RAPORT KREDYTY FRANKOWEcentrumgrabskiego.pl/wp-content/uploads/2013/10/Raport... · 2016. 8. 2. · RAPORT KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY. 9 2000 – pierwsze udzielone

RAPORT

KREDYTY FRANKOWESTRONY SPORU I ICH ARGUMENTY.

RAPORT KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY.2

SPIS TREŚCIEXECUTIVE SUMMARY 5

KREDYTY FRANKOWE W POLSCE – KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ 9

ROZDZIAŁ I: HISTORIA KREDYTÓW FRANKOWYCH W POLSCE 15

1. Jak to się zaczęło? 15

2. Przyczyny popularności kredytów frankowych 16

3. Rekomendacja S i ograniczenie udzielania kredytów we frankach 17

4. Kredyty frankowe - kulminacja 24

5. Wycofywanie kredytów frankowych z ofert banków 25

6. Wzrost kursu franka szwajcarskiego 26

7. Wypowiedzi polityków o sytuacji frankowiczów 27

ROZDZIAŁ II: UWOLNIENIE KURSU FRANKA SZWAJCARSKIEGO 28

1. Uwolnienie kursu franka – przyczyny 28

2. Czarny czwartek – 15 stycznia 2015 29

3. Konsekwencje „czarnego czwartku” 30

4. Pomoc dla frankowiczów – najważniejsze propozycje 31

ROZDZIAŁ III: STRONY ZAANGAŻOWANE W KONFLIKT 36

1. Frankowicze 36

2. Stowarzyszenia zrzeszające frankowiczów 40

3. Złotówkowicze 46

4. Banki 47

5. Prezydent Andrzej Duda 54

6. Kluczowi politycy Prawa i Sprawiedliwości – analiza wypowiedzi i poglądów 60

7. Instytucje państwowe 67

8. Ekonomiści, eksperci i dziennikarze ekonomiczni 73

ROZDZIAŁ IV: ARGUMENTY STRON SPORU 76

1. Legalność kredytów frankowych 76

2. Kredyty frankowe – źródła problemu 79

3. Sytuacja frankowiczów 82

4. Pomoc dla frankowiczów 83

5. Konsekwencje pomocy dla wszystkich frankowiczów 84

ROZDZIAŁ V: BADANIA SPOŁECZNE DOTYCZĄCE KREDYTÓW HIPOTECZNYCH 87

ROZDZIAŁ VI: PRZEGLĄD ROZWIĄZAŃ PROBLEMU KREDYTÓW FRANKOWYCH W WYBRANYCH KRAJACH UE 93

1. Austria 95

2. Węgry 96

3. Chorwacja 97

4. Pozostałe państwa 98

RAPORT KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY.


5RAPORT OKSFORDZKI. KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY.

Celem publikacji jest podsumowanie dotychczasowej dyskusji w sprawie pomocy dla kredytobiorców frankowych. W szczególności pokazanie jeszcze raz genezy problemu, najważniejszych faktów, wydarzeń i opinii, w czasie kształ-towania się ostatecznego rozwiązania w tej kwestii. Postulujemy, aby pod rozwagę wzięte zostały zarówno dobro kredytobiorców, jak i stabilność systemu, czy wpływ aktywności państwa na tempo rozwoju polskiej gospodarki.

• Tematyka kredytów indeksowanych i denominowanych w walutach obcych to jedno z ważniejszych zagadnień poruszanych w debacie publicznej w Polsce w ciągu ostatniego półtora roku. Zaangażowane są w nią kluczowe ośrodki polityczne, organy regulacyjne rynku finansowego, stowarzyszenia zrzeszające kredytobiorców oraz repre-zentujący branżę bankową Związek Banków Polskich. Tematyka mocno rezonuje medialnie, choć według badań społecznych w mniejszym stopniu interesuje resztę społeczeństwa.

• Stanowiska kredytobiorców frankowych w sprawie kształtu pomocy jaka miałaby do nich trafić, są dosyć zróżni-cowane. 62 proc. z nich chciałoby osobiście skorzystać z pomocy, 38 proc. nie oczekuje wsparcia. Stop Bankowemu Bezprawiu, najbardziej aktywne stowarzyszenie reprezentujące interesy frankowiczów, postuluje przewalutowanie kredytów po kursie z dnia ich wzięcia. Dodatkowo SBB przekonuje, że kredyty walutowe są po prostu nielegalne i dlatego domaga się od banków nie pomocy, ale zwrotu zabranych nielegalnie środków. Wśród mniej radykalnych postulatów ze strony frankowiczów pojawia się m.in. zwrot spreadów oraz ubezpieczeń niskiego wkładu, przeno-szenie hipoteki na inną nieruchomość bez konieczności spłaty kredytu, wzięcie przez banki odpowiedzialności za część ryzyka przy wysokim kursie franka oraz pomoc osobom, które mają największe trudności ze spłacaniem rat.

• Jeszcze przed decyzją SNB, która spowodowała gwałtowny wzrost kursu franka w styczniu 2015 roku banki podej-mowały działania mające na celu łagodzenie skutków wzrostu kosztów obsługi kredytów hipoteczny. Najbardziej zdecydowane działania zostały podjęte w marcu 2016 roku kiedy wszedł w życie pakiet pomocowy, nazwany „sze-ściopakiem”, mający na celu stabilizację rat kredytów po decyzji Szwajcarskiego Banku Narodowego o uwolnieniu kursu franka. Szacowany koszt funkcjonowania programu w pierwszym roku to 1 mld zł. Wśród propozycji znalazło się m.in.: uwzględnienie ujemnej stawki LIBOR; zmniejszenie spreadu walutowego; wydłużenie okresu spłaty lub czasowe jej zawieszenie. Kolejnym rozwiązaniem było powołanie Funduszu Wsparcia Kredytobiorców prowadzo-nego przez BGK na który banki wpłaciły 0,6 mld złotych. W maju 2016 r. ZBP przedstawił propozycję pomocy dla rodzin w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej. Polega ona na przewalutowaniu kredytów po kursie bieżącym, a w związku z dopłatami dokonywanymi przez bank rata w złotówkach nie przekraczałaby 70% dochodów kredy-tobiorcy. Szacowany koszt programu to 1,6 - 2,3 mld zł.

• Przewalutowanie kredytów frankowych było elementem programu wyborczego kandydata PiS na prezydenta - Andrzeja Dudy. Trwające kilka miesięcy prace nad projektem pokazały jak złożona jest natura problemu i że nie ma prostych rozwiązań, mogących zaspokoić oczekiwania wszystkich stron sporu. Wprowadzając kompleksowy program przewalutowania kredytów walutowych nie uniknie się poważnych, negatywnych skutków dla systemu finansowego i rozwoju gospodarczego kraju. Bardziej kompromisowe rozwiązania nie uzyskają natomiast akcepta-

EXECUTIVE SUMMARY


cji stowarzyszeń frankowiczów, które w oczekiwaniu na decyzje Prezydenta zaczynają werbalizować swoje zniecier-pliwienie. W połowie czerwca br. ukazały się badania opinii publicznej zrealizowane przez TNS, zgodnie z którymi wśród kredytobiorców frankowych przeważają wyborcy Nowoczesnej (w 2015 r. będący wyborcami PO), a ewen-tualna realizacja obietnicy pomocy w spłacie kredytów nie zmieni ich poglądów politycznych. Obecny kryzys wokół pomocy frankowiczom jest testem dla prezydentury Andrzeja Dudy, a umiejętne wyjście z impasu i pogodzenie sprzecznych interesów może wzmocnić jego pozycję polityczną.

• Z danych Biura Informacji Kredytowej wynika, że w Polsce jest 534,9 tys. umów kredytowych we franku szwaj-carskim. 30,7 tys. kredytobiorców nie spłaca terminowo rat. Kredyty brały najczęściej małżeństwa. Większość kre-dytobiorców frankowych to osoby z wyższym wykształceniem, o dochodach znacznie przewyższających średnią krajową, zamieszkujące w największych aglomeracjach: w Warszawie (18 proc.), Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Trójmieście1 . Z badań TNS, wynika, że 78 proc. frankowiczów nie miało nigdy problemu ze spłatą raty, natomiast 57 proc. oczekuje pomocy w spłacie kredytu mieszkaniowego.

• Zdanie złotówkowiczów nie jest w wystarczającym zakresie uwzględniane w debacie o pomocy kredytobiorcom walutowym. Grupa ta liczy ponad dwa i pół razy więcej osób niż frankowicze i jest statystycznie mniej zamożna. Po-siadacze kredytów złotówkowych oceniają, że program pomocy adresowany tylko dla kredytobiorców walutowych nie jest sprawiedliwy społecznie. W badaniu TNS z czerwca br. połowa złotówkowiczów oceniła, że osoby które mają kredyty hipoteczne nie powinny otrzymywać pomocy od instytucji publicznych. Reszta jest zdania, że wspar-cie powinny otrzymać wszystkie osoby mające kredyty mieszkaniowe lub tylko te, które mają trudności ze spłatą rat. Tylko 4 proc. złotówkowiczów zgadza się na pomoc obejmującą tylko kredytobiorców walutowych, niezależne od ich sytuacji materialnej.

• Z badań przeprowadzonych przez CBOS w kwietniu br. wynika, że 54 proc. Polaków w ogóle nie widzi potrzeby pomocy frankowiczom, tylko 14 proc. Polaków uważa, że pomoc powinni dostać wszyscy frankowicze, a 21 proc. jest zdania, że pomoc powinna obejmować tylko tych frankowiczów, którzy znajdują się w trudnej sytuacji mate-rialnej 2.

• W debacie nad rozwiązaniem problemu kredytów frakowych często przywoływane są Węgry, które zdecydowały się na wariant całkowitego przewalutowania. Jednak sytuacja w tym kraju nieco różniła się od sytuacji w Polsce – jedna piąta kredytów nie była spłacana, a umowy były oparte na stałym oprocentowaniu, przez co Węgrzy nie korzystali z ujemnych stawek LIBOR. Rząd Viktora Orbana zaczął wprowadzać rozwiązania pomocowe dla fran-kowiczów w końcu 2011 r. Rok później gospodarka zwolniła o 1,5 proc., a banki zahamowały akcję kredytową. W latach 2012–2014 skumulowany wzrost PKB wyniósł na Węgrzech 3,6 proc. – dla porównania w Polsce w tym okresie zanotowaliśmy wzrost o 7,1 proc. Same rozwiązania podejmowane w celu neutralizowania problemu kre-dytów w frankach szwajcarskich, kosztowały banki na Węgrzech około 1,5 bln forintów (około 20 mld złotych). Usługi bankowe podrożały, a wiele banków musiało ograniczyć swoją działalność. Ostatecznie władze węgierskie, aby odwrócić spadek akcji kredytowej, w lutym 2015 r. podpisały porozumienie z EBOiR-em, w ramach którego rząd węgierski m.in. zobowiązał się do obniżenia podatku bankowego, braku podejmowania dalszych działań zmniej-szających rentowność banków czy też unikania obciążania ich dodatkowymi kosztami przewalutowania.

1 Portret frankowicza - dane Biura Informacji Kredytowej, 25.05.2016, https://www.bik.pl/informacje-prasowe/-/article/2016-05-25-portret-frankowicza.

2 Komunikat z badań „Co dalej z frankowiczami?”, CBOS, nr 63/2016, Warszawa, kwiecień 2016.

RAPORT KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY. 7

• W większości krajów europejskich (m.in. w Austrii, Francji czy Wielkiej Brytanii) nie zdecydowano się na przewa-lutowanie kredytów frankowych, ale w dialogu ze wszystkimi interesariuszami wypracowano inne sposoby pomo-cy frankowiczom. Władze tych państw mogły się obawiać, że zbyt daleko idące rozwiązania staną się pretekstem do unikania spłacania kredytów także przez osoby znajdujące się w dobrej sytuacji finansowej. Przykładem może tu być sytuacja Irlandii, gdzie w 2012 r. dyskutowano na temat planu umorzenia długów na dużą skalę. Mimo, że plan nigdy nie wszedł w życie, zapowiedzi państwowej pomocy stały się zachętą do niespłacania kredytów.

• Wprowadzenie przewalutowania kredytów frankowych wiąże się z szeregiem wyzwań, które trzeba wziąć pod uwagę przy tworzeniu docelowego rozwiązania.

1. Konsekwencje dla budżetu państwa. Ponieważ program ma być rozłożony na wiele lat, trzeba się liczyć z po-tencjalnym spadkiem wpływów z podatku bankowego i dywidend od banków, w których udziały ma Skarb Państwa.

2. Rozwiązanie problemu kredytów frankowych może wpłynąć nie tylko na sektor bankowy, ale na całą go-spodarkę – jest to okoliczność, którą z pewnością należy brać pod uwagę przy projektowaniu potencjalnych aktywności państwa.

3. Efekty programu pomocowego dotkną niektórych konsumentów usług finansowych, ponieważ banki naj-mocniej zaangażowane wcześniej w udzielanie kredytów frankowych mogą przerzucić część obciążeń na klien-tów, poprzez podniesienie opłat.

4. Program, w ramach którego zapowiadana jest możliwość oddania bankowi mieszkania o wartości niższej od sumy kredytu, niekorzystnie wpłynie na sytuację samych frankowiczów, innych kredytobiorców hipotecznych i wszystkich właścicieli nieruchomości. Gwałtowny wzrost liczby mieszkań na rynku wpłynie na obniżenie ich cen, powiększając w przypadku kredytów mieszkaniowych o wskaźniku LTV powyżej 100 % lukę między warto-ścią zabezpieczenia a kwotą kredytu.

5. Obciążenie banków wielomiliardowymi kosztami pomocy dla frankowiczów, które zgodnie ze standardami międzynarodowej księgowości, nie mogą być rozpisane na lata, może doprowadzić do obniżenia kapitałów wła-snych kilku banków poza określony wymaganiami nadzoru poziom, a nawet doprowadzić do ich upadłości. Przy czym pamiętać należy, że banki te wypłacały wcześniej dywidendy właścicielom, którzy akceptowali ryzyko wynikające z masowego udzielania kredytów walutowych.

• Z dotychczasowego przebiegu debaty wokół kredytów frankowych widać, że z powodu sztywnych stanowisk stron, wypracowanie kompromisu może być bardzo trudne. Tym większa odpowiedzialność będzie spoczywała na decydentach, którzy w pewnym momencie będą musieli podjąć decyzje, kierując się przesłankami politycznymi i społecznymi. Nie wiadomo ile czasu może zająć znalezienie i wdrożenie docelowego rozwiązania, ale powinno stać się to możliwie najszybciej. Trzeba pamiętać bowiem o tym, że mamy w tej chwili do czynienia z kryzysem demograficznym, a co za tym idzie – również emerytalnym. Mieszkania kupione za kredyty frankowe, o ile zosta-ną spłacone, mogą stanowić istotne uzupełnienie kapitału dla przyszłych emerytów. Jeśli problemu nie uda się rozwiązać, lub jeśli kredytobiorcy zostaną obciążeni kosztami w zbyt dużym stopniu, za jakiś czas będziemy mieli inny kłopot – tysiące obywateli z niską emeryturą obciążoną dodatkowo wieloletnim długiem. Jest to perspektywa


strategiczna. Kwestie, którymi trzeba się zająć natychmiast, to pomoc osobom mającym realne trudności w spłacie kredytu, które w najbliższych miesiącach mogą bezpowrotne stracić mieszkania oraz uwolnienie osób „uwięzio-nych” we własnych mieszkaniach poprzez stworzenie uniwersalnego mechanizmu przeniesienia hipoteki.


2000 – pierwsze udzielone kredyty we franku szwajcarskim w Polsce.

2005-2007 – gwałtowny, niemający racjonalnego uzasadnienia we wzroście wynagrodzeń, wzrost cen mieszkań.

5 grudnia 2005 – prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz zwraca się z pismem do Generalne-go Inspektora Nadzoru Bankowego i zarazem szefa Komisji Nadzoru Bankowego Wojciecha Kwaśniaka, w którym postuluje wprowadzenie zakazu udzielania kredytów w obcych walutach. Powołuje się tu na stanowisko najwięk-szych banków funkcjonujących w Polsce3.

8 lutego 2006 – Wojciech Kwaśniak w odpowiedzi na list Krzysztofa Pietraszkiewicza wskazuje, że nie jest moż-liwe wprowadzenie całkowitego zakazu udzielania kredytów mieszkaniowych w obcych walutach. Powoływał się na ograniczenia prawne i brak odpowiedniego upoważnienia dla Komisji Nadzoru Bankowego, a także na to, że taki zakaz preferowałby banki o „dużej bazie depozytowej” 4.

20 marca 2006 – Komisja Nadzoru Finansowego wprowadza rekomendację S. Wprowadza ona ostrożnościowe regulacje, które utrudniają klientom zaciąganie kredytów w obcych walutach. W pierwszej kolejności klientowi przedstawiona musi być oferta kredytów w złotych. Kredyt walutowy może być udzielony po pisemnym oświadcze-niu klienta, potwierdzającym że dokonał wyboru kredytu w walucie obcej i ma świadomość ponoszonego ryzyka. Banki muszą też dla potrzeb liczenia zdolności kredytowej przyjąć oprocentowanie w wysokości analogicznej jak dla kredytu w złotych, a kwotę kapitału kredytu walutowego zwiększyć o 20 proc5.

sierpień 2006 – UOKIK w oficjalnych pismach i wystąpieniach prezesa UOKiK Cezarego Banasińskiego stwierdza, że wprowadzenie ograniczeń w udzielaniu kredytów walutowych jest rozwiązaniem zbyt daleko idącym, a osta-teczna decyzja, jaki rodzaj kredytu wybrać zawsze powinna należeć do konsumenta6.

1 lipca 2006 – Prawo i Sprawiedliwość publikuje komunikat prasowy w sprawie kredytów frankowych. „Klub Par-lamentarny Prawo i Sprawiedliwość z niepokojem przyjmuje zalecenia Komisji Nadzoru Bankowego tzw. Rekomen-dację S wprowadzające ograniczenia w dostępności do kredytów walutowych, których głównym skutkiem będzie zmniejszenie możliwości nabywania przez obywateli (szczególnie przez młode osoby) własnych mieszkań”.

3 Biała księga kredytów bankowych w Polsce, Związek Banków Polskich, Warszawa 2015, https://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/marzec_2015/

BIAA_OST_2_4_marca_2015_small_.pdf

4 Biała księga kredytów bankowych w Polsce…, op.cit.

5 ZBP zadowolony z rekomendacji KNB ws. walutowych kredytów hipotecznych, http://www.pb.pl/1391587,71493,zbp-zadowolony-z-rekomendacji-knb-ws

-walutowych-kredytow-hipotecznych, 21.03.2006

6 Przypomnienie publicznej dyskusji o kredytach walutowych, KNF, 10.03.2015, https://www.knf.gov.pl/Images/przypomnienie_publicznej_dyskusji_CHF_tcm75-

40728.pdf

KREDYTY FRANKOWE W POLSCE – KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ


2007 – nieznaczny spadek dynamiki udzielania kredytów we frankach szwajcarskich.

2008 – szczytowy rok popularności kredytów we frankach szwajcarskich. Udzielono 162 tys. kredytów o łącznej wartości 56 mld zł. Ich udział w liczbie nowo udzielonych kredytów wynosił aż 69 proc7.

15 września 2008 – upadek amerykańskiego banku Lehman Brothers i początek kryzysu finansowego.

grudzień 2008 – KNF uchwala rekomendację S II. Na banki zostaje nałożony obowiązek informowania klientów o spreadzie walutowym, udostępnianie klientom zestawienia historycznych kursów danych, obowiązek informo-wania o ryzyku związanym ze spreadem walutowym. Bank nie powinien stosować kursów walutowych dla kredy-tów mieszkaniowych innych niż kursy stosowane przez bank dla standardowych produktów i transakcji. Od lipca 2007 r. rekomendacja wprowadza możliwość spłaty kredytu w walucie indeksacyjnej np. franku szwajcarskim8 .

26 sierpnia 2011 - weszła w życie Ustawa o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165 poz. 984.), mająca zastosowanie do kredytów walutowych, zaciągniętych zarówno na cele mieszkaniowe, konsumpcyjne jak i gospodarcze, w tym na finansowanie budownictwa mieszkaniowego, nazywana ustawą „an-tyspredową”. Umożliwiła ona klientom spłatę kredytów bez dodatkowych opłat, bezpośrednio w walucie, w której kredyt został udzielony i wprowadziła obowiązek regulowania w umowach kredytowych sposobu określania kursu waluty na podstawie którego wyliczana jest rata kredytu.

2008 – 2012 – kryzys finansowy i jego eskalacja w strefie euro. Jedną z jego konsekwencji był wzrost kursu franka szwajcarskiego.

2010 – 2012 – stopniowe wycofywanie oferty kredytów frankowych z banków.

23 lutego 2010 – KNF uchwala rekomendację T. W jej efekcie banki musiały zaostrzyć politykę kredytową. Reko-mendacja m.in. ograniczyła wysokość raty kredytowej do 50 proc. dochodów netto kredytobiorcy w ciągu miesiąca (oraz 65 proc. dla klientów uzyskujących wyższe dochody)9 .

25 stycznia 2011 – KNF uchwala rekomendację S III. Na obsługę zobowiązania kredytobiorca nie będzie mógł przeznaczyć więcej niż 42 proc. swojego dochodu netto. Rekomendacja wprowadzała także założenia, że niezależ-nie od okresu kredytowania dla potrzeb badania zdolności kredytowej przyjmuje się okres 25 lat10.

marzec 2012 – bank Nordea jako ostatni wycofuje ze swojej oferty kredyty frankowe.

18 czerwca 2013 – KNF uchwala nowelizację rekomendacji S, która stopniowo wprowadzała obowiązek posiada-nia wkładu własnego od 5 proc. do poziomu 20 proc. Kluczowy był jednak nakaz udzielania klientom detalicznym kredytów hipotecznych wyłącznie w walucie, w której zarabiają. W praktyce dla większości Polaków kredyt w wa-

7 To koniec kredytów we frankach, http://www.polskieradio.pl/42/259/Artykul/570277,To-koniec-kredytow-we-frankach, 20.03.2012

8 Przyjęcie rekomendacji S (II) w sprawie spreadów walutowych, http://www.knf.gov.pl/aktualnosci/2008/rekomendacja_s_bis.html, 17.12.2008

9 O co chodzi w rekomendacji S i T KNF?, http://www.fineinvestments.pl/o-co-chodzi-w-rekomendacji-s-i-t-knf/

10 KNF: nowa Rekomendacja S dotycząca kredytów hipotecznych, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/knf-nowa-rekomendacja-s-dotyczaca-kredytow-hipotecz-

nych, 26.01.2011


lucie obcej stał się niedostępny11.

15 stycznia 2015 – Szwajcarski Bank Narodowy uwalnia kurs franka. Kurs szwajcarskiej waluty osiąga rekordowy poziom.

20 stycznia 2015 - posiedzenie Komitetu Stabilności Finansowej poświęcone sytuacji na rynkach walutowych i potencjalnemu wpływowi decyzji banku centralnego Szwajcarii dotyczącej zmiany podejścia do polityki kursowej franka na sytuację kredytobiorców oraz polskich banków w związku z kredytami udzielonymi w walutach obcych.

18 lutego 2015 – rejestracja stowarzyszenia ProFuturis zrzeszającego frankowiczów.

14 kwietnia 2015 – Trybunał Konstytucyjny orzeka, że przepisy o Bankowym Tytule Egzekucyjnym są niekonsty-tucyjne. Zgodnie z orzeczeniem przepisy o BTE tracą moc 1 sierpnia 2016.

15 maja 2015 – spotkanie Andrzeja Dudy w Senacie z przedstawicielami ruchu Stop Bankowemu Bezprawiu. Kandydat na prezydenta ocenił, że kredyty frankowe mogłyby zostać przewalutowane według kursu, z momentu ich udzielenia. Podkreślił, jednak jest to jego osobisty pogląd. Andrzej Duda miał zadeklarować, że jeśli zostanie prezydentem to w ciągu pierwszych 3 miesięcy urzędowania złoży w parlamencie projekt ustawy, która rozwiąże problem kredytów frankowych12 .

1 lipca 2015 – Beata Szydło zapowiada, że Andrzej Duda po zaprzysiężeniu złoży projekt w sprawie pomocy frankowiczom. Analogiczny projekt miałoby także złożyć Prawo i Sprawiedliwość po wygranych wyborach. Beata Szydło deklaruje, że to przede wszystkim banki powinny wziąć na siebie odpowiedzialność za rozwiązanie proble-mu kredytów frankowych.

8 lipca 2015 – Platforma Obywatelska zgłasza projekt ustawy o szczególnych zasadach restrukturyzacji walu-towych kredytów mieszkaniowych w związku ze zmianą kursu walut obcych do waluty polskiej oraz o zmianie niektórych ustaw. Koncepcja pomocy polegała na przewalutowaniu kredytu denominowanego w obcej walucie na złotówkowy - po bieżącym kursie. Bank byłby zobowiązany do wyliczenia wartości takiego zobowiązania zaciągnię-tego w złotówkach, a różnica między nimi zostałaby podzielona po połowie pomiędzy instytucję finansową i klienta.

24 lipca 2015 – Platforma Obywatelska składa w Sejmie projekt ustawy o pomocy frankowiczom przygotowany przez Ministerstwo Finansów (minister Mateusz Szczurek). Pomocą mają zostać objęci kredytobiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej – osoby które straciły pracę oraz mające kłopot ze spłatą kredytu, bo wysokość raty przekroczyła 60 proc. dochodów ich gospodarstw domowych. Wsparcie, w postaci nieoprocentowanych pożyczek, miałoby pochodzić ze specjalnego funduszu finansowanego przez banki.

10 września 2015 – rejestracja Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu zrzeszającego frankowiczów13.

11 Rekomendacja S, https://www.knf.gov.pl/aktualnosci/2013/Najistotniejsze_zmiany_Rekomendacji_S.html, 18.06.2013

12 Radosław Omachel, Pomoc dla frankowiczów nie nadeszła. I raczej nie nadejdzie. http://biznes.newsweek.pl/andrzej-duda-obiecal-przewalutowanie-kredytow-z

-frankow-na-zlotowki,artykuly,376789,1.html, 06.01.2016

13 Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu, http://krs-pobierz.pl/stowarzyszenie-stop-bankowemu-bezprawiu-i5812424


22 października 2015 – Ruch Kukiz’15 składa w Kancelarii Prezydenta projekt ustawy o pomocy kredytobiorcom frankowym, współtworzony przez środowisko frankowiczów. Zakłada on, że kredyty w złotówkach i kredyty indek-sowane w obcych walutach zostaną „zrównane”. Wszystkie koszty „zrównania” poniosą banki.

28 października 2015 – prezydent Andrzej Duda podpisuje projekt ustawy o pomocy frankowiczom przygoto-wany przez Ministerstwo Finansów. Kredytobiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej będą mogli się ubiegać o wsparcie z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców finansowanego przez banki14 .

15 stycznia 2016 – protesty frankowiczów w rocznicę czarnego czwartku. W „czarnej procesji oszukanych przez banki” wzięło udział ok. 5 tys. osób.

15 stycznia 2016 – ogłoszony zostaje prezydencki projekt ustawy o sposobach przywrócenia równości stron nie-których umów kredytu i umów pożyczki dotyczącej pomocy dla frankowiczów. Zakłada on trzy rodzaje restruktury-zacji kredytów: dobrowolną, przymusową i przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu. Zamiana kredytu na złote miałaby następować po tzw. „kursie sprawiedliwym”.

15 stycznia 2016 – Platforma Obywatelska ponownie zgłasza w Sejmie projekt ustawy o pomocy frankowiczom. To ten sam projekt, który zgłoszono w lipcu 2015 r. i nie dokończono nad nim pracy przed wyborami parlamentar-nym15 .

luty 2016 – rozpoczyna działalność Fundusz Wsparcia Kredytobiorców. Osoby, które znalazły się w trudnej sy-tuacji finansowej, mogą starać się o nieoprocentowaną pomoc w spłacie zobowiązań kredytowych. Fundusz jest finansowany przez banki. W ciągu 2 pierwszych miesięcy jego działalności zarejestrowano 100 umów o udzielenie wsparcia na łączną kwotę 2,2 mln zł. 40 z tych umów dotyczyło kredytów udzielonych we frankach szwajcarskich16 .

10 lutego 2016 – NBP przedstawia ocenę skutków prezydenckiego projektu ustawy o pomocy frankowiczom. Zdaniem analityków NBP zaproponowane przez Kancelarię Prezydenta rozwiązania skutkowałyby poniesieniem istotnych kosztów przez banki, osłabiając ich odporność na zagrożenia i zmniejszając ich zdolność do kredytowania gospodarki. W zależności od liczby kredytobiorców, którzy chcieliby skorzystać z restrukturyzacji kredytów waluto-wych, kosztowałoby to banki od 38 do 44 mld zł17.

18 lutego 2016 – Mateusz Morawiecki, wicepremier i minister rozwoju, w wywiadzie dla RMF FM ocenia, że projekt prezydenta byłby dużym zagrożeniem dla sektora bankowego.

15 marca 2016 – Komisja Nadzoru Finansowego w opinii do prezydenckiego projektu ustawy nt. frankowiczów stwierdza, że może on nie tylko zachwiać stabilnością poszczególnych banków, ale również prowadzić do utraty zaufania do systemu bankowego, a w skrajnym scenariuszu spowodować kryzys finansowy. KNF ocenił, że sektor

14 Kredytobiorcy w trudne sytuacji dostaną 1500 zł miesięcznie. Prezydent podpisał ustawę, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1537425,Kredytobiorcy-w

-trudnej-sytuacji-dostana-1500-zl-miesiecznie-Prezydent-podpisal-ustawe, 28.10.2015

15 PO też chce pomóc …, op.cit.

16 PO też chce pomóc …, op.cit.

17 Ustawa frankowa – NBP policzył …, op.cit.


bankowy musiałby pokryć straty wynoszące 66,9 mld zł18 .

16 kwietnia 2016 – protesty frankowiczów pod NBP i Pałacem Prezydenckim. Manifestujący oprócz realiza-cji swoich postulatów domagali się też od prezydenta Andrzeja Dudy ustawy, której „treść powinna być zgodna z obietnicami przedwyborczymi”.

18 kwietnia 2016 – Jarosław Kaczyński w tygodniku „wSieci” zapowiedział definitywne rozwiązanie problemu kredytów frankowych. Pomóc przy tym miałby Narodowy Bank Polski. Prezes Prawa i Sprawiedliwości nazwał kre-dyty walutowe „nowoczesną formą niewolnictwa”.

20 kwietnia 2016 – CBOS opublikował badania, z których wynika że 56 proc. respondentów uważa, że nie ma potrzeby w jakikolwiek sposób pomagać frankowiczom. 36 proc. oceniło, że państwo powinno wprowadzić prze-pisy pomagające im zneutralizować wzrost kursu szwajcarskiej waluty – jednak 60 proc. z nich uznało, że pomocą powinni zostać objęci tylko znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej 19.

28 kwietnia 2016 – projekt Kukiz’15 i środowiska frankowiczów zostaje złożony w Sejmie. Ponownie zakłada, że kredyty w złotówkach i kredyty indeksowane w obcych walutach zostaną „zrównane”, a koszty całej operacji poniosą banki.

29 kwietnia 2016 – Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieście wydał w pierwszej instancji precedensowy wy-rok w sprawie kredytów frankowych. Na kilkadziesiąt podobnych spraw sądowych było to pierwsze korzystne dla kredytobiorcy rozstrzygnięcie, potwierdzające zasadność odwoływania się do tzw. klauzul abuzywnych (klauzul niedozwolonych) jako podstawy podważania umowy kredytów indeksowanych. Sąd uznał, że klientowi mBanku należy się odszkodowanie w wysokości obliczonej jako różnica między ratami pobranymi od kredytu waloryzowa-nego do franka szwajcarskiego oraz ratami, jakie kredytobiorca płaciłby od kredytu złotowego - razem ok. 20 tys. zł. Stwierdził, że jego kredyt nie jest frankowy, tylko złotowy, ale ma być spłacany według stawki LIBOR plus marża20.

6 maja 2016 – agencja Reutersa podaje, że polski rząd rozważa wycofanie się z planów przewalutowania kredy-tów we franku szwajcarskim. W zamian za to chce umożliwić zadłużonym m.in. odzyskanie części kosztów pożyczek lub całkowitą z nich rezygnację21 . Informację tę dementuje minister finansów Paweł Szałamacha.

6 czerwca 2016 – Rzecznik Finansowy publikuje raport Klauzule niedozwolone w umowach kredytów waluto-wych, w którym stawia tezę, że waloryzowanie kredytu kursem walut jest niezgodne z przepisami prawa banko-wego i kodeksu cywilnego.

7 czerwca 2016 – zespół niezależnych ekspertów powołany przez Kancelarię Prezydenta prezentuje na konfe-rencji prasowej wachlarz propozycji do rozważenia w dalszych pracach nad koncepcją restrukturyzacji kredytów

18 KNF: prezydencki projekt ustawy finansowej może prowadzić do kryzysu finansowego, http://www.bankier.pl/wiadomosc/KNF-prezydencki-projekt-ustawy-franko-

wej-moze-prowadzic-do-kryzysu-finansowego-3499822.html, 15.03.2016

19 Pomoc dla frankowiczów. CBOS…, op.cit.

20 Jagoda Fryc, Eugeniusz Twaróg, Precedensowy wyrok frankowy, http://www.pb.pl/4432633,71637,precedensowy-wyrok-frankowy, 09.05.2016

21 Pomoc frankowiczom. Reuters: rząd rozważa rezygnację ze sztandarowego pomysłu, ale będzie alternatywa, http://tvn24bis.pl/wiadomosci-walutowe,77/przewalu-

towanie-kredytow-we-franku-rzad-rozwaza-inne-opcje,641487.html, 06.05.2016


denominowanych, indeksowanych lub waloryzowanych w walutach obcych w celu przywrócenia równości stron w stosunkach między kredytodawcą a kredytobiorcą.

8 czerwca 2016 – w Kancelarii Prezydenta organizowana jest debata pt. „Bezpieczne rozwiązanie problemu kre-dytów walutowych” z udziałem przedstawicieli organizacji zrzeszających kredytobiorców, instytucji publicznych i bankowców.


ROZDZIAŁ I: HISTORIA KREDYTÓW FRANKOWYCH

W POLSCE1. Jak to się zaczęło?

Banki zaczęły udzielanie kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich już w 2000 r. Oprocentowanie kredytów mieszkaniowych w złotówkach wynosiło wtedy nawet 20 proc. Dla wielu Polaków, którzy chcieli kupić mieszkanie, kredyt był niedostępny.

Tymczasem wraz ze wzrostem gospodarczym nastąpiło zwiększenie dochodów i optymizmu Polaków. Pociągnęły one za sobą migrację do największych miast. Polacy skierowali swoją uwagę w stronę kredytów mieszkaniowych w walutach krajów o niskich stopach procentowych. Ich oprocentowanie było bowiem w sposób naturalny znacznie niższe niż zobowiązania w złotówkach. Banki oferowały kredyty w dolarach i euro. Największą popularność zyskały jednak kredyty we frankach szwajcarskich (CHF). Trzeba jednak dodać, że były one dostępne tylko dla nielicznych, zamożniejszych klientów.

W kolejnych latach wartość walutowych kredytów mieszkaniowych stopniowo rosła. Złoty umacniał się, a szwaj-carska waluta zaczęła tanieć. Osoby, które zdecydowały się na nisko oprocentowane zobowiązanie we frankach w 2003 i 2004 roku, szybko odczuły spadek raty. Po roku 2005 przekonanie o tym, że kredyt we franku jest łatwy do spłacenia, zaczęło się rozpowszechniać. Natomiast decyzje o zadłużaniu się w złotówkach bywały postrzegane jako nieracjonalne ekonomicznie.

225200175150125100

755025

0

Złotowe

CHF

Euro

Inne

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

191,6

149,6

29,3

3,0

Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego, „Próby rozwiązania problemu związanego z portfelem kredytów CHF. Materiał na Forum Bankowe 2015”, Warszawa 2015

Struktura kredytów miszkaniowych (mld zł)


2. Przyczyny popularności kredytów frankowych

Kariera kredytów we frankach szwajcarskich na dobre rozpoczęła się w Polsce w 2004 roku. Jak wynika z danych KNF, w tym roku w sumie udzielone zostały kredyty w walucie obcej o wartości 6,1 mld zł22. Na ich popularność wpłynął splot wielu czynników.

W 2004 r. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, a wzrost gospodarczy zaczął przyspieszać. Wraz z rosnącymi dochodami Polaków wzrastał popyt na nieruchomości. O ile jednak w poprzednich latach rynek bankowy nie był w stanie zaoferować potencjalnym nabywcom mieszkań w miarę dostępnego wsparcia, to tym razem dzięki kre-dytom w walutach obcych było inaczej. Dodatkowo, poza udzielaniem kredytów ludziom kupującym mieszkania, banki kredytowały deweloperów, stając się de facto swojego rodzaju organizatorami rynku. To dwustronne działa-nie niewątpliwie miało swój wpływ na hossę na rynku nieruchomości.

Zachętą do kupna mieszkania na kredyt były także wysokie ceny wynajmu. W dużych miastach koszty wynajmu mieszkania były wyższe od kosztów obsługi kredytu (zwłaszcza walutowego) zaciągniętego na porównywalne mieszkanie. Powszechny stał się argument, że lepiej spłacać raty za swoje mieszkanie niż płacić wynajmujące-mu. Nie bez znaczenia były też liczne kampanie reklamowe zarówno banków jak i deweloperów budujących nowe mieszkania, które rozbudzały aspiracje Polaków.

Przyczyn popularności kredytów walutowych można też poszukiwać głębiej. Przed 2005 r. nie było rządowych planów dotyczących rynku mieszkaniowego. Boom na kredyty hipoteczne był więc odpowiedzią na brak polityki mieszkaniowej przy równoczesnym dużym zapotrzebowaniu. Nie bez powodu w kolejnych kampaniach wybor-czych tak dużą popularność zyskiwało hasło o budowie 3 mln mieszkań.

Klienci banków chętnie brali kredyty we frankach. Ze względu na niskie i stabilne stopy procentowe w Szwajcarii ich oprocentowanie było znacznie niższe niż kredytów w złotówkach. Mniejsze odsetki przekładały się na niższą ratę kredytu. Dla wielu osób było to ważne również z punktu widzenia zdolności kredytowej. W jej badaniu banki biorą pod uwagę obciążenie dochodów kosztami obsługi kredytu. W przypadku kredytów we frankach, zdolność kredytowa wielu osób była większa, niż w przypadku kredytów złotowych - zwłaszcza do 2006 r., kiedy wydano Rekomendację S, zaostrzającą warunki udzielania kredytów.

22 Andrzej Kotowicz, Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF

na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu, Urząd KNF,https://www.knf.gov.pl/Images/PRZEWALUTOWANIE_tcm75-35881.pdf, Warszawa 2013

Źródło: na podstawie Związek Banków Polskich „Biała księga kredytów frankowych w Polsce”, Warszawa marzec 2015 r.

waluta

złotówki (PLN)euro (€)franki szwajcarskie (CHF)

oprocentowanie

5,3%3,1%1,8%

wysokość miesięcznej raty

1400 zł1100 zł930 zł

2005 r.: kredyt mieszkaniowy w wysokości 250 tys. zł, zaciągnięty na 30 lat


Wpływ na popularność kredytów frankowych miała także walka konkurencyjna pomiędzy bankami. Banki wal-czyły o udział w rynku, a najprościej można było go zwiększyć oferując to, czego chcieli klienci – tańsze kredyty we frankach szwajcarskich. Przykładem może być Pekao SA, który nie udzielał kredytów w CHF i stracił przez to część potencjalnych klientów 23. Po drugiej stronie barykady był Getin, który mocno rozpychał się na rynku. Dziś to właśnie ten bank ma największy problem ze zobowiązaniami we frankach.

3. Rekomendacja S i ograniczenie udzielania kredytów we frankach

Wraz ze wzrostem zadłużenia hipotecznego nastąpił gwałtowny wzrost cen mieszkań. W latach 2005-2007 uległy one podwojeniu, a na niektórych rynkach np. w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu wzrosty były jeszcze wyższe24. Spowodowało to reakcję nadzoru bankowego umiejscowionego wówczas w NBP.

W 2006 r. wydano tzw. Rekomendację S, a w następnych latach kolejne regulacje, zalecając bankom podniesie-nie poprzeczki dochodowej dla starających się o kredyt w obcej walucie. Istniało bowiem zagrożenie, że tanie i łatwo dostępne kredyty mogą prowadzić do „bańki cenowej” na rynku nieruchomości, co oznaczałoby wzrost ryzyka dla banków i klientów. Efektem ubocznym byłoby ograniczenie dostępności mieszkań dla przeciętnych gospodarstw domowych oraz wzrost kosztów ich wynajmu.

Rekomendacja S - dokument przygotowany przez Komisję Nadzoru Bankowego w 2006 r. Wprowadził on ostrożnościowe regulacje, które utrudniły klientom zaciąganie kredytów w obcych walutach. Dotknęły one głównie osoby o najniższych dochodach. Część z nich straciła możliwość zaciągnięcia kredytu.

Zgodnie z Rekomendacją S banki nie tylko musiały w pierwszej kolejności proponować kredyty w zło-tówkach, ale i obliczać zdolność kredytową jak dla kredytu złotowego, nawet jeśli miał on być brany w wa-lucie obcej. Banki miały też specjalnie powiększać kapitał kredytu walutowego do wyliczeń o dodatkowe 20 proc. Zgodnie z Rekomendacją S udzielenie kredytu w walucie obcej wymagało także pisemnego oświadczenia klienta, potwierdzającego, że dokonał on wyboru oferty, mając pełną świadomość ryzyka walutowego i stopy procentowej.

Rekomendacja S spotkała się z ostrą krytyką. Wprowadzeniu propozycji Komisji Nadzoru Bankowego towarzy-szyły protesty konsumentów, niezależnych instytucji i części polityków. Przykładem może być Instytut Globa-lizacji, który zainicjował kampanię społeczną „Wolność do marzeń, wolność dla kredytów” sprzeciwiającą się ograniczeniom w udzielaniu kredytów walutowych. Biznesowy portal money.pl z kolei prowadził akcję „Chce-my ryzykować!”. Natomiast Klub Parlamentarny PiS opublikował krytyczny wobec „Rekomendacji S” komunikat, wyrażając obawę, że jej głównym skutkiem będzie zmniejszenie możliwości nabywania przez obywateli (szcze-gólnie przez młode osoby) własnych mieszkań.

23 Marek Chądzyński, Grzegorz Osiecki, Bielecki o kredytach we frankach: Politycy byli zadowoleni z tego, że banki rywalizują, Dziennik Gazeta Prawna,

15.03.2015

24 Jakub Potocki, Bartosz Turek, Ceny mieszkań od 2004 roku podrożały dwukrotnie, http://forsal.pl/artykuly/793816,ceny-mieszkan-od-2004-roku-podrozaly-

dwukrotnie.html, 30.04.2014

18


Przykładowa wypowiedź krytykująca tzw. Rekomendację SCezary Banasiński, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK): „W tym stanie rzeczy, wy-

daje się, że wprowadzenie ograniczeń w udzielaniu kredytów walutowych jest rozwiązaniem zbyt daleko idącym, a ostateczna decyzja, jaki rodzaj kredytu wybrać zawsze powinna należeć do konsumenta”25.

Głosy o zagrożeniach związanych z zaciąganiem przez Polaków kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich pojawiały się już w 2005 r. W grudniu prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz zwrócił się z pi-smem do Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego i zarazem szefa Komisji Nadzoru Bankowego26 Wojciecha Kwaśniaka, w którym postulował wprowadzenie zakazu udzielania kredytów w obcych walutach.

Pietraszkiewicz powoływał się tu na stanowisko największych banków. Jak wynika z dokumentów opublikowanych w „Białej księdze kredytów frankowych w Polsce” za wprowadzeniem bezwzględnego zakazu udzielania kredytów walutowych opowiedzieli się prezesi BPH, PKO BP, Banku Zachodniego WBK i BRE Banku. Część banków np. Pekao SA kierowane wówczas przez Jana Krzysztofa Bieleckiego opowiadało się tylko za zaostrzeniem zasad udzielania kredytów walutowych27 .

Wojciech Kwaśniak w odpowiedzi udzielonej w lutym 2006 r. wskazywał, że nie jest możliwe wprowadzenie całko-witego zakazu udzielania kredytów mieszkaniowych w obcych walutach. Powoływał się na ograniczenia prawne i brak odpowiedniego upoważnienia dla Komisji Nadzoru Bankowego, a także na to, że taki zakaz preferowałby banki o „dużej bazie depozytowej”28 .

25 UOKiK dostrzega zagrożenie dla konkurencji w sektorze bankowym, http://prnews.pl/wiadomosci/uokik-dostrzega-zagrozenie-dla-konkurencji-w-sektorze-ban-

kowym-15117.html, 13.09.2006

26 Komisja Nadzoru Finansowego jeszcze nie istniała

27 Rozwiązanie problemu frankowiczów nadal daleko, http://www.pb.pl/4034668,77850,rozwiazanie-problemu-frankowiczow-nadal-daleko, 15.03.2015

28 Pomoc dla frankowiczów. Czyja lepsza: banków, nadzoru bankowego, czy Szwajcarów?, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1399240,Pomoc-dla-franko-

wiczow-Czyja-lepsza-bankow-nadzoru-bankowego-czy-Szwajcarow, 15.03.2015


Komunikat KP PiS dotyczący zalecenia Komisji Nadzoru Bankowego29

Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość z niepokojem przyjmuje zalecenia Komisji Nadzoru Bankowego tzw. „Rekomendację S” wprowadzające ograniczenia w dostępności do kredytów walutowych, których głównym skutkiem będzie zmniejszenie możliwości nabywania przez obywateli (szczególnie przez młode osoby) własnych mieszkań.

Klub Parlamentarny PiS podchodzi krytycznie do tego zalecenia z co najmniej kilku powodów:

1. Rozwiązanie problemu deficytu mieszkaniowego w Polsce ma dla nas priorytetowe znaczenie, a walutowe kre-dyty mieszkaniowe były niewątpliwe czynnikiem sprzyjającym nabywaniu mieszkań po znacznie niższych kosztach Rekomendacja S przyjęta przez Komisję Nadzoru Bankowego będzie sprzyjała utrwaleniu ograniczenia dostępności do kredytów.

2. Zalecenie Komisji Nadzoru Bankowego nie znajduje żadnego potwierdzenia ani uzasadnienia w wynikach fi-nansowych banków. Kondycja finansowa sektora bankowego w Polsce jest znakomita. Z powszechnie dostępnych materiałów jasno i wyraźnie wynika, że gwałtowny wzrost liczby udzielanych kredytów mieszkaniowych nie za-szkodził płynności finansowej banków. Nie podzielamy argumentacji Komisji Nadzoru Bankowego dotyczącej rze-komego zagrożenia dla sytemu bankowego. W 2005 roku banki zarobiły aż 9,2 mld zł. Zysk wzrósł w ubiegłym roku o 28,9 proc. w porównaniu z 2004 rokiem. Banki komercyjne zarobiły 8,695 mld zł, a spółdzielcze - 509 mln zł. Na rekordowo dobre wyniki wpływ miał wzrost dochodów z kredytów konsumenckich oraz mieszkaniowych, a także z opłat i prowizji. Udział kredytów zagrożonych obniżył się na koniec 2005 roku do 11 proc. z 14,9 proc. na koniec 2004 roku. Wyniki 2006 roku nie powinny być gorsze, możliwe jest utrzymanie obecnej dynamiki wzrostu zyskow-ności netto, a wynik może przekroczyć 10 mld zł. Dlatego też nie podzielamy przedstawionej przez Komisję Nadzoru Bankowego argumentacji dotyczącej troski o trwałość i bezpieczeństwo finansowe kredytobiorców i banków.

Stanowisku Komisji Nadzoru Bankowego przeczą również dane Związku Banków Polskich. Opierając się na tych danych troska Komisji Nadzoru Bankowego wydaje się być nieuzasadniona. W pierwszym kwartale 2006 Polacy zaciągnęli 53 tyś kredytów hipotecznych o łącznej wartości ponad 7, 1 mld i w żaden negatywny sposób nie wpły-nęło to na płynność finansową banków. Co więcej szeroka dostępność do kredytów walutowych przyczynia się do stałego wzrostu konkurencji pomiędzy bankami i spadku oprocentowania kredytów.

3. Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość podziela opinie wielu ekspertów ekonomicznych, mówiące o ne-gatywnych skutkach „Rekomendacji S”. Specjaliści z Centrum im. Adama Smitha, podkreślają niebezpieczeństwo związane z ograniczeniem konkurencyjności na rynku bankowym Zalecenie KNB skutkować może stworzeniem po-dwójnych standardów na rynku usług bankowych, gdyż rozwiązanie to jest korzystne przede wszystkim dla dużych banków, a ewidentnie niekorzystne dla małych i średnich banków oraz tych z krótkim stażem na polskim rynku.

Niekorzystnym skutkiem „Rekomendacji S” może być sytuacja, w której znaczna część średnio zarabiających Pola-ków nie będzie w stanie uzyskać dostępu do kredytu z powodu gwałtownego wzrostu jego kosztów. Wprowadzanie sztucznych ograniczeń tamujących naturalny rozwój rynku kredytów nie służy polskiej gospodarce, a już na pewno nie służy obywatelom. Po wejściu w życie tych zmian nastąpi dalsza monopolizacja rynku usług bankowych, a konse-

29 Przemysław Gosiewski, Komunikat KP PiS dotyczący zalecenia Komisji Nadzoru Bankowego, http://old.pis.org.pl/article.php?id=4415, 01.07.2016


kwencje odbiją się na kieszeni klienta. Zalecenie Komisji Nadzoru Bankowego doprowadzić może także do niemoż-ności udzielania kredytów walutowych przez mniejsze banki, które, ażeby utrzymać się na rynku będą zmuszone do podwyższenia oprocentowania kredytów we frankach , co może oznaczać dla nich utratę większości klientów, a w skrajnych przypadkach bankructwa.

4. Podstawowe uzasadnienie Komisji Nadzoru Bankowego „Rekomendacji S” powołujące się na ogromne ryzyko związane przede wszystkim z nagłymi spadkami wartości walut, możliwością znacznego podniesienia stóp pro-centowych przez zagraniczne banki centralne, a także na możliwy znaczny spadek wartości złotówki, nie znajduje potwierdzenia w danych makroekonomicznych. Oczywiście nie możemy nie dostrzegać tego ryzyka, ale jeśli weź-miemy pod uwagę ciągły wzrost gospodarczy naszego kraju, niską inflację i umacniającą się złotówkę, to obawy Komisji Nadzoru Bankowego nie znajdują potwierdzenia w faktach.

5. Komisja Nadzoru Bankowego poprzez swoje niejasne i nie znajdujące poparcia w faktach działania udowadnia, że realizuje jedynie interes korporacyjny banków. Stawia ona interes największych sieci bankowych ponad interesem zwykłych obywateli i interesem publicznym. Trudno dostrzec w polityce Komisji Nadzoru Bankowego uwzględnia-nie postulatów i fachowych opinii niezależnych ekspertów. Działania Komisji nie wychodzą poza ramy wyznaczane przez Radę Polityki Pieniężnej. Nie może nas to zbytnio dziwi, gdyż Komisja Nadzoru Bankowego i Rada Polityki Pieniężnej są ze sobą ściśle powiązane, chociażby osobą Prezesa Pana Leszka Balcerowicza.

6. Przypadek „rekomendacji S” doskonale obrazuje poważne mankamenty obecnego systemu bankowego. Tak dłu-go jak organy nadzoru będą ściśle związane z organami wyznaczającymi główne cele polityki pieniężnej oraz po-wiązane mniej lub bardziej formalnymi więzami z prywatnym systemem bankowym, nie będziemy mogli mówić o niezależnym i obiektywnym nadzorze. Widząc niedoskonałości obecnych regulacji prawnych w tejże materii, Pra-wo i Sprawiedliwość przygotowało projekt ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, nad którym toczą się pra-ce w Parlamencie, które powinny zostać jak najszybciej zakończone. Uważamy, że zintegrowany nadzór bankowy będzie stał na straży interesu publicznego i nie będzie chronił partykularnych interesów poszczególnych banków.

7 .Klub Parlamentarny PiS chroniąc interesy szerokich grup społecznych zainteresowanych uzyskaniem dostępu do taniego kredytu uważa, że w obecnej sytuacji Rada Polityki Pieniężnej powinna obniżyć zbyt wysokie stopy procen-towe. Postulat PiS znajduje uzasadnienie w raporcie OECD, która w swym najnowszym opracowaniu ogłoszonym 28 czerwca 2006 roku krytykuje NBP za zbyt restrykcyjną politykę pieniężną, w sytuacji, gdy inflacja należy do najniższych w Europie (0,9 proc w maju) i nawołuje do obniżki stóp procentowych. Tak stanowcze stanowisko OECD wzmacnia naszą argumentacje i postulaty

8 .Po tym niezrozumiałym z wielu względów zalecaniu KNB Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość może jedynie apelować do Rady Polityki Pieniężnej o obniżenie stop procentowych. Zdajemy sobie sprawę, że w chwi-li obecnej może to być jedyna szansa na obniżenie kosztów kredytu, co da szansę tysiącom Polaków na nabycie względnie tanio własnego mieszkania.

/-/ Przemysław Gosiewski Przewodniczący Klubu Parlamentarnego

Prawo i Sprawiedliwość




4. Kredyty frankowe - kulminacja

Mimo że w 2007 r. liczba kredytów we frankach nieco spadła, to już rok później ich popularność była rekordowa. W szczytowym 2008 roku udzielono 162 tys. kredytów w CHF o łącznej wartości 56 mld zł30. Ich udział w liczbie nowo udzielonych kredytów wynosił aż 69 proc31 .

W efekcie w strukturze zobowiązań frankowych dominują te z lat 2006-2008. Był to okres boomu kredytowego i silnego wzrostu cen na rynku nieruchomości. Kredyty te zostały udzielone przy kursie CHF na poziomie 2,0 – 2,6 zł. To one stanowią dziś największe zagrożenie dla banków i samych kredytobiorców – mimo, że wzrost kursu CHF został w znacznej części zniwelowany spadkiem oprocentowania (wynikającym z niskich stóp procentowych w Szwajcarii).

Warto tu zwrócić uwagę, że boom kredytowy był wówczas postrzegany jako bardzo korzystny dla gospodarki. W la-tach kulminacji akcji kredytowej napędzał PKB. Dzięki tanim pożyczkom w walutach obcych Polacy kupowali miesz-kania i urządzali je. Spełniali też swoje marzenia o większym lokum. Rósł popyt na usługi m.in. developerów, firm budowlanych, producentów mebli czy AGD. Za nim szły także większe wpływy z podatków do budżetu państwa. Dochody banków, napędzone boomem mieszkaniowym, pochodziły nie tylko z prowizji i opłat, ale również choćby z kredytowania konsumpcji.

30 Wpływ silnego osłabienia PLN względem CHF na stabilność polskiego sektora bankowego oraz sytuację finansową kredytobiorców. Prezentacja Przewodniczącego KNF

wygłoszona na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP 03/02/2015, KNF, marzec 2015

31 To nie koniec kredytów we frankach, http://www.polskieradio.pl/42/259/Artykul/570277,To-koniec-kredytow-we-frankach, 20.03.2012

Źródło: KNF: „Wpływ silnego osłabienia PLN względem CHF na stabilność polskiego sektora bankowego oraz sytuację finansową kredytobiorców. Prezentacja Przewodniczącego KNF

wygłoszona na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP 03/02/2015”, marzec 2015

Struktura kredytów CHF ze względu na rok udzielenia (liczba kredytów tys. sztuk)

do 2005 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

67,283,1 97,0

115,5

162,0

19,2 8,3 9,7 0,4 0,1


5. Wycofywanie kredytów frankowych z ofert banków

Jedną z konsekwencji upadku Lehman Brothers we wrześniu 2008 r. było silne osłabienie złotego. Część banków przestała udzielać kredytów frankowych. Inne zastosowały zaporową marżę, żądały bardzo wysokiego wkładu własnego albo wymagały od klientów ponadprzeciętnych zarobków (tego zaczął wymagać także nadzór). Liczba kredytów udzielanych we frankach szwajcarskich znacznie zmalała, za to zwiększyła się popularności zobowiązań w euro.

Przyczyniły się do tego także działania nadzoru, który stopniowo wprowadzał kolejne ograniczenia. W styczniu 2011 r. Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała nowe zasady rekomendacji S, które utrudniały dostęp do kre-dytów walutowych znacznej grupie klientów. Banki zobowiązane zostały m.in. do obliczania zdolności kredytowej nie według rzeczywistego okresu na jaki jest zaciągany kredyt, lecz dla okresu maksymalnie 25 lat. Dodatkowo kre-dytobiorca zaciągający kredyt walutowy mógł przeznaczyć na spłatę miesięcznej raty nie więcej niż 42 proc. swoich przychodów (wliczając raty pozostałych kredytów i zobowiązań pożyczkowych). W marcu 2012 r. bank Nordea jako ostatni wycofał ze swojej oferty kredyty hipoteczne we franku szwajcarskim 32.

Ostatecznie w czerwcu 2013 r. Komisja Nadzoru Finansowego zaleciła bankom stosowanie zasady: „w jakiej walucie zarabiasz, w takiej dostaniesz kredyt hipoteczny”. Była to całkowicie naturalna reakcję – z faktu, iż kredyt udzielony jest w innej walucie, niż ta w której zarabia kredytobiorca, wynika dla niego niesymetryczne ryzyko. Zalecenia KNF dotyczyły także klientów o bardzo wysokich dochodach. W praktyce, dla większości Polaków, kredyt mieszkaniowy w obcej walucie stał się niedostępny.

32 To nie koniec …, op.cit.

Źródło:http://forsal.pl/galerie/820245,duze-zdjecie,1,kredyty-w-euro-tanieja-ebc-pomaga-ponad-100-tys-polakow.html

Struktura walutowa wartości nowo udzielonych kredytów na nieruchomości

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

PLN

CHF

EURO

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


6. Wzrost kursu franka szwajcarskiego

W latach 2010-2012 następowała stopniowa eskalacja kryzysu w strefie euro. Skutkowała ona dalszym osłabie-niem złotówki względem franka szwajcarskiego, będącego z kolei efektem umacniania franka wobec euro. Banki wycofały ze swojej oferty kredyty frankowe, ale z kłopotem pozostali ci, którzy już go zaciągnęli.

Dostęp do taniego, lecz obciążonego ryzykiem walutowym, finansowania pozwolił ponad 700 tys. gospodarstw domowych na zakup nieruchomości, które w przypadku finansowania kredytem złotowym mogłyby się znaleźć poza ich zasięgiem.

Możliwość zaciągania zobowiązań we franku miała jednak także swoje ciemne oblicze. Od końca 2008 r. kurs szwaj-carskiej waluty zaczął ostro rosnąć - złoty, w którym kredytobiorcy zarabiali słabł. Osłabienie to tylko częściowo rekompensował im spadek oprocentowania kredytów. Wraz ze wzrostem kursu szwajcarskiej waluty rosła grupa kredytobiorców, która mimo spłacania comiesięcznych rat, po przeliczeniu na złote była winna bankom więcej niż w momencie podpisywania umowy kredytowej.

Dodatkowo kredyty były zaciągane w czasie boomu na rynku mieszkaniowym. Po spadku cen mieszkań okazało się, że część kredytobiorców spłaca kredyt o wartości wyższej niż nieruchomość, którą za niego kupili. W konsekwencji są niejako przywiązani do franka - nie mają możliwości ucieczki od kredytu (sprzedaży mieszkania i uwolnienia od długu).

Źródło:KNF: „Wpływ silnego osłabienia PLN względem CHF na stabilność polskiego sektora bankowego oraz sytuację finansową kredytobiorców. Prezentacja Przewodniczącego KNF

wygłoszona na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP 03/02/2015”, marzec 2015

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

LIBOR CHF 3MCHF/PLN

4,4

3,9

3,4

2,9

2,4

1,9

4,0%

3,0%

2,0%

1,0%

0,0%

-1,0%


7. Wypowiedzi polityków o sytuacji frankowiczów

Sprawa kredytobiorców „uwięzionych we franku” zaczęła zyskiwać coraz większy rozgłos. W 2013 r. pojawiły się już pierwsze próby zrzeszania się frankowiczów. Głos w tej sprawie zabrali też politycy. Przedstawiali oni różne pomysły na pomoc frankowiczom. Nie doszły one jednak do fazy realizacji.

Wypowiedzi polityków o sytuacji frankowiczów w 2013 r.

Beata Szydło (poseł Prawa i Sprawiedliwości): „Ludzie, którzy zaciągają pożyczki, muszą być zabezpieczeni. Jeśli sek-tor bankowy udzielał kredytów we frankach, powinien brać za to odpowiedzialność.(…) My mówimy też o konieczno-ści ucywilizowania systemu przyznawania kredytów. Cała ta sytuacja z pożyczkami we frankach przypomina sytuację z OFE. Gdy one wchodziły na rynek, zaczynała się moda na fundusze i próbowano przekonywać Polaków, że to jest najlepsza metoda zabezpieczenia emerytalnego. Podobnie było z kredytami frankowymi.”33

Paweł Kowal (poseł Polska Jest Najważniejsza): „Jeśli ktoś twierdzi, że problem kredytu we frankach jest tylko pry-watną sprawą osób, które go zaciągnęły, jest w błędzie, bo to jest problem systemowy. Chodzi o kondycję polskiej klasy średniej, która podobnie jak w innych krajach, jest motorem dobrobytu i postępu. Przypomnijmy, że chodzi o prawie 700 tys. polskich rodzin, którym trzeba dać oddech. I to jest realny interes społeczny nas wszystkich. Odciążenie tych ludzi będzie miało swój wymiar ekonomiczny (większy popyt), ale i demograficzny: uwolnieni od obciążeń ludzie będą bardziej skłonni do posiadania dzieci.” 34

Wincenty Elsner (poseł Ruchu Palikota, obecnie wiceprzewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej) o pomyśle Ruchu Palikota utworzenia Funduszu Pomocy Kredytobiorcom: „To ma być koło ratunkowe dla tych, którzy nie mogą spłacać, którym grozi zabranie im przez banki, przez komornika, zlicytowanie domu, mieszkania. A więc w drastycznie złej sytuacji. Myślę, że pomimo wolnorynkowej gry, pomimo, że ma się zdolność kredytową takie narzędzie powinno istnieć.” 35

33 Łukasz Wilkowicz, PiS o kredytach we frankach: To były działania spekulacyjne. Przewalutujmy je po kursie bieżącym, http://serwisy.gazetaprawna.pl/finanse-osobi-

ste/artykuly/727106,pis-o-kredytach-we-frankach-to-byly-dzialania-spekulacyjne-przewalutujmy-je-po-kursie-biezacym.html, 23.08.2013,

34 Michał Fal, „Zadłużeni we frankach jak powodzianie?” Czy państwo powinno pomagać „frankowiczom”? Oto argumenty obu stron, http://natemat.pl/74331,zadluze-

ni-we-frankach-jak-powodzianie-czy-panstwo-powinno-pomagac-frankowiczom-oto-argumenty-obu-stron

35 RP chce pomóc osobom spłacającym kredyty we frankach, http://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/912811,RP-chce-pomoc-osobom-splacajacym-kredyty-we

-frankach, 19.08.2013


ROZDZIAŁ II: UWOLNIENIE KURSU FRANKA

SZWAJCARSKIEGO - STYCZEŃ 20151. Uwolnienie kursu franka – przyczyny

Frank szwajcarski jest uważany za jedną z najbezpieczniejszych walut, dlatego inwestorzy chętnie kupują go, gdy sytuacja na rynkach finansowych jest niepewna. Nasilony popyt na walutę powoduje jej wzmocnienie. Sytuacja taka miała miejsce w 2011 r., kiedy świat finansowy obawiał się o bankructwo Grecji i przeniesienie się jej proble-mów na inne europejskie gospodarki. W 2014 r., gdy wybuchł konflikt na Ukrainie, inwestorzy zaczęli się wycofy-wać z Rosji i także zwrócili się w stronę szwajcarskiej waluty.

Frank szwajcarski gwałtownie się umacniał, czemu Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) postanowił przeciwdziałać. We wrześniu 2011 zdecydował się częściowo usztywnić kurs wymiany euro za franka - wprowadził minimalną cenę euro w wysokości 1,20 franka. SNB zapewniał o nienaruszalności tej sztucznej bariery, która będzie utrzymywana za wszelką cenę - oznaczało to interwencje SNB na rynkach finansowych w przypadku, gdy za 1 euro będzie nale-żało płacić mniej niż 1,2 franka szwajcarskiego.

Nadmierne umocnienie waluty jest niekorzystne dla gospodarki. Zagraniczne produkty stają się tańsze, co ma ne-gatywny wpływ na eksport, a pozytywny na import. Może to spowodować m.in. spowolnienie wzrostu gospodar-czego oraz wzrost bezrobocia.

Przez kolejne lata kurs franka szwajcarskiego do euro nie schodził praktycznie poniżej poziomu 1,2. Jednocześnie Szwajcarski Bank Narodowy uznawał usztywnianie kursu za podstawę swojej polityki. Prezes SNB Thomas Jordan jeszcze w grudniu 2014 informował, że jest to absolutnie niezbędne 36.

Jak się jednak okazało, zbyt silne spadki euro na światowych rynkach spowodowały, że sztuczne utrzymywanie kur-su okazało się zbyt drogie (Bank Szwajcarii musiał bowiem cały czas dokupować europejską walutę lub sprzedawać franki, aby kurs nie spadł niżej).

Szwajcarski Bank Narodowy w uzasadnieniu decyzji o porzuceniu sztywnego kursu euro napisał: „Minimalny kurs wymiany został wprowadzony w okresie nadzwyczajnego przewartościowania franka i ekstremalnie wysokiej niepewności na rynkach finansowych. Ten nadzwyczajny i tymczasowy środek miał na celu ochronę szwajcarskiej gospodarki. Chociaż kurs franka wciąż jest wysoki, przewartościowanie się zmniejszyło.”37

36 Szwajcaria rezygnuje ze sztywnego kursu franka: co będzie się działo dalej?, http://www.polskieradio.pl/42/1701/Artykul/1354966,Szwajcaria-rezygnuje-ze-sztyw-

nego-kursu-franka-co-bedzie-sie-dzialo-dalej, 17.01.2015

37 Panika na franku szwajcarskim. Bank Centralny nie broni kursu, http://www.forbes.pl/panika-na-franku-szwajcarskim-bank-centralny-nie-broni-kursu,arty-

kuly,188404,1,1.html, 15.01.2015


2. Czarny czwartek – 15 stycznia 2015

15 stycznia 2015 r. Szwajcarski Bank Narodowy poinformował o uwolnieniu kursu franka wobec euro (jednocześnie obniżając stopę procentową do minus 0,75 proc.). Decyzja była silnym zaskoczeniem dla analityków i uczestników rynków finansowych. Doszło do paniki na rynku i efektu kuli śnieżnej, a frank szwajcarski względem innych walut silnie się umocnił. 15 stycznia 2015 r. w przekazach medialnych jest nazywany „czarnym czwartkiem”. Miał bowiem katastrofalny wpływ na sytuację kredytobiorców zadłużonych we franku oraz części inwestorów obecnych na fo-rexie (rynku walutowym). FXCM, jeden z największych brokerów na forexie, poinformował że jego klienci tego dnia stracili 225 mln dolarów38 .

Szwajcarska waluta skokowo zyskała na wartości także wobec złotego. 15 stycznia 2015 r. osoby posiadające kredy-ty mieszkaniowe we frankach z niedowierzaniem obserwowały zmiany kursu. Tym bardziej, że decyzja była niespo-dziewana i całkowicie przecząca wcześniejszym komunikatom. W ciągu zaledwie kilku minut po jej ogłoszeniu kurs franka wzrósł o ponad 30 proc. W rekordowym momencie trzeba było za niego zapłacić 5,19 zł, choć dzień wcześniej kosztował 3,57 zł. Ostatecznie na zakończenie „czarnego czwartku” kurs franka zatrzymał się na poziomie 4,31 zł 39.

38 Michał Błasiński, Brokerzy foreksowi bankrutują, http://www.parkiet.com/artykul/1407371.html, 16.01.2015

39 Anna Popiołek, Wojciech Matusiak, Rocznica „czarnego czwartku. To był rok drogiego franka, http://wyborcza.biz/biznes/1,147752,19478858,rocznica-czarnego

-czwartku-to-byl-rok-drogiego-franka.html, 15.01.2016

Źródło: stooq.pl

CHF/PLN (kurs franka szwajcarskiego do złotówki) w latach 2013-2015

2013 2014 2015

4.3441

4.0930

3.8420

3.5909

3.3399


3. Konsekwencje „czarnego czwartku”

Skokowy wzrost kursu szwajcarskiej waluty spowodował nagłe zwiększenie obciążeń kilkuset tysięcy gospodarstw domowych w Polsce. Frankowiczom zajrzało w oczy widmo wyraźnie wyższych rat oraz zdecydowanego przyrostu długu wyrażonego w złotówkach. Łączne zadłużenie frankowych kredytobiorców wzrosło z dnia na dzień o 30 mld zł40 .

Trzeba tu jednak dodać, że obsługę bieżących rat ułatwił kredytobiorcom nieco Szwajcarski Bank Narodowy, który wraz z uwolnieniem kursu euro obniżył stopę procentową do ujemnego poziomu (-0,75%). Część banków zdecy-dowała się uwzględniać ujemny LIBOR, tak że klientom spadło oprocentowanie41 . Pozostałe musiały to zrobić po decyzji UOKIK42 .

15 stycznia 2015 r. uwolnienie kursu franka było głównym newsem w mediach. Także w kolejnych miesiącach za-częły one poświęcać więcej miejsca frankowiczom. Zbiegło się to ze zaktywizowaniem stowarzyszeń zrzeszających osoby spłacające kredyty we franku szwajcarskim. Najważniejsze z nich – ProFuturis i Stop Bankowemu Bezprawiu, zostały zarejestrowane w 2015 r. – wcześniej działały w sposób nieoficjalny.

40 UOKiK przypilnuje banki, czy uwzględniają ujemny LIBOR CHF, http://wyborcza.biz/biznes/1,147880,17301283,UOKiK_przypilnuje_banki__czy_uwzglednia-

ja_ujemny_LIBOR.html, 23.01.2015

41 UOKiK: 21 banków zdecydowało się uwzględniać ujemny LIBOR dla franka, http://www.pb.pl/4016641,16738,uokik-21-bankow-zdecydowalo-sie

-uwzgledniac-ujemny-libor-dla-franka, 24.02.2015

42 Pierwsze decyzje UOKiK, https://finanse.uokik.gov.pl/chf/kalendarium/pierwsze-decyzje-uokik, 18.01.2016

Źródło: Związek Banków Polskich, „Konsekwencje decyzji o uwolnieniu kursu CHF wobec EUR przez SNB dla portfela kredytów walutowych i sektora bankowego w Polsce”, 3 lutego 2015

Wysokość rat w PLN kredytu o wartości 250 tys. zł(106 770CHF) zaciągniętego w styczniu 2007r. na 30 lat (marża 1,5%, kurs PLN/CHF 2,46)

1 800 zł

1 600 zł

1 400 zł

1 200 zł

1 000 zł

800 zł

600 zł

400 zł

200 zł

0 zł

6,00%

4,00%

2,00%

0,00%

Wysokość ratykredytu CHFw złotych

Oprocentowaniekredytu CHF(prawa oś)

1 157,92 zł

1 580,38 zł

1 070,78 zł

1 389,52 zł

stycz

eń 07

stycz

eń 08

stycz

eń 09

stycz

eń 10

stycz

eń 11

stycz

eń 12

stycz

eń 13

stycz

eń 14

stycz

eń 15

Rata Rata Rata Średnia rata Ostatnia rata Projekcja kolejnej raty po wzroscie początkowa maksymalna minimalna w okresie spłaty przed 15.01.2015 po 15.01.2015 przy dotychczasowej stawce LIBOR 3M

1 157,92 1 580, 38 1070,78 1262,65 1262,65 1262,65 01.2007 01.2009 03.2010 01.2015 01.2015


Całe zamieszanie i gorąca atmosfera debaty doprowadziły także do podzielenia społeczeństwa na zwolenników i przeciwników pomocy frankowiczom. Do tej drugiej grupy należeli przede wszystkim kredytobiorcy posiadający kredyty w złotówkach i płacący przez ostatnie lata wyższe raty. Nie widzieli podstaw do pokrycia kosztów ryzy-ka walutowego innych osób. W opublikowanych w kwietniu 2016 r. badaniach CBOS 54 proc. respondentów było przeciwnych pomocy frankowiczom, a 36 proc. uznało, że państwo powinno wprowadzić przepisy pomagające im zneutralizować wzrost kursu szwajcarskiej waluty. Jednak tylko 14 proc. Polaków było zdania, że pomoc powinni dostać wszyscy frankowicze, niezależnie od sytuacji materialnej w jakiej się znajdują43.

Konsekwencje uwolnienia kursu franka szwajcarskiego w Polsce:• wyższe raty i przyrost długu dla kilkuset tys. gospodarstw domowych• zwiększenie zainteresowania mediów i polityków problemami frankowiczów• aktywizacja stowarzyszeń zrzeszających frankowiczów• wysyp projektów ustaw z propozycjami pomocy dla frankowiczów• podział społeczeństwa na zwolenników i przeciwników pomocy frankowiczom

4. Pomoc dla frankowiczów – najważniejsze propozycje

Jedną z konsekwencji „czarnego czwartku” było zwiększenie zainteresowania polityków problemami frankowi-czów. Na horyzoncie coraz mocniej rysowały się wówczas wybory parlamentarne, wobec czego politycy chętnie podejmowali ten temat w kampanii wyborczej.

a) Platforma Obywatelska

W lipcu 2015 r. Platforma Obywatelska zgłosiła w Sejmie dwa projekty ustawy dotyczącej pomocy frankowiczom. Jeden został przygotowany przez Ministerstwo Finansów (funkcję ministra pełnił wówczas Mateusz Szczurek). Dru-gi został zgłoszony jako projekt posłów Platformy Obywatelskiej.

W propozycji Ministerstwa Finansów pomocą mieli zostać objęci kredytobiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji fi-nansowej – osoby które straciły pracę oraz mające kłopot ze spłatą kredytu, bo wysokość raty przekroczyła 60 proc. dochodów ich gospodarstw domowych. Wsparcie dla kredyto-biorców miałoby pochodzić ze specjalnego funduszu finansowanego przez banki. Ustawa została uchwalona przez Sejm i w październiku 2015 r. podpisał ją prezydent Andrzej Duda 44.

Fundusz Wsparcia Kredytobiorców zaczął działać w lutym 2016. W ciągu 2 miesięcy zarejestrowano 100 umów o udzielenie wsparcia na łączną kwotę 2,2 mln zł. 40 z tych umów dotyczyło kredytów udzielonych we frankach szwajcarskich 45.

43 Pomoc dla frankowiczów. CBOS: ponad połowa badanych przeciw, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1609576,Pomoc-dla-frankowiczow-CBOS-ponad

-polowa-badanych-przeciw , 20.04.2016

44 MF: będzie pomoc dla wszystkich kredytobiorców. Państwo dopłaci 1500 zł miesięcznie przez 2 lata, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1480509,MF-bedzie

-pomoc-dla-wszystkich-kredytobiorcow-Panstwo-doplaci-1500-zl-miesiecznie-przez-dwa-lata, 24.07.2015

45 Z pomocy FWK skorzystało 100 kredytobiorców, łączna kwota wsparcia to 2,2 mln zł, http://biznes.onet.pl/waluty/wiadomosci/z-pomocy-fwk-skorzystalo-100-kre-

dytobiorcow-laczna-kwota-wsparcia-to-2-2-mln-zl/mkfjwy, 19.04.2016


Ustawa o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej – główne założenia:

Zgodnie z propozycją Ministerstwa Finansów pomoc ma być udzielana kredytobiorcom, którzy w dniu złoże-nia wniosku o przyznanie wsparcia posiadają status bezrobotnego lub znaleźli się w sytuacji, w której miesięczna rata kredytu mieszkaniowego przekracza 60 proc. miesięcznych dochodów osiąganych przez gospodarstwo domo-we. Z pomocy mogą skorzystać zarówno osoby zadłużone w złotówkach, jak i walutach obcych. Mogą one otrzymy-wać do 1,5 tys. zł, maksymalnie przez 18 miesięcy. Zwrot pomocy, następowałby po dwóch latach od jej udzielenia i może zostać rozłożony na osiem lat. Decyzje, czy należy udzielić kredytobiorcy wsparcia podejmowałby Bank Go-spodarstwa Krajowego, w którym zostałby utworzony specjalny Fundusz Wsparcia Kredytobiorców o wartości 600 mln zł sfinansowany przez banki46.

W lipcu 2015 r. swój projekt złożyli też posłowie Platformy Obywatelskiej. Koncepcja polegała na przewalutowaniu kredytu denominowanego w obcej walucie na złotówkowy - po bieżącym kursie. Bank byłby zobowiązany do wyli-czenia wartości takiego zobowiązania zaciągniętego w złotówkach, a różnica między nimi zostałaby podzielona po połowie pomiędzy instytucję finansową i klienta. Ostatecznie Platforma Obywatelska zdecydowała, że z powodu wątpliwości konstytucyjnych, nie będzie forsować uchwalenia ustawy przed wyborami47. Ten sam projekt został ponownie zgłoszony w Sejmie 15 stycznia 2016 r, w dzień opublikowania propozycji prezydenta Andrzeja Dudy48 .

Projekt ustawy o restrukturyzacji walutowych kredytów mieszkaniowych – główne założenia i droga legislacyjna

Kredytobiorca mógłby ubiegać się w swoim banku o przewalutowanie posiadanego kredytu hipotecznego w walucie obcej, czyli m.in. w szwajcarskim franku. Przewalutowanie miałoby następować po kursie z dnia sporzą-dzenia umowy restrukturyzacyjnej i polegać na wyliczeniu różnicy między wartością kredytu po przewalutowaniu, a kwotą zadłużenia, jaką posiadałby w tym momencie kredytobiorca, gdyby w przeszłości zawarł z bankiem umo-wę o kredyt w polskich złotych.

Z programu miałyby korzystać osoby, których relacja wartości kredytu do wartości zabezpieczenia jest wyż-sza niż 80 proc. Kolejnym warunkiem miało być kryterium powierzchni nieruchomości - w przypadku mieszkania jego powierzchnia nie mogła przekraczać 75 m kw., a w przypadku domu 100 m kw. Kryterium powierzchni nie dotyczyłoby rodzin z trójką i więcej dzieci.

Sejm głosami opozycji wprowadził znaczące zmiany. Przede wszystkim została uwzględniona poprawka SLD zmieniająca podział wyliczonej różnicy. Banki musiałyby ponosić ją w 90 proc., a klienci tylko w 10 proc. Oznaczało to, że większość kosztów wynikających z przewalutowania zostanie przeniesiona na banki. Dodatkowo rozszerzono grono kredytobiorców mogących skorzystać z zapisów ustawy, gdyż zwiększono metraż mieszkań do 100 mkw., a domów do 150 mkw. Warto tu zaznaczy, że poprawkę przygotował poseł SLD Wincenty Elsner, który - jak donosiły media - sam ma kredyt we frankach49.

46 Kredytobiorcy w trudnej sytuacji dostaną 1500 zł miesięcznie. Prezydent podpisał ustawę, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1537425,Kredytobiorcy-w

-trudnej-sytuacji-dostana-1500-zl-miesiecznie-Prezydent-podpisal-ustawe, 28.10.2015

47 Skowrońska: Sejm nie dokończy prac nad ustawą dotyczącą frankowiczów, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Skowronska-Sejm-nie-dokonczy-prac-nad-ustawa

-dotyczaca-frankowiczow-3406504.html, 10.09.2015

48 PO też chce pomóc frankowiczom, http://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1570457,PO-tez-chce-pomoc-frankowiczom, 15.01.2016

49 Senat: koszty przewalutowania kredytów pół na pół między banki a frankowiczów, http://www.pb.pl/4278629,69482,senat-koszty-przewalutowania-kredytow

-pol-na-pol-miedzy-banki-a-frankowiczow, 04.09.2015


Senat zachował w ustawie ograniczenia metrażu dotyczące mieszkań i domów, ale przywrócił pierwotny 50 -procentowy podział kosztów przeliczenia kredytu pomiędzy strony umowy50. Ostatecznie we wrześniu 2015 r. prezydium sejmowej komisji finansów zdecydowało, że komisja nie zajmie się poprawkami Senatu do ustawy o frankowiczach z uwagi na „duże wątpliwości konstytucyjne”51.

b) Prezydent Andrzej Duda

Pomoc dla zadłużonych we frankach szwajcarskich była też jednym z głównych haseł Andrzeja Dudy w kampanii prezydenckiej. Po wyborach przedstawiciele Prawa i Sprawiedliwości zapowiadali, że inicjatywę na tym polu zo-stawiają prezydentowi52. We wrześniu 2015 r. zapowiedziano powstanie zespołu w Kancelarii Prezydenta, który zajmie się przygotowaniem projektu ustawy.

15 stycznia 2016 r., w rocznicę „czarnego czwartku” Kancelaria Prezydenta zaprezentowała projekt pomocy dla fran-kowiczów. Zakładał on trzy rodzaje restrukturyzacji kredytów: dobrowolną, przymusową i przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu. Zamiana kredytu na złote miałaby następować po tzw. „kursie sprawiedliwym”, który byłby wyliczany za pomocą specjalnego algorytmu.

W opublikowanej w połowie marca opinii KNF oceniła, że skutki finansowe prezydenckiego projektu mogą „nie tylko zachwiać stabilnością poszczególnych banków, ale również prowadzić do utraty zaufania do systemu banko-wego, a w skrajnym scenariuszu spowodować kryzys finansowy.” 53

W opublikowanej miesiąc wcześniej opinii NBP wyliczono, że bezpośredni koszt zwrotu spreadów walutowych i przeliczenia kapitału kredytów po tzw. sprawiedliwym kursie waluty obcej może sięgnąć 44 mld złotych. Oznacza-łoby to, że około 70 proc. sektora bankowego może zanotować stratę. Wskazano też, że masowe przewalutowanie kredytów może doprowadzić do osłabienia złotego i rewizji ocen ratingowych na niekorzyść Polski.54

Przedstawienie nowej wersji rozwiązania zapowiadano na przełom maja i czerwca55. Szczegółowe informacje o propozycji prezydenta Andrzeja Dudy dla frankowiczów zostały przedstawione w rozdziale V („Strony zaanga-żowane w konflikt”).

c) Kukiz’2015

W październiku 2015 r. swój projekt ustawy złożył do Kancelarii Prezydenta także Ruch Kukiz’2015. W jego przygo-towanie włączyło się środowisko frankowiczów. Jako cel złożenia projektu u Andrzeja Dudy podano ułatwienie mu

50 Skowrońska: Sejm nie dokończy …, op.cit.

51 Skowrońska: Sejm nie dokończy …, op.cit.

52 KALENDARIUM: pomoc dla frankowiczów, http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/kalendarium-pomoc-dla-frankowiczow,614804.html

53 KNF: ustawa fankowa może doprowadzić do kryzysu finansowego. Kancelaria Prezydenta odpowiada, http://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1595192,KNF

-ustawa-frankowa-moze-doprowadzic-do-kryzysu-finansowego-Kancelaria-Prezydenta-odpowiada, 16.03.2016

54 Ustawa frankowa – NBP policzył koszt propozycji Dudy, http://biznes.pl/magazyny/finanse/ustawa-frankowa-nbp-policzyl-koszt-propozycji-dudy/m4r31s,

10.02.2016

55 Marek Druś, Reuters: rząd może zmienić plany ws. „frankowiczów, http://www.pb.pl/4432464,86891,reuters-rzad-moze-zmienic-plany-ws-frankowiczow,

06.05.2016


spełnienia obietnic wyborczych56.

Projekt Ruchu Kukiz’15 zakładał, że kredyty w złotówkach i kredyty indeksowane w obcych walutach zostaną „zrównane”. Oznacza to potraktowanie kredytów frankowych tak, jakby były kredytami w złotówkach. Zrównanie to miałoby się odbyć bez żadnych kosztów ze strony państwa – miałyby je w całości ponieść banki57.

Projekt ustawy nie obejmował kredytów faktycznie wypłacanych we frankach (jest to niewielka grupa). Dotyczył wyłącznie kredytów indeksowanych oraz denominowanych do obcej waluty – zdaniem stowarzyszeń zrzeszają-cych frankowiczów były one „faktycznie udzielone w złotówkach” tzw. nie było w nich franków58 .

W kwietniu 2016 r. Kukiz’15 złożył projekt ustawy o podobnych założeniach także w Sejmie. Dokument przedsta-wiła grupa posłów Kukiz’15, ale został on przygotowany w oparciu o propozycje stowarzyszeń grupujących kre-dytobiorców m.in. Stop Bankowemu Bezprawiu. Projekt ponownie proponował zrównanie kredytów frankowych i złotowych oraz obciążenie banków całością kosztów przewalutowania.

Projekt ustawy o restrukturyzacji kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty innej niż waluta polska oraz o wprowadzeniu zakazu udzielania takich kredytów

– główne założenia

Projekt Kukiz’15 zakłada, że kredyty w złotówkach i kredyty denominowane w obcych walutach zostaną zrównane. Oznacza to potraktowanie kredytów frankowych tak, jakby zostały udzielone w złotówkach. Koszty przewalutowania mają w całości ponieść banki.

Punktem wyjścia jest uznanie tego rodzaju produktów za nielegalne i szkodliwe. Projekt zakłada, że zakaza-ne będzie oferowanie kredytów i pożyczek, których rozliczenie oparte jest o walutę inną niż złoty. W przypadku już udzielonych kredytów klienci będą mogli dokonać restrukturyzacji. Nawet jeśli kredyt został już spłacony59.

Restrukturyzacja kredytu - zgodnie z projektem - dokonywana jest z mocą wsteczną, od dnia udzielenia kredytu. Oznacza to, że bank musi dokonać przeliczenia kredytu, obliczając jak kształtowałyby się należne spłaty raty kredytu, gdyby został on od początku udzielony w złotych polskich, przy zachowaniu pozostałych warunków kredytu niezmienionych, a więc przy takim samym okresie kredytowania, karencji w spłacie kapitału i innych wa-runkach umownych.

Przepisy projektu mają zastosowanie do kredytów denominowanych, lub indeksowanych do waluty innej, niż waluta polska zawartych po 1 stycznia 2000 r., o ile okres, na który udzielono kredytu przekracza 60 miesięcy. Oznacza to, że ustawa obejmuje kredyty długoterminowe, z reguły kredyty hipoteczne, natomiast nie obejmuje

56 Kukiz ma projekt ustawy dla frankowiczów. Całość kosztów po stronie banków, http://wyborcza.biz/biznes/1,147752,19063808,kukiz-ma-projekt-ustawy-dla-fran-

kowiczow-calosc-kosztow-po.html, 22.10.2015

57 Kukiz ma projekt ustawy dla frankowiczów. Koszty przewalutowania kredytów mają ponieść banki. „Najwięszym problemem Polski jest neokolonializm”, http://wpo-

lityce.pl/gospodarka/269302-kukiz-ma-projekt-ustawy-dla-frankowiczow-koszty-przewalutowania-kredytow-maja-poniesc-banki-najwiekszym-problemem-pol-

ski-jest-neokolonializm, 22.10.2015

58 Kukiz ma projekt ustawy dla frankowiczów. Koszty przewalutowania kredytów mają ponieść banki. „Najwięszym problemem Polski jest neokolonializm”, http://wpo-

lityce.pl/gospodarka/269302-kukiz-ma-projekt-ustawy-dla-frankowiczow-koszty-przewalutowania-kredytow-maja-poniesc-banki-najwiekszym-problemem-pol-

ski-jest-neokolonializm, 22.10.2015

59 Michał Kisiel, Projekt frankowców – czym różni się od „kursu sprawiedliwego”?, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Projekt-frankowcow-czym-rozni-sie-od-kursu

-sprawiedliwego-7378289.html, 04.05.2016


kredytów krótko i średnioterminowych. Warto jeszcze doda, że z restrukturyzacji mogłyby skorzystać także osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą (bez dodatkowych warunków). Poprzednie projekty nie obejmowały przedsiębiorców.

d) KNF – Andrzej Jakubiak

W lutym 2015 r. na posiedzeniu sejmowej komisji finansów publicznych szef KNF Andrzej Jakubiak przedstawił swoją propozycję na rozwiązanie problemu kredytów frankowych. Polegała ona na przeliczeniu zadłużenia i po-równaniu z analogicznym kredytem w złotówkach i podzieleniu się różnicą, która wynika ze wzrostu kursu przez klienta i bank. Na propozycje szefa KNF nie zgodziły się banki. Podczas Forum Bankowego, prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz, nazwał je „niedobrymi, szkodliwymi i wymagającymi daleko idącej zmiany, by w ogóle o nich rozmawiać”60.

Propozycja KNF dla frankowiczów – główne założenia

Andrzej Jakubiak, szef KNF zaproponował, by dotychczasowy kredyt frankowy mógł być zamieniony na zło-tówki po obecnym kursie i podzielony na dwie części: kredyt zabezpieczony hipotecznie wyrażony w złotych oraz kredyt niezabezpieczony hipotecznie, który odzwierciedlać ma konsekwencje osłabienia złotego. Stan zadłużenia z tytułu kredytu zabezpieczonego hipotecznie odpowiadać ma wartości, jaką posiadałby kredyt w złotych udzielo-ny w tym samym momencie co kredyt we franku.

Wartość kredytu niezabezpieczonego hipotecznie odpowiadałaby zaś różnicy między łącznym stanem za-dłużenia w dniu przewalutowania, a stanem zadłużenia z tytułu kredytu zabezpieczonego hipotecznie. Kredyt nie-zabezpieczony hipotecznie miałby być w połowie spłacony przez kredytobiorcę (z oprocentowaniem w wysokości 1 proc.), a w połowie umorzony61 .

e) Związek Banków Polskich

Jeszcze przed decyzją SNB, która spowodowała gwałtowny wzrost kursu franka w styczniu 2015 roku banki podej-mowały działania mające na celu łagodzenie skutków wzrostu kosztów obsługi kredytów hipoteczny. Najbardziej zdecydowane działania zostały podjęte w lutym 2016 roku kiedy wszedł w życie pakiet pomocowy, nazwany „sze-ściopakiem”, mający na celu stabilizację rat kredytów po decyzji Szwajcarskiego Banku Narodowego o uwolnieniu kursu franka. Szacowany koszt funkcjonowania programu w pierwszym roku to 1 mld zł. Wśród propozycji znalazło się m.in.: uwzględnienie ujemnej stawki LIBOR; zmniejszenie spreadu walutowego; wydłużenie okresu spłaty lub czasowe jej zawieszenie. Kolejnym rozwiązaniem było powołanie Funduszu Wsparcia Kredytobiorców prowadzo-nego przez BGK na który banki wpłaciły 0,6 mld złotych. W maju 2016 r. ZBP przedstawił propozycję pomocy dla rodzin w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej. Polega ona na przewalutowaniu kredytów po kursie bieżącym, a w związku z dopłatami dokonywanymi przez bank rata w złotówkach nie przekraczałaby 70% dochodów kredy-tobiorcy. Szacowany koszt programu to 1,6 - 2,3 mld zł. Dokładniejsze omówienie propozycji banków znajduje się w rozdziale III pkt. 4.

60 Rozwiązanie problemu frankowiczów …, op.cit.

61 Pomoc dla frankowiczów. Czyja lepsza: …, op.cit.


1. Frankowicze

Frankowicze w stosunkowo krótkim czasie zostali dostrzeżeni jako licząca się grupa interesu zarówno przez media, jak i polityków. Potrafili się zjednoczyć i działać wspólnie w swojej sprawie. Byli też w stanie przygotować i wpro-wadzić do parlamentu własną propozycję na rozwiązanie problemu kredytów we frankach – wspólnie z Kukiz’15. Jest to spore osiągnięcie biorąc pod uwagę, że jedynie 4,4 proc. gospodarstw domowych w Polsce spłaca kredyt mieszkaniowy we franku szwajcarskim.

Trzeba tu jednak zauważyć, że frankowicze nie są grupą jednorodną. Różnią się zarówno w ocenie swojej sytuacji jak i artykułowaniu oczekiwanego wsparcia. Większość zadłużonych we franku spłaca swoje kredyty normalnie i nie oczekuje pomocy. Z drugiej strony ukonstytuowała się również spora grupa „niezadowolonych” frankowiczów, która z determinacją domaga się ustawowej pomocy w spłacaniu zobowiązań.

Według danych Komisji Nadzoru Finansowego na koniec grudnia 2014 r. kredyty we frankach szwajcarskich spłaca-ło 542 tys. rodzin62. Oznacza to, że niemal co trzeci kredyt hipoteczny w Polsce jest zaciągnięty we franku szwajcar-skim. Warto tu zaznaczyć, że w przekazach medialnych liczba kredytów frankowych jest często zawyżana. Spotyka się opinię, że nadal aktywnych jest 750 tys. kredytów. Tymczasem 775 tys. to ogólna liczba wszystkich udzielonych kredytów – z tego ponad 200 tys. zostało już spłaconych63 .

62 Próby rozwiązania problemu związanego z portfelem kredytów CHF, KNF, Warszawa 2015

63 Raport AMRON-SARFiN: kredyty mieszkaniowe w 2014 poniżej oczekiwań, https://zbp.pl/dla-prasy/informacje-prasowe/raport-amron-sarfin-kredyty-mieszkanio-

we-w-2014-ponizej-oczekiwan, 24.02.2015

ROZDZIAŁ III: STRONY ZAANGAŻOWANE

W KONFLIKT

Źródło: Związek Banków Polskich, „Konsekwencje decyzji o uwolnieniu kursu CHF wobec EUR przez SNB dla portfela kredytów walutowych i sektora bankowego w Polsce”, 3 lutego 2015

Gospodarstwa domowe posiadające kredyt mieszkaniowy na tle ludności kraju

8,5%

4,4%

0,9%

86,2%

Gospodarstwa posiadające kredyt mieszkaniowy w PLN

Gospodarstwa posiadające kredyt mieszkaniowy w CHF

Gospodarstwa posiadające kredyt mieszkaniowy w EUR i innych walutach

Pozostałe gospodarstwa domowe


Łączna wartość kredytów we franku szwajcarskim po umocnieniu franka to 155 mld zł. Średnio jest to ok. 281 tys. na zadłużonego 64. Warto zwrócić uwagę, że frankowicze w porównaniu z kredytobiorcami złotówkowymi zadłużali się na większe sumy i na dłuższy okres65. Przykładem są największe kredyty na kwotę ponad 500 tys. zł. Wzięło je 54 tys. frankowiczów i 26 tys. osób zadłużonych w złotówkach.

64 Piotr Żakowiecki, Frankowcy: wykształceni zadłużeni, http://zasoby.politykainsight.pl/politykainsight.pl/public-analyses/150119-frankowcy.html,

19.01.2015

65 Piotr Żakowiecki, Frankowcy…, op.cit.

Źródło: KNF, „Próby rozwiązania problemu związanego z portfelem kredytów CHF”. Materiał na Forum Bankowe”, Warszawa 2015

Źródło: KNF, „Próby rozwiązania problemu związanego z portfelem kredytów CHF”. Materiał na Forum Bankowe”, Warszawa 2015; KNF „Raport o sytuacji banków”, Warszawa 2015

Liczba kredytów CHF (tys. sztuk)

Struktura portfela kredytowego wg wartości kredytu

Liczba kredytów mieszkaniowych 12/2014 (tys. sztuk)

Wartość kredytów mieszkaniowych 12/2014 (mld zł)

Ogółemdo 100 tys. zł>100-200>200-300>300-400>400-500>500 tys. zł

1 862 241687 665548 032308 898150 123

73 10894 415

1207 800507 814386 010189 381

70 98726 75226 856

654 441179 851162 022119 517

79 13646 35667 559

Liczba kredytów (sztuki) Ogółem Złotowe Walutowe

542,9

106,1

5,4

1206,8

CHF

EUR

Inne waluty

PLN

132,6

29,3

1,0

183,5

CHF

EUR

Inne waluty

PLN

do 100tys. zł

>100-200

>200-300

>300-400

>400-500

>500tys. zł

153,1 140,5

61,796,3

36,854,6


W latach, gdy kredyty frankowe były najbardziej popularne wzrosła też średnia powierzchnia kupowanych miesz-kań na rynku pierwotnym. Można więc wysnuć wniosek, że kredyty w CHF były brane na większe nieruchomości niż złotowe.

Mimo, że zadłużeni w szwajcarskiej walucie zaciągali średnio wyższe kredyty niż kredytobiorcy złotówkowi to le-piej radzą sobie ze spłatą comiesięcznych rat. Z danych Biura Informacji Kredytowej wynika, że 96,6 proc. (877 tys.) osób terminowo spłaca swój kredyt we frankach. 3,4 proc. frankowiczów (30,7 tys. osób) ma kredyt przetermino-wany, czyli opóźniony w spłacie powyżej 90 dni 66.

Źródło: BIK „Kredyt Trendy – raport kwartalny Biura Informacji Kredytowej”, marzec 2016

Biuro Informacji Kredytowej zbadało także spłacalność kredytów mieszkaniowych zaciągniętych w latach 2006 - 2008, czyli podczas boomu kredytów we frankach, gdy frank był relatywnie tani. Nawet po uwolnieniu kursu franka liczba kredytów opóźnionych w spłacie nie przekracza 2 proc. i jest niższa niż w przypadku kredytów udzielonych

66 Analiza BIK: Portret frankowicza – dane Biura Informacji Kredytowej,

https://www.bik.pl/documents/10158/19587306/BIK_Portret+frankowicza_25+05+2016_2.pdf

Źródło: raporty raporty AMRON-SARFiN

Zestawienie średnich powierzchni mieszkań sprzedanych na rynku pierwotnym i wtórnym.

Udział rachunków opóżnionych >90 dni w liczbie kredytów udzielonych w danym roczniku na koniec grudnia 2015r.

2004 2005 2006 2007 2008

55,22

59,4660,42

60,93 61,15

53,54

55,2655,41

53,5653,83

64,00

62,00

60,00

58,00

56,00

54,00

52,00

50,00

48,00

rynek pierwotny rynek wtórny

1,8

%2,

5 %

2,0

%

2,2

%

2,2

%2,

4 %

2,6

%

2,4

%

2,1

%

2,1

%

1,3

%

4,5

%

1,0

%

0,6

%

0,5

%

0,7%

0,3%

1,9

%

1,8

%

1,8%

wcześniejsze

walutowezłotowe

wszystkie2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012


w złotówkach67.

Źródło : Biuro Informacji Kredytowej 68

Pośrednią przyczyną może być fakt, że kredytobiorcy frankowi płacili przez wiele lat niższe raty niż kredytobiorcy złotówkowi. Komisja Nadzoru Finansowego w 2016 r. przeprowadziła analizę przeciętnych kredytów frankowych i złotowych z lat 2005-2008. Wynika z nich, że rata kredytu we franku szwajcarskim „dogoniła” ratę kredytu zło-towego dopiero w 2013 r.69 - wówczas na sile przybrały naciski stowarzyszeń gromadzących frankowiczów oraz polityków, by rozwiązać problem kredytów frankowych. KNF wyliczył także, że suma dotychczasowych rat spłaty kredytu frankowego jest nadal niższa niż w przypadku kredytu złotowego (231 tys. w porównaniu z 200 tys. zł)70 . Nie zmienia to faktu, że głównym problemem frankowiczów jest wzrost zadłużenia wyrażony w złotówkach – po wzroście kursu franka.

Źródło: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego „INFORMACJA w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki.

Wpływ na instytucje kredytowe”, marzec 2016

67 Analiza BIK: Frankowicze lepiej od kredytobiorców złotowych spłacają raty kredytów mieszkaniowych, http://prnews.pl/analizy/analiza-bik-frankowicze-lepiej-od

-kredytobiorcow-zlotowych-splacaja-raty-kredytow-mieszkaniowych-3500756.html#sdfootnote1sym, 17.03.2016

68 BIK: Kredyty hipoteczne w CHF z lat 2006-2008 spłacane lepiej niż te w PLN, http://www.pb.pl/4427081,9053,bik-kredyty-hipoteczne-w-chf-z-lat-

2006-2008-splacane-lepiej-niz-te-w-pln, 17.03.2016

69 INFORMACJA w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki. Wpływ na instytucje kredyto-

we, Urząd KNF, marzec 2016

70 INFORMACJA w zakresie skutków …, op.cit.

Udział kredytów mieszkaniowych opóźnionych w obsłudze powyżej 90 dni, roczniki 2006-2008

Porównanie przeciętnego kredytu PLN i CHF z lat 2005- 2008

Przez większość okresu raty kredytów PLN były wyższe niż kredytów CHF

3,5 %3,0 %2,5 %2,0 %1,5 %1,0 %0,5 %

0 %

2014 2015

walutowe

złotoweW

ysok

ość m

iesięc

znej

raty

spłat

y

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

KREDYT PLNKREDYT CHF

2 250

2 000

1 750

1 500

1 250

1 000

1 932

1 822

1 449

1 296


Fakt, że wielu frankowiczów nie oczekuje pomocy, wydają się potwierdzać statystyki Funduszu Wsparcia Kredyto-biorców. Oferuje on pomoc kredytobiorcom (także zadłużonym w złotówkach), którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej. Kredytobiorcy mogą starać się o nieoprocentowaną pomoc w spłacie swoich zobowiązań. W ciągu 3 miesięcy działania funduszu z możliwości tej skorzystało tylko 200 posiadaczy kredytów hipotecznych. Z 600 mln będących w dyspozycji funduszu wykorzystano 4,5 mln zł71.

2. Stowarzyszenia zrzeszające frankowiczów

a) Stowarzyszenie na Rzecz Obrony Praw Konsumenta i Obywatela „Pro Futuris”

Pro Futuris zrzesza osoby mające kredyty we frankach oraz kłopoty z ich spłacaniem. Celem stowarzyszenia jest de-legalizacja umów kredytowych we frankach szwajcarskich i przymusowe przewalutowanie kredytów frankowych na złotowe.

Inicjatorem powstania Pro Futuris i jego twarzą jest Tomasz Sadlik. Pierwsze informacje o planach założenia stowa-rzyszenia pojawiły się w mediach w październiku 2013 r. Ostatecznie zostało ono zarejestrowane dwa lata później, a jego siedziba znajduje się w Krakowie. Pro Futuris podaje, że zrzesza kilkanaście tysięcy członków72. Po głośnym medialnie starcie stowarzyszenie obecnie znacznie zmniejszyło swoją aktywność.

• Postulaty

Stowarzyszenie na Rzecz Obrony Praw Konsumenta i Obywatela „Pro Futuris” domaga się przede wszystkim rene-gocjacji wszystkich umów i przewalutowania kredytów we franku szwajcarskim po kursie z dnia ich zaciągania.

Na celowniku Pro Futuris znajdują się także tzw. klauzule abuzywne. Pro Futuris żąda wykreślenia ze wszystkich umów klauzul sądownie bankom zakazanych. Dodatkowo domaga się także rozliczenia należności z tytułu ich sto-sowania.

Klauzule abuzywne (od ang. abuse – nadużycie) - postanowienia wzorców umów które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy. Spra-wą klauzul niedozwolonych zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który przeprowadza regularne kontrole umów, a w przypadkach wątpliwych kieruje pozwy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jeżeli zapisy w umowach uznane zostały prawomocnym wyrokiem Sądu za niedozwolone, są wpisywane do „Rejestru klauzul niedozwolonych” i od tego momentu stosowanie ich w umowach z konsumentami staje się zakazane.

Pro Futuris walczyło także o usunięcie z umów kredytowych zapisu dotyczącego Bankowego Tytułu Egzekucyjnego (BTE). Postulat ten został już uwzględniony. W kwietniu 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy do-puszczające bankowy tytuł egzekucyjny są niekonstytucyjne73. Dzięki nim banki były bowiem sędziami we własnej

71 Wyborcza.biz, Zaskakujące dane, kredytobiorcy w tarapatach nie chcą wsparcia, http://wyborcza.biz/biznes/1,147765,20157579,zaskakujace-dane-kredytobiorcy

-w-tarapatach-nie-chca-wsparcia.html, Maciej Samcik, 31.05.2016

72 Status Pro Futuris, http://www.profuturis.eu/pliki/Statut_Pro_Futuris.pdf

73 Katarzyna Klukowska, Bankowy Tytuł Egzekucyjny przestanie obowiązywa. Co to znaczy dla klientów?, http://wyborcza.biz/biznes/1,147879,18286124,Bankowy_

Tytul_Egzekucyjny_przestaje_obowiazywac__Co.html, 02.07.2015


sprawie. Bankowy Tytuł Egzekucyjny już nie działa – od listopada 2015 r. banki nie mogą go wystawiać74.

Bankowy Tytuł Egzekucyjny (BTE) – to specjalny dokument, którym mogły posługiwać się jedynie ban-ki. Klient - chcąc otrzymać kredyt - musiał dobrowolnie wyrazić zgodę na poddanie się egzekucji, jeśli nie będzie spłacał swych zobowiązań. Dzięki BTE bank praktycznie bez procesu sądowego mógł wystąpić do komornika, a ten rozpocząć proces odzyskiwania długu. Sąd sprawdzał jedynie czy dane na wniosku o ściganie dłużnika są zgodne z prawdą. Dzięki temu cała procedura skrócona była do kilku dni. BTE miało swoją genezę w czasach PRL-u, kiedy wszystkie banki były państwowe, a bankowe dokumenty miały charakter urzędowy75.

Wśród żądań Pro Futuris znajdują się także wstrzymanie wszystkich egzekucji komorniczych w sprawach zwią-zanych z kredytami denominowanymi we frankach oraz pociągniecie do odpowiedzialności członów zarządów banków, które takich kredytów udzielały. Co ciekawe, mimo wejścia w życie Ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854), pozbawiającej banki z dniem 26 listopada 2015 r. możliwości stosowania BTE, postulat dotyczący tej sprawy nadal znajduje się na stro-nie Stowarzyszenia.

Stowarzyszenie Pro Futuris - postulaty 76

Renegocjacja wszystkich umów uwzględniająca:- usunięcie klauzuli walutowej z umów - przewalutowanie kredytów denominowanych we frankach po kursie z dnia zaciągnięcia- usunięcie klauzul abuzywnych- rozliczenie należności z tytułu stosowania przez banki klauzul abuzywnych- usunięcie zapisu dotyczącego Bankowego Tytułu Egzekucyjnego- wstrzymanie wszystkich egzekucji komorniczych w sprawach związanych z kredytami denominowanymi we frankach- pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządów banków odpowiedzialnych za misselling

Źródło: profuturis.eu

• Główne działania

Największy rozgłos stowarzyszenie Pro Futuris zyskało za sprawą organizowanych od 2015 r. manifestacji frankowi-czów. Odbyły się one w Warszawie oraz największych polskich miastach m.in. Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku, Łodzi czy Szczecinie. Współorganizatorem protestów był Ruch Obywatelski Stop Bankowemu Bezprawiu. Przykładem jest manifestacja, która odbyła się w pierwszą rocznicę „czarnego czwartku” - 15 stycznia 2016 r. Łącznie wzięło w niej udział ok. 5 tys. osób. Manifestacja została nazwana „czarną procesją oszukanych przez banki”. Protestujący ubrani byli na czarno, a w dłoniach mieli czarne balony77.

Jedna z ostatnich manifestacji Pro Futuris odbyła się kwietniu 2016 r. Jej uczestnicy protestowali pod siedzibą NBP

74 Katarzyna Borowska, BTE: banki już bez przywilejów, http://www.rp.pl/W-sadzie-i-urzedzie/311269836-BTE-banki-juz-bez-przywilejow.html, 26.11.2015

75 KatarzynaBorowska, BTE: banki już bez przywilejów, http://www.rp.pl/W-sadzie-i-urzedzie/311269836-BTE-banki-juz-bez-przywilejow.html, 26.11.2015

76 http://www.profuturis.eu/#

77 „Czarna procesja oszukiwanych przez banki” w Warszawie, https://www.wprost.pl/529515/Czarna-procesja-oszukiwanych-przez-banki-w-Warszawie, 15.01.2016


oraz Pałacem Prezydenckim. Przy pomocy garnków, patelni i innych hałaśliwych przedmiotów nawoływali do po-ciągnięcia do odpowiedzialności banków i parabanków, które stosują nieuczciwe praktyki wobec klientów. Mani-festujący oprócz realizacji swoich postulatów domagali się też od prezydenta Andrzeja Dudy ustawy, której „treść powinna być zgodna z obietnicami przedwyborczymi”78. Zwracali też uwagę na konieczność rozpoczęcia debaty na ten temat pomocy dla frankowiczów w mediach oraz włączenia ich przedstawicieli do prac nad ustawą79 .

Pro Futuris przygotowało też raport „Biała księga kredytów we frankach - historia i analizy” będący odpowiedzią na białą księgę dotyczącą kredytów, wydaną przez Związek Banków Polskich. Jest to ponad stu-stronnicowy zbiór ar-tykułów na temat kredytów we frankach szwajcarskich, tworzących razem przekrojowe opracowanie tego tematu przedstawiające punkt widzenia frankowiczów 80.

W 2015 r. Pro Futiris rozpoczęło też kampanię, której celem było „odegranie” się na bankach. Zadłużeni we fran-ku szwajcarskim, postanowili zlikwidować konta i zabrać oszczędności z banków, w których zaciągnęli kredyty. Zamierzali przenieść je do placówek, które nie udzielały kredytów walutowych. Do podobnego kroku namawiali swoich znajomych i rodziny. Chcieli w ten sposób wywrzeć na bankach presję, by usiadły z nimi do rozmów81. Warto tu przypomnieć, że frankowicze to ponad pół miliona klientów, którzy często płacą także za prowadzenie konta, ubezpieczenie karty i opłaty za przelewy.

W czerwcu 2016 r. lider Pro Futuris Tomasz Sadlik poinformował też w mediach o planach założenia partii franko-wiczów. Porozumienie Ruchów Obywatelskich miały tworzyć głównie osoby zadłużone lub czujące się poszkodo-wane przez instytucje finansowe. Partia miałaby jednak reprezentować różne grupy społeczne. Partia miała zostać zarejestrowana do 15 lipca i wystartować w wyborach parlamentarnych. Ostatecznie z tych planów zrezygnowano.

Zapowiedź programu partii politycznej frankowiczów„Stop wyzyskowi zagranicznych korporacji, co oznacza opodatkowanie banków tak, jak zwykłych Polaków.

Tanie państwo, w kontekście zmniejszenia kosztów jego funkcjonowania, a także wprowadzenie systemu referen-dalnego jak w Szwajcarii. Ostatni z punktów mówi o tym, by prawo było równe dla wszystkich, bo >>w społecz-nym odbiorze wyroki sądów są niesprawiedliwe: Kamiński z CBA ukarany, że tępił korupcję, Nowak uniewinniony za zegarek, pozamiatane afery<<.82 ”

• Tomasz Sadlik – lider

Tomasz Sadlik jest założycielem Stowarzyszenia Pro Futuris, tłumaczem przysięgłym języka hiszpańskiego i fran-cuskiego. Pod koniec 2007 r., wraz z ówczesną żoną, zaciągnął kredyt hipoteczny w wysokości 290 tys. franków

78 Maciej Badowski, Manifestacja frankowiczów w Warszawie. Protest 16.04.2016 przed NBP i Pałącem Prezydenckim, http://www.polskatimes.pl/fakty/polityka/a/

manifestacja-frankowiczow-w-warszawie-protest-16042016-przed-nbp-i-palacem-prezydenckim-zdjecia,9884600/, 16.04.2016

79 Protest frankowiczów w Warszawie: „Prezydencie czas spełnić obietnice”, „Stop bankowemu niewolnictwu”., http://serwisy.gazetaprawna.pl/finanse-osobiste/arty-

kuly/936764,protest-frankowiczow-w-warszawie-prezydencie-czas-spelnic-obietnice.html, 16.04.2016

80 Biała księga kredytów frankowych w Polsce, Związek Banków Polskich, http://www.polskieradio.pl/00e5469f-9447-4f79-b576-28d64ed0a5df.file, marzec 2015

81 Frankowicze zemszczą się na bankach? Chcą zabrać swoje oszczędności, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1385137,Frankowicze-zemszcza-sie-na-ban-

kach-Chca-zabrac-swoje-oszczednosci, 25.02.2015

82 Walczył z bankami, teraz zakłada partię. Tomasz Sadlik idzie do polityki, http://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/492776,tomasz-sadlik-z-pro-futuris-i-

dzie-do-polityki-zaklada-partie.html, 12.06.2015


szwajcarskich na nową siedzibę biura tłumaczeń. Kredyt został zaciągnięty w banku Raiffeisen83. Wzrost kursu szwajcarskiej waluty spowodował znaczny wzrost rat. Przyczyniło się to do bankructwa i poważnych problemów osobistych Tomasza Sadlika.

W styczniu 2014 r. założyciel Pro Futuris wytoczył bankowi Raiffeisen proces, żądając unieważnienia klauzuli walu-towej swojego kredytu. W marcu 2015 r. krakowski sąd oddalił pozew. Uznał, że nie ma podstaw do unieważnienia umowy kredytowej, ponieważ kredytobiorca zaakceptował warunki umowy, a nawet potwierdził podpisem ostrze-żenie banku o możliwości zmiany kursu waluty. W wyroku podkreślono, że Tomasz Sadlik jest osobą wykształconą o ponadprzeciętnej wiedzy ekonomicznej i powinien mieć rozeznanie w warunkach umowy, jaką podpisuje84. Sąd doszedł także do wniosku, że skoro Tomasz Sadlik argumentował, że został wprowadzony w błąd, to powinien dopatrzyć się go wcześniej, niż po 6 latach realizowania umowy. Tym bardziej, że przez pierwsze 2 lata trwania kre-dytu zyskiwał na spadku kursu franka85. W listopadzie 2015 r. Sąd Apelacyjny podtrzymał wyrok pierwszej instancji. Tomasz Sadlik zapowiedział złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego86.

Tomasz Sadlik – proces przeciwko bankowi Raiffeisen o unieważnienie umowy kredytowejW pozwie przeciwko bankowi Raiffeisen Tomasz Sadlik podnosił, iż nie został prawidłowo poinformowany

o ryzyku walutowym i że bank naruszył zasady współżycia społecznego. Wnosił też o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej, zasądzenie od banku kosztów sądowych oraz wstrzymanie prowadzenia egzekucji bankowej z nieruchomości objętej kredytem i innych składników majątkowych do czasu zakończenia postępowania sądowe-go. Na rozprawie zmodyfikował roszczenia, dopuszczając także możliwość przewalutowania umowy na złotówki.

Zdaniem Tomasza Sadlika, zawarta umowa kredytu winna zostać uznana za nieważną w całości, bo gdyby nie pozostawał w błędzie co do istotnych elementów umowy, w ogóle nie doszłoby do jej zawarcia. Jak podkreślił, chociaż podpisał z ówczesną żoną oświadczenie o świadomości ryzyka walutowego, to jednak klauzule te były bardzo ogólne i nie wskazywały, na czym to ryzyko miałyby polegać, a takiej informacji kredytobiorcy nie otrzymali od pracownika banku. Do podpisania klauzul doszło też bez zaznajomienia się z nimi, w sytuacji stresu i pośpiechu.

Z kolei przedstawiciel Raiffeisen Bank Polska wnosił o oddalenie pozwu w całości. Według banku wszyscy klienci, którzy mieli zamiar skorzystać z kredytów walutowych, byli informowani o ryzyku walutowym.

Sąd oddalając pozew Tomasza Sadlika podkreślił m.in., że powód jako osoba wykształcona, inteligentna i o ponadprzeciętnej wiedzy ekonomicznej, powinien mieć rozeznanie w warunkach umowy, jaką podpisuje. Wska-zał, że zaistnienie błędu, który skutkowałby unieważnieniem umowy, kredytobiorca powinien zgłosić do roku od zawarcia umowy, a nie po sześciu latach.

Sąd poinformował także, że nie dopatrzył się błędu, który skutkowałby unieważnieniem umowy. Zwrócił przy tym uwagę, że w przypadku zaistnienia takiego błędu umowa musiałaby być unieważniona w całości, a prze-cież dwa pierwsze lata jej obowiązywania były dla Tomasza Sadlika wyjątkowo korzystne.

Sąd stwierdził, że nie wykazano także naruszenia zasad współżycia społecznego przez bank. Wskazał, że

83 Tomasz Baliszewski, Frankowicz przegrał z bankiem w sądzie. Ma pokryć koszty procesu, http://natemat.pl/137643,frankowicz-przegral-z-bankiem-w-sadzie-ma

-pokryc-koszty-procesu

84 Jacek Bereźnicki, Tomasz Sedlik: z frankami miało być tak pięknie. A wprowadzono nas w błąd. http://www.biztok.pl/wywiady/tomasz-sadlik-mialo-byc-pieknie-zo-

stalismy-wprowadzeni-w-blad_a20734, 28.03.2015

85 Maciej Samcik, Wyrok w głośnym procesie: szef Pro Futuris żądał unieważnienia kredytu we frankach. Co ugrał?, http://samcik.blox.pl/2015/03/Wyrok-w-glosnym

-procesie-szef-Pro-Futuris-zadal.html, 24 marca 2015

86 Kredyty we frankach: Sąd Apelacyjny oddalił pozew przeciwko bankowi, http://www.polskieradio.pl/42/276/Artykul/1548016,Kredyty-we-frankach-Sad-Apelacyj-

ny-oddalil-pozew-przeciwko-bankowi, 23.11.2015


nikt nie był w stanie przewidzieć zmiany kursu franka. Nie wykazano też, by któraś ze stron, a szczególnie pozwany bank, manipulował kursem franka.

Uzasadnienie wyroku - Sygnatura akt: I ACa 1024/1587 „Powód wnosił o uznanie umowy za nieważną w całości twierdząc, iż nie został prawidłowo poinfor-mowa-

ny o ryzyku walutowym, a zatem umowa została zawarta pod wpływem błędu. Wskazał również, iż choć podpisał oświadczenie o świadomości ryzyka walutowego, to klauzule były zbyt ogólne i nie wskazywały, na czym to ryzy-ko miałoby polegać. Przedstawiciel pozwanego Raiffeisen Banku Polska wniósł o oddalenie pozwu wskazując, iż wszyscy klienci, którzy zamierzali skorzystać z kredytów walutowych, byli informowani o ryzyku walutowym.

Sąd poinformował, że nie dopatrzył się błędu, który skutkowałby unieważnieniem umowy, a powód, będąc osobą wykształconą, inteligentną i posiadającą ponadprzeciętną wiedzę ekonomiczną, powinien mieć rozeznanie w warunkach umowy, jaką podpisuje88.”

b) Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu

Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu zostało zarejestrowane we wrześniu 2015 r. – wcześniej działało nie-oficjalnie jako ruch obywatelski. Jako swój cel podaje zatrzymanie procederu łamania polskiego i europejskiego prawa przez banki działające w Polsce. Prezesem jest Maciej Pawlicki, a siedziba stowarzyszenia znajduje się w War-szawie.

• Postulaty

Postulaty Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu są zbieżne z tymi, które prezentuje stowarzyszenie Pro Futuris. Dotyczą one przede wszystkim „odwalutowania” kredytów frankowych. Stowarzyszenie domaga się, by warunki zamiany kredytu objęły również drobnych przedsiębiorców.

Na celowniku znajdują się także tzw. klauzule abuzywne. Stowarzyszenie formułuje ten postulat jako stosowanie się przez banki do polskiego prawa oraz wstrzymanie egzekucji komorniczych kredytobiorcom, którzy podpisali umowy zawierające klauzule zakazane.

Stop Bankowemu Bezprawiu, tak jak Pro Futuris, domaga się także likwidacji Bankowego Tytułu Egzekucyjnego oraz ukarania zarządów banków, które udzielały kredytów we frankach.

Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu – postulaty– Stosowania się przez banki do polskiego prawa i wykonanie prawomocnych wyroków sądo-wych.– Wstrzymania egzekucji komorniczych w sprawach związanych z tzw. umowami kredytowymi zawierającymi klauzule zakazane przez polskie prawo.– Nadanie statusu pokrzywdzonych osobom, które podpisały z bankami umowy zawierające klauzule zakazane.– Wykreślenia z polskiego prawa zapisów o bankowym tytule egzekucyjnym.– Ukarania zarządów banków za uporczywe i wieloletnie łamanie polskiego prawa.

Źródło: bankowebezprawie.pl

87 Uokik.gov.pl, Sąd oddala pozew o unieważnienie umowy we frankach, https://finanse.uokik.gov.pl/chf/kalendarium/sad-oddala-pozew-o-uniewaznienie-umowy

-we-frankach, 24.03 2015

88 PAP, Kredyty we frankach. Sąd oddalił pozew szefa stowarzyszenia >>Pro Futuris<< przeciwko Raiffeisen Bank, 24 marca 2014, http://www.money.pl/gospodar-

ka/wiadomosci/artykul/kredyty-we-frankach-sad-oddalil-pozew-szefa,8,0,1744392.html


• Główne działania

Do najgłośniejszych działań Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu należą manifestacje przygotowywane wspólnie ze stowarzyszeniem Pro Futuris. Są one organizowane regularnie co kilka miesięcy i gromadzą osoby zadłużone we frankach szwajcarskich.

Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu przygotowało także własny projekt ustawy o pomocy frankowiczom. Został on w kwietniu 2016 r. zgłoszony w Sejmie przez grupę posłów Kukiz’15. Projekt zakładał m.in. że kredyty w złotówkach i kredyty indeksowane w obcych walutach zostaną „zrównane”. Oznacza to potraktowanie kredytów frankowych tak, jakby były kredytami w złotówkach. Zrównanie to miałoby się odbyć bez żadnych kosztów ze stro-ny państwa – miałyby je w całości ponieść banki. Ustawa miałaby objąć także przedsiębiorców, którzy zadłużyli się we franku szwajcarskim. Założenia projektu ustawy zostały szczegółowo przedstawione w rozdziale II pkt 4c.

Po publikacji negatywnej opinii Komisji Nadzoru Finansowego na temat prezydenckiego projektu ustawy o pomocy frankowiczom, Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu wystosowało list otwarty do premier Beaty Szydło. Domagało się w nim m.in. weryfikacji przedstawionych wyliczeń oraz dymisji szefa KNF Andrzeja Jakubiaka89.

Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu jest też odpowiedzialne za powstanie dwóch filmów dokumental-nych przedstawiających historię frankowiczów. Film Andrzeja Kałuszki miał swoją premierę w marcu 2016 r. w TVP 1. Przedstawiono w nim historie osób zadłużonych we franku oraz narodziny ruchu frankowiczów. Wśród bohate-rów filmu znaleźli się także Maciej Pawlicki (lider stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu) oraz Tomasz Sadlik (lider stowarzyszenia Pro Futuris). Z kolei film Magdaleny Pawlickiej (żony Macieja Pawlickiego) „Upolowani” miał swoją premierę w maju 2016 r. w TVP 2.

• Maciej Pawlicki - lider

Maciej Pawlicki jest prezesem stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu, publicystą, reżyserem, producentem telewizyjnym i filmowym. Był m.in. dyrektorem TVP1, dyrektorem programowym RTL 7, wiceprezesem zarządu spółki Telewizja Familijna (nadającej program pod nazwą TV Puls). Jest producentem i współautorem scenariusza filmu „Smoleńsk” (o katastrofie Tu-154) Andrzeja Krauzego. Produkuje także program Jana Pospieszalskiego „Warto rozmawiać”. W 2015 r. startował do Sejmu z list wyborczych Prawa i Sprawiedliwości. Bratanek Pawlickiego, Jan Pawlicki jest Dyrektorem TVP1. Maciej Pawlicki ma kredyt we franku szwajcarskim. Nie ujawnia wysokości kredytu, ani kwoty jaka pozostała do spłaty.

Maciej Pawlicki o prezydenckich propozycjach dla frankowiczów„Już styczniowa propozycja była skomplikowana, ale ta jest jeszcze bardziej skomplikowana. Dlaczego nie

możemy uznać tego, czego wszyscy chcemy i tego co, ogłosił wczoraj Rzecznik Finansowy? I prawdziwego rozwią-zania szukać tam, gdzie jest największa potrzeba, czyli jak rozłożyć w czasie księgowo to, co banki zaplanowały sobie jako zyski.

Dlaczego mamy mieć np. kilka kursów sprawiedliwych? Oczywiście, że ludzie są w różnych sytuacjach i słusz-ne jest to, że ma to być dobrowolne, bo są przecież i takie osoby, które nie chcą zmieniać swoich umów. Dlaczego

89 Maciej Pawlicki, Oszukani przez banki proszą Premier Szydło o weryfikację „wyliczeń” KNF, dymisję jej szefa i uzyskanie odpowiedzi na pytania Prezydenta, http://wpo-

lityce.pl/polityka/286146-oszukani-przez-banki-prosza-premier-szydlo-o-weryfikacje-wyliczen-knf-dymisje-jej-szefa-i-uzyskanie-odpowiedzi-na-pytania-prezy-

denta, 23.03.2016


natomiast pozostawiać tak wielką niewiadomą i tak wiele pozostawiać w relacji między bankiem a klientem w sy-tuacji, gdy powinien być jasno pokazany fakt, że te tzw. kredyty są sprzeczne z art. 69 prawa bankowego i nie są kredytami.

W ten sposób pakujemy się w sytuację oczywistych procesów roszczeniowych ze strony banków - bo skoro banki nie złamały prawa, to dlaczego miałyby się wyzbywać jakiejś części przychodów, które zaplanowały na mocy umów kredytowych. My musimy pokazać, że te kredyty są po prostu nielegalne i wtedy nie będzie żadnych odszko-dowań.”

Maciej Pawlicki o prezydenckich propozycjach dla frankowiczów: Zbyt skomplikowane, niejasne prawnie, etycznie i ekonomicznie, wpolityce.pl, 07.07.2016, http://wpolityce.pl/gospo-

darka/295774-maciej-pawlicki-o-prezydenckich-propozycjach-dla-frankowiczow-zbyt-skomplikowane-niejasne-prawnie-etycznie-i-ekonomicznie.

3. Złotówkowicze

Za stronę w sporze o pomoc frankowiczom można także uznać osoby zadłużone w złotówkach. Nie obejmuje ich pomoc w spłacie zobowiązań, ale jako potencjalni wyborcy mogą mieć pośredni wpływ na podejmowane decyzje polityczne.

Według danych Komisji Nadzoru Finansowego kredyt hipoteczny w złotówkach spłaca 8,5 proc. gospodarstw do-mowych w Polsce – w porównaniu z 4,4 proc gospodarstw zadłużonych we franku szwajcarskim90. Na koniec 2014 r. kredyty w polskiej walucie spłacało 1,2 mln rodzin. Jest to niemal dwukrotnie więcej niż w przypadku kredytów we franku szwajcarskim. Łączna wartość hipotecznych kredytów złotowych wynosiła na koniec 2014 r. wynosiła 183 mld zł.

Źródło: KNF, „Próby rozwiązania problemu związanego z portfelem kredytów CHF”. Materiał na Forum Bankowe”, Warszawa 2015

W ostatnich latach kredytobiorcy złotówkowi nieco gorzej radzili sobie ze spłatą rat kredytowych. Ich kredyty częściej niż w przypadku kredytobiorców frankowych były przeterminowane, czyli opóźnione w spłacie powyżej 90 dni 91.

90 Komisja Nadzoru Finansowego, Wpływ silnego osłabienia PLN względem CHF na stabilność polskiego sektora bankowego oraz sytuację finansową kredytobiorców.

Prezentacja Przewodniczącego KNF wygłoszona na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych Sejmu RP, marzec 2015

91 BIK, „Kredyt Trendy – raport kwartalny Biura Informacji Kredytowej”, https://www.bik.pl/documents/10158/19945/KredytTrendy_2016_03.pdf , marzec 2015

Liczba kredytów mieszkaniowych 12/2014 (tys. sztuk)

Wartość kredytów mieszkaniowych 12/2014 (mld zł)

542,9

106,1

5,4

1206,8

CHF

EUR

Inne waluty

PLN

132,6

29,3

1,0

183,5

CHF

EUR

Inne waluty

PLN


Źródło: BIK „Kredyt Trendy – raport kwartalny Biura Informacji Kredytowej”, marzec 2016

4. Banki

a) „ufrankowienie” banków

Problem kredytów frankowych jest ogromnym ryzykiem także dla banków. Może się ono zmaterializować w chwili nadejścia recesji lub silnego wzrostu kursu szwajcarskiej waluty względem złotówki.

Według danych na koniec 2014 r. ponad 90 proc. wartości kredytów denominowanych w CHF jest skupionych w ok. 10 bankach92. Największy udział kredytów we franku szwajcarskim w swoim portfelu mają m.in. BPH (54 proc.), Bank Millennium (39 proc.), Getin Noble Bank (27 proc.), mBank (25 proc.), PKO BP (17 proc.) oraz BZ WBK (13 proc.). Znaczny portfel kredytów frankowych znajduje się także w bankach nienotowanych na GPW – m.in. Raiffe-isen Bank i w Deutsche Bank. Raiffaisen podał w raporcie bieżącym, że na koniec I kwartału 2016 r. posiadał portfel kredytów hipotecznych denominowanych w CHF, mający wartość 12,4 mld zł, co stanowiło 34,8 proc, kredytów brutto Banku93. W Raporcie rocznym Deutsche Bank Polska za rok 2014 znajduje się informacja, że kredyty na nieruchomości mieszkaniowe zaciągnięte w tym banku przez osoby prywatne na koniec 2014 r. miały wartość 5,2 mld zł94.

92 Monika Krześniak-Sajewicz, KNF: Ostrzegaliśmy banki przed ryzykiem walutowym, http://www.rp.pl/artykul/1185080-knf--ostrzegalismy-banki-przed-ryzykiem

-walutowym.html#ap-1, 10.03.2015

93 “Wybrane wyniki finansowe Raiffeisen Bank Polska S.A. i Grupy Kapitałowej Raiffeisen Bank Polska S.A. za I kwartał 2016 roku”, s. 5, http://raiffeisenpolbank.com/

documents/30393755/38702377/Raport+biezacy+nr+8_2016.pdf

94 Grupa Kapitałowa Deutsche Bank Polska S.A., Raport roczny 2014, https://www.deutschebank.pl/file-10747905.bdoc, s. 107

Udział (liczbowy i wartościowy) kredytów opóżnionych w obsłudze > 90 dni w portfelu złotowym i walutowym na koniec lat 2012-2015

Kredyty i pożyczki we frankach szwajcarskich, w bankach notowanych na GPW, w mln zł na koniec lat 2012-2015

nazwa banku dominujący kapitał % portfela kredytowegoBPH amerykański 54 proc.Bank Millennium portugalski 39 proc.Getin Noble Bank polski 27 proc.mBank niemiecki 25 proc.PKO BP polski 17 proc.BZ WBK hiszpański 13 proc.BGŻ francuski 13 proc.BOŚ polski 10 proc.Handlowy amerykański 5 proc.Bank Pekao włoski 4 proc.ING BSK holenderski 2 proc. Alior polski 1 proc.

2012 2013 2014 2015

wartościowy liczbowy wartościowy liczbowy

portf

el wa

lutow

y

portf

el zło

towy

2,1

%

2,7

%

2,9

%

3,3

%

1,4

%

1,7

%

1,8

%

1,9

%

3,6

%

3,8

%

3,2

%

2,5

%

1,7

%

1,7

%

1,5

%

1,2

%


Zdecydowanie najwięcej kredytów we franku ma nominalnie PKO BP. Jego portfel może przekraczać nawet 30 mld zł. Stało się tak m.in. za sprawą przejęcia Nordea Bank Polska, który specjalizował się w udzielaniu kredytów w wa-lutach. Drugi pod względem wielkości portfel kredytów we frankach ma mBank, trzeci Millennium, czwarty Getin Noble Bank.

Kredyty i pożyczki we frankach szwajcarskich jako procent wszystkich kredytów i pożyczek w bankach notowanych na GPW. * dane szacunkowe

Źródło: strefainwestorow.pl, „Ile franków w bilansach mają banki AD 2016”, Piotr Kwestarz, marzec 2016

Kredyty i pożyczki we frankach szwajcarskich jako procent wszystkich kredytów i pożyczek w bankach notowanych na GPW (dane szacunkowe)

Kredyty i pożyczki we frankach szwajcarskich w mln zł

Kredyty i pożyczki we frankach szwajcarskich jako procent wszystkich kredytów i pożyczek

nazwa banku dominujący kapitał kredyty CHF (mln zł)

PKO BP polski 30 688mBank niemiecki 19 761Bank Millennium portugalski 18 631Getin Noble Bank polski 13 207BPH amerykański 13 187BZ WBK hiszpański 10 828BGŻ francuski 7 310Bank Pekao włoski 4 300ING BSK holenderski 1 438BOŚ polski 1 376Handlowy amerykański 1 000Alior polski 206

BPH

Mill

enni

um

Get

in N

oble

mBa

nk

PKO

BZW

BGŻ

BOŚ

Han

dlow

y

PEKA

O

ING

Alio

r60%

45%

30%

15%

0%

Źródło: strefainwestorow.pl, „Ile franków w bilansach mają banki AD 2016”, Piotr Kwestarz, marzec 2016m

Bank

PKO

PEKA

O

Han

dlow

y

BPH

Mill

enni

um

Get

in N

oble

BZW

BGŻ

BOŚ

ING

Alio

r

30 000

20 000

10 000

0


Warto zwrócić uwagę, że wśród pięciu banków z największą ekspozycją na kredyty we franku szwajcarskim znaj-dują się dwa polskie podmioty. Nie jest więc prawdziwy argument pojawiający się w przekazach medialnych, że wprowadzenie pomocy dla frankowiczów będzie karą za chciwość dla zachodnich banków. Ucierpią na niej także banki z dominującym polskim kapitałem.

b) reakcja na uwolnienie kursu franka - tzw. sześciopak i inne propozycje dla frankowiczów

Pod koniec stycznia 2015 r, kilka tygodni po uwolnieniu kursu franka, Związek Banków Polskich przedstawił pakiet osłonowy, który ma złagodzić wzrost rat. Pakiet został roboczo nazwany „sześciopakiem”. Związek zaproponował m.in. by banki uwzględniały ujemną stawkę LIBOR dla franka przy wyliczaniu oprocentowania rat kredytów, a tak-że „istotne zmniejszenie” na 6 miesięcy spreadu walutowego. Chodziło o takie zmniejszenie prowizji pobieranej przy kupnie waluty na spłatę rat, by klient nie odczuł różnicy wobec sytuacji przed decyzją szwajcarskiego banku centralnego o uwolnieniu kursu franka. Ponadto ZBP zaproponował również uelastycznienie zasad restrukturyzacji kredytów hipotecznych dla klientów zamieszkujących kredytowane nieruchomości, a także wydłużenie (na wnio-sek klienta) okresu spłaty lub okresowe zawieszenie spłaty raty kapitałowej.

Realizację „sześciopaku” zadeklarowało 11 banków: BGŻ, BNP Paribas, BPH, BZ WBK, Deutsche Bank, Getin Noble Bank, Millennium Bank, mBank, PKO BP, Raiffeisen Bank, Santander Consumer Bank. Banki wpłaciły na ten cel ponad 1 mld zł, funkcjonowanie programu zostało przedłużone do połowy 2016 r.

Propozycje banków na neutralizowanie uwolnienia kursu franka – tzw. sześciopak

1. Uwzględnienie ujemnej stawki LIBOR przy wyliczaniu wysokości oprocentowania kredytów mieszkanio-wych.

2. Istotne zmniejszenie na najbliższe 6 miesięcy tzw. spreadu walutowego, co skutkować będzie odczuwal-nym zmniejszeniem wysokości płaconych przez klientów rat kredytowych.

3. Wydłużenie na wniosek klienta okresu spłaty lub okresowe zawieszenie spłaty raty kredytowej, tak, aby jej poziom nie był wyższy lub był niewiele wyższy niż przed uwolnieniem kursu. Wnioski te mogłyby być składa-ne wyłącznie poprzez kredytobiorców zamieszkujących kredytowaną nieruchomość.

4. Rezygnacja z żądania nowego zabezpieczenia oraz ubezpieczenia kredytu wobec kredytobiorców termino-wo spłacających raty kredytowe.

5. Umożliwienie kredytobiorcom zamiany waluty kredytu z CHF na PLN po kursie równym średniemu kursowi NBP.

6. Uelastycznienie zasad restrukturyzacji kredytów hipotecznych dla klientów zamieszkujących kredytowane nieruchomości95.

Dodatkowo w marcu 2015 r. podczas Forum Bankowego Związek Banków Polskich w imieniu banków zapropono-

95 Tak ZBP chce rozwiązać problem frankowców, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Tak-ZBP-chce-rozwiazac-problem-frankowcow-7240737.html, 11.03.2015


wał otworzenie dwóch funduszy dla frankowiczów. Pierwszy dla osób, które znajdą się w trudnej sytuacji życiowej i mają trudności z płaceniem comiesięcznej raty oraz dla frankowiczów, na wypadek gwałtownego wzrostu kursu tej waluty. ZBP zaproponował także wprowadzenie możliwości zmiany zabezpieczenia kredytów hipotecznych.

Propozycje banków dla frankowiczów – marzec 2015

Pierwszy fundusz byłby adresowany do wszystkich klientów, mających problemy ze spłatą kredytów - niezależnie od tego, czy byłyby to kredyty złotowe czy walutowe. Z funduszu mogłyby skorzystać osoby, które utraciły pracę, są dotknięte chorobą lub padły ofiarą klęski żywiołowej. Fundusz byłby stworzony przede wszystkim ze środków bankowych.

Drugi byłby tzw. sektorowym funduszem stabilizacyjnym. Fundusz byłby adresowany dla posiadaczy kredytów we frankach, a jego celem byłoby stabilizowanie wysokości rat kredytu - byłaby możliwość skorzystania z niego, gdyby kurs franka gwałtownie wzrósł i zarazem wzrosłaby rata kredytu. Mogliby z niego skorzystać kredytobior-cy, którzy regularnie dotąd spłacali kredyt, ale w momencie gwałtownego wzrostu kursu franka ich możliwości spłaty stały się ograniczone. Jednak uzyskanie wsparcia funduszu łączyłoby się ze zobowiązaniem kredytobiorcy, że przewalutuje swój kredyt na złotówki w momencie, gdy kurs franka spadnie do wcześniej zadeklarowanego poziomu. Fundusz byłby utworzony głównie ze środków bankowych, choć swój udział miałyby środki pochodzące z innych źródeł.

Wśród zgłoszonych propozycji znalazła się także dokonywana na wniosek kredytobiorcy zamiana zabezpieczenia kredytów hipotecznych na inne adekwatne zabezpieczenie96.

Pod koniec maja 2016 r. Związek Banków Polskich przedstawił nową propozycję branży w sprawie pomocy fran-kowiczom znajdującym się w najtrudniejszym położeniu ekonomicznym. Ideą programu było udzielenie wspar-cia rodzinom w przypadku których rata kredytu przekracza 70 proc. dochodów. Przewalutowanie odbywałoby się po kursie bieżącym i było realizowane przez każdy bank indywidualnie. Koszty jakie poniosłyby banki wahają się w granicach od 1,6 mld zł do 2,7 mld zł. Korzyścią dla kredytobiorcy byłaby niższa rata i brak ryzyka walutowego. Z wyliczeń ZBP wynika, że przykładowy Kowalski chcąc przewalutować na złotówki kredyt frankowy z miesięczną ratą wynoszącą 1603 zł, musiałby płacić o 222 zł więcej. Jeśli zakwalifikowałby się do programu pomocowego 250 zł do raty dopłacałby mu bank.

Warunki uczestnictwa w programie: • Brak dotychczasowych opóźnień w spłacie ze strony kredytobiorcy, • DtI o poziomie minimum 70 proc. (poziom ustalany na bazie szczegółowych analiz), kryterium DtI weryfi-kowane na bazie PIT za zeszły rok, • Kredyt udzielony na zakup lokali mieszkaniowych o powierzchni użytkowej do 75 m2 i domów jednorodzin-nych o powierzchni do 150 m2, dla klientów posiadających jedynie jeden lokal mieszkalny/dom.

Działanie programu dopłat:• Oferta składana jednorazowo kredytobiorcom spełniającym warunki uczestnictwa w programie.

96 ZBP przedstawia propozycje bankowców dla frankowiczów, http://www.pb.pl/4032954,75639,zbp-przedstawia-propozycje-bankowcow-dla-frankowiczow,

11.03.2015


• Oferta zakłada przewalutowanie kredytu w CHF na kredyt w PLN po kursie spot z daty akceptacji oferty przez kredytobiorcę oraz zamiany oprocentowania na WIBOR plus marża. Poziom marży nie będzie zmieniany.• Zapewnienie maksymalnego poziomu raty kredytowej płaconej przez klienta na poziomie nie wyższym niż 70% dochodów klienta ustalonych na bazie PIT za zeszły rok przy równoczesnym maksymalnym wydłużeniu terminu kredytu o nie więcej niż 5 lat (maksymalnie 20% pozostałego terminu do zapadalności) pod warun-kiem terminowego obsługiwania rat kredytu.• W wypadku przewalutowania, gdy okres kredytowania został wydłużony o 5 lat, a DtI nadal przekracza 70%, pozostałą różnicę pokrywa bank.• Okres obowiązywania oferty – do końca roku, preferowany termin to maj – listopad.

Źródło: ZBP, „Propozycja rozwiązania kwestii kredytów w CHF dla rodzin najsłabszych ekonomicznie”, maj 2016

c) odpowiedź Związku Banków Polskich na Raport Rzecznika Finansowego

Zdaniem organizacji reprezentującej sektor bankowy kluczowe ustalenia raportu Rzecznika Finansowego w spra-wie kredytów walutowych (prezentowanego w rozdziale III pkt. 7 c), rozmijają się z prawem polskim i unijnym, a także orzecznictwem sądów powszechnych, a opinii Rzecznika można zarzucić brak rzetelności97.

Poglądy prezentowane w Opinii Rzecznika mogą wydawać się dla kredytobiorców wyjątkowo atrakcyjne. Podkre-ślić jednak należy, że stanowisko Rzecznika jest sprzeczne z prawem polskim i unijnym oraz z dotychczasowym orzecznictwem. W tym zakresie w szczególności należy mieć na względzie potencjalne konsekwencje finansowe związane z inicjowaniem postępowań w oparciu o poglądy o wątpliwym uzasadnieniu prawnym.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Najwyższy wypowiedział się już w kwestii dopuszczalności kon-strukcji kredytu indeksowanego (waloryzowanego) z perspektywy art. 69 prawa bankowego. Jako że wywód prezentowany przez Sąd Najwyższy w całości podważa błędne stanowisko Rzecznika, a Rzecznik stanowisko Sadu Najwyższego w Opinii przemilczał, przytoczyć należy obszerny fragment uzasadnienia:

„(…) Tak ujęta „umowa kredytu indeksowanego” mieści się, oczywiście, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 k.c. w zw z art. 69 prawa bankowego). Nie byłoby zatem pod-staw do twierdzenia(i tak też nie twierdzi pozwany Bank), że w obrocie prawnym doszło do wykształcenia się jakiegoś odrębnego, oryginalnego typu umowy bankowej, powiązanej w sposób szczególny z kursem złotego do walut obcych w chwili wydania i zwrotu sumy kredytowej i tym samym - zakładającej szczególny sposób określania wysokości zadłużenia kredytobiorcy w stosunku kredytowym.

(…)Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umo-wy kredytu hipotecznego może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wy-konania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu”.

97 List Krzysztofa Pietraszkiewicza (prezes ZBP) do Aleksandry Wiktorow (Rzecznika Finansowego) https://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/Uwa-

gi_ZBP.pdf


d) wypowiedzi przedstawicieli banków o pomocy dla frankowiczów

dr hab. Krzysztof Kalicki, prezes Deutsche Bank Polska

„Chciałbym podkreślić, że banki nie zarobiły na zmianie kursu franka. Z jednej strony w bilansie mamy kredyty w złotych indeksowane na franka, a z drugiej zobowiązania we frankach, które zaciągaliśmy po to, by tych kre-dytów udzielić. Inaczej mówiąc nasza pozycja walutowa była wyzerowana, co oznacza, że gdy kurs franka się zmienił to o tyle wzrosły nasze należności wyrażone w złotych w odniesieniu do kredytów we frankach, o ile wzrosły nasze zo-bowiązania.

My pożyczaliśmy te franki w okresie, gdy był boom na kredyty indeksowane we frankach. Zamienialiśmy fran-ki na złote i sprzedawaliśmy franki do banku centralnego na rynku dewizowym. Następnie oddawaliśmy złote naszym klientom w postaci kredytów, jednocześnie indeksując umowy we frankach, bo my te franki musimy zwróci. Zwracamy je tak jak zapadają nasze kolejne raty i zobowiązania. Co więcej, mamy jeszcze ryzyko refinan-sowania. Proszę pamiętać, że kredyty były udzielane na 10, 15, 20, 25 lat, a czasami więcej. A my finansowanie otrzymywaliśmy zwykle na okresy średnioterminowe, czyli od 5 do 10 lat. Nas będzie jeszcze obejmowało ryzyko zrefinansowania tych zobowiązań frankowych.

Kredyty we frankach zaciągały osoby raczej lepiej sytuowane. Poza tym już od 2006 roku mieliśmy rekomendację S, która nakazywała bankom, liczenie 20 proc. buforu przy udzielaniu kredytów w walutach obcych, w stosunku do kredytów złotowych. Więc też nie jest prawdą, że udzielanie kredytów we frankach było łatwiejsze niż kredy-tów w złotych. Ocena zdolności kredytowej osób, które zaciągały kredyty we frankach była wyższa niż w przy-padku kredytów w złotych. Trzeba też pamiętać, że kredyty frankowe spłacały się i spłacają lepiej niż kredyty w złotych.98”

Cezary Stypułkowski, prezes mBank

„Według Pawlickiego ludzie nie zdawali sobie sprawy, że zaciągnięcie kredytu oznacza konieczność oddania dwu-, trzy- lub czterokrotności wartości mieszkania. Przypomnę więc, że istotą oprocentowanego kredytu jest to, że kredytobiorca spłaca nominalnie większą kwotę niż oryginalnie otrzymał. To, o ile jest to więcej, zależy od długości okresu kredytowania, stopy procentowej, oraz w przypadku kredytu walutowego, od kursu tej waluty. Nie są konieczne negatywne zmiany kursowe, aby suma spłat dwu-, a nawet trzykrotnie przewyższała kwotę wypłaconego kapitału.

Przykładowo jeśli zaciągniemy kredyt na 30 lat przy stopie 5,3 proc., to skumulowane odsetki będą stanowiły równowartość wypłaconego kapitału, a zatem zgodzimy się na „oddanie bankowi dwukrotności wartości miesz-kania”. A jeśli stopa procentowa wzrosłaby do 13 proc., kwota odsetek byłaby trzykrotnie wyższa niż kapitał. Czyli oddalibyśmy „czterokrotność”. Przypomnę, że 15 lat temu mieliśmy w Polsce jeszcze wyższe stopy. Czy to się może powtórzyć? Dzisiaj wydaje się to mało prawdopodobne. Ale na świecie różnie bywało... Gdyby na przykład opro-centowanie kredytów hipotecznych wzrosło z obecnych około 4 proc. do około 8 proc. (taki poziom stóp znamy z historii) to płacone raty miesięczne podskoczyłyby o ponad połowę. Co wtedy powiedzieliby „złotówkowicze”?

98 Forsal.pl, Kalicki: Banki nie zarobiły na zmianie kursu franka, 28.01.2015,http://forsal.pl/artykuly/849948,kalicki-banki-nie-zarobily-na-zmianie-kursu-franka.html


Że zostali oszukani i niech banki same pokryją skutki wzrostu stóp?

W sumie od lat ekonomiczny wynik na portfelu frankowym jest u nas ujemny. Spready walutowe nie zmieniły tego w istotny sposób. Trzeba pamiętać, że spread wynoszący 3 proc. pobierany od przykładowo jednej trzydzie-stej kapitału początkowego zwiększy średnią marżę w całym okresie funkcjonowania kredytu o około 0,2 punktu procentowego. Trudno nazwać to rabunkiem.

Rabunkiem natomiast trzeba by nazwać ustawowe zmuszenie banków do „odwalutowania”, gdyż to oznacza-łoby dla nich wielkie, niczym nieusprawiedliwione straty. Można powiedzieć, że różnica po-między ustawowym „odwalutowaniem” a gigantycznym napadem na banki polegałaby jedynie na formie, a nie istocie skutków99.”

Leszek Czarnecki, Przewodniczący Rady Nadzorczej i większościowy udziałowiec Getin Noble Bank

„Dzisiaj każdy bank byłyby szczęśliwy, gdyby mógł pozbyć się tych kredytów. Najlepiej to widać na przykładzie Aliora czy Idea Banku, które wystartowały po erze kredytów frankowych i dzisiaj o wiele łatwiej jest im się roz-wijać. Wszystkie spiskowe teorie o złej woli banków w kontekście franka szwaj-carskiego mają się nijak do rze-czywistości. Warto przy tym przypomnieć, że w roku 2007 i 2008 żyliśmy perspektywą szybkiego wejścia do strefy euro. Premier oficjalnie zapowiadał, że wejdziemy do niej w roku 2012, zatem już w 2010 roku mieliśmy mieć usztywniony kurs wymiany złotego na euro. Zarówno banki, jak i klienci żyli ze świadomością raptem kil-kuletniego ryzyka walutowego. Bylibyśmy w zupełnie innym miejscu, gdyby dotrzymano wówczas słowa; euro osłabiło się wobec franka około 20 procent, a złoty bez porównania więcej100.”

Krzysztof Pietraszkiewicz, Prezes Związku Banków Polskich

„Kiedy waluta szwajcarska się umocniła na skutek szokującej i absolutnie nie do racjonalnego przewidzenia de-cyzji szwajcarskiego banku narodowego, w ciągu kilkudziesięciu godzin sektor bankowy ogłosił i wdrożył roz-wiązanie stabilizujące wysokość raty kredytów walutowych. I to oświadczenie jest obowiązujące, a brzmiało, że rata kredytu walutowego, jeśli tylko klient chce, nie musi być wyższa od raty kredytu sprzed decyzji szwaj-carskiego banku narodowego. (…) Zaproponowaliśmy też szereg innych rozwiązań, dotyczących zabezpieczeń, elastyczności w restrukturyzowaniu, w zmianie kalendarzy spłat kredytów. I one również są obowiązujące. 11 marca 2015 roku, podczas dorocznego forum bankowego, w obecności kilkuset osób, w tym i dziennikarzy zapre-zentowaliśmy dodatkowo propozycję uchwalenia ustawy o wsparciu socjalnym dla osób, które mogą się znaleźć, na skutek różnych okoliczności, jak choroba, utrata pracy, czy inne nieszczęścia, w trudnej sytuacji. I ostatecznie przecież, po kilku miesiącach projekt tej ustawy został skierowany do parlamentu i dziś już obowiązuje. Kilkaset osób z tych propozycji już skorzystało101.”

99 Rp.pl, Cezary Stypułkowski: Franki – odpowiedź bankowca, 07.06.2015, http://www.rp.pl/Opinie/305309872-Cezary-Stypulkowski-Franki--odpowiedz-bankowca.html

100 Forbes.pl, Ciągle jesteśmy start-upem, 28.05.2015, http://www.forbes.pl/leszek-czarnecki-ciagle-jestesmy-start-upem,artykuly,194994,1,2.html

101 Gazetawroclawska.pl, Krzysztof Pietraszkiewicz: Kredytobiorcy walutowi są w lepszej sytuacji niż kredytobiorcy złotowi, 09.06.2016, http://www.gazetawroclawska.

pl/polska-i-swiat/a/krzysztof-pietraszkiewicz-kredytobiorcy-walutowi-sa-w-lepszej-sytuacji-niz-kredytobiorcy-zlotowi,10089574/


5. Prezydent Andrzej Duda

a) kampania prezydencka

Pomoc dla zadłużonych we frankach szwajcarskich była jednym z głównych haseł Andrzeja Dudy w kampanii prezy-denckiej. Wielokrotnie deklarował w niej przewalutowanie kredytów po kursie z dnia zaciągnięcia, czy ograniczenie egzekucji do wartości nieruchomości.

Podczas spotkania z wyborcami w Żyrardowie, w styczniu 2015 r., Andrzej Duda pytany o kredyty we frankach wskazał trzy zmiany, które zamierza wprowadzić jako prezydent. Kredyty frankowe powinny być spłacane po kur-sie, po którym były brane. Przy egzekucji kredytu zabezpieczonego nieruchomością, nie będzie wolno ściągać wię-cej, niż warta była nieruchomość. Dodatkowo zapowiedział radykalną kontrolę w systemie bankowym102 .

W maju 2015 r. Andrzej Duda spotkał się w Senacie z przedstawicielami ruchu Stop Bankowemu Bezprawiu. Ocenił, że kredyty frankowe mogłyby zostać przewalutowane według kursu, z momentu ich udzielenia. Podkreślił, jednak jest to jego osobisty pogląd - sprawa wymaga natomiast dyskusji z instytucjami finansowymi103. Andrzej Duda miał także zadeklarować podczas spotkania, że jeśli zostanie prezydentem to w ciągu pierwszych 3 miesięcy urzędowa-nia złoży w parlamencie projekt ustawy, która rozwiąże problem kredytów frankowych104.

„Rozmawialiśmy również na temat wsparcia, jakie mógłby okazać Prezydent RP. Podjęliśmy określone ustalenia. Oczy-wiście ich realizacja jest uzależniona od wyniku wyborów, od decyzji wyborców. Chcę jednak zaakcentować. To jest problem realny, dla bardzo dużej liczby osób w Polsce problem tragiczny. On musi zostać rozwiązany. Nie widzę innego wyjścia105.”

Deklaracje dotyczące pomocy frankowiczom Andrzej Duda złożył także w trakcie debaty wyborczej z Bronisławem Komorowskim. Powtórzył tu obietnicę dotyczącą przewalutowania kredytów frankowych.

„Państwo polskie powinno im (frankowiczom - red.) pomóc. Bo państwo polskie od dawna powinno dbać o ich interesy. W tym zakresie jest konieczna zmiana podejścia. Nie jest tak, że instytucje bankowe będą królowały. Trzeba powrócić do rozliczenia złotówkowego tych kredytów, tak jakby nigdy nie były we frankach zawarte106.”

b) przygotowanie projektu ustawy

W sierpniu 2015 r. w rozmowie z agencją Reuters prezydent Andrzej Duda stwierdził, że rozwiązanie problemu kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich nie powinno obciążać polskich podatników. To banki powinny ponieść konsekwencje prowadzonej polityki kredytowej. Wskazał jednak, że pomoc powinna zostać tak przeprowa-

102 https://www.youtube.com/watch?v=vuZ2bMQdEx4

103 Duda spotkał się z frankowiczami. „Kredyty mogłyby być przewalutowane według kursu, z momentu ich udzielnia”, http://telewizjarepublika.pl/duda-spotkal-sie-z

-frankowiczami-quotkredyty-moglyby-byc-przewalutowane-wedlug-kursu-z-momentu-ich-udzieleniaquot,19992.html, 15.05.2015

104 Frankowicze, energetyka, podatek miedziowy. Sprawdź, czego zabrakło w expose Beaty Szydło, http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/czego-nie-uslyszelismy-w-expose-be-

aty-szydlo,595518.html, 18.11.2015

105 Duda po spotkaniu z frankowiczami…, op.cit.

106 Michał Żułąwiński, Kandydat obiecał, prezydenta rozliczymy, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Kandydat-obiecal-prezydenta-rozliczymy-7272523.html,

06.08.2015


dzona, by nie zdestabilizować systemu bankowego.

„Oczywiście państwo może wspierać ten proces np. poprzez działalność prawodawczą, ale odpowiedzialność spoczywa na bankach, bo to one na nich korzystały. Pamiętajmy, że dzięki temu wypracowały ogromne zyski – powiedział. - Nie mam wątpliwości, że ci ludzie (frankowicze – red.) potrzebują pomocy, choć ta pomoc musi być oczywiście zrówno-ważona, aby z jednej strony pomóc zadłużonym, a z drugiej nie doprowadzić do destabilizacji systemu bankowego107.”

We wrześniu 2015 r. Maciej Łopiński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, poinformował, że rozpatrywa-ny jest wariant powołania zespołu roboczego do opracowania nowej ustawy dotyczącej pomocy frankowiczom. W jego skład weszliby kredytobiorcy, kredytodawcy i eksperci108.

18 października 2015, tuż przed wyborami parlamentarnymi w programie „Kawa na ławę” Bogdana Rymanow-skiego w TVN24 Andrzej Duda tłumaczył, że ustawy nie ma, bo prace blokuje PO. Co istotniejsze, zapowiadał, że propozycja przewalutowania musi być „rozsądna”, i że odbędzie się po kursie „sprawiedliwym”, a nie po kursie z dnia wzięcia kredytu. Ocenił, że frankowicze nie mogą się znaleźć w lepszej sytuacji niż ci, którzy brali kredyt w złotych.

„Jest specjalny zespół, który pracuje, toczy się dyskusja. Mam nadzieję, że uda się wypracować rozsądne rozwiązania. (…) Żeby pomóc tym, którzy wzięli kredyty we frankach, a z drugiej strony żeby było to sprawiedliwie. Żeby nie było tak, że ci, co brali kredyty we frankach, (…) ryzykowali, a teraz znaleźli się nagle w lepszej sytuacji niż, ci którzy brali kredyty w złotówkach109.”

6 listopada 2015 r. minęły 3 miesiące od zaprzysiężenia prezydenta Andrzja Dudy – zadeklarował w tym czasie złożenie projektu ustawy. Po zorganizowanym spotkaniu z frankowiczami, Maciej Łopiński poinformował, że prace zespołu przygotowującego projekt dot. frankowiczów zostają przedłużone. Wyjaśniał, że postulaty frankowiczów były nie do przyjęcia z powodu „obaw konstytucyjnych”, a propozycje kancelarii nie satysfakcjonowały zadłużonych.

Rozbieżności - według kancelarii - dotyczyły m.in. tego, czy projekt ma dotyczyć osób, które brały kredyty kon-sumpcyjne-mieszkaniowe, czy również inwestycyjne. A także czy pomoc ma objąć osoby, które za kredyt we fran-kach kupiły kilka mieszkań przeznaczonych pod wynajem. Maciej Łopiński mówił, że prezydent kładł nacisk na to, aby przewalutowanie odbyło się po kursie zaciągnięcia kredytu. Pytaniem otwartym pozostawało, kto poniesie koszt samego przewalutowania. Prezydent Andrzej Duda miał optować za rozwiązaniem pośrednim - między po-działem kosztów 50/50 (równy podział kosztów między bank i kredytobiorcę), a 90/10110.

„Nie osiągnęliśmy do tej pory porozumienia. Projekt, za którym optowało środowisko frankowiczów, był dla nas - z punktu widzenia obaw konstytucyjnych - nie do przyjęcia. (…) Nie jestem w stanie dać słowa, że uzgodnimy ten projekt. (…) Pan prezydent bardzo kładł nacisk, żeby te założenia projektu wypełniały jego zobowiązania z kampa-nii. Że kurs przewalutowania powinien być taki, jak przy zaciągnięciu kredytu. Jaki będzie podział kosztów nie jestem w stanie powiedzieć 111.”

107 Duda: Banki zarobiły na kredytach frankowych. Powinny ponieść odpowiedzialność, http://tvn24bis.pl/wiadomosci-walutowe,77/duda-o-pomocy-frankowiczom

-banki-powinny-poniesc-odpowiedzialnosc,569284.html, 17.08.2015

108 Łopiński: KPRP może powołać zespół do napisania ustawy o pomocy „frankowiczom”, http://www.obserwatorfinansowy.pl/dispatches/lopinski-kprp-moze-powo-

lac-zespol-do-napisania-ustawy-o-pomocy-frankowiczom/, 08.09.2015

109 KALENDARIUM: Pomoc dla frankowiczów, http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/kalendarium-pomoc-dla-frankowiczow,614804.html, 01.02.2016

110 Frankowicze, energetyka…, op.cit.

111 KALENDARIUM: Pomoc dla frankowiczów …, op.cit.


c) projekt prezydencki – główne założenia

Projekt prezydencki został opublikowany 15 stycznia 2016 r., w rocznicę czarnego czwartku. Głównym przyjętym rozwiązaniem było przewalutowanie po tzw. kursie sprawiedliwym. Miał on być wyliczany na podstawie specjal-nego algorytmu, dla każdego kredytu oddzielnie.

Po publikacji projekt został wysłany do Komisji Nadzoru Finansowego razem z listą pytań, które pomogą oszaco-wać skutki finansowe tej regulacji. W dniu opublikowania projektu w Kancelarii Prezydenta odbyło się spotkanie z przedstawicielami stowarzyszeń frankowiczów. Z sektorem bankowym propozycja prezydencka nie była uzgad-niana.

Projekt ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki– główne założenia

Projekt prezydencki zakładał pomoc nie tylko frankowiczom, ale także zadłużonym w innych walutach. Ustawa obję-łaby konsumentów, a więc osoby które brały kredyty denominowane albo indeksowane i przeznaczały je na własne potrzeby. Nie obejmowałaby konsumentów, którzy brali kredyty jako osoby prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli amortyzowały wartość nieruchomości albo zaliczały odsetki do kosztów uzyskania przychodów. Inne osoby, które nie amortyzowały i nie wliczały odsetek do kosztów uzyskania przychodów mogłyby skorzystać z pomocy.

Pierwszy blok propozycji dotyczył tzw. spreadów (różnicy między kursem kupna a kursem sprzedaży waluty). Banki zostały zobowiązane do dokonania wyliczeń różnic między stosowanym przez nie kursem, a kursem średnim NBP. Suma tej nadpłaty, wynikającej ze zastosowanych spreadów bankowych, będzie odejmowana na wniosek konsumentów od kwoty przeznaczonej do spłaty Dla dużej części frankowiczów korzyść z tego tytułu mogłaby sięgnąć kilkunastu tysięcy złotych, dla tych z największymi kredytami nawet kilkudziesięciu112 .

Druga część propozycji to zapisy mówiące o trzech rodzajach restrukturyzacji kredytów. Pierwszy mechanizm to re-strukturyzacja dobrowolna (porozumienie z bankiem), drugi mechanizm to restrukturyzacja przymusowa po tzw. kursie sprawiedliwym, a trzeci to przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu (nawet jeśli wartość długu przekracza wartość nieruchomości). Wybór drogi zależałby od kredytobiorcy.

Tzw. kurs sprawiedliwy wynika z porównania kosztów kredytu denominowanego albo indeksowanego w walucie do kredytu branego przez konsumentów w złotych. Kurs sprawiedliwy byłby ustalany indywidualnie dla każdego kredytu i stosowany do końca trwania umowy kredytowej. Aby obliczyć kurs sprawiedliwy bank będzie zobowiązany do usta-lenia wysokości raty tzw. kredytu hipotetycznego.

Przez kredyt hipotetyczny należy rozumieć kredyt, który byłby postawiony do dyspozycji konsumenta w złotych, gdyby był brany w tym samym czasie co walutowy. Po stworzeniu kredytu hipotetycznego sumowane są kwoty rat spłaco-nych w kredycie walutowym. Oddzielnie sumowane są kwoty rat spłaconych w kredycie hipotetycznym. A następnie bank odejmuje od sumy rat kredytu walutowego sumę rat kredytu hipotetycznego. Powstałą różnicę albo odejmuje się od wartości kredytu udzielonego w złotych albo się dodaje. Wynik zależy od tego jaka była sytuacja kredytobiorców walutowych względem złotowych. Wynik otrzymany jest dzielony przez kwotę kapitału pozostałego do spłaty wyrażo-ną w walucie – jest to kurs sprawiedliwy.

112 Miłosz Węglewski, Pomoc frankowiczom. Prezydent obiecał, ale nie policzył, http://biznes.newsweek.pl/ustawa-o-pomocy-frankowiczom,artykuly,377693,1.html,

18.01.2016


Przykłady podane podczas prezentacji projektu ustawy:

W przypadku kredytu z lipca 2007 r. na 300 tys. złotych na 30 lat kurs otwarcia wynosił 2,27 zł za fran-ka szwajcarskie-go, kurs aktualny 3,91 zł za franka, a kurs sprawiedliwy (po przeliczeniu) wyniesie 2,80 zł.

Natomiast w przypadku kredytu z grudnia 2010 r. na 300 tys. złotych na 30 lat kurs otwarcia wynosił 3,12 zł za franka szwajcarskiego, kurs aktualny 3,91 zł za franka, a kurs sprawiedliwy 3,69 zł 113.

d) kontrowersje wokół projektu prezydenckiego

Rozwiązanie zaproponowane przez prezydenta wydaje się rozsądne, jednak nie zadowoliło frankowiczów, którym prezydent obiecał przewalutowanie po kursie z dnia podpisania umowy z bankiem. Nie zadowoliło też banków, które obawiały się dużych strat.

W kwietniu 2016 r. stowarzyszenie frankowiczów protestowało m.in. pod Pałacem Prezydenckim. Manifestujący oprócz realizacji swoich stałych postulatów domagali się od prezydenta Andrzeja Dudy ustawy, której „treść powin-na być zgodna z obietnicami przedwyborczymi”114 .

W opublikowanej w połowie marca opinii KNF oceniła, że skutki finansowe prezydenckiego projektu mogą „nie tylko zachwiać stabilnością poszczególnych banków, ale również prowadzić do utraty zaufania do systemu banko-wego, a w skrajnym scenariuszu spowodować kryzys finansowy”115. W opublikowanej miesiąc wcześniej opinii NBP wyliczono, że bezpośredni koszt zwrotu spreadów walutowych i przeliczenia kapitału kredytów po tzw. sprawiedli-wym kursie waluty obcej może sięgnąć 44 mld złotych. Oznaczałoby to, że około 70 proc. sektora bankowego może zanotować stratę. Trzeba tu nadmienić, że te 44 miliardy złotych aktualnej korzyści po stronie sektora bankowego, jest w tej chwili rozproszoną pośród kredytobiorców stratą, można zatem mówić o daleko idącej symetrii. Wskazano też, że masowe przewalutowanie kredytów może doprowadzić do osłabienia złotego i rewizji ocen ratingowych na niekorzyść Polski.

e) prace zespołu ekspertów ds. projektu tzw. ustawy frankowej

Ostatecznie w kwietniu 2016 r. Szefowa Kancelarii Prezydenta Małgorzata Sadurska powołała zespół do opraco-wania nowej wersji projektu ustawy. Miał on zostać przedstawiony na przełomie maja i czerwca. W skład zespołu weszli: dr hab. Marcin Dyl, doc. dr Marek Grzybowski, Sławomir Horbaczewski, dr hab. Zbigniew Krysiak, dr hab. Jarosław Mielcarek, prof. dr hab. Witold Modzelewski, dr hab. Anna Szelągowska oraz dr Marek Dietl, doradca Pre-zydenta RP i pracownicy Kancelarii Prezydenta RP: dr Aneta Frań-Adamek, Przemysław Bryksa i Paweł Janik116.

6 maja agencja Reutersa podała, że projekt będzie zawierał znaczące zmiany. Polski rząd rozważa bowiem wycofa-nie się z planów przewalutowania kredytów we franku szwajcarskim. W zamian za to chce umożliwić zadłużonym m.in. odzyskanie części kosztów pożyczek lub całkowitą z nich rezygnację. Informację tę zdementowali minister

113 Prezydencki pomysł dla frankowiczów: przewalutowanie po „kursie sprawiedliwym”, http://tvn24bis.pl/wiadomosci-walutowe,77/prezydencki-projekt-pomocy

-frankowiczom,610942.html, 15.01.2016

114 Maciej Badowski, Manifestacja frankowiczów …, op.cit.

115 KNF: ustawa frankowa może doprowadzić …, op.cit.

116 Kancelaria Prezydenta powołała zespół specjalistów ds. przewalutowania franków, Wyborcza.biz, 13.04.2016, http://wyborcza.biz/biznes/1,147875,19913855,kan-

celaria-prezydenta-powolala-zespol-specjalistow-ds-przewalutowania.html


finansów Paweł Szałamacha i Marek Magierowski z Kancelarii Prezydenta117.

Wybrane wypowiedzi członków zespołu:

Sławomir Horbaczewski

„Potrzebne jest zatem nowe systemowe podejście, łączące ogień z wodą, korzystne dla kredytobiorców, którzy ze względu na wzrost obciążenia spłatą kredytu nie są w stanie normalnie regulować swoich zobowiązań bez nadmiernego ograniczenia wydatków konsumpcyjnych, i równolegle możliwie najmniej bolesne dla banków, które i tak zostały już w międzyczasie obciążone tzw. podatkiem bankowym. Niezbędne jest zatem stworzenie odrębnych specjalistycznych funduszy nieruchomościowych, co rozwiąże problem wszystkich kredytów mieszka-niowych bez szkody dla banków, życiowych interesów polskich rodzin finansujących swoje potrzeby mieszkanio-we zadłużeniem kredytowym oraz rynku nieruchomości mieszkalnych w Polsce.

Rekomendowane fundusze stanowiłyby początek tworzenia nowego dynamicznego segmentu wynajmu długo-terminowego, który obecnie jest w Polsce praktycznie nieobecny. W dalszej perspektywie umożliwienie rozwoju ww. funduszy o nowe mieszkania, realizowane już z własnych środków finansowych lub kredytu, dałoby wielu Polakom możliwość skorzystania z opcji wynajmu długoterminowego jako alternatywy dla kupna mieszkania, co jest naturalne w Niemczech, Szwajcarii czy we Francji118.”

Prof. Zbigniew Krysiak

„Rozwiązanie, jakie bym proponował, prowadzi do zmniejszenia kosztów budżetowych w porównaniu do pierw-szej wersji ustawy i nie powoduje, że banki „idą pod wodę”, tzn., że wynik sektora bankowego nie będzie ujemny w momencie wejścia w życie ustawy.Jeśli sektor ma nie pójść pod wodę w pierwszym roku działania, a jego wynik to ok. 12 mld zł, to znaczy, że skutki przewalutowania nie powinny w pierwszym roku przekraczać 10 mld zł. Tylko musimy brać poprawkę na to, że portfel kredytów walutowych jest różny dla różnych banków. I to najtrudniejszy moment. W kolejnych latach koszty powinny być dużo niższe.Z informacji KNF wynika, że banki zawiązały 10 mld zł rezerwy na ryzyko kursowe przy kredytach walutowych, przy przewalutowaniu ryzyko kursowe znika i te pieniądze mogą być przeznaczone na akcję kredytową. To może zadziałać już w pierwszym roku i równoważyć stratę wynikającą z przewalutowania119.”

117 Magierowski: prezydent nie wycofuje się …, op.cit.

118 Rp.pl, Mieszkanie nie musi być własne, 03.04.2016, http://www.rp.pl/Opinie/304039896-Mieszkanie-nie-musi-byc-wlasne.html

119 Forsal.pl, Prof. Krysiak: Koszty przewalutowania kredytów w walutach obcych trzeba podzielić, 07.06.2016, http://forsal.pl/artykuly/949712,prof-krysiak-koszty

-przewalutowania-kredytow-w-walutach-obcych-trzeba-podzielic.html


Dr Marek Dietl

„Dobrze by było, gdyby banki same rozwiązały ten problem. Powinny zaangażować się w negocjacje z klientami i zaproponować im przewalutowanie. Wtedy prezydent nie byłby zmuszony do przedstawienia swojej propozycji. Taka oferta kosztowałaby banki 14-18 miliardów złotych. Ze względów logistycznych operacja potrwałaby trzy lata. Problem zostałby rozwiązany. W propozycji banku powinien być zapis, iż rata nie może wzrosnąć o więcej niż 10 procent, a w późniejszym terminie o nie więcej niż kolejne 10-15 procent. Stopy procentowe w Szwajca-rii są wyraźnie niższe niż w Polsce, ale Polacy mogliby uniknąć znaczącego wzrostu raty, gdyby czas spłacania kredytu wydłużono o maksymalnie pięć lat. Gdyby taka oferta została przez banki klientom złożona, należałoby zrezygnować z pomysłów oddawania kluczy oraz spreadów120.”

Po trzech miesiącach prac nad przygotowaniem zmian i uzupełnień do projektu dotyczącego restrukturyzacji kre-dytów hipotecznych odnoszonych do walut obcych 7 czerwca na konferencji prasowej zespół zaprezentował niemal ostateczny kształt propozycji, które przedstawi Kancelarii Prezydenta. Prof. Wojciech Modzelewski komentując pro-jekt stwierdził, że zapewnia on bezpieczeństwo zarówno kredytobiorcom jak i bankom i daje nadzieję na zakończe-nie ciągnącego się sporu.

Prof. Modzelewski podał, że projekt określa metody rozwiązania pięciu istotnych zagadnień związanych z proble-mem frankowiczów. Projekt dotyczy pięciu obszarów: zwrotu spreadów, odwalutowania, kursu po którym kredyty byłyby spłacane (przedstawiono cztery warianty), możliwości zwrotu lokalu bankowi oraz skutków bilansowych i rachunkowych proponowanych zmian121.

Metody oraz skutki restrukturyzacji kredytów:

a) powinno się wdrożyć narzędzie prawne zobowiązujące do zwrotu nadpłaconych kwot przez kredy-tobiorców z tytułu „spreadów”,

b) powinno się doprowadzić do usunięcia z umów klauzul denominacyjnych, indeksacyjnych i walory-zacyjnych poprzez alternatywne:

− zastosowanie dwóch wariantów „kursu sprawiedliwego”, w tym również posługując się kon-cepcją z poprzedniego projektu ustawy, przy czym jako jedno z kryteriów zróżnicowania kursu można by zastosować DTI kredytobiorcy (wysokość zobowiązania w stosunku do dochodu), albo przekształcenie części niespłaconej kwoty kredytu w typowy dla danego kredytodawcy kredyt „złotowy” (niedominowany, nieindeksowany albo niewaloryzowany) w tym zwrot części nad-płaconego kapitału kredytu z tytułu zastosowania w przyszłości tych klauzul,

c) możliwy powinien być zwrot mieszkania będącego zabezpieczeniem kredytu powodujący całkowi-te wygaśnięcie zobowiązania z tytułu kredytu, przy czym nie należy wykluczać zastosowania tego rozwiązania biorąc pod uwagę kryterium LTV.

120 Tvn24bis.pl, Co z pomocą dla frankowiczów? Doradca prezydenta zdradza, 25.06.2015, http://tvn24bis.pl/pieniadze,79/ustawa-frankowa-marek-dietl-o-nowej

-propozycji,646892.html

121 Ustawa frankowa. Zespół prezydenckich ekspertów przedstawił swoje propozycje. Są cztery warianty, wPolityce.pl, 07.06.2016, http://wpolityce.pl/gospodarka/

295773-ustawa-frankowa-zespol-prezydenckich-ekspertow-przedstawil-swoje-propozycje-sa-cztery-warianty.


Marek Magierowski, dyrektor biura prasowego Kancelarii Prezydenta, zapowiedział, że projekt ustawy frankowej przygotowany przez Kancelarię zostanie skierowany do Sejmu najprawdopodobniej do końca czerwca122.

6. Kluczowi politycy Prawa i Sprawiedliwości – analiza wypowiedzi i poglądów

a) Prezes Jarosław Kaczyński

W trakcie trwania kampanii prezydenckiej, w lutym 2014 r., Jarosław Kaczyński zapowiedział że jeśli PiS dojdzie do władzy to wszyscy, którzy spłacili więcej niż pożyczyli, dostaną zwrot. Uznał, że nie ma żadnego powodu żeby polskie państwo uznawało jakiekolwiek inne zobowiązania, niż te, które powstały w momencie zawarcia umowy kredytowej. Ocenił też, że kredyty we frankach były pomysłem na to, jak „ ściągnąć skórę z polskich obywateli”123 .

„W tych operacjach żadnych franków nie było” - stwierdził Jarosław Kaczyński. Dodał, że nie było to tak, że pol-skie banki pożyczały franki i później przy nieco wyższym procencie pożyczały te franki już zmienione na złotówki Polakom. Była to bowiem - dodał - operacja wirtualna. (…) Jarosław Kaczyński dodał, że jeżeli PiS dojdzie do władzy i okaże się, że >>jest tak jak mówi choćby senator Bierecki<<, to ci, którzy zapłacili już więcej niż się należało pierwotnie będą musieli uzyskać zwrot. Ci którzy zapłacili tyle ile się należało pierwotnie, już nie mają żadnych długów. A ci, którzy jeszcze nie zapłacili, będą płacić według pierwotnej umowy”124.

W kwietniu 2016 r., po opublikowaniu pierwszej wersji projektu ustawy o pomocy frankowiczom prezydenta An-drzeja Dudy i jego negatywnej ocenie przez KNF, Jarosław Kaczyński zapowiedział w tygodniku wSieci, że sprawa kredytów w obcych walutach zostanie definitywnie rozwiązana. Nawet mimo licznych protestów – także pocho-dzących z wewnątrz obozu Prawa i Sprawiedliwości. W proponowane rozwiązanie problemu frankowiczów włączo-ny zostanie m.in. Narodowy Bank Polski.

To będzie poważna operacja, która musi brać pod uwagę kondycję banków, ale całkowicie możliwa do wyko-nania. Będzie musiał się w to zaangażować Narodowy Bank Polski. I żeby było jasne: nie mówię tylko o tzw. kredytach frankowych, w które złapano dziesiątki tysięcy rodzin i które stały się formą nowoczesnego niewol-nictwa. Rozwiązać trzeba też kwestię polisolokat, które dotknęły ok. 5 mln Polaków i które wyciągnęły z ich kieszeni prawie 50 mld zł. (…) Ludzi nie można oszukiwać, a państwo ma obowiązek ludzi przed lichwą i takim wyzyskiem bronić. I obiecuję, że bez względu na różne opory i płacze, zapewne także w naszym obozie, uwolnimy Polaków z tej niewoli.”

b) Premier Beata Szydło

W styczniu 2015 r., dzień po „czarnym czwartku”, Beata Szydło domagała się od premier Ewy Kopacz informacji, co zamierza zrobić, by pomóc frankowiczom. Powołała się na artykuł 71. Konstytucji, który stanowi, że państwo w swojej polityce społecznej uwzględnia dobro rodziny.

122 Pomoc dla frankowiczów. Prezydencka ustawa w Sejmie najprawdopodobniej do końca czerwca, Polskieradio.pl, 06.06.2016, http://www.polskieradio.pl/42/276/

Artykul/1626737,Pomoc-dla-frankowiczow-Prezydencka-ustawa-w-Sejmie-najprawdopodobniej-do-konca-czerwca.

123 Kaczyński o kredytach we frankach: pomysł jak ściągnąć skórę z polskich obywateli, http://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/483742,kaczynski-o-kredytach

-we-frankach-pomysl-jak-sciagnac-skore-z-polskich-obywateli.html, 24.02.2015

124 Kaczyński o kredytach we frankach…, op.cit.


„>>Tak jak w przypadku ustawy górniczej, chodzi o dobro rodzin górniczych i tych, którzy żyją z pracy na Śląsku i w Małopolsce Zachodniej, tak w tym przypadku chodzi o dobro rodzin, które skorzystały z możliwości wzięcia kredytu we frankach>> - powiedziała Beata Szydło. Dodała, że większość tych kredytów została zaciągnięta na zakup mieszkania125.”

W lipcu 2015 r., w trakcie trwania kampanii wyborczej, Beata Szydło zapowiedziała, że prezydent Andrzej Duda po zaprzysiężeniu złoży projekt w sprawie pomocy frankowiczom. Analogiczny projekt miałoby także złożyć Prawo i Sprawiedliwość po wygranych wyborach. Zdaniem Beaty Szydło to przede wszystkim banki powinny wziąć na siebie odpowiedzialność za rozwiązanie problemu kredytów frankowych.

„Jesteśmy przygotowani. Od razu po wyborach składamy nasz projekt. Natomiast wcześniej będzie projekt pre-zydenta Andrzeja Dudy. Mam nadzieję, że zostanie przyjęty. (…)Nie chodzi o to, że system bankowy się załamie. Być może bankowcy będą mieli mniejsze zyski niż sobie zakładają. Ten problem wyniknął z tego, że ludzie, którzy zaciągali kredyty we frankach nie mieli jasnej uczciwej i rzetelnej informacji, jakie mogą ich spotkać rzeczy i trze-ba teraz tą odpowiedzialnością się podzielić. Muszą wziąć ją na siebie przede wszystkim banki126.”

Beata Szydło, po krytyce prezydenckiego projektu przez KNF oceniła, że nadzór nie zawsze był obiektywny. Dlatego chciałaby uzyskać opinię na ten temat od Ministra Finansów.

„Beata Szydło, pytana o to przez >>Rzeczpospolitą<< podczas wywiadu transmitowanego na Facebooku, po-wiedziała, że „szef KNF-u nie zawsze w swoich opiniach był bezstronny” i w tej sprawie chciałaby poznać zdanie ministra finansów. Premier dodała, że projekt prezydenta może jeszcze zostać poprawiony. Zaznaczyła, że choć >>trzeba rozwiązać kryzys frankowy<<, to stabilność instytucji finansowych jest >>niezwykle ważna<<127 .

Warto zwrócić uwagę, że Beta Szydło wypowiadała się na temat kredytów w obcej walucie już w 2013 r. W wy-wiadzie dla Dziennika Gazety Prawnej przedstawiła propozycję pomocy dla osób spłacającym kredyty we frankach poprzez przewalutowanie pożyczki lub skorzystanie z korytarza walutowego. Beata Szydło postulowała wówczas przewalutowanie kredytów frankowych po kursie bieżącym.

Cała ta sytuacja z pożyczkami we frankach przypomina sytuację z OFE. Gdy one wchodziły na rynek, zaczynała się moda na fundusze i próbowano przekonywać Polaków, że jest to najlepsza metoda zabezpieczenia emery-talnego. Podobnie było z kredytami frankowymi. (…)W propozycji, jaką zgłosiliśmy dwa lata temu, była mowa o kredytach frankowych, które mogły być przewalutowane na dolara, euro, funta czy na złotego z marżą na poziomie nie wyższym niż dotychczasowa.Łukasz Wilkowicz: Po jakim kursie? Bieżącym?Beata Szydło: Tak.Łukasz Wilkowicz: Czyli nie po takim kursie, przy jakim – powiedzmy – brałem kredyt latem 2008 r.?Beata Szydło: Po kursie na dzisiaj.

125 Są pomysły dla frankowiczów. Ma pomóc konstytucja, rząd i banki, http://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1354661,Sa-pomysly-dla-frankowiczow-Ma-po-

moc-konstytucja-rzad-i-banki, 16.01.2015

126 Beata Szydło o pomocy frankowiczom: wkrótce będą projekty ustaw Andrzeja Dudy i PiS, http://wpolityce.pl/spoleczenstwo/257845-beata-szydlo-o-pomocy-fran-

kowiczom-wkrotce-beda-projekty-ustaw-andrzeja-dudy-i-pis, 01.07.2015

127 Szydło: Szef KNF nie zawsze był bezstronny, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Szydlo-Szef-KNF-nie-zawsze-byl-bezstronny-3500396.html, 16.03.2016


Beata Szydło: Niekoniecznie. Myśmy proponowali, że po sześciu miesiącach mógłby pan znów zmienić walutę kredytu. A ci, którzy by się na to nie zdecydowali, mogliby korzystać z korytarza walutowego, w którym koszt franka w kredycie byłby ograniczony do maksymalnego i minimalnego poziomu 128.

c) Mateusz Morawiecki, wicepremier i minister rozwoju

Mateusz Morawiecki, w styczniu 2016 r, tuż przed ogłoszeniem prezydenckiego projektu ustawy złożył swoje pro-pozycje w Kancelarii Prezydenta. Zaproponował, by wsparcie w spłacie kredytu dotyczyło wyłącznie mało i średnio zarabiających osób. Wicepremier miał wskazać na potrzebę pomocy potrzebującym, lecz w sposób nienarażający banków na zbyt duże koszty129.

W szykowanej przez kancelarię prezydenta ustawie miałby się znaleźć przelicznik, który różnicowałby „wypłacal-ność” frankowiczów. Uwzględnienie wskaźnika zadłużenia w stosunku do dochodu (Debt to Income) sprawiłoby, że korzystne przewalutowanie kredytu z franków na złotówki, przysługiwałoby osobom, którym rata kredytu pochła-nia np. połowę pensji130.

W lutym 2016, już po prezentacji prezydenckiego projektu, Mateusz Morawiecki ocenił że byłby on dużym zagroże-niem dla sektora bankowego131. Podczas spotkania z dziennikarzami, wskazał że jeśli wielu Polaków zdecyduje się przewalutować swoje kredyty, może to osłabić złotego i spowodować wzrost oprocentowania do 6-7 proc. – kon-sekwencją będą kolejne protesty132.

„- Prezydent zaproponował jakąś opcję i obecnie czekamy na dokładniejsze analizy, natomiast moim zdaniem powinniśmy tutaj postawić na współpracę czy na dogadanie się pomiędzy tymi dwoma grupami, które do tej pory nie potrafiły się dogadać. Jedna podchodziła do tego emocjonalnie, a druga może miała zbyt za mało serca na dłoni- powiedział Morawiecki 133 .”

Komentatorzy gospodarczy ocenili, że zdystansowanie się wicepremiera Morawieckiego od prezydenckiego projek-tu ustawy frankowej może się wiązać z jego planem wprowadzenia gospodarki na bardziej innowacyjne tory (tzw. planem Morawieckiego). Jednym z filarów finansowania planowanych na bilion złotych inwestycji mają być banki. Rząd chce je nakłonić do zwiększenia kredytowania gospodarki o 90 mld zł w ciągu kilku lat. Istnieje ryzyko, że ban-

128 Szydło: Sytuacja z pożyczkami we frankach przypomina OFE, http://forsal.pl/artykuly/727077,kredyt-we-frankach-pomoc-panstwa-pis-beata-szydlo.html,

23.08.2013

129 Morawicki: Pomoc tylko wybranym frankowiczom. Bogaci nie mogą na nią liczy, http://serwisy.gazetaprawna.pl/finanse-osobiste/artykuly/917043,pomoc-dla

-frankowiczow-morawiecki-ustawa.html, 11.01.2016

130 Krzysztof Berenda, Będzie pomoc frankowym kredytobiorcom. Ale nie dla wszystkich, http://www.rmf24.pl/ekonomia/news-bedzie-pomoc-frankowym-kredyto-

biorcom-ale-nie-dla-wszystkich,nId,1952493, 11.01.2016

131 Konrad Piasecki, Mateusz Morawicki: Nie powinniśmy gwałtownie podnosić kwoty wolnej. 5 tysięcy? Może nawet mniej, http://www.rmf24.pl/news-mateusz-mo-

rawiecki-nie-powinnismy-gwaltownie-podnosic-kwoty-,nId,2147218, 18.02.2016

132 Morawicki zwolennikiem rozwiązania dobrowolnego w kwestii przewalutowania kredytów, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Morawiecki-zwolennikiem-rozwia-

zania-dobrowolnego-w-kwestii-przewalutowania-kredytow-7323972.html, 17.02.2016

133 Wicepremier w RMF: projekt Prezydenta byłby dużym zagrożeniem, http://fakty.interia.pl/wywiady/news-wicepremier-w-rmf-projekt-prezydenta-bylby-duzym

-zagrozeniem,nId,2147274, 18.02.2016


ki osłabione przewalutowaniem kredytów frankowych nie byłyby w stanie zwiększyć tak bardzo akcji kredytowej134.

W lutym w programie Moniki Olejnik Mateusz Morawiecki ocenił, że prezydent Andrzej Duda spełnił swoją obietnicę kampanijną i przygotował ustawę mającą pomóc frankowiczom. Zaznaczył, że trzeba poczekać na bardzo dokładne wyliczenia. Wskazał też, że „należy ulżyć tym, których nie stać na spłatę”135. Przypomniał, że banki już utworzyły kilkusetmilionowy fundusz, który jest krokiem w dobrą stronę.

Najrozsądniej jest poczekać dwa, trzy, cztery miesiące na bardzo dokładne przebadanie algorytmu przeliczania kredytów przez Komisję Nadzoru Finansowego. (…)Będzie to wtedy bardzo konkretna informacja, jaki wpływ może to mieć na sektor bankowy136 .

Warto też dodać, że Mateusz Morawiecki wypowiedział się na temat kredytów frankowych w 2013 r., gdy był preze-sem banku BZ WBK. Ocenił, że są one dobrze spłacane i ich portfel z roku na rok maleje. Dlatego problem frankowy powinien się sam rozwiązać w ciągu najbliższych kilku lat. W okresie, w którym powstał wywiad z Mateuszem Morawieckim, kurs franka utrzymywał się poniżej granicy 3,5 zł.

„Problem kredytów we frankach sam się rozwiązuje. Kiedy przejmowaliśmy przed rokiem Kredyt Bank, łączna wartość portfela kredytów frankowych wynosiła 14 mld zł. Dzisiaj jest to 11,5 mld zł. Te kredyty codziennie się spłacają. A spłacają się lepiej niż kredyty złotowe. Nie dużo, ale odrobinę lepiej. Regulator bardzo mocno wypo-wiedział się, że nie planuje zmian. Dlaczego wzbudzać te wody skoro one są w miarę spokojne? Niech te kredyty się spłacają. Rok po roku portfel frankowy zmniejsza się o 6-7 proc. W ogóle nie przerasta. Za 5 lat tego problemu nie będzie137.”

d) Paweł Szałamacha, minister finansów

W styczniu 2015 r. dzień po „czarnym czwartku” Paweł Szałamacha udzielił wywiadu portalowi wpolityce.pl. Został on w całości poświęcony problemowi kredytów frankowych. Ówczesny poseł PiS zapowiedział rozpoczęcie prac nad ustawą o pomocy frankowiczom. Przywołał też projekt Prawa i Sprawiedliwości, według którego kredytobior-cy mogliby spłacać swoje zobowiązania po kursie z dnia 14 stycznia 2015 r. (dzień przed decyzją Szwajcarskiego Banku Narodowego o uwolnieniem kursu franka). Paweł Szałamacha ocenił, że nierozwiązany problem kredytów frankowych może kosztować Polskę w 2015 r. 1,5 proc. PKB. Jest to więc sprawa nie tylko frankowiczów, ale całego społeczeństwa.

Chcemy rozwiązać problem, a nie pomóc „frankowiczom”, bo ta sprawa powraca już po raz trzeci, jeśli nie czwarty. (…) Odpowiedź jest taka: jeżeli przeliczymy sobie wpływ na gospodarkę tej złej sytuacji z frankiem, to dokład-nie wiemy, że liczba „frankowiczów” wpływa na koniunkturę w Polsce. Gdy pomnożymy liczbę kredytobiorców i przeciętną większa ratę kredytu, możemy wyliczyć wymierne efekty tego stanu. To jest mniej więcej od jeden do

134 Maciej Samcik, Ustawa frankowa zagrożeniem dla banków? Tak twierdzi Morawiecki, http://wyborcza.biz/biznes/1,147875,19647736,ustawa-frankowa-albo-plan.

html, 19.02.2016

135 Morawicki o frankowiczach: Należy ulżyć tym, których nie stać na spłatę, https://www.wprost.pl/530370/Morawiecki-o-frankowiczach-Nalezy-ulzyc-tym-ktorych-

nie-stac-na-splate, 27.01.2016

136 KALENDARIUM: Pomoc dla frankowiczów…, op.cit.

137 Eugeniusz Twaróg, Prezes PZ WBK o kredytach frankowych, http://www.pb.pl/3389110,7919,prezes-bz-wbk-o-kredytach-frankowych, 24.10.2013


półtora procent PKB w 2015. Taka kwota zostanie zdjęta z kredytu konsumpcyjnego. Nie po to mówimy o ryzyku systemowym, żeby to nic nie znaczyło138.”

W wywiadzie dla portalu wpolityce.pl Paweł Szałamacha odniósł się też do zarzutów, że Prawo i Sprawiedliwość w 2006 r. było przeciwne wprowadzeniu przepisów, które ograniczały dostępności kredytów frankowych. Paweł Szałamacha ocenił, że wówczas polityka mieszkaniowa miała być wspierana łatwo dostępnymi kredytami. Teraz jednak, gdy pojawił się problem trzeba go rozwiązać.

„Otóż sprawą jest dostępność do kredytu mieszkaniowego, a czym innym jego spłacalność w nadzwyczajnej sy-tuacji. Cytuje Pan nasze stanowisko sprzed lat, gdy byłem ministrem. Wtedy stanowisko PiS było takie, żeby po-lityka mieszkaniowa wspierana była rozwiązaniami finansowymi. Tamto podejście do ułatwienia brania kredy-tów nie oznacza absolutnie, że teraz nie należy rozwiązać problemu związanego z nadzwyczajnymi sytuacjami. Pojawia się też inny zarzut; że chcemy obciążyć Skarb Państwa, który ma pomóc >>frankowiczom<<. Nie. Nam chodzi o znalezienie rozwiązania, które wzięłoby pod uwagę interesy obu stron139 .”

W październiku 2015 r., tuż po wyborach parlamentarnych wygranych przez Prawo i Sprawiedliwość, Paweł Szała-macha wymienił problem kredytów frankowych - obok górnictwa i podatków - wśród priorytetowych kwestii dla nowego rządu. W „Sygnałach Dnia” radiowej Jedynki ocenił, że jest to sprawa pilna i ważna140.

W listopadzie 2015 r. Paweł Szałamacha w różnych wywiadach streszczał propozycję Prawa i Sprawiedliwości dla frankowiczów. Jej głównym założeniem było przewalutowanie kredytów po kursie z dnia zaciągnięcia. Jako główny argument podawał fakt, że kredytobiorcy dostawali na swoje konto pieniądze w złotówkach, a nie frankach.

„Propozycja PiS-u, dotycząca pomocy frankowiczom, przewiduje uznanie za właściwy kredyt kwoty wpłacone w złotych przez bank udzielający kredytu na konta kredytobiorców. Wysokości kredytu nie będzie więc stanowiła kwota hipotetycznie ustalana przez kredytodawcę po przeliczeniu na franki. (…) Kredytobiorcy na swój rachu-nek dostawali od banków przelewy w złotych polskich, a nie we frankach141.”

„My przedstawialiśmy nasze koncepcje już w sierpniu. Uważamy jako klub, że punktem wyjścia po-winno być wzięcie pod uwagę tego, jak wyglądała praktyka kredytów frankowych, czyli tego, że frankowicze dostawali złote polskie na rachunek, a frank był tylko punktem odniesienia142 .”

Temat franków pojawił się także we wpisie Pawła Szałamachy na Facebooku, który ukazał się po ogłoszeniu jego

138 Sławomir Sieradzki, Szałamacha: „Chcemy rozwiązać problem, a nie pomóc „frankowiczom”. Obecną sytuację odczuwają wszyscy Poalcy”, http://wpolityce.

pl/spoleczenstwo/230135-szalamacha-chcemy-rozwiazac-problem-a-nie-pomoc-frankowiczom-obecna-sytuacje-odczuja-wszyscy-polacy-nasz-wywiad,

18.01.2015

139 Sławomir Sieradzki, Szałamacha: „Chcemy rozwiązać problem…, op.cit.

140 Szałamacha z PiS: Górnictwo, podatki i kredyty frankowe, na krótkiej liście spraw ważnych, http://wyborcza.biz/biznes/1,147768,19100117,szalamacha-o-zmia-

nach-w-gospodarce.html, 28.10.2015

141 Dorota Skrobisz, Kredyt we frankach liczony jak złoty, http://gpcodziennie.pl/44647-kredyt-we-frankach-liczony-jak-zlotowy.html#.Vy9pEoSLTIV, 02.11.2015

142 Rząd PiS skończy z samowolką banków! Szałamacha: „My jesteśmy zwolennikami podejścia, w którym banki obsługują gospodarkę, a nie rządzą gospodarką, http://

wpolityce.pl/polityka/270674-rzad-pis-skonczy-z-samowolka-bankow-szalamacha-my-jestesmy-zwolennikami-podejscia-w-ktorym-banki-obsluguja-gospodarke

-a-nie-rzadza-gospodarka?strona, 04.11.15


nominacji na stanowisko ministra finansów. Wskazał na konieczność rozwiązana problemu frankowiczów i uwzględnienia przy tym przepisów konstytucji i polskich interesów gospodarczych.

„Jestem zdania, że problem ten należy rozwiązać, gdyż jest wynikiem splotu czynników: tzw. głodu mieszkanio-wego w naszym kraju i niedostatków polityki mieszkaniowej, nagannych praktyk kontraktowych banków, de-cyzji Szwajcarskiego Banku Narodowego o odejściu ze sztywnego kursu swojej waluty w styczniu 2015. Trudno sprawstwo tych czynników przypisywać >>frankowiczom<<(…) Naturalnie rozwiązanie ustawowe powinno być zgodne z konstytucją i interesami gospodarczymi kraju143”.

Po opublikowaniu projektu prezydenckiego Paweł Szałamacha ocenił, że jest on możliwy do wprowadzenia – ko-nieczna jest jednak opina Komisji Nadzoru Finansowego.

„Minister finansów docenia fakt, że przedstawiono kompleksowy pomysł rozwiązania problemów tzw. >>fran-kowiczów<<, gdyż problemy te są istotne z punktu widzenia indywidualnych finansów setek tysięcy obywateli. Jednocześnie minister uważa, że proponowane rozwiązania co do zasady są możliwe do przyjęcia, wymagają jednocześnie dopracowania w oparciu o szczegółowe dane z KNF. Za wcześnie jest jednak, aby zająć jednoznacz-ne stanowisko w sprawie szczegółowych zapisów proponowanego projektu, gdyż wymaga to analizy z punktu widzenia interesów Skarbu Państwa oraz konsultacji z innymi instytucjami, w których kompetencjach leży poli-tyka monetarna i budżetowa144.”

Z kolei po ogłoszeniu krytycznych analiz KNF oraz Narodowego Banku, Paweł Szałamacha stwierdził, że rozbieżno-ści w ocenie skutków projektu prezydenckiego mogą dowodzić, że starały się one przedstawić jak najczarniejszy scenariusz. W wywiadzie dla dziennika Polska The Times zapowiedział, że pomoc dla frankowiczów jest zobowiąza-niem Prawa i Sprawiedliwości, które w takiej lub innej formie zostanie wypełnione.

„Pytają mnie państwo o to, co było zobowiązaniem pana prezydenta. Jestem świadomy tego zobowiązania, pro-pozycja została przedstawiona. Ale różnice w ocenie skutków tego rozwiązania pomiędzy Narodowym Bankiem Polskim a Komisją Nadzoru Finansowego pokazują, że być może obydwie te instytucje popełniły jakiś błąd pesy-mizmu, patrząc na najgorszy z możliwych scenariusz i tworząc argumenty po to, żeby dowieść, że się niewiele, albo nic nie da w tej sprawie zrobić realizując jakąś swoją wizję polegającą na tym, żeby polityka demokratyczna nie wtrącała się w sprawy bankierów, finansistów. (…)W związku z tym – także co do franków – uważam, że będziemy mieli odwagę przeprowadzić te rozwiązania i będziemy mieli również odwagę powiedzieć, w jakim jesteśmy harmonogramie i w jakiej postaci to zrealizujemy145 .

Warto zwrócić uwagę, że w kwietniu 2016 r. Paweł Szałamacha dwukrotnie przekładał posiedzenie Komitetu Sta-bilności Finansowej, na którym miała się odbyć debata jak pomóc frankowiczom. O zwołanie takiego posiedzenie wnioskował w marcu szef Komisji Nadzoru Finansowego Andrzej Jakubiak. Motywował to koniecznością kontroli rządu nad przyszłymi rozwiązaniami ustawowymi – wejście do Sejmu obecnego projektu mogłoby doprowadzić

143 Paweł Szałamacha ministrem finansów. Właśnie zdradził, czym zajmie się w pierwszej kolejności, http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/pawel-

szalamacha-ministrem-finansow-wlasnie,22,0,1949974.html, 09.11.2015

144 MF: komentarz ministra finansów Pawła Szałamachy dotyczący zaprezentowanego rozwiązania problemu kredytów frankowych (komunikat), http://centrum-

prasowe.pap.pl/cp/pl/news/info/46808,1,mf-komentarz-ministra-finansow-pawla-szalamachy-dotyczacy-zaprezentowanego-rozwiazania-problemu-kred,

15.01.2016

145 Anita Czupryn, Agaton Koziński, Musimy dążyć do tego, żeby państwo polskie było jakościowe, http://www.gazetakrakowska.pl/aktualnosci/a/pawel-szalamacha

-musimy-dazyc-do-tego-zeby-panstwo-polskie-bylo-jakosciowe-wywiad,9817462/, 01.04.2016


do poważnych kłopotów. Posiedzenie pierwotnie zostało przesunięte na 18 kwietnia. Drugi termin wyznaczono na przełom maja i czerwca.

Z drugiej strony, 6 maja 2016 r. po informacji agencji Reutersa, że rząd rozważa rezygnację z pomysłu zmuszenia banków do przewalutowania kredytów hipotecznych we frankach, Paweł Szłamacha stanowczo zaprzeczył.

„Nie ma takiej możliwości ani decyzji, żeby wycofać się z pomocy – powiedział cytowany przez Radio ZET Szałamacha146.“

e) Janusz Szewczak

Wielokrotnie na temat problemu kredytów frankowych wypowiadał się Janusz Szewczak, poseł Prawa i Sprawie-dliwości oraz główny ekonomista SKOK-ów. Ze względu na swoje doświadczenia zawodowe może on pełnić funkcję lidera opinii w sprawach bankowości m.in. kredytów frankowych – kształtować stanowiska pozostałych członków Prawa i Sprawiedliwości w tej kwestii. Warto tu dodać, że głównymi konkurentami SKOK-ów są banki, co może wpływać na postawę Janusza Szewczaka.

Szewczak był jednym z organizatorów specjalnej debaty w Senacie na temat zagrożeń płynących ze strony kredy-tów we frankach szwajcarskich.

15 stycznia 2015 r., w czarny czwartek Szef Komisji Nadzoru Finansowego i minister finansów powinni podać się do dymisji. Jego zdaniem powinni oni wcześniej podjąć działania rozwiązujące problem kredytów - wzorując się na przykładzie Węgier. Uznał, że sytuacja frankowiczów będzie ciążyła na stabilności całego systemu finansowego w Polsce. Dwa tygodnie później w programie „Bliżej” Jana Pospieszalskiego ocenił, że kredyty frankowe były pułap-ką założoną na Polskę przez lobby bankowe.

Od początku ostrzegałem, że kredyt we frankach szwajcarskich to pułapka. To hazard kursu walutowego. (…) Dziś powinny więc też nastąpić dymisje osób odpowiedzialnych w Polsce za to, że nie zostały podjęte odpowiednie kroki, by ochronić kredytobiorców. I rozwiązać ten problem. (…) Szkoda, że polskie władze nie chciały się zająć tym problemem, wzorując się choćby na działaniach premiera Węgier Viktora Orbana. Dzięki przewalutowaniu kredytów we frankach na Węgrzech uniknięto katastrofy, która grozi teraz polskim frankowiczom. (…)Niektórzy argumentują, że „wiedziały gały co brały”. Może, ale sytuacja frankowiczów będzie ciążyła na stabilności całego systemu finansowego w Polsce. Zwłaszcza jeśli wysoki kurs franka miałby rzeczywiście uderzyć w te banki, które są zapchane po brzegi kredytami walutowymi.

To była zręcznie zaplanowana pułapka, w którą wpuszczono nie tylko Polskę, ale inne sąsiadujące z nami kraje - tyle, że niektóre jak Węgry zdążyły uciec. W naszym kraju rządzi lobby bankowe, a nie żadne instytucje… (…) To już nie jest tylko problem tych, którzy wzięli kredyty, ale całego systemu bankowego147.

146 Szałamacha: Nie ma takiej możliwości, ani decyzji, żeby wycofać się z pomocy frankowiczom, http://telewizjarepublika.pl/szalamacha-nie-ma-takiej-mozliwosci

-ani-decyzji-zeby-wycofac-sie-z-pomocy-frankowiczom,33117.html, 06.05.2016

147 „W naszym kraju rządzi lobby bankowe!” Ważna dyskusja w „Bliżej” o problemach „frankowiczów”, http://wpolityce.pl/gospodarka/231794-w-naszym-kraju-rzadzi

-lobby-bankowe-wazna-dyskusja-w-blizej-o-problemach-frankowiczow, 29.01.2015


Podczas konwencji programowej Prawa i Sprawiedliwości w Katowicach w lipcu 2015 r. Janusz Szewczak nazwał kredyty frankowe ruletką. Wskazał je jako przykład znaczących patologii w polskim systemie finansowym.

„Janusz Szewczak dodał, że >>tzw. kredyty frankowe okazały się ruletką, banki, które udzielały tych kredytów okazały się kasynem, a domy i mieszkania kupione na ten kredyt okazały się dla ich właścicieli więzieniem<<. (…) W tej stajni Augiasza trzeba będzie bardzo dużo posprzątać” 148.

Po krytyce prezydenckiego projektu ustawy o pomocy frankowiczom przez Komisję Nadzoru Finansowego, Janusz Szewczak domagał się dymisji jej prezesa. W opinii KNF sama propozycja jest ryzykowna, a banki poniosą z jej tytu-łu 67 mld strat. Pięć banków może nie wytrzymać tego finansowo i pociągnąć cały system w dół. W konsekwencji stracić mogą i klienci banków i budżet. Po wydaniu tej opinii Janusz Szewczak broni interesu banków, a nie Polaków.

„Czas najwyższy, by Pani premier Beata Szydło zamiast publikować, zażądała dymisji przewodniczącego KNF-u Andrzeja Jakubiaka i całego kierownictwa tej instytucji nadzorczej, gdyż mogą narobić jeszcze nie lada bigosu i mocno zaszkodzić nie tylko tzw. frankowiczom, ale i obecnej władzy. To kolejny dowód lekceważenia polskiej opinii publicznej, tendencyjności ocen, ze strony instytucji Nadzoru Finansowego, która przecież od wielu lat jest współodpowiedzialną za ten narastający, kompromitujący problem149.

7. Instytucje państwowe

a) NBP

Narodowy Bank Polski to instytucja o kluczowym znaczeniu dla rozwiązania sporu wokół kredytów frankowych. Podkreślił to Prezes PiS Jarosław Kaczyński w wywiadzie, dla tygodnika „wSieci”: „To będzie poważna operacja, która musi brać pod uwagę kondycję banków, ale całkowicie możliwa do wykonania. Będzie musiał się w to za-angażować Narodowy Bank Polski”150. W lutym 2016 r. NBP przedstawił ocenę wpływu prezydenckiego projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczek na stabilność syste-mu finansowego. Analiza ta, obok dokumentu KNF była głównym punktem odniesienia dla zespołu w Kancelarii Prezydenta, przygotowującego nową wersję ustawy. Były Prezes NBP Marek Belka, jak i aktualny Prezes Adam Glapiński w swoich wypowiedziach reprezentują wyważone podejście do sprawy kredytów frankowych, podkreśla-ją konieczność ustawowego rozwiązania problemu, jak i chęć zachowania stabilności finansów publicznych i sys-temu bankowego.

Raport NBP o stabilności systemu finansowego z lutego 2016 r.

NBP w ramach raportu o stanie systemu finansowego przedstawiło analizę możliwych skutków dla stabilności fnansowej restrukturyzacji walutowych kredytów mieszkaniowych151. Według wyliczeń Banku łączne bezpośred-

148 Konwencja PiS: systemowo uregulować problem frankowiczów, http://wgospodarce.pl/informacje/20403-konwencja-pis-systemowo-uregulowac-problem

-frankowiczow, 04.07.2015

149 Janusz Szewczak, Najwyższy czas na Dobrą Zmianę w KNF. „Instytucja robi wszystko, by stracić resztki wiarygodności, http://wpolityce.pl/gospodarka/285293-naj-

wyzszy-czas-na-dobra-zmiane-w-knf-instytucja-robi-wszystko-by-stracic-resztki-wiarygodnosci, 16.03.2016

150 J. Kaczyński w wywiadzie z Jackiem i Michałem Karnowskimi „Musimy jeszcze mocniej ruszyć do przodu”, „wSieci”, 18.04.2016

151 Raport o stabilności systemu finansowego, Departament Stabilności Finansowej, http://bi.gazeta.pl/im/2/19606/m19606052,RSF022016.pdf, Warszawa

2016


nie koszty wprowadzenia ustawy sięgające 44 mld zł lub 38 mld zł (w zależności od wariantu obliczeń) kilkukrotnie przewyższają obecne zyski sektora bankowego, co może grozi jego stabilności. Poniżej prezentujemy najważniejsze fragmenty raportu:

• Koszt zwrotu spreadów wraz z odsetkami ustawowymi dla wszystkich kredytów walutowych można szacować na około 9 mld zł. Bezpośrednie koszty restrukturyzacji, tj. przeliczenia kapitału wszystkich kredytów po kursie KWO można szacować – przy założonym w analizie poziomie kursu walutowego – na około 35 mld zł. Gdyby natomiast z restrukturyzacji skorzystali tylko kredytobiorcy z lat 2007-2008, to koszty wyniosłyby około 29 mld zł.

• Poza powyższymi bezpośrednimi kosztami umorzenia banki musiałby ponieść koszty zamknięcia pozycji walu-towej wynikającej z przewalutowania. (…) Zwiększony popyt banków na waluty obce, połączony ze znacznym pogorszeniem sytuacji banków i wzrostem percepcji ryzyka Polski, mógłby spowodować deprecjację złotego. Prze-łożyłoby się to na wzrost bezpośrednich kosztów restrukturyzacji. Powyższe szacunki należy zatem traktować jako minimalne koszty restrukturyzacji. W przypadku wzrostu kursu CHF/PLN o około 10% (w stosunku do przyjętego w powyższych wyliczeniach poziomu z 15 stycznia 2016 r.) łączne koszty restrukturyzacji i zwrotu spreadów wzro-słyby o około 13 mld zł.

• Ponadto, w przypadku restrukturyzacji przymusowej banki uzyskiwałyby niższe przychody odsetkowe. (…). Bie-żącą wartość takiego zmniejszenia przychodów w przypadku skorzystania przez wszystkich kredytobiorców z re-strukturyzacji przymusowej można szacować na około 21 mld zł.

• Ogółem wartość wszystkich kredytów walutowych o LtV wyższym od 100% można szacować na około 77 mld zł. Gdyby kredyty te zostały umorzone, to koszty dla banków (tj. różnica między wartością bilansową kredytu a warto-ścią przejmowanej nieruchomości) wyniosłyby około 20 mld zł. Kwotę tę można więc traktować jako maksymalny możliwy koszt tego rozwiązania.

• Poza bezpośrednimi kosztami dla banków, skorzystanie z takiej możliwości na znaczną skalę prowadziłoby do spadku cen nieruchomości, co miałoby dodatkowy negatywny wpływ na stabilność systemu finansowego.

• Wpływ restrukturyzacji kredytów walutowych na wyniki finansowe banków byłby tym większy, że nastąpiłby w warunkach spadającej zyskowności banków i innych obciążeń nakładanych na sektor, w szczególności wprowa-dzania podatku od aktywów.

• Restrukturyzacja kredytów walutowych, zmniejszając zyski lub wręcz powodując straty przekładające się na spa-dek kapitałów banków, zmniejszyłaby ich zdolność do prowadzenia akcji kredytowej. Ograniczenie podaży kredytu miałoby z kolei negatywne skutki dla całej gospodarki.

• Co równie istotne, restrukturyzacja kredytów walutowych, pomimo wyeliminowania słabego punktu bilansu banków, przełożyłaby się na spadek odporności banków na pozostałe szoki [makroekonomiczne].

• Restrukturyzacja kredytów walutowych zakładana w analizowanej ustawie miałaby również negatywny wpływ na finanse publiczne. Poza wprowadzaną przez ustawę możliwością zmniejszenia wartości odprowadzanego przez banki podatku od niektórych instytucji finansowych, ograniczona byłaby możliwość uzyskiwania przez Skarb Pań-


stwa przychodów z tytułu dywidend od banków, w których ma on udziały.

• Istotny ubytek funduszy własnych, wpływając negatywnie na zdolność banków do rozwoju działalności, wpłynął-by z kolei na spadek dochodów z podatku CIT.

• Pogorszenie odporności systemu bankowego prowadziłoby z kolei do rewizji ocen ratingowych Polski, spadku zaufania inwestorów do Polski, co w konsekwencji doprowadziłby do wzrostu kosztu obsługi długu publicznego.

Prof. Marek Belka

Były Prezes NBP Marek Belka, którego kadencja skończyła się w czerwcu 2016 r, już dwa lata temu ostrzegał środo-wisko bankowe przed narastającym problemem kredytów frankowych.

„Kredyty walutowe są jak społeczna tykająca bomba. Nie dajmy się oszukać, że one nie mają żadnego znaczenia, że ludzie je spłacają, a wy jakoś sobie radzicie z finansowaniem tych kredytów (...) Nie możemy tak po prostu zostawić tego problemu na najbliższe 20 lat. Usiądźcie między sobą i zaproponujcie jakieś innowacyjne roz-wiązanie (...) To nie jest problem, obok którego powinniśmy przejść obojętnie. (…) Pomińmy skomplikowaną strukturę tych instrumentów, ale sposób ich dystrybucji budzi wielkie problemy etyczne. To też się będzie odbijać czkawką, a niektórym już się odbija152.”

Warto zwrócić uwagę na fakt, że prof. Belka nazwał “kredyty frankowe” instrumentami. Taka nomenklatura mia-łaby wynikać z ich charakteru. Jest to o tyle istotne, że bank może zaoferować kredyt każdemu klientowi – instru-mentu finansowego nie.

Z drugiej strony Prof. Belka rok temu ostrzegał polityków przed podejmowaniem pochopnych działań w celu roz-wiązania problemu frankowego, które mogłyby zaszkodzić finansom publicznym, a w dalszej perspektywie samym kredytobiorcom.

Po pierwsze, nie może być mowy o zaangażowaniu środków publicznych. Mam tu na myśli zarówno, że tak po-wiem, koszty dla budżetu, jak i poświęcenie znaczącej części rezerw walutowych. Na Węgrzech to zrobili, 1/3 rezerw walutowych została, można powiedzieć, poświęcona w tej operacji, tylko że oni mieli znacznie więcej rezerw walutowych niż my w stosunku do wielkości kraju.

Kiedyś ta bańka może pęknąć. Nie wiem, czy pęknie i kiedy pęknie, ale może się okazać, że ten frank szwajcarski razem z gospodarką Szwajcarii, do pewnego stopnia osłabioną, też może się osłabi, a wtedy ci kredytobiorcy, którym dzisiaj nakażemy przewalutować kredyty na złote, przyjdą i powiedzą: znów nas oszukaliście, pierwszy raz, jak wpuściliście nas we franki, a teraz drugi raz153 .

152 Polskieradio.pl, Szef NBP: kredyty walutowe są jak tykająca bomba, 12.03.2014, http://www.polskieradio.pl/42/259/Artykul/1073743,Szef-NBP-kredyty-waluto-

we-sa-jak-tykajaca-bomba

153 http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=97&dzien=2&wyp=10&view=4


Prof. Adam Glapiński

Prof. Adam Glapiński został na początku maja 2016 r. wskazany przez Prezydenta Andrzeja Dudę na stanowisko prezesa NBP i objął tę funkcję 10 czerwca. Od marca br. był członkiem zarządu banku centralnego, a wcześniej przez sześć lat zasiadał w Radzie Polityki Pieniężnej. Na tegorocznej Gali Złoty Bankier podkreślił konserwatywny sposób zarzadzania bankami w Polsce i odniósł się m.in. do sprawy kredytów frankowych.

„Największym wyzwaniem [dla banków] są walutowe kredyty mieszkaniowe. Zbliża się moment przedstawie-nia ostatecznego rozwiązania w pewnym dialogu z sektorem bankowym. Chodzi o to, żeby jak najszybciej tę kwestię ostatecznie załatwić. Ręczę państwu, że nie będzie to kataklizm. Jako filar każdego rozwiązania wszyscy, którzy będą o tym decydować, mówią o stabilności sektora bankowego w tych trudnych czasach, kiedy bankom jest trudniej realizować zyski154.”

W wywiadzie udzielonym „Rzeczpospolitej” po objęciu fotela prezesa NBP sprecyzował swoje stanowisko wobec kredytów frankowych:

„Według mnie nie istnieją przesłanki ekonomiczne przemawiające za tym, żeby zajmować się problemem kredy-tów walutowych. Istnieją tylko przesłanki polityczne, państwowe155.”

b) KNF

15 stycznia 2016 r. Kancelaria Prezydenta zwróciła się z prośbą do Komisji Nadzoru Finansowego, o oszacowanie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki. KNF dokonała analizy i na podstawie informacji od 58 banków i oddziałów zagranicznych instytucji kredytowych, które posiadają portfele kredytów lub pożyczek podlegających ustawie ustaliły następujące fakty:

• Obciążenie banków w 2016 r. w wyniku restrukturyzacji kredytów/pożyczek walutowych w najbardziej prawdopodobnym scenariuszu wynosiłoby: 66,9 mld zł. Jego poziom sięga sześciokrotności wyniku finanso-wego netto, przewidywanego przez banki na rok 2016. Rozłożenie obciążeń na różne grupy banków nie jest symetryczne.

• W scenariuszu biorącym pod uwagę wzrostu kursów walut, łączne obciążenia banków wzrastają do kwoty 103,4 mld zł. Stanowi to ok. 2/3 posiadanych przez sektor zasobów funduszy własnych.

• Największy zwrot ze spreadów oraz wartość umorzeń nastąpiłyby w grupie największych 5 banków. Nie-mniej banki te posiadają najwyższe zdolności do kreowania wyniku finansowego. Planowany wynik finan-sowy byłby dostateczny dla pokrycia zwrotów ze spreadu, jednak koszty umorzeń w wyniku restrukturyzacji stanowią trzykrotność wyniku finansowego.

154 Obserwatorfinansowy.pl, Glapiński: NBP zamierza kontynuować konserwatywną politykę pieniężną, 20.04.2016, https://www.obserwatorfinansowy.pl/dispa-

tches/glapinski-nbp-zamierza-kontynuowac-konserwatywna-polityke-pieniezna/

155 Tvn24bis.pl, Nowy prezes NBP o frankowiczach: nie istnieją przesłanki ekonomiczne, by zajmować się tym problemem, 13.06.2016, http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/

kredyty-walutowe-to-problem-polityczny,652031.html


• W najtrudniejszej sytuacji znajduje się grupa z drugiej pod względem wielkości piątki banków. Grupę tę do-tknęłyby koszty zwrotów ze spreadu i umorzeń w wysokości ok. 1/3 całości tych kosztów w sektorze banko-wym. Jednocześnie banki te nie posiadają dostatecznych buforów dochodowych. Ich roczny wynik finansowy netto nie jest dostateczny dla pokrycia nawet zwrotów ze spreadu – stanowi zaledwie ok. 1/3 tej wartości. Wartość umorzeń stanowi dziesięciokrotność wyniku przewidywanego na 2016 r.

• Wysoki poziom kosztów, koniecznych do poniesienia w przypadku restrukturyzacji, przekłada się na ko-nieczność pokrycia istotnej części tych kosztów z funduszy własnych banków. Z wyliczeń wynika, że w 6 ban-kach poziom obniżenia funduszy własnych przekroczy 50%.

• W przypadku 5 banków nastąpi zmniejszenie współczynnika kapitałowego (TCR) do poziomu poniżej 4% (co stanowi 50% wymaganego poziomu 8%). Są to istotne banki, ze względu na: łączny poziom aktywów w wysokości 344,7 mld zł, łączne poziomy depozytów sektora niefinansowego i środków gwarantowanych w wysokościach odpowiednio 208,5 mld zł (22% w sektorze bankowym) i 137,8 mld (22% w sektorze ban-kowym). Banki te posiadają ok. 10 mln klientów.

• Należy nadmienić, że nawet przy liberalnym podejściu zejście poniżej granicy 50% wymaganego poziomu 8% zagraża dalszemu funkcjonowaniu banków i może prowadzić do jego likwidacji.

• Koszty związane z likwidacją banku przenoszą się na budżet państwa - w przypadku depozytów do kwoty stanowiącej równowartość 100 tys. euro na jednego klienta, z tytułu obowiązku gwarantowania depozytów i na klientów - w przypadku nadwyżki ponad równowartość 100 tys. euro na jednego klienta.

• Wprowadzenie rozwiązań wskazanych w projekcie ustawy (wariant 4A) spowoduje powstanie straty finan-sowej w 15 bankach (…). Przy założeniu realizacji przez te banki planów postępowania naprawczego, ban-ki te nie będą odprowadzały tzw. podatku bankowego. W wymiarze rocznym spowoduje to pomniejszenie wpływów budżetowych z tego tytułu o 2,8 mld zł.

• Skutki finansowe projektowanej ustawy mogą w efekcie nie tylko zachwiać stabilnością poszczególnych banków, ale również prowadzić do utraty zaufania do systemu bankowego, a w skrajnym scenariuszu spowo-dować kryzys finansowy.

Z raportu KNF można wysnuć podobne wnioski, co z raportu NBP – banki powinny kwantyfikować ryzyko udziela-nia kredytów frankowych już w 2006 roku. W tej chwili, mamy do czynienia jedynie z konsekwencjami ówczesnej nieostrożności.

Przewodniczący KNF Andrzej Jakubiak

Szef KNF Andrzej Jakubiak jest zdania, że pomoc dla kredytobiorców frankowych powinna objąć tylko osoby w naj-cięższej sytuacji finansowej, których kredyty mają najwyższe wskaźniki LtV (stosunek wartości kredytu hipoteczne-go do wartości mieszkania) oraz DTI (wskaźnik kwoty zadłużenia w stosunku do dochodu).

„Dziś problemem są przede wszystkim kredyty o wysokim LtV. Jeżeli mielibyśmy poszukiwać gdzieś rozwiązania,


to osoby nim objęte powinny spełniać moim zdaniem dwa warunki: LtV powyżej 100 proc. i DTI przekraczające 60 proc. To pozwalałoby trzymać się zasady, że pomaga się tym, którzy mają rzeczywiste problemy. Warunkiem byłoby też obowiązkowe przewalutowanie z podziałem zakumulowanego ryzyka kursowego pomiędzy dwie strony - bank i kredytobiorcę. Ten pomysł musi mieć jednak szersze poparcie.

W tym materiale staraliśmy się unikać wszystkiego, co mogłoby mieć aspekt polityczny. Takie zarzuty nie są zresztą niczym nowym, jeżeli są dane, które nie pasują do pewnej koncepcji. To nie wiąże się tylko z obecną władzą. Jak krytykowaliśmy kiedyś zmiany w OFE, też były wypowiedzi ministra finansów, że KNF „przekroczyła swoje kompetencje156.”

c) Rzecznik Finansowy

6 czerwca 2016 r. Rzecznik Finansowy, Aleksandra Wiktorow, wydała raport pt. „Analiza prawna wybranych po-stanowień umownych stosowanych przez banki w umowach kredytów indeksowanych do waluty obcej lub de-nominowanych w walucie obcej zawieranych z konsumentami”. Wśród głównych wniosków raportu znalazło się stwierdzenie, że wiele zapisów w umowach kredytów walutowych można uznać za abuzywne, a nawet nieważne. Z tego Rzecznik Finansowy wyprowadził konkluzję, że nie wiążą one kredytobiorców z mocy prawa, a banki po-winny zwrócić klientom część rat. Rzecznik zadeklarował też wsparcie dla frankowiczów w sporach sądowych oraz w związku ze skalą problemu zaapelował o jego systemowe rozwiązanie.

„Rzecznik Finansowy uważa waloryzowanie kredytu kursem walut za niezgodne z przepisami prawa bankowego i ko-deksu cywilnego. To istota konstrukcji znacznej części szeroko pojętych kredytów „walutowych”. Naruszające interesy konsumentów są też zapisy pozwalające na uznaniowe ustalanie przez banki kursów walut czy też oprocentowania kredytów.

Rzecznik Finansowy widzi szansę na zakwestionowanie nawet fundamentalnego dla części kredytów walutowych (tzw. kredytów waloryzowanych/indeksowanych do walut obcych) zapisu o waloryzacji kwoty kredytu do waluty ob-cej. Rzecznik wydał już pierwszy tzw. istotny pogląd w sprawie, w której kredytobiorca kwestionuje legalność takiej klauzuli. Główne tezy poglądu można znaleźć w Raporcie.

Jeśli sądy uznałyby argumenty Rzecznika Finansowego, oznaczałoby to nieważność tzw. klauzul waloryzacyjnych. To istotne, bo na nieważność części umowy mogą powoływać się nie tylko konsumenci, ale też przedsiębiorcy. W praktyce oznaczałoby to, że jeśli klient pożyczył 100 tys. zł to taka kwota powinna być podstawą do wyliczania odsetek. Ani kapitał, ani odsetki nie powinny rosnąć wraz ze zmianą kursu waluty obcej.

Rzecznik Finansowy wydał już w podobnych sprawach istotne poglądy, w tym jeden w pozwie grupowym obejmują-cym ponad 1200 osób. Jeśli sądy podzielą opinię Rzecznika Finansowego konsumenci mogą otrzymać zwrot nadpłaco-nych odsetek od kredytu157.”

156 wyborcza.biz, „Szef KNF proponuje nowe rozwiązanie dla frankowiczów”, 24.03.2016, http://wyborcza.biz/biznes/1,147765,19819930,szef-knf-proponuje-nowe

-rozwiazanie-dla-frankowiczow.html

157 https://rf.gov.pl/sprawy-bieza-ce/Raport_Rzecznika_Finansowego_Klauzule_niedozwolone_w_umowach_kredytow_walutowych_22351


8. Ekonomiści, eksperci i dziennikarze ekonomiczni

Maciej Samcik, dziennikarz „Gazety Wyborczej” i bloger ekonomiczny

„Dlaczego jestem przeciwko przewalutowaniu kredytów? Piszę o wbudowaniu bezpieczników, a nie o zlikwidowaniu problemu, bo nie jestem zwolennikiem przewalutowania kredytów frankowych. Owszem, dziś widać jak na dłoni, że są one obarczone większym ryzykiem, niż wydawało się to klientom podpisującym umowy kredytowe. I pewnie najlepiej byłoby to ryzyko z klientów zdjąć. Ale bardzo trudno ocenić, czy cena, którą przyszłoby za to dziś zapłacić - przypomi-nam, wynosiłaby kilkadziesiąt miliardów złotych! - nie jest absurdalnie wysoka. Skoro przypadkiem wdepnęliśmy do tego kasyna, to najlepszym wyjściem będzie minimalizować ryzyko i rozkładać je w czasie, spłacając kredyty frankowe małymi porcjami. Przewalutowanie kredytów byłoby równoznaczne z postawieniem wszystkiego na jedną kartę. Kto miałby za to ponieść odpowiedzialność?

Pomysł 1. Przy wysokim kursie franka bank bierze część ryzyka.

Pomysł 2. Uwolnić kredytobiorców z „aresztu domowego”

Pomysł 3. Uniemożliwić bankom korzystanie z bankowego tytułu egzekucyjnego (przy kredytach walutowych)

Pomysł 4. Umożliwić wyjście z długów tym, którzy są pod wodą.

MÓJ APEL: ZRÓBMY PLAN MINIMUM. Czas skończyć z bujaniem w obłokach i znaleźć realne rozwiązanie. Politycy niech przestaną udawać, że chcą spełnić obietnice wyborcze, a radykalni frankowicze - że nie cofną się ani o krok, bo nie mogą patrzeć na to „bankowe bezprawie”. Jest kilka punktów, w których mniej więcej wszyscy się zgadzamy: że banki powinny oddać pobrane od klientów spready, bo przez lata zarabiały krocie na fikcyjnej wymianie walut (inna sprawa, że Sąd Najwyższy zachował w tej sprawie na razie niepokojącą oziębłość). Że powinny zwrócić składki ubezpieczeń niskiego wkładu własnego, bo te ubezpieczenia zostały już przez sądy uznane za „nibypolisy”. Że powinny umożliwić klientom przenoszenie hipoteki na inną nieruchomość bez konieczności spłaty kredytu. Podobno czasem już umożli-wiają, ale niekoniecznie od ręki. Nad tym czy frankowicze są cwaniakami, czy ofiarami bankowego bezprawia możemy się zastanawiać przez kolejne 10 lat, bo w takich wojenkach polsko-polskich jesteśmy perfekcyjni. Ale może zacznijmy od realizacji planu minimum - naprawieniu skutków tych nieprawidłowości, które widać gołym okiem. Przygniatająca większość frankowiczów tego właśnie oczekuje - a nie przewalutowania ich kredytów, rozwalenia systemu bankowego i wywołania kryzysu gospodarczego158.”

Cezary Kaźmierczak, prezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców

„Za CHF powinny zapłacić banki. Przewalutowanie kredytów CHF po kursie z dnia wypłaty środków – to dla banków roczny ZYSK sektora (około 40 miliardów złotych). Nie STRATA, tylko nie będzie zysku. Dla 270 tysięcy rodzin, czyli 600-700 tysięcy Polaków (tyle podobno ma być zagrożonych) bankructwo, strata mieszkania i długi często do końca życia! Bo banki w Polsce mają jeszcze inny przywilej – na podstawie własnych regulacji typu odsetki od odsetek, po odebraniu domu, mogą dalej domagać się od swojej ofiary pieniędzy! W przypadku CHF będzie to bardzo łatwe – obecna wartość nieruchomości jest znacznie mniejsza niż dług wobec banku. Żeby było jasne – w większości krajów

158 samcikblox.pl, Taki pakiet, czyli cztery moje pomysły na załatwienie sprawy franka. Bez przewalutowania, 09.03.2015


po odebraniu nieruchomości przez bank, ustawowo bank nie może domagać się już od kredytobiorcy niczego. Ale nie u nas. U nas panuje pełna i totalna niesymetryczność relacji bank. – obywatel. Ten drugi nie ma właściwie prawie żad-nych praw.Co wybierze nasz rząd – interes zagranicznych banków czy polskich obywateli – nie wiem. Rządy Hiszpanii czy Węgier wiedziały, co wybrać. Jest to o tyle dobre, że w debacie publicznej wy-trąci to byłym marksistom argument >>co powie Europa?<<, >>kapitał od nas ucieknie<< czy >>banki wyjdą z Polski<<. Jakoś w innych krajach nic takiego nie miało miejsca159.”

Piotr Kuczyński, Główny Analityk, Dom Inwestycyjny Xelion

„Powinno się pomagać ludziom, którzy mają rzeczywiście problemy i którzy kupili sobie i swojej rodzinie mieszkanie, a nie pałac. I nie ze swojej winy popadli w tarapaty z powodu braku pracy, obniżki pensji czy choroby.

Nie ma już bankowego tytułu egzekucyjnego, ale są inne metody: wchodzi komornik i zabiera mieszkanie. A ten dług za człowiekiem dalej goni. I tutaj byłoby słuszne, gdyby wprowadzić do prawa bankowego zasadę, że dajemy kredyt na mieszkanie czy na dom i w razie problemów ze spłatą, oddajemy kluczyki i jesteśmy wolni. A nie idzie za nami wielo-settysięczny dług, bo to jest największe utrapienie. Ale niestety tak na razie nie jest, w związku z tym to jest olbrzymie ryzyko zaprzestania płacenia.

Wyobraźmy sobie, że za 10 lat skoczy kurs franka do 7 czy 8 złotych. Wszystko jest możliwe - na rynku walutowym szczególnie. Problem już będą miały nie tylko rodziny zadłużone, ale również i banki. Wtedy może się okazać, że 30-40 proc. kredytów jest niespłacalnych i będziemy mieli piękny kryzys bankowy160.”

Piotr Wójcik, Członek Klubu Jagiellońskiego

„Drodzy frankowicze, ustalmy kilka fundamentalnych faktów:

1. Nie jest prawdą, że po latach spłacania rat macie do zapłacenia więcej niż na początku. Licząc we frankach macie do spłacenia odpowiednio mniej. Jeśli chcieliście liczyć sobie zadłużenie w złotówkach, trzeba było wziąć kredyt złotowy.

2. Nie jest prawdą, że nie mieliście wyboru, bo bez kredytu walutowego nie mieliście zdolności kredytowej. Mieliście, tylko że na mieszkanie mniejsze lub o gorszym standardzie, lub w gorszej lokalizacji (czyli po prostu tańsze), co Wam nie pasowało.

3. Nie jest prawdą, że na kredytach frankowych tracicie. Przez lata zyskiwaliście setki złotych miesięcznie dzięki niższym odsetkom i wtedy wszystko było okey, a teraz, gdy tylko sytuacja się odwróciła, żądacie pomocy.

4. Nie jest prawdą, że płacicie obecnie jakieś absurdalnie wysokie raty. Płacicie sporo wyższe niż wcześniej ale porów-nywalne z kredytami złotowymi. Frank co prawda dla niektórych z Was zdrożał nawet dwa razy, ale szwajcarskie stopy procentowe spadły poniżej zera, więc macie najniżej oprocentowane pożyczki na rynku.

159 http://wei.org.pl/blogi-wpis/run,chf-kasyno-nigdy-nie-traci,page,1,article,1364,language_code,pl.html

160 Tvn24bis.pl, “Kuczyński: trzeba pomóc tym, którzy kupili sobie mieszkanie, a nie pałac”, 30.05.2016, http://tvn24bis.pl/pieniadze,79/kuczynski-o-propozycji-zbp

-ws-frankowiczow,648028.html


5. Nie jest prawdą, że jesteście jakąś bardzo potrzebującą grupą kredytobiorców. Spłacalność kredytów walutowych jest lepsza niż kredytów złotowych.

6. Nie tylko Wy jesteście narażeni na ryzyko. Kredytobiorcy złotówkowi są narażeni na zmiany stóp procentowych.

Rozumiem, że przy Waszych kredytach było sporo win po stronie banków - np. wysokie spready, nieuwzględnianie ujemnej stopy procentowej etc. Jednak w swojej argumentacji zachowajcie elementarną uczciwość wobec ludzi, którzy nie zdecydowali się na kredyt frankowy i przez lata płacili wyższe raty lub mieszkają w mniejszych mieszkaniach, lub mieszkanie wynajmują, często płacąc właścicielom marże wyższe niż Wasze, z taką różnicą, że po latach nie będą mieli nawet własnego mieszkania161.”

Dr hab. Andrzej Cwynar, profesor nadzwyczajny Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie

„Rzecz w tym, że jeśli Polacy wiedzą na temat finansów tak zatrważająco mało i mają tak duży pro-blem z elementar-nym rachunkiem wartości pieniądza w czasie, to jak mają wybrać z czterech zaproponowanych wariantów >>kursu sprawiedliwego<<? Znowu ktoś im będzie musiał to wyjaśnić. Znowu pewnie będą robić to banki, które kredytów udzieliły. Znowu za jakiś czas ktoś postawi je pod pręgierzem, bo wyjaśniły nie tak jak trzeba. Boję się, że szykujemy sobie never ending story.

Boję się czegoś jeszcze. I to jest nawet straszniejsza wizja. A co jeśli przyznanie, że za „frankowym kryzysem” stoi fi-nansowa ignorancja obywateli stanie się precedensem? Co jeśli wypuszczony w ten sposób z butelki dżin za każdym razem, kiedy ktoś będzie chciał unieważnić niekorzystną dla niego decyzję, rozwój wypadków, kontrakt, będzie kusił, by powiedzieć: „nie wiedziałem”? Boję się, że czeka nas efekt kubka gorącej kawy, na którym musi być napisane, że ta kawa jednak jest gorąca. Straszna wizja, bo źle świadcząca albo o naszej kondycji intelektualnej, albo o naszych kwali-fikacjach moralnych. Na szczęście cały czas z prawnego punktu widzenia ignorantia legis non excusat162.”

161 https://www.facebook.com/IndieMind/posts/1126220424067693#

162 http://dyskusja.biz/gospodarka/never-ending-story-56192


„Toksyczne kredyty pseudowalutowe”; „żadnych franków nie było, bo kredytobiorcy dostali środki w złotych”; „wielka afera finansowa” - to najczęstsze sformułowania jakimi posługuje się Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu. Stowarzyszenie stosuje agresywną, emocjonalną retorykę (i prostą arytmetykę), która co by nie mówić – przemawia do mas. Przedstawiciele banków wypowiadają się dużo oszczędniej, komunikacja w sprawie kredytów frankowych jest przekierowana na Związek Banków Polskich.

1. Legalność kredytów frankowych

Oś sporu pomiędzy frankowiczami, a stroną bankową dotyczy legalności kredytów bankowych. Przedstawicie-le stowarzyszeń frankowiczów uważają, że to co dostali klienci, to nie kredyt, lecz skomplikowany spekulacyjny instrument finansowy oparty jedynie o konstrukcję umowy kredytu. Dodatkowo uważają, że kredyty frankowe w szczycie swojej popularności nie były zgodne z prawem polskim i europejskim – ich zdaniem stosowne przepisy zostały wprowadzone dopiero w 2011 r., kiedy w Polsce udzielano coraz mniej kredytów walutowych.

Banki z kolei uważają, że kredyt walutowy jest takim samym kredytem jak ten udzielony w złotówkach. Powołują się tu na przepisy prawa bankowego, kodeksu cywilnego oraz prawodawstwo europejskie. Przepisy te funkcjonują od wielu lat, jednak argumenty banków wydają się być – oczywiście – bardzo jednostronne, a przez to niekoniecz-nie słuszne. Kredyt indeksowany do waluty nie ma uzasadnienia ekonomicznego, ponieważ podstawową funkcją kredytu walutowego jest wymiana między dwoma uczestnikami obrotu, z których jeden posiada daną walutę, a drugi potrzebuje jej w celach płatniczych bądź inwestycyjnych. W przypadku kredytów frankowych z kolei, je-dynym motywem uzasadniającym wprowadzenie ich do oferty było wykorzystanie niskich stóp procentowych dla franka szwajcarskiego I silnej złotówki, przez co można było bardziej liberalnie oceniać zdolność kredytową klien-tów.

Kolejną kwestią sporną jest możliwość „przewalutowania kredytów”. Stowarzyszenia frankowiczów domagają się uznania kredytów walutowych za złotówkowe. Dobitnie argumentują, że kredytów frankowych nie można przewa-lutować, bo nie było w nich szwajcarskiej waluty – nie można przewalutować złotówek na złotówki. Oceniają, że były to kredyty w złotówkach, które zostały w sposób wadliwy prawnie, nielegalnnie podczepione do instrumen-tów finansowych. Jako dowód podają, że kredyty te były wypłacane klientom w polskiej walucie. Stowarzyszenia frankowiczów domagają się więc „odwalutowania” kredytów – usunięcia z umów powiązania z frankami 163.

Banki z kolei są zdania, że kredyty frankowe można przewalutować. Udzielając kredytu waloryzowanego do ob-cej waluty banki bowiem kupowały walutę na rynku międzybankowym lub zabezpieczały jej wartość za pomocą transakcji na instrumentach pochodnych (jeżeli banki używały transakcji pochodnych, to stanowiły one część ofe-rowanego produktu, którym w konsekwencji nie mógł być kredyt, a instrument finansowy).

163 Pawlicki ws. frankowiczów. To są kredyty złotówkowe i za takie powinny być uznane, http://telewizjarepublika.pl/pawlicki-ws-frankowiczow-to-sa-kredyty-zlo-

towkowe-i-za-takie-powinny-byc-uznane,25414.html, 28.10.2015

ROZDZIAŁ IV: ARGUMENTY STRON SPORU


frankowicze (Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu)

W momencie udzielania większości kredy-tów frankowych była niezgodna z prawem.

wyjaśnienie: „Umowy te w okresie ich zawierania nie miały żadnego umocowania w przepisach pra-wa. Dopiero w roku 2011 dokonano kontrower-syjnej próby zalegalizowania owych finansowych produktów. Nie ulega natomiast żadnej wątpli-wości ich bezprawność w latach 2005-2011.”

Kredyty udzielone w walutach obcych w świetle prawa nie są kredytami.

wyjaśnienie: „To NIE SĄ kredyty. (…) W świetle tego absolutnie podstawowego dla działalno-ści kredytowej prawa, na kredytobiorcy ciąży obowiązek oddania bankowi wyłącznie kwoty odpowiadającej „wykorzystanemu kredytowi” wraz z odsetkami i prowizją. Sytuacja, w której kwota należna jest niemożliwa do określenia jest sprzeczna z istotą kredytu, a spłacany „kredyt” jest praktycznie niemożliwy do spłacenia (…)”

Kredyty walutowe nie są kredytami hipo-tecznymi, bo nie ograniczają się do wartości nieruchomości. Są instrumentami spekula-cyjnymi.

wyjaśnienie: „W kredycie hipotecznym – jak

banki (Związek Banków Polskich)

Kredyty we frankach zostały udzielone zgodnie z prawem. Nowelizacja z 2011 r. je-dynie potwierdziła zasadność akcji kredyto-wej w walutach obcych.

wyjaśnienie: „W wymienionych latach przepi-sy dopuszczały możliwość denominowania lub indeksowania kredytu do waluty obcej – Ko-deks cywilny w sposób jednoznaczny określa możliwość umownej waloryzacji zobowiązania cywilnego, którego rodzajem jest umowa o kre-dyt walutowy. Możliwość denominowania lub indeksowania kredytu do waluty obcej jest do-puszczalna na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów, tak jak była dopuszczalna na gruncie przepisów dotychczasowych”

Kredyty udzielone w walutach obcych są kredytami tak samo jak kredyty złotowe.

wyjaśnienie: „Prawo bankowe w Polsce przewi-duje umowy kredytowe denominowane lub in-deksowane w walutach obcych.Prawo bankowe w Polsce opisuje wyraźnie zasa-dy dotyczące tego, w jaki sposób i w jakich ter-minach należy ustalić kursy wymiany walut. Na tej podstawie wyliczana jest kwota kredytu i rata kapitałowo- odsetkowa.Istnienie kredytów walutowych jednoznacznie przewiduje także Dyrektywa Parlamentu Euro-pejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt zwią-zanych z nieruchomościami mieszkalnymi.”

Regulacje wyraźnie nakazują (i nie ma tu znaczenia waluta udzielonego kredytu), by kwota ustanowionej hipoteki uwzględ-niała dodat-kowe należności m.in. odsetki, a więc jest większa od wartości udzielonego kredytu.

1

2

3


mówi jego nazwa zabezpieczeniem przekazanej kredytobiorcy kwoty jest wpis na hipotekę fi-nansowanej nieruchomości. Spekulacyjne instru-menty, które sprzedano Polakom jako >>kredyty hipoteczne<< nie ograniczają się do wartości nieruchomości - kredytobiorca ręczy całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym, a także swojej rodziny i spadkobierców. Nie jest to więc kredyt hipoteczny, ale niewolnictwo narastające, bar-dziej dotkliwe od pańszczyzny”.

W kredytach frankowych nie było franków.

wyjaśnienie: „Są to instrumenty finansowe, które nie mają nic wspólnego z kredytami walutowy-mi, bo banki przekazały klientom złote polskie. Do celów tych >>kredytów<< nie kupowały, ani nie sprzedawały franków, pozorując te zakupy jedynie kilkugodzinnymi ruchami księgowymi, by sprostać wymogom”.

Wyroki sądowe kwestionują legalność kre-dytów walutowych.

wyjaśnienie: „Tymczasem wyroków sądo-wych stwierdzających sprzeczność z polskim prawem owych >>kredytów<< jest już wiele, m.in. prze-ciwko mBankowi, Getin-Noble, BPH i Millennium. W grudniu 2011 sąd II instancji >>w imieniu Rzeczpospolitej<< orzekł, że zapisy stosowane w umowach przez bank Millennium są >>nie-legalne<< i >>zakazuje bankowi Millennium stosowania ich w obrotach z klientami<<. Wyrok jest prawomocny od kilku lat.”

wyjaśnienie: „Zgodnie z prawem kredyt hipotecz-ny jest kredytem zabezpieczonym wpisem hipo-teki na rzecz wierzyciela w księdze wieczystej. Zabezpieczenie banku nie ogranicza się jednak wyłącznie do zabezpieczenia rzeczowego (hi-poteka). Bank tak jak każdy inny wierzyciel ma prawo egzekwować swoje należności z całego majątku kredytobiorcy. Na przykład może dojść do sytuacji, że nieruchomość stanowiąca zabez-pieczenie znacznie straci na wartości bądź będzie trudna do zbycia. W kontynentalnym systemie prawnym regułą jest możliwość zaspokojenia się wierzyciela z całego majątku dłużnika.”

Udzielając kredytu waloryzowanego do obcej waluty banki kupowały walutę na rynku międzybankowym lub zabezpieczały jej wartość za pomocą transakcji na instru-mentach pochodnych.

wyjaśnienie: „Kredyt udzielony jest w CHF, raty wyliczone są w CHF i mogą być płatne wedle okre-ślonego kursu przeliczenia w PLN lub możliwe do spłaty wprost w CHF walutą zakupioną na ryn-ku. Przewalutowanie to zmiana waluty kredytu z franków szwajcarskich na złote. Każda umowa kredytu walutowego przewiduje możliwość do-konania przewalutowania – prawo kredytobiorcy do żądania przewalutowania w każdym czasie.”

Nie ma wyroków kwestionujących legalność kredytów frankowych. Podane przez nie-które stowarzyszenia przykłady wyroków rozmijają się z tezą postawioną w temacie, gdyż dotyczą wątpliwości wobec niektórych zapisów zawartych w umowach, a nie kwe-stionują samych umów.

wyjaśnienie: „Wydane dotychczas wyroki nie kwestionują legalności kredytów walutowych. Dotyczą niektórych aspektów klauzul dotyczą-cych zmiany oprocentowania i klauzul walory-zacyjnych w ściśle określonych aspektach (np.

4

5


przeliczenia na potrzeby uzyskania tytułu wy-konawczego). Żaden wyrok polskiego sądu ani Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nie za-kwestionował legalności kredytów waluto-wych.”Orzeczenia przywołane przez Stowarzyszenie nie kwestionują umów kredytowych indekso-wa-nych do CHF. W uzasadnieniu wyroku z dnia 14-12-2010r. Sąd Ochrony Konkurencji i Kon-sumen-tów stwierdził, że „Oczywistym jest, że zawierając umowę kredytu indeksowanego w walucie obcej konsument jest świadomy (a przynajmniej powi-nien być świadomy) ryzyka jakie się z tym wiążą, a więc ryzyka wynikającego ze zmienności kur-sów walut obcych.”

2. Kredyty frankowe – źródła problemu

Banki i przedstawiciele środowisk frankowiczów różnią się także poglądami na przyczyny problemu kredytów fran-kowych. Środowiska frankowiczów obwiniają głównie banki. Oskarżają je o chciwość i chęć szybkiego zdobycia rynku, nawet jeśli miałoby się to odbyć kosztem klientów. Wskazują, że klienci nie zostali w wystarczający sposób poinformowani o ryzyku wzięcia kredytu walutowego. Banki z kolei doskonale zdawały sobie sprawę z ryzyka, a mimo to oferowały kredyty frankowe na dużą skalę. Według stowarzyszeń frankowiczów drugim winnym jest Komisja Nadzoru Finansowego, która nie potrafiła wprowadzić odpowiednio restrykcyjnych regulacji.

Związek Banków Polskich i wypowiadający się w imieniu banków tłumaczą, że klienci byli poinformo-wani o ry-zyku walutowym. Jako przykład podawana jest rekomendacja S z 2006 r. – klient przed otrzymaniem kredytu walutowego musiał podpisać oświadczenie, że ma świadomość ponoszonego ryzyka. Wskazują też, że nie wiedzieli jaki będzie kurs franka w przyszłości – jako dowód podają fakt, że kredyty we franku szwajcarskim zaciągali także sami bankowcy. Teoretycznie jednak, w taki sposób można byłoby uzasadnić choćby oferowanie każdemu klientowi inwestycji np. Na rynku Forex – wszak polegają one jedynie na kupnie i sprzedaży walut, a inwestujący powinni być świadomi ryzyka, które ponoszą. Mimo to, KNF przestrzega przed spekulacją, wskazując np. Na fakt, że ponad 80% inwestujących traci na swojej działalności.

1


Klienci nie zostali w wystarczający sposób poinformowani o ryzyku.

Wyjaśnienie: „Klienci sądzili, albo mieli pełne pra-wo sądzi, że prawo bankowe obowiązuje, a oni zawierają umowę kredytową według tego obo-wiązującego prawa, tzn. zobowiązani są do zwro-


Klienci byli poinformowani o ryzyku waluto-wym. Potwierdzają to wyroki sądów. Zgod-nie z wymaganiami Rekomendacji S z mar-ca 2006 r. w pierwszej kolejności klientowi przedstawiana była oferta kredytów w zło-tych, a kredyt walutowy mógł być udzielo-ny po pisemnym oświadczeniu klienta, po-


tu pożyczonego kapitału, odsetek i uzgodnionej marży. Nie wiedzieli, że jednocześnie podejmu-ją arcy-ryzykowną grę na wzrost kursu franka, ryzykując wielokrotność pożyczonej kwoty. Bo tzw. >>kredyty waloryzowane do walut<< są instrumentami finansowymi (opcjami spekula-cyjnymi) wymagającymi stosowania procedur rygorystycznych MIFID ostrzegających klienta o bardzo wysokim stopniu ryzyka, jest ono wszak kilkukrotnie większe niż podczas zabezpieczonej ostrzegającymi procedurami gry na giełdzie.”

Waloryzacja jest źródłem bezpodstawnego wzbogacenia się banków. Waloryzacja po-winna służyć zabezpieczeniu istoty umo-wy, a w przypadku kredytów frankowych całkowicie zmienia jej sens.

Wyjaśnienie: „Bankierzy użyli pojęcia walo-ry-zacji, by >>potanić kredyty walutowe” i rady-kalnie zwiększyć ich sprzedaż, nie bacząc na fakt, że w ofercie fałszują prawnie zdefiniowaną

twierdzającym, że dokonał wyboru kredytu w walucie obcej i ma świadomość ponoszo-nego ryzyka.

Wyjaśnienie: „Według jednoznacznego stanowi-ska Komisji Europejskiej kredyty hipoteczne nie są instrumentami finansowymi, o których mowa w dyrektywie MiFID, niezależnie od waluty, w któ-rej są denominowane. Opinia rzecznika general-nego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-312/14 (Banif Plus Bank Zrt. v Már-tonLantos and MártonnéLantos) z dnia 17 wrze-śnia 2015 r. stanowi jednoznacznie, że odpowiedź na pytanie węgierskiego sądu powinna brzmie, że kredyt walutowy nie stanowi instrumentu finan-sowego i nie podlega dyrektywie MIFID (punkt 46 opinii). Na gruncie krajowym w wyroku z dnia 7 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie (sygn. I C 554/14 ) stwierdził jedno-znacznie, że umowa kredytu waloryzowana do waluty obcej nie ma charakteru instrumentu inwestycyjnego, nie jest produktem ustrukturyzowanym o szcze-gólnym skomplikowaniu. Klienci byli informowa-ni o ryzyku walutowym na podstawie Rekomen-dacji S Komisji Nadzoru Finansowego. Informacje te potwierdzają również wyroki sądowe – w tym wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie dotyczący Prezesa Stowarzyszenia Pro Futuris Tomasza Sa-dlika (sygn. akt I C 988/13 z 24 marca 2015 r.).”

Banki nie zarabiały na waloryzacji. Wzrost kursu waluty nie oznacza, że bank na tym zarabia.

Wyjaśnienie: „Stwierdzenie, że >>waloryzacja (…) jest źródłem bezpodstawnego wzbogacenia jednej ze stron kosztem strony drugiej<< jest fałszywe. Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie wyraźnie stwierdza, że zastosowanie tego mechanizmu pozwoliło na obniżenie ceny

2


instytucję waloryzacji. (…) Sytuacja, w której >>waloryzacja” całkowicie zmienia sens umo-wy, dewastuje istotę świadczenia i jest źródłem bezpodstawnego wzbogacenia jednej ze stron kosztem strony drugiej – nie jest waloryzacją, ale dokładnym jej zaprzeczeniem.”

Bankierzy wiedzieli, jakie będą konsekwen-cje udzielania kredytów we franku. Mimo to masowo je sprzedawali i w żaden sposób nie zabezpieczali klientów.

Wyjaśnienie: „Bankierzy doskonale wiedzieli, że wiąże się to z ogromnym ryzykiem dla klien-tów, do czego zresztą Związek Banków Polskich się przyznaje. Mimo tego, banki przeprowadziły zmasowaną akcję sprzedaży owych ukrytych pod nazwą „kredytów” opcji spekulacyjnych usilnie namawiając klientów. Sprzedawcy namawiali na nie klientów, którzy – jak im mówili – nie mają zdolności kredytowej w złotych. Zatem był to ma-sowy proceder fałszowania zdolności kredytowej klientów przez banki, które udały, że nie widzą, iż zaledwie 20% zmiana kursu franka powodu-je utratę owej zdolności kredytowej u klientów. Banki zabezpieczyły siebie (m.in. instrumentami SWAP, CIRS), zaś klientów – nie zabezpieczyły wcale.”

udzielonego kredytu, którego oprocentowanie zostało określone w umowie na niskim poziomie i przede wszystkim pozwala na zachowanie jed-nolitej wartości rat.”

Bankowcy nie znali kursu waluty w przy-szłości, podobnie jak klienci. Zarówno Związek Banków Polskich, jak i same ban-ki otwarcie informowały o ryzyku waluto-wym, a klienci pisemnie potwierdzali, że mają jego świadomość. Pomimo sprzeciwu ówczesnych władz i samych kredytobiorców Komisja Nadzoru Finansowego wprowadzi-ła tzw. Rekomendacje S, która ograniczyła dostępność kredytów walutowych.

Wyjaśnienie: „Jedno ze stowarzyszeń reprezen-tujących część kredytobiorców walutowych su-geruje, że bankowcy wiedzieli, jakie będą kon-sekwencje udzielania kredytów walutowych. To nieprawda! Gdyby faktycznie wiedzieli, jakie będą konsekwencje, to nigdy nie wpadliby na pomysł udzielania kredytów frankowych i tym samym narażania się na tak bezpardonowe ataki. (…) Zdawali sobie jednak sprawę z ryzyka i właśnie dlatego już pod koniec 2005 r. Związek Banków Polskich chciał całkowitego zakazu udzielania kredytów frankowych, by to ryzyko ograniczyć do zera. Instytucje państwowe się na to nie zgodziły, ale Komisja Nadzoru Bankowego wprowadziła tzw. Rekomendację S, która ograniczyła dostęp-ność kredytów walutowych. To właśnie działania Związku Banków Polskich doprowadziły do ogra-niczenia udzielania kredytów walutowanych. Nie jest również tak, że bankowcy świadomie narażali na ryzyko swoich klientów, zabezpieczając tylko siebie. Najlepszym tego przykładem jest fakt, że aż kilkanaście tysięcy bankowców wzięło kredyty w walutach obcych.”

3


3. Sytuacja frankowiczów

Popularność stowarzyszeń frankowiczów opiera się na walce o ich interesy. Przy okazji pokazują oni przypadki trud-nej sytuacji życiowej konkretnych osób. Kredyt frankowy jest tu często nazywany „więzieniem” lub „pułapką bez wyjścia”.

Banki nie negują trudnej sytuacji frankowiczów, wskazują jednak, że osoby zadłużone w złotych płaciły do tej pory większe raty. Łącznie zapłaciły też więcej niż kredytobiorcy frankowi. Kredytobiorcy frankowi, którzy mają proble-my ze spłatą rat, prawdopodobnie mieliby też trudności ze spłatą kredytu złotowego.

1

2


„Frankowicze” są w gorszej sytuacji od „zło-tówkowiczów”. Problemem jest nie wiel-kość raty, ale kapitału pozostałego jeszcze do spłaty.

Sytuacja frankowiczów jest bardzo trudna. Nie jest prawdą, że kredyty frankowe są spłacane lepiej niż złotowe.

wyjaśnienie: „Informacje te podawane są na podstawie danych podanych przez banki. Tym-czasem spłacalność toksycznych kredytów nie jest wysoka. Banki maskują tragiczną sytuację tysięcy klientów złapanych w tę pułapkę, bo po wypowiedzeniu umowy przez bank i przekazaniu komor-nikowi lub firmie windykacyjnej zadłuże-nie jest już wykazywane w złotych. Wciąż działa Bankowy Tytuł Egzekucyjny, a więc siekiera za-wieszona nad głową klienta banku, możliwość błyskawicznego odebrania mu przez komornika mieszkania czy domu. Kredytobiorcy rezygnują więc ze innych wydatków, by spłacać wciąż rosną-cy >>kredyt<<.”


W sumie do tej pory frankowicz zapłacił mniej niż kredytobiorca posiadający kredyt w złotych. Rata statystycznego frankowicza była średnio 33 proc. niższa.

Spłacalność kredytów frankowych jest lep-sza niż kredytów złotowych. Sytuacja pew-nej grupy frankowiczów nie powinna być problemem całego społeczeństwa.

wyjaśnienie: „Liczbę kredytobiorców posiada-ją-cych kredyt w CHF szacuje się na niewiele ponad 570 tys. Z tej grupy zaledwie 3 proc. ma problemy z regularną obsługą kredytu. Dane Bankowego Funduszu Gwarancyjnego za II kw. 2015 r. ja-sno wskazują, że odsetek zagrożonych kredytów mieszkaniowych w walutach zagranicznych wy-nosi nieco powyżej 3 proc. i jest nawet mniejszy niż w przypadku kredytów złotowych.”


1

2


Frankowicze nie domagają się żadnej po-mocy finansowej od państwa. Domagają się jedynie, by państwo wyegzekwowało od banków wyroki sądów (m.in. dotyczące klauzul abuzywnych).

wyjaśnienie: „Oszukani przez banki, nie-słusznie zwani >>frankowiczami<< (wszak żadnych franków nie było i nie ma) kategorycznie nie zgadzają się na żadną finansową pomoc, żadną dopłatę ze strony państwa – innych podatników. (...) Oszukani przez banki domagają się jedynie, by polskie państwo wreszcie wyegzekwowało od bankierów prawomocne wyroki polskich sądów, wreszcie zmusiło banki do przestrzegania prawa.”„Bankierzy chcą Polaków podzielić, zlecają swym lobbystom szczucie jednych na drugich. Ofiar toksycznych kredytów nie można dzielić na tych wartych ochrony i tych niewartych, bez względu na to jakie kryteria się przyjmuje.”

Nie może być mowy o żadnym przewaluto-waniu kredytów, bo klienci dostali od ban-ków polską walutę – mówią o tym zapisy umów. Zamiast tego należy kredyty odwa-lutować, czyli przeciąć ich bezprawne po-


Frankowicze (zwłaszcza ci najbogatsi) do-magając się pomocy są roszczeniowi. Pomoc powinna objąć tylko najbardziej potrzebu-jących, którzy bez własnej winy znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej.

wyjaśnienie: „Niezrozumiałym dla sektora banko-wego pozostaje kwestia pomocy grupie osób naj-zamożniejszych, które w pełni świadomie podpi-sały umowy kredytów walutowych. Banki w pełni przestrzegają przepisów prawa oraz respektują wyroki sądowe. Niektórzy przedstawiciele stowa-rzyszeń kredytobiorców celowo manipulują wy-rwanymi z kontekstu wyrokami niedotyczącymi istoty podpisanych umów.”

Nie istnieje termin „odwalutowania” – kre-dyt został przyznany i udzielony w walucie i może być spłacany w złotych lub wprost w walucie kredytu. Kredyt można przewaluto-wać.

4. Pomoc dla frankowiczów

Frankowicze deklarują, że nie oczekują od państwa żadnej pomocy. Domagają się jedynie, by zmusiło banki do przestrzegania prawa. Nie uznają argumentu, że pośrednio może to skończyć się wyciąganiem pieniędzy z budżetu poprzez banki i NBP. Stowarzyszenia frankowiczów nie zgadzają się na pomoc dla pewnej grupy kredytobiorców – średnio i mało zarabiających, czy znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Chcą, by rozwiązania ustawo-we objęły wszystkich zadłużonych we franku m.in. przedsiębiorców czy osoby, które zaciągnęły kredyty na zakup mieszkań na wynajem.

Banki stoją na stanowisku, że pomoc powinny otrzymać tylko osoby najmniej zarabiające lub znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej. Nie godzą się na pomoc dla najlepiej zarabiających – oceniają ich postawę jako „rosz-czeniową”. W koncepcję tą wpisują m.in. Fundusz Wsparcia Kredytobiorców finansowany przez banki, z którego mogą skorzystać osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej.


Wyjaśnienie: „Kredyt udzielony jest w CHF, raty wyliczone są w CHF i mogą być płatne wedle okre-ślonego kursu przeliczenia w PLN lub możliwe do spłaty wprost w CHF walutą zakupioną na ryn-ku. Przewalutowanie to zmiana waluty kredytu z franków szwajcarskich na złote. Każda umowa kredytu walutowego przewiduje możliwość do-konania przewalutowania – prawo kredytobiorcy do żądania przewalutowania w każdym czasie.”

5. Konsekwencje pomocy dla wszystkich frankowiczów

Stowarzyszenia frankowiczów uznają też za nieprawdziwy argument, że wszyscy podatnicy będą musieli się złożyć na pomoc dla relatywnie niewielkiej grupy osób. Uznają, że banki nie poniosą żadnych strat – będzie to najwyżej utrata przyszłych zysków – nie będą więc przerzucać opłat na klientów. Nie uznają też argumentu, że przewalu-towanie kredytów może spowodować upadek kilku banków. Wskazują, że „odwalutowanie” kredytów wyjdzie go-spodarce na dobre. Pieniądze przeznaczane na wyższe raty pozostaną bowiem w rękach klientów i będą napędzać konsumpcję.

Banki z kolei twierdzą, że poniosą duże straty. Przedstawiają pomoc wszystkim frankowiczom jako potencjalne ryzyko upadku banków, a w konsekwencji zachwianie stabilności sektora finansowego. Inną z konsekwencji było-by pogorszenie sytuacji banków, a w konsekwencji zmniejszenie kredytowania gospodarki. Bankowcy wskazują, także, że za pomoc frankowiczom w mniejszym lub większym stopniu będą musieli zapłacić wszyscy obywatele.

1


Banki nic nie stracą na „odwalutowaniu” kredytów. Utrata przyszłych zysków nie jest stratą.

wyjaśnienie: „Banki już zarobiły i zarobią na tych 700 000 umów ponad sto miliardów. Gdy prawo wreszcie zacznie być w Polsce przestrzegane tak-że przez bankierów, banki nie poniosą żadnych >>strat<<, a jedynie będą musiały oddać to, co nielegalnie Polakom zagrabiły i zrezygnować z tego co zagrabić planują przez kolejne lata. Bo-wiem ich rzekome „straty” znacznej części dotyczą przyszłych „zysków” z nielegalnych operacji.”


Najważniejsze instytucje finansowe w Pol-sce stwierdziły, że straty banków byłyby niezaprzeczalne.

wyjaśnienie: „Samo zagrożenie wejścia w życie ustaw proponowanych przez polityków spowo-dowało, że wartość giełdowa sektora bankowego zmniejszyła się o ponad 50 mld zł, co przekłada się w dalszej perspektywie równ-ież np. na fun-dusze emerytalne i wysokość przyszłych świad-czeń wypłacanych obywatelom.”

wiązanie z walutami obcymi.


2

3

Nie jest prawdą, że wszyscy klienci banków będą musieli się „zrzucić” na pomoc dla frankowiczów.

„Bankierzy i ich lobbyści straszą nas, że pozbawio-ne swych nielegalnych zysków banki będą musia-ły podnieść opłaty za usługi wszystkim klientom. Opłaty za bankowe usługi w Polsce są najwyższe w Europie. Rodzący się ruch konsumencki wskaże klientom te banki, które cen nie podniosą. Polscy konsumenci wyleczą bankierów z ich buty i zmu-szą do uczciwości. A upartych w złodziejstwie – z ulgą pożegnamy.”

Operacja „odwalutowania” wyjdzie na do-bre polskiej gospodarce. Pieniądze pozo-staną w kieszeniach Polaków, co spowodu-je wzrost konsumpcji i inwestycji.

wyjaśnienie: „Absurd tego kłamstwa [że odwalu-towanie kredytów wyjdzie na złe polskiej gospo-darce] najlepiej ukazuje sytuacja Węgier, które po rozwiązaniu problemu toksycznych kredytów, no-tują silne przyspieszenie gospodarczego rozwoju, spadek bezrobocia, wzrost dochodów. W ostat-nich 8 latach banki oficjalnie zarobiły na Polakach 100 miliardów, znaczną część tej sumy niele-gal-

Za pomoc dla wszystkich frankowiczów bę-dzie musiało zapłacić całe społeczeństwo

wyjaśnienie: „Duże straty w tzw. bankach sys-temowo ważnych naruszyłyby stabilność całego sektora bankowego w Polsce, przez co koniecz-ne byłoby dofinansowanie państwa ze środków publicznych w celu utrzymania stabilności rynku finansowego i przeciwdziałania ewentualnej pa-nice. (…) Obniżenie zysków banków przełoży-łoby się bezpośrednio na obniżenie wpływów do budżetu państwa z tytułu płaconego przez nie podatku dochodowego. W zgodnych wyli-czeniach Ministerstwa Finansów, KNF i NBP ten uszczerbek wyniósłby aż 3,5 mld zł. Jednak do tej wielkości należałoby jeszcze dodać straty dywi-dend od banków, których właścicielem jest Skarb Państwa. NBP oszacował te utracone przychody na około 380 mln zł. (…) Gorsze wyniki finanso-we banków automatycznie pociągnęłyby za sobą wzrost cen usług bankowych. Szacunki wskazują, że każdy klient banku poniósłby koszt przewalu-towania kredytów walutowych (i to w wariancie mniej radykalnym niż postulaty Stowarzyszenia) w wysokości ponad 100 zł. Oczywiście część kosz-tów poniosłyby też same banki, będzie to jednak oznaczało ni mniej, ni więcej tylko konsolidację sektora, redukcję oddziałów bankowych i zmniej-szenie zatrudnienia, a tym samym jeszcze mniej-szą konkurencję i wyższe ceny.”

Operacja przewalutowania wyjdzie na złe całej polskiej gospodarce. Będzie oznaczać liczne powikłania w polskim systemie fi-nansowym, a nawet jego zawał. Może to zmniejszyć PKB Polski o ok. 0,3-0,5 pkt. proc.

wyjaśnienie: „Prawdziwą bombą frankową jest realizacja postulatów prezentowanych przez pewną grupę frankowiczów. Dokonanie takiej operacji mogłoby zmniejszyć tempo wzrostu PKB Polski o ok. 0,3–0,5 pkt proc. PKB. (…) Historie o przyspieszeniu wzrostu gospodarczego Węgier


4

nie. Większość owych zysków została wytransfe-rowana do zagranicznych central. Czy dla polskiej gospodarki lepsze jest wywiezienie przez bankie-rów z Polski kolejnych dziesiątek miliardów, czy też to, że pozostaną one w kieszeniach Polaków, co spowoduje wzrost konsumpcji i in-westycji?

„Odwalutowanie” kredytów nie będzie mia-ło dużego wpływu na akcję kredytową.

„Przede wszystkim banki nie finansują gospo-darki, ale ją kredytują, zarabiając na tym krocie. Udzielanie kredytów nie jest aktem charytatyw-nym, ale działalnością nastawioną wyłącznie na zysk prywatnych firm. Po wtóre banki w Polsce już od wielu lat wygaszają kredytowanie polskich przedsiębiorstw.”

po >>rozwiązaniu problemu<< kredytów walu-towych można włożyć między bajki. Władze wę-gierskie zaczęły wprowadzać rozwiązania fran-kowe od końca 2011 r. Już w 2012 r. gospodarka spadła tam o 1,5 proc. W latach 2012–2014 skumulowany wzrost PKB wyniósł tam 3,6 proc., a w Polsce 7,1 proc., czyli niespełna 2 razy więcej, a w całym okresie 2009–2014 Węgry zanotowały ujemny wzrost gospodarczy (-0,7 proc.), podczas gdy w Polsce wzrost wyniósł 19,4 proc. Jest ewidentne, że istotny wpływ na te fatalne wyniki gospodarcze miało zahamowanie akcji kredytowej sektora bankowego w wyniku działań władz. W latach 2009–2013 doszło do silnego ograniczenia akcji kredytowej (jednego z największych w regionie), a rok 2014 przyniósł tylko niewielkie polepszenie w tym zakresie.”

W przypadku przewalutowania kredytów frankowych banki będą musiały znacząco ograniczyć finansowanie polskiej gospodar-ki.

„Dodatkowe obciążenie sektora bankowego, któ-ry jest krwiobiegiem gospodarki, musi przełożyć się na jej funkcjonowanie. (…) Koszty przewa-lutowania spowodowałyby obniżenie wyników sektora bankowego, co skutkowałoby obniżeniem wzrostu kapitałów własnych banków. Oznaczało-by to po prostu zmniejszenie zdolności banków do prowadzenia akcji kredytowej w wysokości 50–150 mld zł (w zależności od rozłożenia się strat w poszczególnych bankach), czyli w prakty-ce brak przyrostu akcji kredytowej i poważny pro-blem w obliczu rosnących potrzeb finansowania gospodarki.”


ROZDZIAŁ V:BADANIA SPOŁECZNE DOTYCZĄCE

KREDYTÓW HIPOTECZNYCH

Od gwałtownego wzrostu kursu franka w styczniu 2015 r. przeprowadzono wiele badań rzucających światło na to, jak funkcjonują z wyższą ratą posiadacze kredytów w tej walucie, jakiej pomocy oczekują, jaki mają stosunek do ewentualnych konsekwencji społecznych i ekonomicznych programu pomocowego oraz jakie poglądy polityczne dominują w tej grupie. Wyniki badań dostarczają też wiedzy na temat stosunku ogółu społeczeństwa oraz kredyto-biorców złotówkowych do pomocy udzielanej kredytobiorcom walutowym. Poniżej prezentujemy kilka wybranych sondaży164.

Badanie Ogólnopolskiego Panelu Badawczego Ariadna dla Tajnikipolityki.pl, I 2015.

Dzień po tzw. „czarnym czwartku”, czyli uwolnieniu kursu franka przez Szwajcarski Bank Narodowy, rozpoczęło się badanie realizowane na ogólnopolskiej próbie Panelu Badawczego Ariadna zlecone przez portal Tajnikipolityki.pl, składające się z jednego kluczowego pytania: „Czy Twoim zdaniem polski rząd powinien stworzyć program, który zakładałby wykorzystanie środków publicznych do pomocy osobom posiadającym kredyt hipoteczny we franku?” W tamtym okresie nie było jeszcze wiadomo na jakim poziomie ustabilizuje się kurs franka i jaki będzie jego wpływ na ostateczną wysokość rat kredytów. Mimo to więcej niż połowa (54 proc.) Polaków wypowiedziała się przeciwko stworzeniu rządowego programu pomocy kredytobiorcom frankowym, a 27 proc. poparła takie rozwiązanie. Sto-sunkowo niskie poparcie dla działań rządowych mogło oznaczać, że Polacy oczekują wzięcia odpowiedzialności przez banki za kryzys związany z kredytami frankowymi165.

Źródło: http://tajnikipolityki.pl/sondaz-czy-rzad-powinien-pomoc-frankowiczom/

164 W przestrzeni publicznej ukazały się też m.in. następujące sondaże: badanie zrealizowane w dniach 26 lutego - 4 marca 2015 przez Instytut TNS Polska na zlecenie

ośrodka analitycznego “Alterum”; badanie zlecone przez „Puls Biznesu” firmie IQS, które opublikowano w połowie marca 2015 r. i sondaż przeprowadzony przez PBS

dla Dziennika Gazety Prawnej, miesiąc po tym, jak na skutek decyzji banku centralnego Szwajcarii frank gwałtownie się umocnił.

165 N. Maliszewski, Sondaż: czy rząd powinien pomóc „frankowiczom”?, Tajnikipolityki.pl, 21.01.2015, http://tajnikipolityki.pl/sondaz-czy-rzad-powinien-pomoc

-frankowiczom/

Czy Toim zdaniem polski rząd powiniwn stworzyć program, który zakładaby wykorzystywanie środków publicznych do pomocy osobom posiadającym kredyt hipoteczny we franku?

Wykres: Poparcie dla rządowego programu pomocy frankowiczom ze środków publicznych.

54% nie

27% tak19%

nie wiem


Pomiar został przeprowadzony w dniach 16 – 20 stycznia 2015 roku metodą CAWI na ogólnopolskiej próbie Polaków liczącej N=1041 osób dobranych z panelu Ariadna. Próba losowo-kwotowa. Kwoty dobrane wg reprezentacji w popu-lacji Polaków w wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku, wykształcenia i wielkości miejscowości zamieszkania.

Badanie Ogólnopolskiego Panelu Badawczego Ariadna i Agencji Badań Marketingowych dla serwisu BIQdata, I 2015.

Badanie zrealizowanie na zamówienie serwisu BIQdata, należącego do Grupy Agora, zostało przeprowadzone w tydzień po zmianie kursu franka wśród osób mających kredyt w tej walucie. Badanie pokazało, że przeciętny fran-kowicz zarabia ponad 5 tys. zł na rękę, mieszka w mieście, ma dzieci, czuje się oszukany przez banki, ale deklaruje, że poradzi sobie sam ze spłatą kredytu i ograniczy wydatki, ale raczej nie będzie szukał dodatkowej pracy. Mimo, że w chwili przeprowadzania sondażu minęło zaledwie kilka dni od skoku kursu franka, wśród badanych nie domi-nowało uczucie bezradności. 14,8 proc. osób przyznało, że czują się zdecydowanie bezradni i nie wiedzą co robić, 21,6 14,8 proc. odpowiedziało, że raczej tak się czują, a 61,6 proc. nie zgodziło się z takim opisem ich samopoczucia. 29,6 proc. respondentów stwierdziło, że nie poradzi sobie ze spłatą kredytu, przeciwnego zdania było 70,5 proc. badanych. 20,8 proc. frankowiczów przyznała, że planuje ogłosić upadłość konsumencką, reszta nie miała takich zamiarów. 62,4 proc. osób czuło się oszukanych przez banki i doradców finansowych. Tylko 17,1 proc. badanych przyznało, że sami są sobie winni, bo dokładnie wiedzieli, co robią biorąc kredyt we frankach166.

Badanie przeprowadzone przez panel Ariadna i Agencję Badań Marketingowych na zlecenie BIQdata. Próba ogólno-polska N=2898, metoda CAWI. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji Polaków wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku, wykształcenia i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji badania 21-25 stycznia 2015 r.

166 Vadim Makarenko, Nasz sondaż: kto klęka pod ciężarem franka, BIQdata, 28.01.2016, http://biqdata.wyborcza.pl/.

Stosunek frankowiczów do spłaty kredytu frankowego po wzroście kursu.

Źródło: Vadim Makarenko, Nasz sondaż: kto klęka pod ciężarem franka, http://biqdata.wyborcza.pl/, 28.01.2016.

Nie poradzę sobie ze spłatą kredytu hipotetycznego.

24,2%zdecydowanie

nie

46,3%raczej nie

20,8%raczej tak

8,8%zdecydowanie

tak


Co dalej z frankowiczami? Badanie CBOS, IV 2016

CBOS realizuje regularnie badania w ramach cyklu „Aktualne problemy i wydarzenia”, w kwietniu br., w związku z toczącą się w Polsce debatą nt. pomocy frankowiczom przygotował badanie pt. „Co dalej z frankowiczami?”. 54 proc. ankietowanych stwierdziło, że nie widzi potrzeby, aby państwo wprowadzało przepisy mające na celu pomoc osobom, które zaciągnęły kredyt we frankach. Ponad połowa badanych, którzy uważali, że należy wprowadzić takie przepisy, jest zdania, że powinna ona być skierowana tylko do osób w trudnej sytuacji materialnej167.

56 proc. Polaków ocenia, że koszty związane ze wzrostem kursu franka powinni ponosić sami kredy-tobiorcy. 48 proc. uważa, że tymi kosztami należy obciążyć banki, 14 proc. jest zdania, że powinno w nich partycypować pań-stwo.

167 Źródło: Komunikat z badań „Co dalej z frankowiczami?”, CBOS, nr 63/2016, Warszawa, kwiecień 2016, s. 2.

Polaków wobec wprowadzeni rozwiązań prawnych, mających na celu pomoc osobom spłacającym kredyty we frankach.

Poglądy Polaków na temat odpowiedzialności za koszty pomocy dla frankowiczów

Kredytobiorcy, którzy zaciągnęli kredyty we frankach szwajcarskichBanki

PaństwoTrudno powiedzieć

Procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazac wiecej niż jedną odpowiedź

Źródło: Komunikat z badań „Co dalej z frankowiczami?”, CBOS, nr 63/2016, Warszawa, kwiecień 2016, s. 2.

Źródło: Komunikat z badań „Co dalej z frankowiczami?”, CBOS, nr 63/2016, Warszawa, kwiecień 2016, s. 5

W ciągu ostatnich kilku lat polski złoty stracił wiele na wartości wobec franka szwajcarskiego, tym samym zadłu-zenie tzw. frankowiczów w przeliczeniu na złotówki zwiększyło się. Czy państwo powinno w związku z tą sytuacją wprowadzić przepisy mające na celu pomoc osobom, które zaciagnęły kredyty we frankach?

Kto Pana(i) zdaniem, powinien ponosić koszty zwiazane ze zwiększeniem zadłuzenia frankowiczów, wynikające ze wzrostu wartości franka względem złotówki? Może Pan(i) wskazać więcej niz jedna odpowiedź.

28%zdecydowanie

nie

26%raczej nie

24%raczej tak

12%zdecydowanie

tak10%

trudno powiedzieć

54% nie

56%

48%

14%

9%


Połowa respondentów jest zdania, że jeśli banki zostaną obciążone kosztami pomocy frankowiczom, to w większość przerzucą je na klientów, 20 proc. pytanych stwierdziło, że banki postąpią tak z całością kosztów, a 14%, że z ich niewielką częścią. Jedynie 2% osób uważa, że klienci banków w ogóle nie odczują skutków pomocy dla frankowi-czów.

63 proc. osób biorących udział w badaniu reprezentuje pogląd, że sami frankowicze zdecydowali się wziąć na siebie ryzyko zmiany kursu franka, przez lata płacili niższe raty niż kredytobiorcy, którzy zaciągnęli kredyty w złotówkach, więc teraz nie powinni oczekiwać pomocy. Jednocześnie 64 proc. respondentów stwierdziło, że banki powinny po-nieść przynajmniej część kosztów związanych ze wzrostem wartości kredytów na skutek wzrostu wartości franka168.

Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (311) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 31 marca – 7 kwietnia 2016 roku na liczącej 1104 osoby reprezenta-tywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

Badanie agencji Maison&Partners na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna – V 2016

Agencja badawcza zadała Polakom jedno kluczowe pytanie – Czy rząd powinien zmusić banki, by pomogły Pola-kom, którzy wzięli kredyt hipoteczny we frankach? 51 proc. respondentów odpowiedziało na nie negatywnie, a 36 proc. było zwolennikami takie interwencji rządu. Odpowiedzi badanych różniły się w zależności od ich poglądów politycznych. Wśród elektoratu PO i Nowoczesnej było najmniej osób popierających zmuszanie banków do pomocy frankowiczom, a wśród wyborców PiS i Kukiz’15 najwięcej169.

Najwięcej zwolenników rządowej interwencji w sprawie kredytów frankowych jest wśród wyborców PiS (44 proc. ) i Kukiz’15 (41 proc. ). Jednak sympatycy tych partii są też najbardziej podzieleni, bo odsetek osób przeciwnych pomocy frankowiczom jest właściwie taki sam (kolejno 42 proc. i 44 proc.).

168 Tamże, s. 7, 8, 11.

169 Mikołaj Fidziński, Polacy orzekli - rząd nie powinien pomagać frankowiczom. Najbardziej na nie są wyborcy PO, Next.gazeta.pl, 25.05.2016, http://next.gazeta.pl/

next/7,151003,20135205,polacy-orzekli-rzad-nie-powinien-pomagac-frankowiczom-najbardziej.html#BoxBizImgB

Postawy Polaków wobec zmuszenia banków przez rząd do pomocy kredytobiorcom frankowym.

Źródło: Mikołaj Fidziński, Polacy orzekli - rząd nie powinien pomagać frankowiczom. Najbardziej na nie są wyborcy PO, Next.gazeta.pl, 25.05.2016,http://next.gazeta.pl/

next/7,151003,20135205,polacy-orzekli-rzad-nie-powinien-pomagac-frankowiczom-najbardziej.html#BoxBizImgB [W artykule nie sprecyzowano próby ani metodologii badań].

Czy rząd powinien zmusić banki, by pomogły Polakom, którzy wzięli kredyt hipoteczny we frankach?

36%tak

51%nie

13%trudno

powiedzieć

44%

42%

41%

44%

28%

64%

36%

60%


Badania TNS dla Instytutu Jagiellońskiego - V 2016

16 czerwca Instytut Jagielloński zaprezentował raport z badań pt. „Preferencje polityczne polskich kredytobiorców hipotecznych” , w którym te same pytania zadawano kredytobiorcom złotowym i walutowym. Badanie miało do-starczyć odpowiedzi na cztery główne pytania: kim są kredytobiorcy hipoteczni, czy cechują się posiadane kredyty, co kredytobiorcy hipoteczni sądzą o pomocy dla osób z kredytami i akie są poglądy polityczne kredytobiorców hi-potecznych.

Z odpowiedzi ankietowanych wynika, że kredytobiorcy frankowi są zamożniejsi niż złotowi. Wśród osób z kredyta-mi we frankach szwajcarskich co czwarta osoba (26 proc. ) zarabia ponad 5 000 zł netto, a wśród kredytobiorców złotówkowych mniej więcej co siódma (15 proc. ). Rata kredytu pochłania średnio jedną czwartą (24,9 proc.) bu-dżetu domowego frankowiczów i ponad jedną piątą złotówkowiczów (21,7 proc.). Wśród osób spłacających swoje zobowiązanie za kupno mieszkania w złotówkach aż 86 proc. osób jest zadowolonych z posiadanego kredytu, po-dobną opinią ma tylko 38 proc. kredytobiorców frankowych.

W pytaniu dotyczącym zakresu pomocy dla kredytobiorców ujawniły się kolejne różnice między osobami mają-cymi kredyty w polskiej i szwajcarskiej walucie. Zwolennikami udzielenia wsparcia kredytobiorcom jest 69 proc. frankowiczów i 48 proc. złotówkowiczów. Złotówkowicze oceniają, że program pomocy adresowany tylko dla kre-dytobiorców walutowych nie jest sprawiedliwy społecznie. Wśród osób z tej grupy które dopuszczają pomoc dla kredytobiorców dominuje pogląd, że pomoc powinny otrzymać wszystkie osoby mające kredyty mieszkaniowe, niezależnie od waluty lub tylko te, które mają trudności ze spłatą rat. Tylko 4 proc. złotówkowiczów zgadza się na pomoc adresowaną wyłącznie do kredytobiorców walutowych frankowych i to niezależne od ich sytuacji material-nej 170.

170 Preferencje polityczne polskich kredytobiorców hipotecznych, TNS, Instytut Jagielloński, 16.06.2016, s. 24, http://jagiellonski.pl/wp-content/uploads/2016/06/

Preferencje-polityczne-kredytobiorc%C3%B3w_16.06.16_WERSJA-OSTATECZNA.pdf

Pomoc dla kredytobiorców hipotecznych – komu się należy?

Źródło: Preferencje polityczne polskich kredytobiorców hipotecznych, TNS, Instytut Jagielloński, 16.06.2016, s. 24, http://jagiellonski.pl/wp-content/uploads/2016/06/Preferencje-poli-

tyczne-kredytobiorc%C3%B3w_16.06.16_WERSJA-OSTATECZNA.pdf

Czy według Pana(i) osoby, które mają kredyty hipoteczne powinny otrzymać pomoc ze strony instytucji publicznych?

osoby posiadające kredyty hipoteczne (N=853)

osoby posiadające kredyty we frankach (N=277)

osoby posiadające kredyty w złotówkach (N=533)

osoby posiadające kredyty hipoteczne ogółem osoby posiadające kredyty we frankach osoby posiadające kredyty w złotówkach

52% 44% 4%

48% 48% 4%

69% 27% 4%

Tak Nie, nikt nie powinien otrzymać takiej pomocy Nie wiem/ Trudno powiedzieć

wszystkie takie osoby, niezależnie od walutyposiadanego kredytu i sytuacji materialnej

wszystkie takie osoby, które mają trudności zespłatą niezależnie od waluty posiadanego kredytu

tylko osoby, które mają kredyty w obcych walutachnp. frankach szwajcarskich, niezależnie od sytuacji

materialnej tych osób

tylko osoby, które mają kredyty w obcych walutachnp. frankach szwajcarskich i mają trudnosci z ich

spłatą

18

21 22

17 18

18

186

8 515

2


Osobom, które nie są zwolennikami Prawa i Sprawiedliwości, zadano pytanie o to, czy realizacja obietnic doty-czących frankowiczów wpłynęłaby na poparcie tej partii w przyszłych wyborach. 91 proc. złotówkowiczów i 83 proc. frankowiczów udzieliła odpowiedzi negatywnej, z czego większość wybrała odpowiedź „zdecydowanie nie”. Realizacja obietnicy wyborczej dotyczącej pomocy dla kredytobiorców walutowych nie opłaci się w sensie politycz-nym Prawu i sprawiedliwości. Nie zachęci to do głosowania na tę partię znacznego odsetka frankowiczów, a może spowodować odpływ części elektoratu rekrutującego się spośród złotówkowiczów171.

Badanie zostało zrealizowane przez TNS Polska na zlecenie Instytutu Jagiellońskiego techniką wywiadów telefonicz-nych wspomaganych komputerowo (CATI) od 12 do 30 maja 2016 r. na reprezentatywnej próbie 1023 kredytobiorców hipotecznych.

171 Tamże.

Realizacja obietnic w sprawie pomocy dla frankowiczów.

Źródło: Preferencje polityczne polskich kredytobiorców hipotecznych, TNS, Instytut Jagielloński, 16.06.2016, s. 40, http://jagiellonski.pl/wp-content/uploads/2016/06/Preferencje-poli-

tyczne-kredytobiorc%C3%B3w_16.06.16_WERSJA-OSTATECZNA.pdf

Czy zrealizowanie obietnic w sprawie pomocy dla osób mających kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich przekonały by Pana(ią) do głosowania na partię Prawo i Sprawiedliwość w kolejnych wyborach?

Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie

Nie wiem/ Trudno powiedzieć

osoby posiadające kredyty hipoteczne (N=853)

osoby posiadające kredyty we frankach (N=277)

osoby posiadające kredyty w złotówkach (N=533)

14 16 75 4

2 5 16 74 4

3 10 15 68 5


Kredyty frankowe są problemem nie tylko w Polsce, ale też w wielu krajach europejskich. W połowie poprzedniej dekady niskie stopy w Szwajcarii powodowały, że zobowiązania zaciągane w krajowej walucie (np. złotych, fo-rintach, kunach czy serbskich dinarach) wydawały się nieatrakcyjne. Najwięcej kredytów we franku szwajcarskim zaciągnęli Austriacy (w sumie równowartość 38,1 mld euro). Na drugim miejscu są Polacy (równowartość 34 mld euro), zaś na trzecim miejscu Francuzi (równowartość 21,2 mld euro) 172.

Wybrane kraje Europy: zadłużenie sektora niefinansowego w CHF (dane z II kw. 2014r.)

* Wynik podany dla ęgier dotyczy sytuacji przed przymusowym przewalutowaniem.

Przyjęto różne mechanizmy pomocy frankowiczom. Węgry i Chorwacja zdecydowały się na ustawowe przewaluto-wanie kredytów zaciągniętych w szwajcarskiej walucie. Część państw postanowiło podjąć mniej radykalne środki

172 wpolityce.pl, NIE JESTEŚMY FRAJERAMI: Klienci w całej Europie wściekli na banki po eksplozji CHF! Polscy frankowicze pozywają KNF, http://wgospodarce.pl/informacje/18169-nie-je-

stesmy-frajerami-klienci-w-calej-europie-wsciekli-na-banki-po-eksplozji-chf-polscy-frankowicze-pozywaja-knf, 18.01.2015

ROZDZIAŁ VI:PRZEGLĄD ROZWIĄZAŃ PROBLEMU

KREDYTÓW FRANKOWYCH W WYBRANYCH KRAJACH UE

Źródło: : rynekpierowtny.pl na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego i Eurostatu

Polska AustriaBelgiaChorwacjaFrancjaGrecjaHiszpaniaHolandiaNiemcyRumuniaSłoweniaSzwecjaWęgry *Włochy

34,038,10,73,821,28,71,65,223,72,31,10,612,63,1

8,211,60,28,81,04,90,10,80,81,62,80,112,20,2

Wartość kredytów we franku dla sektora niefinansowego

Wartość kredytów we franku dla sektora niefinansowego jako procent krajowego PKBNazwa kraju


np. stworzyło fundusze wsparcia współfinansowane przez banki.

W większości krajów europejskich (m.in. w Austrii, Francji czy Wielkiej Brytanii) nie zdecydowano się na przewalu-towanie kredytów frankowych, ale w dialogu ze wszystkimi interesariuszami (rządem, regulatorami, bankami i sa-mymi kredytobiorcami) wypracowano mniej radykanle sposoby pomocy. Władze tych państw mogły się obawiać, że zbyt daleko idące rozwiązania staną się pretekstem do unikania spłacania kredytów także przez osoby znajdujące się w dobrej sytuacji finansowej. Przykładem może tu być sytuacja Irlandii, gdzie w 2012 r. dyskutowano na temat planu umorzenia długów na dużą skalę. Mimo, że plan nigdy nie wszedł w życie, zapowiedzi państwowej pomocy stały się zachętą do niespłacania kredytów173.

Na postawę państw rezygnujących z ustawowych rozwiązań dla frankowiczów może też wpływać wyrok Europej-skiego Trybunału Sprawiedliwości. Sprawa węgierskiego małżeństwa, które kupiło samochód na kredyt we franku została skierowana do ETS przez rząd węgierski. W grudniu 2015 r. trybunał uznał, że kredyt frankowy nie jest instrumentem finansowym. Jeśli zaś klient wykonuje jakieś operacje walutowe, to tylko w celu spłaty rat, a nie w celu spekulacyjnym czy inwestycyjnym (a więc nie ma tu mowy o oferowaniu przez bank „usługi inwestycyjnej”). Orzeczenie to jest wiążące dla sądów państw członkowskich.

Szanując orzeczenie ETS w tej sprawie, ciężko się z nim w pełni zgodzić. Zgodnie z podstawową wie-dzą, wykłada-ną na wielu uczelniach, każda inwestyacja oparta na kursie walutowym, która nie jest zabezpieczona, cechuje się bardzo wysokim ryzykiem i nosi wręcz znamiona hazardu na rynku finansowym.

Orzeczenie ETS prawdopodobnie zamyka frankowiczom tę ścieżkę dochodzenia odszkodowań, która zakłada, że kredyt frankowy nie jest „czystym” kredytem, lecz zawiera komponent opcji walutowej (czyli zakładu o cenę waluty w przyszłości) lub kontraktu terminowego typu forward (czyli sprzedaży waluty w przyszłości po ustalonej z góry cenie) - a więc jest kredytoinwestycją174. Środowiska frankowiczów oczekiwały pozytywnego rozpatrzenia sprawy przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości I przedstawiały je jako szansę na unieważnienie kredytów we franku, tymczasem wyrok trybunału przekreślił te nadzieje175 .

Wcześniej sądy w Hiszpanii i Chorwacji wydały wyroki korzystne dla frankowiczów. W lipcu 2015 r. sąd najwyż-szy w Madrycie rozpatrzył kasację w sprawie kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt dwuwalutowy (w jenach i frankach). Kredytobiorcy zażądali jego unieważnienia, gdyż poczuli się wprowadzeni w błąd. Sąd nie zgodził się na unieważnienie umowy - uznał, że klienci byli profesjonalistami i zdawali sobie sprawę z ryzyka). Jednocześnie uznał jednak, że ich kredyt jest instrumentem finansowym. A dokładnie instrumentem pochodnym, w którym wy-sokość zobowiązania klientów zależy od wartości innego instrumentu, a więc kursu waluty obcej. Hiszpański sąd uznał, że umowa jest dotknięta błędem - klienci nie zostali właściwie poinformowani o istocie produktu.

Do podobnych wniosków doszedł sąd w Chorwacji który w lipcu 2013 r. nakazał ośmiu bankom prze-walutowanie

173 theatlantic.com, Welcome to Ireland, Where Mortgage Payments Are Optional and the Banks Are a Mess, http://www.theatlantic.com/business/archive/2013/04/welcome-to-ireland

-where-mortgage-payments-are-optional-and-the-banks-are-a-mess/274566/, Matt Philips, 02.04.2013

174 Wyborcza.biz, Europejski Trybunał wbił frankowiczom nóż w plecy. Wyrok w głośnej sprawie, http://wyborcza.biz/biznes/1,147765,19291561,europejski-trybunal-wbil-franko-

wiczom-noz-w-plecy-wyrok-w-glosnej.html#ixzz4BpWmY7aS, Maciej Samcik, 04.12.2015

175 bankier.pl, Rzecznik generalny ETS: Kredyty walutowe to nie instrument finansowy, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Rzecznik-generalny-ETS-Kredyty-walutowe-to-nie-instru-

ment-finansowy-7278526.html, Michał Kisiel, 17.09.2015


kredytu na chorwackie kuny po kursie z dnia podpisania umowy. Zdaniem sądu banki nie poinformowały klientów o zakresie ryzyka związanego z kredytami indeksowanymi we frankach szwajcarskich176.

1. Austria

W Austrii udzielono kredytów w CHF na największą wartość. Rynek „frankowych” kredytów w Austrii zaczął się rozwijać na początku lat 90-tych. Na początku były one wykorzystywane przez Austriaków, którzy pracowali w Szwajcarii. Jednak popularność tego rozwiązania rosła systematycznie i na początku XXI w. osiągnęła poziom 1/3 wszystkich kredytów mieszkaniowych.

Charakterystyczne dla tamtejszego rynku były rozwiązania przewidujące spłatę większości długu pod koniec okresu kredytowania (tzw. raty balonowe). Kredyty hipoteczne we franku szwajcarskim były często połączone z fundu-szem inwestycyjnym (niem. Tilgungskredit, ang. bullet credit). Kredytobiorca spłaca wyłącznie odsetki, a jednocze-śnie inwestuje w fundusz inwestycyjny/polisę ubezpieczeniową. Przychody z takiego funduszu/polisy po upływie okresu kredytu mają pokryć kapitał kredytu.

Z powodu spadków na giełdach w czasie kryzysu finansowego i silnego wzrostu kursu franka rozwiązanie to oka-zało się jednak niewystarczające. W monecie zakończenia okresu kredytowania może być konieczna duża jednora-zowa dopłata.

Problemem okazały się także oferowane przez banki zabezpieczenia typu stop loss – mające ograniczyć straty kre-dytobiorców w przypadku niekorzystnej zmiany kursu. Uruchomiły się one automatycznie, powodując przewaluto-wanie kredytów frankowych na kredyty w euro przy poziomie nawet poniżej 1 franka za euro, mimo że były usta-wione nieco poniżej 1,2 franka za euro. Spowodowane to było przeciążeniem systemów i płytkim rynkiem w dniu „uwolnienia” franka przez SNB. Banki negocjują obecnie z klientami rozwiązanie tej kwestii 177.

Ostatecznie w 2008 r. zakazano gospodarstwom domowym zadłużania się w obcych walutach. Austriacki Nadzór Bankowy zobowiązał też banki by uważnie na bieżąco obserwowały sytuację każdego kredytu walutowego i przy wzroście ryzyka nawiązywały kontakt z klientem w celu zaproponowania rozwiązania problemu. Od informacji Szwajcarskiego Banku Narodowego o utrzymywaniu kursu franka na poziomie 1,20 euro w 2011 r. austriacki nad-zór zachęcał kredytobiorców do badania możliwości przejścia na kredyt w euro.

Dzięki tym działaniom udało się poważnie obniżyć wolumen kredytów w obcej walucie (o 45% z 270 tys. do 150 tys.)178. Austriacki rząd nie przewiduje innego wsparcia dla zadłużonych we franku. Austriacki minister finansów, Hans Joerg Schelling wykluczył publiczną pomoc dla frankowiczów179.

176 wpolityce.pl, Koniec ery franka szwajcarskiego? Hiszpania i Chorwacja, podobnie jak Węgry, walczą z kredytami w obcych walutach, http://wpolityce.pl/polityka/163558-koniec-e-

ry-franka-szwajcarskiego-hiszpania-i-chorwacja-podobnie-jak-wegry-walcza-z-kredytami-w-obcych-walutach,06.08.2013

177 Biała księga kredytów bankowych w Polsce, Związek Banków Polskich, Warszawa 2015, https://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/marzec_2015/BIAA_OST_2_4_mar-

ca_2015_small_.pdf

178 Tamże.

179 Biznes.onet.pl, Kredyty we franku to nie tylko polski problem, http://biznes.onet.pl/wiadomosci/analizy/analizy-rynku-nieruchomosci/kredyty-we-franku-to-nie-tylko-polski-pro-

blem/ejw0lw, 20.03.2015


2. Węgry

Rząd węgierski przygotował liczne rozwiązania, których celem było zmniejszenie obciążenia gospo-darstw domo-wych, związanego ze spłatą kredytów w obcych walutach (w tym we frankach szwajcarskich). Najważniejsze z nich dotyczyło automatycznego przewalutowania. 1 stycznia 2015 r. weszła w życie ustawa, zgodnie z którą wszystkie kredyty hipoteczne we frankach, euro i jenach zostały automatycznie zamienione na kredyty w forintach. Kurs konwersji za franka wyniósł 256 forintów i 309 forintów za euro (był to kurs z 7 listopada 2014 r.). Od 2011 r. rząd Viktora Orbana wprowadzał też mniej radykalne rozwiązania m.in. czasowego zamrożenie kursu spłaty.

Pomoc dla frankowiczów na Węgrzech – najważniejsze rozwiązania

• Mechanizm ochrony dla spłacających kredyty w postaci „zamrożenia” od połowy sierpnia 2011 r. kursu spłaty na poziomie 180 forintów za CHF i 250 forintów za EUR do końca 2014 r. – tzw. tama kursowa. Różnica pomiędzy faktycznym kursem a kursem „zamrożonym” byłaby księgowana jako zadłużenie w walucie krajowej z oprocento-waniem wg stopy z rynku międzybankowego. Spłata tej części zadłużenia nie mogła rozpocząć się przed 2015 r. Mechanizm ten był uzgodniony z sektorem bankowym. Rozwiązanie to nie zdobyło jednak popularności i zdecydo-wało się z niego skorzystać tylko kilka tysięcy osób.

• Mechanizm jednorazowej spłaty kredytu wg „zamrożonego” kursu pomiędzy połową września 2011 r. a lutym 2012 r. Mechanizm ten nie był uzgadniany z bankami, które miały ponieść wszystkie związane z tym koszty.

• Mechanizm zmniejszający obciążenie spłatą dla osób, które opóźniają się ze spłatą kredytów. Wprowadzono roz-różnienie na opóźnienie w spłacie do 90 dni i powyżej 90 dni. W przypadku opóźnień w spłacie powyżej 90 dni kre-dyty byłyby konwertowane na kredyty w walucie krajowej, a 25% byłoby umarzane (pod warunkiem, że wartość nieruchomości nie przekracza 20 mln forintów). W zamian za to banki mogłyby odliczyć 30% strat z tytułu umo-rzenia od dodatkowego podatku w 2012 r. W przypadku opóźnień do 90 dni – mechanizm zbliżony do pierwszego z wymienionych, przy czym kredytobiorca nie płaciłby odsetek od zadłużenia w walucie krajowej, a strata ta byłaby w równych częściach pokrywana przez rząd i sektor bankowy.

• Ostatecznie w styczniu 2015 r. weszła w życie ustawa, zgodnie z którą wszystkie kredyty hipoteczne we frankach, euro i jenach zostały automatycznie zamienione na kredyty w forintach. Kurs konwersji za franka wyniósł 256 fo-rintów i 309 forintów za euro (był to kurs z 7 listopada 2014 r.). Jednocześnie banki zmniejszyły o 15-20 proc. zadłu-żenie klientów, jednorazowo odpisując im od długu spread walutowy, który pobierały od dnia zaciągnięcia kredytu.

Źródło: na podstawie Związek Banków Polskich „Biała księga kredytów frankowych w Polsce”, Warszawa marzec 2015 r.; Dziennik Gazeta Prawna, „Węgry leczą kaca po franku. Przewalu-

towanie kredytów kosztuje 5 proc. PKB”, Zsolt Zsebesi, 11.02.2015

Jednym z głównych argumentów za wprowadzeniem przewalutowania kredytów było przyśpieszenie wzrostu go-spodarczego. Tego postulatu nie udało się jednak zrealizować. Władze węgierskie zaczęły wprowadzać rozwiązania frankowe w końcu 2011 r. Już w 2012 r. gospodarka spowolniła o 1,5 proc. PKB. W latach 2012–2014 skumulowany wzrost PKB wyniósł na Węgrzech 3,6 proc. – dla porównania w Polsce w tym okresie zanotowaliśmy wzrost o 7,1 proc180 . Wpływ na te złe wyniki gospodarcze miało zahamowanie akcji kredytowej sektora bankowego w wyniku

180 na podstawie danych money.pl


ziałań władz (obok pomocy dla frankowiczów sektor bankowy obciążono także podatkiem bankowym oraz podat-kiem od transakcji finansowych).

W latach 2009–2013 doszło do silnego ograniczenia akcji kredytowej (jednego z największych w regionie), a rok 2014 przyniósł tylko niewielkie polepszenie w tym zakresie. W wyniku kosztów, jakie węgierski sektor bankowy musiał ponieść w związku z nieprzyjaznymi działaniami władz od 2011 r., banki poniosły poważne straty, notując najniższą rentowność w całym regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Same rozwiązania podejmowane w celu neutralizowania problemu kredytów w frankach szwajcarskich, kosztowały banki na Węgrzech około 1,5 bln forin-tów (około 20 mld złotych). Tyle wynosi 5 proc. węgierskiego PKB. Największe obciążenie, w wysokości około 1 bln forintów, jest efektem przewalutowania 495 tys. kredytów w walutach obcych181.

W obliczu tych problemów usługi bankowe silnie podrożały, a wiele banków musiało poważnie ogra-niczyć swoją działalność. Nie pozostało to oczywiście bez wpływu na klientów banków, którzy zaczęli z nich masowo uciekać – np. w 2013 r. depozyty gospodarstw domowych obniżyły się tam o 11,6 proc., a rok później o kolejne 6,3 proc182.

Ostatecznie władze węgierskie, aby odwrócić spadek akcji kredytowej, w lutym 2015 r. podpisały porozumienie z EBOiR-em, w ramach którego rząd węgierski m.in. zobowiązał się do obniżenia podatku bankowego, braku po-dejmowania dalszych działań zmniejszających rentowność banków czy też unikania obciążania ich dodatkowymi kosztami przewalutowania183.

3. Chorwacja

Chorwacja jest krajem, w którym występuje wysoki poziom „europeizacji” gospodarki – większość depozytów ban-kowych jest utrzymywanych w obcej walucie (głównie w euro). Dane Szwajcarskiego Banku Narodowego wska-zują, że jesienią 2011 r. tylko 25 proc. kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, było rozliczanych w krajowej walucie (kuna - HRK) 184. Niższy wynik odnotowano tylko na Łotwie. W 2011 r., kredyty we franku szwajcarskim stanowiły 11 proc. zadłużenia gospodarstw domowych i firm wobec banków. Znacznie wyższy był udział zobowiązań rozliczanych w euro - 64 proc 185.

Warto zwrócić uwagę, że sytuację kredytów hipotecznych w Chorwacji w dużej mierze determinowała bardzo zła sytuacja gospodarcza kraju. W latach 2009–2012 PKB Chorwacji kurczył się lub pozostawał bez zmian. W 2013 r. bezrobocie przekroczyło 17 proc186.

W lipcu 2013 r. zapadł nieprawomocny wyrok, w którym sąd nakazał ośmiu bankom przewalutowanie kredytu na kuny po kursie z dnia podpisania umowy. Pozew zbiorowy przeciwko bankom złożyły tam dwie organizacje:

181 Dziennik Gazeta Prawna, „Węgry leczą kaca po franku. Przewalutowanie kredytów kosztuje 5 proc. PKB”, Zsolt Zsebesi, http://forsal.pl/artykuly/852342,przewa-

lutowanie-kredytow-frankowych-na-wegrzech-kosztuje-5-proc-pkb.html, 11.02.2015

182 Biała księga kredytów bankowych w Polsce, Związek Banków Polskich, Warszawa 2015, https://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/marzec_2015/

BIAA_OST_2_4_marca_2015_small_.pdf

183 Obserwatorfiannsowy.pl, Węgry luzują obrożę założoną bankom, http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/wegrzy-daza-do-zwiekszenia-kre-

dytowania/, 19.02.2015

184 forsal.pl, Chorwacja znalazła sposób na rozwiązanie problemu “frankowiczów”, http://forsal.pl/drukowanie/902039 , Andrzej Prajsnar, 30.10.2015

185 Tamże

186 dane Eurostat


Potrosac (fundacja prokonsumencka) i Franak (stowarzyszenie kredytobiorców frankowych). Sąd pierwszej instan-cji przyznał im rację i orzekł, że osiem chorwackich banków jest winnych niepoinformowania swoich klientów o za-kresie ryzyka związanego z kredytami indeksowanymi we frankach szwajcarskich. Sąd uznał, że kredyty powinny być ponownie przeliczone na w walutę lokalną, czyli na kuny187.

Na początku 2014 r. Chorwacja wprowadziła pierwsze rozwiązanie dla frankowiczów: urzędowy limit oprocento-wania dla kredytów rozliczanych w szwajcarskiej walucie – 3,23 proc. Był on o ponad dwa punkty procentowe niższy od średniej stawki rynkowej. W styczniu 2015 r. chorwacki rząd dodatkowo ustalił obniżony kurs CHF (6,39 kun) do rozliczeń kredytobiorców z bankami.

Ostatecznie we wrześniu 2015 r., mimo sprzeciwu Narodowego Banku Chorwacji uchwalono przepisy, które przewi-dują przeliczenie kredytów frankowych na euro. Każdy klient banku posiadający kredyt hipoteczny denominowany w szwajcarskiej walucie będzie mógł przewalutować go na euro po kursie franka do euro z dnia wzięcia kredytu. Po przeprowadzeniu opisywanej operacji, były frankowiec ma posiadać identyczne saldo zadłużenia, jak osoba, która zaciągnęła analogiczny kredyt w euro. Ewentualna nadwyżka ma iść na spłatę kolejnych zobowiązań.

Chorwacki rząd wybrał przewalutowanie na euro, które prócz redukcji zadłużenia, tymczasowo za-pewnia niskie odsetki. Opisywane rozwiązanie mimo dużego kosztu dla banków (ponad 800 mln eu-ro), nie wyeliminuje jednak ryzyka kursowego. Nie wybrano przewalutowania na chorwackie kuny, ponieważ stopa referencyjna ZIBOR 3M (wyznacza oprocentowanie kredytów mieszkaniowych w kunach) jest wyższa od LIBOR-u CHF 3M - oznaczałoby to znaczącą podwyżkę oprocentowania kredytów. Przewalutowaniu na kuny sprzeciwił się także bank centralny twierdząc, że rozwiązanie to zmniejszyłoby rezerwy walutowe o 30 proc188 .

Parlament w Zagrzebiu podjął decyzję o przewalutowaniu kredytów pomimo ostrzeżeń zagranicznych banków, że wniosą sprawę do międzynarodowego sądu oraz pomimo ostrzeżeń chorwackiego banku narodowego, że taki krok mógłby osłabić kunę.

4. Pozostałe państwa

a) Francja

Problem kredytów frankowych we Francji

We Francji problem kredytów frankowych ma dwa odrębne nurty. Z jednej strony są to kredyty hipoteczne de-nominowane we franku, które zaciągnęło kilka tys. gospodarstw domowych. Kredyty te były udzielanie w latach 2008-2009 przez BNP Paribas (ok 5 tys.) oraz przez Credit Mutuel i Credit Agricole. Obecnie około połowa kredytów udzielonych przez BNP Paribas została przekształcona w kredyty w euro, część kredytobiorców zdecydowała się na proces sądowy – powołując się na wprowadzenie w błąd przez bank, a część negocjuje bezpośrednio z bankiem.

187 wyborcza.biz, Czy zbliża się koniec kredytów walutowych, a frank szwajcarski to toksyczna waluta?, http://wyborcza.biz/Waluty/1,111132,14387016,Czy_zbli-

za_sie_koniec_kredytow_walutowych__a_frank.html#ixzz4BpnIJ6Fv, Maciej Samcik, 05.08.2013

188 obserwatorfinansowy.pl, Frank zaraża bilanse banków nie tylko w środkowej Europie, http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/frank-zaraza

-bilanse-bankow-nie-tylko-w-srodkowej-europie/, Jacek Ramotowski, 04.02.2015


Drugim, bardziej problematycznym, nurtem są kredyty zaciągnięte przez gminy i związki gmin. 1500 gmin zacią-gnęło kredyty (ok. 5 mld euro), których stawka oprocentowania była powiązana z frankiem szwajcarskim. Kredyty okazały się wyjątkowo toksyczne – ich oprocentowanie wzrosło z 3,9 do 26 proc. rocznie . Niektóre gminy wyne-gocjowały zmianę warunków kredytu, został także stworzony fundusz restrukturyzacyjny finansowany wspólnie przez państwo i banki (zasilony kwotą 3 mld euro). Powszechna jest opinia, że fundusz ten jest niewystraczający, niektórzy deputowani nawołują do pełnego anulowania wspomnianych kredytów189.

Źródło: na podstawie „Biała księga kredytów frankowych w Polsce”, Warszawa marzec 2015 r.

b) Wielka Brytania

Problem kredytów frankowych w Wielkiej Brytanii

Kredyty we franku szwajcarskim to problem dotyczący niewielkiej grupy ok. 15 tys. Brytyjczyków, którzy w latach 2003–2009 nabyli nieruchomości za granicą (głównie na Cyprze). Rząd cypryjski umożliwił im składanie pozwów przeciwko bankom i deweloperom przy zastosowaniu argumentacji związanej z niewłaściwym informowaniem o ryzyku związanym z kredytem w CHF. Część sporów już zakończyła się ugodą – szczegóły są poufne.

Oferty kredytów w obcych walutach otrzymywali także brytyjscy obywatele pracujący za granicą, głównie w Azji. Obok kredytów we frankach dotyczyło to także kredytów w jenach. Kredyty takie mogły być wykorzystane na zakup nieruchomości w Wielkiej Brytanii. W większości udzielonych kredytów doszło do porozumienia z bankiem lub do ugody przedsądowej. Brak informacji o rozwiązaniach systemowych.

Źródło: na podstawie „Biała księga kredytów frankowych w Polsce”, Warszawa marzec 2015 r.

189 wsj.com, ‘Toxic’ Loans Wallop French Towns, http://www.wsj.com/articles/toxic-loans-wallop-french-towns-1437411450, Noemie Bisserbe, 20.07.2015



28 1240 4722 1111 0010 5344 0126

Z dopiskiem: darowizna na działalność statutową fundacji

Nasz adres:Centrum im. Władysława Grabskiego

ul. Wadowicka 3,

30-347 Kraków

www.centrumgrabskiego.ple-mail: [email protected]

Fundacja Centrum im. Władysława Grabskiego realizuje swoje projekty głównie w oparciu

o środki pozyskane od darczyńców.

Jeżeli chcesz nas wesprzeć wpłać darowiznę na konto:

Zapraszamy do kontaktu!


Documents

RAPORT KREDYTY FRANKOWEcentrumgrabskiego.pl/wp-content/uploads/2013/10/Raport... · 2016. 8. 2. · RAPORT KREDYTY FRANKOWE STRONY SPORU I ICH ARGUMENTY. 9 2000 – pierwsze udzielone