rak przełyku

Co to jest rak przełyku?

Chcielibyśmy to wyjaśnić.

Rak przełyku

Seria poradników dla pacjentów ESMO/ACFopartych na wytycznych ESMO dotyczących praktyki klinicznej

www.anticancerfund.org www.esmo.org

Rakprzełyku:poradnikdlapacjentów–informacjeopartenawytycznychESMOdotyczącychpraktykiklinicznej-wer.2012.1 Strona1

NiniejszydokumentopublikowanyzostałprzezAnticancerFundzazezwoleniemESMO.Informacjezawartewtymdokumencieniezastępująkonsultacjimedycznej.Dokumenttenprzeznaczonyjestwyłączniedoużytkuprywatnegoiniewolnogowżadensposóbzmieniać,powielaćanirozprowadzaćbezpisemnejzgodyESMOiAnticancerFund.

RAKPRZEŁYKU:PORADNIKDLAPACJENTÓWINFORMACJEDLAPACJENTÓWOPARTENAWYTYCZNYCHESMO,DOTYCZĄCYCH

POSTĘPOWANIADIAGNOSTYCZNO-TERAPEUTYCZNEGOPoradnik ten został opracowany przez Anticancer Fund (Fundacja Przeciwko Rakowi), aby ułatwićpacjentom i ich rodzinom lepsze zrozumienie natury raka przełyku i poznanie optymalnychmetodleczenia, w zależności od jego podtypu. Zalecamy, aby pacjenci dowiedzieli się od swoich lekarzy,jakiebadania i leczeniesąkoniecznewdanymtypie i stadiumzaawansowaniachoroby. Informacjemedyczne zawartew niniejszymdokumencie są oparte nawytycznych, dotyczących postępowaniadiagnostyczno-terapeutycznegowrakuprzełyku,opracowanychprzezEuropeanSocietyforMedicalOncology(EuropejskieTowarzystwoOnkologiiMedycznej,ESMO).NiniejszyporadnikdlapacjentówzostałwydanywewspółpracyzESMOi jestrozprowadzanyzajegozgodą.Zostałonnapisanyprzezlekarza i zweryfikowany przez dwóch onkologów z ESMO,w tym głównego autorawytycznych dlaprofesjonalistów. Tekst ten został także skonsultowany z przedstawicielami pacjentów z GrupyRoboczejPacjentówOnkologicznychESMO.DodatkoweinformacjenatematAnticancerFund:www.anticancerfund.orgDodatkoweinformacjenatematESMO:www.esmo.orgDla słów oznaczonych gwiazdką (*) podane są definicje, znajdujące się w słowniczku na końcudokumentu.



Spistreści

Definicjarakaprzełyku...........................................................................................................................3

Czyrakprzełykuwystępujeczęsto?........................................................................................................4

Jakiesąprzyczynyrakaprzełyku?...........................................................................................................5

Wjakisposóbustalanejestrozpoznanierakaprzełyku?.......................................................................7

Jakieinformacjesąniezbędneprzedrozpoczęciemleczenia?...............................................................9

Jakiesąmożliwościleczenia?...............................................................................................................13

Jakiesąpotencjalnedziałanianiepożądane(skutkiuboczne)leczenia?..............................................21

Cosięstaniepozakończeniuleczenia?................................................................................................23

Słowniczek............................................................................................................................................25

Autortekstu:drAnnemieMichiels(AnticancerFund);recenzenci:drGauthierBouche(AnticancerFund),drSvetlanaJezdic,prof. Michael Stahl (ESMO) i p. David Kirby (Stowarzyszenie pacjentów z chorobami przełyku [Oesophageal PatientsAssociationUK]wimieniuGrupyRoboczejPacjentówOnkologicznychESMO).

Niniejszy poradnik został przetłumaczony na język polski przez profesjonalnego tłumacza i zweryfikowany przez drEwęPawłowskąidrAnnęRomanowską.



DEFINICJARAKAPRZEŁYKUDefinicja tazostałaopracowananapodstawiedefinicjiNarodowego InstytutuRaka (NationalCancer Institute,NCI)USA ijestużytazajegozgodą.Rakprzełykujesttonowotwórpowstającyztkanekwyścielającychprzełyk.Przełykjesttoumięśnionyprzewód,przezktórypokarmprzechodzizgardładożołądka.Dwagłównetypyrakaprzełykutorakpłaskonabłonkowyigruczolakorak.Rakpłaskonabłonkowyjestnowotworem, który wywodzi się z komórek nabłonka płaskiego wyściełającego przełyk.Gruczolakorakwywodzi się z komórekwytwarzających iwydzielających śluz* oraz inne płyny.Obatypynowotworuwystępujązpodobnączęstością.

Anatomiaukładupokarmowego (po lewej)orazdolnegoodcinkaprzełyku,połączeniaprzełykowo-żołądkowego i żołądka(poprawej).

Ważneinformacjenatematinnegotypurakaprzełyku.Bardzo rzadkim typem raka przełyku jest rak drobnokomórkowy. Informacje zawartew niniejszymporadnikunieodnosząsiędotegopodtypu.



CZYRAKPRZEŁYKUWYSTĘPUJECZĘSTO? W Europie, w przybliżeniu, 5 do 10na 1000mężczyzn i jedna na 1000kobiet zachoruje w ciąguswojegożycianarakaprzełyku.W2008r.wEuropiezachorowałookoło35000mężczyzn i10000kobiet. Istnieją znaczące różnicepomiędzy poszczególnymi krajami Europy. Rak przełyku występuje częściej we Francji i WielkiejBrytanii,arzadziejwGrecji.Rak płaskonabłonkowy występuje częściej w Azji, natomiast gruczolakoraki są powszechniejsze wkrajachzachodnich,aczęstośćichwystępowaniaszybkorośnie.Większośćprzypadkówrakaprzełykurozpoznajesięuosóbpowyżej65.rokużycia.Różnice w rozkładzie geograficznym tych 2 podstawowych typów histologicznych raka przełyku,wynikają z różnic dotyczących czynników związanych z ich rozwojem. Raki płaskonabłonkowe sągłównie związane ze spożyciem alkoholu i paleniem tytoniu, natomiast do powstaniagruczolakoraków przyczynia się refluks żołądkowo-przełykowy*, który jest z kolei związany zotyłością. Wyjaśnia to także szybki wzrost zachorowań na gruczolakoraka przełyku w krajachzachodnich.



JAKIESĄPRZYCZYNYRAKAPRZEŁYKU?Aktualnie nie wiadomo dokładnie co powoduje raka przełyku. Zidentyfikowano jednak pewneczynniki ryzyka*. Czynnik ryzyka zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia raka, ale nie jestkonieczny,aniwystarczającydo jegopowstania.Czynnikryzykaniestanowisamwsobieprzyczynynowotworu.Uczęściosób,uktórychwystępująwymienioneponiżejczynnikiryzyka*nigdynierozwiniesięrakprzełyku,zkoleiinne,uktórychniewystępujeżadenznich,zachorująmimoto.Główne czynniki ryzyka* rozwoju raka płaskonabłonkowegoprzełykusąnastępujące:

- Stosowanie wyrobów tytoniowych: Palenie, jak równieżżucie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia rakapłaskonabłonkowego. Wzrasta ono wraz z ilościąwypalanych dziennie papierosów, jak również z czasemtrwanianałogu.

- Spożywanie alkoholu: Prawdopodobieństwo zachorowania na rakapłaskonabłonkowego jest związane z ilością spożywanego alkoholu.Połączenie spożywania alkoholu i palenia tytoniu zwiększa ryzykowystąpienia choroby znacznie bardziej, niż każdy z tych czynnikówosobno.

- Mały udział świeżych owoców i warzyw w diecie: Zaobserwowanowiększe ryzyko raka płaskonabłonkowego u osób spożywającychniewystarczająceilościowocówiwarzyw.

- Piciematé:Matéjestnaparemzzielazwanegoyerbamate,któryjestpowszechnie pity w Ameryce Południowej. Spożywanie dużych ilościmaté(1litrlubwięcejnadobę)zwiększaryzykowystąpieniarakapłaskonabłonkowego.

- Żucie betelu: Betel to mieszanka roślin, której żucie jest popularne w wielu krajach AzjiPołudniowo-Wschodniej. Liście betelu (pieprzu betelowego) mają lekkie działaniepobudzające,aletakżezwiększająryzykorakaprzełyku.

- Pewnestanymedyczne:o Achalazjazwiększaryzykowystąpieniarakapłaskonabłonkowego.Jesttochoroba,w

której mięsnie zamykające dolny odcinek przełyku nie mogą się odpowiedniorozkurczyć.Ponieważpołkniętypokarminapojezbierająsięwprzełyku,dochodzidoposzerzeniajegonajniższejczęści.

o Inne rzadkie choroby, takie jak zespół Howela-Evansa*(hiperkeratoza stóp i dłoni,modzelowatość) i zespół Plummera-Vinsona* także zwiększają ryzyko rakapłaskonabłonkowegoprzełyku.



Główneczynnikiryzyka*rozwojugruczolakorakaprzełykusąnastępujące:- Przełyk Barretta: Przełyk Barretta to nazwa stanu, w którym prawidłowe komórki

wyścielające wnętrze przełyku są zastąpione przez komórki przypominające komórkinabłonka jelita cienkiego. Taka zmiana komórek normalnie występujących w danymnarządziena inny typnazywa sięmetaplazją. Zjawisko to jest związane zprzystosowaniemsię komórek dolnego odcinka przełyku do zarzucania kwasu żołądkowego (refluksu*) zżołądka, po długim okresie jego trwania (liczonym w latach). Komórki metaplastyczne zwiększym prawdopodobieństwem mogą przekształcić się w komórki dysplastyczne, aostatecznie nawet w komórki nowotworowe. Dysplazja jest to zaburzenie prawidłowejorganizacjikomórek,stan,którymożeprzekształcićsięwnowotwór.CzynnikiryzykaprzełykuBarrettasąnastępujące:

o Chorobarefluksowaprzełyku,określanateżjakorefluksżołądkowo-przełykowy,jestto stan, w którym dochodzi do regularnego cofania się kwasu żołądkowego doprzełyku. Proces ten prowadzi do jego uszkodzenia. Najczęstszym objawem jestzgaga.Wnastępstwietejchoroby,podługimokresie,warstwakomórekwyścielającawnętrzeprzełykumożeulegaćmetaplazji.

o Otyłość zwiększa ryzyko przełyku Barretta oraz gruczolakoraka przełyku na drodzeróżnych mechanizmów. Częściowo przez większe ryzyko choroby refluksowejprzełyku. Istnieje jednak również bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy.Zarzucanie kwasu żołądkowego występuje częściej i w większym nasileniu u osóbotyłych, zwłaszcza jeśli tkanka tłuszczowa ma tendencję do akumulacji w jamiebrzusznej,aniewudachibiodrach.

UwiększościosóbzprzełykiemBarrettanigdyniewystąpirakprzełyku,jednakżeosobytakiepowinny być pod stałym nadzorem poradni specjalistycznej. Gastroenterolog powinienprzeprowadzać badania endoskopowe i biopsje* w regularnych odstępach czasu, aby jaknajwcześniejwykryćewentualneprzekształceniemetaplazjiwdysplazjęlubrakaprzełyku.

- Podobnie jak w przypadku raka płaskonabłonkowego, zarówno stosowanie tytoniu, jak ispożywanie alkoholu może zwiększyć ryzyko gruczolakoraka, jednakże wpływ ten jestmniejszy.

Pewne dodatkowe czynniki są podejrzewane o zwiększanie ryzyka raka przełyku, między innymispożywanie dużych ilości czerwonego mięsa lub przetworzonej żywności, picie gorących napojóworaz narażenie na określone związki chemiczne. Z drugiej strony, pewne stany wydają się miećdziałanie ochronne, na przykład zakażenie żołądka bakterią Helicobacter pylori* lub długotrwałestosowanie leków z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jednakże dowody sąniespójneikoniecznesądalszebadanianaukowe.



WJAKISPOSÓBUSTALANEJESTROZPOZNANIERAKAPRZEŁYKU?Rakaprzełykumożnapodejrzewaćwróżnychsytuacjach.WprzypadkuosóbzprzełykiemBarrettanależyprzeprowadzaćregularnebadaniaprzesiewowe,abyjaknajwcześniejwykryćewentualneprzekształceniewgruczolakoraka.Uinnychosóbpewneobjawymogąwskazywaćnaobecnośćrakaprzełyku.

− Trudnościzprzełykaniem(dysfagia),czkawkalubcofaniesiępokarmudoprzełyku.− Niewyjaśnionautratamasyciała.− Bóllubdyskomfortwgardlelubplecach.− Chrypka.− Uporczywykaszel.− Wymiotylubodkrztuszaniekrwi.

Każdy z tych objawów może mieć inną przyczynę, a lekarz będzie potrzebował dodatkowychinformacji,abyokreślićtęnajbardziejprawdopodobną.Jeślikilkaobjawówwystępujejednocześnie,azwłaszczajeślisięoneutrzymująprzezdłuższyczas,należyzawszerozważyćdodatkowebadania.Rozpoznanierakaprzełykuopierasięnawynikachnastępującychbadań:

1. BadanieprzedmiotoweLekarz zapyta pacjenta o objawy i przeprowadzi badanieprzedmiotowe. Obejmuje ono m.in. badanie brzucha i węzłówchłonnych*wszyiiwdołachpachowych.

2. BadanieendoskopowePodczas badania endoskopowego górnego odcinka przewodupokarmowego (panendoskopii) lekarz wprowadza przez gardłopacjenta cienki, elastyczny przewód ze źródłem światła, zwanyendoskopem. Umożliwia to lekarzowi obejrzenie wnętrza przełyku,żołądka i początkowej części jelita cienkiego (dwunastnicy). Lekarzmoże też sprawdzić górną część tchawicy (dróg oddechowych). W razie zauważeniajakichkolwiek nieprawidłowości, można wykonać biopsję* (pobranie próbek tkanki) przyużyciu instrumentów wprowadzonych przez endoskop. Pobrane próbki tkanek zostanązbadaneprzezspecjalistęwlaboratorium(patrzbadaniehistopatologiczne*).JednocześniepodczasendoskopiimożnaprzeprowadzićendoskopowebadanieUSG*(EUS).Badanie to polega na wprowadzeniu sondy USG przez gardło doprzełyku.Umożliwiaonozobrazowanieposzczególnychwarstwścianyprzełyku, jak również okolicznych węzłów chłonnych* i innychstruktur. Badanie to stosuje się w celu sprawdzenia, jak dalekorozprzestrzenił się rakwścianieprzełyku, sąsiadujących tkankach lubokolicznychwęzłachchłonnych;dokładnezebranietychinformacjimadużeznaczeniedlapacjentów,którzybędąkwalifikowanidooperacji.Badanietodostarczacennychinformacjidlachirurgów;ułatwiatakżelekarzowi przeprowadzenie biopsji (pobranie próbki) podejrzanejzmiany podczas endoskopii.W związku z tym endoskopowe badanieUSGjestszczególnieprzydatneprzezoperacją.



3. BadaniaradiologiczneW celu ułatwienia rozpoznania i oceny zasięgunowotworu, lekarzmożezlecićdodatkowebadaniaradiologiczne. Zwykle przeprowadza sięobrazowanieTK*klatkipiersiowej i jamybrzusznej.Można równieżpodaćpacjentowipapkębarytową,co umożliwi dokładne określenie lokalizacjinowotworuwprzełyku. Papkę barytowąwpostacipłynu podaje się pacjentowi doustnie podczasbadania radiologicznego. Ponieważ baryt jestbardzo jasny na obrazie RTG* (jest środkiemkontrastowym), umożliwia wyraźne uwidocznienie wyściółki przełyku. Można równieżprzeprowadzić badanie PET, aby sprawdzić, jak daleko rak rozprzestrzenił się poza przełyk.Czasem zalecane jest badanie endoskopowe dróg oddechowych (gardła, krtani, tchawicy ioskrzeli).

4. Badaniehistopatologiczne*

Próbka pobrana podczas biopsji* (bioptat), czylifragment tkanki pobranej podczas badaniaendoskopowego,zostaniezbadanawlaboratoriumprzez patomorfologa*. Nazywa się to badaniemhistopatologicznym. Patomorfolog, używającmikroskopu i przeprowadzając kilka innych badań,potwierdza rozpoznanie nowotworu i podajedodatkowe informacje na temat jegocharakterystyki. Informacje te obejmują typhistologiczny*,czylirakapłaskonabłonkowego,jeśliguzskładasięzpłaskichkomórekwyścielającychprzełyklubgruczolakoraka,jeśliskładasięzkomórekwytwarzającychiwydzielającychśluz*iinnepłyny.Jeżelinowotwórjestleczonyoperacyjnie,usuniętyguziwęzłychłonnerównieżsąbadanewlaboratorium. Badanie to jest bardzo ważne, ponieważ umożliwia potwierdzenie wynikówbiopsjiidostarczadodatkowychinformacjinatematnowotworu.



JAKIEINFORMACJESĄNIEZBĘDNEPRZEDROZPOCZĘCIEMLECZENIA?Abywybraćoptymalne leczenie, lekarzebędąmusieliwziąćpoduwagęwieleaspektówdotyczącychzarównopacjenta,jakinowotworu.Ważneinformacjenatematpacjenta

• dotychczasowywywiadmedyczny,• wynikibadaniaprzedmiotowego,• ogólnystanzdrowiaisprawności,• wyniki badań krwi, w tymmorfologia krwi w celu wykrycia anemii*

oraztestyczynnościwątrobyinerek,• wynikibadaniaendoskopowegoorazobrazowaniaTKklatkipiersiowej

i jamy brzusznej. U niektórych pacjentówprzeprowadzone zostanie endoskopowe badanieUSG*i/lubRTGzkontrastembarytowym.

• wyniki oceny przedoperacyjnej. W zależności od ogólnego stanu zdrowia pacjenta, ocenataka może obejmować dodatkowe badania krwi, RTG* klatki piersiowej, EKG*(elektrokardiogram)itestczynnościpłuc(spirometrię),

• preferencjepacjentacodorodzajuleczenia.Wynikitemajązasadniczeznaczeniedlapodjęciadecyzji,czystanpacjentaizaawansowaniechorobypozwalająnaoperację.Ważneinformacjenatematnowotworu

• Określaniestadiumzaawansowania(ang.staging)Lekarze określają stadiumw celu oceny zakresu nowotworu (tzn. jak daleko rozprzestrzenił się wciele pacjenta) i rokowania* dla pacjenta. Powszechnie stosuje się system klasyfikacji TNM.KombinacjacechyT(wielkośćguzaizajęcieokolicznychtkanek),N(zajęciewęzłówchłonnych*)orazM (przerzuty*, czyli rozprzestrzenienie się raka do innych narządów ciała) umożliwiazakwalifikowanienowotworudojednegozestadiówwymienionychwtabeli.Aby ułatwić zrozumienie definicji lokalnego zakresu guza, na ilustracji poniżej przedstawionowielowarstwowąbudowęścianyprzełyku.



Przekrójprzezścianęprzełyku.Ścianaprzełykuzbudowanajestznastępującychwarstw,wkolejnościodwnętrzana

zewnątrz:1:Błonaśluzowa*,składającasięznabłonka*,blaszkiwłaściwej*iblaszkimięśniowejbłonyśluzowej*(8).Błonaśluzowa,inaczejśluzówka,stanowiwewnętrznąwarstwęścianyprzełyku;wydzielaonakilkaróżnychpłynów.2:Błonapodśluzowa*zawierającagruczołyprzełykowe(9).Wytwarzająoneśluz,którywydzielanyjestprzewodemnapowierzchnię,downętrzaprzełyku.Śluzzapewniapoślizgistanowiochronęścianyprzełyku.Błonapodśluzowastanowipodporęśluzówkiiłączyjązpołożonymigłębiejwarstwamimięśni.3:Mięśniówkawłaściwa(błonamięśniowa)składającasięzróżnychwarstwmięśni(5,6i7),którekurcząsięnaprzemiennie,przesuwającpokarmwzdłużprzełyku.4:Błonazewnętrzna(przydanka).Tazewnętrznawarstwazbudowanajestztkankiłącznejistanowipodporęprzełyku.Dokładna znajomość stadium zaawansowania choroby jest kluczowa dla wyboru właściwegoleczenia.Imniższestadium,tymlepszerokowanie*.Stadiumzaawansowaniazwykleokreślasiędwarazy: po badaniu przedmiotowym i radiologicznym oraz po operacji. W tym drugim przypadkuuwzględniasięteżwynikbadaniahistopatologicznegousuniętegoguza.Wponiższejtabeliprzedstawionoposzczególnestadiazaawansowaniarakaprzełyku.Użytedefinicjemogąbrzmiećzbyttechnicznie,wzwiązkuzczymzalecamyzwróceniesiędolekarzaodokładniejszeobjaśnienia.Stadium DefinicjaStadium0 Nowotwór określany jest jako rak in situ, co oznacza, że obejmuje tylko

nabłonek*lubżebadaniehistopatologiczne*niewykazałożadnegonowotworu,lecz tylkowysokiego stopniadysplazję.Dysplazja jest to zaburzenieorganizacjiprzestrzennejkomórekwyścielającychprzełyk.Nowotwórnierozprzestrzeniłsiędowęzłówchłonnych*aniinnychobszarówciała.

StadiumI Nowotwórnaciekawgłąbścianyprzełyku.Nowotwórnierozprzestrzeniłsiędowęzłówchłonnychaniinnychobszarówciała.

StadiumIA Nowotwórzajmujebłonęśluzową*(T1a)lubpodśluzową*(T1b).StadiumIB Nowotwórzajmujemięśniówkęwłaściwą(T2).



StadiumII Nowotwór nacieka najgłębszą warstwę ściany przełyku, zwaną błonązewnętrzną (przydanką), lub zajął 1 do 2 pobliskich węzłów chłonnych.Nowotwórnierozprzestrzeniłsiędoinnychobszarówciała.

StadiumIIA Nowotwór nacieka błonę zewnętrzną (T3). Nie rozprzestrzenił się do węzłówchłonnych.

StadiumIIB Nowotwórnaciekabłonęśluzową(T1a),błonępodśluzową(T1b)lubmięśniówkęwłaściwą(T2),oraz1lub2pobliskiewęzłychłonne.

StadiumIII Nowotwór zajmujewięcej niż 2węzły chłonne lub zaczął naciekać sąsiadującetkanki.Nowotwórnierozprzestrzeniłsiędoinnychobszarówciała.

StadiumIIIA − Nowotwór nacieka opłucną*, osierdzie* lub przeponę*, ale nierozprzestrzeniłsiędowęzłówchłonnychlub

− Nowotwórnaciekabłonązewnętrznąoraz1lub2pobliskiewęzłychłonne.− Nowotwór nacieka błonę śluzową, błonę podśluzową lub mięśniówkę

właściwąorazzajmuje3do6regionalnychwęzłówchłonnych.StadiumIIIB Nowotwórzajmujebłonęzewnętrznąoraz3do6węzłówchłonnych.StadiumIIIC − Nowotwór zajmujeopłucną*,osierdzie* lubprzeponę*oraz1do6węzłów

chłonnych,lub− Nowotwórnaciekaokolicznetkanki,takiejakaorta,krąglubtchawica(drogi

oddechowe),niezależnieodtegoczydoszłodozajęciawęzłówchłonnychczynie,lub

− Nowotwór zajmujewięcej niż 6węzłów chłonnych, niezależnie od tego czydoszłodonaciekuokolicznychtkanekczynie.

StadiumIV Doszłodo rozprzestrzenienia sięnowotworuna inneczęści ciała,niezależneodzakresunaciekumiejscowegoizajęciawęzłówchłonnych.

• Operacyjność

Chirurg oceni, czy guz jest operacyjny (resekcyjny), czyli czymożliwe jest całkowite usunięcie guzapodczas operacji chirurgicznej, czy też nieoperacyjny (nieresekcyjny), co oznacza, że jest toniemożliwe.Guzmoże być nieoperacyjny, ponieważnacieka zbyt głębokowokoliczne tkanki, zbytrozleglezajmujewęzłychłonne*,znajdujesięzbytbliskonaczyńkrwionośnychlubrozprzestrzeniłsiędoodległychczęściorganizmu.WklasyfikacjinowotworówTNMniemawyraźniejgranicypomiędzyguzemoperacyjnymanieoperacyjnym,aleimwcześniejszestadiumnowotworu,tymwiększaszansa,żeresekcjabędziemożliwa.Decyzjazależyteżodtego,czystanpacjentapozwalanaoperację.

• LokalizacjaguzawprzełykuWybór optymalnej metody leczenia wymaga znajomości lokalizacji guza. Guzy są zwykleklasyfikowanewzależnościodwysokościnaciekuwprzełyku,jako:

o szyjne,coodpowiadagórnejczęściprzełykuznajdującejsięwszyi,o piersiowe,coodpowiadaśrodkowejczęściprzełykuznajdującejsięklatcepiersiowej,o połączenia przełykowo-żołądkowego, co odpowiada najniższej części przełyku

łączącejsięzżołądkiem.



• Wynikibiopsji*Próbka pobrana podczas biopsji zostanie zbadana w laboratorium. Nazywa się to badaniemhistopatologicznym*.Drugiebadaniehistopatologiczneobejmujeanalizęguza iwęzłówchłonnych*usuniętych podczas zabiegu chirurgicznego. Badanie to jest bardzo ważne, bowiem umożliwiapotwierdzenie wyników biopsji i dostarcza dodatkowych informacji na temat nowotworu. Wynikibadaniapróbkibiopsyjnejpowinnyobejmować:

o Typhistologiczny*Typ histologiczny zależy od typu komórek, z jakich zbudowany jest guz. Jeśli guzskłada się z komórek nabłonka płaskiego wyścielających przełyk, jest to rakpłaskonabłonkowy. Jeśli wywodzi się z komórek wytwarzających i wydzielającychśluz* i innepłyny, jest togruczolakorak. Jeślihistopatolog*zdefiniujeguz jako rakadrobnokomórkowego,bardzo rzadki typ rakaprzełyku,będzieon leczonywsposóbodpowiedni dla tego typu histologicznego. Nie odnoszą się do niego informacjezawartewtymporadniku.

o Stopieńzróżnicowania(ang.grading)Określenie stopnia zróżnicowania (G) oparte jest na tym, jak dalece komórki rakaprzełykuróżniąsięodprawidłowychkomórek i jakszybkosięmnożą.Wprzypadkuraka przełyku, wyróżniamy stopnie od 1 do 4. Im niższy stopień (lepszezróżnicowanie),tymlepszerokowanie*.

Pozazbadaniempróbkibiopsyjnejpodmikroskopemhistopatolog*przeprowadzipewnetestywceluzebrania informacji na temat genówwystępującychw komórkach guza. Testy te przeprowadza sięprzyużyciufluorescencyjnejhybrydyzacjiinsitu(FISH*)lubmetodyimmunohistochemicznej.

o StatusHER2*Testtenprzeprowadzasięprzypadkugruczolakorakapołożonegownajniższejczęściprzełyku, blisko połączenia z żołądkiem. Histopatolog, stosując test FISH* lub testimmunohistochemiczny,analizujegenywkomórkachnowotworowych.Wniektórychkomórkach dochodzi do amplifikacji genu HER2, co oznacza, że w jednym zchromosomów* komórki jest zbyt dużo kopii tego genu. Gen HER2 jestodpowiedzialny za wytwarzanie białka, które, wpływając na wzrost i migracjękomórek, sprawia, że są one bardziej złośliwe. Ponadto jest toważny czynnik przypodejmowaniudecyzjioleczeniu.JeśliwkomórkachjestzbytdużokopiiHER2izbytdużokodowanegoprzezniegobiałka,mówisię,żenowotwór jestHER2-dodatni.WprzeciwnymraziestatusHER2 jestujemny.RakiHER2-dodatniesąznaturybardziejagresywne.



JAKIESĄMOŻLIWOŚCILECZENIA?Planowanie leczeniawymaga zaangażowania zespołu specjalistów z różnychdziedzin medycyny. Spotykają się oni na konsylium* (omówieniuwielodyscyplinarnym).Podczastakiegozebrania,pouwzględnieniuwcześniejwspomnianychistotnychinformacji,ustalanyjestoptymalnyplanleczenia.Leczeniezwykleobejmujepołączeniemetodinterwencyjnych,które:

• działają na guz miejscowo, takich jak zabieg chirurgiczny lubradioterapia*,

• działają na komórki nowotworowe w całym ciele jako leczenieogólnoustrojowe*,takiejakchemioterapia.

Typizakres leczeniazależąodstadiumzaawansowaniaraka,charakterystykiguzaizwiązanychzterapiązagrożeń.Każda z wymienionych poniżej metod leczenia ma swoje korzyści, zagrożenia i przeciwwskazania.Zalecamy zapytać lekarzy o oczekiwaną korzyść z terapii i zagrożenia z nią związane, aby miećświadomośćmożliwychkonsekwencji.Dlaczęścipacjentówdostępnych jestkilkamożliwychmetodleczenia, a wybierając optymalną terapię należy uwzględnić bilans spodziewanych korzyści izwiązanychzleczeniemzagrożeń.Wprzypadkuzlokalizowanejchoroby,jeśliguzzostanieuznanyzaoperacyjny,astanpacjentanatozezwala, leczeniemzwyboru jestoperacja.Operacjaprzełykuwiąże się zdużym ryzykiem,dlategonie wszyscy pacjenci się do niej kwalifikują. Stadium zaawansowania, lokalizacja i typhistopatologiczny* nowotworu (gruczolakorak lub rak płaskonabłonkowy), jak również ogólny stanpacjenta,mająsilnywpływnamożliwośćpowodzenialeczeniachirurgicznego.Rozprzestrzenieniesięnowotworudoinnychnarządów(rozsianachoroba)zwyklewykluczaoperację.Planleczeniagruczolakorakaodstadium0dostadiumIIIGuzjestgruczolakorakiemijestograniczonydoprzełykulubnaciekaokolicznestruktury.Mogłodojśćdo zajęcia regionalnych węzłów chłonnych* lub nie. Nowotwór nie rozprzestrzenił się do innychobszarówciała.

1. GuzzostałokreślonyjakooperacyjnyZalecanąmetodąleczeniajestoperacja.Częśćprzełykuzawierającaguzzostanieusunięta.W przypadku nowotworówmiejscowo zaawansowanych (stadiumIII), leczenie zostanie omówionepodczaskonsylium*.Wzależnościodzasięguchoroby,możnazastosowaćchemioterapię*przedipooperacji,lubskojarzeniechemioterapiiiradioterapii*przedleczeniemchirurgicznym.Podejścietakiemanaceluzmniejszenierozmiarówguzaiwyeliminowaniekomóreknowotworowych,któremogłybyniezostaćusuniętepodczaszabiegu,cozwiększaskutecznośćleczeniachirurgicznego.



LeczeniechirurgiczneLeczenie chirurgiczne (operacja) jest leczeniem z wyboru u pacjentów w dobrym stanie ogólnym.Nawetwraziezajęciaokolicznychwęzłówchłonnych*operacjawciążjestnajlepsząmetodąleczenia.Jednakżeichzajęciezmniejszaszansęnawyleczeniepacjenta,wzwiązkuzczym,wraziepodejrzeniazajęciawęzłówchłonnychpodczaswstępnegookreślaniastadiumzaawansowaniachoroby,podczaskonsylium* należy omówić opcje leczenia skojarzonego z zastosowaniem chemioterapii lubchemioradioterapii.RodzajezabiegówchirurgicznychPodczas zabiegu chirurgicznego zostanie usunięta część przełyku wraz zguzem. Istnieją różne sposoby (techniki) chirurgiczne. Nie majednoznacznych zaleceń wskazujących na wybór określonej techniki.Zależy ona od lokalizacji i zakresu guza oraz od doświadczenia chirurga.Pozaresekcjąprzełykuwsposóbopisanyponiżej,chirurgusunierazemznimwszystkie okoliczne węzły chłonne. Zostaną one następnie zbadaneprzez patomorfologa*, aby sprawdzić, czy nie zawierają komóreknowotworowych, co ma duże znaczenie dla określenia stadiumzaawansowania. W większości przypadków usuwana jest także częśćżołądka.Przełyk i węzły chłonne można usunąć wykonując 2 nacięcia (szyi i brzucha) lub 3nacięcia(dodatkowoklatkipiersiowej).Usunięciewiększościprzełykuoznacza,żeguzzostałusuniętyrazemzdużymmarginesem zdrowej tkanki powyżej i poniżej guza. Następnie żołądek zostanie uniesiony ipołączonyzgórnączęściąprzełyku.Wniektórychprzypadkachchirurgmożeużyćfragmentujelitawceluzastąpieniabrakującegoodcinkaprzełyku.Nie ma jednej zalecanej techniki operacyjnej; jej wybór zależy w dużej mierze od doświadczeniachirurga.Operacja przełyku wiąże się z dużym ryzykiem poważnych powikłań. Chirurg powinien miećdoświadczeniewwykonywaniu tego typuzabiegów.Zagrożenia idziałanianiepożądanezwiązanezoperacjąprzełykusąprzedstawionewdalszejczęścitegodokumentu.Powinnybyćoneomówionezlekarzem,przedrozpoczęciemleczenia.LeczenieadjuwantoweLeczenieadjuwantowe(terapiaadjuwantowa)jesttoleczeniepodawanejakouzupełnieniegłównegoleczenia,wtymprzypadkuchirurgicznegousunięciaguza.Chemioterapiastosowanaprzedoperacjąoraz,wmiaręmożliwości,pooperacji,jeststandardemleczenia.Innamożliwośćtostosowaniezarównoradioterapii,jakichemioterapiiprzedoperacją.Korzyściizagrożeniazwiązanezróżnymistrategiamileczeniasąwyjaśnioneponiżej.Chemioterapia polega na stosowaniu leków, których celem jest zabicie lubograniczenie wzrostu komórek nowotworowych. Podawanie chemioterapiiprzed operacją ma na celu zmniejszenie rozmiarów guza i ułatwienie jegoresekcji (usunięcia chirurgicznego). Nazywa się to chemioterapiąprzedoperacyjną lub neoadjuwantową. Przynosi ona korzyść we wszystkichtypachrakaprzełyku,alenajwiększąwprzypadkugruczolakoraka.



Pacjenci z gruczolakorakiem zlokalizowanym w najniższej części przełyku (blisko żołądka) mogąodnieść korzyść z chemioterapii podawanej zarównoprzed i pooperacji. Takie leczenie nazywamychemioterapią okołooperacyjną. Jest ona aktualnie zalecanaw przypadku pacjentów zmiejscowozaawansowanymgruczolakorakiem.Lekistosowanewleczeniugruczolakorakatocisplatyna*,5-fluorouracyliewentualnieepirubicyna*.Wybórschematuchemioterapiizależyoddecyzjilekarzaprowadzącego.Najczęstszedziałanianiepożądane(skutkiuboczne)chemioterapiisąopisanewdalszejczęścitekstu.Są one zwykle odwracalne po zakończeniu leczenia. Możliwe jest zastosowanie pewnych metodzapobieganialubłagodzeniaczęściztychobjawów.Należyjeomówićbezpośredniozlekarzami.Innamożliwość leczenia to radioterapia* stosowanaw skojarzeniu z chemioterapiąprzedoperacją(chemioradioterapia przedoperacyjna). Jednakże w dalszym ciągu nie wiadomo, które grupypacjentów odnoszą korzyść z tak intensywnego leczenia. Chemioradioterapia* jest skojarzeniemchemioterapii i radioterapii stosowanych w tym samym czasie, zgodnie z określonymharmonogramem. Radioterapia polega na stosowaniu promieniowania skierowanego na okolicęguza, w celu zabicia komórek nowotworowych. Najnowsze badania sugerują, że zastosowaniechemioradioterapii, a następnie operacji zwiększa przeżywalność pacjentów, zwłaszcza tych zmiejscowo zaawansowanym gruczolakorakiem. Niestety zastosowanie zarówno radioterapii, jak ichemioterapii zwiększa również ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.Wykazano, żemogącewystąpićprzedoperacjąosłabienie spowodowane takim leczeniemmoże zwiększyć ryzyko ciężkichpowikłań pooperacyjnych. Z tego powodu nie wszyscy pacjenci powinni być kwalifikowani dochemioradioterapii przedoperacyjnej, a lekarze podczas konsylium powinni zdecydować, jakieleczeniebędzieoptymalnedladanegopacjenta.Działania niepożądane chemioradioterapii obejmują działania chemioterapii, jak i radioterapii.Najczęściej stosowane leki to cisplatyna* i 5-fluorouracyl*, jednakże lekarz może zdecydować ozastosowaniu innych leków. Najczęstsze działania niepożądane chemioterapii i radioterapii sąopisane w dalszej części tekstu. Są one zwykle odwracalne po zakończeniu leczenia.Możliwe jestzastosowaniepewnychmetodzapobieganialubłagodzeniaczęściztychskutkówubocznych.Należyjeomówićbezpośredniozlekarzami.Chemioterapia, jak i chemioradioterapia może być zastosowana także po operacji. Nazywa się toleczeniem pooperacyjnym (adjuwantowym). Jednakże aktualnie wciąż nie wiadomo, jak wielekorzyścimoże przynieść ten schemat leczenia, a skutki ubocznemogą być trudnedo opanowania.Jedyną sytuacją, w której pooperacyjna chemioterapia lub chemioradioterapia przynosi wyraźnąkorzyść,jestgruczolakoraknajniższejczęściprzełykupoograniczonejoperacji.Ograniczonaoperacjaoznacza,żepodczaszabieguusuniętorazemzprzełykiemtylkoniewielkąliczbęwęzłówchłonnych*.

2. NowotwórzostałokreślonyjakonieoperacyjnyJeśliguzjestuznanyzanieoperacyjnylubstanogólnypacjentaniepozwalanaoperację,preferowanąmetodą leczenia jest połączenie chemioterapii* i radioterapii* (chemioradioterapia), ponieważ, jakwykazano, skojarzenie takie jest skuteczniejsze niż sama radioterapia. Zwykle stosowane leki tocisplatyna*i5-fluorouracyl*,jednakżelekarzmożezdecydowaćozastosowaniuinnychleków.Możnateż rozważyć zastosowanie samej chemioterapii. Wybór leczenia zostanie omówiony podczaskonsylium*.



Wzależnościodzasięguguzachemioradioterapia lubchemioterapiamożebyćzastosowanawceluwyleczeniarakalubzłagodzeniaobjawów.Najczęstszedziałanianiepożądanechemioterapiiiradioterapiisąopisanewdalszejczęścitekstu.Sąone zwykle odwracalne po zakończeniu leczenia. Możliwe jest zastosowanie pewnych metodzapobiegania lub łagodzenia części z tych skutków ubocznych. Należy je omówić bezpośrednio zlekarzami.Planleczeniarakapłaskonabłonkowegoodstadium0dostadiumIIIGuz jest rakiempłaskonabłonkowym i jestograniczonydoprzełyku lubnaciekaokoliczne struktury.Mogłodojśćdozajęciaregionalnychwęzłówchłonnych*lubnie.Nowotwórnierozprzestrzeniłsiędoinnychobszarówciała.

1. NowotwórzostałokreślonyjakooperacyjnyZalecanąmetodą leczenia jestoperacja.Częśćprzełyku zawierającaguz zostanieusunięta.Metodaoperacjizależyodzasięgunowotworu.W przypadku guza, który zajął najgłębszą warstwę ściany przełyku lub sąsiadujące struktury,zastosowanie przed operacją samej chemioterapii lub chemioterapii* skojarzonej z radioterapią(chemioradioterapii) może poprawić efekt leczenia chirurgicznego. Jeśli guz zareaguje dobrze nachemioterapię lub chemioradioterapię, operację można opóźnić lub nawet z niej zrezygnować.Powyższemożliwościleczeniazostanąomówionepodczaskonsylium.Jeślipodczasoperacjiniemożliwebędziecałkowiteusunięcieguza,zostanierozważonakontynuacjachemioradioterapiipozabiegu.LeczeniechirurgiczneLeczenie chirurgiczne (operacja) jest leczeniem z wyboru u pacjentów z rakiem we wczesnymstadium zaawansowania i w dobrym stanie ogólnym. Nawet w razie zajęcia okolicznych węzłówchłonnych* operacja wciąż pozostaje najlepszą metodą leczenia. Jednakże ich zajęcie zmniejszaszansę na wyleczenie pacjenta, w związku z czym, w razie podejrzenia zajęcia węzłów chłonnychpodczaswstępnegookreślaniastadiumzaawansowaniachoroby,podczaskonsylium*należyomówićopcjeleczeniaskojarzonegozudziałemchemioterapiilubchemioradioterapii.RodzajezabiegówchirurgicznychIstnieją różne sposoby (techniki) usuwania guza. Wybór techniki zależy od lokalizacji i zakresunowotworuorazoddoświadczeniachirurga.Poza resekcjąprzełykuwniżejopisanysposóbchirurgusunie razem z nim wszystkie okoliczne węzły chłonne. Zostaną one następnie zbadane przezhistopatologa*,abysprawdzić,czyniezawierająkomóreknowotworowych.



• Endoskopowe*usunięcierakapłaskonabłonkowegoograniczonegodobłonyśluzowej*Endoskopoweusunięcie (resekcja) poleganausunięciu części przełykupodczas endoskopii.W celuprzeprowadzenia tego zabiegu lekarz wprowadza cienki, elastyczny przewód ze źródłem światła,zwanyendoskopem,przezgardłopacjenta.Endoskoppołączony jestz instrumentemchirurgicznymumożliwiającym usunięcie guza. Metoda ta zalecana jest w przypadku raka płaskonabłonkowegoograniczonego do błony śluzowej, o ile zabieg będzie wykonany w specjalistycznym ośrodku, wktórymchirurdzylubgastroenterolodzy*majądoświadczeniewprzeprowadzaniutegotypuoperacji.Generalnietechnikataumożliwiazachowanieprzełykupacjenta.

• Usunięcie odcinka przełyku w przypadku raka płaskonabłonkowego naciekającegonajgłębsząwarstwęścianyprzełykulubstrukturyotaczające,zlubbezzajęciaregionalnychwęzłówchłonnych*

Metodaoperacji zależyod lokalizacjinowotworu.Wprzypadkuguza, który zajął najgłębszą warstwę ściany przełyku lubsąsiadujące struktury, zastosowanie przed operacjąchemioterapii lub chemioterapii* skojarzonej z radioterapią*(chemioradioterapii) może zmniejszyć rozmiary naciekunowotworowego i tym samym poprawić efekt leczeniachirurgicznego.

o Rak płaskonabłonkowy górnej (szyjnej) częściprzełykuPrzełyk i węzły chłonne można usunąć wykonując 2 nacięcia (szyi i brzucha) lub3nacięcia (dodatkowo klatki piersiowej).Niema jednej zalecanej techniki operacji;jejwybórzależywdużejmierzeoddoświadczeniachirurga.

o Rakpłaskonabłonkowyśrodkowej(piersiowej)częściprzełykuWrazie lokalizacji rakapłaskonabłonkowegowśrodkowymodcinkuprzełykuzalecasię przezklatkowe usunięcie przełyku. Chirurg wykona dwa nacięcia, jedno nabrzuchu,adrugienaklatcepiersiowej.Usuwanajestwiększośćprzełyku,cooznacza,żeguzzostanieusuniętyrazemzdużymmarginesemzdrowejtkankipowyżejiponiżejnacieku.Następnieżołądekzostanieuniesiony ipołączonyzgórnączęściąprzełyku.Jeśli niemożliwe jest uniesienie żołądka, chirurgmoże użyć fragmentu jelitaw celuzastąpieniabrakującegoodcinkaprzełyku.

o Rak płaskonabłonkowy najniższej części przełyku (połączenia przełykowo-żołądkowego)Jeśli guz zlokalizowany jest w najniższej części przełyku, blisko żołądka, usuniętazostanietakżejegoczęść.Pozostałaczęśćżołądkazostaniepołączonazgórnączęściąprzełyku. Podczas operacji zwykle wykonuje się dwa nacięcia, jedno na brzuchu adrugie na szyi, natomiast nie nacina się ściany klatki piersiowej. Niektóre technikiwymagajątrzechnacięć,nabrzuchu,klatcepiersiowejiszyi.

Operacja przełyku wiąże się z dużym ryzykiem poważnych powikłań. Chirurg powinien miećdoświadczenie w wykonywaniu tego typu zabiegów. Zagrożenia związane z operacją przełyku sąprzedstawione w dalszej części tego dokumentu. Powinny być one omówione z lekarzem, przedrozpoczęciemleczenia.



LeczenieadjuwantoweLeczenieadjuwantowe(terapiaadjuwantowa)jesttoleczeniepodawanejakouzupełnieniegłównegoleczenia,wtymprzypadkuchirurgicznegousunięciaguza.Zastosowanie przedoperacyjnej chemioterapii i niekiedy radioterapii* zależy od zakresu i stadiumnowotworu.Decyzjaozastosowaniupooperacyjnejchemioterapiiwskojarzeniuzradioterapiązależyodtego,czypodczaszabieguoperacyjnegoudałosięusunąćguzcałkowicie.Chemioradioterapia* jest skojarzeniem chemioterapii i radioterapii stosowanych w tym samymczasie,zgodniezokreślonymharmonogramem.Chemioterapiapoleganapodawaniuleków,którychcelem jest zabicie lub ograniczenie wzrostu komórek nowotworowych. Celem radioterapii, czyliużycia promieniowania skierowanego na obszar zajęty przez nowotwór, jest niszczenie komóreknowotworowych.Działanie chemioradioterapii stosowanej przed operacją jest wciąż przedmiotem badań i niewykazano jej skuteczności u wszystkich grup pacjentów. Najnowsze badania sugerują, żezastosowaniechemioradioterapii,anastępnieleczeniachirurgicznegomożezwiększyćprzeżywalnośćpacjentów z rakiem płaskonabłonkowym naciekającym najgłębszą warstwę ściany przełyku lubsąsiadujące struktury. Niestety zastosowanie zarówno radioterapii, jak i chemioterapii zwiększaryzykowystąpieniadziałańniepożądanych.Wykazano,żemogącewystąpićprzedoperacjąosłabieniespowodowane takim leczeniem może zwiększać ryzyko ciężkich powikłań pooperacyjnych. Z tegopowodu nie wiadomo dokładnie, którzy pacjenci mogą odnieść korzyść z przedoperacyjnejchemioradioterapii. Jednakże jest ona zalecana u wszystkich pacjentów z guzem naciekającymnajgłębsząwarstwęścianyprzełykulubsąsiadującestruktury.Działania niepożądane chemioradioterapii obejmują działania chemioterapii, jak i radioterapii.Najczęstsze skutki uboczne obumetod leczenia są opisanew dalszej części tekstu (patrz „Jakie sąpotencjalne działania niepożądane (skutki uboczne) leczenia?”). Są one zwykle odwracalne pozakończeniuleczenia.Możliwejestzastosowaniepewnychmetodzapobieganialubłagodzeniaczęściztychefektówubocznych.Należyjeomówićbezpośredniozlekarzami.Gdylekarzzauważy,żeguzdobrzereagujenachemioradioterapię,możezdecydowaćoprzedłużeniutego leczenia i odsunięciu terminuoperacji.Reakcja (odpowiedź) guzana leczenieoznacza, żepodwpływemterapiiwystąpiłozmniejszenie jegorozmiarów.Oceniasię jąnapodstawiesamopoczuciapacjenta, badania endoskopowego* (z pobraniem nowych próbek biopsyjnych) oraz badańobrazowych. Badania te mogą obejmować esofagogram* (badanie rentgenowskie przełyku),obrazowanie TK* lub PET*. W razie dobrej odpowiedzi lekarz może zwiększyć dawkępromieniowania.Badaniawykazały,żeprzytakimpostępowaniuosiągasięprzeżywalnośćpacjentówtakąsamą,jakwprzypadkuoperacji.Jednakżeryzykoponownegopojawieniasięguzawtymsamymmiejscuwprzełyku jestwiększe.Wzwiązkuz tymbardzoważna jestścisłaobserwacjapacjentapozakończonym leczeniu, przez wielodyscyplinarny zespól doświadczonych specjalistów, aby w razieprogresjinowotworuprzeprowadzićszybkozabiegchirurgiczny.Wniektórychprzypadkachoperacjaniebędziewogólekonieczna.Leczenietakienazywasięwtedyradykalną chemioradioterapią. Podejście to jest szczególnie zalecane w przypadku pacjentów zguzem w górnej, szyjnej części przełyku, ponieważ nowotwory w takiej lokalizacji są trudne dousunięciachirurgicznego.



Po operacji usunięta część przełyku zostanie zbadana w laboratorium przez histopatologa*(patomorfologa).Nazywasiętobadaniemhistopatologicznym*.Patomorfologsprawdzi,czygranice(marginesy) usuniętej części nie zawierają komórek nowotworowych, i tym samym czy guz zostałusunięty całkowicie. Znalezienie komóreknowotworowychw linii cięcia chirurgicznegooznacza, żeczęść guza pozostała na miejscu. W takim przypadku może być dodatkowo zastosowanachemioradioterapiawceluzniszczeniakomóreknowotworowychpozostałychworganizmie.Nazywasiętoleczeniempooperacyjnym(adjuwantowym).Jednakże aktualnie nie wiadomo jeszcze, jak duże korzyści może przynieść chemioradioterapiastosowanapooperacji.

2. NowotwórzostałokreślonyjakonieoperacyjnyWprzypadkupacjentów,którychstanogólnyniepozwalanaoperację,lubktórzyniewyrażająnaniązgody,chemioradioterapiajestskuteczniejszaniżsamodzielnaradioterapia*.Wybórleczeniabędziezawszeustalanypodczaskonsylium*.Zwyklepodawanelekitocisplatyna*i5-fluorouracyl*,jednakżelekarz może zdecydować o zastosowaniu innych leków. Dawka promieniowania w standardowymleczeniuwynosido, lubnawetwięcejniż60Gy,a zwykle zaleca sięwiększądawkę.Gy to skrótodGray („grej”) - jednostki dawki promieniowania podawanej podczas radioterapii. W zależności odzasięguguza,chemioradioterapia lubchemioterapiamożebyćzastosowanawceluwyleczeniarakai/lubzłagodzeniaobjawów.Planleczeniachorobyprzerzutowej*(stadiumIV)Guzjestrakiempłaskonabłonkowymlubgruczolakorakiemidoszłodojegorozprzestrzenieniasiędoinnych części ciała, takich jakpłuca lubwątroba,niezależnieod lokalnegozasięgu i zajęciawęzłówchłonnych*.Wprzypadku pacjentów z przerzutowym rakiem przełykumożna rozważyć różne opcje leczeniawceluzłagodzeniaobjawów.Ichwybórbędziezależećodindywidualnejsytuacji.LeczeniemiejscoweBrachyterapia to rodzaj radioterapii* polegający na umieszczeniu materiału radioaktywnegobezpośredniowguzielubwjegosąsiedztwie.Zewzględunabliskośćnowotworuikrótkidystans,jakimusipokonaćpromieniowanie,możnazastosowaćwiększedawkiniżprzyradioterapiizewnętrznej,którapoleganazastosowaniupromieniowaniapochodzącegozeźródłaznajdującegosiępozaciałemi skierowanego na obszar guza. Postępowanie takie może złagodzić dyskomfort i trudności zprzełykaniem u pacjentów z przerzutowym* rakiem przełyku. Wykazano, że metoda ta zapewnialepszeefektydługofaloweimniejdziałańniepożądanychniżzałożeniestentu.Stentjesttometalowarurka umieszczana wewnątrz przełyku, uniemożliwiająca jego blokowanie przez rozrastający sięnowotwór,itymsamymumożliwiającaprzechodzeniepokarmu.Działanianiepożądanebrachyterapiitoprzejściowybólgardłaorazmdłościiwymioty.Wprzypadkustentuistniejeryzyko,żerosnącyguzprzekroczyjedenzjegokońcówizablokujeponownieprzełyk.



Leczenieogólnoustrojowe*Leczenieogólnoustrojowe(systemowe)torodzajleczenia,któregocelemsąkomórkinowotworoweznajdujące sięw dowolnymmiejscu organizmu. Podstawowym typem leczenia ogólnoustrojowegojest chemioterapia*. Stanowi ona przeciwieństwo leczenia lokalnego, takiego jak operacja lubradioterapia*,któredziałatylkonakomórkinowotworoweznajdującesięwokreślonymobszarze.Chemioterapiamożezłagodzićobjawychoroby inależy jąrozważyćwszczególnościupacjentówwdobrym stanie ogólnym. Zwykle stosuje się cisplatynę* i 5-fluorouracyl*. Jednakże wydaje się, żepewne nowsze leki z tych samych grup terapeutycznych zapewniają większą skuteczność i lepsząjakośćżycia.Pacjenci z gruczolakorakiem najniższej części przełyku powinni być zbadani w kierunku statusuHER2*.JeśliwkomórkachjestzbytdużokopiigenuHER2izbytdużokodowanegoprzezniegobiałka,mówi się, że nowotwór jest HER2-dodatni. W przypadku guza HER2-dodatniego do chemioterapiinależydołączyćlekonazwietrastuzumab*.JestonlekiemdziałającymswoiścienabiałkoHER2.Takitypleczenianazywasięterapiącelowaną*.



JAKIESĄPOTENCJALNEDZIAŁANIANIEPOŻĄDANE(SKUTKIUBOCZNE)LECZENIA?ZagrożeniaidziałanianiepożądanezwiązanezoperacjąUsunięcieprzełykutozabiegchirurgicznyobciążonydużymryzykiem.Wiążesięonzkilkomaróżnymizagrożeniami i może spowodować niepożądane problemy zdrowotne zwane powikłaniami.Powikłaniamożna zwykle leczyć, chociaż czasami jest to bardzo trudne i niekiedy,mimo to,mogądoprowadzićdozgonupacjenta.Pewne zagrożenia są wspólne dla wszystkich zabiegów chirurgicznych przeprowadzanych wznieczuleniu* ogólnym. Powikłania takie zdarzają się niezbyt często i obejmują zakrzepicę żyłgłębokich*,problemyzsercemluboddychaniem,krwawienie,zakażenialubniepożądanąreakcjęnaśrodkiznieczulające.Lekarzepodejmąwszelkiedostępnekroki,abyzminimalizowaćtezagrożenia.Połączenieżołądkazpozostałączęściąprzełykunazywasięzespoleniem(anastomozą).Możebyćononieszczelne po operacji lub spowodować zakażenie wewnątrz klatki piersiowej. W związku ztworzeniem się blizny, po pewnym czasie od zabiegu może dojść do zwężenia, co spowodujetrudności z przełykaniem. Zwężenie takie można poszerzyć podczas endoskopii*, usuwając w tensposóbpowstałyproblem.U niektórych pacjentów opróżnianie żołądka trwa dłużej niż przed operacją, comoże powodowaćmdłości i wymioty. Z kolei innym chorym dokucza zgaga, spowodowana usunięciem mięśniaoddzielającegoprzełykodżołądka.Dostępnesąskutecznelekiłagodzącetakieobjawy.Specjalistads.żywienia*lubdietetykmożeudzielićporad,ułatwiającychpacjentowiponownerozpoczęciejedzeniaorazstopniowedostosowanieposiłkówinapojówdotempaprocesugojeniasięprzełyku.Zagrożeniaidziałanianiepożądanechemioterapii*Głównedziałanianiepożądanechemioterapiisąnastępujące:

− wypadaniewłosów,− mdłościiwymioty,− biegunka,− bolesnośćlubowrzodzeniejamyustnej,− spadek liczby krwinek. Zmniejszenie liczby białych krwinek zwiększa ryzyko wystąpienia

zakażeń i utrudnia ich zwalczanie. Zmniejszenie liczby czerwonych krwinek prowadzi doanemii (niedokrwistości)* powodującej zmęczenie i duszność. Zmniejszenie liczby płytekkrwi*powodujezwiększonąskłonnośćdopowstaniasiniakówikrwawień(np.krwawieniaznosalubzdziąseł).

Oprócz tych ogólnych objawów, każdy lek może powodować swoiste działania niepożądane.Najczęstszeznichwymienionesąponiżej,chociażniewystąpiąoneukażdegopacjentaastopieńichnasileniamożebyćróżny.

− 5-fluorouracyl* może powodować zmęczenie, które może utrzymywać się przez kilkamiesięcypozakończeniuleczenia.



− Cisplatyna* może powodować upośledzenie słuchu i uszkodzenie nerek. Czynność nerekocenianajestnapodstawietestówkrwiprzedrozpoczęciemleczenia.Bardzoważnejestpiciedużychilościpłynówpodczasleczenia,abyzapobiecuszkodzeniunerek.

− Epirubicyna*wrzadkichprzypadkachpowodujeuszkodzeniemięśniasercowego.Dotyczytogłównie wielomiesięcznego leczenia lub pacjentów mających problemy z sercem przedleczeniem. Jeśli pacjent ma problemy z sercem, lekarz przeprowadzi wstępne badanieobrazowe (echokardiografię), aby upewnić się, że możliwe jest zastosowanie tego leku.Epirubicyna może też zwiększyć wrażliwość skóry na światło słoneczne i powodowaćzaczerwienienieobszarów,naktórewprzeszłości stosowanabyła radioterapia*.Przezkilkadni po leczeniu mocz może mieć różowe lub czerwone zabarwienie. Nie jest tospowodowaneobecnościąkrwi,lecztylkokoloremsamegoleku.

Zagrożeniaidziałanianiepożądanechemioradioterapii*Działanianiepożądanechemioradioterapiiobejmujądziałaniachemioterapii*(wymienionepowyżej)iradioterapii. Główne skutki uboczne zastosowania radioterapii w obszarze klatki piersiowej i/lubżołądka to mdłości i wymioty oraz silny ból gardła. Ponieważ jedzenie może sprawiać trudność,niektórzy pacjenci tracą tymczasowo na wadze lub mogą wymagać dodatkowego, dożylnego*podawaniapłynów.Zagrożeniaidziałanianiepożądaneterapiicelowanej*Najczęstszedziałanianiepożądanetrastuzumabu*tozmęczenie,biegunkaireakcjanapodanielekuobejmująca dreszcze, gorączkę, mdłości i wymioty, świszczący oddech, ból głowy i omdlenie.Powyższeobjawyzwykleulegająosłabieniuwrazzczasemtrwanialeczenia.



COSIĘSTANIEPOZAKOŃCZENIULECZENIA?Nierzadkozdarzasię,żepozakończeniuleczeniawciążwystępująobjawyznimzwiązane.

• Pacjenci nierzadko doznają lęku, problemów z zasypianiem lubcierpiąnadepresję;chorzyztakimiobjawamimogąodnieśćkorzyśćzewsparciapsychologicznego.

• Ubytki pamięci i trudności z koncentracją są częstymi działaniaminiepożądanymi chemioterapii*, przy czym ustępują one zwykle wciągukilkumiesięcy.

• Przez pewien czas przełykanie, zwłaszcza stałego pokarmu, możebyć bolesne. Specjalista ds. żywienia* lub dietetyk pomożepacjentowi rozpocząć jedzenie po zabiegu operacyjnym orazstopniowodostosowaćdietędotempaprocesugojeniasięprzełyku.

Wizytykontrolne*ulekarzyPo zakończeniu leczenia lekarze zaproponują program wizyt kontrolnych*, obejmujący regularnekonsultacje,którybędziemiałnacelu:

• ocenędziałańniepożądanychzastosowanejterapiiorazichleczenie,• zapewnienie wsparcia psychologicznego oraz informacji ułatwiających powrót do

normalnegożycia,• jaknajwcześniejszewykrycieewentualnegonawrotu*choroby.

Nieistniejąwytycznedotyczącestandardowejczęstościwizytkontrolnych.Wprzypadkupacjentów,uktórychstosowanochemioradioterapię*jakojedyneleczeniemiejscowozaawansowanego raka płaskonabłonkowego, tzn. nie wykonywano operacji, zalecana jest bardzościsłakontrola. Jest tokoniecznewcelu jaknajwcześniejszegowykrycia jakiegokolwiekwzrostu lubzwiększeniarozmiarówguza(conazywasięprogresją)iprzeprowadzeniazabieguoperacyjnego.Wizytykontrolneuonkologapowinnyobjąćnastępująceelementy:

• przeprowadzeniewywiadu,ocenędolegliwościibadanieprzedmiotowe.Lekarzlubdietetykzwrócitakżeuwagęnadietęiewentualneproblemyzodżywianiem.

• W niektórych przypadkach lekarz może zlecić kolejne badanie endoskopowe*, zewentualnym wykonaniem biopsji* lub badanie obrazowe, takie jak radiogram przełyku*,obrazowanieTK*lubobrazowaniePET*.



PowrótdonormalnegożyciaŻycie ze świadomością, że możliwy jest nawrót choroby nowotworowej, może być trudne. Napodstawie dostępnej aktualniewiedzy, niema określonego sposobu zmniejszenia ryzykawznowy*choroby, po zakończeniu leczenia, który można byłoby polecić. Z powodu samej chorobynowotworowej,atakżezpowoduprzebytegoleczenia,powrótdonormalnegożycianiektórychosóbmoże nie być łatwy. Pacjentów mogą trapić wątpliwości związane z obrazem własnego ciała,zmęczeniem, pracą, emocjami lub stylem życia. Pomocnemoże być omówienie tychwątpliwości zrodziną, przyjaciółmi lub lekarzami. Niektóre osoby mogą także poszukiwać wsparcia od grupzrzeszającychbyłychpacjentóworaztelefonicznychliniiwsparcia.Corobić,jeślidojdziedowznowyraka?Jeśli choroba nowotworowa powróci, sytuacja ta będzie określana mianem wznowy*. W takiejsytuacjileczeniezależyodlokalizacji izakresuwznowy,atakżeodstosowanegouprzednioleczenia.Rakmożepojawićsięponowniewprzełykulubwinnejczęściciała.Jeślidowznowyrakadojdziewprzełyku,leczenieczęstopoleganajegousunięciu.Jeżelipacjentniekwalifikujesiędooperacjizpowoduinnychproblemówzdrowotnych,leczenieprzeciwnowotworowemożeobejmowaćchemioterapięi/lubradioterapię.Jeśli dojdziedomiejscowejwznowy rakapouprzedniejoperacji,można zastosować chemioterapięi/lubradioterapię.Gdywpierwotnymleczeniustosowanoradioterapię,kolejnenapromienianiejestzazwyczaj niemożliwe. W przypadku stosowania wcześniej chemioterapii, ponowne zastosowanietakiego leczenia jest najczęściej możliwe. Niekiedy stosuje się takie same leki jak podawaneuprzednio,leczmożliwejestzastosowanierównieżinnychschematów.Wznowarakaprzełykuwinnychnarządachlubtkankach*powinnabyćleczonawgdanychpodanychwpunkcie„Planleczeniachorobyprzerzutowej*(stadiumIV)”.



SŁOWNICZEK5-fluorouracylLekstosowanyw leczeniuraka jelitagrubego,piersi, żołądka i trzustki.Używanyrównieżwpostacikremuwniektórychchorobachskóry.5-fluorouracylhamujewytwarzanieDNAwkomórkach,mogącw ten sposób prowadzić do śmierci komórek nowotworowych. Należy do grupy lekówantymetabolicznych.Określanyjesttakżejako5-FUifluorouracyl.BadaniehistopatologiczneBadaniepodmikroskopemtkanek*ikomórekobjętychchorobą.BadanieimmunohistochemiczneBadanie immunohistochemiczne (IHC) oznacza proces wykrywania antygenów (np. białek) wkomórkach tkanek*, wykorzystując zasadę swoistego łączenia się przeciwciał z antygenamitkankowymi. Takie antygeny są następnie uwidaczniane przez znacznik, taki jak barwnikfluorescencyjny, enzym lub koloidalne złoto. Barwienie immunohistochemiczne jest powszechniestosowanewwykrywaniupatologicznychkomórek,np.komóreknowotworowych.BiopsjaPobraniepróbkikomóreklubtkanek*dozbadaniaprzezpatomorfologa*.Patomorfologzbadajepodmikroskopem lub przeprowadzi inne badania z ich wykorzystaniem. Istnieje wiele różnych typówbiopsji. Do najczęściej wykonywanych zalicza się: (1) biopsję z pobraniemwycinka, podczas którejpobierany jestwyłącznie fragment tkanki; (2)biopsjęwycinającą,podczas którejusuwany jest całyguzek lub podejrzany obszar oraz (3) biopsję igłową, podczas której próbka tkanki lub płynupobierana jest za pomocą igły. Gdy używana jest igła o dużej średnicy, zabieg nosi nazwę biopsjigruboigłowej. Gdy używana jest igła omałej średnicy, zabieg nosi nazwę biopsji cienkoigłowej lubaspiracyjnej.BlaszkawłaściwaBlaszkawłaściwa jest cienkąwarstwą luźnej tkanki łącznej* znajdującą siępodnabłonkiem*, którarazemznimtworzybłonęśluzową*.Określenie„błonaśluzowa”lub„śluzówka”zawszeodnosisiędonabłonkawrazzblaszkąwłaściwą.BłonapodśluzowaWprzewodziepokarmowymbłonapodśluzowa jestwarstwązbitej,nieregularnej tkanki łącznej lubluźnej tkanki łącznej, która stanowi podporę błony śluzowej*, jak również łączy błonę śluzową zwarstwą leżących głębiej mięśni gładkich (włókna mięśniowe biegnące okrężnie przeplatanewarstwamiwłókienbiegnącychpodłużnie).BłonaśluzowaWilgotna warstwawyścielająca wnętrze niektórych narządów i jam ciała. Gruczoły błony śluzowejwytwarzająśluz*.Nazywanarównieżśluzówką.ChemioradioterapiaLeczeniestanowiąceskojarzeniechemioterapii*zradioterapią.



ChemioterapiaRodzaj leczeniaprzeciwnowotworowego,wktórymstosowane są leki niszczące i/lubograniczającewzrost komórek nowotworowych. Przeważnie podaje się je pacjentom w powolnych wlewachdożylnych,alemogąbyćrównieżstosowanedoustnieoraz,wzależnościodlokalizacjinowotworu,wbezpośrednichwlewachdokończynylubwątroby.CisplatynaLek stosowany w leczeniu wielu typów nowotworów. Zawiera związek metalu o nazwie platyna.Mechanizm zabijania komórek nowotworowych polega na uszkadzaniu ich DNA i hamowaniupodziałów.Cisplatynanależydogrupyśrodkówalkilujących.ChromosomZorganizowana struktura zawierająca geny stanowiące kod organizmu odpowiedzialny zacharakterystyczne cechy, takie jak kolor włosów czy płeć. Komórki człowieka zawierają 23parychromosomów(łącznie46chromosomów).Komórkinowotworowelubbiałaczkoweczęstozawierająnieprawidłowości chromosomalne, czyli zmiany chromosomów, takie jak duplikacja, czyli obecnośćdodatkowego chromosomu (47chromosomów) lub delecja, czyli brak któregoś z chromosomów(45chromosomów). Do inwersji genetycznej lub chromosomalnej dochodzi wtedy, gdy nie jestdodawany ani usuwany żaden chromosom, ale zachodzi odwrócenie jego fragmentu. W słowie„wcetsz”odwróconajestkolejnośćśrodkowychliter(zamiast„wstecz”).CzynnikryzykaCzynnikzwiększającyprawdopodobieństworozwojuchoroby.Dowybranychprzykładówczynnikówryzyka rozwoju nowotworu można zaliczyć wiek, wywiad rodzinny dotyczący określonych choróbnowotworowych, stosowanie wyrobów tytoniowych, narażenie na promieniowanie jonizujące lubpewne związki chemiczne, zakażenia określonymi wirusami lub bakteriami, a także niektórezaburzeniagenetyczne.DożylnyCzyli umieszczany w żyle lub wprowadzany do niej. Określenie „dożylny” dotyczy zazwyczaj drogipodania leku lub innej substancji zapomocą igły lubcewnikaumieszczonegowżyle.Określany teżskrótem„i.v.”.EKG/elektrokardiogramWykresodzwierciedlający zmianyaktywności elektrycznej sercawczasie.Wykonywanyprzyużyciuurządzenia o nazwie elektrokardiograf. Na wykresie tym widoczne są zaburzenia czynności serca,takie jakniedrożne tętnicewieńcowe, zaburzeniaelektrolitów (cząsteczeko ładunkuelektrycznym)orazzmianyprzebieguprąduelektrycznegoprzeztkankęserca.Endoskopia(badanieendoskopowe)/endoskopowyZabiegmedyczny,podczasktóregolekarzwprowadzadoorganizmupacjentarurowatyinstrumentwceluobserwacjiwnętrzaciała.Istniejewieletypówbadaniaendoskopowego,każdyprzeznaczonydoocenyinnejczęściciała.



EndoskopowebadanieUSGZabieg polegający na wprowadzeniu do ciała pacjenta endoskopu. Endoskop to cienki rurowatyinstrument zawierający źródło światła i soczewki umożliwiające oglądanie wnętrza ciała. Sondaznajdująca się na końcu endoskopu emituje wysokoenergetyczne fale dźwiękowe (ultradźwięki),które odbijając się od narządówwewnętrznych tworzą obraz (ultrasonograficzny).Określane takżejakoendosonografia.EpirubicynaLekstosowanywpołączeniuzinnymilekamiwleczeniuwczesnegorakapiersi,któryrozprzestrzeniłsię do węzłów chłonnych*. Jego zastosowanie w innych nowotworach jest wciąż przedmiotembadań. Epirubicyna jest typem antybiotyku antracyklinowego. Znana pod takimi nazwamihandlowymi,jakFarmorubicin,Episindan,Epirubciniin.Esofagogram(radiogramprzełyku),SeriazdjęćRTGprzełykuwykonanychpowypiciuprzezpacjentapłynuzawierającegobaryt(siarczanbaru,sólmetalicznegopierwiastkabaru).Barytpokrywaiuwidaczniazaryspowierzchniwewnętrznejścianyprzełyku,dziękiczemustajesięonawidocznanazdjęciachRTG.Badanienazywanejesttakżeradiogramemprzełykuzkontrastem.FISH/FluorescencyjnahybrydyzacjainsituTechnika wykorzystywana przez patomorfologów* do identyfikacji zmian w genach ichromosomach*. Charakterystyczne zmiany obecnew genach lub chromosomach*,wykrywane zapomocą badania FISH, umożliwiają patomorfologowi, na przykład, ustalenie obecności Her2 wnowotworzeprzełykudanegopacjenta.GastroenterologLekarzspecjalizującysięwrozpoznawaniuileczeniuzaburzeńprzewodupokarmowego.HelicobacterpyloriGatunekbakterii,którypowodujestanzapalny ipowstawaniewrzodówwżołądku i jeliciecienkim.OsobyzzakażeniemHelicobacterpylorisąwwiększymstopniuzagrożonewystąpieniemnowotworużołądka,w tymchłoniakawywodzącego się z tkanki limfoidalnejbłony śluzowej (MALT).OkreślanatakżejakoH.pylori.HER2Białko biorące udział we wzroście prawidłowych komórek. Występuje także w niektórych typachkomórek nowotworowych, w tym raka piersi (sutka) i jajnika. Komórki nowotworowe usunięte zorganizmumogąbyć zbadanewkierunkuobecnościHER2/neu, copozwoli nawybóroptymalnegoleczenia. HER2/neu jest typem receptora błonowego o aktywności kinazy tyrozynowej. Innestosowane określenia to c-erbB-2, receptor ludzkiego EGF typu 2 lub receptor ludzkiegonaskórkowegoczynnikawzrostutypu2.



KonsyliumSposób planowania leczenia, polegający na spotkaniu lekarzy będących specjalistami w różnychdziedzinach medycyny (specjalizacjach), w celu omówienia stanu ogólnego i możliwości leczeniakonkretnego pacjenta. Skład onkologicznych konsyliów zazwyczaj obejmuje onkologa klinicznego(specjalizującego się w leczeniu ogólnoustrojowym), chirurga onkologicznego i radioterapeutę(specjalistę radioterapii onkologicznej, czyli leczenia promieniowaniem). Nieformalnie takiespotkanienazywasię„kominkiem”.Krwinkiczerwone(erytrocyty)Najczęściej występujący typ komórek krwi. Zawartość hemoglobiny sprawia, że są one czerwone itymsamymczerwonajestkrew.Ichpodstawowąfunkcjąjesttransportowanietlenu.Leczenieogólnoustrojowe(systemowe)Leczenie z zastosowaniem substancji, które wędrując z krwioobiegiem docierają i oddziałują nawszystkie komórki organizmu. Przykłady leczenia ogólnoustrojowego to chemioterapia iimmunoterapia.Blaszkamięśniowabłonyśluzowej.Cienka, głęboka warstwa włókien mięśni gładkich, występująca w niektórych błonach śluzowych(śluzówkach),jakrównieżwprzewodziepokarmowym.Błonamięśniowaoddzielabłonęśluzowąodpołożonejgłębiejbłonypodśluzowej.NabłonekOkreślenie„nabłonek”odnosisiędokomórekwyścielającychwnętrzepustychnarządówigruczołóworaz tworzących zewnętrzną powierzchnię ciała. Komórki nabłonka pełnią funkcję ochronną orazwyścielającą.Większośćznichprodukujeśluz*lubinnewydzieliny.Niedokrwistość(anemia)Stan charakteryzujący się niedoborem czerwonych krwinek* lub hemoglobiny. Żelazo zawarte whemoglobinieuczestniczywprzenoszeniutlenuzpłucdokomórekcałegociała.Wprzypadkuanemiiprocestenjestupośledzony.NiesterydowelekiprzeciwzapalneLekizmniejszającegorączkę,obrzęk,bólizaczerwienienie.CzęstookreślaneskrótemNLPZ.ObrazowaniePET(BadaniePET)Badanie, podczas którego niewielka ilość promieniotwórczejglukozy(cukru) wstrzykiwana jestdożyły,anastępniezapomocąskaneraotrzymywanesąszczegółowe,przetwarzanekomputerowoobrazy obszarów ciała, w których wykorzystywana jest glukoza. Ponieważ komórki nowotworowezazwyczaj zużywają więcej glukozy niż zdrowe komórki, badanie to można wykorzystywać dozlokalizowania ich w organizmie. Inna nazwa to obrazowanie metodą pozytonowej tomografiiemisyjnejlubpozytonowatomografiaemisyjna.ObrazowanieTK(BadanieTK)Tomografiakomputerowa,rodzajbadaniaradiologicznego,podczasktóregociałojestskanowanezapomocą promieniowania RTG*, zaś wyniki poddawane są komputerowej obróbce, dzięki którejotrzymywanesątrójwymiaroweobrazyczęściciała.



ObserwacjaMonitorowanie stanu zdrowia pacjenta po zakończeniu leczenia. Pojęcie to obejmuje równieżkontrolęstanuzdrowiaosóbuczestniczącychwbadaniuklinicznym*,zarównowtrakciejegotrwania,jakipojegozakończeniu.OpłucnaCienkawarstwatkanki*pokrywającapłucaiwyścielającawewnętrznąstronęścianyklatkipiersiowej.Pełnifunkcjęochronnąiamortyzującądlapłuc.Wydzielarównieżniewielkąilośćpłynudziałającegojakśrodekpoślizgowy,dziękiczemupłucaprzemieszczająsięswobodniewklatcepiersiowejpodczasoddychania.OsierdzieOsierdzie jest dwuwarstwowymworkiemokrywającym serce i pnie dużych naczyń. Pełni ono kilkafunkcji.Utrzymujesercewklatcepiersiowej,a takżeuniemożliwia jegonadmiernepowiększeniewraziewzrostuobjętościkrwi.Pomiędzywarstwami(blaszkami)osierdziaznajdujesięjamaosierdzia.Jestonawypełnionapłynemosierdziowym,któryzmniejszatarciepomiędzybłonamiosierdzia.PatomorfologLekarz specjalizujący się w histopatologii*, zajmującej się badaniem pod mikroskopem tkanek ikomórekobjętychchorobą.PłytkikrwiNiewielkiefragmentykomórekodgrywającekluczowąrolęwprocesiekrzepnięciakrwi.Upacjentówzobniżoną liczbąpłytekkrwiwystępuje ryzykociężkichkrwawień.Uchorych zpodwyższoną liczbąpłytekwystępuje ryzykozakrzepicy (tworzenia się skrzepówkrwi, któremogązablokowaćnaczyniakrwionośne i doprowadzić do udaru mózgu lub innych ciężkich stanów), jak również ciężkiegokrwawieniazpowoduzaburzeniaczynnościpłytek.Promieniowanierentgenowskie(RTG)Promieniowanierentgenowskiejestformąpromieniowaniajonizującego,stosowanądouzyskiwaniaobrazówwnętrzaróżnychobiektów.Wmedycyniepromieniowanierentgenowskiejestpowszechniestosowanedouzyskiwaniaobrazówwnętrzaciała.PrzeponaCienkimięsieńpołożonyponiżejpłucisercaoddzielającyklatkępiersiowąodjamybrzusznej.Przerzut/przerzutowyRozsiewchorobynowotworowej z jednej części ciałado innej.Guz składający się z komórek, któreuległy rozsiewowi,nazywany jestnowotworemprzerzutowym lubprzerzutem.Zawieraonkomórkipochodząceznowotworupierwotnego.RadioterapiaMetoda leczenia nowotworów z wykorzystaniem promieniowania; zawsze wymaga określeniaobszarunapromieniania.



Refluksżołądkowo-przełykowy.Wstecznyprzepływkwaśnejzawartościżołądkadoprzełyku(przewodułączącegoustazżołądkiem).Określany także jako zarzucanie kwasu żołądkowego, choroba refluksowa lub GERD (ang:gastroesophagealreflux).RokowaniePrzewidywany rezultat lub przebieg choroby; prawdopodobieństwo wyzdrowienia lub nawrotu(wznowy)*.Specjalistads.żywieniaSpecjalistads.żywieniajestczłonkiempersonelumedycznego,któryudzielaporadwkwestiiżywieniai wpływu odżywiania na zdrowie. Niekiedy termin „dietetyk” używany jest mniej lub bardziejzamienniezokreśleniem„specjalistads.żywienia”.Jednakżewzależnościodkrajuistniejąznacząceróżnice pomiędzy wykształceniem niezbędnym do uzyskania powyższych tytułów. W niektórychkrajach specjalistą ds. żywienia może zostać każdy, nawet osoba nieposiadająca wykształceniakierunkowego,ajedyniewłasnedoświadczenieisamodzielniezdobytąwiedzę.ŚluzŚluz jest śliską substancją wydzielaną przez błony śluzowe wyścielające wiele wewnętrznychpowierzchniorganizmu.Składasięzwody,białek,enzymówodziałaniuprzeciwdrobnoustrojowym,przeciwciał i soli. Stanowi on ochronę komórek nabłonka* układu oddechowego, pokarmowego,moczowego,płciowego,wzrokowegoisłuchowego.TerapiacelowanaMetodaleczeniawykorzystującalekilubinnesubstancje,takiejakprzeciwciałamonoklonalne,wceluidentyfikacji i atakowania konkretnych komórek nowotworowych. Leczenie celowane możepowodowaćmniejskutkówubocznych,niżinnerodzajeleczeniaprzeciwnowotworowego.TkankaGrupalubwarstwakomórekdziałającychrazemwceluwykonaniaokreślonejczynności.TrastuzumabTrastuzumabjestprzeciwciałemmonoklonalnym,zaprojektowanymtak,byłączyłosięzreceptoremHER2*. Po połączeniu się z HER2, aktywuje komórki układu odpornościowego, które następniezabijają komórki nowotworowe. Trastuzumab blokuje także generowanie przez HER2 sygnałówpowodujących wzrost komórek nowotworowych. Nadmierna ekspresja HER2 występuje w coczwartym raku piersi i co piątym raku żołądka. Trastuzumab znany jest pod nazwą handlowąHerceptin.TyphistologicznyKategoria, do której zaliczany jest dany nowotwórw zależności od charakterystyki jego komórek iinnychstrukturwidocznychpodmikroskopem.WęzełchłonnyZaokrąglona masa tkanki limfatycznej* otoczona torebką z tkanki łącznej. Węzły chłonne filtrująchłonkę(limfę)imagazynująlimfocyty.Położonesąwzdłużnaczyńlimfatycznych.



WznowaNowotwórlubchoroba(zwykleautoimmunologiczna),którawystąpiłaponownie,zwyklepookresie,wktórymbyłanieobecnalubniewykrywalna.Wznowamożewystąpićwtymsamymmiejscu,coguzoryginalny (pierwotny) - tzw. wznowa miejscowa, lub w innym miejscu ciała. Innym określeniemponownegopojawieniasięnowotworujestchorobanawrotowa.ZakrzepicażyłgłębokichPowstawanie skrzepów krwi w głębokich żyłach nóg lub dolnej części miednicy. Objawy mogąobejmować ból, obrzęk, wzmożone ucieplenie i zaczerwienienie obszaru objętego chorobą.NazywanatakżeZŻGlubDVT(ang.deepveinthrombosis).ZespółHowela-Evansa(modzelowatość)Dziedziczne zaburzenie objawiające się hiperkeratozą (zgrubieniem naskórka) wnętrza dłoni ipodeszewstóporazpatologicznymibiałymiplamamiwjamieustnej,określanymijakoleukoplakia.ZespółPlummera-VinsonaZaburzenieobjawiającesięniedokrwistością(anemią)zniedoborużelazaiutrudniającymprzełykanierozrostembłonwgardle, przypominającym sieć. Zespół Plummera-Vinsonamoże zwiększać ryzykowystąpieniarakaprzełyku.OkreślanyjesttakżejakozespółPatersona-Kelly'ego(wWielkiejBrytanii)lubdysfagiasyderopeniczna.ZnieczulenieOdwracalny stanutraty świadomości,w którympacjentnie czujebólu,ma zniesioneodruchyorazzmniejszonąreakcjęnastresującebodźce.Stantenwywoływany jestsztuczniepoprzezstosowanieokreślonych leków, nazywanych środkami znieczulającymi (anestetykami). Znieczulenie może byćcałkowite (ogólne) lubczęściowe(miejscowe);umożliwiaonopacjentompoddawaniesięzabiegomchirurgicznym.

Poradniki dla pacjentów European Society for Medical Oncology (Europejskie Towarzystwo Onkologii Medycznej, ESMO) / Anticancer Fund (Fundacja przeciwko rakowi, ACF) zostały opracowane, aby pomóc pacjentom oraz ich rodzinom i opiekunom w lepszym zrozumieniu natury różnych rodzajów nowotworów złośliwych i ocenie optymalnych dostępnych metod leczenia. Informacje medyczne podane w tych poradnikach są oparte na wytycznych praktyki klinicznej opracowanych przez ESMO przeznaczonych dla onkologów medycznych jako pomoc przy rozpoznawaniu, obserwacji i leczeniu różnych rodzajów nowotworów.Poradniki te publikowane są przez Fundację Przeciwko Rakowi w ścisłej współpracy z Grupą Roboczą ESMO ds. wytycznych oraz Grupą Roboczą Pacjentów Onkologicznych ESMO.

Więcej informacji można uzyskać na stronach internetowych www.esmo.org i anticancerfund.org.

www.anticancerfund.org www.esmo.org

Documents

rak przełyku