1

ئایاقورئاندانراوی

؟ … محمده‌

پێشکه‌ش و ئاماده‌کردنکردن

صالح مال محمدشاره‌زووری

له‌ ڕاگه‌یاندن وه‌زاره‌تی به‌ڕه‌زامه‌ندیدراوه چاپ

- شه‌قامی سلێمانی کامه‌رانی چاپخانه‌یت 23508سه‌یوان

2

:پێشه‌کی

3

که‌ خوێنه‌وارانه‌ی ئه‌و بۆ سه‌رنجێک ئه‌مه‌وێتیاسایی و ڕاستی شوێن به‌ ئه‌گه‌رێن

بکه‌مه‌وه‌ ... ڕوون دا قورئان هه‌تاهه‌تاییخواز نوێ مامۆستای هاتنی مژده‌ی ئه‌ویش

هه‌ستی ده‌ڕبڕینی له‌ دا ئایین ڕێبازی له‌زانیاری ته‌رازووی به‌ ئایین کێشه‌ری ئایینداوله‌گه‌ڵ به‌ره‌نگاری و بیست سه‌ده‌ی یه‌کانی

بێ فه‌لسه‌فه‌ی بیری که‌وته‌کانی دوا قوتابیه‌ ) (… ، یه شاره‌زووری صالح مال محمد ئامانج

که‌ بچکۆڵه‌یه‌ی نامیلکه‌یه‌ ئه‌م خاوه‌نی واته‌که‌ بچه‌سپێنێ چه‌رخه‌که‌مان زمانی به‌ توانی

بۆ بونه‌وه‌ره‌یه‌ ئه‌م خاوه‌نی نێردراوی قورئان ) . که‌سایه‌تی) به‌ په‌یوه‌ندی و خ د محمد

) ه‌ ) محاضر به‌شێوه‌ی ئه‌ویش نیه‌ محمده‌وه‌( ) ی ) القدر لیلة به‌فر شه‌وی له‌ ی( 1395یه‌ک

ڕۆشه‌مبیرو کۆمه‌ڵێ ئاماده‌یی ،به‌ دا کۆچی،فه‌رموی دا بچکۆله‌که‌مان شاره‌ له‌ -:الو

4

ئه‌و نه‌گه‌یشتۆته‌ میلله‌ته‌که‌مان هه‌رچه‌نده‌به‌ تێکه‌ڵ ئایین لێکۆلینه‌وه‌ی که‌ ڕاده‌یه‌ی

بۆی بکرێ فه‌لسه‌فه‌ و زانین .… لێکۆڵینه‌وه‌یشاره‌زا مامۆستای لێره‌دا به‌ڵام

) شانی) گرنگه‌ی ئه‌رکه‌ به‌و شاره‌زووری ئه‌م بۆ ناوه‌ هه‌نگاوی به‌رو داوه‌ته‌

، بۆی هه‌یه‌ سه‌رکه‌وتنمان ،هیوای مه‌به‌سته‌شادومانین زۆر وه‌

کیمیاو زانیاری به‌هۆی ده‌رکه‌وت که‌بۆمانئاینه‌که‌مان کا بسه‌لمێنێ ماتماتیکه‌وه‌ فیزیاو

) پیرۆز ) قورئانی یاسای یاساکه‌مان ولێ ده‌ست هه‌میشه‌ی یاسایه‌کی

مامۆستا که‌ کاتێکا له‌ ،به‌تایبه‌تی نه‌دراوه‌ ) ئه‌لیکتڕۆنی) ژمێره‌ری باره‌ی له‌ خلیفه‌ ڕشاد

ژماره‌ی ] و ئه‌دوێت [19یه‌وه الله‌[ ] بسم ی ه‌ هه‌موو کێشانی بۆ هاوسه‌نگ ئه‌کاته‌

. وامان تائێستا پیرۆز قورئانی سووڕه‌ته‌کانیبێت خه‌ریک به‌ئایینه‌وه‌ که‌سه‌ هه‌ر زانیوه‌

5

زانیاری له‌ڕوداوه‌کانی نه‌گریت گوێ پێوسته‌ ، ژیان قۆناغه‌کانی چوونی پێشه‌وه‌ پله‌ی و

خه‌ریک یه‌وه‌ به‌زانیارییه‌کانی وه‌هه‌رکه‌سه‌شده‌زانی وامان قورئانه‌وه‌،بڵکو له‌ دووره‌ بێت

واز شتێک هه‌موو پێش ئه‌وه‌یه‌ ڕۆشه‌مبیر که‌خۆی نه‌ته‌وایه‌تی نه‌ریه‌تێکی هه‌موو و ئایین له‌

ئایینی که‌ ده‌رکه‌وت وابۆمان به‌ڵام ، هێنابێت - شان- تره‌وه‌ ئایینه‌کانی به‌پێچه‌وانه‌ی ئیسالم

و ئه‌ڕوات زانیارییه‌وه‌ له‌پێش به‌شان،به‌ڵکوئێستا بیست سه‌ده‌ی که‌ئێمه‌ی ئه‌وه‌ی

ئه‌وپێش ) بۆ( 1400ئه‌یخوێنین ده‌ستی ساڵ . ڕاکێشاوه

قوڵتر که‌ ئه‌وه‌یه‌ ڕۆشةنبیره‌کان له‌ داخوازیمجێ به‌ بۆیان باپیرانه‌وه‌ باو له‌ ئائیینه‌ی له‌و

بۆیان تاکو بکۆڵنه‌وه‌ ئیسالم له‌ ماوه‌نوێژو له‌ نیه‌ بریتی ئیسالم که‌ ده‌ربکه‌وێت

مرۆڤایه‌تی ژیانه‌و ڕێبازێکی به‌ڵکو ڕۆژویه‌ک ، ناچێژێت به‌ختیاری تامی ڕێبازه‌ ئه‌م به‌بێ

ئه‌وه‌یه‌ ئایینی زانایانی هه‌ندێ له‌ وه‌دازوازێم

6

که‌ مامۆستایانه‌ی ئه‌م ڕێی له‌ کۆسپماددی که‌وتنی پێش و زانتیری ئه‌یانه‌وێتخاوێنی گیانی پارێزگاری بۆ چه‌کێک بکه‌نه‌

کتێبێکی چه‌ند به‌ نه‌به‌ستن ئیسالم و ئیسالمچه‌ند کتێبخانه‌یه‌ش ئه‌و که‌ کراوه‌وه‌ دیاری

سه‌ده‌ چه‌ند ژیاوی ئێمه‌و وه‌کو برۆڤێکیئه‌مڕۆی که‌ڵکی به‌ و داینابێت به‌ر له‌مه‌و

که‌ وابزانن الوه‌کانیشمان و نه‌یه‌ت ئێمه‌شنایه‌ت که‌ڵک به‌ . ئیسالم

بدات یارمه‌تیمان خوا هیوادارمڕیگای بۆدۆزینه‌وه‌ی

ژیان ڕاستی

7

گه‌ڵاڵی رشید الدین مه‌حیقوتابخانه‌ی له‌ فیزیک و ماتماتیک مامۆستای

صادق سید ناوه‌ندی

چوون بۆو گه‌رم هاتنی خێر به‌ به‌ڕێز دانیشتوانی

گوێی بتوانین که‌ هیوادارم ئه‌که‌م گوڕتانچاک ووته‌ی بده‌ین هه‌وڵ بکه‌ینه‌وه‌و دڵمان

. ببیستین- لیلة... به‌فر که‌شه‌وی ئه‌مشه‌و به‌ڕێزان

یه‌که‌م( 1القدر-) شه‌وه‌ له‌م نیه‌ دیاری ه‌، - بۆ - خواره‌وه‌ هاتۆته‌ قورئانه‌که‌مان ووته‌ی

- . هه‌موو- له‌ بۆنه‌یه‌وه‌ به‌م وه‌ خ د پێغه‌مبه‌ر .. ئه‌گرن په‌رستی خۆدا کۆڕی ئیسالمی جیهانی

قورئانه‌وه‌ ئه‌م باره‌ی له‌ شوێن له‌کێ و/ / پێخۆشحالم.... جار یه‌که‌م بۆ منیش ئه‌دوێن

له‌ و بکه‌ن له‌گه‌ڵ هاوبه‌شیم کۆڕه‌دا له‌مکه‌ ... ئه‌وه‌ی به‌ڵام بدوێن قورئانه‌وه‌ باره‌ی

لێکۆڵینه‌وه‌ی جێگای به‌المانه‌وه‌ بێت گرنگقورئان ) ئایا که‌ ئه‌وه‌یه‌ ته‌نها بێت زیاتر

( ) بۆ .... خودایه‌ نێردراوی یان ؟ محمده‌ دانراویکه‌( بسه‌لمێنین توانیمان ئه‌گه‌ر جا محمد

8

نیشانه‌ سێ تیرێک به‌ ،ئه‌وه‌ خودایه‌ نێردراویخودا که‌ چه‌سپێنین ئه‌ی یه‌که‌م ، ده‌شکێنین،دووه‌م ناردوه‌ مرۆڤ بۆ به‌رنامه‌یه‌کی هه‌یه‌و

ئه‌و- – نێردراوی نیه‌ دیاری محمدمزگه‌وتی 1395ساڵی -1 له‌ و کۆچی ی

) صادق ) سید گه‌وره‌ی

بۆ ژیانی به‌رنامه‌یه‌کی چۆن ئه‌گینا خودایه‌یه‌خودایه‌ ،داخوازی قورئان ،سێهه‌میش ئه‌نێرێ

توانی . نه‌شمان ئه‌گه‌ر خۆ به‌نده‌کانی له‌ئێمه‌ الی ئیسالم شێوازی وا بسه‌لمێنین

ده‌بێت . هه‌ڵه‌شاوه‌زۆر ئه‌وه‌یه‌ سه‌یرتر شت هه‌موو له‌ لێره‌دا

که‌ یه‌ نی قورئان به‌ باوه‌ڕیان ئه‌وانه‌ی به‌یناکۆڵنه‌وه‌و لێی ،هیچ خودایه‌ نێردراوی

یه‌و نی خۆماندووکردن یه‌ پێوستی وائه‌زانن. ئیتر محمده‌ دانراوی قورئان که‌ چه‌سپاندویانه‌

ناوبردنی ،ته‌نانه‌ت نیه‌ پێوست لێکۆڵینه‌وه‌تازه‌ ... به‌جار جار پاگنده‌ ئه‌م بڤه‌یه‌ به‌ڵگه‌یش

به‌ڵام- دا ڕۆژێك و کات له‌هه‌موو ئه‌کرێته‌وهبه‌رده‌م ناکه‌وێته‌ به‌به‌ڵگه‌وه‌ ڕایه‌ ئه‌م چونکه‌

ڕاکه‌دا خاوه‌ن ته‌رمی له‌گه‌ڵ ، لێکۆڵینه‌وه‌گۆڕه‌وه . ئه‌خرێته‌

9

به‌ڵگه‌ی . به‌ڵکوو نادوێن شێوه‌یه‌ به‌و ئێمه‌گوێ ته‌نیا لێکۆڵینه‌وه‌که‌مانه‌و بنچینه‌ی ڕاستبڕیار جار دوا و ئه‌گرین ژیری زانایانیو وته‌ی بۆ

پله‌ی ئایا بزانین با ،پێشه‌کی ده‌رئه‌که‌ین... - ؟- بووه‌ ڕاده‌یه‌ک چ تا محمد خوێنده‌واری

قورئان ئه‌که‌ین باسی له‌مه‌ودوا وه‌کو چونکه‌ئه‌م خوێنده‌واریداریه‌و به‌رزی زۆر پله‌یه‌کی له‌

ئێستا زانیاری که‌ پێشکه‌وتنه‌ی هه‌مووبه‌رزی پله‌ی تا نه‌گه‌یشتۆته‌ پێشکه‌وتوه‌

ئه‌للیکتڕۆنیش به‌ئامیری ته‌نانه‌ی ...قورئان

محمد نه‌خوێنده‌واری

وه‌کو ژیانی به‌رنامه‌یه‌کی دانانی یه‌که‌ دیاریئاسایی مرۆڤێکی به‌ قورئانبه‌که‌لکترین .... وه‌بگره‌ دانانرێت

- بڵێین ئێمه‌ جائه‌گه‌ر ، دانانرێت پڕۆفیسۆریشگومان- جێگای یه‌ نه‌خوێنده‌واره‌دیاری محمد

له‌ محمدو له‌ تره‌ ده‌ست باڵا قورئان که‌ نابێتچونکه‌ ، محمد سه‌ده‌ی ئاده‌میزادێکی هه‌موو

10

پڕۆفیسۆرێکی به‌ کارێک که‌ وه‌رناگرێت ژیرینه‌خوێنده‌وارێکی ، ئه‌کرێت ئێمه‌ ئه‌مڕۆی

گه‌لی 1400 نه‌زانترین ژیاوی به‌ر مه‌و له‌ ساڵ بیکات . ئه‌وکاته‌

گاوڕانه‌ جوله‌کانه‌و ئه‌و باسی قورئان کاتێکئه‌ڵێ ، بوون موسڵمان محمد له‌کاتی ده‌کات

:-) / - اعراف اآلمی النبی یتعبون 157الذین (ئه‌و شوێنی که‌ ئه‌وانه‌ن موسمانانه‌ ئه‌ونه‌وه‌

له‌سه‌ر ئه‌که‌ون نه‌خوینده‌واره‌ پێغه‌مبه‌ره‌ئه‌ڕۆن ئه‌وه‌وه‌ ڕاسته‌که‌ی . ڕێبازه‌ئه‌فه‌رموێ قورئان تردا وه‌له‌شوێنێکی

کتاب ) من قبله‌ تتلومن وماکنت به‌محمد/ قورئان( 48عنکبوت/ هاتنی پێش تۆ محمد واتا

نه‌خوێنده‌وه په‌ڕاوێکت .. هیچبه‌خه‌ڵکی .. تر ئایه‌تی چه‌ند ئه‌مانه‌و

... ) نه‌خوێنده‌واره‌ ) محمد که‌ ئه‌گه‌یه‌نێتبه‌وه‌- باوه‌ڕمان بابڵێین خودا به‌ په‌نا لێره‌دا

تۆ محمد ئه‌ڵێت قورئان که‌ نه‌بێتبڵێین و نه‌خوێنده‌واریت

ناحه‌زه‌کانی ... چۆن ئایا نه‌خوێنده‌واربووه‌چۆن ئه‌خسته‌وه‌و به‌درۆ محمد،محمدیان

دا ناحه‌زانه‌ی ئه‌وهه‌موو ناو له‌ ئه‌یتوانی محمد

11

... به‌درۆیان چۆن ؟،وه‌ نه‌خوێنده‌وارم من بڵێتفێڵانه‌ له‌و تۆ ده‌وت نه‌یان ؟چۆن نه‌ئه‌خسته‌وه‌

خوێندن خه‌ریکی خونده‌وار فیساره‌ الی ڕۆژڕوونه‌ ... زۆر نه‌بووه‌و یه‌ دیاری ؟، بوویت

بووه نه‌خوێنده‌وار . محمد) - ( بۆهات وه‌حی سروش جار یه‌که‌م بۆ وه‌کاتێک

له‌رزه‌وه‌ به‌ده‌م که‌وت نه‌خۆش ترساو زۆرگران بارێکی چ نه‌ییئه‌زانی بۆماڵه‌وه‌ هاته‌وه‌.. ؟،تاکو ئه‌کات ڕێی چاوه‌ چی شانیداو به‌سه‌ر

) دایه‌وه‌ ) دڵجۆشی خدیجه‌ دڵسۆزه‌که‌ی ژنه‌ ( -: زیان تۆهه‌رگیزله‌ژیانتدا مه‌ترسه‌ ووت پێی

مرۆڤیت دڵنه‌رمترین و چاکترین نایێبی،چونکه‌ - له‌ سه‌ر و ده‌ده‌یت قه‌وماوان لی یارمه‌تی و

).. ده‌ده‌یت .که‌سوکارتقورئان نوسه‌ری دانه‌رو خۆی محمد ئه‌گه‌ر

پێویستی و بکه‌وێت نه‌خۆش ئه‌بێت بۆچی بێت.. ؟ هه‌بێت نه‌وازی .به‌دڵ

12

.. ؟ بوو چی مه‌به‌ستی

محمد بڵێین،ئه‌گه‌ر و بکه‌ین شه‌ڵ پێ باژیری ، بووبێت قورئان دانه‌ری نووسه‌رو خۆی

ووتویه‌تی که‌ بووبێت چی مه‌به‌ستی -:ئه‌بێت.. ؟ بۆدێت خوداوه‌ الیه‌ن له‌ قورئانه‌ ئه‌م

... ؟ بوو سامان دارایی کۆکردنه‌وه‌ی مه‌به‌ستی.. ؟ بوو ئافره‌ت کردنی دابین مه‌به‌ستی ئه‌ی

پاشایه‌تی و سه‌رۆکایه‌تی مه‌به‌ستی ئه‌یبابزانین.. ؟ ...بوو

قوره‌یشدا له‌ناو کرد بانگه‌وازی محمد کاتێکتاکوو:-) ئێوه‌ الی بۆ خوام نێردراوی من ووتی

مه‌په‌رستن بت و بپه‌رستن ته‌نیا و تاک به‌ خوالی وازیان پێش چۆن یه‌کان قوره‌یشی ئایا

؟.. کردبۆ:- .. باشت شتێکی به‌خوا هێنا فه‌رت ووتیان

؟... هێناوین ... گه‌ڵی... له‌ شێوه‌ پیاوترین به‌ به‌ڵکو نه‌ء دیاریه‌

کرده‌وه‌ شێوه‌و ترین به‌ناپه‌سندی و هه‌ڵساننه‌جوڵانه‌وه ... له‌گه‌لی

13

- سیخوڕو - کعبة له‌ کردنیدا نوێژ کاتی له‌ ئایاسه‌ر نه‌خسته‌ ئاژه‌ڵیان وورگی ناو پیسایی

؟..! سه‌ریبۆ نه‌هێنا به‌کار فڕوفێڵیان به‌هه‌زاران ئایا

؟ کوشتنیده‌رنه‌کرانه‌ هه‌موویان ساڵ سێ ماوه‌ی بۆ ئایا

دانه‌بڕین دانه‌ لی ده‌نگیان و مه‌ککه‌ ده‌ره‌وه‌یشێوه‌ی له‌ - –و کوله‌ گیاو به‌کژو دا طالب ابو

ئه‌ژیان ) نه‌ ؟(....1مه‌رگی .محمد جار زۆر که‌ کاتانه‌ی کاتانه‌دا،له‌م ئاله‌م

ژێر ئه‌خسته‌ به‌ردی برسانا له‌ ) کوڕی) عه‌تبه‌ی ، پشتێنه‌که‌یه‌وه‌ ته‌کبه‌ند

یه‌ن ال له‌ نێردراوی به‌ ڕه‌عبیه‌ی پێ محمده‌وه‌ الی بۆ هات قوره‌شیه‌کانه‌وه‌

چۆن:- ێێمه‌ که‌ ئه‌زانی تۆ گیان برازا گووتچۆن خێڵایه‌تیداو یاسای له‌ ڕێزین خاوه‌نی

له‌ هه‌یه‌و به‌رزمان پله‌یه‌کیهێناوه‌ گرنگت شتێکی تۆ ڕه‌گه‌زایه‌تیدا،به‌ڵامشادیت ... خه‌وی تێکداین، کۆمه‌ڵت ناومان بۆ

پێشنیارێکت چه‌ند بگره‌ لێ ،گوێم ڕزاندینیه‌کێکیان به‌ڵکو به‌رده‌ست ئه‌خه‌مه‌

.هه‌ڵبژێریت

14

-: بزانم ، وه‌لید باوکی بڵێ فه‌رمووی محمدلێته . گوێم

ئایینه‌: ئه‌م به‌هێنانی ئه‌گه‌ر برازاگیان ووتیو ماڵ کۆکردنه‌وه‌ی مه‌به‌ستت تازه‌یه‌

کۆئه‌که‌ینه‌وه‌ بۆ ماڵت ئه‌وه‌نده‌ وا ، سامانه‌وه‌ئه‌گه‌ر بێت، ده‌وڵه‌مه‌نتر هه‌موومان له‌ هه‌تا

به‌ ئه‌دکه‌ین ئه‌وا سه‌رۆکایه‌تیه مه‌به‌ستتپرسی بێ شتێک هیچ گه‌وره‌مان، و سه‌رۆک

ئه‌وێ ... زارت زه‌وی ئه‌گه‌ر وه‌ ناکه‌ین تۆخۆ .. بته‌ینێ ئامه‌ده‌ین هه‌یه‌ ئاره‌زوو چه‌ندت

و وه‌شاندیت لێ ده‌ستی خێو جنۆکه‌و ئه‌گه‌رپێناو له‌ هه‌یه‌ یه‌کان واهه‌رچی چارناکرێت پێت

چاکت پزیشک الی ئاکوو ئه‌نێین دای تا.) ئه‌که‌ینه‌وه

: -: ده‌ستی بگره‌ لێ ده‌گوێم فه‌رمووی محمدله‌ به‌سه‌ریدا خوێندن قورئان به‌ کرد

) گه‌یشته ) هه‌تا فصلت سوره‌تی ... سه‌ره‌تایی) مثل صاعقة اندتکم فقل اعرضوا فانثمود عادو پێ )صناعقه‌ خۆی عه‌تبه‌ لێره‌دا

ده‌ستی بۆیه‌وه‌و به‌رز لێ هاواری ڕانه‌گیراو ... ده‌نگ بێ محمدی دا محمد ده‌می به‌ کرت

ورته‌ به‌بێ محمد بوونی ده‌نگ بێ پاش کرد،قوره‌یشی ناو گه‌ڕایه‌وه‌ هه‌ڵساو

15

-: ووتیان .. و پیری به‌ره‌و هاتن ئه‌وانیش یه‌کان -: . ... کرد چیم ووتی ؟ وه‌لید باوکی کرد چیت ها

نه‌خوێندمه‌وه بۆ شتێکی ، به‌خوابێ هه‌ڵبه‌ست نه‌هه‌ڵبه‌سته‌

...، یه‌کانه‌ ڤاڵچی وه‌نه‌هی وه‌نه‌سیحروجادووه‌له‌م واز قوره‌یش کۆمه‌ڵێ ده‌که‌م لێ تکاتان

بابیکات ئه‌کات چی بهێنن . پیاوه‌ئه‌وه‌بوو ناچاریان پالری دوا یه‌کان قوره‌یشی

باوکی:- کردویت لێ جادووی ئه‌وه‌ ووتیانچی. : خۆتان جا وایه‌ پێشنیارم من ووتی وه‌لید

بیکه‌ن ئه‌که‌ن . لێ ) بۆ ) = جار ه‌ مفاوضات ڕێکه‌وتن ووتووێژی ئه‌م

وه‌کوو ) ئه‌وان چونکه‌ ئه‌بووه‌وه‌ دووپات جار ) ئه‌زانی وایان خۆمان زاناکانی به‌ناو زۆربه‌ی

و دارایی کۆکردنه‌وه‌ی مه‌به‌ستی محمدتر جارێکی ، یه‌ خه‌ڵکی ناو پایه‌ی و سامان ) ی ) طالب ابو الی چوونه‌ یه‌کان قوره‌یشی

بۆ ئابڕووی برازاکه‌ت ، ووتیان مامیو خواکانمان ئه‌گرێته‌ پالر و نه‌هێشتووین

له‌م واز ئه‌گه‌ر ، هێناوه‌ تازه‌ی ئایینێکیبۆی ئه‌کات چی داوای بهێنێ بیره‌وه‌ریه‌

دارایی ... ئه‌وێ گه‌وره‌یی ، ئه‌که‌ین،تۆ ... ئه‌که‌ین ئاماده‌ بۆی بوێ چی ئه‌وێ

16

ئه‌گه‌ر خۆ ، ڕابگێنه‌ پێ ئه‌مه‌ی ئێمه‌ له‌باتی) ( طالب ابو واته تۆش به‌ و نه‌هێنێ واز هه‌ر

چاره‌ی بێنه‌ لێ وازی ئیتر ناکرێت سه‌ر چاره‌و... الی بۆ ڕۆیشت مامی کاتێ ئه‌که‌ین

، ڕاگه‌یاند پێ یه‌کانی قوره‌یشی پێشنیاریبه‌ به‌رانبه‌ر باوڕه‌وه‌ له‌ پڕ دڵێکی به‌ محمد

(-: وضعوا لو والله‌ ووتی باوه‌ره‌که‌ی بیروان علی یساوی والقمرفی یمینی فی الشمس

او الله‌ یظهره‌ حتی ماترکته‌ االمر هذا اترك -: ) ئه‌گه‌ر ، خودا به‌ بێ سوێند واتا دونه‌ اهلك

بخه‌یته‌ مانگیش و ڕاستم الی بخه‌یته‌ هه‌تاو - بده‌نێ ده‌سته‌ڵات ئه‌وه‌نده‌م واتا چه‌پم –الی

واز ، کاره‌ و ئایینه‌ له‌ وازهێنان به‌مه‌رجیله‌سه‌ری سوورم و .ناهێنم

دا پێناوی له یان ئه‌خات سه‌ری خودا یان هه‌تائه‌چم ناو . له‌

ئه‌مه‌ ئه‌شکه‌نجه‌یه‌دا ته‌نگانه‌و کاته‌ له‌م به‌ڵێو سامان وه‌رگرتنی بۆ بوو وه‌ڵامی

!.ده‌سه‌ڵاتدا بانگه‌وازه‌که‌ی پێش له‌ محمد که‌ دیاریشه‌

ژنه‌ سامانی به‌هۆی بوو ده‌وڵه‌مه‌ند) خدیجه‌ ) دڵسۆسه‌که‌ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌

خۆ... ئیسالمدا ڕێگای له‌ هه‌مووی مه‌ڵام ه‌وه‌

17

پڕ ته‌مه‌نێکی پاش ئه‌نجامیشدا له‌ کردو به‌ختهه‌زاران ئه‌شکه‌نجه‌و و خه‌بات و تێکۆشان له‌

ته‌نانه‌ت نایه‌وه‌ سه‌ری هه‌ژاری به‌ ئازار، جۆره‌نا ئه‌که‌وته‌ ئاژاوه‌ له‌سه‌ری جار چه‌ند

. خێزانه‌که‌یانه‌وهمحمد ده‌رده‌که‌وێت بۆمان جۆره‌ به‌و

ده‌سه‌ڵات و سامان کۆکردنه‌وه‌ی مه‌به‌ستیمه‌به‌ستی ... محمد که‌ دیاریه‌ زۆریش نه‌بووه‌

نمونه‌ نه‌بووه‌، قه‌واره‌ ناوو و هه‌ڵکێشان خۆنمونه‌کیش تاقانه‌ به‌ڵام باره‌یه‌وه‌ له‌م زۆره‌

-: ئه‌ڵێ کوردیش ئه‌هێنمه‌وه‌و باره‌یه‌وه‌ له‌م) خه‌وارێکه‌) نمونه‌ی مشتێک .

سه‌ر بردیانه‌ مردو کوری ئیبراهیمی که‌ کاتێکاتی له‌ هه‌بوو کوڕه‌شی ئه‌ ته‌نیا گۆڕستان

ناو له‌ کاته‌دا له‌م ، گیرا هه‌تاو شاردنه‌وه‌شیدا،هه‌تاو که‌ قاو به‌ بوو دا ساده‌کان موسلمانه‌

ماته‌می له‌ کردووه‌ پێغه‌مبه‌ری هاوبه‌شیگیراوه هه‌تاو ئه‌م دڵی به‌ر له‌ . کوڕه‌که‌یدا

و هه‌ڵکێشان خۆ مه‌به‌ستی ئه‌گه‌رمحمد خۆتاکو شته‌ چاکترین هه‌له‌ ئه‌م بایه‌ په‌سندی خود

به‌ڵام ، بۆخۆی پڕوپاگه‌نده‌ به‌ بیکات ) - مزگه‌وت ) ی منبر دوانگه‌ سه‌ر محمدچووه‌

18

ده‌ستکردی ) نیشانه‌ی دوو مانگ هه‌تاو ووتی) ناگیررێن که‌س ژیانی و مردن بۆ .خودان

بۆمان یه‌ پێ سه‌ر کردنه‌وه‌ ڕۆشن به‌مشتێک هیچ مه‌به‌ستی محمد مه‌ ده‌رکه‌وت

کردنی ڕزگار نه‌بێ په‌رستی خودا ته‌نیا نه‌بووه‌سڵ بێ ئه‌فسانه‌وجادووکاری له‌ مرۆڤایه‌تی

مردن له‌ئه‌شکه‌نجه‌و .کردنه‌وه‌

- - قورئان- و حدیث جیاوازی

یه‌وه‌ ئه‌دیبی و ڕۆشه‌مبیری چاوێکی به‌ ئه‌گه‌ربکه‌ین محمد فه‌رمووده‌کانی سه‌یری

قورئان تری وه‌سه‌یرێكی ، تره‌وه‌ له‌الیه‌کیئاشکرایی به‌ زۆر تره‌وه‌ له‌الیه‌کی بکه‌ین

له‌گه‌ڵ ... چونکه‌ ده‌رئه‌که‌وێت جیاوازیانو قوڵ زۆر محمد فه‌رمووده‌کانی که‌ ئه‌وه‌دا

به‌پێزدا زۆر له‌داڕشتنێکی پڕماناوناکه‌وته‌ جۆرێک به‌هیچ ئه‌بینرێت،به‌ڵام

چ و ڕه‌وانبێژی ڕووی له‌ چ قورئان پله‌وپایه‌یله‌هه‌موو چ و فراوانی مانای ڕووی له‌

یه‌وه‌ ... ئه‌ده‌بی و زانیاری تری ڕووه‌کی

19

یه‌ک که‌ ئه‌زانێ دۆستێک ئه‌ده‌ب هه‌مووو هه‌بێت نووسراوی دووجۆره‌ ناتوانێ ئه‌ده‌ب

تایبه‌تی سروشتێکی خاوه‌نی نووسراوی هه‌ریه‌کتری له‌ جیابن جیا و . بێت

ماوه‌ی ) که‌ نوسراوێک ساڵدا(23به‌تایبه‌تی پێویست و شوێن و کات به‌پێی بوبێت ته‌واو

قورئان وه‌کو .دانرابێت ... وتاره‌کانی ،له‌ویوی ئه‌مانه‌ سه‌ره‌ڕای

( که‌سانی به‌ ئه‌کرێ هه‌ست –محمده‌وه‌ و( زه‌بوونی جار که‌زۆر ئاده‌می ێکی شخصیهة

له‌قورئاندا ... به‌ڵام بکات تێ ڕووی بێچاره‌ییوتاره‌کانیه‌وه‌، له‌ودیوی ده‌رئه‌که‌وێ

بێ و به‌ده‌سه‌ڵات به‌هێزو یه‌کی که‌سایه‌تی . وه‌ڵا هه‌یه‌ دانا و په‌رست داد ئاگادارو و پاک

هه‌ست جۆرێک به‌هیچ خاوه‌نه‌که‌ی وازیی که‌جێ شوێنانه‌شیدا له‌و ته‌نانه‌ت ، ناکرێت

که‌ ... ده‌رئه‌که‌وێت به‌ر له‌مه‌و یه‌ نه‌رمی دڵله‌گه‌ڵ بوایه‌ محمد فه‌رمووده‌ی ئه‌گه‌ر قورئان

نه‌ئه‌بوو ... جیاوازی خۆیدا فه‌رمووده‌کانیڕێبازو شێوه‌و یه‌ک نووسه‌رێک هه‌موو چونکه‌

که‌سه‌ ... وه‌هیچ نووسیندا له‌ هه‌یه‌ ئاهه‌نگیبنووسێ شێوه‌ به‌دوو ناتوانێ که‌سه‌ ناتوانێ

گه‌وره‌ترین که‌ئه‌مه‌ ، نه‌چن له‌یه‌ک به‌جۆرێک

20

قورئان ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر به‌ڵگه‌یه‌ ) = فه‌رمووده‌ی) نه‌ک خودایه‌ ی وحی سرووش

1ئاده‌می .

محمد له‌ قورئان ره‌خنه‌گرتنی

الره‌کانی هه‌ڵوێسته‌ که‌ یه‌ نی نووسه‌رێک هیچنه‌دات به‌ڵگه‌ تاشینی هه‌وڵی و نه‌پۆشی خۆی

. به‌م هه‌یه‌ که‌س هیچ ئایا کردنه‌وه‌ی بۆڕاستیه‌ی ئه‌که‌ین –توندوتیژی باسی له‌مه‌دوا –وکو

بیکات دوای و بگرێت خۆی له‌ ڕه‌خنه‌شوێن به‌ بدات فه‌رمان و به‌قورئان

و ڕۆژانه‌یان به‌وردی بیکه‌ین که‌وتوه‌کانی؟ ... بیخوێنه‌وه‌

کردنی: باس خه‌ریکی محمد ڕۆژێک بۆنمونه‌- وه‌کو قوڕه‌یش پیاوانی بۆکه‌ڵه‌ بوو ئیسالم

- - - وگه‌ره‌کانی ابوجهل و مغیره‌ کوڕی لبیدیموسڵمان کوێری پیاوێکی دا کاته‌ ئاله‌م ، تر

) محمد ) بۆالی هات مکتوم ام عبدالله‌ی به‌ناویمحمد ، بکه‌ فێرم ناردویت بۆی خوا شته‌ی له‌و

نه‌دایه‌وه‌، جارتروه‌ڵامی بۆ نه‌دایه‌وه‌، وه‌ڵامیباره‌ سێ یه‌که‌ی داخوازی سێیه‌م بۆجاری

21

ناو بوو په‌ست زۆر محمد به‌ڵام ، کرده‌وه‌به‌الی وه‌چه‌رخان ڕووی کردو گرژ چاوی

قوره‌یشه‌وه‌ سه‌رۆکه‌کانی و ده‌وڵه‌مه‌نده‌کاننه‌دایه‌وه هه‌ژاره‌ی کوێره‌ ئه‌و وه‌ڵامی . و

خوا نێردراوی محمد بێت ڕاست ئه‌گه‌ر خۆچۆن بێت خواره‌وه‌بۆ الی قورئانه‌ی ئه‌و و بێت

؟ .... بچێت به‌سه‌ره‌وه‌ هه‌ڵویسته‌ی ئه‌م ئه‌بێتره‌ په‌سند هه‌ژاره‌ کوێره‌ ئه‌و خوا الی چونکه‌

قورئان ... بۆیه‌ سه‌رکه‌شانه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ له‌وو گرت محمد له‌ ڕه‌خنه‌ی به‌توندی زۆر

وما :-) االعمی جاءه‌ ان وتولی عبس ووتی -: ) کردوو گرژ ڕووی محمد واتا یزکی یدریك

کوێرێکی ئه‌وه‌ی له‌به‌ر وه‌چه‌رخان ڕوویچوزانی تۆ محمد به‌ڵام ، بۆالی هات هه‌ژار

خۆی ئه‌وه‌ی بۆ هاتبێت کوێره‌ ئه‌م له‌وانه‌یه‌خودا بۆ بکاته‌وه‌ پاک په‌رستی دنیا له‌ژه‌نگی

. په‌رستیچۆن ، بکه‌ن گه‌وره‌یه‌ ڕه‌خنه‌ ئه‌م سه‌یری

دوایی و به‌خۆی ئه‌ڵێ وا خۆی مرۆڤێکهه‌تا خوێندنه‌وه‌ی بۆ قورئانێک به‌ ئه‌یکات

که‌... یه‌ نی ڕه‌خنه‌یه‌ک تاقه‌ ئه‌مه‌ هه‌تاییسه‌یری ئه‌گه‌ر محمد، له‌ گرتبێتی قورئانله‌مه‌یش ڕه‌خنه‌ی به‌ده‌یان بکه‌ین قورئان

22

شوێن چاوی پێش له‌ قورئان که‌ هه‌یه‌ تیژترشکاندوه‌و پێ محمدی ، محمد که‌وتووه‌کانی

خۆی ناڕه‌زایی گرتووه‌و لێ ڕه‌خنه‌یمحمد که‌ به‌وکاره‌ی به‌رامبه‌ر ده‌ڕبڕیوه‌

. کردوویه‌تی

تر -:نموونه‌یه‌کی

یه‌کان . قوره‌یشی به‌ ووتیان جووه‌کانبکه‌ن محمد له‌ پرسیار شته‌وه‌ سێ له‌باره‌ی

ڕاست ئه‌وه‌ بداته‌وه‌ وه‌ڵامان توانی ئه‌گه‌رئه‌وه‌ نه‌یتوانی ئه‌گه‌ر خۆ پێغه‌مبه‌ره‌، ئه‌کات

شته‌که‌ش سێ -:هیچ، ) = ( ی:- ه‌ روح گیان ئه‌و نهێنی یه‌که‌م

؟ .. ئه‌ژین پێی زینده‌وه‌رانئه‌شکه‌وته‌که‌ :- ناو هاوڕێکانی دووهه‌م

... ) ؟) بوون کێ الکهف اصحاب... - ؟:- بووه‌ کێ ذوالقرنین سێهه‌م

و محمد الی بۆ یه‌کان قوره‌یشی هاتنی پاشسه‌ربه‌خۆ محمد ، پرسیاره‌کانیان کردنی

ئه‌وه‌بوو به‌ته‌مای ئه‌ده‌مه‌وه‌ وه‌ڵمتان ، ووتیبکات فێر پرسیاره‌کانی وه‌ڵامی خودا –که‌

23

خودا بۆ ماوه‌ ئه‌توانێ چۆن محمد به‌ڵام؟ ... بنێرێت بۆ قورئانی خودا و دابنێت

خودا له‌سه‌ر ماوه‌ ناتوانێ محمد یه‌ دیاریبکات .. دیاری

و داخست لێ سرووشی ده‌رووی خودا بۆیه‌قوره‌یشیه‌( 15تاماوه‌ی ) ڕۆژێک هه‌موو ڕۆژ

محمد و پرسیاره‌کان وه‌ڵامی بۆ ده‌هاتن کانئه‌یووت هه‌ر ڕۆژێک هه‌موو و نه‌ئه‌زانی هیچی

ئابڕوویی بێ ده‌می هه‌تا وه‌رنه‌وه‌، به‌یانیقرتی ال گاڵته‌و بوو به‌ڕه‌ڵا قوره‌یشیه‌کان

به‌ به‌رامبه‌ر جووه‌کان و قوره‌یش زۆری یه‌کی( ا پاش و پرسیاره‌کانی( 5محمد وه‌ڵامی ڕۆژ

سه‌ر ... ڕه‌خنه‌و له‌گه‌ڵ هاتنێک چ به‌ڵام بۆهاتقورئان که‌ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ زنشدا،

فاعل:-) انی لشییء تقولن وال ئه‌فه‌رمووێاذا ربك واذکر الله‌ یشاء ان اال غدا ذلك

- الکهف- :- 23نسیت مه‌ڵێ(. شتێك هیچ بۆ واتا - تۆ چونکه‌ مه‌ده‌ په‌یمان و ئه‌یکه‌م به‌یانیبکه‌یت دیاری له‌سه‌رخۆا کات هه‌تا –ناتوانی

هه‌موو بۆ که‌واته‌ ، نه‌بێت لێ ئاره‌زووی خوا - بوو ئاره‌زووی خوا ئه‌گه‌ر بڵێ وه‌خوا –شتێک - له‌یادت هه‌رکاتێ و مه‌به‌ره‌وه‌ خۆت له‌یادی

بکه‌وه یادی . چوو

24

خۆی محمد ئه‌گه‌ر یه‌ دیاری زۆر شتێکینه‌ئه‌کرده‌ خۆی به‌شێوه‌یه‌ دابنایه‌ قورئانی

و قوره‌یش ئابرووه‌کانی بێ گاڵته‌چیبه‌جێ کاتید له‌ خۆی په‌یمانه‌که‌ی و جووه‌کان

. ئه‌هێناله‌ ڕه‌خنه‌ی قورئان تردا هه‌ڵوێستی ده‌یان له‌

لك :-) الله‌ اجل ما تحرك لم گرتووه‌ محمد) - تحریم ازواجك مرضاة .تبتغنی

دیله‌کانی له‌ هه‌ندێك کردنی به‌ڕه‌ال وه‌له‌سه‌ر ( اسری له‌ یکون ان لنبی ماکان پاره‌ به‌ به‌درالدنیا عرض تریدون االرض فی یثخن حتی

- - انفال االخرة یرد وه‌قورئان( 67والله‌ ، ( والله‌ الناس وتخشی ئه‌فه‌رمووێ به‌محمد

- االحزاب تخشاء ان ئایه‌ته‌ی-( 37احق ئه‌و یان ( و الرسل من بدعا ماکنت قل ئه‌فه‌رمووێ که‌

بکم وال بی مایفعل ادری /–ما :-9احقاف واتا( پێغه‌مبه‌ر یه‌که‌م من هاوڕێکانت به‌ بڵێ محمد

موساو وه‌کو یه‌کێکم منیش به‌ڵکوو ، نیمئه‌کرێت ... لێ چیمان نازانم هتد، عیساو

ئێوه چ و خۆم چ دادێت به‌سه‌ر ... چیمانو قوره‌یش محمد بۆ هات ئایه‌ته‌ ئه‌م کاتێ

و محمد به‌ القرتی گاڵته‌و که‌وتنه‌ جووه‌کانمرۆڤ چۆن ووت ئه‌یان و هاوه‌ڵه‌کانی

25

به‌سه‌ر چی نه‌زانێ که‌ یه‌کێک شوێن ئه‌که‌وێته‌شوێن ... و خۆی ڕۆژی پاشه‌ که‌سێ ؟ دادێت

و ئه‌شێت ئه‌وه‌ بۆ که‌ی نه‌زانێ که‌وتوه‌کانیشوێنی یه‌وه‌ به‌ده‌ستی بدات خۆی مرۆڤ

؟ ... بکه‌وێتو نرخی بێ ده‌می جووه‌کان و په‌رست بتکردن گاڵته‌ که‌وتنه‌ بوو به‌ڕه‌ڵا یان بینی کورت

. پێیانزۆر قورئان که‌ ده‌رکه‌وت بۆمان جۆره‌ ئابه‌م

ڕه‌خنه‌ ئه‌م ئه‌گینا محمد، له‌ تره‌ ده‌ست باڵاهه‌تایشه‌ هه‌تا و نه‌ئه‌گرت خۆی له‌ زالنه‌ی زله‌

چاره‌سه‌رکردنی . بۆ قورئان دیسان بمێنێتهیچ ، خواره‌وه‌ ئه‌هاته‌ باوه‌ڕ گیروگرفته‌کانی

و خۆشی له‌ نه‌ئه‌کرد محمدی یه‌کی هاوبه‌شیدڵسۆزه‌ ژنه‌ ساڵدا یه‌ک له‌ ، ناخۆشیدا

) مامه‌ ) و خدیجه‌ خۆشه‌وسته‌که‌ی ) محمد ) و مردن طالب ابو پشتیوانه‌که‌ی

) چی ) که‌ ماته‌می ساڵی به‌ ناونا ئه‌وساڵه‌ینه‌کردو باسی جۆرێک هیچ به‌ قورئان

یه‌دا ماته‌می له‌ نه‌کرد محمدی .هاوبه‌شی

26

ڕۆژ پاشه‌ به‌ هه‌وڵدان

پاژه‌ هه‌واڵی خۆیه‌وه‌ له‌ ناتوانێ که‌سێ هیچبۆ به‌تایبه‌تی دووربدات، یان نزیک ڕۆژێکی

27

چونکه‌ ، محمد وه‌کو سه‌رۆکێکی پێشه‌واوبه‌درۆ و شکاندن هۆی خۆیه‌وه‌ له‌ هه‌ڵدان

هه‌واڵکی .. چه‌ند قورئان به‌ڵام که‌وتنه‌وه‌یه‌هه‌تاو وه‌کو له‌پاشان داوه‌و پاشه‌رۆژی

یه‌ک هه‌ڵهاتووه‌و ڕاستیدا که‌لی له‌ده‌میواچه‌ند ... دی هاتونه‌ته‌ یه‌ک له‌دوای

ئه‌خینه‌ زۆرانه‌ له‌وڕوداوه‌ که‌م نموونه‌یه‌کیچاو -: پێش

بوو -1 مککه‌ له‌ محمد و –کاتێ فارس ئه‌وه‌ی له‌به‌ر ، شه‌ڕیان بوونه‌ ڕۆمه‌کان

ئاگر فارسه‌کان و بوون خواپه‌رست ڕۆمه‌کانبۆ سه‌رکه‌وتنی نزای محمد ، بوون په‌رست

فارسه‌کان چی که‌ ئه‌کرد، ڕۆمه‌کانپه‌رسته‌کانی کاتادابێت له‌م سه‌رکه‌وتنموسڵمانه‌کان بوون شادمان زۆر مه‌ککه‌

هه‌وڵی قورئان به‌ڵام ، گرتن دایان ماته‌مینیئه‌بێ که‌مدا له‌ماوه‌ی که‌ موسڵمانه‌کان به‌ دا

و فارس نێوان له‌ هه‌ڵبگیرسێ شه‌ڕ دیسانسه‌ربخات ڕۆم خودا جاره‌یان ئه‌م و دا ڕۆم

...(-: غلبت ئه‌فه‌رمووێ وه‌کوو دا فارس به‌سه‌رغلبهم بعد من وهم االرض ادنی الروم- - الروم سنین بضع فی :-1سیغلبون واتا(

نزیک له‌زه‌یه‌کی دا ڕؤم به‌سه‌ر سه‌رکه‌وتن

28

ڕۆم ، شکاندنی دوای له‌ به‌ڵام ئێوه‌وه‌که‌مدا ساڵێکی چه‌ند له‌ماوه‌ی سه‌رئه‌که‌ونه‌وه‌

) ئه‌هێنرێت...) به‌کار دا عه‌ره‌بی له‌زمانی بضع له‌ ) ژماره )9-3بۆ له‌پاش( شه‌ڕ( 7که‌چی ساڵ

دا فارس به‌سه‌ر سه‌رکه‌وت ڕۆم ساو هه‌ڵگیرساڵ به‌دوو ماوه‌که‌ بوونی ته‌واو پێش واته‌به‌دی ... ئایا ده‌رکه‌وت قورئان په‌یمانه‌که‌ی؟ ... چی ئه‌نێین ناو په‌یمانه‌ ئه‌م .هاتنی

2- ) کردن ) ده‌ست پێش دا به‌در له‌جه‌نگیله‌شکره‌که‌ی که‌می سه‌یری محمد به‌جه‌نگ

په‌رسته‌کانی بت زۆری سه‌یری کردوو خۆینزاو به‌ کرد ده‌ستی بوو دڵته‌نگ زۆر کرد

پاش ... خودا له‌ سه‌رکه‌وتن پاڕانه‌وه‌ی-: ووت پێی قورئان ، کردن نزا ماوه‌یه‌ک

/ القمر) الدیر ویولون الجمع واتا( :45سیهزم و ئه‌شکێن ئه‌ترسیت ی تۆلێ کۆمه‌ڵه‌ی ئه‌م

ڕائه‌که‌ن و ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ به‌شکاوی پشت پشتاوهه‌واڵه‌ی ئه‌م به‌جه‌نگ کردن ده‌ست پێش له‌

بووبت ... ئه‌وه‌ که‌چی له‌شکره‌که‌ی به‌ داهاوه‌ڵه‌کانی و محمد و شکان په‌رسته‌کان

. سه‌رکه‌تنده‌رچوون -3 مه‌دینه‌وه‌ له‌ هاوه‌ڵه‌کانی و محمد

[) ( ) که‌هێشتا ) مه‌ککه‌ بۆ کردنه‌وه‌ حه‌ج به‌نیازی

29

] به‌ڵام بوو په‌رستا بت چه‌پۆکی له‌ژێرحه‌ج بۆ بڕۆن هێشت نه‌یان یه‌کان قوره‌یشی

په‌یمانی ) بوو ئه‌وه‌ ووتوێژ که‌وتنه‌ ئه‌نجامدا له‌مۆرکرد( یان به‌ناوبانگی ی حوده‌یبیه‌

گه‌لێک موسڵمانه‌کان مه‌دینه‌، گه‌ڕانه‌وه‌بۆلێره‌ . مه‌ککه‌ بۆ به‌نه‌چوونیان بوون دڵته‌نگ

موسڵمانه‌کان که‌ مه‌ڵهه‌مێک چاکترینکه‌ بوو په‌یمانه‌ ئه‌و بکه‌ن ساڕێژ پێ ئه‌وبرینه‌ی

قورئانیش وه‌ ، داو محمدی پشانی به‌خه‌و خواشه‌ڕو به‌بێ که‌ چه‌سپاند په‌یمانه‌ی ئه‌و

مه‌ککه‌ و ئه‌ڕۆن یه‌وه‌ سه‌ربه‌رزی به‌وپه‌ڕیکه‌ ئه‌که‌ینه‌وه‌ پاک په‌رستی بت له‌ژێر

الرؤیا:-) رسوله‌ الله‌ صدق لقد ئه‌فه‌رمووێالله‌ شاء ان الحرام المسجد لتدخلن بالحق

تخافون ال ومقصرین رؤسکم محلقین امنینفتحا ذلك دون من فجعل تعلموا مالم فعلم

- الفتح(- خوا-( : 37قریبا که‌ خه‌وه‌ی ئه‌و واتا ئه‌ڕۆنه‌ و ڕاسته‌ داوه‌ پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی پشانی

- - به‌بێ_ و خوا مه‌یلی به‌ مه‌ککه‌ الحرام مسجد یان ئه‌تاشن سه‌تان له‌وێ و دڵنیایی وه‌ی

نایه‌ته‌ ترس وه‌هیچ ئه‌که‌نه‌وه‌ کورتیو . جه‌نگ به‌بێ دووساڵ پاش که‌چی ڕێتان

بۆ یه‌وه‌ به‌رزی به‌سه‌ر وبیم ترس به‌بێ ، هه‌را

30

مژده‌که‌ی ئێسالم ده‌ستی که‌وته‌ مه‌ککه‌ داجاردی هاته‌ . قورئان

قورئان که‌ شێوه‌یه‌ به‌م تر نمونه‌ی به‌ده‌یانمحمدو به‌ داوه‌ مژده‌ی داوه‌و هه‌واڵی

دره‌نگ یان زوو ماوه‌یه‌کی پاش و یاره‌کانی- الخرطوم ) علی سنسمه‌ وه‌کوو ، دی هاتۆته‌

کوڕی( ) 16ن- وه‌لیدی ژیانی ئه‌نجامی بۆ احدی( ) الله‌ یعدکم واذ و مغیره‌

/ انفال/ و( 7الطائفتین به‌در جه‌نگی ئه‌نجامی بۆ / المئدة) / الناس من یعصمك بۆ( 67والله‌

والحمیر ... ) والبغال والخیل پاسه‌وان البردنی/ النحل / تعلمون ماال ویخلق وزینه‌ کبوها (8لتر

هتد ............ و ئۆتۆمبێل فڕۆکه‌و داهاتنی .بۆ

قورئان ئێعجازی

له‌:) خاڵ محمدی شێخ مامۆستا وه‌کو ئیعجاز : ده‌سته‌و واتا ئه‌فه‌رمووێ دا ته‌فسیره‌که‌ی

دا له‌کارێک یه‌کێکه‌ بوونی داماو و سامان ) به‌کۆڵ ) م گوێژه‌ شاخی بڵێ یه‌کێک به‌ وه‌کو

هه‌ڵیبگرێ ناتوانێ که‌س دیاره‌ هه‌ڵبگره بۆسامانه ده‌سته‌و هه‌ڵگرتنیا له‌ که‌س . هه‌موو

31

ده‌سته‌و یه‌وه‌ ڕوویه‌کی له‌هه‌موو قورئانالسایی به‌نیازی ناتوانێ وکه‌س ، یه‌ سانی

بکه‌وێ قه‌ره‌ی . کردنه‌وه‌وه‌ئه‌کرێت قورئان ئیعجازی ڕوه‌کانی به‌کورتی

ڕووه‌وه -: به‌سێبێژی -1 ڕه‌وان هه‌رکه‌سه‌ :- –ئیعجازی بالغی

هه‌بێت عه‌ره‌بی ڕوانبێژی شاره‌زایی که‌مێکو ئه‌کات قورئان یه‌ی ڕه‌وانبێژی ئه‌و تامی

سامانی ده‌سته‌و و قورئان به‌رزی پایه‌یبۆ ڕوه‌وه‌ له‌م زمانه‌وانی زاناکانی هه‌موو

. ده‌رکه‌وێتالتشریع ) -2 ڕژێم و یاســــــــادانان ئیعجازی

هه‌یه‌( دا قورئان له‌ ڕژێمه‌ی یاساو ئه‌و الحکمئه‌گه‌ر ڕژێمێکه‌، هه‌موو ده‌سترین باڵا

وه‌کوو تێپه‌ڕێ دا به‌سه‌ر تر ساڵی به‌هه‌زاران ) وایه‌و ) کرابێت تشریع و دانرابێت ڕۆژه‌دا له‌و

هه‌موو له‌ مرۆڤێک نه‌ته‌وه‌و و گه‌ل هه‌موو بۆله‌ ئه‌میش که‌ ئه‌دات ده‌ست دا جه‌رخێک

یاسایه‌کی بتوانێ نییه‌ مرۆڤێک هیچ توانایماوه‌یه‌ک ... ئه‌بینین چونکه‌ دابنێت هه‌تاهه‌تایییاسایه‌کی تر ماوه‌یه‌کی و دائه‌نرێت یاسایه‌ک

هیچیشیان ئه‌گرێته‌وه‌و جێگای تر

32

... به‌ده‌سته‌وه‌ نادات کۆمه‌ڵ داخوازیه‌کانی.هه‌روه‌ها

) ڕووه‌ی دوو له‌م ناتوانم ماوه‌ که‌می له‌به‌ریه‌که‌ یی پێ به‌سه‌ر به‌ڵام بدوم ئیجازه‌وه‌

سێهه‌م ئیعجازی باسی که‌م وه‌هه‌ندێکی.)ئه‌که‌م

زانیاریه‌ک ) (:- -3 هیچ علمی زانیاری ئیعجازیسه‌ده‌ی ئه‌مڕۆی که‌ زانیاریانه‌ی له‌م یه‌ نی

زانکۆو له‌ یه‌ک و بیست به‌ره‌و بیستی..... ، ئه‌خوێنرێت دا جیهان قوتابخانه‌کانی

باسی و ڕانه‌کێشابێ بۆ په‌نجه‌ی قورئانله‌ ) پتر ، باسی( 750نه‌کردبێ که‌ تیایه‌ ئایه‌تی

و ده‌رون زانیاری و ناسی گه‌ردون بوونه‌وه‌روچه‌ند .... نمونه‌ وابۆ ، ئه‌کات ، هتد مێژوو

تاکو چاو پێش ئه‌جه‌ینه‌ زانیاری ئایه‌تێکیهه‌زارو پێش مرۆڤێکی که‌ ڕاسته‌ ئایا بزانین

کتێبێکی ئه‌توانێ به‌ر له‌مه‌و ساڵ سه‌د چوارزانای بایه‌که‌م ، بنوسێ قورئانه‌ ئه‌م وه‌کو

محمدێکی جای چ ، بووبێت خۆشی سه‌ده‌یو عه‌ره‌بی دورگه‌ی نیوه‌ ژیاوی و نه‌خوێنده‌وار

....- - ؟ الجاهلیة عصر نه‌فامێتی چه‌رخی

33

مناڵ -1 که‌ ئه‌زانین خوێندومانه‌ته‌وه‌و زۆرمانپڕوکڕ په‌رده‌ی به‌سێ دایکیدا له‌سکی

داپۆشراوه‌و

وه‌نه‌ تیشک نه‌ ئاو نه‌ جۆرێک به‌هیچزانیاری به‌زمانی کۆرپه‌یه‌و به‌و گه‌رماناکات

ئه‌ڵێن په‌رده‌یه‌ سێ به‌و ئیستا ... ) به‌م) وه‌ خۆربۆنی ، ،ئه‌مێونی مه‌نباری

تاریک په‌رده‌ی سێ به‌ یه‌ عه‌ره‌بی زمانیزانکۆی .... کام له‌ محمد ئایا ، قه‌ڵه‌م ئه‌درێنه‌

علم ) وه‌رگرتیه‌ کۆرپه‌ناسی زانیاری پزیشکییطون( :-) فی یخلقکم بڵێ که‌ خوێند ی االجنهة

ثالث / ظلمات فی خلق بعد من خلقنا امهانکمله‌( 6زمر/ ده‌کات دروستان خودایه‌ ئه‌و واتا

شێوه‌ی به‌گۆرینی دایکتاندا منداڵدانی سکیبۆ یه‌که‌وه‌ شێوه‌ی له‌ کردن دروست

تاریک په‌رده‌ی سێ له‌ دوایید له‌ تر شێوه‌یه‌کینوویه‌کدا .و

هه‌ڵدانی -2 مانگ( 11ئۆپۆللۆی/–پێش به‌ره‌و له‌ ) ... االسالم منبر گۆڤاری له‌ پرسیارێک

ئیسالم( هه‌ڵوێستی ئایا که‌ کرا قاهیره‌ئایا یه‌و چی مانگ ناو ڕۆشتنه‌ی به‌م به‌رامبه‌ر

؟ ... ناکه‌ن یان ئه‌که‌ن

34

نیسانی / مانگی ژماره‌ی له‌ دا 1969ئه‌ویش سێ - پێش واتا دایه‌وه‌ پرسیاره‌که‌ی وه‌ڵامی

چونکه‌ کرده‌وه‌ ڕوونی مانگ ناو چوونه‌ مانگڕۆژی ) پێ( 16/7/1969گه‌شته‌که‌ی ده‌ستی

. شوقی- ) محمد د به‌پێنوسی وه‌ڵامه‌که‌ی کردیه‌وه‌( ده‌ستکاری و به‌کورتی وا ، بوو الفنجریو به‌رزی به‌ڵگه‌ی بۆ ڕوو ئه‌خه‌ینه‌ هه‌ندێکی

گونجاندنی و قورئانه‌که‌مان بڵندی پایه‌چه‌رخی به‌سه‌ر ده‌ستشی باڵا به‌ڵکوو ، له‌گه‌ڵ

گه‌ردووندا گه‌شته‌کانی و . ... ئه‌تۆمئیسالم ....( هه‌ڵوێستی له‌ کردبوو پرسیارتان

پێش ، ئاسمانی گه‌شته‌کانی به‌ به‌رامبه‌رئێمه‌ قورئانه‌که‌ی ساڵ چوارسه‌د هه‌زاروتوانی و هه‌ر که‌ ئاده‌میزاد به‌ داوه‌ مژده‌ی

گه‌شته‌کانی ئه‌توانێ بکات په‌یدا ده‌سه‌ڵاتمانگ ناو ته‌نیا نه‌ک بکات پێ ده‌ست ئاسامانبڕوات ئه‌توانێ مانگ له‌ دوورتریش بۆ به‌ڵکووواالنس ) الجن یامعشر ئایه‌تی ده‌قی ی به‌پێ

السموات اقطار من تنفذوا ان استطعتم انبسلطان اال فانفذون (33الرحمن- –واالرض

هه‌ر: ئاده‌میزادان و په‌ری کۆمه‌ڵی ئه‌ی واتابه‌ره‌و بڕۆن پله‌یه‌ک بگه‌نه‌ توانیتان کاتێ

35

به‌ڵام ... ، بڕۆن زه‌وی و ئاسمان هه‌رێمه‌کانینه‌بێت هێز به‌ بڕۆن . ناتوانن

بتوانن وله‌وانه‌یه‌ هێزه‌یه‌ ئه‌و ئێستا زانیاریئه‌وا نه‌گه‌یشتن و نه‌ڕۆیشتن ئه‌گه‌ر خۆ ، بڕۆن

یه نی ته‌واو هێزه‌که‌یان . پله‌یفعل ) فرمان به‌کرداری قورئان که‌ی واتا

مژده‌ی( بڕۆنه‌ ئه‌م ، ،فانفذوا،بڕۆن ه‌ امرئه‌ستێره‌کانه . پشکنینی

نه‌ک ، که‌سه‌ هیچ ویژدانتان ئێوه‌و 1400توخوا به‌ڵکو ) ، له‌مه‌وبه‌ر( 50له‌مه‌وبه‌ر ساڵ

محمدی .. تاکو وابکات قسه‌ی نه‌یتوانیزاینی پێنجه‌می سه‌ده‌ی ژیاوی و نه‌خوێنده‌وار

بیکات .!!! بتوانێقوڵترین -3 قورئان ، فه‌لسه‌فه‌دا زانیاری له‌

که‌ زانایانه‌ی به‌ناو ئه‌و بۆ هه‌ڵکه‌نێ چاڵمووێ : ئه‌فه‌ر و یه‌ نی خوا بوونی به‌ باوڕیان

هم) ام شیء غیر من خلقوا ام الطور/ / هیچ( 35الخالقون له‌ ئه‌وان ئایا

دروستکه‌ری .. خۆیان یان ؟ کراون دروست؟... .!خۆیانن

ئه‌و مێشکی ئاسایی ساده‌و به‌شیوه‌یه‌کیشله‌ جیهانی زانایانه‌ی و فه‌یله‌سوف هه‌مووه‌ئێستا .. تا فه‌یله‌سوف کۆنترین له‌ هه‌ر قاندووه‌

36

پرسیاره‌ی ئه‌م وه‌ڵامی بڕوات ژیانیش هه‌تا وبه‌ده‌سته‌وه‌ خۆ ته‌نیا نادرێته‌وه‌، پێ قورئانیان

به‌هێزو / خودای ئه‌ی نه‌خێر بڵێن که‌ نه‌بێ دانکردوین ... ... دروست خوا تۆی هه‌ر تۆ . توانا

پۆره‌دا -4 و پان بوونه‌وه‌ره‌ له‌م شتێک هه‌مووئه‌تۆم ) ( ... –له‌ ئه‌و ته‌نانه‌ت هاتووه‌ پێک ذرة

ئاوه‌ی ئه‌و ، هه‌ڵیئه‌مژیت که‌ هه‌وایه‌یزۆر... ... ئه‌تۆم وه‌ شت هه‌موو ده‌یخۆیته‌وه‌له‌سه‌ر ئه‌تۆم ملیۆن سه‌د ئه‌گه‌ر ، بچوکه‌ زۆر

ناگاته‌ ) یه‌که‌ی درێژی دابنێن ڕاست هێلێکی2 5،( (1سم( .

که‌ ده‌زانی وایان زانایان نۆزده‌م سه‌ده‌ی هه‌تا ) له‌) ئه‌مه‌ ، ناکرێت له‌ت شته‌و بچوکترین ذرة

ئه‌وه‌ته‌... خۆ تره‌وه‌ الیه‌کی یه‌که‌وه‌پێش ) محمد ساڵ( 1400قورئانه‌که‌ی

(: من ربك من ومایغرب ئه‌فه‌رمووێ له‌مه‌وبه‌راصغر وال السماء وال االرض فی ذرة مثقال

/ یونس والاکبر ذلك وون( 11من خودا له‌ واتا نه‌ و ئه‌تۆمێک وردی هه‌ره‌ نه‌هاوسه‌نگی نابێ

گه‌وره‌تر له‌ویش نه‌ له‌وه‌و )....بچوکترقورئان چۆن نه‌کرێت له‌ت ئه‌تۆم ئه‌گه‌ر ئه‌ی

؟ ... بچوکتر له‌ویش ئه‌ڵێ

37

وه‌کو ووشه‌یه‌ ئه‌م مانای جۆره‌ به‌م به‌ڵێساڵی هه‌تا مابویه‌وه‌ پرسیار ی1897نیشانه‌ی ) توانی ) سێرتۆسۆن ئینگلیزی زانای زایینی

له‌سێ ده‌رکه‌وت بۆی و بکات له‌ت ئه‌تۆمهاتووه‌ پێك شت

سه‌یر) ( که‌چی ،ئه‌لیکترۆن ،نیۆترۆن پرۆتۆن سه‌ده‌ سێزده‌ پێش ئێمه‌ قورئانه‌که‌ی ئه‌که‌یین

ڕاکێشاوه . په‌نجه‌یزۆر زانایه‌کی ئایه‌ته‌زانیاریانه‌ ئه‌م بڵێین ئه‌گه‌ر

هه‌رگیز 1400بلیمه‌ دایناوه‌، له‌مه‌وبه‌ر ساڵ جای چ ناکات پێ بڕوام که‌س

و به‌هه‌تیوی که‌ محمد وه‌کو نه‌خوێنده‌وارێکیلماوی و ده‌شت ئه‌و ڵی هۆ و چۆڵ له‌ شوانی

هه‌موو له‌ دوور و عه‌ره‌بستان یه‌یداینابێت ، زانیاری .! شوێنه‌وارێکی

هیچ که‌ داین سانێک ده‌سته‌و پێش له‌ ئێمه‌جیهان زانایای گه‌وره‌ترین بڵێ ناتوانێ که‌سناتوانێ که‌سه‌ هیچ محمده‌، ئه‌و جای چ دایناوه‌دانراوی قورئان که‌ بکات ڕاسته‌ له‌ سه‌رپێچی

هه‌موو و محمد له‌ تره‌ ده‌ست با که‌سێکه‌بونه‌وه‌ره‌ هه‌موو ئاده‌میزاد هه‌موو و عه‌ره‌ب

.…، من بۆ نێرراوی و خودایه‌ دانراوی قورئان مرۆفێکی بۆهه‌موو ، ئه‌و و بۆئه‌م ، بۆتۆ

38

هه‌موو …. بۆ مرۆفایه‌تی خێرخواهیڕاستیه‌ ئه‌م چاوی که‌ ئه‌وه‌ی ، ژیر مرۆفێکی

به‌ بووه‌ ویژدانی ناو نابی کوێره‌ ئه‌وه‌ نه‌بینێ ، ناگری وه‌ر که‌لک ڕاست ووته‌ی له‌ به‌ردو

پاراوی ده‌مێکی زه‌قو چاوی دوو یه‌ نی مه‌رجچونکه‌ ده‌ناسرێت به‌کوێری هه‌ر ، هه‌یه‌

التعمعی ) فانها ئه‌فه‌رمووێ خوا قورئانه‌که‌ی/ الصدور فی التی القلوب تعمی االبصارولکن

سه‌ر( 46حج/ جاوی بوونی کوێر به‌ڕاستی و … دڵ چاوی بوونی کوێر به‌ڵکوو نیه‌ نرخی

سته‌مه ده‌روونی هه‌ستی بوونی . وون

39

ئه‌لکتڕۆنی ژیری و قورئان

له‌سه‌ره‌تای خاڵ محمدی شێخ ماموستامه‌زن : خودای ئه‌فه‌رمووێ دا ته‌فسیره‌که‌ی

یه‌کێکیان ، داناوه‌ پیرۆزی گه‌وره‌ی کتێبی دوو ) - گۆیاکه‌) ، ده‌نگ بێ ئه‌ویتریان و ناطق گۆیا

) بوونه‌وه‌ره‌) ( ) ده‌نگه‌که‌یان بێ و قورئانه‌ .ئامێری بکه‌وێ پێش زانیاری هه‌تا چۆن که‌واتا

بوونه‌وه‌ره‌و ئه‌م وورده‌کاری و بدۆزنه‌وه‌ تازه‌بوونه‌وه‌ره‌دا له‌م خوا ده‌سته‌ڵاتی جێگای

پێش زانیاری هه‌تا هه‌روه‌ها ، ده‌رئه‌که‌وێتزیاتر قورئان به‌رزی پایه‌ی پله‌و بکه‌وێت

. ده‌رئه‌که‌وێتهه‌رتاوه‌ ئه‌خوێنده‌وه‌ قورئانمان که‌ جاران

( الله‌ بسم سووڕه‌ته‌کاندا له‌سه‌ر نه‌تاوێکژیری ( له‌کورتی ئه‌کرد مان الرحیم الرحمن

الله‌ ) …( بسم هه‌موو ئه‌م دائه‌مانووت خۆمانهه‌ربۆ …. یان ئه‌زانی وامان ؟ یه‌ چی یه‌

… له‌ وا که‌چی دانراون سوود به‌بێ یان جوانیئه‌لیکتڕؤنی ژیری بیسته‌مدا سه‌ده‌ی کۆتایی

40

هه‌موو و پیتێک هه‌موو که‌ ده‌رئه‌خات بۆماندا قورئان له‌ ڕسته‌یه‌ک وهه‌موو ووشه‌یه‌ک

له‌ کێشراوه‌و خوایه‌تی ته‌رازووی به‌پێیدانراوه‌ دا خۆی دروستی و ڕاست جێگای

( الذی الله‌ ئه‌فه‌رمووێ خۆی قورئان وه‌کووالمیزان بالحق الکتاب (17شوری /–انزل

موو …. به‌ ته‌رازوویه‌ک ؟ ته‌رازووه‌ کام به‌ڵامناکات ! .. سه‌ر

سه‌ره‌تای پچره‌کانی پچر بۆپیتا وه‌هه‌روه‌ها ( ، الم وه‌کو سوڕه‌ت هه‌ندێ

) .… زاناکانی نه‌وه‌ک هتد ،ص،ن،کهیعص حمهه‌موو زاناکانی هه‌موو به‌ڵکو ئێمه‌

باره‌یه‌وه‌ له‌م هیچیان ئیسالم چه‌رخه‌کانیئه‌لیکترۆنی ژیری هه‌تا یه‌وه‌ نه‌زانی

ده‌رخستوون بۆ باره‌وه‌ له‌م . سه‌ره‌تایه‌کیکاتێکی به‌ پێوستی باسه‌که‌ ئه‌وه‌ی جاله‌به‌ر

ته‌نیا ، یه‌ نی کاته‌مان ئه‌و لێره‌یشدا هه‌یه‌و زۆرباوه‌ڕه‌و مه‌زه‌ی له‌و کوڵێک به‌ر وه‌کوو

ئه‌که‌ین باس نه‌ختێکی یه‌ گیانی : خواردنه‌و ) که‌ ) خلیفه‌ ڕه‌شاد به‌ناوی میسری الوێکی

کاتێکی له‌کیمیادا هه‌یه‌ دکتۆرای بڕوانامه‌یخۆی له‌ڕۆژانه‌ی زۆری دارایه‌کی زۆرو

پیرۆزه مه‌به‌سته‌ ئه‌م بۆ . گرتۆته‌وه‌

41

(: الرحمن الله‌ بسم ئه‌ڵێ ڕه‌شاد دکتۆرله‌گه‌ڵ( هه‌یه‌ تینی به‌ یه‌کی په‌یوه‌ندی الرحیم

که‌ پیرۆزدا قورئانی سووڕه‌ته‌کانی هه‌مووله‌ ) ..(14بریتین ( الله‌( ... بسم به‌ڵکو سووڕه‌ت

په‌رژینێکه‌ و قورئان کێشانی بۆ ته‌رازوویه‌که‌ویستبێتیان که‌ چه‌په‌ڵ ده‌ستێکی هه‌موو بۆ

الله‌ ) ..( بسم بکات قورئان ده‌ستکاری بییه‌وێدا قورئان له‌ پیت تائێستا که‌ ده‌رئه‌خات بۆمان

الرحمن ) الله‌ بسم نه‌کراوه‌ که‌م نه‌ و نه‌زیادله‌( ) هاتووه‌ پێک ئه‌م( 19الرحیم که‌ پیت

یه‌ک و خۆی به‌سه‌ر واتا خۆبه‌خشه‌ ژماره‌یه‌هیچ به‌سه‌ر ناکرێت به‌ش ئیتر نه‌بێت

پێچه‌وانه‌ی ) ئه‌مه‌ش که‌ ، تردا ژماره‌یه‌کی18( چه‌ند( 20و( به‌سه‌ر هه‌ریه‌که‌یان ویه‌که‌

دا ) قورئان ،وه‌له‌ ئه‌کرێن دابه‌ش ژماره‌یه‌کداسوره‌تی( ) ...( 114 له‌ چونکه‌ هه‌یه‌ الله‌ بسم

) دا) نه‌مل سوره‌تی له‌ به‌ڵام ، یه‌ نی دا تۆبه‌ هه‌یه) ..( الله‌ بسم دوو

( ) دا ) قورئان له‌ بسم هه‌یه‌( 19ووشه‌ی جار - الرحمن الله‌ بسم پیته‌کانی به‌ئه‌ندازه‌ی واتا

ووشه‌ی- وه‌ دا- )–الرحیم قورئان له‌ (3بسم ( ) - - واتا ) بسم له‌ بده‌ین اسم ئه‌گه‌ر ، هه‌یه‌ جار

42

ووشه‌ی( 75( =)3*19 ژماره‌ی که‌ئه‌مه‌ش ) دا) قورئان له‌ ه‌ الرحمن .

) ( ) انه‌ی) الرحیم ئه‌و سه‌ره‌ڕای ، الرحیم وه‌( ) هه‌یه‌) کاندا الله‌ بسم تر( 114له‌ جاری

) واتا ) هه‌یه‌ دا قورئان له‌ الرحیم ووشه‌یقورئان سووڕه‌ته‌کانی . به‌ئه‌ندازه‌ی( ) دا ) قورئان له‌ الله‌ که‌( 2698ووشه‌ی هه‌یه‌

له‌ ) )14*19بریتیه‌ ژماره‌ی( به‌( 19ئه‌م بووه‌ ه‌یه‌ سووڕه‌ته‌کانی پیتی هه‌رچی که‌ یه‌ک ته‌رازوو

به‌م ، به‌سه‌ریدا بکرێت به‌ش ئه‌بێ هه‌یه‌له‌ پیت تاقه‌ یه‌ک جۆرێک هیچ به‌ شێوه‌یه‌

ئه‌گه‌ر چونکه‌ ، نه‌کراوه‌ ده‌ستکاری دا قورئانتر پیتێکت به‌ بگۆڕابایه‌ یا بکرابایه‌ ده‌ستکاری

به‌ش پیتانه‌ ووشه‌و ئه‌و وا ، تر ووشه‌یه‌کی یانبه‌سه‌ر ) دا( 19نه‌کران .

) به‌ : ) صلوة،زکوة،حیواة ئه‌گه‌ر پیت بۆ نمونه‌صالة،زکاة، ) به‌ واتا ساده‌ عه‌ره‌بی ئمالی

) زیادی( ) الف ژماره‌ی وا بنووسرابایه‌ حیاة ) ئه‌و ) و ئه‌کرد که‌می و ژماره‌ی ئه‌کردو

دا قورئان ته‌رازووی له‌گه‌ڵ سووڕه‌ته‌به‌سه‌ر ) ، نه‌ئه‌کرا( 19ده‌رنه‌ئه‌چوو دابه‌ش .

/ سوڕه‌ت دوو دا قورئان له‌ ووشه‌ بۆ نموونه‌ ) ئه‌وانیش ) هه‌بێ تێدا تاکی ی ق پیتی که‌ هه‌یه‌

43

) = سوڕه‌تی ) وه‌ عسق حم شوری سوڕه‌تی) ( ) شوری) سوڕه‌تی ، ن المجید القران و ق

... ) پیتی ) که‌چی ه‌ ق سوڕه‌تی ئه‌وه‌نده‌ی دوو( ) ( ) هه‌ر) یشدا ق سوڕه‌تی له‌ (114=57+57ق

) سووڕه‌ته‌که‌ ) هه‌ردوو کانی ه‌ ق پیتی ژماره‌یدیسان ، قورئانن سووڕه‌ته‌کانی ئه‌ندازه‌ی به‌ ) پێ ) ده‌ست چۆن ق بزانه‌ تر جارێکی بۆ

سه‌ره‌تا .. ؟ دێت کۆتایی چۆن و ئه‌کاتیخاف ) من بالقران فذکر ئه‌فه‌رمووێ

. !!وعید()... ( ) الله‌ ) بسم له‌گه‌ڵ کان ه‌ ق کێشانی بۆ وه‌

( ، وه‌کو( 114=6*19دا بزانین ئه‌وه‌ی بۆ جا ، هه‌روه‌ها نه‌گۆڕاوه‌ دا قورئان له‌ پیتێک تاقه‌

نه‌ دا قورئان له‌ ووشه‌یه‌کیش تاقه‌له‌ : ) نمونه‌ بۆ نه‌گۆڕاوه‌ و (12گوێزراوه‌ته‌وه‌ لوط ) نه‌ته‌وه‌ی باسی دا قورئان له‌ خوا شوێند

شوێنه‌کاندا( هه‌موو له‌ وه‌ ئه‌کات پێغه‌مبه‌ر ) له‌ ) به‌ته‌نیا که‌چی لوط قوم ئه‌فه‌رمووێ

... ) ( ) لوط ) اخوان ئه‌فه‌رمووێ دا ق سووڕه‌تیئه‌ڵێ ئه‌لیکتڕؤنی -:ژیری

وه‌کو ) لێره‌شدا تر( 11ئه‌گه‌ر جاره‌که‌ی ) ( ) له‌م ) ق ژماره‌ی لوط قوم بفه‌رمویایه‌

به‌ ) ئه‌بوو (58سوڕه‌ته‌دا ( ) ق ژماره‌ی هه‌م ق

44

) هه‌م ) ، شوری سوڕه‌تی له‌ ئه‌بوو زیاتر کان ه‌به‌سه‌ر ) نه‌ئه‌بوو داوای( . 19دابه‌ش لێره‌دا دا

ده‌سته‌و ئه‌و ناتوانم که‌ لێده‌که‌م لێبوردنتانله‌ ئه‌لیکتڕؤنی ژیری که‌ سانه‌ی

کهیعص، ) ص، ، حم ، الم سووڕه‌ته‌کانی .. ) له‌ .... بکه‌م باس هێناوه‌ ده‌ری هتد طسم

تا بدات یارمه‌تیم که‌ ئه‌پاڕێمه‌وه‌ خوابیخه‌مه‌ بکه‌مه‌وه‌و کۆیان نامێلکه‌یه‌کدا

بتوانین تاکو خوێنده‌واره‌کانه‌وه‌، به‌رده‌ستهه‌موو له‌ و مرۆڤێک هه‌موو سانی ده‌سته‌و

ده‌ربخه‌ین مرۆڤایه‌تیدا ژیانی سه‌ده‌کانیقورئان به‌ . به‌رامبه‌ر

ووتی : محمد ، بڵێ دا جیهان له‌ هه‌یه‌ کێژماره‌ی به‌رزترین و ئه‌نووسم قورئانێک

) سووڕه‌تی ) ئه‌خه‌مه‌ قورئاندا له‌ ق پیته‌کانی ) ناوی) و ئه‌نووسم سووڕه‌تێک بڵێ یان ق

- –ئه‌نێم - و- ئه‌که‌م پێ ده‌ستی م ال وبه‌ البقرة ( ) تیایه‌تی ) که‌ انه‌ی ا ئه‌و (2578ژماره‌ی الف( )

( ) ) ل ) ژماره‌ی و ژماره‌ی( 1885ئه‌بێت وه‌ ، ( =) ماوه‌ی( .... )1251م) له‌ قورئانێک (23ئایا

ئه‌و ئه‌توانێ چۆن خواره‌وه‌ بێته‌ ساڵدا ) ژماره‌ی) که‌ بزانێ بکاته‌وه‌و کۆ انه‌ی الفا

... ) ( ) ( ) ( ) ؟) ئه‌بێت زیاتر م له‌ ل وه‌ ل له‌ الف

45

نه‌بێ بیست سه‌ده‌ی ئه‌لیکتڕۆنی ژیری ئه‌گه‌ر؟ ... بژمێرێت پیتانه‌ی ئه‌و دێت به‌بیریدا کێ

وه‌ڵاممان ساتێرو یه‌کانی قوتابی با فه‌رموو. .... بده‌نه‌وه

ئه‌نجام

پان بوونه‌وه‌رێکی بنه‌و بێ دیارده‌یه‌کی قورئاننه‌به‌هه‌زاران یه‌و یی سه‌رپێ نه‌به‌م ، پۆڕه‌ و

ئه‌لیکتڕۆنی ژیری گه‌وره‌ترین به‌ نه‌ ترو کتێبیو ناکرێت گه‌شت بوونه‌وه‌ره‌ ئه‌م ده‌ریاو ئه‌م

مه‌به‌ستم من که‌ ئه‌وه‌ی به‌ڵام ، نایه‌ت کۆتاییبۆکه‌سێ ) ئه‌ڵێ کورد وه‌کو ئه‌وه‌یه‌ بێت

ناکه‌سیش ( خۆئه‌گه‌ر به‌سه‌ حه‌رفێکی ، که‌سه‌ناکرێت مرۆڤێک هیچ به‌ نه‌ و من نه‌به‌ بێت

.به‌که‌سبۆ گیرابێت گوێ به‌دڵ ئه‌گه‌ر ڕوونه‌ لێ زۆرمبه‌ که‌سه‌ هه‌ر یه‌ یی سه‌رپێ لێکۆڵینه‌وه‌ ئه‌م

46

پڕ ، بکات باسه‌که‌ سه‌یری کردن الیه‌نگیریکه‌ ئه‌هێنێ باوه‌ڕ مێشکی و دڵی به‌پڕی

که‌ ... خوایه‌ی ئه‌و خوایه‌ نێرراوی قورئان... بوونه‌وه‌ره‌ هه‌موو و محمد و ئێمه‌و خاوه‌نی

ئه‌ڵی پێی قورئان ناکات بڕوا که‌ -:ئه‌ویش) من وادعوا مثله‌ من بسورة فاتوا قل

/ یونس - الله‌ دون من 39استطعتم ئه‌گه‌ر ) خۆتاقه‌ قورئانه‌ ئه‌م وێنه‌ی به‌ ناشتوانن

که‌ ده‌بابزانن بڵێن و بنوسن سووڕه‌تێکله‌ که‌ ئه‌وه‌یه‌ سه‌رپێچی و الساری ئه‌نجامی (: ولن تفعلوا لم فان ئه‌فه‌رمووێ خوا قورئاندا

الناس وقودها التی النار فاتقوا تفعلوا) للکافرین اعدت .والحجارة

صادق سید

13/7/1976

47

سوپاس

خۆشه‌ویست * برای سوپاسی زۆر ) که‌) ئه‌که‌م هه‌رمنی ابراهیم به‌ختیار کاک

خسته‌ نامێلكه‌یه‌ی ئه‌م چاپدانی له‌ ئه‌رکی.ئه‌ستۆی

عبدالقادر ) * کاک کێش وێنه‌ بۆ سوپاس زۆرحسین( ) محسین کاک خۆشنوس و میرخانبه‌رگی( ) ( که‌ احمد عمر هیوا کاک و پیرۆت

ڕازاندمه‌وه بۆ سه‌ردێره‌که‌یان . نامیلکه‌که‌و

48

ئه‌که‌م * چاپخانه کرێکارانی سوپاسی زۆرمحمود ) عثمان کاک خه‌ر ڕێک پیت به‌تایبه‌تی

. کریم(

شاره‌زووری. م

49