơi!Phảihọccáchxảhơingaytrongkhilàmviệc.Dễkhông?Không.Cólẽbạnphảithayhẳnnhữngthóiquenđãnhiễmtừtrướctớigiờ.Làmnhưvậymàcóthểthayđổiluônđượccảđờibạnnữathìcũngbỏcônglắmchứ!WilliamJamestrongbàituỳbút"Kinhnhậttụngvềđạoxảhơi"nói:"Sựcăngthẳng,hấptấp,lăngxăng,hổnhển,cuồngnhiệtcủađờisốngngườiMỹ...chỉlànhữngthóixấu,khôngkémkhônghơn".Thầnkinhcăngthẳnglàmộtthóiquen,màthóixấucóthểbỏđược,thòitốtcóthểtậpđược.

Bạnxảhơirasao?Bạnbắtđầuđểchotinhthầnnghỉngơihayđểchothầnkinhhệnghỉngơitrước?cảhaicáchđềukhôngđược.Luônluônphỉađểchobắpthịtnghỉngơitrướcđã.CHúngtathửxemnào.Vídụmuốnchomắtnghỉthìbạnđọchếtchươngnày,rồingảlưng,nhắmmắtvànóithầmvớicặpmắt:"Nghỉđi,nghỉđi".Bạnlặpđilặplạicâuđóthiệtchậmtrong1phút...Bạncóthấyrằngsauvàigiâynhưvậy,nhưnggântrongmắtbắtđầutuầnlệnhbạnkhông?Bạncóthấycómộtbàitayvôcùngêmdịunàovuốtvechonóhếtcăngthẳngkhông?Vậychỉtrongmộtphút,bạnđãbiếtđượccảcáibóquyếtvềnghệthuậtnghỉngơirồiđấy.Cóvẻkhótinphảichăngbạn?Nhưngsựthậtlàvậy.Bạncóthểápdụngcáchấyvớihàmrằnghoặcnhữngbắpthịtởmặt,cổ,vaivàhếtthảythânthểcủabạn.Tuynhiên,cơquanquantrọngnhấtvẫnlàmắt.BácsĩEdmundJacobsonởtrườngĐạihọcChicogocònđixahơnnữa.Ôngnóirằngnếutachogânmắtnghỉngơihoàntoàn,taquênđượchếtưuphiềnđauđớn!Sởdĩmắtquantrọngnhưvậylàvìmộtphầntưnănglựctinhthầncủatatiêuvàocặpmắttrongkhitangó.Cũngchínhvìthếmàbiếtbaongườithấy"mỏimắt"tuymắthọrấttốt:họđãchúmụcquáđộ.BàVickiBaaum,mộttiểuthuyếtgiatrứdanh,nóirằngkhoicònnhỏ,bàđượcmộtônggiàlàmnghềhátxiếcdạychomộtbàihọcquantrọngnhấttrongđờibà.Bàté,đầugốichảymáuvàsáicổtay.Ônggiàkiađỡbàlên,anủi:"Cháusởsĩthấyđaulàvìcháukhôngbiếtdãngầncốtchonónghỉngơi.Cháuphảitưởngtượngthâncháumềmnhưsợibún.Đểlãochỉcho".KếđóôngtachỉchoVickiBaumvànhững trẻkháccách té ra sao,cáchnhảy ra sao,vừa luônmiệngdặn: "Nhớ luôn luôn tưởng tượngmìnhnhưmộtsợibún.Rồithìcơthểcháutựnhiênphảimềmdẻo".Nhưngkhirảnh,bạncóthểnghỉngơivìhễgắngsứcthìthầnkinhcăngthẳng,khôngphảilànghỉngơinữa.Nghĩtớisựkhoankhoáimànghỉngơi.Trướchết,làmchocácbắpthịtravànghỉđi.Bạnsẽcảmthấykhílựccủabạntừmặdồnvềgiữacơthểvàkhôngcònbắpthịtnàocăngthẳngnữa,nhưmộtembésơsanhvậy.Phươngphápấy,chínhdanhcaGalli-Curciápdụnghàngngày.CôHelenJepsonmáchvớitôirằngcôthườngđượcthấyđàoGalli-Curci,trướckhirasânkhâu,ngồinghỉtrongmọtcáighếbành.Hếtthảycácbắpthịtmềmrađếnnỗihàmdướixệxuốngvàmiệnghảra.Phươngphápấthiệthay,nhờđómàGalli-Curcikhỏimệt,khỏibịkíchthíchtinhthầntrướckhiđóngtrò.Nămlờikhuyêndướiđâysẽgiúpbạnhọccáchnghỉngơi.1-Đọccuốnsáchhaynhấtvềvấnđềấy,tứclàcuốn"Chothầnkinhcăngthẳngđượcdidưỡng"củabácsĩDavidHaroldFrink.2-Nhữnglúcrảnh,bạnnênxảhơi,nênđểchocơthểmềmnhưbúnhoặcnhưmộtchiếcvớcũ.Khilàmviệc,tôiđặtmộtchiếcmũmàunâutrênbànđểluônluônnhớrằngthânthểphảimềmnhưvậy.Nếukhôngcóvớthìconmèocũngđược.Bạncóthểbaogiờômvàolòngmộtconmèođươngngủngoàinắngkhông?Khinhắcnólên,bạncóthấyđầuđuôichotớichânnórũxuốngnhưcáikhănướtkhông?CácdugiàởấnĐộnóirằngchúngtaphảinghiêncứuconmèođểhọcnghêthuậtnghỉngơituyệtkhéocủanó.Khôngbaogiờmắcchứngmấtngủ,ưuphiền,haycưứngvịung.Nếubạnhọccáchnghỉngơicủanóthìcólẽcũngtránhđượcnhữngbịnhấy.3-Trongkhilàmviệc,nênkiếmmọitiệnnghichothảnhthơi.Nênnhớrằngnhữngbắpthịtcủathânthểmàcăngthẳngthìsinhđaulưng,thầnkinhmệtmỏi.4-Mỗingàytựkiểmsoát4,5lầnvàtựhỏi:Tacólàmchocôngviệcthànhrakhónhọcmộtcáchvôíchkhông?Tacóbắtbắpthịtlàmnhữngcửđộngkhôngíchlợigìchocôngviệckhông?"Cáchđósẽgiúpbạntậpđượcthóiquennghỉngơitrongkhilàmviệc.5-Buổitối,bạnlạitựxét,tựhỏicâunày:"Tamệttớimứcnào?Tamệt,khôngphảilàtạicôngviệctinhthầnmàdocáchlàmviệccủata".DaneilW.Josselynnói:"Muốnbiếtbanngàylàmviệcđượcnhiềuchăngthìtốiđến,tôixemxéttôicómệthaykhông,khôngmệtlàlàmnhiều,mệtnhiềulàlàm

ít".Ônglạinói:"Nếutốiđến,tôithấymệtlắmhoặcquạuquọ-quạuquọtứclàthầnkinhmệtrồiđó-thìchứcchắnlàbanngàytôichẳnglàmđượcviệcgìhết,vềlượngcũngnhưvềphẩm".Nếuhếtthảynhữngngườilàmănhọcđượcbàiấythìconsốngườichếtvìbệnhhuyếtápđangquátăng,chỉhômtrướchômsausẽgiảmliền.Mànhữngdưỡngđường,nhữngnhàthươngđiêncũngsẽkhỏiphảichậtníchhạngbệnhnhânbịlaovàưuphiềntrừngphạt.

Chương25:Cácbànội trợhãy tránhmệtmỏiđểđượctrẻmãiVừađây,mộtngườicộngsựvớitôicóđếnBoston,đểsựmộtbuổiykhoakỳlạnhấtthếgiới.Phải,mộtlớpykhoa,mỗituầnmởmộtlầntạiBệnhviệnlàmphúcBoston,trongđóbệnhnhânhọc,trướchếtphảiđượckhámnghiệmthậtkỹlưỡng.Nóichođúng,đâylàmộtbệnhviệnchữathầnkinh.Vớitênchínhthứclà"Lớpthầnkinhthựchành"lớphọcnàyđượclậpnênđểchữanhữngngườibứtrứtvềnhiềuchuyệnđénnỗihoáđiên.Đasốbệnhnhânlànhữngbànộitrợdễbịxúcđộng.TôixinkểrađâytrườnghợpđãkhiếnnhàthươngBostonmởlớphọcnầy:Năm1930,BácsĩJosephPratt-họctròcủasơWilliamOsler-nhậnthấyrằngtrongsốbệnhnhânđếnkhámbệnh,nhiềungườitrôngvócdángkhỏemạnh,màlạichứatriệuchứngcủađủcáloạibệnhtật,mộtngườiđànbàtaycòngqueovìbệnh"sưngkhớpxương"khôngthểlàmgìđượcnữa.Mộtngườithìravẻđauđớnêchềvìbị"ungthưdạdày".Còngườilạibịbệnhnhứcđầu,đaulưng,trongmìnhlúcnàocũngmệtmỏi.Tronghọ, ta thấyngaylàhọthất tình,đauđớnvìbệnhnão.Songsaukhikhámnghiệmkỹlưỡngthìtéracácbộphậntrongthânthểhọđềuvẫnhoàntoànvềphươngdiệnthểchất.Nhữngthầythuốcthờixưamàgặphọchắcphầnđôngsẽtuyênbốhọbịbệnhtưởng.NhưngbácsĩPrattbiếtrằngnếukhuyênhọ'trởvềvàđừngnghĩđếnbệnhnữa"hẳnsẽchẳnglàmchohọkhỏiđauđớnđược.Ônghiểutrongsốácbàđóchẳngbànàomuốnốmcả,vànếuhọcóthểdễdàngquênđượcnhữngbệnhcủahọthìhọđãlàmrồi,hácònđếnxunôngkhámnghiệm?Vậyphảilàmthếnào?Ôngliềnmởlớphọcnày.Mặcdầucómộtsốđồngnghiệpnhạobánghaythốtranhữngýtưởngbiquanđốivớicôngcuộccủaông,ôngcũngcứlàm.Thếrồiôngthâuhoạchđượcnhữngkếtquảkỳlạ!Trong18nămqua,kểtừngàylớphọckhaitrương,hàngngànbệnhnhânchỉtheohọcmàkhỏibệnh.Nhiềuhọctròđãchămchỉtrongmấynămliền,nhưnglàđilễnhàthờvậy.Ngườibạntôiđãđượctựctiếpnóichuyệnvớimộtbàđãtheohọctrongchínnămkhôngchỉbuoiornào.Hồibàđếndựbuổihọcđầu,bàyêntrílàbàbịđâuthậnvàcónhữnglúctumđaukhóhiểu.Bàlolắng,cáukỉnhđểrồi,vuivẻvàkhoẻmạnhlắm.Tuybàđãcónhiềucháunội,trôngbàchỉvàotrạctuổibốnmươi.Bànóivớibạntôi:"Trướckia,tôiđãquálolắngvềchuyệngiađình,lắmkhimuốnchếtchoxong.Nhưngởđâyngườitađãmởmắtgiùmtôivàtôinhậnthấybứtrứt,lolắnglàvôíchquá.Tôiđãhọcđượcphươngphápgiữchokhỏiưutư.Bâygiờtôidámnóikhôngngoarằngđờitôithậtlànhànhạ".BácsĩRoseHilferding,cốvấnykhoacủa lớphọcnày,chorằngmột trongnhữngphươngphápđểgiảmbớtnhữngưutưlàvàlosợlàhai"bàytỏvàthảoluậnthẳngvềnhữngmốiưutưđóvớingườimìnhtínnhiệm.Chúngtoiomởibệnhnhânđéndđâuđểhọcódụpbảytỏnhữngbuồnphiềncủahọ,chođếnkhihọthấytâmthầnnhẹđithìthôi.Nếucứungầmngầmuấtứckhôngchứngbệnhthầnkinhtrầmtrọng.Chúngta,caicũngcảmthấyvàhiểumình.Chúngta,aicũngcầntrikỷ".Ôngbạncôngsựvớitôiđãcódịpnhậnthấyrằngkhimộtngườiđànbàcóthểthổlộtâmtình,ngườiấythấynhẹnhàngbiếtbạo.Ngườiđànbàmàôngđãgặpcóbiếtbaonỗibuồnphiềnvềgiađình.Mớiđầu,bàtanóigiọngrunrun,nhưngdầndầnbàtrấntĩnhlạisaucùngđãcsthểnhoẻnmiệngcười.Lẽcốnhiênlàbàđãkểnhữngnỗiđaukhổ,nhữngvấnđềkhókhănkhônggiảiquyếtđược.Nếutinhthầncủabàđãthảyđổi,ấychỉvìbàđãthankhổvớimộtngườivàđãđượctrảlạibằngmộtvàilờikhuyênnhủcùngmộtchúttìnhcảmthànhthực.Nhưvậy,nghĩalàsựthayđổitinhthần,dầusao,cũngchỉdomãnhlựccủanhững'lờinói"gâynênmàthôi.Khoaphântâmcũngcăncứmộtphầnvàokhảnăngchữabệnhcủalờinói.TừthờiFreudđếnnay,cácysỹchữabệnhthầnkinhđềubiếtmộtbệnhnhâncóthểthấybớtnhữngnỗithốngkhổngấmngầm,

nếuđượckểnóravớimộtngườikhác.Cólẽkhitanói,tađãthấutriệttínhcáchcủanhữngnỗithắcmắccủatahơnchăng?Đếnnaychưacóaicóthểgiảithíchchuđáohiệntượngtinhthầnđó.Nhưngchúngtađềuhiểurằngkhitađược"giảibàytâmsự"làtathấytrongngườinhẹnhõmliền.Bởivậy,mỗikhicầngiảiquyếtmộtvấnđềlàmchobạnxúcđộng,tạisaokhôngchọnmộtngườithânđểtỏbàytâmsự?Tôikhôngkhuyênbạnđóphảibựcmình.hãychọnmộtngườiđángtincậy,thídụnhưmộtngườithânthích,mộtviênthầythuốc,mộtluậtsưhaymộtlinhmục.Hẹnngườiấyđếnmộtchỗrồinói:"Tôimuốnnhờbạnkhuyêntôinênlàmthếnào.Tôigặpmộttrườnghợpkhóxử.Nếubạnchophép,toiosẽgiãibàyvànhờbạnchỉtôicáchxửsựchophảilẽ.Bạnởngoàivòng,tấtbạnsẽsángsuốthơntôi.Màdầybạnkhôngthểkhuyênhayvạchrõnhữnguẩnkhúccủavấnđềđó,bạncũnggiúptôirấtnhiềukhichămchúnghenhữngđiềumàtôithấycầnđượcgiãibàycùngbạn".Phươngphápđểgiúpchonhữngngườithắcmắc,lolắngvàcựutrícócơhộithổlộtâmtìnhđãđượcápdụngtronglớpThầnkinhhọcthựchànhtạibệnhviệnBoston.Khi theocácbuổihọc, tôiđãghiđượcnhữngquanđiểmsauđâyvàxinđemcốnghiếncácbànộitrợ:1-Đừngbớimóctínhxấucủangười:Lẽcốnhiên,chồngbàchẳngphảilàngườihoàntoàn.Nếuôngtalàmộtôngthánh,thìchắcchắnđãchẳnglấybà.Phảikhông,quýbà?Mộttrongnhữngbệnhnhântheolớpnóitrên,mộtngườiđànbàbảntínhbấtmãnnétmặtcaucó,giậtmìnhkhinghethấyngườitahỏi:"Nóidạichẳngmaychồngbàquađờitrongngàyhômnay,bàsẽlàmgì?"bàtahoảnghồnvàngayhônđóbàthiếplậpbảnthốngkêđứctínhcủađức langquân.Trớ trêuhơnnữa làbản thôngkêngày lại rấtdài.Tạisaobà lạikhôngbắttrướcbàấy,nếubàcócảmtưởngđãlấyphảimộtôngchồngđộctài,tànbạo?Cóthểbàsẽnhậnthấynhững"đứctính"củaôngvàsựtựnhủrằng:"Chồngmìnhthếmàkháđáođể".2-Nênsănsócđếnngừơilánggiềng

Hãytỏrathànhthậtyêuquíngườisốngquanhta.Cóbàkia,tóngtínhnhưlửa,caucónhưngườicóbệnhvàlàmpháchvôsong,nênchẳngcólấumộtngườibạn.Viêngiámđốckhuyênbàtưởngtượngchuyệnđờicủangườiđầutiênbàgặpkhiravề.Ngồitrênxeđiện,bàtabắtđầutưởngtượngtrongócnhữngkhungcảnhvềđời tưcủamộtvàihànhkháchcùngđichuyếnxevớibà.Bàcố tưởngtượngnhữngthốngkhổtrongđời tưcủanhữngngườiđó.Rồi tựnhiên,bàlânla tròchuyệnvớingườinọngườikia,vớianhđồtể,ngườibánhàngtạphoá,cólẽduyêndángvàmấtnhữngsựbựcdọcxưa.3-Trướckhiđingủ,hãylậpchươngtrìnhlàmviệchômsau:Ngườitanhậnthấytrongsốnhữngngườitheohọclớpnày,cónhiềubànộitrợmảisảnsócviệcnhàđếnnỗitrôngbơphờmệtmỏi.Cácbàthấychẳngbaogiờhếtvàlúcnàocũnglolắngchạythivớikimđồnghồ.Đốivớinhữngbàấy,ngườitakhuyênmỗitốinênthảomộtchươngtrìnhchongàymai.Kếtquảlàđếnnay,cacbàlàmđượcnhiềuviệchơnmàlạiítmệthơn.Cácbàcảmthấykhankhoái,nhẹnhàng.Hơnnữa,lạicóthìgiờđểnghỉngơivàđidạophố.(Phụnữnàocũngvậy,phảithuxếpsaochomỗingàycóđượcvàiphútđểthoaítphấn.Tôitưởngmộtnữlưucảmthấymìnhđẹp,sẽchẳngđểýđếnthầnkinhhệnữa).4-Saucùngnêntránhmệtnhọcvàbựcdọc:Bànênnghỉngơi.Khônggìlàmchobàchónggiàbằngsựtứcbựcvàmệtnhọc.Nósẽchônvùicáisắcđẹpkiềudiễmcủabà.Bấtcứthầythuốcnàocũngbiếtrằngmuốnchữabệnhnhânbịbệnhthầnkinh,trướchếtphảibắthọhoàntoànnghỉngơi.Cácbànộitrợlạicàngphảinghỉngơi,tiệnnhấtlàcácbàmuốnnghỉlúcnàocũngđược,tuỳýmvàcóthểnằmnghỉngaytrênsànnhàcũngtốt.Mộtsàngỗcừngcònlàmkhoankhoảihơnlàđệmlòso.Quảvậy,sảncứnglàmchoxươngsốngbớtmỏi.Đâylàmộtphươngphápthựchànhcóthểápdụngởnhà.Bàhãythửthínghiệmtrongmộttuần,sẽthấytâmthầnnhẹnhàngvàsắcđẹptươitắnnhưthếnào.*Khithấymệt,nênnằmsấpxuốngsànvàcốvươnngườirachothậtdài.Lănngườitừchântườngnàyđếnchântươngkiacànghay.Làmnhưvậyhailầnmỗingày.*Nhắmmắt lại đồng thời áp dụng phương pháp của giáo sư Johnson.Nhẩm thầm: "Mặt trời sángtrong,vạnvậttươithắm,dịudàng,tacũnghoàtheonhịpsốngthầntiêncủavũtrụ".*Chorằngbàchưathểnghỉvìmộtnồicơmchưachínhaycanhchưasủi,bàvẫncóthểchọnmộtchiếcghếlưngtựabằnggỗvàthẳng.BàhãyngồithẳngtắptrênghếnhưmộtphotượngAiCậphaibàntayúpxuốnghaiđùi.

*Kếđó,từtừduỗithẳngnhữngngónchân,rồiđểchochúngdãngânra.Sau,duỗibắpchân,rồituầntựđếnnhữngbắpthịtkhácrongcơthể.Đoạnđểchođầutựnhiêngậpxuống,quayđiquaylạiítlần,như1quảbóngvậy.*Trấntĩnhtinhthầnbằngcáchhítthởnhiềukhôngkhí,thongthảvàđiềuđặn.NhữngdugiàấnĐộnóirằngthởđềuvàsâulàmộtphươngphápđểtrấntĩnhtâmthầntốtnhất.*Neennghĩđếnnhữngnétnhăntrênmặtcủacácbàvàtìmracáchlàmchochúngtiêuđi.Hãylàmchonhữngđườngrăntrêntránhayởgócmiệngdãnramỗingàyhai làn.Cứnhưthế,cácbàchẳngcầnphảiđếnviệnđểchongườitathoabópmặtnữa.Vàbiếtđâu,vìbàthấytrongngườithưtháitrởlại,nhữngnétrănấychẳngbiếnlúcnàokhôngrõ?

Chương26:BốnttậpquánđểtránhmệtmỏiTậpquánthứnhất:Đừngđểtrênbànmộtthứgiấytờgìhết,trừnhữnggiấytờliênquantớivấnđềbạnđươngxét.RolandL.William,hộitrưởngcôngtyxelửamiềnChicagovàTâyBắckhuyên:"Đừngđểgiấymáchấtđốngtrênbàn,chỉđểnhữnggiấycầnchocôngviệcđươnglàm.Vìnhưvậy,việclàmsẽdễdàngvàđượcrànhmạchhơn.Đólàbướcđầuđưatớihiệunăng".NếubạnđithămthưviệncủaQuốchộiWashington,bạnsẽthấytrêntrầncósơncâunàycủathihàoPope:"ThứtựlàcônglệđầutiêncủaTạohoá".Thứ tự cũngphải là công lệ thứnhất trong côngviệc làmănnữa.Nhưngngười ta có theo luật ấykhông?Không.Phầnđônghọđểgiấymátrênbàn,hàngtuầnkhôngngótới.ÔNgchủbútmộttờbáoởNewOrleansnóivớitôirằngngườithưkýcủaôngmộthômdọnbànrađượcmộtcáimáyđánhchữmấttừhainăm!Chỉtrôngthấycáibànđấynhữngthưtừchưaphúcđápcùngnhữngtờphúcbẩm,báocáotacũngđãrốitrí,thấymệtócvàbuồnbựcrồi.Vànếutaluônluônkhổtrívềchỗcòn"hàngtriệuviệcphảilàmmàchưacóthìgiờlàm"thìchẳngnhữngtasẽbuồnbựcmệtnhọcmàthôiđâu,tacòncóthểbịchứngmạchmáucăng,đautimhoặcvịungnữa.Bácsĩnói"Trongkhiôngkểbệnh,nhàthươngkêuđiệnthoạigọitôi.Đánglẽđáprằngtôicònmắcviệcvàlátnữasẽtrảlờithìtôiquyếtđịnhvàtrảlờiliền:Tôiluônluôngiảiquyếtlậptứcmọivấnđề,nếucóthểđược.Tôivừamócđiệnthoạilại,thìlạicóngườikháckêu.Cũnglàmộtviệcgấpnữa.Lầnnàytôiphảibàncãikhálâu,nhưngkhôngvìcókháchmàhoãnquyếtnghị.Lầnthứba,mộtôngbạnđồngnghiệp,hỏiýtôivềmộtbệnhnguykịch...Khiđápxong,tôiquaylại,xinlỗivìđểkháchđợilâu,nhưngkháchnétmặtkháchẳn,hoanhỉnóirằng:"Cógìmàxinlỗi,bácsĩ!Trongmườiphútmớiquatôiđãtựkiếmđượcnguyênnhânbệnhcủatôi.Tôisẽtrởvềphònggiấyxétlạicáchlàmviệccủatôimớiđược.Nhưngtrướckhiravề,xinbácsĩchophéptôicoingănkéocủangài".Tôibènmởcáchộctủra,cáchộcđềurỗngkhông,trừnhữnggiấymựcđểtrữ.Ôngtahỏi:"Vậygiấytờvènhữngviệcbỏdở,bác sĩđểđâu?".Tôiđápkhôngcóviệcnàobỏdởhết.Ông ta lạihỏiđếnnhữngthưchưađáp.Tôitrảlời:"Cácthưđềuphúcđápcảrồi.Quytắccủatôilàkhôngđểchothưnằmđóbaogiờhết.Nhậnđược,tôiđọchồiâmchocôthưkýchépliền".Sáutuầnsau,ôngnọmờibácsĩlạicoiphònggiấycủamình.Ôngtathấythayđổihẳn.Bàngiấycủaôngcũngvậy,ôngmởhộctủrađểbácsĩthấykhôngcócôngviệcnàobỏdởvànói:"Trướcđâysáutuần,tôicóbabàngiấyđặttạihaiphòng.Việcngậptớicổ,màkhôngbaogiờlàmxongđượccả.Saukhiởnhàbácsĩvề,tôiliệngcảmộtxecamnhôngnhữngtờphúcbẩmvàgiấymácũđi.Bâygiờtôilàmviệc tạimộtbàngiấy.Việc tới làmliềnvàkhôngcònthấynhữngđốnggiấy tờbỏdởnótrừngtrừngngótôi,làmchotôibuồnbựcnữa.Nhưnglạnhấtlàtôiđãkhỏihẳnbệnh.Bâygiờtôimạnhkhỏelắm".CharlesEvansHughes,trướckialàmChánhánToànántốicaoMỹquốcnói:"Ngườitakhôngchếtvìlàmviệcquánhiều,màngườitachếvìhoảnghốtvàlolắngbởiviệcnhiều.Phải,lãngphínănglựcvàlolắng,vìsợkhôngbaogiờlàmxongcôngviệccủamình".

Tậpquánthứnhì:Việcquantrọngvàgấpthìlàmtrước.HenryL.Dougherty,mộttrongnhữngkỹnghệgiaquantrọngcủaMỹquốcnóirằngrấtkhókiếmđượcmộtngườigiúpviệcđủhainănglựcdướiđây,dùngườicáocấpcũngvậy.Hainănglựcvôgiáđólà:thứnhất,biếtsuynghĩ;thứnhì,biếtthấyviệcnàoquantrọngthìlàmtrước.Chàng"nhãicon"CharlesLuckmantừnghề"cạogiấy"chỉtrong12nămleolênghếhộitrưởngCôngtyPepsodent,lươngmỗinăm100.000mỹkim,vàkiếmngoàiđượchàngtriệumỹkimnữa.ÔngnóirằngthànhcôngđódosựtậpluyệnhainănglựcmàH.LDoughertykểtrênkia:"Nhớlạithìhồitừmớiđilàm,tôiđãcóthóiquendậynămgiờsáng-vìsángsớmtôisuynghĩsángsuốthơnnhữnglúckhác-vàlậpchươngtrìnhlàmviệcchongàyđó,việcnàoquantrọngnhấtthìlàmtrước".FranklinBettger, người cừkhôinhất củaMỹ tronggiớibảohiểm,khôngđợi tới nămgiờ sáng lậpchươngtrìnhcôngviệctrongngày.ÔNglậptừđêmtrước,tựhẹnmìnhphảibánđượcbaonhiêuvébảohiểmngàyhômsau.Nếuhômsaukhôngbánđượcđủsốthìvéđọnglạiđósẽcộngvàochươngtrìnhhômsaunữa.Cứtiếptụcnhưvậyhoài.Dokinhnghiệm,tôithấyrằngtakhôngthểluônluôntheođúngthứtựquantrọngcủatừngviệcđược,nhưngdùsaolậpmộtchươngtrìnhnhưvậytốthơnnhiềulàgặpđâulàmđấy.NếuvănhàoBernardShawtheoquytắcấymộtcáchnghiêmkhắc,cólẽôngđãthấtbạitrongcôngviệctrướctácvàsuốtđờichỉlàthủquỹcủamộtngânhàng.Chươngtrìnhcủaônglàviếtmỗingàynămtrang.Chươngtrìnhấyvàsựquyếtýthithànhchokỳđược,đãgiúpôngnổidanh,nămròngrã.CHínnămdầucóthiệtlàcayđắngvìkếtquảôngchỉkiếmđượccó20mỹkim,trungbìnhkhoảngmọtxumộtngày!Tậpquán thứba:Khigặpmộtvấnđề,nếucóđủsựkiệngiảiquyết rồi thìphảigiảiquyếtngayđi,đừnghẹntớimai.Môngngườihọctròcũcủatôi,ôngH.P.Howell,nayđãquácố,nóivới tôirằnkhicònlàmộtviêngiámđốctronguỷbanU.S.Steel,nhữngcuộchộinghịcủaôngvàcácbạnđồngnghiệpthườngkéodàiquá.Họbàncãirấtnhiềumàquyếtđịnhrấtít.Kếtquả,mỗinhânviênphảiômtừngchồngbáocáovềnhàđểnghiêncứu.Sau,ôngHowellđềnghịvớiuỷbanchỉxemxéttừngvầnđềmột,rồiquyếtđịnhngay.Thếlàhếtdodự,hếtđểlạilầnsau.Uỷbancóthểquyếtđịnhphảikiếmthêmsựkiệnnữa,hoặclàmviệcngàyviệcnọ,haykhônglàmgìhết.Nhưngmỗivấnđểđưara,phảiquyếtđịnhrồimớiquavấnđềkhác.Kếtquảthiệtlạlùngvàmỹmãn:chươngtrìnhnghịsựrõràngquá,ngàynàoxongviệcngàyấy.Mỗinhânviênkhỏiphảiômtừngchôngbáocáovềnhà,khỏiphảikhổtâmvềnhữngvấnđểchưagiảiquyết.Quytắcđóthiệthay,chẳngnhữngchoCôngtyU.S.Steelmàcảchobạnvàtôinữa.Tậpquánthứtư:họctổchức,traobớtquyềnhànhchongườidướiđểcóthìgiờchỉhuy,kiểmsoát,Nhiềunhàkinhdoanhchếtsớmvìkhôngbiếtcáchgiaouỷtráchnhiệmchongườikhác,nhấtđịnhlàmlấyhếtthảymọiviệc.Kếtquả:bùđầuócvìtiểutiết,vìlộnxộn,rồisinhrahấptấp,lophiền,bựcbội.Tôibiếtrằngkhóhọcđượccáchgiaouỷnhiệmchongườikhác.Riêngtôi,toiothấykhó,khóghê.Dokinhnghiệm,tôicũngbiếtrằnggiaoquyềnchonhữngngườikhôngxứngđángtaihạilắm.Nhưngkhóthìkhó,kẻhữutráchcũngphảicốtheo,nếumuốnkhỏiưutư,cáukỉnhvàmệtnhọc.Cònmuốnchếtsớmthìtuỳý.Ngườinàotạolậpmộthãnglớnmàkhônghọccáchtổchức,uỷbớtquyền,đểcóthìgiờchrhuy,kiểmsátthìkhoảng50,60tuổisẽmắcbệnhđautimvàphảinghỉviệcluôn.Bạnmuốntôikểvàithídụđặcbiệtư?Thìcứmởbáo,đọccột"Aicáo"sẽthấy.

Chương27:LàmsaodiệtđượcsựmệtmỏilàmtaưutưvàuấthậnMột trongnhữngnguyênnhânchínhcủasựmệtnhọc lànỗibuồnchán.Đểchứngminh, tôixinkểchuyệncôAlcice,thưkýđánhmáyvàtốcký,ởcùngđườngvớitôi.Đêmđó,côvềnhà,đaulưngnhưngườimỏimệt.Màcômỏimệt thiệt.Cônhứcđầu,đau lưng,dãdượimuốnđinămliền,khôngăn

uốnggìhết.Mácôdỗdành...cômớichịungồiăn.Giữalúcđó,điệnthoạikêu:Tìnhthânnhâncủacômờicôkhiêuvũ.Mắtcôbỗngsángngời,tinhthầncôbừngtỉnhliền.Tớibagiờsáng,vềnhà,côchẳngmệtnhọcmảymaymàcònvuitớinỗikhôngngủđượcnữa.Vậybuổitối,khicóvẻmệtnhọcvàcửđộnguểoải,côtathiệtmệtkhông!Chắcchắnlàthiệt.Côtamệtmỏivìcôchánngáncôngviệc,cólẽchánngáncảđờisống.HàngtriệungườinhưcôAlice;bạndễthươngcũnglàmộttrongnhữngngừơiấyđấy.Aicũngbiếtrằngtinhthầnbuồnbãthườngsinhramệtnhọcnhiềuhơnlàsựcốsức.Mấynămtrước,ôngJosephE.Barrmackđăngởtạpchí"Tâmlýbáo"mộtbàitrongđóôngbáocáovàithínghiệmvềsựmệtnhọcdobuồnchángâynên.Ôngbảomộtnhómsinhviênlàmnhữngchắcnghiệmmàôngbiếttrướcrằnghọkhôngthíchnhútnhátnàohết.Kếtquả?Họthấymệtnhọc,buồnngủ,bựctức,cáukỉnhvàphànnànrằngnhứcđầu,mỏimắt,hoặcđaubaotử.Cóphảitoànlàtưởngtượngkhông?Không.Nghiêncứukỹ,ôngBarnackthấykhitabuồnchán,áplựccủamáuvàsốdưỡngkhíhítvàođềugiảm,cònvuithíchlàmviệcthìnhữngcáiđótăngliền.Saymêlàmviệchứngthú,rấtítkhithấymệt.Chẳnghạn,mớirồitoionghỉhèởbênhồLouisse,trongdãynúiCanadianRockies.Mấyngàyliền,tôicâucátrêmmộtdòngsuối,phảilenlỏitrongbụicâycao,trèoquanhữngcảnhđổ,hằngtámgiờliềnmàkhôngthấmmệt.Vìsaovậy?Vìtôihăngháithíchthúvôcùng.Tôihãnhdiệnđãlàmđượcmộtthủđoạn:câuđượcsáuconcálớn.Nhưngnếutôichánngánkhôngmuốncâuthìbạnthửđoánsẽrasao?Tôisẽmệtlửsaukhitrèogiannanởtrênnúicaohơn2.000thước.Vậysựchánnảncóthểlàmchotamệtnhiềuhơnlàcôngviệc,dùcôngviệcấycựckỳkhónhọcnhưleo núi đi nữa. Lại như chuyện ông S.H.KingmanHội trưởngCông nôngNãĐại bảo hội leo núiCadianAlpineClubchovàingườicánbộđểhuấnluyệnmộtđộibinhleonúi.ÔngKingmanđượclựavàosốhuấnluyệnvuênấy.Theolờiôngthìôngvàcáchuấnluyệnkhác-từ42tới59tuổi-dắtnhữngngườilínhtrẻtuổiquanhữngkhubăngtuyếtmênhmôngtớichânnhữngngọnnúibíchlậpcaochừng40thướcrồidạyhọdùngthừng,bíuvàováchđánhẵnmàlầnlênngọn.Họleohếtngọnnàytớingọnkhác.Sau15giờleotrèo,nhữngthanhniênsungsứcấy,nhữngthanhniênmớitậpluyệnsáuthángtrongmộtđộicảmtửấy,ngườinàongườinấymệtlử.Cóphảitạimộtvàibắpthịtkhôngquenvậnđộngmàmệtchăng?Vôlý.Vìaiđãởtrongmộtđộicảmtửđềunhậnrằngbắpthịtnàocũngđãđượcluyệnhết.Họmệtlửvìhọngánleonúi.Nhiềungườimệttớinỗilănrangủ,khôngkịpăn.Nhưngcáchuấnluyệnviêngìgấphai,bàtuổihọlạikhôngmệtchútnào.Họănrồi,bàntánhànggiờvềnhữngkinhnghiệmtrongngày.Họkhôngmệtvìhọthíchcôngviệcấy.KhibácsĩEdwardThordikeởColumbiathínghiệmvềmệtnhọc,ôngdùngnhữngchắcnghiệmlàmchohọcsinh luônluônthích thúđểhọ thứcgầntrọnmột tuần.Người takể lạicâuchuyệnnàycủaông:"Sựchánnảnlànguyênnhânđộcnhấtgiảmsứclàmviệc".Nếubạnlàmviệcvềtinhthầnmàthấymệthìhcwachácđãphảivìbạnlàmnhiềuđâu,dễthườngvìbạnlàmnhiềuđâu,dễthườngvìbạnlàmquáítđó.Chẳnghạn,bạnthửnhớtuầntrước,mộthômbạnluônluônbịbấtmãn,thưgởiđikhôngcóhồiâm,hẹnhòthìlỡ,locáinày,locáinọ,khôngcócáigìnênthânhết.Bặnchẳnglàmđượcgìcả,mọiviệctrôichảy,bạnlàmnhiềugấp40lầnhơntrước,vậymàvềnhàvãntươinhưhoa.Bạnđãkinhnghiệmnhưvậyrồichứ?Tôicũngvậy.Chúngtađãhọcđượcbàihọcnày:mệtnhọcthườngkhôngdocôngviệcmàdilolắng,bấtmãnvàuấthận.Trongkhiviếtcuốnnày,tôiđicoidiễnlạimộtnhạckịchvuirấtlýthúcủaJeromeKerrn,nhanđềlàShowBoat.Mộtvaitrongkịch,đạitáAndynói:"Nhữngkẻmaymắnlànhữngkẻcómộtviệclàmhợpý".Nhữngkẻđómaymắnvìhọcónhiềunghịlựcđểlàmviệcấy.Đimộtkhúcđườngngắnvớibàvợcàunhàu,cóthểmệthơnlàsánhvaiđi20câysốvớimộtgianhânmàmìnhthươngyêu.Vậyphảilàmsao?Xinbạnhãynghecâuchuyệncủamộttốckýtrongmộtcôngtydầulửa.Cứmỗitháng,côtalạiphảilàmluôntrongnhiềungàymộtthứviệcchánnháttrầnailàbiênsốvàtênngườivàonhữnggiấyphépinsẵn.Côngviệcđóchánđếnnỗicôquyếtđịnhlàmchonóhoávuimớicóthểsốngmàchịunổiđược.Cônghĩracáchđuavớicômỗingày.,Buổisáng,côđếmxebữaấybiênđượcbaonhiêutờ,rồibuổichiềucôrángbiênđượcnhiềuhơn.Cuốingàycôcộnglạixemđượcbaonhiêutờrồicôrángbữasaulàmhơnsốđó.Kếtquảlàcôlậpkỷlụchơnnhữngcôbạnđồngnghiệp.Vàrồicô được lợi cái gì? Lời khen. Không?... Lời cảm ơn?không..... Thăng cấp? Không... Tăng lướng"đúp"?Không...nhưngđượckhỏithấymệtvìchánngán.Nhờvậytinhthầncôhănghái.Vìránghết

sứclàmchomộtcôngviệcchánnảnthànhravuithích,nêncóthấycónhiềunghịlựchơn,vànhữnglúcrảnhđượcvuivẻhơn,hứngthúhơn.Tôiđượcbiếtchuyệncủacôvìtôiđã...cướicôlàmvợ.Dướiđâylàmộtchuyệncôthưkýkhácluônluônhànhđộngnhưthểvốnthíchcôngviệccủamình.Trướckiacôthườngcàunhàuvềcôngviệc,nhưngsaucôthôihẳn.TêncôlàVallieG.Golden.Côkể:"Trongsởcóbốncô thưký,mỗicôđánhmáychovàiôngchủsự.Nhiềuphenchúngtôi túibụivìviệc.Cólần,mộtôngphógiámdốcbắttôiđánhlạimộtbứcthưdài,nhưngtôikhôngtuânlệnh.Tôirángchỉchoôngtarằngbứcthưđócóthểsửalạiđược,thìkhôngcầnđánhlại.Ôngtaliềnđápnếutôikhôngchịuđánhlạithìtôisẽkiếmngừơikhác!Tôinghemàmuốnnổidoá.Thềrồitrongkhiđánhlạibứcthưkia,độtnhiêntôinghĩrằngcóbaonhiêungườikhácchờsẵn,chựcnhẩyvàochiếmchỗtôiđanglàm.Tôilạinghĩrằngngườitatrảlươngcũngchỉđểtôilàmcôngviệcấy.Nghĩvậy,tôithấydễchịuhơn.Thìnhlìnhtôinẩyracáiýnênlàmnhưmìnhthíchcôngviệc,dùthiệttâmmìnhghétnó.Sauđótoiothấymộtđiềuquantrọng,lànếutôilàmviệcnhưtôithậttâmthíchnó,thìrồitôithíchnómộtvàiphầnđược.Tôicũnglạithấyrằngvuivẻlàmthìcôngviệcmauxong,thànhthửbâygiờítkhitôiphảiởlạitrễ.Nhờcótháiđộấy,tôiđượcđắclựcvàkhimộtôngchủcầnmộtthưkýriêng,ôngtayêucầutôigiúp-vìôngbảotôikhôngcóthóicằnnhằn!Vậytôiđãtìmđượcchânlýnày:Tháiđộtinhthầncómộtnănglựcmạnhmẽ.Vàsựấyvôcùngquantrọngđốivớitôi.Nóđãhóancảiđờitôimộtcáchlạlùng".Nhưthế,téracôVallieGoldenđãvôtìnhtheotriếtlý"giảihoáthiệt".GiáosưWilliamJameskhuyênta"làmbộnhưchúngtacanđảm,rồichúngtasẽthấycanđảm,"làmbộnhư"chúngtasungsướngrồitasẽsungsướng."Làmbộnhư"bạnđãthíchcôngviệccủabạnvàsựgaiarđósẽlàmchobạnthấythíchthiệt,bớtmệt,bớtlolắng.Mấynămtrước,anhHarlanA.Howardđãcómộtquyếtđịnhlàmthayđổihẳnđờianh.Anhquyếtlàmchocôngviệcbuồntẻcủaanhthànhravuithích.Màcôngviệccủaanhđángchánthiệt:rửachén,cọbànvàdọnkemtạiphòngănmoottrườngđạihọc,trongkhicácsinhviêncùngtrạctuổianhhọcvuivẻđábanhhoặcđùabỡn.Anhghétcôngviệccủaanhlắm,nhưngđãkhôngthểbỏnóđược,anhnhấtquyếtgiảitrí,nhưngđãkhôngthểbỏnóđược,anhnhấtquyếtgiảitríbằngcáchnghiêncứulàmkemcáchnào?Bằngnhữngthứcgì?Tạisaocókemngon,cókemdở?Anhnghiêncứuvềphươngdiệnhoáhọcrồianhthànhmộtsinhviêngiỏinhấttrongnhữnggiờhoáhọc.AnhthíchhọcthựcphẩmtớinỗisauanhvàođạihọcMasschesetsvàgiỏinhấtvềmôn"thựcphẩmchuyênmôndụngngữ".KhihãngbáncacaoởNữuướctreomộtgiải100Mỹkimđểthưởngbàiluậnnàohaynhấtvềcáchdùngcacao,gaigiậtgiải,bạnbiếtkhông?Đúng.ChínhlàanhHarlanHoward.Màcuộcthiấymởchúngchohếtthảysinhviêncáctrườngđạihọc.Thấykhókiếmviệclàmquá,anhmởmộtphòngthínghiệmvànghiêncứuvềvitrùnghọcngaytronghầmnhàanhtạiMassachussets.ítlâusau,mộtđạoluậtra,bắtbuộccácnhàbánsữaphảikhaisốvitrùngtrongsữatrướckhibán.MườibốncôngtybánsữaởAmbertnhờanhviệcđóvàanhphảimướnthêmhaingườiphụtá.Thửđoáncoihaimươilămnămnữa,anhHowardsẽrasao?Lúcđó,nhữngngườihienejnaychếtạothựcphẩmsẽvềhưuhoặcchết,nhườngchỗchonhữngthanhniênđầynhiệtthuyếtvàsángkiến.Vậyhaimươilămnămnữa,chắcchắnanhsẽthànhmộtngườicóuyquyềntrongnghề,cònmộtsóobạnhọccủaanhmàhồitrướcanhphảidọnkeomhầu,sẽthấtnghiệpđểmàchuaxót,nguyềnrủachínhphủvàphànnànkhônggặpthời.NhưnganhHarlanA.Howardchắcchắnđãkhônggặpthời,nếuanhđãkhôngquyếtđịnhlàmchocôngviệcbuồncháncủaanhthànhracóhứngthú.Mấychụcnămtrước,cómộtthanhniênkháctênSam,rấtcháncáiviệcphảiđứngsuốtngàutiệnbùloongtrongmộtxưởngnọ.Anhmuốnbỏ,nhưngsợkhókiếmđượcviệckhác.Đãbắtbuộcphảilàmcôngviệcbuồntẻnày,nênanhquyếtlàmchonóhoávui.Vàanhthiđuavớimộtbạnthợmáyngồibên.NGườinàyphảidũabùloongnhãn,cònanhphảitiệnnóchođườngtrựckínhđúngkíchtấc.Haingườithỉnhthoảnglạiđổimáylẫnnhauđểxemaiđượcnhiềubùloong.Vềsau,viênđốccôngthấySamvừanhanhvừakhéobènchoanhmộtviệckhácnhiềulươnghơn.Từđó,anhleohếtcấpnàyđếncấpkhác.Bachụcnămqua,anhSamVauclainthànhHộitrưởngcôngtyđóngđầumáyxelửaBaldwin.Nhưngkhixưa,nếuanhkhôngbiếtlàmchocôngviệcbuồntẻthànhrahứngthú,cólẽbâygiờanhvẫncònlàchúthợmáyquèn.ÔngH.V.Kaltenborn,nhàphêbìnhtintứcnổidanhtrenđàiphátthanh,cũngđãcólầnphảiápdụng

phươngsáchđó.Lúcấyông22tuổi,muốnquachơiChâuÂu,bènxinchănmuônbòtrênmộtchiếctàuchởbò.SaukhiđạpxemáyvòngquanhnướcAnh,ôngtớiBalêthìvừahếttiền.ÔNgliềncầmchiếcmáychụphìnhlấynămmỹkim,đểlấutiềnđănglờiraotìmviệctrênbáoTheNewYorHeraldxuấtbảnởBalê.Tiếpđó,ôngđượcmộtchânbánkínhthựcthể.Nếubạnvàokhoảngtuổi40tôichắcbạncònnhớnhữnkínhthựcthểthosơhồiđó,màtathườngđưalênmắtđểngóhaihìnhgiốngnhaunhưin,đặtởtrongôngkính.Nhìnvàothìhaihìnhchồnglênnhưthànhmột,làmtacảmtưởnghìnhđócóbềsâuvàbềxa.VậyôngKaltenbornbắtđầuđitừngnhàởBaLêđểbánnhữngkínhấychonhữngngườiPhápmàôngkhôngbiếtnóitiếngcủahọ.Vậymàngaytrongnămđầu,ôngđãthâuđược5.000mỹkimhuêhồngvànổidanhlàtaybánbáodạokiếmđượcnhiềutiềnhạngnhấthồiấy.ÔNgnóivớitôirằngkinhnghiệmấycóíchchoônghơnmộtnămhọcởĐạihọcđườngHarwardvàgiúpôngpháttriểnmộtđứctínhđểthànhcônglàđứctựtín.ÔNgtinchắccóthểbánchocácbànộitrợPhápbấtkỳmóngì,cảnhữngtờbáocáovềĐạihộinghịLiênHiệpQuốcviếtbằngtiếngAnhnữa.KinhnghiệpđóđãgiúpônghiểurõdờisốngngườiPháp.Saunày,ônglạithấytựhiểubiếtđóthiệtlàvôgiá,khiôngmcáiviệcbìnhphẩmtrênđàiphátthanhnhữngtintứcởChâuÂu.ÔNglàmcáchnàomàtàitìnhnhưvậy,nhấtlàkhikhôngbiếtnóitiếngPháp?Thưarằngthếnày:ÔNgxinchủhãngkínhviếtchomộtcâutiếngphápchàokhác,rồiônghọcthuộccâuấy.Ôngđitừngcửa,kéochuông.Vàkhigặpbàchủnhà,ôngđọccâutiếngPhápvớimộtgiọngkỳdịtớinỗibànàocũngtứccười.Rồiôngđưakínhvàhìnhchobànọ.Nếubàtahỏicâugìthìôngrútcổ,đáp:"NgườiMỹ...NgườiMỹ".Rồidởnón,chỉvàomộtmiếnggiấytrongdántrongđó,cóchépđúngcâutiếngPhápmàôngđãhọcđểchàokhách.bàchủnhàcười,ôngcũngcười,vàlạiđưabàtacoithêmhình.Ôngthúthiệtcôngviệcbánkínhấykhôngdễdàngđâu.Ôngkiếmănđược,nhờcómỗimộtđứctínhlàquyếtlàm cho công việc hoá ra có hứng thú.Mỗi sáng, trước khi ông đi ngó trong gương và tự khuyếnkhích:"Này,Kaltenborn,nếumuốncócơmăn,anhphảilàmcôngviệcấy.Anhđãphảilàmnóthìtạosaokhôngvuivẻmàlàm?Saokhôngtưởngtượngrằngmỗikhianhkéochuông,làanhđóngvaitròtrênsânkhấuvàcónhiềukhángiảngóanh?Mànghĩkỹ,việcanhlàmđócũngtứccười,khácchimộttròhềtrênsânkhấu.Vậytạisaokhônghăngháivuivẻđóngtròđi?'.Chínhnhờlốiđóm,ôngđãlàmchomộtcôngviệcôngvừasợvừaghéthoáramộtviệcthúvàrấtcólợi.Khinghe tôihỏigìnênkhuyênnhững thanhniênMỹhăngháimuốn thànhcông,ôngđáp:"Có, tựchiếnđấuvớihọmỗibuổisáng.Ngườitanóinhiềuvềsựquantrọngcủathểdục,nhưngchúngtacòncầnluyệntinhthầnhơn.Mỗibuổisángchúngtaphảitựkhuyếnkhíchcanđảmlàmviệccảngày".Phươngpháptựkhuyếnkhíchấyngớngẩn,nôngnổivàngâythơư?Khôngđâu.Tráilại,nólàtinhtuýcủamộttriếtlýsâuxa:"tinhthầncủatarasaothìđờitanhưvậy".Lờiđóbâygiờcũngvẫnđúngnhư18thếkỷtrước,khiMarcAureleviết,lầnđầutiêntrongcuốn"Trầmtư"củangài:"Tinhthầntarasaothìđờitanhưvậy".Mỗingàytựkhuyêntựnhủmộtgiờ,bạncóthểhướngtinhthầncủabạntớisựcanđảm,hạnhphúc,nghịlựcvàbìnhtĩnh.Khinuônnhữngtưtưởngchânchính,sẽthấycôngviệcđỡchánnhiều.Ôngchủcủabạnmuốnbạnyêunghề,đểôngthâuđượcnhiềutiềnhơn.Nhưnghãyquêncáimuốncủahọđimàchỉnghĩđếncáilợicủabạnkhibạnyêucôngviệchơnlên.Bạnnênnhớrằngtinhthầnấycóthểlàmchohạnhphúctrongđờibạntănglêngấpđôivìtachỉdùngphầnnửanhữngđứctínhcủatađểlàm

Chương 28:Bạnkhôngngủđược ?Đừngmệttrívìvậy.Khimấtngủbạncólokhông?Chắccó.VậybạnnênbiếtchuyệnôngSamuelUntermeyer,nhàluậtsưnổidanhkhắptoàncầu.Suốtđờiôngtakhôngbaogiờđượcngủtrọnđêm!Khicònđihọc,ôngđãlovềhaibệnh:suyễnvàmấtngủ.Ôngkhôngtrịđượchaibệnhấy,nênôngnhấtquyếtlợidụngchứngmấtngủcủaông.Chỉcócáchđólàdiệunhất.Vậyđánglẽtrằntrọcxoay

trởtrêngiườngvàlolắngđểhạichothầnkinh,ôngngồiphátdậyvàhọc.Kếtquả?Thìđây,ônggiậtđượchếtnhữngdanhdựtrongcáclớpôngtheovàthànhmộtthầnđồngởNữuƯớcĐạihọcđường.Khiôngbắtđầulàmluậtsư,bịnhmấtngủôngvẫncòn.Nhưngôngkhônglo.Ôngnói:"Trờisẽlochota".Màthiệtvậy.Mặcdầungủrấtít,ôngvẫnkhoẻmạnhvàđủsứclàmviệcnhiềucũngnhưbấtcứvịluậtsưtrẻtuổinàoởNữuƯớc.Vàcònnhiềuhơnlàkhác,vìtrongkhihọngủthìônglàmviệc!Hồi21tuổi,ôngđãkiếmđược75.000mỹkimmỗinăm,khiếnnhiềuluậtsưtrẻtuổiđãđếntoàđểhọcphươngpháp.Năm1931,trongmộtvụcãi,ôngkiếmmộttriệumỹkimtrảhếtmộtlần-cólẽcổkimchưacómộtvịluậtsưnàothùkimnhiềuđếnthế/Ôngluônluônmấtngủ-đọcsáchđếnnửađêm-nămgiờsángđãdậyvàbắtđầuđọcthưchothơkýđánhmáy.Lúcmọingườibắttayvàoviệc,ôngđãlàmgầnxongnửacôngviệchômđó.Khôngbaogiờđượcngủtrọnđếmmàôngthọ81tuổi.Nhưngnếuôngthắcmắclolắngvềbệnhmấtngủthìcólẽchếtsớmlâurồi.Chúngtabỏmộtphầnbađờisốngđểngủmàtabiếtrằngngủlàmộtthóiquen,mộttrạngtháinghỉngơiđểchocơthểbồibổlạisứclực,nhưngtachớhềbiếtmỗingàymỗingườiphảingủbaonhiêugiờ,tacũngkhôngbiếtngủcóthiệtlàcầnthiếtkhôngnữa!Bạncholàlạlùngư?Xinbạnhãyngheđây.Trongcuộcđạichiếnthứnhất,mộtngườilínhHungGianLợitênlàPaulKern,bịmộtphátđạnxuyênquaócngaygiữatrán.Khivếtthươnglànhrồithìlạlùngthay,ngườiđómấthẳnngủ.Cácbácsĩdùngđủphươngthuốcngủ,thuốcmê,cảphépthôimiênnữa,nhưngvẫnvôhiệu.Anhtavẫnkhôngsaongủđược,khôngsaothấybuồnngủnhưxưa.Thấyvậy,cácbácsĩđoánchắcanhtakhôngthểsốnglâu.Nhưnganhtacười,cholànóibậy,rồivẫnlàmviệcvàvẫnsốngrấtmạnhmẽnhiềunăm.AnhPaulKerncũngnằmlêngiườngngủ,rồinếukhôngchợpmắtđiđượcthìcứmặc,đừngthèmnghỉtớinó.Côtựnhẩmnhưvậy:"Nếukhôngngủđượcthìcũngcóccần,tacóthứctớisángcũngchẳnglàmsao!"Rồinhắmmắtlạinói"Cứcnằmthếnàymàchẳnglonghĩgìcả,thìcũngkhỏerồi"."Theođúngnhưvậy,rồisauhaituần,tôiđặtmìnhnằmlàngủđược.Khôngđầymộtthángtôingủmỗiđêmđược8giờvàbộthầnkinhcủatôitrởlạibìnhthường".VậykhôngphảichứngmấtngủlàmhạicôIraSangdemàchínhlànỗilolắngvềchứngấynóhạicô.BácsĩNathanielKleimar,giáosưởĐạihọcđườngChicago,đãnghiêncứunhiềuhơnaihếtvềsựngủ,vànhờvậyđãnổidanhkhắpthếgiới.Ôngtuyênbốrằngchưathấymộtaichếtvềchứngmấtngủ.Tấtnhiên,ngườitacóthểquálolắngvềchứngđó,rồisanhlựcmỗingàymộtsuykémđi,khiếnchovitrùngđượcdịphuỷhoạicơthể.Nhưngnếuvậy,nguyêndocáichếtcũnglàtạilolắngchớnàophảimấtngủ!BácsĩKleitmancũngnóirằngnhữnglovìmấtngủ,thườnglạingủnhiềuhơnlàhọtưởng.Nhữngkẻbựctứccàunhàu:"Toiothứcsuốtđêmhômqua!"Cóthểlànhữngngườiđãngủnhiềumàkhôngngờ.Chẳnghạn,HerbertSpencer,mộttriếtgiacủathếkỷtrước,ởđộcthânchotớigiàtạimộtnhàtrọ,đãlàmchomọingườingánvìông luôn luônphànnànvề thiếungủ.Ôngnhồibônggònvào lỗ taiđểnghetiếngđộngvàđểbộthầnkinhđượcyêutĩnh.Cókhiôngdùngnhaphiếnchodễngủ.Mộtđêm,ôngngủchungphòngtạilữquánvớigiáosưSayceởtrườngĐạihọcOxford.Sánghômsau,ôngphànnàn đã thức trắng đêm.Sự thiệt thì chính giáo sưSayce thức trắng đêmđó, vì tiếng "kéo gỗ" củaSpencerđãlàmchoôngtakhôngngủđược.Điềukiệnthứnhấtđểngủngonlàphảithấyđượcyênổn.Chúngtacầncảmtưởngrằngcómộtquyềnlựcnàođóquảnmộtnhàthươngđiên,đãchútrọngvàođiểmấytrongmộtnămkinhnghiệmdạytôimuốnngủngonthìkhônggìbằngtụngniệm.Tôihoàntoànđứngvềphươngdiệnyhọcmànóivậy.Đốivớingườithườngtuniệm,đólàmộtcáchhiệunghiệmnhất,tựnhiênnhấtđểtâmhồnđượcyêntĩnh,thầnkinhđượcnghỉngơi.Phóchotrời,tớiđâuhaytớiđó".Nhưngnếubạnkhôngphảilàtínđồtôngiáo,lạiphảisuynghĩnhiềunỗikhókhăn,bạnnênhọccáchnghỉngơibằngnhữngphươngphápngoạikhoa.BácsĩHaroldFink,tácgiảcuốn:"Nghỉngơichothầnkinhkhỏicăngthẳng"chorằngcáchhiệunghiệmnhấtlànóichuyệnvớicơthểta.Theobácsĩ,lờinóilàchìakhoácủamọicáchthôimiên:vàkhibanhluônmấtngủ,chínhlàvìbạntựkỷámthịrằngbạnsẽkhôngsaongủđược.Đểtrịbịnhấy,bạnphảiphásứcthôimiênđóđi.Muốnvậy,bạnhãynóivớicácbắp thịt củabạn rằng: "Duỗi ra-duỗi ra-xảhơivànghỉngơi".Bạnđãbiết rằngócvàgâncốtkhôngnghỉngơiđượckhibắpthịttacăngthẳng.Vậychúngtamuốnngủ,phảibắtđầubắpthịttrước

đãthihànhvàthấycônghiệu-đặtmộtchiếcgốidướiđầugốiđểhaichânđượcnghỉngơi,khỏicăngthẳng;dướicánhtaycũngđặtnhữngchiếcgốinhỏnhưvậy.Rồinóivớicánhtaycũngđạtnhữngchiếcgốinhỏnhưvậy.Rồinóivớihàmrăng,mắt,chân:"Duỗira".Tasẽngủlúcnàokhônghay.Tôiđãthínghiệmphươngphápấy,thiệthiệunghiệm.Nếubạnbịchứngmấtngủ,bạnnênmuacuốnsáchcủabác sĩFink, vừanói trênkia.Tôimới thấy cómỗi cuốnđó là vừavui, dễđọcmà lại vừa chỉmộtphươngthuốccônghiệu.Mộtcáchtrịbệnhmấtngủvàohạngnhấtlàvậnđộngcơthểmệt,như:làmvườn,bơilội,chơicácmônthểthao,hoặclàmmộtcôngviệcnặngnhọc.ÔngThéodereDreiserđãdùngcáchấy.Khiôngcònlàmộttácgiảtrẻtuổihănghái,ônglolắngvìmấtngủ,chonênôngxinmộtcôngviệcnặngnhọctạiSởHoảxatrungươngởNữuƯớc.Saumộtngàyvặnốcvàtrảiđátrênđườngrầy,ôngmệttớinỗingãgụctrongbữaăn.Nếuchúngtamệtlắm,vừađichúngtavừangủđược.Hồitôi13tuổi,batôiđitheomộtxeheotớiSaintJoeởMissouri.Vìbatôicóhaitấmvéxelửađikhỏitrảtiền.Ngườibèndắttôitheo.Từhồinhỏ, tôi chưađược tớimột châu thànhnào có trên4.000người.Khi tới tỉnh Joe -một châu thành60.000người,tôivuithíchvôcùng.Tôithấynhữngnhàlầuchọctrời,caosáutừng,vàmộtkỳquantrongcáckỳquan,làcáiđầuxemáyđiện.Bâygiờtôinhắmmắtlạimàcònthấyvàngheđượcchiếctoaxeấychạm.Tâmhồntôichưabaogiờbịkíchthíchđếnthế.Saumộtngàymêmẩn,tôicùngvớibatôilênxetrởvềKavenwood.Tớiđâyhồihaigiờkhuya,lạiphảiđingựakhoảngbẩycâysốnữamớitớitrại.vàđâylàđoạnkếtcủacâuchuyện.Tôimệtquá,vừađivừangủ,vừamơmàng.Vìđãquen,tôingủtrênlưngngựamàkhôngsaohết.Bởivậymớicocònsốngđếnngàynayđêkểchuyệnchobạnnghe.Khingườitamệtquáthìdùsấmsétbêntaihayởgiữacảnhbomđạnngườitacũngcứngủđượcnhưthường.BácsĩFosterKennedy,nhàthầnkinhhọctrứdanh,nóivớitôirằngkhiđộibinhthứnămcủaAnhrútluinăm1918,ôngthấynhiềuchúlĩnhmệttớinỗilănrađất,mêmannhưchết.Ônglấyngóntayvạchmímắthọmàkhônghềtỉnhdậy.Tròngmắthọluônluônđưalên.ÔNgnói:"Từngàyấy,mỗilầnkhóngủônglạiđưangượctròngmắtlênvàchỉvàigiâysau, tôibắtđầuhiuhiubuồnngủ.Phảnứngđórấttựnhiên,khôngcóchikiểmsátđược".Chưacóngườinàotựtửbằngcáchnhịnngủhết,màsaunàychắccũngkhôngcóaidùngcáchấy.Hễbuồnngủthìtựnhiênphảingủ,cónghịlựcmạnhtớiđâucũngkhôngchốnglạiđược.Hoácôngchotanhịnuống,nhịnănđượclâuhơnlànhịnngủ.Nóiđếntựtử,tôinhớđếntrườnghợpmàbácsĩH.CLinkkểtrongcuốn"Khámpháloạingười".ÔngbâygiờlàmphóhộitrưởngHộiTâmlývàôngđãphỏngvấnnhiềungườiưutư,thầnkinhsuynhược.Trongchương"Làmsaothắngnỗisợsệtvàưutư",ôngkểchuyệnmộtbệnhnhânmuốntựtử.Bácsĩbiếtrằngcógiảnggiảilýluậncũngchỉhạithêm,nênôngbảoy:"Nếuôngnhấtquyếtmuốntựtửthìôngcũngnêntựtửmộtcáchanhhùngchứ!Ôngchạyrachungquanhnhữngcănphốnàychotớikhinàomệtquámàlănrachếtthìthôi".Ngườibệnhthửlàmtheo,khôngphảimộtlầnmànhiềulần,nhưnglầnnàocũngthấytinhthầnkhoankhoáihơn,còncơthểthìtấtnhiênlàmỏinhừ.Tớiđêmthứba,kếtquảhoàntoànnhưýmuốncủabácsỹ:Ymệtvàcơthểrãrờitớinỗingủsaynhưkhúcgỗ.Sayynhậpmộthộithểthao,bắtđầuluyệntậpđểđuavềnhiềumôn,vàthấyđờisốngvuiquá,muốnsốnghoài!ChươngXXVII

Bạnkhôngngủđượcư?Đừngkhổtrívìvậy!

Khimấtngủbạncólokhông?Chắccó.VậybạnnênbiếtchuyệnôngSamuelUntermeyer,nhàluậtsưnổidanhkhắptoàncầu.Suốtđờiôngtakhôngbaogiờđượcngủtrọnđêm!Khicònđihọc,ôngđãlovềhaibệnh:suyễnvàmấtngủ.Ôngkhôngtrịđượchaibệnhấy,nênôngnhấtquyếtlợidụngchứngmấtngủcủaông.Chỉcócáchđólàdiệunhất.Vậyđánglẽtrằntrọcxoaytrởtrêngiườngvàlolắngđểhạichothầnkinh,ôngngồiphátdậyvàhọc.Kếtquả?Thìđây,ônggiậtđượchếtnhữngdanhdựtrongcáclớpôngtheovàthànhmộtthầnđồngởNữuƯớcĐạihọcđường.Khiôngbắtđầulàmluậtsư,bịnhmấtngủôngvẫncòn.Nhưngôngkhônglo.Ôngnói:"Trờisẽlochota".Màthiệtvậy.Mặcdầungủrấtít,ôngvẫnkhoẻmạnhvàđủsứclàmviệcnhiềucũngnhưbấtcứvịluậtsưtrẻtuổinàoởNữuƯớc.Vàcònnhiềuhơnlàkhác,vìtrongkhihọngủthìônglàmviệc!

Hồi21tuổi,ôngđãkiếmđược75.000mỹkimmỗinăm,khiếnnhiềuluậtsưtrẻtuổiđãđếntoàđểhọcphươngpháp.Năm1931,trongmộtvụcãi,ôngkiếmmộttriệumỹkimtrảhếtmộtlần-cólẽcổkimchưacómộtvịluậtsưnàothùkimnhiềuđếnthế/Ôngluônluônmấtngủ-đọcsáchđếnnửađêm-nămgiờsángđãdậyvàbắtđầuđọcthưchothơkýđánhmáy.Lúcmọingườibắttayvàoviệc,ôngđãlàmgầnxongnửacôngviệchômđó.Khôngbaogiờđượcngủtrọnđếmmàôngthọ81tuổi.Nhưngnếuôngthắcmắclolắngvềbệnhmấtngủthìcólẽchếtsớmlâurồi.Chúngtabỏmộtphầnbađờisốngđểngủmàtabiếtrằngngủlàmộtthóiquen,mộttrạngtháinghỉngơiđểchocơthểbồibổlạisứclực,nhưngtachớhềbiếtmỗingàymỗingườiphảingủbaonhiêugiờ,tacũngkhôngbiếtngủcóthiệtlàcầnthiếtkhôngnữa!Bạncholàlạlùngư?Xinbạnhãyngheđây.Trongcuộcđạichiếnthứnhất,mộtngườilínhHungGianLợitênlàPaulKern,bịmộtphátđạnxuyênquaócngaygiữatrán.Khivếtthươnglànhrồithìlạlùngthay,ngườiđómấthẳnngủ.Cácbácsĩdùngđủphươngthuốcngủ,thuốcmê,cảphépthôimiênnữa,nhưngvẫnvôhiệu.Anhtavẫnkhôngsaongủđược,khôngsaothấybuồnngủnhưxưa.Thấyvậy,cácbácsĩđoánchắcanhtakhôngthểsốnglâu.Nhưnganhtacười,cholànóibậy,rồivẫnlàmviệcvàvẫnsốngrấtmạnhmẽnhiềunăm.AnhPaulKerncũngnằmlêngiườngngủ,rồinếukhôngchợpmắtđiđượcthìcứmặc,đừngthèmnghỉtớinó.Côtựnhẩmnhưvậy:"Nếukhôngngủđượcthìcũngcóccần,tacóthứctớisángcũngchẳnglàmsao!"Rồinhắmmắtlạinói"Cứcnằmthếnàymàchẳnglonghĩgìcả,thìcũngkhỏerồi"."Theođúngnhưvậy,rồisauhaituần,tôiđặtmìnhnằmlàngủđược.Khôngđầymộtthángtôingủmỗiđêmđược8giờvàbộthầnkinhcủatôitrởlạibìnhthường".VậykhôngphảichứngmấtngủlàmhạicôIraSangdemàchínhlànỗilolắngvềchứngấynóhạicô.BácsĩNathanielKleimar,giáosưởĐạihọcđườngChicago,đãnghiêncứunhiềuhơnaihếtvềsựngủ,vànhờvậyđãnổidanhkhắpthếgiới.Ôngtuyênbốrằngchưathấymộtaichếtvềchứngmấtngủ.Tấtnhiên,ngườitacóthểquálolắngvềchứngđó,rồisanhlựcmỗingàymộtsuykémđi,khiếnchovitrùngđượcdịphuỷhoạicơthể.Nhưngnếuvậy,nguyêndocáichếtcũnglàtạilolắngchớnàophảimấtngủ!BácsĩKleitmancũngnóirằngnhữnglovìmấtngủ,thườnglạingủnhiềuhơnlàhọtưởng.Nhữngkẻbựctứccàunhàu:"Toiothứcsuốtđêmhômqua!"Cóthểlànhữngngườiđãngủnhiềumàkhôngngờ.Chẳnghạn,HerbertSpencer,mộttriếtgiacủathếkỷtrước,ởđộcthânchotớigiàtạimộtnhàtrọ,đãlàmchomọingườingánvìông luôn luônphànnànvề thiếungủ.Ôngnhồibônggònvào lỗ taiđểnghetiếngđộngvàđểbộthầnkinhđượcyêutĩnh.Cókhiôngdùngnhaphiếnchodễngủ.Mộtđêm,ôngngủchungphòngtạilữquánvớigiáosưSayceởtrườngĐạihọcOxford.Sánghômsau,ôngphànnàn đã thức trắng đêm.Sự thiệt thì chính giáo sưSayce thức trắng đêmđó, vì tiếng "kéo gỗ" củaSpencerđãlàmchoôngtakhôngngủđược.Điềukiệnthứnhấtđểngủngonlàphảithấyđượcyênổn.Chúngtacầncảmtưởngrằngcómộtquyềnlựcnàođóquảnmộtnhàthươngđiên,đãchútrọngvàođiểmấytrongmộtnămkinhnghiệmdạytôimuốnngủngonthìkhônggìbằngtụngniệm.Tôihoàntoànđứngvềphươngdiệnyhọcmànóivậy.Đốivớingườithườngtuniệm,đólàmộtcáchhiệunghiệmnhất,tựnhiênnhấtđểtâmhồnđượcyêntĩnh,thầnkinhđượcnghỉngơi.Phóchotrời,tớiđâuhaytớiđó".Nhưngnếubạnkhôngphảilàtínđồtôngiáo,lạiphảisuynghĩnhiềunỗikhókhăn,bạnnênhọccáchnghỉngơibằngnhữngphươngphápngoạikhoa.BácsĩHaroldFink,tácgiảcuốn:"Nghỉngơichothầnkinhkhỏicăngthẳng"chorằngcáchhiệunghiệmnhấtlànóichuyệnvớicơthểta.Theobácsĩ,lờinóilàchìakhoácủamọicáchthôimiên:vàkhibanhluônmấtngủ,chínhlàvìbạntựkỷámthịrằngbạnsẽkhôngsaongủđược.Đểtrịbịnhấy,bạnphảiphásứcthôimiênđóđi.Muốnvậy,bạnhãynóivớicácbắp thịt củabạn rằng: "Duỗi ra-duỗi ra-xảhơivànghỉngơi".Bạnđãbiết rằngócvàgâncốtkhôngnghỉngơiđượckhibắpthịttacăngthẳng.Vậychúngtamuốnngủ,phảibắtđầubắpthịttrướcđãthihànhvàthấycônghiệu-đặtmộtchiếcgốidướiđầugốiđểhaichânđượcnghỉngơi,khỏicăngthẳng;dướicánhtaycũngđặtnhữngchiếcgốinhỏnhưvậy.Rồinóivớicánhtaycũngđạtnhữngchiếcgốinhỏnhưvậy.Rồinóivớihàmrăng,mắt,chân:"Duỗira".Tasẽngủlúcnàokhônghay.Tôiđãthínghiệmphươngphápấy,thiệthiệunghiệm.Nếubạnbịchứngmấtngủ,bạnnênmuacuốnsáchcủabác sĩFink, vừanói trênkia.Tôimới thấy cómỗi cuốnđó là vừavui, dễđọcmà lại vừa chỉmột

phươngthuốccônghiệu.Mộtcáchtrịbệnhmấtngủvàohạngnhấtlàvậnđộngcơthểmệt,như:làmvườn,bơilội,chơicácmônthểthao,hoặclàmmộtcôngviệcnặngnhọc.ÔngThéodereDreiserđãdùngcáchấy.Khiôngcònlàmộttácgiảtrẻtuổihănghái,ônglolắngvìmấtngủ,chonênôngxinmộtcôngviệcnặngnhọctạiSởHoảxatrungươngởNữuƯớc.Saumộtngàyvặnốcvàtrảiđátrênđườngrầy,ôngmệttớinỗingãgụctrongbữaăn.Nếuchúngtamệtlắm,vừađichúngtavừangủđược.Hồitôi13tuổi,batôiđitheomộtxeheotớiSaintJoeởMissouri.Vìbatôicóhaitấmvéxelửađikhỏitrảtiền.Ngườibèndắttôitheo.Từhồinhỏ, tôi chưađược tớimột châu thànhnào có trên4.000người.Khi tới tỉnh Joe -một châu thành60.000người,tôivuithíchvôcùng.Tôithấynhữngnhàlầuchọctrời,caosáutừng,vàmộtkỳquantrongcáckỳquan,làcáiđầuxemáyđiện.Bâygiờtôinhắmmắtlạimàcònthấyvàngheđượcchiếctoaxeấychạm.Tâmhồntôichưabaogiờbịkíchthíchđếnthế.Saumộtngàymêmẩn,tôicùngvớibatôilênxetrởvềKavenwood.Tớiđâyhồihaigiờkhuya,lạiphảiđingựakhoảngbẩycâysốnữamớitớitrại.vàđâylàđoạnkếtcủacâuchuyện.Tôimệtquá,vừađivừangủ,vừamơmàng.Vìđãquen,tôingủtrênlưngngựamàkhôngsaohết.Bởivậymớicocònsốngđếnngàynayđêkểchuyệnchobạnnghe.Khingườitamệtquáthìdùsấmsétbêntaihayởgiữacảnhbomđạnngườitacũngcứngủđượcnhưthường.BácsĩFosterKennedy,nhàthầnkinhhọctrứdanh,nóivớitôirằngkhiđộibinhthứnămcủaAnhrútluinăm1918,ôngthấynhiềuchúlĩnhmệttớinỗilănrađất,mêmannhưchết.Ônglấyngóntayvạchmímắthọmàkhônghềtỉnhdậy.Tròngmắthọluônluônđưalên.ÔNgnói:"Từngàyấy,mỗilầnkhóngủônglạiđưangượctròngmắtlênvàchỉvàigiâysau, tôibắtđầuhiuhiubuồnngủ.Phảnứngđórấttựnhiên,khôngcóchikiểmsátđược".Chưacóngườinàotựtửbằngcáchnhịnngủhết,màsaunàychắccũngkhôngcóaidùngcáchấy.Hễbuồnngủthìtựnhiênphảingủ,cónghịlựcmạnhtớiđâucũngkhôngchốnglạiđược.Hoácôngchotanhịnuống,nhịnănđượclâuhơnlànhịnngủ.Nóiđếntựtử,tôinhớđếntrườnghợpmàbácsĩH.CLinkkểtrongcuốn"Khámpháloạingười".ÔngbâygiờlàmphóhộitrưởngHộiTâmlývàôngđãphỏngvấnnhiềungườiưutư,thầnkinhsuynhược.Trongchương"Làmsaothắngnỗisợsệtvàưutư",ôngkểchuyệnmộtbệnhnhânmuốntựtử.Bácsĩbiếtrằngcógiảnggiảilýluậncũngchỉhạithêm,nênôngbảoy:"Nếuôngnhấtquyếtmuốntựtửthìôngcũngnêntựtửmộtcáchanhhùngchứ!Ôngchạyrachungquanhnhữngcănphốnàychotớikhinàomệtquámàlănrachếtthìthôi".Ngườibệnhthửlàmtheo,khôngphảimộtlầnmànhiềulần,nhưnglầnnàocũngthấytinhthầnkhoankhoáihơn,còncơthểthìtấtnhiênlàmỏinhừ.Tớiđêmthứba,kếtquảhoàntoànnhưýmuốncủabácsỹ:Ymệtvàcơthểrãrờitớinỗingủsaynhưkhúcgỗ.Sayynhậpmộthộithểthao,bắtđầuluyệntậpđểđuavềnhiềumôn,vàthấyđờisốngvuiquá,muốnsốnghoài!

Chương 29: Một quyết định quan trọng nhấttrongđờibạn(Chươngnàyviếtriêngchocácbạnthanhniêmnamnữachưabiếtđượcnghềhợpvớisởthíchcủamình).

Nếubạnchưatới18tuổi,cólẽbạnsắpphảiquyếtđịnhhaiviệcquantrọngnhấttrongđờibạn.NHữngquyếtđịnhấycóthểthayđổihẳntươnglạicủabạnvàảnhhưởngsâuxatớihạnhphúc,sứckhoẻcủabạn,nóitòmlại,cóthểlàmchobạnsungsướnghaykhốnđốn.Haiquyếtđịnhđólà;1-Bạnkiếmănbằngcáchnào?Làmmộtnôngdân,mộtphutrạm,mộtnhàhoáhọc,mộtviênkiểmlâm,mộtthơkýđánhmáyvàmộtthúý,mộtgiáosưhọchaymộtchủxehủtíu.2/Bạnsẽlựangườithếnàolàmbạntrămnăm?Cảhaisựquan trọngấy thườngđượcquyếtđịnh liều lĩnhnhư trongcachbạc.ÔngHarryEmerson

Fosdisknóitrongcuốn"Nănglựctranhđấu":Mỗithanhniênkhilựanghề,đemcảđờimìnhramàtốmộtvánphé".Làmsao rút bớtđượcphầnmay rủi?Xinbạnđọc tiếpnhữnghàngdướiđây, trongđó tôi đemhếtnhữngđiềuhiểubiếtrakhuyênbạn.Trướchết,nếucóthểđược,xinbạnránglựanghềmàbạnyêu.ĐãcólầntôiđemđiềunàyhỏiôngDavidM.Goodrich,hộitrưởngcôngtylàmvỏxehơiB.FGooodrich.Ôngđáp:"Điềukiệnquantrọngnhấtđểthànhcônglàyêucôngviệccủamình,nhưvậythìtuylàmhànggiờmàcócảmtưởngmìnhchỉgiảitrí".ĐólàtrườnghợpôngEdison,mộtngườihồinhỏthấthọc,phảibánbáo,màsau làm thayđổihẳnnềnkỹnghệcủaMỹ.ÔNg thườngănngủ,ngay trongphòngthínghiệmđểcóthểlàmviệc18giờmộtngày,nhưngôngkhôngthấymệtchútnàohết.Ôngtuyenbố:"Suốtđờitôi,tôicólàmviệcđâu.Vuiquá!nhưtròchơituyệtthúvậy!",.Vậyôngthànhcônglàlẽdĩnhiên.ÔngCharlesSchwabcũngnóivới tôiđại loạinhưvậy.Ôngrằng:"Nếubạn thấyvôcùnghăngháitrongkhilàmviệc,thìgầnnhưkhôngcóviệcgìmàbạnkhôngthànhcông".Nhưngnếubạnkhônghiểubiếtchútgìvềsởthíchcủabạn,làmsaothiệttâmchođược?BàEdnaKerrtrướcCôngtyDupont,coihàngngànnhânviên,bâygiờlàmPhóGiámđốc"giaothiệpkỹnghệ"choCôngty"SảnphẩmHiệpChủngquốc"cónói:"Bikịchthảmthươngnhấtởđờilàbiếtbaothanhniêmkhôngbaogiởkiếmđượccáinghềvừaýhọcả.Tôinghĩkhôngcóngườinàođángthươngbằngkẻlàmmộtnghềchỉđểkiếmtiền".Bàkểrằngcócảnhữngsinhviênxuấtthântừtrườngđạihọc,đềnvớivớibà:"TôicóbằngcấpX.Bàcócôngviệcgìchotôilàmtronghãngbàkhông".Họkhôngbiếthọlàmđượcviệcgìmàcũngkhongbiếtthíchhợpvớiviệcgìnữa.Tráchchimàchẳngcóbiếtbaongười,cảđànônglẫnđànbà,bướcchânvàođờivớisứchọcchắcchắn,vớinhữngmộngtươiđẹp,thếmàrồiđã40tuổiđãkiệtlựcvìthấtbại,vìchánnảnvàlạiđèothêmbịnhthầnkinh!Sựthật,sựlựađượcmộtnghềhợpvớibạncũngquantrọngchosứckhoẻcủabạnnữa.BácsĩRaymondPearlcùngnghiêncứuvớivàicôngtybảohiểmnhânmạngvềnhứngyếutốicủatuổithọ,chorằngsựcómộtnghềhợpvớisởthíchvàtàinănglàyếutốquantrọngnhất.ÔngcóthểnóinhưThomasCarlyle:"Sungsướngthayngườinàokiếmđượcviệchợpvớimình!Bấynhiêuđủrồi,khôngcầngìhơnnữa".Mớirồi,tôinóichuyệnsuốtbuổitốivớiôngPaulW.Boynton,ChủphòngnhânviêncủaCÔngtydầulửaSoncony.Tronghainămgầnđây,ôngđãhỏidọtrên75.000ngườixinviệcđểôngrútkinhnghiệmmàviếtcuốn:"Sáucáchđểtìmviệclàm".Tôihỏiông:"Thanhniênđikiếmviệcthườngcólỗilầmnàonhất?"Ôngđáp:"Họkhôngbiếthọthíchviệcgìhết.Thiệtnghĩmàsợ!Maymộtbộáođểbậnvàinămthìhọđắnđolắm,lựamộtnghềđịnhđoạthếtcảtươnglai,hạnhphúcvàbìnhtĩnhtrongtâmhồnthìhọlạichẳnghềsuynghĩ!".Vậyphảilàmsao?bạncóthểlạihỏimộtphòngdẫnnghềnghiệp.Phươngpháphướngdẫnnaychưađượchoànthiện,vìnócònmớimẻnênnhânviêncácphònghướngdẫndầucógiúpbạnđượcnhiều,vẫncóthểlàmlỡđược.Tuynhiên,mônấysẽcótươnglaichắcchắn.Nơiđó,ngườitasẽbảobạnlàmnhữngtrắcnghiệmđểdòxétkhảnăngcủabạnvềmọiphươngdiệnhoạtđộng,rồingườitakhuyênbạnnênlựanghềnào.Phầnquyếtđịnhvềbạn,lẽcốnhiên.Bạnnênnhớ,lờikhuyêncủahọcókhisailầmmộtcáchbuồncườiđược.Nhiềukhihọcònmôthuẫnvớinhaulàkhác.Cóngườikhuyênmộtcôhọcsinhcủatôinênviếtvănđầumàdễdàngnhưvậy?Phảicótàitruyềntưtưởngvàcảmxúccủamìnhchođộcgiảvàmuốnthế,khôngcầncónhiềudụngngữ,màphảicótưtưởng,kinhnghiệm,quyếttínvànhiệthuyết.Vìtheolờihọkhuyên,cônọđươnglàmộtcôthưký,sungsướngtháymìnhtrởnênmộtnữsĩtậpsự,đểrồisauthấymìnhthấtbạichuacay.Vậycảnhữngnhàchuyênmônvềkhoahọchướngdẫnnghềnghiệpvẫnchưađánghoàntoàntincậy.Chonêntaphảihỏiýnhiềungười,rồidùnglươngtricủataxemxétnghềấy.Chắcbạnngạcnhiên,saotôilạichochươngnàyvàomọtcuốnsáchnghiêncứuvềưutư?Khôngcóchilạđâu,vìcóbiếtbaonỗilolắng,ânhận,oánhờnsinhradosựoánghétcôngviệcphảilàm.Hỏingười thânhayônghàngxóm,mộtôngchủsự,bạnsẽ thấy lờiđóđúng.Nhàkinh tế trứdanhJohnStuartMillnói:"khôngcógìthiệthạichoxãhộibằngtrongkỹnghệ,cónhiềungườikhônghợpvớinghềcủahọ"Đúng.Vàtrongsốnhữngkẻbấthạnhởđờinàytanênkêcảbọnngườighétnghềđangnuôisốnghọnữa!Cónhiềungườitạingũ,ởxađạichiếntrườngmàtinhthầncũnghoảngloạn.Xemthếđủbiếtkhôngphảihọhoảngloạnvìbomđạnmàchínhngườitađặthọvàomộtnghềtráivớisởthíchvàtàinăng.bạncóbiếtbọnngườiđókhông?BácsỹWilliamMenninger,mộtnhàchuyênmôntrịbịnhthầnkinh

códanhtrongquânđộihồichiếntranhvừarồiđãnói;"Trongquânđội,chúngtôiđượcbiếtrõrằnglựadùngngườichophùhợpvớitàinănglàđiềurấtquantrọng.Quyếttínrằngcôngviệcmìnhlàmrấthữuíchlàmộtđiềucầnthiết.Khimộtkẻkhôngthíchcôngviệcmìnhlàm,khiycảmthấyrằngđãbịđặtsaichỗ,khinghĩrằngngườitakhôngnhậnchângiátrịcủayvànhữngtàinăngcủaykhôngđượcthithốđếntộtbực,thếnàoycũngcócáctriệuchứngcủamộtbệnhthầnkinh".Đúngvậy.Trongkỹnghệ,nhữngngừơibệnhthầnkinhcũngdonhữngnguyênnhânấy.NhưtrườnghợpôngPhilJohnson.ÔNgthânônglàmchủmộttiệmgiặtủinênchocongiúpviệcvàhyvọngconmìnhsẽrànhnghề.NhưngôngPhilJonhsonlạighétcôngviệcđó,cứđủngđađủngđỉnh,làmlấylệ,chorồiviệc.Lạicóhômôngbỏviệckhiếnônggiàrấtbựcmìnhvàxấuhổvớibọnlàmcôngvìcóđứaconbiếngnhácđếnvậy.Mộtbữaôngtangỏýxinchacholàmthợmáy.A!Thiệtlàđổđốn,naylạimuốnkhoácbộáoxanh.Ônggiànghenóigiậnlắm.Nhưngôngconnhấtđịnhlàmtheoýmìnhvàkhoácchiếcáoxanhdínhđầydầumỡ.ÔNglàmviệcmệtnhọcbằngmấyởtiệmgiặtủi;tuyvậyôngsiêngnăng,vuivẻ,vừalàmvừađểtâmnghiêncứuvềmáymóc.Chođếnnăm1944,ôngchếtlúclàmHộitrưởngCôngtyBoeing,mộtcôngtysảnxuấtnhữngpháođàibayđãgiúptathắngtrận!.Nếucứởtiệmgiặtủi,thìsaukhithânphụôngmất,ôngsẽrasao?Chắcchắnlàphaitthấtbạivàtiệmông,ôngphảiphátmãi.Vậydùcóphảigâymốibấthoàtronggiađìnhthìcũngđành,chứđừngbaogiờnghĩrằngmẹmuốntalàmnghềgìtalàmnghềđó!Hễkhôngthíchthìđừnglàm.Tuyvậy,phảixétkỹlờikhuyêncủachamẹ.Chamẹlớntuổigấpđôitanhờkinhnghiệm,từngtrải, tấtkhonhơntanhiều.Nhưngrútcụctacầnquyếtdịnhlấy:Vìtakhéolựanghềhayvụnglựathìchínhtasẽsungsướnghaykhổsở,chứnàophảichamẹtađâu.Bâygiờ,tôixinkhuyênbạnvàiđiềutrongkhibạnlựanghề:!1-Đọckỹ5 lờikhuyêndướiđây trướckhikiếmmộtngườihướngdẫnbạnvề lựanghề.Những lờikhuyênnàycủagiáosưHarryVexterKitsonởĐạihọcđườngColumbia,mộtnhàchuyênmônbựcnhấtvềmônđó:a,Đừngnhờnhữngnhàdùngphươngphápthầnbílựanghềgiùm,nhưcácnhàchiêmtinh,các"métcoichỉtay,chỉviết,coitướng...Phươngphápcủahọkhôngtinđược.b,Đừngđihỏingườinàotinrằngchỉcầnlàmmộttrắcnghiệmlàlựađượcnghềhợpvớimìnhngay.Cáchđó tráihẳnvớiquy tắchướngdẫn,vìphảixétđủnhữngđiềukiệnvậtchất,xãhội,kinh tếởchungquanhtamớiđược.c,Lựamộtnhàchuyênmôncóđủsáchđểkiếmtàiliệuvềcácnghềnghiệptrướckhikhuyênbạn.d,Nhàchuyênmônphảixétbạnnhiềulầnrồimớiquyếtđịnhđược.e,Nếuhọchưaxétđixétlạimàđãviếtthưkhuyên,bạnđừngthèmnghe.2-Nơinàomậtítruồinhiềuthìđừngtới.Có20ngàncáchkiếmăn,ácbạnthanhniênbiếtvậykhông?,Khôngư!Kìa,bạncoimộttrườngnọ,haiphầnbanamhọcsinhchỉbiếtlựacó5nghềtrongsố20.000nghềđó,vàbốnphầnnămnữahọcsinhcũngthế.,Vậytráchchichẳngcóvàinghềđặtnghẹtnhữngngười,tráchchihọchẳngchenvaithíchcánhnhaumàkhôngkiếmđượcchỗ,tráchchichosựlolắngvềtươnglai,nỗisầumuộnvàbệnhthầnkinhchẳnghoànhhànhvớihọ.Vậytôixinbạnđừngchenlấntrongnhữngnghềluậtsư,kýgiả,hoặctàitửmànảnhvàđàiphátthanhnữa.3-Cũngđừnglựanhữngnghềmàmườiphầnbạnchỉcómộtphầnhyvọngđểkiếmănđược.Chẳnghạnnghềbánvébảohiểm.Mỗinămcóhàngngànngườiphànđônglàthấtnghiệp-đimờikháchbảohiểmnhânmạng.Đờihọđạiloạisẽnhưsaunày:Trămngườithìcóchínchụcngườisẽđautim,thấtvọngvàchỉmộtnămlàgiảinghệ.Trongsố10ngườicònlại,mộtngườibánđượcgầnhếtchínchụcphần trămnhữngvébảohiểm, còn chín người kia chỉ được chia nhau cómười phần trămcòn lại.Nghĩalàmộttrămphầnmớicómộtphầnlàkiếmđược10.000mỹkimmốinăm,chínphầnthìkiếmđượcđủsốngmộtcáchchậtvật,cònchínchụcphầnthìthấtbạihoàntoànsau12tháng.ĐólàýkiếncủaôngFranklinI.Bettger,mộtngườiđãthànhcôngnhấtởMỹluônhaichụcnămnaytrongnghềbánvébảohiểm.4-Trướckhiquyếtđịnhlựamộtnghề,bạnnênbỏranhiềutuần,nhiềuthángđểtìmhếtcáctưliệucần

biếtvềnghềấy.Bằngcáchnào?Bằngcáchphỏngvánnhữngngườiđãlàmnghềấytừmười,haichụchoặcbốnchụcnăm.Tôiđãkinhnghiệm,nênbiếtrõnhữngcuộcphỏngvấnđósẽcóảnhhưởngsâuxatớitươnglaibạn.Khimới20tuổi,tôihỏiýhaingườivềnghềtôimuốnlựavàbâygiờnhớlại,tôithấyrằnghaingườiấyđãthayđổihẳnđờilàmviệccủatôi.Khôngcóhọthìkhóbiếtđượcđờitôiđãrasao.Làmsaonhờhọchỉbảođược?Vídụbạnmuốnhọcnghềkiếntrúc.Trướckhiquyếtđịnhbạnphảibỏrahaituầnphỏngvấnnhữngkiếntrúcsưtrongmiềnbạn.Mởmộtsổđiệnthoại,bạnsẽkiếmđượctênvàđịachỉcủahọ.Bạnlạithămhọtạiphònglàmviệchọ,hẹntrướchaykhôngcũngđược.Nếumuốnxinđượcgặpmặtthìnênviếtnhưvầy:"Tôixinngàigiúpđỡtôimộtviệcnhỏ.Tôimuốnngàichỉdẫn.Tôi18tuổivàmuốnhọcnghềkiếntrúc.Trướckhiquyếtđịnh,tôimuốnđượchỏiýngài.Nếungàimắcviệckhôngtiếptôiđượcởphònggiấy,thìxinngìgiaơnchotôiđượchầuchuyệnđộnửagiờtạitưthất.Xinđatạngài".Vàbạnsẽhỏiôngtanhữngcâudướiđây:a,Nếuphảilàmlạicuộcđời,ngàicómuốnlàmnghềkiếntrúcsưnữakhông?b,Saukhixéttôikỹrồi,xinngàithànhthựcchobiếttôicóthànhcôngtrongnghềấyđượckhông?c,Nghềấycómậtítruồinhiềukhông?d,Saukhihọc4năm,kiếmđượcviệccódễkhông?Mớiđầuhãynênlàmviệcgìtrước?e,Nếutàikhéocủatôivàohạngbìnhthìtrong5nămđầutôihyvọngđượcbaonhiêu?f,Làmnghềấylợihạinhữnggì?g,Nếutôilàcongái,thìngàicókhuyêntôilàmnghềđókhông?Nếubạnnhútnhát,dodự,khôngdámmộtmìnhđườngđộtvàohỏithẳngmộtông"bự",bạnnêntheohailờikhuyênnày:1-Dắttheomộtngườianhemtrạctuổimình,đểbạnđượcvữngbụngtựtinhơn;nếukhôngcóai,bạnmờiôngthầncùngđi.2-Bạnnênnhớrằngnhờaichỉbảotứclàgiántiếpkhenhọ:Họcóthểphòngmũiđượcđó.Nhấtlàcácônglớntuổi,thíchđượckhuyênbọnthiếuniên.Vậychắcviênkiếntrúcsưấyrấtthíchđượcphỏngvấn.Nếulạithăm5vịkiếntrúcsưmàvịnàocũngbậnquákhongtiếpbạnđược(rấtítkhinhưvậy)thìlạithăm5vịkhác.Thếnàobạncũngđượctiếpvànhậnđượcnhữnglờikhuyênvôgiávàsaunầykhỏiphảiphínhiềunămthấtvọng,đaulòng.Gặpkẻbiểnlậnthìđừngngạitrảtiềncônghọ,đểhọchỉbảo,Nửagiờcôngcólàbao!Bạnnênnhớrằngquyếtđịnhấylàmộttronghaiquyếtđịnhquantrọngnhất,cóảnhhưởngsâuxanhấttớitươnglaicủabạn.Vậyphảiđểhếtthờigianthuthậpđủtàiliệudã.Nếukhông,sẽhốihậnsuốtđời.5-Bỏýnghĩsailầmrằngchỉcóđộcmộtnghềvớibạnthôi!Bấtkỳngườinàocũngcóthểthànhcôngtrongnhiềunghềđược.Nhưtôichẳnghạn:Nếutôihọctậpvàdựbịkỹcàng,cóthểhyvọngthànhcôngvàsungsướngnhiều ít trongnhữngnghề:Làmruộng, trồngcây,yhọc,bánhàng,quảngcáo,xuấtbảnbáotạitỉnhnhỏ,dạyhọc,kiểmlâm.Tráilại,nếulàmkếtoán,kỹsư,kiếntrúcsư,giámđốcmộtlữquán,hoặcmộtxưởng,buônbánmáymocsv.v..chắcchántôisẽthấtbạivàkhổsở.

Chương 30: Làm sao bớt lo về tài chính 70%nỗilocủachúngta....NếutôibiếtcáchgiảiquyếtnhữngnỗilovềtàichínhcủamỗingườithìtôiđãkhôngviếtcuốnnàymàđãtoạtạiBạchcung,ngaybênTổngthốngrồi.Nhưngcóviệctôilàmđược,làkểkinhnghiệmcủavàinhânvậtđãbiếtgiảiquyếtvấnđềấy,giúpbạnvàilờikhuyênthựctế,chỉchỗmuavàicuốnsáchchỉdẫnbạnthêm.Theomộtcuộcđiềutracủatờbáo"Giađìnhcủaphụnữ",70phầntrămnỗilocủatalàdovấnđềtiềnnong.GeergeGallup,trongviệcđiềutraGallup,nóirằngphầnđôngtatinchắchễlợitứctănglênchỉmườiphầntrămthôi,sẽhếtlothiếuthốn.Sựấyđúngtrongvàitrườnghợp,nhưnglạirấtthiếuthốn.Sựấyđúngtrongvàitrườnghợp,nhưnglạirấtsaitrongvàidịpkhác.Chẳnghạnkhiviếtchươngnày,

tôiphỏngvấnmộtnhàchuyênmônlậpngânsáchgiúpcácgiađìnhlàbàElsieStapleton,mộtngườiđãlàmcốvấnnhiềunămchothânchủvànhânviêncủamộttiệmtạphoálớnởNữuƯớc.Saubàmởphòngcốvấntư,đểgiúpnhữngngườilolắngmấtănmấtngủvìkiếmchẳngđủăn.Bàđãgiúpnhiềungườivềmọicáchsinhlợi,từngườiphuvác,kiếmkhôngđầy100mỹkim,tớinhữngôngchủhãngkiếmđượctrămngànmỹkimmỗinăm.Bànóivớitôinhưvầy:"Đốivớiđasố,khôngphảitănglợitứcmàhếtlovềtàichínhđâu".Thiệtra,sựtănglợitứcthườngchỉlàmtăngsốchixuấtvàcũngtăngthêmchứngnhứcđầunữa.Phầnđônglolắngkhôngphảilàtạithiếutiềnmàtạikhôngbiếtcáchchitúc".ĐọcmấycâuấychắcbạnnhớrằngbàStapletonkhôngnóirừngcâuấyđúngtrongmọingườiđâu.Bànói:"Phầnđông".Bàkhôngchỉbạn.Bànóivềcáccôem,cácônganhcủabạn,cócảchụcngười,phảikhôngbạn?).Cónhiềubạnlạinói:"ƯớcgìanhchàngCarnegienàyphảitrảnhưngtoahàngcủata,tiêuphatrămmóncầnthiếtnhưtavớisốbổngcủata,đểchoybỏcáigiọngdạyđờiấyđi".Thưabạntôiđãcólúcphảilosốtvórồi.TôiphảilàmlụngkhổnhọcmườigiờmộtngàytrêncánhđồnglùavàtrongkhocỏkhôởMisssouri-làmtớinỗichỉmongmỗimộtđiềulàsaochothânthểhếtmỏinhừ,hếtnhứcnhốimàthôi.Làmnhưtrâuvậy,màmỗigiờkhôngđượctớimộtđồngnữa,cũngkhôngđượctớicắcrưỡinữa.cũngkhôngđượctớimộtcắcnữa.Mỗigiờchỉvỏnvẹncónămxu.Tôiđãsống20nămtrongnhữngnhàkhôngphòngtắm,khôngmáynước.Tôiđãphảitrảicáicảnhngủtrongmộtcănphònglạnhtới15độdướisốkhông.Tôiđãđibộhàngngàncâysốđểtiếtkiệmmỗilầnmộtvàixutiềnxe,giầythìlủngđếmàquầnthìváđũng.Tôiđãthấucáicảnhvàohàngcơmchỉgọimónămrẻtiềnnhấtvàđêmngủthìgấpquầnlại,đểxuốngdướinệm,nằmđèlênchonócónếp,vìkhôngtiếnmướnủi!.Vậymàtrongthờiđó,tôivẫnkiếmcáchđểdànhđượcvàixu,vàicắcvìtôisợcáicảnhtúirỗnglắm.NHờkinhnghiệmấy, tôi thaaywrằngnếubạnvà tôi,muốnkhỏimangnợvàkhỏi lovề tiềnnong,chúngtaphảitheophươngphápcủacáchãngbuôn:lậpmộtquỹchitiêuvàquyếtchỉchitiêutheosốsựđịnh.Nhưngphầnđôngchúng takhông làmvậy.Ôngbạn tốtcủa tôi,ôngLeonSkimkin,Tổnggiámđốcnhàxuấtbảncuốnsáchnày,chotôihayrằngnhiềungườiđuimùmộtcáchlạlùngvềvấnđềtiềnnong.Ôngkểchuyệnmộtkếtoánviênmàôngbiết.Ngườinàykhilàmchohãng,tínhtoánchili,cẩnthậnlắm,nhưngvớitúitiềnriêngthì...chẳnghạn,lãnhlươngmớilãnhchỉđủtrảtiềnnhà,tiềnđiệnvàmọithứnhấtđịnhmàthôi.Ychỉbiếthiệnđươngcótiềntrongtúi,tuyycũngbiếthơnairằngnếuhãngycũngchitiêutheolốicẩuthảấy,thếnàocũngvỡnợ.xinbạnnhớđiềunày:Khiphảitiêutiền,tứlàbạnkinhdoanhchochínhbảnthânvậy.Màthiệtthế,dùngmuamộtvật,tứclà"kinhdoanh"chứgì?Phảitheonguyêntắcnàokhitiêutiền?Lậpngânquỹbắtđầurasao?Có11nguyêntắcsauđâybạncóthểtheođược.Quytắcthứnhất:GhinhữngchitiêuvàosổNămchụcnămtrước,khiArnoldBennetkhởisựviếttiểuthuyếtởLuânĐôn,ôngcònnghèolắm.Ôngphảitínhtrước,vớihaicắcmỗingày,ôngphảitiêunhữnggì?Nhưvậy,cókhinàoôngtựhỏitiềnđiđâumấtkhông?Không,ôngđãbiếtrồimà.Ôngthíchphươngphápấytớinỗitiếptụcdùngnókhiôngđãgiàu,nổidanhkhắpthếgiớivàcócảmộtchiếcduthuyềnnữa.ÔNgJohn.Rockfellercũnggiữmộtsổkếtoán.Trướckhilêngiườngngủ,ôngđãtínhtoánđểbiếtrõtừngxusốtiềncònlại.Bạnvàtôi,chúngtacũngphảicómộtsổtayđểghisốxuấtnhậpchotớihếtđờiư?Không,khôngcần.Nhữngnhàchuyênmônkhuyênrằngphảighichéptừngxumột,ítnhấttrongmộtthángđầuvànếucóthểđược,tronghaithángsau.Nhưvậychúngtabiết tiêuvàonhữngviệcgì,rồidothấy,cóthểlậpngânsáchchitiêuđược.Bạnnóibạnbiếtrõtiêutiềnvàonhữngviệcgìư?Cóthểđượclắm,nhưngtrong1.000ngườimớicómộtngườinhưbạn!BạnStapletinnóivớitôirằngphầnđôngđànônghayđànbàcũngvậy,lạinhờbàlàmcốvấnvềvấnđềtàichánh,đềukếthànggiờcácmónchitiêubaonhiêuđểchobàchép-rồikhithấykếtquảbàdãghitrêngiấy,họlalên:"à!Vậyratiềntôiđitheocáingảđósao?"Họkhôngtinnhưvậy.Bạncógiốnghọkhông?Cóthểđượclắm.Quytắcthứnhì:Lậpngânsáchthiệtđúngvớinhữngnhucầucủabạn,nhưquầnáophảicắtkhítvớithânthểbạnvậy.BàStapletonlạinóivớitôirằnghaigiađìnhcóthểsốngsátváchnhau,trongnhữngnhàynhưnhau,

cùngtrongmộtxóm,cùngcòmộtconsố,cùnglãnhmộtsốlươngmàquychitiêucủahọnhiềukhikhácnhaurấtxa.Tạisaovậy?Tạivìkhôngaigiốngaihết.bànóilậpngânsáchphảidochínhtalàmlấyvàphảiquenrồimớilàmđúngđược.Lậpngânsáchkhôngphảilàhysinhbỏhếtnỗivuitrongđờimàlàđểchotathấyyênổntronglòngvềvấnđềtàichính.Bàtiếp:"Nhữngngườinàocóngânsáchgiađìnhlànhữngngườithanhnhàn".Nhưngbạnlậpngânsáchrasao?Nhưtôiđãnói,trướchếtchúngtaphảighiđủnhữngchitiêu,rồiđihỏi ý kiến những nhà chuyênmôn. Trong nhiều châu thành dân dố hai vạn trở lên, có những hộichuyênmôn nghiên cứu để đem sự thịnh vượng cho gia đình.Bạn đến hỏi hội, sẽ được nhiều lờikhuyênvềnhữngvấnđểtàichínhvàđượcngườitachỉchocáchlậpngânsáchtheosốlợitứccủabạn.Bạnkhôngphảitrảtiềncông.Quytắcthứba:Tiêutiềnmộtcáchkhônngoan.Tôimuốnnói:Tiêucáchnàomàcũngmộtsốtiềnđó,tađượclợihơncả.Trongnhiềuhãng,cónhữngnhânviênchuyênmônmuađồcáchnàolợinhấtchohãng.Bạnlàmcôngchogiađìnhcủabạn,tạisaokhôngtheocáchấy?Quytắcthứtư:Đừngđểchochứngnhứcđầutăngtheolợitức.BàStapletonsợnhấtlậpngânsáchchonhữnggiađìnhmàlợitứcmộtnămđược5.000mỹkim.Tôihỏi tại soa thìbàđáp:"VìnhiềungườiMỹchorằngmụcđíchphảiđạtđược làkiếmsaochođược5.000mỹkimmộtnăm.Hộsốngmộtcáchhợplývàbìnhdịtừlâu,rồikhikiếmđượcsốlợitứcđó,họchorằngđãđạtđượcmụcđíchcủađờihọrồi.Họmớibắtđàukhuyếnkhuyếchtrương.Chẳnghạn,muamộtngôinhàởngoạiô,vì theohọ,đâucótốnhơnlàmướnphố?Rồi tậuxehơi,sắmđồđạc,quầnáomới.Nhưvậy,tấtnhiênhọthiếuthốn,thànhthửbâygiờhọkhôngsungsướngbànglúctrước,vìhọđãxàiquátứctănglên".Điềuấyrấttựnhiên.CHúngtaaicũngmuốnsốngchothoảthích.Nhưngrútcục,cáchnàolàmchotasướnghơn?Cáchtựbắt tasốngtheomộtngânsáchnhấtđịnh;hợpvớitúi tiềnxanhđỏcủamõtoàthúcnợvàlủinhưcuốckhichủnợđậpthìnhthìnhvàocửa?Quytắcthứnăm:Nếuphảivaythìráncócáigìđểbảođảm.Nếubạngặpcơntúngquẫn,phảiđivay,nhữngsổbảohieeurm,quốctráivàsổtiếtkiệmđềulàtiềnởtrong túi bạn hết.Chỉ việcmang những thứ đó lại ngân hàng hoặc các sở tiết kiệm, các hãng bảohiểm...Nếubạnkhôngcónhữngthứđónữa,nhưngcómộtngôinhà,mộtchiếcxehoặcmộtgiasảngìkhác,bạncũngcóthểmượntiềnngânhàngđược.Cònnếubạnkhôngcótàisản,ngoàisốlươngrakhôngcóchiđảmbảocả,xinbạnnhớkỹlờinàynóquantrọngnhưđờisốngcủabạnvậy:Đừng,đừngbaogiờthấycôngtychovaynàoquảngcáotrênbáomàlạihỏivayngay.Đọcquảngcáocủahọ,tatưởnghọnhântừnhưPhậtvậy.Đừngtinhọ!Chỉcómộtsốítcôngtylươngthiệnthôi.Bạnnênlạihỏimộtvàingười làmtrongngânhàngquencủabạn,nhờhọcỉchomộtcôngtyngaythẳngmàhobiết.Nếukhông,tứclàđưacổchongườitacứađấy.Cáinguyêntắcnênnhớđivaylànếubạnchắcchắnsẽtrảnợngay,thìsẽđượctínhlợinhẹvàvừaphải,vàbạnsẽtrảđược.Cònnếubạnkhấtlầnkhấtlữa,tiềnlãivàmọithứphítổnkhácgóplạilầnsẽnặnglắm,cókhigấp20lầnsốvốn,tứclànặnggấp500lợisuấtởcácngânhàng.Quytắcthứsáu:Bảohiểmvềbệnhtật,hoảhoạnvàtainạnbấtthườngkhác.

Bạncó thểđónggópnhữngsố tiềnnhỏđểbảohiểmvềmọi thứ tainạnđược.Tấtnhiên, tôikhôngkhuyênbạnnênbảohiểmcảnhữngbệnhtrậtgânvànhứcđầuxổmũi,nhưngtôikhuyênbạnnênbảohiểmvềnhữngtainạnmà,nêuxảyra,sẽlàmchobạntốnnhiềutiền.bảohiểmđểkhỏilonhưvậylàrẻlắm.Chẳnghạntôibiếtmộtngườiđànbànămngoáinằm10ngàyởnhàthươngmàkhirachỉphảicó8mỹkim.Tạisaovậy?Vìbàấyđãbảohiểmvềtậtbệnh.

Quytắcthứbảy:Đừngchovợconlãnhtộtmộtlầnsốtiềnbảohiểmsinhmạngcủabạn.Nếubạnbảohiểmsinhmạngđểkhichết,giađìnhbạncómộtsốtiền, thì tôixinđừngtheolốicholãnhtiềnmột lầntột.Mộtngườiđànbàmớigoámàlãnhmộtsốtiềnlớnsẽrasao?ĐểbàMarison

S.Eberlytrảlờicácbạn,BàcoichinhánhPhụnữaởViệnBảohiểmnhânmạngtạiNữuƯớc,khuyênnhữngôngbảohiểmnhânmạngnênđểchovợlãnhmỗithángmộtsốtiềnbaonhiêuđó,chứđừngđểcholãnhhếtmộtlần.bàkểchuyệnmộtquảphụlãnhcủacôngtybảohiểm20.000mỹkimmộtlần,rôìđưachocontraimởtiệmbánđồphụtùngxehơi.Thếrồiviệclàmănlỗlãi,bàấynaykhôngcònmộtxu.Mộtbàgoákhácnghelờingọtngàocủamộtnhàbuôn,dùnggầnhếtsốtiềnlãnhởhãngbảohiểmđểmuanhữnglôđấttrốngmàtheoconbuônnọthì"chắcchắcchỉmộtnămnữagiásẽgấpđôi".Banămsau,bàtaphảibánlạinhữnglôđấtvớisốtiềnbằngmộtphầngiámua...Cócảngànnhữngbikịchnhưvậy.SylviaS.Port,nhàbìnhbútchuyênmônvấnđềtàichínhởbáoNewYorkPost,viếttrongmục"Nhậtkýgiađình"nhưvầy:"Nhưngmươilămngànmỹkimởtrongtaymộtngườiđànbà,trungbìnhkhôngđầybảytámnămđãhếtnhẵn".Mấynămtrước,tờtuầnbáo"Chiềuthứbảy"viết:"Mộtngườiđànbàgoá,khôngcókinhnghiệmvềbuônbán,khôngcómộtnhàngầnhàngnàokhuyênbảo,màlạiđinghelờiđườngmậtcủamộtnhàbuôn,bỏtiềnbảohiểmralàmăn,hoặctrữhàng,thìmausạtnghiệpvôcùng.Bấtkỳmộtluậtsưhaymộtchủngânhàngnàocũngcóthểkểhàngchụcgiađình,trongđóchồngkicópsuốtđời,hysinhmọithứ,khôngdámăn,mặc,đểtiềnlạichovợgoá,concôimàrồigiatàitántận.Tạisaovậy?Tạibàvợhoặccậuconnghelờiđườngmậtcủamộttênvôlạiđểnógiựthếttiềnđemtiêuthoảthích".Vậybạnmuốnlochovợcon,hay theocáchcủaJ.P.Morgan,một trongnhữngnhà tàichínhkhôngkhéonhấttừtrướctớinay.Trongchúcthưcủaông,ôngchiagiatàicho16ngườithừahưởng.Trongsốấycó12ngườiđànbà.Ôngcóchiatiềnchohọkhông?Không.Ôngchohọcổphầntrongcáctổhợpsảnxuấtđểhọđượclãnhmỗithángmộtmónlợitứcnhấtđịnhtớimãnđời.

Quytắcthứtám:Dạychoconbiếtgiátrịcủađồngtiền.

Tôikhôngbaogiờquênđượcmộtýkiếnđãđọctrongtờbáo"Đờibạn".Tácgiảấy,bàStellaTuttle,tảcáchbàdạyconbiếtgiátrịcủađồngtiền.Bàxinnhàngânhàngmộttriệuchiphiếu,chođứacongáichíntuổicủabà.Mỗituầnbàpháttiềnchonótiêuvặt.Nógởilạibàsốtiềnđónhưgởitạinhàngầnhàngchotrẻemvậy.Rồitrongtuần,nếumuốntiêumộthaicắc,nóviếtmộttấmchiphiếuđểlãnhsốtiềnra,đoạntựtínhtoánlấysốtiềncònlạilàbaonhiêu.Đứngnhỏkhôngnhữngthấyvuimàcònhọcđượcgiátrịđồngtiềnvàcáchtiêusàinữa.Phươngphápấyrấttốt.Nếubạncóemnhỏ,traihoặcgái,tớituổiđihọcmàbạnmuốndạychúngcáchtiêutiền,tôikhuyênbạnnêndùngphươngphápđóđi.

Quytắcthứchín:Nếucần,bạnnênlàmthêmđểkiếmphụbổng.

Nếusaukhiđãlậpngânsáchmộtcáchkhônkhéomàbạnvẫncònthấykhôngđủtiềntiêutớicuốitháng,bạncóthểtheomộttronghaicáchsau:Hoặcrầyla,quạuquọ,phànnàn,hoặclàmviệcđểkiếmthêmíttiềnngoàinữa.Kiếmthêmcáchnào?Thìtìmxemthiênhạcócầngấpvậtgìmàhiệnnàychưađượccungcấpvậtgìmàhiệnnaychưađượccungcấpđủkhông?ĐólàcáchcủabàNellieSpeerởNữuƯớc.Năm1932,bàsốngtrơtrọi trongmộtcănnhàcóbaphòng.Chồngbàmớimất,cònhaingườiconđềuđãởriêng.Mộthômmuacàremởmộttiệmnước,bàthấytiệmấycũngbánbánhmàbánhkhôngcóvẻngonlànhgìhết.Bàbènhỏingườichủcómuốnmuabánhcủabàlàmkhông.Ngườiđòihỏimuathửhaiổ.Bànóivớitôi:"Tôituylàmbếpgiỏi,nhưnghồichúngtôiởGeorgie,luônluônnhàcómộtngườiở,vàchưabaogiờtôilàmtrên12cáibánhbatênhỏ.Bởivậykhilàmhaiổbánh,tôihỏimộtbàhàngxómccanướngbánhrồivềlàm.Kháchởtiệmnướcănhaiổbánhcủatôi,rấtlấylàmthích.Kháchởtiệmnướcấyănhaiổbánhcủa tôi, rất lấy làm thích.Hômsau,haingườichủ tiệmđặtnămổnữa.Rồinhữngtiệmnước,tiệmcơmkháccũngdầndầnđặt,mỗingàymộtnhiều.Tronghainăm,mỗinămtôilàm5.000ổbánhtrongcănbếpnhỏxíucủatôivàkiếmđượchàngngànmỹkimchẳngtốnkémgìhết,trừtiềnmuavậtdụng".Vềsaubánhđặtlàmnhiềuquá,bàphảimởtiệm,vìbếpnhàkhôngđủchỗ;lạimướnhaingườiđủthứ

bánh.Trongchiếntranhvừarồi,ngườitaphảinốiđuôihằnggiờtrướctiệmđểmuabánhcủabà.BàSpeernói:"Hồiấytôisungsướngnhaattrongđờitôi.Làmviệcởtiệm12đến14giơmộtngày,nưhngkhôngthấymệt,vìkhôngphảilàmviệcmàlàtiêukhiển.Tôichorừngtôidựmộtphầntrongcôngviệctănghạnhphúccủangườikháclênmộtchút.Vàtôibậnquá,khôngcóthìgiờđểthấymìnhcôđộc,đểưuphiềnnữa.Mátôivànhàtôiquađời,cáccontôiđiởriêng,đểlạitrongđờitôimộtlỗtrốngmàtôiđãlấpđượcnhờcôngviệcấy".Khi tôiđòiýkiếnbàSpeervềchỗngườiđànbànấunướngkhéo,nhữnglúcrảnh,cóthểkiếmtiềnbằngcáchđótạimộtchâuthànhtrên10.000dânsốkhông,thìbàđáp:"Đượcchứ!Tấtnhiênlàđượcchứ!".BàOvaSnyndercũngsẽnóivớiácbạnnhưvậy.BàsốngởChâuthànhMaywood,mộtchâuthành30.000người.Bàbắtđầulàmănvớivàođồngbạcvốnvàmộtcáilò.CHồngbàđau,bàphảikiếmtiềnnuôichồng.Kiếmcáchnàobâygiờ?Khôngcókinhnghiệm.Khôngcótàigìhết.Bàláylòngtrắngtrứnggàngàovớiđườngrồinướngthànhbánhởphíasaulò,doạnbàmangbánhrangồigầntrườngbánchohọctrò,khitanhọc,giámộtcắcmộtchiếc.Bàtựnhủ:"Maichắckiếmđượcthêm.Mỗingàytaphảilạiđâybánbánhchohọctrò,khitanhọc,giámộtcắcmộtchiếc.Bàtựnhủ:"Maichắckiếmđượcthêm.Mỗingàytaphảilạiđâybánbánhnhàlàmmớiđược".Trongtuầnđầutiên,khôngnhữngđượclờimàbàcònthấyđờithúvịhơnmộtchútnữa.Cảnhàđềuđượcvuivẻvìhếtrảnhđểlonghĩrồi.Nhưngnàođãhếtchuyện.NgườinộitrợnghèokhổởMaywoodđílạicóthamvọngkhuyếchtrươngnghềmìnhnữa.Bàmuốncómộtđạilýbánbánh"nhàlàm"ởgiữamộtchâuthànhồnào,tấpnậplàchâuthànhChicago.Bàrụtrèngỏýđóvớingườibánhạtrẻrongđường.Ngườinàynhúnvaiđáp:"Kháchhàngcủatôimuahạtdẻchứkhôngmuabánh".Bàđưaramộtchiếcbánhlàmmẫu.Ngườiđótrôngthấythèm,muangay,.Nhờvậy,ngàyđầubàtađãkhakhá.BốnnămsaumởmộttiệmthứnhấtởChicago,chiềungangcóhai thướcrưỡi.Đêmlàm,ngàybán.Đếnnay,ngườiđànbàtrướckianhútnhát,bắtđầumởtiệmbánhởtrongbếpấy,đãcó17tiệmởtạimộtkhuđôngđúcnhấtcủachâuthànhChicago.Tôimuốnkếtluậnnhưvầy:bàNellieSpêerởNữuƯớcvàbàOraSnyderởMywoodđánglẽlolắngvàthiếthụtthìlàmviệcđểkiếmthêm.Bắtđầulàmrấtnhỏ,từtrongbếpnúc,khôngaiđỡđầu,quảngcáocáigìhết.Nhưvậythìcónỗilolắngvềtiềnbạcnàomàhọkhôngthắngnổi?Bạnngóchungquanhsẽthấybiếtbaonhiêucôngviệcchưacóđủngườilàm.Chẳnghạn,nếubạntạplàmbếpchogiỏi,bạncóthểkiếmđượctiềnlắm.Đãcónhiêuccuốnsáchdạycáchkiếmtiềntrongnhữnglúcrảnh;bạnlạitiệmsáchhỏithìthấy,Đànônghayđànbàđềucócơhộilàmănhết.Nhưngxincăndặnbạnđiềunày:nếukhôngcótàiriêngvềnghềbánhàngthìđừngđigõcửatừngnhàmàraohàng.Ngườitarấtsợthứđómàcũngnhiềungườithấtbạivềnghềđólắm.Quytắcthứmười:Đừngbaogiờđánhbạchết.

Mộtđiềulàmchotôirấtngạcnhiênlàcónhiềungươìmongkiếmtiềnbằngcáchcángựahauđánhđề.Tôibiếtngườisinhnhaibằngnghềxổđểmàrấtkhinhbỉnhữngkẻkhờdạimangtiềnlại"cúng"y.TôiquenmộtngườibánvécángựadanhtiếngnhấtởMỹ.Ynóirừngdầubiếtrấtnhiềuvềcángựamàkhôngbaogiờbỏmộtxurađểcáhết.Chaoôivậymàdãcónhữngkẻđiênbỏmỗinămsáutỷmỹkimđểcángựa,nghĩalàsáulầnsốquốctráicủaMỹnăm1910!

Ycònbảonếumuốnhạimộtkẻthùnàothìnênlàmchokẻđómêcángựa.Vàkhitôihỏi:"Đánhcátheo"tuyđô"cókhákhông",yđáp":"Theocáchđócóthểsạtnghiệpbántrờiđượcnữa".Nhưngnếunhấtđịnhchơicờbạcthìphảichơichothôngminh,nghĩalàphảitínhxemphầnmaynhiềuhayphầnrủinhiều.Tínhcáchnào?Bằngcáchđọccuốn"Làmsaotínhđượcmayrủi"củaOsswaldJacoby,mộtnhàquyềnuyvềmôn"bridge"và"phé",mộtnhàtoánhọcvềbựcnhất,mộtnhàchuyênmônvềthốngkêvàbảohiểm.Cuốnnàydày215trang,bảotabiếtphẩnrủicủatatrongđủcácmôncờbạcvàcũngbảotaphảibiếtphầnrủitínhtheomộtcáchkhoahọcvềhàngchụcngànhhoạtđộngkhácnhaunữa.Tácgiảkhônghoàicôngvạchchocáchkiếmtiềntrongnghềđỏbácđâu,chỉmuốnchobạnbiết,trongmỗimôncờbạcthườngchơi,phầnănlàbaonhiêu,phầnthualàbaonhiêuthôi.Màkhibạn

đãthấyphầnthuanhiềuhơnphầnănthìbạnsẽthươnghạichonhữnghạng"bòsữa"đemhếtcảsốtiềnmồhôinướcmắtkiếmđượcđể"cúng"vàođềvàotàixỉuhaycángựa.Nếucómáucờbạc,bạnnênđọccuốnấyđivàbạnsẽđỡphínhiềutiềnlắm,đỡcả100lần,cólẽcả1.000lầngiátiềncuốnsáchnữa.Quytắcthứ11:Nếukhônglàmsaochotàichánhkháhơnđượcthìthôi,cũngcứvuivẻđi,đừngđầyđoạtấmthânmàuấtứcvềmộttìnhcảnhkhôngthểthayđổiđược.Nếubạnkhônglàmsaochotàichínhkháthêmđượcthìcóthểlàmchotâmtrạngthơthớiđược.Bạnnênnhớrằngnhiềungườikháccũnglolắngvềtàichínhnhưtavậy.ChúngtasầunãovìnghèohơngiađìnhôngXoài;nhưngcólẽôngXoàicũngsầunãovìnghèohơngiađìnhôngMítvàôngMítcũngnghèohơngiađìnhôngổi.VàidanhnhântronglịchsửnướcMỹcũngđãđiêuđứngvìtiền.TổngthốngLincolnvàTổngthốngWashingtonđềuphảivaytiềnđểđitớiBạchcung,khimớiđượcbầylàmTổngthống.Nếuchúngtakhôngđượcthoảmãnhếtthảynhữngđiềumongmuốnthìcũngđừngtựđầuđộcvàlàmchotínhtìnhchuachátvìâusầu,uấthận.Hãycốvuiđimđừngđoạđầytấmthân.Rángtỏralàmộtđạtnhânvềvấnđềấâ.Sèneque,mộttrongnhữngtriếtgiacódanhnhấtởLaMã,nói:"Nếuanhchorằngcáianhcólàchưađỉthìdùcóchinhphụcđượccảthếgiới,anhcũngvẫnkhốnkhổ".Vàchúngtanênnhớđiềunày:dùsảnnghiệpcủabạncócảHiệpchủngQuốcvớimộthàngràogàchuikhônglọtởchungquanhđinữa,thìmỗingàybạncũngchỉăncóbabữavàmỗiđêmcũngkhôngngủtrênhaicáigiường.