Warszawa, 2016 r.

RAPORT

SYTUACJA OSÓB MŁODYCH w woj. mazowieckim

DIAGNOZA Z PERSPEKTYWY SYSTEMU EDUKACJI,

RYNKU PRACY ORAZ FUNKCJONUJĄCYCH FORM I OBSZARÓW WSPARCIA

2

Warszawa2016Redakcja:AgnieszkaLuck,AnnaJankowskaAutorzy:Iwona Barszcz, Małgorzata Domagała, Bożena Fronczek, Lidia Głowacka, Jakub Gontarek,Paweł Łebkowski, Radosław Pietrak, Jolanta Podwysocka, Agnieszka Siekiera, MagdalenaSłomska-Chylińska, Rafał Sobański, Maria Stypułkowska -Weremijewicz, Elżbieta Szadura-Urbańska,MarcinSzcześniak

3

SPISTREŚCI

1. Młodziwwojewództwiemazowieckim-potencjałibariery.

2. Sposobyuzyskiwaniaiuzupełnianiakwalifikacjiikompetencji:• rozwiązaniasystemowe,wtymofertadlaosóbniepełnosprawnych,

kompetencjekluczowe/umiejętnościmiękkie,naukaiwspieranieprzedsiębiorczości,dostępdodoradztwaiporadnictwazawodowego.

3. Rynekpracy• analizadostępnychusługiinstytucji,rolaMRPiPS,WUPiPUP,OHP,

działalnośćinformacyjnaisposobydotarciadogrupydocelowej.4. Perspektywapracodawców

• oczekiwaniapracodawcówwobecabsolwentówszkółzawodowych,wyższychitp.,możliwościlokalnegorynkupracy,inicjatywypracodawcównarzeczaktywizacjiosóbmłodych.

5. Politykaspołeczna• analizarozwiązańwzakresiepracywsparciaosóbmłodychwtrudnejsytuacji,

współpracaOPSzIRP.6. Analizaprogramówiprojektówkierowanychdoosóbmłodych

• obszaryisposobywsparcia,analizakryteriówkonkursowych,sposobypozyskiwaniauczestników,wielkościiskutecznośćwsparcia.

4

1. Młodziwwojewództwiemazowieckim-potencjałibariery.

Młodzież jest grupą szczególnie zagrożoną bezrobociem, bowiem w poszukiwaniuzatrudnienia przegrywa w konkurencji z pracownikami wykwalifikowanymi, posiadającymidoświadczeniezawodowe.Narynkuogólnopolskimnajbardziejzagrożonabezrobociemjestgrupa najmłodszych tj.wwieku 15-24 lata, nie posiadających doświadczenia zawodowegolubposiadającychniewielkiedoświadczenie.StopabezrobociawgBAELwIIIkwartale2015r.wtejgrupieosób(15-24lata)wyniosła19,8%wobec7,7%wśródosóbwwieku25-34lata.

Pomimo zmniejszającego się bezrobocia, na koniec listopada 2015 r. w urzędachpracyzarejestrowanychbyło234,4tys.osóbdo25rokużyciaoraz451,4tys.osóbdo30rokużycia (tj. 29,5% ogółu zarejestrowanych). Jednocześnie w IV kwartale 2015 r. aktywnymizawodowo pozostawało 56,5% ludnościwwieku 15 lat i więcej.Wysoki poziom biernościzawodowej warunkowany jest przede wszystkim niską aktywnością młodzieży (33,2), cooznacza,żetylkocotrzecimłodyczłowiekbyłaktywnyzawodowo(tj.zaledwie1/3młodychosóbposiadałapracęlubjejposzukiwała),podczasgdyaktywnośćosóbwwieku25-34latawynosiła85,4%,awwieku35-44lata-87,7%.1Cociekawewskaźnikaktywnościzawodowejmłodzieżyutrzymujesięodlatnazbliżonympoziomie+/-0,5%.

W opracowaniu wykorzystano analizę danych zastanych. Należą do nich: danegromadzonewramachstatystykipublicznejGUSiEurostat,publicznychsłużbzatrudnienia,w tymMazowieckiegoObserwatoriumRynku Pracy, a także dostępne raporty i publikacjezwiązanezrynkiempracy.

1.1. Makroekonomicznewskaźnikiwojewództwamazowieckiego.

Województwo mazowieckie jest co do wielkości największym województwem,najbardziej dynamicznie rozwijającym się regionem Polski, dysponującym ogromnympotencjałem społecznym, gospodarczym i naukowym. Jest też najbardziej zróżnicowanympod względem rynku pracy. Warszawa i powiaty okołowarszawskie posiadają najniższywskaźnik bezrobocia w Polsce i dają największe możliwości zatrudnienia dla osób tumieszkających lub przyjeżdżających do pracy z całego kraju. Jednocześnie również wwojewództwie mazowieckim, w jego południowej części znajdziemy powiaty o jednej znajwyższychstobezrobocia–szydłowiecki(ponad30%)iradomski(23%).Różnicapomiędzynajwyższą (powiat szydłowiecki) i najniższą (Warszawa) stopą bezrobocia jestodzwierciedleniem polaryzacji regionu2 nie tylko pod kątem rynku pracy, ale głównie podkątem rozwojowym. Województwo mazowieckie przoduje również pod względem liczbyludnościwkraju-mieszkawnim14%ludnościPolski.

Wwojewództwiemazowieckimmieszka również najwyższa liczbamłodych osóbwwieku15-29lat(13%ogółumłodychosóbwkraju).Liczbęmłodzieżywstosunkudodanychogólnopolskichprzedstawiaponiższywykres.

1MPRiPS,Sytuacjanarynkupracyosóbmłodych2015roku,https://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/raporty-sprawozdania/rynek-pracy/sytuacja-na-rynku-pracy-osob-mlodych,dostęp:28.09.2016.2RegionalnaStrategiaInnowacjidlaMazowszado2020roku.Systemwspieraniainnowacyjnościorazinteligentnaspecjalizacjaregionu,Warszawa2015,str.15

5

Wykres 1. Liczba mieszkańców województwa mazowieckiego w wieku 15-29 lat w

stosunkudodanychogólnokrajowych3

NaMazowszu jest zlokalizowanych ponad 900 szkół ponadgimnazjalnych (dane narok2011,bezistotniejszychzmian),zktórychcotrzeciamieścisięwWarszawie4.Wregioniedominująliceaogólnokształcące(41%),następnietechnika(24%)iwkońcuzasadniczeszkołyzawodowe (17%)5. Z danych regionalnychGUSwynika, żew szkołach ponadgimnazjalnych(państwowych i prywatnych) w województwie mazowieckim kształciło się w 2015 rokuprawie 218 tys. młodych osób. Najliczniejszą grupę stanowili uczniowie liceówogólnokształcących (49%). Jednocześnie w roku 2015 można zaobserwować zwiększeniezainteresowanianaukąwtechnikach,ponad3tys.więcejosóbniżwrokuubiegłym.Wysokiwskaźnik uczniów szkół licealnych koresponduje z badaniami prowadzonymi w ramachDiagnozyspołecznej20156,zktórejwynika,żezdecydowanawiększośćrodziców(ponad73%badanych na próbie ogólnopolskiej) chciałaby, aby dzieci ukończyły szkołę wyższą napoziomiemagisterskim, a zaledwie 13proc. uważa zawystarczający poziomwykształceniaukończenietechnikum.

Problememnapoziomieeuropejskim,atymsamymrównieżpolskimjestwypadaniemłodzieży z sytemu edukacji. Młodzież w wieku 18-24 lat kończąca naukę na poziomiegimnazjumlubniższyminieuczestniczącawdalszymkształceniuaniszkoleniuzawodowymwPolsceoscylujenapoziomiemiędzy5%i6%wostatniejdekadzie.Droku2020planowanejest ograniczenie tego wskaźnika o poziomu 4,5%. Z badań wynika, że na ryzykoprzedwczesnego zakończenia nauki narażeni są głownie chłopcy, dzieci z rodzin3OpracowaniewłasnenapodstawiedanychGUSLudność.Stanistrukturaludnościorazruchnaturalnywprzekrojuterytorialnym.Stanwdniu31XII2014r.4Społeczno-demograficzneuwarunkowaniarozwojuMazowsza.Raportsyntetyczny.Projekt„TrendyrozwojoweMazowsza”realizowanegowramachProgramuOperacyjnegoKapitałLudzki,MazowieckiBiuroPlanowaniaRegionalnegowWarszawie,Warszawa2011,str.25.5KapitałludzkinaMazowszu.IIraportkwartalny,InstytutBadańStrukturalnychwramachprojektu„Mazowsze2020”współfinansowanegowramachProgramuOperacyjnegoKapitałLudzki,luty2012,s.14.6Diagnozaspołeczna2015WarunkiijakośćżyciaPolaków.Raport,(red.)J.Czapiński,T.Panek,RadaMonitoringuSpołecznego,Warszawa,listopad2015

0,00

500 000,00

1 000 000,00

1 500 000,00

2 000 000,00

2 500 000,00

3 000 000,00

wiek 15-19 lat wiek 20-24 lat wiek 25-29 lat

2 038 497,00

2 522 308,00

2 929 069,00

265 654,00 323 957,00 394 758,00

Polska Województwo mazowieckie

6

dysfunkcyjnych, imigranci i mniejszości narodowe (Romowie), uczniowie ze specjalnymipotrzebamiedukacyjnymi,doświadczającyniepowodzeńwnauce,a takżedzieci z terenówwiejskich7.

Omawiając system edukacji należy zwrócić również uwagę na koniecznośćodbudowania szkolnictwa zawodowego. W województwie mazowieckim wg danych GUS2014/2015 funkcjonuje zaledwie1908 szkół zawodowych.Przedsiębiorcy są zainteresowaniwspółpracązeszkołamizawodowymitylkowniewielkimstopniu.Wynikatonietylkozfakturecesji gospodarczej ale też z niedopasowania profilu kształcenia w zawodach do potrzebrynku pracy. Brak środków na wyposażenie pracowni, zdezaktualizowane kwalifikacjenauczycieli, przestarzałe programy nauczania wpływają na niski poziom kształceniazawodowego.Wwieluprzypadkachuczniowiedecydująsięnakontynuowanienaukiwceluzdobycia wyższego wykształcenia, które w ich mniemaniu gwarantuje pracę. Koniecznośćwsparciaszkolnictwazawodowegoipraktycznejnaukizawodu, jakoelementupodnoszeniapoziomukapitałuspołecznegojestjednymzpriorytetowychdziałańwskazanychwStrategiiRozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze. Zgodnie zzałożeniami przedstawionymi w Strategii szkoły zawodowe powinny podejmować bliskąwspółpracęzeszkołamiwyższymikształcącymiwzawodachtechnicznych.RównocześniewgStrategiinależypodejmowaćdziałaniamającenacelupodniesieniepoziomunauczaniaorazzwiększenie zainteresowania uczniów nauką, w tym przedmiotów ścisłych, jak równieżwzmacnianiespecjalistycznychkierunkówkształceniasprzyjającychrozwojowiwojewództwa

mazowieckiego9.Edukacjaikształceniemusistaćsięwobecnejrzeczywistościcelemsamymwsobie.Wspołeczeństwachwysocerozwiniętychbowiemcorazczęściejmówisięnietylkoo lifelong learning, ale też i lifewide learning, jako koncepcji uczenia się w kontekścierzeczywistych zdarzeń, w każdej chwili i w każdych warunkach, tak aby korzystać zewszystkich okazji do nauki jaką niosą ze sobą nowe doświadczenia napotykane w ciągucałegożycia.

Wykres2.Uczniowiewgtypówszkółponadgimnazjalnychwwojewództwiemazowieckim

wlatach2014,201510.

7A.BorkowskaWydziałWychowaniaiProfilaktykiOśrodekRozwojuEdukacji„ZjawiskowczesnegokończenianaukiwPolsceigłównewnioskizraportutematycznegoEurydice„TacklingEarlyLeavingfromEducationandTraininginEurope:Strategies,PoliciesandMeasures”http://eurydice.org.pl/wp-content/uploads/2014/12/Borkowska.pdf,dostęp11.10.20168Oświataiwychowaniewrokuszkolnym2014/2015”,GUS,Warszawa2015,str.379StrategiaRozwojuWojewództwaMazowieckiegodo2030rokuInnowacyjneMazowsze,str.6710Opracowaniewłasnenapodstawiehttp://swaid.stat.gov.pl/Edukacja_dashboards/Raporty_predefiniowane/RAP_DBD_EDU_5.aspx,dostęp28.0.2016

7

Podnoszeniu kwalifikacji sprzyja dynamiczny rozwój szkolnictwa wyższego. Naprzestrzeni ostatnich 20 lat liczba studentów wzrosła ponad czterokrotnie. W rokuakademickim 2013/2014 w 438 szkołach wyższych kształciło się 1549,9 tys. osób(współczynnik solaryzacji 49,2%).11Podwzględem liczby szkółwyższychMazowsze jestw

kraju liderem. Na terenie województwa zlokalizowano 105 uczelni, w tym 89

niepublicznych (dane GUS za 2012 r.). Oferta edukacyjna uczelniMazowsza jest bardzo

obszerna i różnorodna – obejmuje prawie 90% kierunków studiów z ogólnopolskiej listy

119 kierunkówwymienionychw rozporządzeniuMinistraNauki i SzkolnictwaWyższego,

studianakilkunastumakrokierunkach,studiamiędzykierunkowe(międzywydziałowe)oraz

studia na kierunkach tzw. unikatowych.12 Tylko w województwmazowieckimw szkołach

wyższych wszystkich typów kształciło się w 2015 r. ponad 280 tys. osób (18% wszystkichstudentów w kraju), z czego 43% stanowiły kobiety. Taka sytuacja jest spowodowanaodkładaniemprzezmłodzieżmomentuwejścianarynekpracyimożliwiejaknajdłuższym

kontynuowaniem nauki. Niestety nawet wyższe wykształcenie nie chroni obecnie przez

byciembezrobotnym,cowskazująbadaniaprowadzoneprzezuczelniewyższewramach

monitorowanialosówabsolwentóworazdaneurzędówpracy.

ZbadańBAELprowadzonychkwartalnieprzezGłównyUrządStatystycznywynika,żewIVkwartale2015r.wPolscewgrupieosób15-24lataaktywnychzawodowobyło32,8%ogółupopulacji,natomiastwgrupiepomiędzy25a34r.ż.aż85,4%13.Niestetybadaniateniewskazują,jakwyglądaodsetekosóbaktywnychzawodowowgrupie25-30lat.Zgodniezprzyjętą definicją aktywny zawodowo oznacza wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcejuznane za pracujące lub bezrobotne. Wśród tej grupy wskaźnik zatrudnienia wyniósł dlaosób15-24lata-26,1%,awgrupie25-34lata-78,7%.

11http://gdm.praca.gov.pl,dostęp29.09.2016.12AnalizaszkółwyższychWarszawyiMazowsza,Raportanalitycznynatematpotencjału,kluczowychkompetencji,strategiioraz działania szkół wyższych na Mazowszu Projekt Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza„AkademickieMazowsze2030”,Warszawa2010,str.15413 Opracowanie sygnalne, Monitoring Rynku Pracy, Kwartalna informacja o rynku pracy, GUS, Warszawa, 2016,www.stat.gov.pldostęp27.09.2016

17388

110905

56361

1153

1249

1463

32660

16311

106619

59693

10

1215

1452

32443

0 20000 40000 60000 80000 100000 120000

Zasadnicze szkoły zawodowe

Licea ogólnokształcące

Technika

Technika uzupełniające

Ogólnokształcące szkoły artystyczne dające

Specjalne szkoły przysposabiające do pracy

Szkoły policealne

rok 2015 rok 2014

8

WwojewództwiemazowieckimwIIkw.2016pracowało6,5%osóbwwieku15-24lata i 27,2% w grupie 25-34 lata.14 Poniższy wykres wskazuje zatrudnienie w grupachwiekowychwPolsceiwwojewództwiemazowieckim,wtymokresie.Wykres 3. Zatrudnienie osób młodych w województwie mazowieckim w odniesieniu dodanychogólnopolskich.15

Osobymłode stanowią szczególną kategorię pracobiorców, zewzględu na brak lubograniczone doświadczenie zawodowe, nie są więc grupą szczególnie poszukiwaną ipożądaną przez pracodawców. Niedostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynkupracy, niedostateczne kształcenie w zawodach deficytowych, powodują, że zatrudnienieosoby młodej wymaga zaangażowania przez pracodawcę dodatkowych środków na jejkształcenie pod kątem konkretnego stanowiska pracy.Wprzypadkumłodych kobiet nadaldominujewśródpracodawcówpogląd, iżpodejmującpracę imajączabezpieczeniekobietaszybciejdecydujesięnadziecko,cosprawia,zepracodawcatracipracownikaminimumna12miesięcy. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym również nie są chętniezatrudnianezewzględuna fakt, iżnieposiadająonewyuczonegozawodu,ani teżpraktykizawodowej. Dodatkowym minusem dla pracodawcy jest duża rotacja wśród młodychpracowników,którzyzdecydowanieczęściejniżpracownicystarsidecydująsięzmienićpracę,szukającodpowiedniegodlasiebiezajęcia.

1.2. Bezrobocieosóbmłodych.

Województwo mazowieckie charakteryzuje się największą liczbą bezrobotnychwkraju,zarównowśródmłodychosóbdo25r.ż.(ponad26tys.osób),jakteżwśródosóbdo30r.ż.(ponad52tys.osób).Rozkładbezrobotnejmłodzieżywgpowiatówprzedstawiatabelanr1.

14AktywnośćEkonomicznaLudnościwwojewództwiemazowieckimwIIkw.2016,UrządStatystycznywWarszawie,www.stat.gov.pldostęp27.09.201615AktywnośćEkonomicznaLudnościwwojewództwiemazowieckimwIIkw.2016,UrządStatystycznywWarszawie,www.stat.gov.pldostęp27.09.2016

0

2 000

4 000

6 000

wiek 15 - 24 lata wiek 25 - 34 lata

1 126

4 299

157 657

Polska (tys.) Województwo mazowieckie (tys.)

9

Tabela1.Bezrobotnibędącywszczególnejsytuacjinarynkupracywwojewództwie

mazowieckimnakoniecczerwca2016r.16

L.p. Wyszczególnienie Bezrobotnibędącywszczególnejsytuacjinarynkupracywtym:

do30rokużycia do25rokużycia

ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni

Województwomazowieckie 52173 28170 24003 26070 13390 12680

Obszarciechanowski 4939 2849 2090 2647 1478 11691 ciechanowski 1359 734 625 678 366 3122 mławski 970 579 391 549 319 2303 płoński 1611 965 646 902 525 3774 żuromiński 999 571 428 518 268 250

Obszarostrołęcki 6120 3231 2889 3466 1729 17371 makowski 1385 624 761 862 380 4822 m.Ostrołęka 721 366 355 343 164 179

3 ostrołęcki 1765 960 805 987 506 4814 ostrowski 1370 766 604 798 408 3905 przasnyski 879 515 364 476 271 205

Obszarpłocki 5026 2946 2080 2617 1443 11741 gostyniński 925 510 415 463 252 2112 m.Płock 1134 645 489 550 285 2653 płocki 1790 1104 686 989 573 4164 sierpecki 1177 687 490 615 333 282

Obszarradomski 12352 5953 6399 6064 2716 33481 białobrzeski 507 233 274 281 112 1692 kozienicki 961 520 441 503 256 2473 lipski 734 368 366 399 192 2074 przysuski 1356 581 775 717 274 4435 m.Radom 3266 1612 1654 1399 691 708

6 radomski 3630 1717 1913 1798 770 1028

7 szydłowiecki 1092 511 581 529 230 2998 zwoleński 806 411 395 438 191 247

Obszarsiedlecki 2813 1551 1262 1395 722 6731 łosicki 499 281 218 246 139 1072 m.Siedlce 700 392 308 273 141 1323 siedlecki 899 493 406 480 237 2434 sokołowski 715 385 330 396 205 191

Obszarwarszawski 20923 11640 9283 9881 5302 45791 garwoliński 1838 799 1039 983 396 587

2 grodziski 410 281 129 215 143 723 grójecki 620 363 257 379 226 1534 legionowski 817 434 383 395 193 2025 miński 968 568 400 461 267 1946 nowodworski 694 398 296 374 212 162

16daneWojewódzkiegoUrzęduPracywWarszawiezaIpółrocze2016r.

10

7 otwocki 636 346 290 308 163 1458 piaseczyński 922 488 434 420 206 2149 pruszkowski 691 413 278 288 169 119

10 pułtuski 1414 708 706 786 381 40511 sochaczewski 855 499 356 442 250 19212 m.st.Warszawa 5562 3334 2228 1902 1142 76013 warszawskizachodni 368 226 142 141 86 5514 węgrowski 936 597 339 567 360 20715 wołomiński 2347 1226 1121 1191 587 60416 wyszkowski 935 497 438 565 287 27817 żyrardowski 910 463 447 464 234 230

Głównymproblemembezrobocia,zwłaszczadlaosóbmłodych, jestniedopasowaniekwalifikacji do potrzeb rynku pracy. Krajowa Strategia Zatrudnienia na lata 2007 – 13,stwierdza, iż „poważną determinantą bezrobocia w Polsce jest w dużej mierzeniedopasowania kwalifikacyjno - zawodowe osób bezrobotnych do zapotrzebowaniazgłaszanego przez pracodawców. Problem ten dotyczy w głównej mierze osób słabowykształconych, które nie dysponująwiedzą i umiejętnościami zawodowymi adekwatnymidozapotrzebowania rozwijającej sięgospodarki.Tempozmianwgospodarce inadrabianiedystansudzielącegonasodlepiejrozwiniętychkrajówwarunkowanejestszybkimwzrostemwydajności pracy, co wymaga zmian kwalifikacji i umiejętności pracowników.Niedopasowaniakompetencyjneczęstowiążąsięzogólnieniskąjakościąkapitałuludzkiegoskutkującąniskąmobilnościązawodowąiprzestrzennąizwiązanesązniewielkimstopniemuczestnictwa zasobówpracywkształceniuustawicznym.”17Rozkładbezrobotnejmłodzieżywgwykształceniaprzedstawiawykresnr4.

Wykres4.Rozkładbezrobotnejmłodzieżywgwykształcenianamazowieckimrynkupracy

wIkw.2015r.18

17„KrajowaStrategiaZatrudnienianalata2007–2013”.DokumentzaakceptowanyprzezRadęMinistrówwdniu6września2005r.,str.3418OpracowaniewłasnenapodstawieRynekpracywojewództwamazowieckiegowIpółroczu2015rokuhttp://obserwatorium.mazowsze.pl/statystyki/biezace-informacje/raporty-polroczne-i-roczne,dostęp29.09.2016.

0

5000

10000

15000

20000

gimnazjalne i poniżej

zasadnicze zawodowe

średnie ogólnokształcące

policealne i średnie zawodowe

wyższe

8804 7405

9212 9358

2513

15851

11885

15879 16414

12533

wiek 15-24 wiek 25-30

11

Niskie możliwości przekwalifikowania, lub dokwalifikowania w ramach szkoleńprowadzonych przez urzędy pracy, brak środków na podjęcie szkoleń na otwartym rynku,powoduje u młodych osób frustrację. Od stycznia do listopada 2015 r. zaktywnych formprzeciwdziałania bezrobociu skorzystało 147,6 tys. młodych istanowili oni 30,6% ogółubezrobotnych,którzyskorzystaliztychformpomocy.19

Pracodawcy mają konkretne wymagania, którym osoby młode nie mogą sprostać.Tymbardziejjesttotrudne,żeniedostosowaniapomiędzykierunkamiijakościąkształceniaakierunkami i wymaganiami jakościowymi pracodawców nie są zależne od młodzieży.Kończącszkołęizdobywająckonkretnyzawódmająprawooczekiwać,żezawódtenspełniawszelkie normy i wymagania pracodawców. Niestety tak nie jest. Polskie szkolnictwozawodowenienadążazezmianamitechnologicznymi i jakościowyminarynku,przestarzałemaszyny na warsztatach, niska jakość praktyk zawodowych powoduje, że młody człowiekkończącszkołępowiniendokształcićsięwswoimzawodzie,abypodjąćpracę.

Na mazowieckim rynku pracy dominują analogicznie jak na rynku ogólnopolskimosobymłodenieposiadającestażupracy.RozkładbezrobotnychwposzczególnychgrupachwiekowychwgstażupracywIkw.2015r.przedstawiaponiższywykres.

Wykres5.RozkładbezrobotnychwposzczególnychgrupachwiekowychwgstażupracywI

kw.2015r.20

Niepokojącymjestfakt,żepomimomłodegowiekuosobywtychgrupachwiekowychrównież są długotrwale bezrobotne (do 25 roku życia – 15.055 osób długotrwalebezrobotnych (40,4%), do 30 roku życia – 37.291 osób (51,4%). Niestety im dłuższy okrespozostawaniabezpracy,tymtrudniejtakąosobęzaktywizowaćiprzekonaćpracodawcędojejzatrudnienia.

19MPRiPS,Sytuacjanarynkupracyosóbmłodych2015roku,https://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/raporty-sprawozdania/rynek-pracy/sytuacja-na-rynku-pracy-osob-mlodych,dostęp:28.09.2016.20OpracowaniewłasnenapodstawieRynekpracywojewództwamazowieckiegowIpółroczu2015rokuhttp://obserwatorium.mazowsze.pl/statystyki/biezace-informacje/raporty-polroczne-i-roczne,dostęp29.09.2016.

0

10000

20000

30000

40000

bez stażu do 1 roku 1-5 lat 5-10 lat 10-20 lat

20399

10189 6569

135 0

30319

20085 18886

3213 58

bezrobotni do 24 r.ż. bezrobotni do 30 r.ż.

12

1.3.Osobymłodewszczególnejsytuacjinarynkupracy

1.3.1.Osobyniepełnosprawne

Szczególną grupą wśród osób młodych są osoby niepełnosprawne. Z Badania AktywnościEkonomicznejLudnościw2015r.wynika,żewskaźnikaktywnościtejgrupyosóbutrzymujesięod5latnapodobnympoziomie–około27%.Stopabezrobociaosóbniepełnosprawnychnatomiast wynosi 13%. Niestety, dane te nie są prezentowane z uwzględnieniemposzczególnych grup wiekowych i trudno na ich podstawie wnioskować o sytuacji osóbmłodychdo30rokużycia.Wpopulacjiosóbniepełnosprawnychprzeważająosobywwiekuponad30latimająonedecydującywpływnawielkośćzaprezentowanychwskaźników.

ZkoleizdanychSystemuObsługiDofinansowańiRefundacjiPFRON(SODiR)wynika,żewkońcu2015rokuzarejestrowanychbyłołącznie245,8tys.osóbniepełnosprawnych,wtym121,4tys.osóbzatrudnionychnaotwartymrynkupracyi124,4tys.osóbpracującychwzakładach pracy chronionej. Dane te nie wskazują na liczbę pracujących osóbniepełnosprawnych,alenaliczbęosóbniepełnosprawnych,którychzatrudnieniejestobjęteSODiR.Jednaknawetprzytymzastrzeżeniunależydostrzecistotnązmianę,którapoleganatym, zew2013 rokuudziałpracownikówzakładówpracy chronionejw stosunkudoogółupracownikówniepełnosprawnychzarejestrowanychwSODiRwynosił63%,rokpóźniej57%,aw2015rokuniewieleponad50%.

ZdanychWojewódzkiegoUrzęduPracywWarszawiewynika,żewgrupiedo30r.ż.w urzędach pracy województwa mazowieckiego zarejestrowanych jest niespełna 1 tysiącosób (a dokładnie 963 osoby), stanowi to zaledwie 1,23% ogółu bezrobotnychzarejestrowanych w tej grupie wiekowej. Jak wygląda sytuacja wposzczególnychpowiatowychurzędachpracywojewództwamazowieckiegoprzedstawiaponiższatabela.

Tabela2.Osobyniepełnosprawnewpodzialenagrupywiekowedo30r.ż.21

Osobyniepełnosprawnewtym:

18-24lata 25-29lata

ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni

Województwomazowieckie 415 201 214 548 272 276

Obszarciechanowski 31 20 11 46 26 20

Ciechanów 8 4 4 7 4 3Mława 7 5 2 18 9 9Płońsk 9 7 2 11 8 3Żuromin 7 4 3 10 5 5Obszarostrołęcki 56 27 29 61 24 37

MakówMazowiecki 7 4 3 9 2 7Ostrołękagrodzki 6 3 3 10 2 8Ostrołękaziemski 7 2 5 9 3 6OstrówMazowiecka 22 11 11 24 13 11

21daneWUPzaIpółrocze2016r.

13

Przasnysz 14 7 7 9 4 5Obszarpłocki 50 22 28 57 30 27

Gostynin 10 6 4 7 3 4Płockgrodzki 9 4 5 19 8 11Płockziemski 19 4 15 17 12 5Sierpc 12 8 4 14 7 7Obszarradomski 78 33 45 118 54 64

Białobrzegi 6 2 4 4 1 3Kozienice 6 4 2 7 5 2Lipsko 4 3 1 4 2 2Przysucha 7 1 6 8 1 7Radomgrodzki 27 11 16 49 21 28Radomziemski 19 8 11 32 15 17Szydłowiec 5 3 2 10 8 2Zwoleń 4 1 3 4 1 3Obszarsiedlecki 34 14 20 48 26 22

Łosice 4 2 2 11 3 8Siedlcegrodzki 4 3 1 17 11 6Siedlceziemski 11 5 6 14 9 5SokołówPodlaski 15 4 11 6 3 3Obszarwarszawski 166 85 81 218 112 106

Garwolin 2 1 1 10 8 2GrodziskMazowiecki 4 2 2 5 4 1Grójec 7 3 4 2 1 1Legionowo 6 2 4 10 6 4MińskMazowiecki 16 6 10 18 7 11NowyDwórMazowiecki 10 6 4 9 4 5Otwock 5 3 2 3 1 2Piaseczno 5 2 3 10 7 3Pruszków 5 1 4 6 2 4Pułtusk 9 7 2 6 4 2Sochaczew 7 5 2 3 2 1M.st.Warszawa 48 25 23 85 42 43Powiatzachodni 5 2 3 9 3 6Węgrów 7 4 3 9 4 5Wołomin 11 6 5 15 9 6Wyszków 14 9 5 8 4 4Żyrardów 5 1 4 10 4 6

Niska liczba zarejestrowanych wynika z faktu, że część osób niepełnosprawnychczęstoobawiasiępodjąćpracęabynieutracićprzysługującego imświadczeniarentowego,które jest ich jedynym źródłem dochodu, zwłaszcza, że niestabilność rynku pracy niegwarantujeimstałegozatrudnienia.Drugimpowodem,dlaktóregoosobyniepełnosprawneniepodejmujązatrudnieniasąkwestiepsychologiczne.Osobyniepełnosprawnemajączęsto

14

nie tylko ograniczenia wynikające z niesprawności ale również ograniczeniamentalne,wypływające z ich doświadczeń z funkcjonowania w środowisku. Ograniczeniamentalnepowodują,żeczęstosamewykluczająsięzrynkupracyniepodejmującnawetpróbposzukiwania zatrudnienia. Z drugiej strony zatrudnianie osób niepełnosprawnych naotwartym rynku nie jest popularne pracodawcy obawiają się bowiem wysokiej absencji,ograniczeń takiej osobyoraz konieczności dostosowaniawarunkówpracydopotrzebosóbniepełnosprawnych,acozatymidziezwiększeniakosztówzatrudnienia.

W okresie I-VII 2016 rokumazowieckie powiatowe urzędy pracy pozyskały ogółem3614 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej przeznaczonych dla osóbniepełnosprawnych.Stanowiłoto3%wszystkichpozyskanychwtymokresiewolnychmiejsczatrudnienia.W analogicznym okresie poprzedniego rokumiejsc przeznaczonych dla osóbniepełnosprawnychbyłowięcej,bo3908,awszystkichmiejscpozyskanychprzezpowiatoweurzędypracyzwojewództwamazowieckiegobyłowówczaso30tys.mniejniżw2016roku.WedługdanychWojewódzkiegoUrzęduPracywWarszawie22nakoniecwrześnia2015rokuwśródbezrobotnychosóbniepełnosprawnych15,0%mogłowykazaćstażpracykrótszyniż1rok,16,5%miałoudokumentowanystażpracywprzedziale1-5lat,a13,3%stażod5do10lat.Niestety,tedaneniewskazująsytuacjiwposzczególnychgrupachwiekowych.

1.3.1. GrupaNEET

Ubożenie społeczeństwa oraz kryzys wartości pracy powoduje coraz trudniejszeodnajdywanie się młodzieży w obecnej rzeczywistości społecznej. NEET (ang. not inemployment, education or training), to osoby młode niepracujące, nieuczące się i niepodejmujące, żadnych działań mających na celu zmianę tej sytuacji. Trudna sytuacjaekonomicznawielurodzinwpływanazwiększenieliczbymłodzieżyzaniedbanej,niemającejszansna kontynuowanienauki, zdobycie zawodu, czy też innychumiejętności koniecznychdozaistnienianarynkupracy iwsamodzielnymżyciu.Sytuacja tapogłębia frustracjęosóbmłodych,któreczęstosązagubionenarynkupracy,niepotrafiącporadzićsobiewdorosłymżyciu. W szczególnie trudnej sytuacji są osoby młode, pochodzące ze środowiskdysfunkcyjnych i patologicznych, posiadająceniskiewykształcenie i licznedeficyty socjalne(rodzinne,wychowawcze,socjalizacyjne,edukacyjne).Każdaztychgrupmłodzieżynarażonajestnawykluczenie społeczne,dyskryminacjęna rynkupracy,alienację iatrofię społeczną.Niemożność podjęcia zatrudnienia powoduje utratę zdobytych kwalifikacji, zniechęcenie,częstorównieżimplikujezachowanianieakceptowanespołecznie,popadaniewuzależnienia,a w rezultacie kontakt ze środowiskami przestępczymi. Często u tej grupy młodzieżywystępuje równieżbrakmotywacji do kontynuowanianauki. Brakmotywacji doedukacji ikarieryzawodowejwśródmłodychludzijestwynikiemwieluczynników,m.in.:

- „wadliwego procesu socjalizacji rodzinnej (np. niezaradności wychowawczejrodziców,brakuwzorcówwrodzinie);

22WojewódzkiUrządPracywwarszawie,BezrobotnibędącywszczególnejsytuacjinarynkupracywwojewództwiemazowieckimwIIIkwartale2015roku,nr3/2015

15

- niedoskonałego systemu edukacji (np. niskiej jakości kształcenia ogólnego,zawodowegoiprzygotowaniadorynkupracy);

- nieskutecznego działania systemu instytucjonalnego wsparcia młodych ludziwzakresieprzygotowaniazawodowegoiwejścianarynekpracy”.23

Trudnasytuacja rodzinna, słabeprzygotowanieedukacyjnedowejściana rynekpracyorazbrakwsparcia instytucjonalnego powodują, żemłodzież jest zagubiona.Niemając oparciawrodzinieorazwsparciazewnętrznegozniechęcasięjużpopierwszychporażkachnarynkupracy. Bardzo często młody człowiek traci wiarę we własne możliwości i sens dalszejedukacji, czy też poszukiwania pracy. Brak realnej oceny własnych możliwości powodujeunich przekonanie, że nic nie mogą zmienić, że cokolwiek by robili, nic im się nie uda,ponieważjestwysokiebezrobocie,szkoła ichnieprzygotowałaodpowiednio,pracędostajesię po znajomości itp. Brak im wiary wmożliwość wywierania wpływu na swoją sytuacjążyciową.Wynikać tomoże zgodnie z teorią J. Rottera24 z zewnętrznego poczucia kontroli,które jestwynikiemwłasnychnegatywnychdoświadczeń i obserwacji sytuacji najbliższych,częstodługotrwalebezrobotnych.Rysunek.1.OdsetekNEETwpodzialenagrupywiekowe,wgwojewództww2013r.

25

Namazowieckimrynkupracyw2013r.wgdanychgrupaNEETstanowiłastosunkowoniskiodsetekogółumłodzieżywwieku15-24lata(poniżej9,9%)i25-29lat(poniżej19,9%).

Jednocześniebardzotrudnojestszacowaćskalęproblemuponieważbrakjestdanychstatystycznych,częśćztychosóbniejestzarejestrowanawurzędachpracy,jakrównieżniekorzysta z pomocy społecznej, czy innego rodzaju wsparcia publicznego. W grupie tej

23E.Giermakowska,M.Racław-MarkowskaPostrzeganieproblemubezrobociaprzezwładze lokalne, „PolitykaSpołeczna”

2003,nr6,str.21-2224 H. Sęk, J. Brzeziński, W. Domachowski, S. Kowalik, W. Poznaniak „Społeczna Psychologia Kliniczna”, WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1998,str.3325 http://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/statystyka-dla-polityki-spojnosci/realizacja-prac-metodologicznych-analiz-ekspertyz-oraz-prac-badawczych-na-potrzeby-polityki-spojnosci/dezagregacja-wskaznikow-europa-2020, dostęp 28. 09.2016r.

16

znajdujesięmłodzież,któranieukończyłaedukacjiszkolnejlubteżukończyłaszkołęalenieposiadakwalifikacjizawodowych,przezcorównieżzostajewykluczonazrynkupracy.

Badania dotyczące NEET w województwie mazowieckim przeprowadzone przezMazowieckieObserwatoriumRynkuPracy26wykazały, żewiększość zosóbbadanych (9na10)podejmowałopróbyzatrudnienia,pracującnaumowycywilno-prawnetzw.śmieciówki,w większości wykonując proste prace fizyczne. Ponad 70% badanych to osobyzwykształceniemśrednimlubniższymniżśrednie.

NEETjestgrupąnajtrudniejsządoaktywizacjizawodowej,ponieważosoby,któresięokreśla tym mianem nie są zainteresowane podejmowaniem zatrudnienia, bo nie widzątakiej potrzeby, albo też nie mają ochoty szkolić się i dokształcać. Jak wskazują badaniamazowiecki,najchętniejspędzajączasprzedkomputeremlubtelewizorem(82%)badanych.

DziałaniapodejmowanenarzecztejgrupysąkoordynowaneobecnieprzezMPRiPSwramach inicjatywy „Gwarancje dlamłodzieży” poprzez projekty aktywizacyjne realizowaneprzezOHPipublicznesłużbyzatrudnieniaorazorganizacjepozarządowe.

1.4. Potencjałibarieryiosóbmłodychnamazowieckimrynkupracy

Bezrobocie młodych osób to aktualnie jeden z najpoważniejszych problemówspołecznychnie tylkowwojewództwiemazowieckimalew całej Polsce.Oznaczanie tylkowyłączenie osób zdolnych do pracy z procesów zatrudnienia, ale stanowi ogromnezagrożenie w kontekście marginalizacji tej grupy, frustracji i patologii społecznych, jakiemogą dotyczyć młodzieży. Skutkiem bezrobocia młodzieży może być wzrost patologiispołecznej takiej jak przestępczość, alkoholizm, narkomania, prostytucja. Brak pracy dajepoczuciegłębokiegozawoduiniepowodzenia,któreobniżapoczuciewłasnejwartości.Wrazz upływem czasu pojawia się pesymizm, a wręcz fatalizm, który całkowicie paraliżujepozytywnedziałanieczłowieka.Poczucieklęskiibrakuprzydatnościprowadzidowycofaniazżycia społecznego istopniowej izolacji, potęgującej stan rezygnacji i poczucia bezsensu.Wszystko to wrezultacie może wpłynąć na dezintegracje więzi społecznych i alienacjęspołeczną.

Czynnikideterminującebezrobociewśródmłodzieżymożnapodzielićnadwiegrupy.Dopierwszej zaliczyćmożnaprzyczynyobiektywne związane zniedostosowaniemedukacjiformalnej do potrzeb pracodawców i sytuacją na rynku pracy. Do drugiej – czynnikiocharakterzesubiektywnym,wtympostawymłodzieżywobecedukacjiipracy.

Zmiany gospodarcze, wprowadzanie coraz to nowych technologii i budowaniespołeczeństwa opartego na wiedzy wymagają podejmowania znacznych wysiłkówedukacyjnychispołecznych,abymłodzieżniezostałaodsuniętanamarginesżycianietylkozawodowego ale też społecznego.W istotny sposóbwpływają one bowiem namożliwośćpodjęcia pracy przez młodzież słabiej wyedukowaną, mającą problemy z ukończeniemedukacji szkolnej. Zgodnie z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiegosystem nauczania powinien zostać dostosowany do potrzeb rynku pracy. W tym celu26Wsparciemłodychosóbnamazowieckimrynkupracy,MazowieckieObserwatoriumRynkuPracy,Warszawa2014.

17

zapotrzebowania gospodarki regionalnej powinny być odpowiednio wcześnieidentyfikowane27. Jednocześnie w celu wsparcia szkolenia zawodowego należy rozwijaćwspółpracę szkół zawodowych z przedsiębiorstwami nie tylko poprzez system praktykzawodowychalerównieżpoprzezwspółtworzenieprzezprzedsiębiorcównowychkierunkówkształcenia w szkołach.Wsparciem dla systemu edukacji powinno być tworzenie centrówkształceniapraktycznegolubustawicznego,wktórychosobybezrobotnemogłybyuczyćsięzawodówdostosowanychdopotrzeblokalnegorynkupracy.

Edukacja na poziomie wyższym również powinna uwzględniać potrzebypracodawców. Niestety pojawia się coraz więcej krytycznych uwag na temat jakościkształcenia wyższego, a nawet spotyka się opinie, iż mamy do czynienia z akademickimprzeedukowaniemi inflacjądyplomów 28.DotegozjawiskaodniósłsięJ.Kargul29twierdząc,że to rynek wymusza zapotrzebowanie na osoby posiadające wykształcenie, w sensieposiadania dyplomu.Wwielu sytuacjach pracodawca nie sprawdza ich kompetencji, tylkopatrzyjakąszkołęlubuczelnięukończyli.

Równie ważnym aspektem, jest kształtowanie postaw przedsiębiorczych u dzieciimłodzieży. Kwestia ta znalazła odzwierciedlenie w jednym z celów strategicznychRegionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspieraniainnowacyjnościoraz inteligentnaspecjalizacja regionu–cel IVKształtowanie ipromowaniepostaw proinnowacyjnych oraz proprzedsiębiorczych sprzyjających kreatywnościikooperacji.30

Zgodnie z zapisami RSI niezbędne jest wspieranie działań edukacyjnych z zakresuprzedsiębiorczości na wszystkich poziomach kształcenia. Niestety obecne programykształcenianiepozwalająnastymulowanieinnowacyjnościikreatywnościwśródmłodzieży.Kształtowanie postawy przedsiębiorczej, tj. postawy: aktywnej, twórczej, innowacyjnej,odpowiedzialnej wobec zmieniającej się rzeczywistości jak również rozwój kompetencjispołecznych wpływa na jakość kapitału ludzkiego. Wymusza bowiem nie tylko społecznąmobilność,aleteżsprzyjaprocesomrozwojuosobowego-zwiększając jednocześnieszansęnapomyślnewejściemłodegoczłowiekanarynekpracyiusamodzielnieniesię.Elementemkształcenia (ogólnego i zawodowego) winny być zatem działania zmierzające do nabyciaprzez młodzież umiejętności budowania właściwych relacji międzyludzkich, braniaodpowiedzialności za własne decyzje i kształtowanie swojego losu a także przygotowaniemłodzieży do trafnego, samodzielnego wyboru drogi zawodowej zgodnej z własnymizainteresowaniamiipredyspozycjami,atakżepotrzebamirynkupracy.

27StrategiaRozwojuWojewództwaMazowieckiegodo2030rokuInnowacyjneMazowsze,str.6728 Z. Melosik „Edukacja a stratyfikacja społeczna” w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2 Z. Kwieciński,B.Śliwerski(red)PWN,Warszawa,2007,str.356-366.29 J. Kargul „Rynek pracy i usług a podstawy dorosłych wobec edukacji” w: „Edukacja Dorosłych” 1997,nr4.30 Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspierania innowacyjności oraz inteligentnaspecjalizacjaregionu,Warszawa2015,str.34

18

Głównymi barierami w podejmowaniu zatrudnienia przez osoby młode są przedewszystkim:

− brakdoświadczeniazawodowego,− brakdopasowaniakształceniadopotrzebrynkupracy,− przestarzałatechnologiakształceniazawodowego,− brakdopasowaniakompetencjidopotrzebpracodawców,− stereotypowa opinia pracodawców o młodych pracownikach związana z wysoka

rotacjązatrudnieniaosóbmłodych,− bariery mentalne: obawy przed samodzielnością, ale też niska wartość pracy w

oczachosóbmłodych,− brakumiejętnościporuszaniasięporynkupracyibudowaniasiecikontaktów,− zatrudnianienaumowy„śmieciowe”albo„naczarno”,− zbyt niskie zarobki, a jednocześnie zbyt wysokie oczekiwania finansowe osób

młodych.

Nie można jednak mówić jedynie o barierach. Osoby młode na rynku pracy mająolbrzymipotencjałimożliwości.Dużymautemmłodychosóbjestczęsto:− znajomośćnajnowszychtechnologii,− umiejętnośćporuszaniasiępoportalachspołecznościowych(pracawsocialmedia),− dużakreatywność,− chęćpodnoszeniakwalifikacji,− niższeoczekiwaniafinansoweodosóbposiadającychdoświadczeniezawodowe,− dużamobilność(podejmowaniepracywinnymmieście,czyzagranicą)− podejmowaniaryzykajakimjestsamozatrudnienie.

Oczywiściemówimytuoosobach,którechcąfaktyczniepodjąćpracęizmienićswojąsytuację zawodową. W przypadku grupy NEET tylko konsekwentne działania prowadzoneprzez instytucje rynku pracy, pomoc społeczną i placówki edukacji dorosłych mogą tęsytuację zmienić. Niestety bardzo często brakuje skoordynowania tych działań przezadministracjęrządowąlubsamorządową.

Bibliografia:

1. AnalizaszkółwyższychWarszawy iMazowsza.Raportanalitycznynatematpotencjału,kluczowych kompetencji, strategii oraz działania szkół wyższych naMazowszu ProjektForesightregionalnydlaszkółwyższychWarszawyiMazowsza„AkademickieMazowsze2030”,Warszawa2010

2. BorkowskaA.,WydziałWychowania i ProfilaktykiOśrodekRozwojuEdukacji „ZjawiskowczesnegokończenianaukiwPolsceigłównewnioskizraportutematycznegoEurydice„TacklingEarlyLeaving fromEducationandTraining inEurope:Strategies,PoliciesandMeasures”

3. http://eurydice.org.pl/wp-content/uploads/2014/12/Borkowska.pdf

19

4. CzapińskiJ.,PanekT.(red.).:Diagnozaspołeczna2015WarunkiijakośćżyciaPolaków.Raport,RadaMonitoringuSpołecznego,Warszawa,listopad2015

5. Giermakowska E., Racław-Markowska M. Postrzeganie problemu bezrobocia przezwładzelokalne,„PolitykaSpołeczna”2003,nr6

6. Główny Urząd Statystyczny. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny wprzekrojuterytorialnym.Stanwdniu31XII2014r.

7. GłównyUrządStatystyczny.Opracowaniesygnalne,MonitoringRynkuPracy,Kwartalnainformacjaorynkupracy,GUS,Warszawa

8. KapitałludzkinaMazowszu.IIraportkwartalny,InstytutBadańStrukturalnychwramachprojektu „Mazowsze 2020” współfinansowanego w ramach Programu OperacyjnegoKapitałLudzki,luty2012

9. Kocór M. i inni. Rynek pracy widziany oczami pracodawców. Na podstawie badańpracodawców i ofert pracy zrealizowanych w 2014 roku w ramach V edycji projektuBilansKapitałuLudzkiego,PARP,Warszawa2015

10. Krajowa Strategia Zatrudnienia na lata 2007 – 2013. Dokument zaakceptowany przezRadęMinistrówwdniu6września2005r.

11. MelosikZ.„Edukacjaastratyfikacjaspołeczna”w:Pedagogika.Podręcznikakademicki,t.2ZbigniewKwieciński,BogusławŚliwerski(red)PWN,Warszawa,2007

12. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce,Warszawa2015

13. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Pomoc dla pracodawców i ich pracownikówoferowana przez Urzędy Pracy i/lub finansowana z Funduszu Pracy, Informator,Warszawa2014

14. MinisterstwoPracyRodzinyiPolitykiSpołecznej.Sytuacjanarynkupracyosóbmłodychw2015roku.

15. Oświataiwychowaniewrokuszkolnym2014/2015.GUS,Warszawa201516. PańkówM.,Młodzinarynkupracy-raportzbadania,Warszawa201217. PKPPLewiatan.PrzedsiębiorcynaMazowszu–Fakty,liczby,przykłady,grudzień201218. Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspierania

innowacyjnościorazinteligentnaspecjalizacjaregionu,Warszawa201519. SękH.iin.„SpołecznaPsychologiaKliniczna”,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa

199820. Społeczno-demograficzne uwarunkowania rozwoju Mazowsza. Raport syntetyczny.

Projekt „Trendy rozwojowe Mazowsza” realizowanego w ramach ProgramuOperacyjnegoKapitałLudzki,MazowieckiBiuroPlanowaniaRegionalnegowWarszawie,Warszawa2011

21. StrategiaRozwojuWojewództwaMazowieckiegodo2030rokuInnowacyjneMazowszeUrząd Statystyczny wWarszawie. Aktywność Ekonomiczna Ludności w województwiemazowieckimwIIkw.2016

22. Wojewódzki Urząd PracywWarszawie Rynek pracywojewództwamazowieckiegow Ipółroczu2015roku.MazowieckieObserwatoriumRynkuPracy

20

23. WojewódzkiUrządPracywWarszawie.Wsparciemłodychosóbnamazowieckimrynkupracy,MazowieckieObserwatoriumRynkuPracy,Warszawa2014

24. WojewódzkiUrządPracywWarszawie.Zapotrzebowanienakwalifikacjeikompetencjezawodowe namazowieckim rynku pracy, Badanie na potrzeby Projektu systemowegoMazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy III, Raport końcowy: badania empiryczne,Warszawa2013

21

2. Sposobyuzyskiwaniaiuzupełnianiakwalifikacjiikompetencji

2.1.Rozwiązaniasystemowe

SystemoświatywPolsce-możliwościzdobywaniakompetencjiikwalifikacjizawodowych.

Z dniem 1 września 2012 r. weszły w życie zmienione akty prawne, dzięki którymułatwiono uzyskanie wykształcenia zawodowego, uzupełnienie kwalifikacji i kształceniewnowymzawodzie.Abytencelzrealizować,dostosowanostrukturęszkolnictwadozałożeńkształcenia zawodowego i ustawicznego, zmodyfikowano klasyfikację zawodów szkolnych,wdrożono podstawę programową kształcenia w zawodach opisana językiem efektówkształcenia, ujednolicono systemu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodoweizorientowanogonaefektyuczeniasię:

1. formalnego(zdobywanewprocesiekształceniaorganizowanegoprzezszkołyorazplacówkiedukacyjneiszkoleniowe),

2. pozaformalnego(zdobywanepozaplacówkamiedukacyjnymiiszkoleniowymipoprzezrealizacjęzamierzonychcelów),

3. nieformalnego(zdobywanepozaplacówkamiedukacyjnymiiszkoleniowymipoprzezdoświadczeniezdobywanewmiejscupracyiwżyciucodziennym).

Schemat1.SystemoświatywPolsce

Kwalifikacje zawodowe w Polsce są możliwe do uzyskania w ramach systemówoświaty i szkolnictwawyższegoorazpozanimi.Uczniowie kończącynaukęw zasadniczychszkołach zawodowych lub technikach przystępują do egzaminu potwierdzającegokwalifikacjewzawodach(egzaminuzawodowego).Wustawiezdefiniowanonastępującetypyszkółponadgimnazjalnych:

• trzyletniązasadnicząszkołęzawodową,którejukończenieumożliwiauzyskanie

22

dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminówpotwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także dalsze kształceniepocząwszyodklasydrugiejliceumogólnokształcącegodladorosłych,

• trzyletnieliceumogólnokształcące,któregoukończenieumożliwiauzyskanieświadectwadojrzałościpozdaniuegzaminumaturalnego,

• czteroletnie technikum, którego ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomupotwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzającychkwalifikacjewdanymzawodzie,atakżeuzyskanieświadectwadojrzałościpozdaniuegzaminumaturalnego,

• szkołępolicealnądlaosóbposiadającychwykształcenieśrednie,ookresienauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, umożliwiającą uzyskanie dyplomupotwierdzającegokwalifikacjezawodowepozdaniuegzaminówpotwierdzającychkwalifikacjewdanymzawodzie,

• trzyletniąszkołęspecjalnąprzysposabiającądopracydlauczniówzupośledzeniemumysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniówzniepełnosprawnościamisprzężonymi,którejukończenieumożliwiauzyskanieświadectwapotwierdzającegoprzysposobieniedopracy,

• Uczniowie doświadczający trudności z powodu problemów z nauką orazwagarowaniazazwyczajsąteżczłonkamiOchotniczychHufcówPracy(OHP),którychmisjąjestkształcenieiwychowywaniepoprzezpracę.OHPdostarczaszeregdalszychmożliwościkształcenia,szkoleniaorazzatrudnieniaipracy.

Zarównouczniowie,jakidoroślimogąodbywaćpraktycznąnaukęzawoduwformiezajęć praktycznych organizowanych w szkole oraz w miejscu pracy i ma na celu nabycieumiejętnościzawodowychwymaganychwdanymzawodzie.Możebyćrównieżrealizowanawwarsztatach ipracowniachszkolnych,gospodarstwachszkolnych,placówkachkształceniaustawicznegoczyteżplacówkachkształceniapraktycznego.

Nauka zawodu u pracodawcy. W polskim systemie oświaty nauka zawoduupracodawcyuważana jest za szczególny rodzaj kształcenia zawodowego.Najważniejszymwarunkiemuczestnictwawkształceniutegorodzajujestukończeniegimnazjumorazwiekconajmniej16lat.Jednakżewszczególnychsytuacjachprzepisyumożliwiająodstąpienieodtejzasady.Nauka zawoduupracodawcyodbywa sięwmałych i średnichprzedsiębiorstwach,przede wszystkim rzemieślniczych. Pracodawcy są zwykle członkami cechu lub izbyrzemieślniczej. Realizację nauki zawodu nadzoruje określona izba rzemieślnicza lubwyznaczony cech. Według danych Związku Rzemiosła Polskiego w 2013 roku w 24 702firmach szkoliło się 78 440 młodocianych pracowników, z czego 76 045 odbywało naukęzawodu, a 2 395 - przyuczenie do wykonywania określonej pracy celem otrzymaniazaświadczeniastwierdzającegonabycieumiejętnościwwykonywaniuprac,którychdotyczyłoprzyuczenie.

Naukazawoduupracodawcymożeodbywaćsięw jednejzponiższych form:naukazawodu stanowiąca przygotowanie zawodowe (ISCED 3) prowadzące do uzyskania

23

kwalifikacji czeladnika lub robotnika wykwalifikowanego. Obejmuje praktyczną naukęzawodu u pracodawcy oraz dokształcanie teoretyczne. Uczniowie/młodociani (w wiekuponiżej18lat),mogąwybraćformędokształcaniateoretycznego–możeodbywaćsięonowsystemie szkolnym lub pozaszkolnym. Większość uczniów/młodocianych (88%) odbywadokształcanie teoretycznew zasadniczych szkołach zawodowych.Nauka trwaod 24 do 36miesięcy i kończy się egzaminem kwalifikacyjnym na tytuł czeladnika przeprowadzanymprzezizbyrzemieślnicze,naukazawodustanowiącaprzyuczeniedowykonywaniaokreślonejpracy(ISCED2),obejmującajedyniewybranepracezwiązaneznaukązawodu.Ograniczasięonadomałychgrupmłodzieży,która–zróżnychpowodów-nieukończyłagimnazjumimaconajmniej15lat.Pracodawcaokreślaprogramnauczaniazuwzględnieniemobowiązującejpodstawy programowej. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy trwa od 3 do 6miesięcy ikończysięegzaminemsprawdzającym,pozdaniuktóregomłodocianyotrzymujezaświadczenie stwierdzającenabycieumiejętnościwwykonywaniuprac, którychdotyczyłoprzyuczenie. Zaświadczenie wydaje pracodawca, u którego odbyło się przyuczenie i jestuznawaneprzezsystemoświaty.Poukończeniuszkoleniapracownicymłodociani (wwieku16-18lat)mogąkontynuowaćkształceniezawodowewformienaukizawoduupracodawcy,kończące się uzyskaniem kwalifikacji zawodowych (okres przyuczenia zalicza się do okresupraktycznejnaukizawodu).

Szkolnictwo wyższe. W 2005 roku wprowadzono istotne zmiany w szkolnictwiewyższymw następstwie przyjęcia nowej ustawy –Prawo o szkolnictwiewyższym. Ustawawprowadziłatrzystopniowysystemstudióworazpodziałuczelninazawodoweiakademickie.Obatypyszkółwyższychmająprawodoprowadzeniastudiówpierwszegoidrugiegostopniaoraz jednolitychstudiówmagisterskich,natomiastuczelniezawodoweniemogąprowadzićstudiów doktoranckich. Studia pierwszego stopnia: 4-letnie studia inżynierskie lub 3-letniestudialicencjackiemajązazadanieprzygotowaćabsolwentówdowykonywaniaokreślonegozawodu. Ważnym elementem tego rodzaju studiów jest 15 tygodni praktyk. Absolwencistudiów licencjackich i inżynierskich mogą kontynuować edukację na 2- lub 2,5 letnichstudiachmagisterskich(drugiegostopnia).Wszystkieuczelnieprowadzącestudialicencjackielub inżynierskie są zobowiązane do uwzględnienia w programach nauczania standardówkształcenia dla poszczególnych poziomów i kierunków studiów. Standardy określająprzedmiotyogólne,podstawoweikierunkowe.Przedmiotyogólnesąwspólnedlawszystkichkierunków studiów i powinny stanowić 15-20%ogólnej liczby godzin.Obejmująone językiobce, wychowanie fizyczne oraz pulę przedmiotów do wyboru. W przypadku studiówinżynierskichzalecanejeststosowaniekryteriówakredytacjiFEANI(FédérationEuropéenned’AssociationsNationalesd’Ingénieurs).Zgodnieztymikryteriamiprzedmiotynietechnicznepowinny stanowić około 10%ogółu godzin, przedmioty podstawowe – 35%, a przedmiotytechniczne – 55% ogólnej liczby godzin. W roku akademickim 2010/2011 we wszystkichtypach szkół wyższych studiowało 1 841 300 studentów, w roku 2011/2012 - 1 764 100,wroku2012/2013-1676900,wroku2013/2014–1549900.

24

Kształcenieiszkoleniezawodowedorosłych

Formy kształcenia ustawicznego. Kierunki zmian w kształceniu zawodowymiustawicznym określone zostały wustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawyosystemieoświatyorazniektórychinnychustaw.Osobydorosłemająmożliwośćuzyskiwanialubuzupełnianiakwalifikacjizawodowychwformachpozaszkolnych,welastycznymsystemiekształcenia ustawicznego, wpisanego w system oświaty i powiązanego ze szkolnictwemzawodowym.Rozporządzeniewsprawiekształceniaustawicznegostanowikolejnyelementzmiany systemu kształcenia zawodowego i ustawicznego. Określa przedewszystkimnowerodzajeformpozaszkolnychprowadzącychkształcenieustawiczneorazwarunki,organizacjęitrybprowadzeniawnichkształcenia.

Pozaszkolneformykształcenia• kwalifikacyjnykurszawodowy,• kursumiejętnościzawodowych,• kurskompetencjiogólnych,• turnusdokształcaniateoretycznegomłodocianychpracowników;• innykurs(niżwymienionepowyżej)umożliwiającyuzyskiwanieiuzupełnianie

wiedzy,umiejętnościikwalifikacjizawodowych.

Egzaminy eksternistyczne. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11stycznia2012rokuwsprawieegzaminóweksternistycznychułatwiadostępdokształcenia iszkolenia zawodowego dorosłym. Dzięki nowym przepisom osoby dorosłe mogąprzystępowaćdoegzaminóweksternistycznychiuzyskaćświadectwoukończeniakształceniaogólnego na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym podobnie jakprzedrokiem2012,natomiastnowerozporządzeniestwarzatakżemożliwośćpotwierdzeniawykształcenia zasadniczego zawodowego. Podobną możliwość mają osoby, które zdobyłydoświadczenie zawodowe w miejscu pracy lub ukończyły szkołę zawodową, a chciałybypotwierdzić formalnie swoje umiejętności, przekwalifikować się lub podnieść kwalifikacjedziękiprzystąpieniudoeksternistycznegoegzaminuzawodowego.Rozporządzenieweszłowżyciezdniem1września2012.Pierwszeegzaminyumożliwiającepotwierdzeniekwalifikacjizawodowych,atakżewalidację(potwierdzenie)umiejętnościnapoziomiezasadniczejszkołyzawodowej (z przedmiotów ogólnych) miały miejsce w 2013 roku. Dorośli, którzy chcąuzupełnić kompetencje kluczowe, w świetle Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowejzdnia11stycznia2012rokuwsprawiekształceniaustawicznegowformachpozaszkolnychod 1 września 2012 rokumogą uczynić to w formach krótkich – na kursach kompetencjiogólnych oferowanych przez placówki publiczne/ośrodki kształcenia ustawicznego, jak np.CentraKształceniaUstawicznegoczyCentraKształceniaPraktycznego.

Zgodnie z RozporządzeniemMinistra Pracy i Polityki Społecznej z 7 kwietnia 2009roku w sprawie przygotowania zawodowego dorosłych osoby dorosłe mogą odbywaćpraktyczną naukę zawodu w podobny sposób, jak pracownicy młodociani. Jednakże zewzględunawcześniejszedoświadczeniezawodoweuczestnikówprogramydladorosłychsą

25

krótsze(praktycznanaukazawodutrwaod12do18miesięcy,aprzyuczeniedopracy-od3do6miesięcy).

Inne formy zdobywania kwalifikacji - szkolenia. W Polsce różne placówkiszkolenioweoferująszkoleniaróżnegotypu,opróczszkoleńocharakterzeformalnym,takiejak: kursy, seminaria, wykłady, warsztaty. Podstawowym celem tych działań jestdoskonalenieposiadanychumiejętnościzawodowychorazzdobywanienowychumiejętnościcelem zwiększenia swojej konkurencyjności na rynku pracy. Szkolenia oferowane przezurzędypracyDonajważniejszychinstytucjiwPolsceodpowiedzialnychzaorganizacjętakichdodatkowych szkoleńnależą urzędypracy.Wojewódzkie (WUP) i powiatoweurzędypracy(PUP) zajmują się organizowaniem szkoleń, adresowanych do pracowników pragnącychpodnieść swoje umiejętności zawodowe, bezrobotnych – zarówno długotrwalebezrobotnych jak i bezrobotnych aktywnie poszukujących pracy, niepełnosprawnych,więźniów, osób starszych i innych osób zagrożonych wykluczeniem na rynku pracy. Wramach kursów i szkoleń organizowanych przez urzędy pracy należy wyróżnić szkoleniaindywidualne,zbiorowe(dlaosóbbezrobotnychiniepełnosprawnych),atakżeszkoleniadlapracowników.

2.2.Zdobywaniekwalifikacjiprzezosobyniepełnosprawne.

Ustawowym obowiązkiem polskiego systemu oświaty jest zapewnienie możliwościpobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną,zgodniezindywidualnymipotrzebamirozwojowymiiedukacyjnymiorazpredyspozycjami,atakże opieka nad uczniami niepełnosprawnymiprzez umożliwianie realizowaniazindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęćrewalidacyjnych, które zalicza się do podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Dzieci niepełnosprawne i młodzież niepełnosprawną, wymagającestosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, obejmuje się kształceniemspecjalnym.RozporządzenieMENz24lipca2015określawarunkiorganizowaniakształcenia,wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych: niesłyszącychisłabosłyszących, niewidomych i słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tymzafazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lubznacznym,zautyzmem,wtymzzespołemAspergera,zniepełnosprawnościamisprzężonymi,zwanychdalej„uczniaminiepełnosprawnymi.”Kształcenie,wychowanieiopiekędlauczniówniepełnosprawnychorganizujesięw:

• przedszkolachogólnodostępnych;• przedszkolachogólnodostępnychzoddziałamiintegracyjnymi;• przedszkolachintegracyjnych;• przedszkolachogólnodostępnychzoddziałamispecjalnymi;• przedszkolachspecjalnych;• innychformachwychowaniaprzedszkolnego;• szkołachogólnodostępnych;

26

• szkołachogólnodostępnychzoddziałamiintegracyjnymi;• szkołachintegracyjnych;• szkołachogólnodostępnychzoddziałamispecjalnymi;• szkołach specjalnych, w tym szkołach specjalnych przysposabiających do

pracy;• młodzieżowychośrodkachwychowawczych;• młodzieżowychośrodkachsocjoterapii;• specjalnychośrodkachszkolno-wychowawczych;• specjalnychośrodkachwychowawczych;• ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem

umysłowym w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieżyzupośledzeniemumysłowymzniepełnosprawnościamisprzężonymirealizacjęodpowiednioobowiązkurocznegoprzygotowaniaprzedszkolnego,obowiązkuszkolnegoiobowiązkunauki.

Dzieci imłodzież,którychstanzdrowiauniemożliwia lubznacznieutrudniauczęszczaniedoprzedszkola lub szkoły, obejmuje się indywidualnym obowiązkowym rocznymprzygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem. Orzeczenia o potrzebiekształcenia specjalnego albo indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowaniaprzedszkolnego i indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami wydają zespołyorzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym wporadniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określazalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności.Zdający ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, chory lub niesprawny czasowo, możeprzystąpić do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w warunkachdostosowanych do jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych możliwościpsychofizycznych oraz stanu zdrowia udokumentowanego odpowiednio orzeczeniem lubopinią poradni psychologiczno-pedagogicznej, opinią rady pedagogicznej albozaświadczeniem o stanie zdrowia wydanym przez lekarza. Dostosowanie warunków i/lubform egzaminu zawodowego na podstawie odpowiednich dokumentów. W przypadkuzdającegoposiadającegoorzeczenieopotrzebiekształceniaspecjalnegowydanezuwaginaniepełnosprawność,dostosowaniewarunkówprzeprowadzaniaegzaminupotwierdzającegokwalifikacjewzawodziedouwarunkowanychniepełnosprawnością indywidualnychpotrzebrozwojowychiedukacyjnychorazmożliwościpsychofizycznychucznialubabsolwentapolegaw szczególności na: zminimalizowaniu ograniczeń wynikających zniepełnosprawności,wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych,odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,zapewnieniu obecnościw czasie egzaminu specjalisty z zakresudanej niepełnosprawności,jeżeli jesttoniezbędnedlauzyskaniawłaściwegokontaktuzuczniemlubabsolwentemlubpomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych. Dla uczniów i

27

absolwentów niepełnosprawnych, posiadających orzeczenie o potrzebie kształceniaspecjalnego, przystępujących do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje wzawodzie,przygotowujesięarkuszeegzaminacyjnedostosowanedorodzajuniepełnosprawności.

Zdobywanie kompetencji i kwalifikacji na poziomie wyższym przez osoby

niepełnosprawne.

Wszystkieuczelnieprowadzącestudialicencjackielubinżynierskiesązobowiązanedouwzględnienia w programach nauczania standardów kształcenia dla poszczególnychpoziomów i kierunków studiów. Standardy określają przedmioty ogólne, podstawoweikierunkowe.

Zgodnie z art. 160 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, organizację i tokstudióworazzwiązaneznimiprawaiobowiązkiokreślaregulaminstudiów.Dziękizmianomww.ustawy,MinisterNaukiiSzkolnictwaWyższegowydałrozporządzeniewktórymokreśliłwarunki, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów wuczelniach wzakresie sposobudostosowaniaorganizacji iwłaściwej realizacjiprocesudydaktycznegodoszczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi, wtymdostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności.RozporządzenieMinistraNauki i SzkolnictwaWyższegowsprawiewarunków, jakimmusząodpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach zostało wydane w dniu 25września 2014 r. (Dz. U. poz. 1302). Jest to już drugie rozporządzenie nakładające takiobowiązek–pierwszebyłowydanew2011r.Powejściuwżycieww.przepisów,głównarolaw zakresie dostosowania do nowych regulacji aktów wewnątrzuczelnianych spoczywa nauczelniach. Sposób, w jaki nowe rozwiązania zostają przez nie wdrożone, ma największywpływ na sytuację niepełnosprawnych kandydatów na studia oraz studentów. Analizaprzepisówobecnie funkcjonującychw regulaminach studiówuczelniwskazuje, iż zawierająone przepisy dostosowujące proces dydaktyczny do szczególnych potrzeb takich osób.Znajczęściejwystępującychwregulaminachstudiówuczelnirozwiązań,możnawskazać:

• regulacje dotyczące powołania pełnomocników lub biur ds. studentów będącychosobamizniepełnosprawnościami;

• przepisyregulująceprawastudentówzniepełnosprawnościamiiobowiązkiuczelni;• przepisy przewidujące prawo osób z niepełnosprawnościami do studiowania w

ramachindywidualnejorganizacjistudiów;• szczegółowe regulacje dotyczące organizacji zajęć, w tym przewidujące prawo

studenta do: szczególnych warunków uczestnictwa w zajęciach, pierwszeństwawzapisachnazajęciaiwwyborzegrupzajęciowych,używanianazajęciachśrodkówwspomagających proces kształcenia np. urządzeń rejestrujących, indywidualnychkonsultacji lub terminówzajęć,możliwości korzystania zpomocyosób trzecich,np.tłumaczyjęzykamigowego,asystentów,możliwościzmianysali,grupćwiczeniowychitp.;

• szczegółowe regulacje odnoszące się do egzaminów i zaliczeń, przewidujące prawodo: wydłużenia czasu trwania egzaminów, zmiany formy egzaminu, przesunięcia

28

terminu egzaminu, korzystania z pomocy osób trzecich, np. tłumaczy językamigowego,asystentów,materiałówwindywidualnychformachzapisu(pismobrajla,zapisaudio),zaliczeńwformieniestacjonarnej;

• przepisyprzewidująceprawodoindywidualnejopiekiwybranegonauczycielaakademickiego/opiekuna;

• przepisyprzewidująceprawodozapewnieniadostosowanychdorodzajuniepełnosprawności,warunkówkorzystaniazbiblioteki;

• przepisyprzewidująceprawodostosownejpomocywpozyskiwaniumateriałówdydaktycznychisprzętuniezbędnegodostudiowania;

• przepisyprzewidująceułatwieniadojazdu(zezwolenienawjazdsamochodemiparkowanienaterenieuczelni).

Ponadto, dorosłą osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędziepracy jako poszukująca pracy nie pozostająca w zatrudnieniu może również korzystać nazasadach takich jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych wustawieopromocji:

1) szkoleń;2) stażu;3) pracinterwencyjnych;4) przygotowaniazawodowegodorosłych;5) badańlekarskichlubpsychologicznych,októrychmowawart.2ust.3ustawy

opromocji;6) zwrotukosztów,októrychmowawart.45ust.1,2i4ustawyopromocji;7) finansowaniakosztów,októrychmowawart.45ust.3ustawyopromocji;8) studiówpodyplomowych;9) szkoleń na podstawie trójstronnych umów szkoleniowych zawieranych

pomiędzystarostą,pracodawcąiinstytucjąszkoleniową;10) bonunazasiedlenie;11) bonuszkoleniowego;12) bonustażowego.

2.3.ZintegrowanySystemKwalifikacji.

31 marca 2015 r. Rada Ministrów przyjęła założenia do ustawy o ZintegrowanymSystemie Kwalifikacji. Dzięki niemu dyplomy i certyfikaty będą porównywalne, określonazostanie jakośćkursów i szkoleń,apolskie firmyzyskająnowenarzędziedopotwierdzaniaswojejkonkurencyjności.15stycznia2016r.weszławżycieUstawazdnia22grudnia2015r.o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Na wprowadzenie Zintegrowanego SystemuKwalifikacji(ZSK)czekałowieleosób:pracodawcy,związkizawodowe,organizacjebranżowe,ale przede wszystkim polscy pracownicy – zarówno ci, którzy pracują w Polsce, jak i ciwyjeżdzający do pracy w krajach Unii Europejskiej. Rozwiązania, które wprowadzaZintegrowanySystemKwalifikacji, toodpowiedźna zmiany zachodzącena rynkupracy iw

29

gospodarce. Jakwskazujądoświadczenia innychkrajóweuropejskich,dziękiwprowadzeniusystemu opartego a ramie kwalifikacji wzrośnie liczba osób zainteresowanych formalnymuznawaniem kompetencji i podnoszeniem kwalifikacji, co wpłynie nie tylko na sytuacjęzawodową ludzi, czy także na ich poczucie bezpieczeństwa na rynku pracy.Dlaposzukujących pracy poza własnym krajem, jak i dla pracodawców zatrudniającychobcokrajowców,możliwość bardziej obiektywnego porównania dyplomówwydawanychwróżnych krajach jest sprawą kluczową. Polacy pracujący w innych krajach często sązatrudniani poniżej swojej wiedzy i umiejętności. Powodem jest to, że poza granicaminaszegokrajuniebardzowiadomo, ilewarte są ichdyplomy.Możliwość sprawdzenia, jakipoziomPolskiejRamyKwalifikacjiprzypisanokwalifikacji,powinnasprawićnp. to, żePolakpracujący np. w Irlandii będzie zarabiał tyle samo co Irlandczyk z takimi samymikompetencjami.PracenadZintegrowanymSystememKwalifikacjiwPolsceprowadzonebyływ stałej współpracy z partnerami społecznymi. Byli to przedstawiciele pracodawców,związków zawodowych, organizacji branżowych, organizacji pozarządowych, instytucjiedukacyjnychinaukowo-badawczych,firmszkoleniowych.IchopiniemiałyistotnywpływnakształtwielurozwiązańwZSK.Zintegrowanysystemkwalifikacjidotyczytych,którzychcąsięuczyćirozwijaćprzezcałeżycie,atakżepokoleń,któredopieroprzygotowująsiędowejścianarynekpracy.Wzintegrowanymsystemiewiększegoznaczenianabierająkonkretneefektyuczenia się, czyli to, co wiemy, jakie umiejętności i kompetencje posiadamy oraz jakpotrafimy je wykorzystać w życiu zawodowym i społecznym. Wprowadzenie ZSK zmieniaperspektywępostrzeganiasamychkwalifikacji.Punktemciężkościstająsięefektyuczeniasię,a nie sam proces kształcenia. W tej sytuacji niezbędne jest stworzenie systemu walidacjiefektówuczeniasięnabytychpozaformalnieinieformalnie,zzapewnieniemwysokiejjakościkwalifikacjiuzyskiwanychwtymsystemie.

SZKOLNICTWOZAWODOWEWPOLSCE

zestawienieszkółiuczniówwwojewództwiemazowieckimwlatach2014/2015r.(MEN,SIO-stanna30.09.2016r.)

Szkołydlamłodzieży:• szkołypolicealne:l.szkół-38,l.uczniów-2625,wtyml.dziewcząt-1985,

wtym-niepełnosprawni–69.• technika:l.szkół-215,l.uczniów–59009,wtyml.dziewcząt–22335,

wtym-niepełnosprawni–452.• zasadniczeszkołyzawodowe:l.szkół-190,l.uczniów–17388,wtyml.dziewcząt-

5173,wtym-niepełnosprawni–1785.Szkołydladorosłych:

• szkołypolicealne:l.szkół-207,l.uczniów-28026,wtyml.dziewcząt–18883• technika:l.szkół-13,l.uczniów–352,wtyml.dziewcząt–58

Praktycznanaukazawoduwg.SIO:• warsztatyszkolne:26318,wtymmłodociani–737,• pracownieszkolne–16984,wtymmłodociani–665,

30

• upracodawcy–114817,wtymmłodociani99994,• gosp.rolne–489,wtymmłodociani–259,• CKU–1041,wtymmłodociani–36,• CKP–175711,wtymmłodociani-101,947.

Zpowyższejanalizywynika,żewszkołachoprofilachogólnokształcącychprzeważajądziewczęta, zaś w szkołach o profilach zawodowych - chłopcy. Najwięcej osób praktycznąnaukę zawodu pobiera u pracodawcy i na terenie warsztatów szkolnych, najmniejw gospodarstwach rolnych. Najbardziej popularne zawody to : mechanik pojazdówsamochodowych,kucharz,fryzjer,sprzedawca,cukiernik.

MocneisłabestronysystemuzdobywaniakwalifikacjiPolsce.

Mocnestrony:• elastyczny system kształcenia ogólnego i zawodowego pozwalający na zdobycie

nowychkwalifikacjilubprzekwalifikowaniesięwróżnymwiekużycia,• wielość różnych form kształcenia, szkoleń oraz zdobywania kwalifikacji i ich

potwierdzania,• różnorodnośćinstytucjiszkolącychidoskonalących(kształ.formalneinieformalne),• instrumenty prawne i możliwości edukacyjne skierowane do osób z orzeczeniem

oniepełnosprawnościnakażdymetapieżycia.• podstawyprogramowedostosowanedoEuropejskichRamKwalifikacji.

Słabestrony:• niedopasowanie profilu kompetencji oczekiwanych przez pracodawców do profilu

kompetencji posiadanych przez absolwentów - przewaga kształcenia kompetencjitwardychnadmiękkimi,

• brak systemowego oceniania i monitorowania postępów uczniów w zakresieuzyskiwaniakompetencjimiękkich/personalnych,

• zbytmałailośćodpowiedniowyposażonychpracownidopraktycznejnaukizawodu,• niskawspółpracazpracodawcamiorazniskipoziomprogramówmotywacyjnych,• brak kompleksowego systemu prognozowania zapotrzebowania na pracę

w`kilkuletniej perspektywie czasowej przez podmiotymającewpływna kształceniewzawodach. Wynika to z faktu, że podmioty te do takich analiz wykorzystująograniczonyzasóbdanychlubniepodejmujądziałańwtymzakresie,

• brakzintegrowanychdziałań,wktórychrównocześniedefiniujesięstrategiczneplanygospodarczeistrukturękształceniazawodowegowzasięgulokalnymikrajowym,

• niskieuposażenienauczycielizawodupowodujenieatrakcyjnośćzawodunauczycielainiedobórwysokiejklasypedagogów,

• braksystemusprawdzającegokompetencjepedagogicznenauczycieli,• brakjednolitychstandardówdotyczącychwalidacjiicertyfikacji

31

• niekontrolowany przez wiele lat system egzaminów zewnętrznych nie dostarczawniosków i analiz niezbędnych do podniesienia jakości konstruowania testówegzaminacyjnych,

• niskie finansowanie szkolnictwa zawodowego z budżetu państwa nie uwzględniafaktycznychkosztówkształceniawposzczególnych zawodach, coutrudniawładzomsamorządowym podjęcie decyzji o uruchomieniu kosztownych, ale atrakcyjnychrynkowokierunkówkształcenia.Wrezultacie,sytuacjatautrwalamodelszkolnictwazawodowego,wktórymouruchomieniunowegokierunkukształcenianiedecydująpotrzebyrynkupracy,agłównieposiadanezasobyinfrastrukturalneikadrowe,

• zwiększenie współdziałania MRPiPS z innymi resortami oraz podmiotami na rzeczwsparcia systemu kształcenia zawodowego w odniesieniu do potrzeb rynku pracy,podniesieniewyników

• nieodpowiedni zakres działania poradnictwa zawodowego szczególniewobec osóbniepełnosprawnych,późnadiagnozaprzydatnościzawodowej,

• niewystarczającaofertaszkoleńzawodowychdlaosóbniepełnosprawnych,• bariery fizyczne, komunikacyjne i legislacyjne w zwiększaniu dostępności

niepełnosprawnychdoofertkształceniazawodowego(np.e-lerning).

2.4.Naukaiwspieranieprzedsiębiorczości

Jednym z głównych celów przyjętych przezUnię Europejską jest rozwójspołeczeństwa opartego na wiedzy iinnowacji, którego członkami są aktywne podmioty.WStrategii Lizbońskiej wyodrębniono kluczowe kompetencje obywateli państw Unii,awśródnichprzedsiębiorczośćiinicjatywność31.

W potocznym rozumieniu przedsiębiorczość to szukanie nowych rozwiązań,mobilność, gotowość do podejmowania ryzyka, wprowadzania zmian i przejawianiainicjatywy. Intuicyjne definiowanie przedsiębiorczości jest zbieżne z ekonomicznymipsychologicznymwyjaśnieniem tego terminu32. Przedsiębiorczość to nie tylko proces, alerównież cecha osobowości, dyspozycyjność, którą można, przy odpowiednim wsparciu,rozwijać. W umiejętności tej znajdziemy komponent: emocjonalny, behawioralnyipoznawczy33.

Czy młodzi ludzie z województwa mazowieckiego mają odpowiednie warunki donabywania wiedzy o przedsiębiorczości i rozwijania wszystkich komponentów tejumiejętności? Kluczową rolę w tym względzie pełni szkoła. Od 2002 roku do programunauczania polskich szkół ponadgimnazjalnych włączono przedmiot − podstawyprzedsiębiorczości. Jednak już po kilku latach Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN)wskazałonanieskutecznośćnauczaniaprzedsiębiorczościwdotychczasowejformuleistarało

31StrategiaLizbońska,SpołecznychUrządKomitetuIntegracjiEuropejskiej32Lichniak I., (red.), Droga do sukcesu do zjednoczonej Europy, Departament Analiz Ekonomicznych i Nauka oprzedsiębiorstwie.Wybranezagadnienia,SzkołaGłównaHandlowa,Warszawa2009,s.71.33Wiatrak A.P., Pojęcie przedsiębiorczości, jej cele i rodzaje, [w]: Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości – szanse izagrożenia,pracazbiorowa,JaremczukK(red.),Tarnobrzeg,2003,s.26.

32

siętozmienić.Wtymcelurozpisano,wramachIIIpriorytetuProgramuOperacyjnegoKapitałLudzki (POKL), konkurs 4/POKL/2009mający na celumiędzy innymi opracowanie nowegoprogramu nauczania do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości oraznowych metodnauczania. Jego założenie stanowiło to, aby po zakończeniu nauki uczniowie byliprzygotowani do aktywnego i świadomegouczestnictwaw życiu społeczno-gospodarczym.Jednak, jak wynika z opracowania „Przedmiot przedsiębiorczość w opinii uczniówinauczycieli – studiumporównawcze” 34 ranga tego przedmiotu, zainteresowanie uczniówiprzekonanie o użyteczności nauczanych treści spada.Wg raportuwzrasta liczba uczniów,zarówno w technikach jak i liceach, deklarujących brak zainteresowania przedmiotem. Aż31% uczniów liceów uważa go za mało ważny. Rozbieżne jest też, co pokazuje poniższatabela, przekonanie uczniów i nauczycieli o ważności i przydatności poszczególnych,poruszanychnazajęciach,zagadnień.

Nauczanie przedsiębiorczości w szkołach jest zgodne z rozporządzeniem MinistraEdukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowejwychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół,opublikowanym 30 sierpnia 2012 r., w Dzienniku Ustaw, poz. 97735.Tabela 1. Zainteresowanie treściami nauczania zpodstaw przedsiębiorczości wocenie

uczniówinauczycieli36

Wektorzainteresowania uczniowie nauczyciele

•poszukiwaniepracy•pisanieCV•zarządzaniepieniędzmi,giełda•rozliczeniaPIT-ów•podatkiiubezpieczenia•reklama•zakładanieiprowadzeniewłasnejfirmy•funkcjonowanieprzedsiębiorstwa•rolapaństwawfunkcjonowaniugospodarki•komunikacjainterpersonalna•współpracamiędzynarodowa

•funkcjonowanieprzedsiębiorstwarolapaństwawfunkcjonowaniugospodarki•zarządzaniepieniędzmi,giełda•rozliczeniaPIT-ów•sytuacjanarynkupracy•pisanieCV•podatkiiubezpieczenia•komunikacjainterpersonalna•reklama•współpracamiędzynarodowa

34Tracz M, Przedmiot przedsiębiorczość w opinii uczniów i nauczycieli – studium porównawcze, Przedsiębiorczość –Edukacja,201535DziennikUstawRzeczpospolitejPolskiej,RozporządzenieMinistraEdukacjiNarodowejzdnia30sierpnia2012r.wprawiepodstawyprogramowejwychowaniaprzedszkolnegoorazkształceniaogólnegowposzczególnychtypachszkół36Tracz M., Przedmiot przedsiębiorczość w opinii uczniów i nauczycieli – studium porównawcze”, Przedsiębiorczość –Edukacja,2015

33

Nauczycielem przedsiębiorczość może zostać nauczyciel spełniający wymaganiaformalne zgodnie z Rozporządzenie MEN z 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowychkwalifikacjiwymaganychodnauczycieli37.

Polska, jak wynika z raportu Eurydice „Nauczanie przedsiębiorczości w szkołachwEuropie”38, podobnie jak 18 innych europejskich krajów nie ma odrębnej strategiinauczania przedsiębiorczości, a realizowana strategia obejmuje również, pozaprzedsiębiorczością rozwój innych dziedzin ( odrębną strategię mają np. krajeskandynawskie). We wspomnianym raporcie przedsiębiorczość zdefiniowana jest jako:„kształtowanie umiejętności i postaw uczniów tak, aby potrafili oni przekształcić swojekreatywnepomysływprzedsiębiorczedziałania.Jesttokluczowaumiejętnośćdlawszystkichuczących się: wspierająca ich rozwój osobisty i aktywność obywatelską, zapobiegającawykluczeniuspołecznemuorazzwiększającamożliwościzatrudnienia”.

We wstępie do podstawy programowej nauczania w polskich szkołachpodstawowych39czytamy:„Wprocesiekształceniaogólnegoszkołapodstawowakształtujeuuczniówpostawysprzyjająceichdalszemurozwojowiindywidualnemuispołecznemu,takiejak: uczciwość, wiarygodność (…) ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość,kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz dopracy zespołowej.” Jednak na tym poziomie kształcenia nadzieję na odkrycie przyszłychprzedsiębiorców należy pokładaćw nauczycielach, którzy powyższewartości przekazująwnauczaniuinnychprzedmiotów.PodobniejakwprzypadkunauczaniaprzedsiębiorczościnaIIpoziomie jest na III poziomie kształcenia, czyli w gimnazjach. Dopiero na poziomieponadgimnazjalnym (IV etap kształcenia) pojawia się odrębny przedmiot: podstawyprzedsiębiorczości.Nalekcjach,któresąwwymiarze60godzin(2h.tygodniowo)uczniowiezapoznają się z treściami dotyczącymi komunikacji, podejmowania decyzji, charakterystykiczłowiekaprzedsiębiorczego, funkcjachrynku i instytucjachrynkowych.Ponadtodowiadująsięofunkcjonowaniupaństwaigospodarkim.in.opolitycefinansowejpaństwa,narzędziachpolityki pieniężnej, zjawiskach recesji i koniunktury etc. Po ukończeniu kursu uczniowiepowinnimin.znaćmechanizmydziałaniaprzedsiębiorstwairynkupracy40.

Od2012rokuwszkołachponadgimnazjalnychwprowadzonyjestrównieżprzedmiotnieobligatoryjny „Ekonomiawpraktyce”, który jakwynika zpodstawyprogramowej,możebyć realizowany równolegle z „Podstawami przedsiębiorczości” może stanowić wstęp dotego przedmiotu, lub być jego kontynuacją. Ten fakultatywny przedmiotma przygotowaćuczniów do prowadzenia własnego biznesu od pomysłu do realizacji przedsięwzięcia41.Okazujesię,że„Ekonomiawpraktyce”jestrealizowanawniektórychszkołachśrednichwoj.

37RozporządzenieMENz12marca2009r.wsprawieszczegółowychkwalifikacjiwymaganychodnauczycieliorazokreśleniaszkół iwypadków,wktórychmożna zatrudnićnauczycieli niemającychwyższegowykształcenia lubukończonego zakładukształcenianauczycieli(Dz.U.z2009r.Nr50,poz.400)-§2ust.1.38http://eurydice.org.pl/publikacja/nauczanie-przedsiebiorczosci-w-szkolach-w-europie/(dostęp26.09.2016)39https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2014/08/zalacznik_2.pdf(dostęp27.09.2016)40https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/men_tom_4.pdf(27.09.2016)41https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/4f.pdf(27.09.2016)

34

mazowieckiego głównie poprzez udział w pilotażowych projektach EFS (np. Liceum im.KazimierzaWielkiegowWarszawie,Liceumim.StanisławaStaszicawChrzanowie).

Nauczycieleprzedsiębiorczościmająszerokiwybórpodręczników.Wielunauczycielizwoj. mazowieckiego poleca „Krok w przedsiębiorczość” wydawnictwa Nowa Era.Ododatkowych ułatwieniach dla nauczycieli szkół zawodowych, np. projekcie En-teachdostępnym na stronie internetowej42 mówi „Polski raport na temat nauczaniaprzedsiębiorczości w szkołach zawodowych” 43. Wszyscy nauczyciele mogą korzystaćzpomocy Mazowieckiego Samorządowego Centrum Kształcenia Nauczycieli (oraz jegosześciuoddziałówwmiastachwojewództwamazowieckiego),WCentrummogąoniuzyskaćnie tylko wsparcie merytoryczne, ale także uczestniczyć w licznych konferencjachprzedmiotowych.

Jednak nauczyciele program nauczania przedsiębiorczości oceniają krytycznie. Jakwynika z „Raportudiagnozapotrzebw zakresienauczaniaprzedsiębiorczości”44nauczycieleuważają, że większość zagadnień przedstawionych jest wsposób zbyt szczegółowyiabstrakcyjny,przytymniektóretreściomawianesąrównieżnainnychlekcjach.Wdyskusjipodejmowanej na temat nauczania przedsiębiorczości cenna wydaje się opinia prof. JanaFazlagicia45 który zwraca uwagę na następujące błędy w procesie nauczaniaprzedsiębiorczości:

• Kładzenie zbytniego nacisku na przykłady związane z produkcją i sektoremprzemysłowym.

• Utożsamianie przedsiębiorczości z wypełnieniem pewnego cyklu biurokratycznychprocedur.

• Utożsamianie wiedzy i umiejętności marketingowych z umiejętnościamisprzedażowymi.

• Brakwiedzyoradzeniusobiezporażkamiwbiznesie.• Brak koordynacji nauczania przedsiębiorczości w szkole. Przedsiębiorczość jest de

facto domeną związaną bardziej z „wychowaniem” niż „nauczaniem” i powinnaznajdowaćswojejodzwierciedleniewnauczaniuwszystkichprzedmiotów.

Poza wsparciem sektora publicznego młodzi mieszkańcy województwamazowieckiego mogą liczyć także na sektor pozarządowy. Jedną z ciekawszych ofert dlalicealistów i uczniów technikum jest Program Młodzieżowe Miniprzedsiębiorstworealizowany przez Fundacje Młodzieżowej Przedsiębiorczości46 we współpracy z CitiFundation ihonorowympatronatemMinisterstwaRozwoju.Wramachprogramumłodzieżprowadziwłasneprzedsiębiorstwaiwpraktyceuczysięmeandrówbiznesu.Obecnaedycjaprogramu2016/17jestjużdziesiątątegotypuinicjatywą.Wwojewództwiemazowieckimw

42http://ent-teach.jimdo.com/home/enteach-pl/.(27.09.2016)43http://docplayer.pl/933719-Polski-raport-na-temat-nauczania-przedsiebiorczosci-w-szkolach-zawodowych.html(dostęp(27.09.2016)44Raportdiagnozapotrzebwzakresienauczaniaprzedsiębiorczości,UniwersytetEkonomicznyweWrocławiu,201145Fazlagic̒J.,Jak(nie)nauczaćprzedsiębiorczościwszkołach,EduCompass,201446http://www.junior.org.pl/pl(dostęp27.09.2016)

35

edycjiprogramu2014/2015zarejestrowano44miniprzedsiębiorstwawedycji2015/2016–37. Profil zgłoszonych inicjatyw był bardzo zróżnicowany, jednak dominowała wśród nichdziałalność usługowa (np. poligraficzna, fotograficzna, turystyczna, gastronomiczna),produkcyjna (galanteria papiernicza, biżuteria, rękodzieło) handlowa (sklepikszkolny).Uczniówmazowieckich szkół nie zabrakło też finale konkursuPRODUKCIK. I takwroku2016trzeciemiejscezdobyłominiprzedsiębiorstwo„Przerwanasok”zOstrołęki,którepromowałozdroweodżywianie.Zkoleiw2015r.laureatemkonkursubyłoprzedsiębiorstwo„Amor Patriae” z Ostrowi Mazowieckiej – uczniowie zrzeszeni w tym ekonomicznympodmiocie postanowili promować patriotyzm i produkują wyroby okolicznościowenawiązujące do wydarzeń historycznych. Młodzieżowa Fundacja Przedsiębiorczości pozaprogramem mini przedsiębiorstw prowadzi też wiele innych działań promujących

przedsiębiorczośćwśródmłodegopokolenia.

Z kolei Szkoła Główna Handlowa od 2008 roku z powodzeniem prowadziEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy, na którym uczniowie zdobywają wiedzę z zakresuzarządzania,ekonomii,marketingu,historiigospodarczej,psychologiiietykibiznesu.Zzajęćmogąrównieżkorzystaćrodzice,którzyotrzymująwsparciewkształtowaniuuswoichdzieciekonomicznego myślenia oraz postaw przedsiębiorczych. Również inna szkoła wyższa –Akademia Finansów i Biznesu (VISTULA) przy wsparciu WBK zorganizowała AkademięMłodego Przedsiębiorcy 47 gdzie spośród 20 najwyżej ocenionych w rankingu projektówznalazły się 3 zespoły z woj. mazowieckiego. Niestety, mimo dużego zainteresowaniaAkademiamiałatylkojednąedycjęw2015roku.Szerokiej ofercie działań w dziedzinie nauczania i promowania młodzieżowejprzedsiębiorczościwwoj.mazowieckimmożnajednakzarzucićpewnąincydentalnośćibrakwspółpracymiędzyróżnymiorganizacjamiiinstytucjami.

„Przedsiębiorczość” to popularny kierunek kształcenia na kilku warszawskichwyższych uczelniach. Wśród nich na uwagę zasługuje Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości iZarządzania im. Leona Koźmińskiego, która może poszczycić się, jako jedyna w EuropieŚrodkowo –Wschodnie, najbardziej prestiżową europejską akredytację EQUIS (EuropeanQuality Improvement System) Szkoła kształci na pięciu kierunkach m. in.:mikroprzedsiębiorczość, biznes elektroniczny i przedsiębiorczość. Szkoła realizuje równieżinnowacyjnyprogramkształcenianakierunkuekonomiaoprofilupraktycznym.

Jednakprzedsiębiorczymiokazująsięnietylkostudenckikierunkówekonomicznych.Coraz popularniejszą wśród studentów formą „rozkręcenia biznesu” są start -upy, którepozwalająmłodym ludziomnaprawiebezkosztowewypróbowaniewłasnych sił i pomysłu.Studenckiestart-upypowstająwAkademickichInkubatorachPrzedsiębiorczości(AIP),któresą tworzone przez uczelnie wyższe zgodnie z art. 86 ustawy – Prawo o szkolnictwiewyższym48.W Akademickich Inkubatorach Przedsiębiorczości (AIP) powstało już ponad 12tys. firm. Na Mazowszu jest 1/3 wszystkich firm AIP, w sumie 10 inkubatorów: 8 w

47http://www.amp.vistula.edu.pl/o-projekcie(dostęp27.09.2016)48Ustawazdnia27lipca2005r.–Prawooszkolnictwiewyższym,t.j.Dz.U.z2012r.zpóźn.zm.

36

WarszawieorazpojednymwRadomiuiSiedlcach.Większośćwarszawskichszkółwyższychma swoje inkubatory: i tak Szkoła Główna Handlowa, Akademia FinansówWistula, SzkołaGłówna Gospodarstwa Wiejskiego, Uniwersytet Warszawski ( przy Wydziale NaukEkonomicznych drugi przy Wydziale Zarządzania), Politechnika Warszawska, UczelniaŁazarskiego i Szkoła Wyższa Nauk Społecznych. AIP jest również przy Fundacji FunduszWspółpracy. Jak wynika z Krajowego Programu Reform Europa 2000 z inicjatywyMinisterstwa Rozwoju powstaje Projekt START IN POLAND, który umożliwi rozwój start-upówwoparciuopotrzebyspółekskarbupaństwa49.

WPolsce 34%ogółu przedsiębiorców to osoby, które nie ukończyły 30. roku życia.Tenwynikoponad10%przewyższaśredniądlawszystkichkrajówUniiEuropejskiej50.Jeżeliwięc przyjmując zaGUSwwoj.mazowieckimosóbprowadzącychdziałalność gospodarcząbyłoponad503tys.toponad170tys.znichnależałodoosóbmłodych51.Wieleztychosóbskorzystało z pożyczki udzielanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) w ramachprogramu Gwarancje dla Młodzieży. O pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej,wynoszącej do 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia mogą ubiegać się bezrobotneosobywwieku18-29lat,któreprzedzłożeniemwnioskunieprowadziły(przynajmniejprzezrok) działalności gospodarczej. Od 1 września 2016r., jak podaje BGKmaksymalna kwotapożyczki na podjęcie działalności gospodarczej wynosi 80 381,60 zł. Pożyczka ta jestoprocentowananazasadachpreferencyjnych,zmożliwościąskorzystaniawjejspłaciez12-miesięcznegookresukarencji52.

Działania młodych przedsiębiorców są zauważane i doceniane. Krajowa IzbaGospodarcza od lat promuje „młodych innowacyjnych”, 13. 05.2016 r. już po raz szóstyzorganizowała w Warszawie Forum Młodych Przedsiębiorców. W tym roku skupiono sięwokółtematuwspółpracystart-upówzbizneseminaukizbiznesem.

Finansowanie dla start-upowych pomysłów może odbywać się na zasadziecrowdfundingu czyli tzw. „finansowania społecznościowego”. Jest to forma zbieraniaśrodków na różnego rodzaju projekty poprzez budowanie społecznego zainteresowaniawokółdanegopomysłu.Przedsięwzięcie jestwówczaswspieranefinansowodzięki,czasamidrobnym,wpłatomodosóbiinstytucjizainteresowanychdanymprojektem.Rzeczjasnadoprzeprowadzenia skutecznej akcji crowfandingowej konieczny jest Internet i uruchomienieserwisów społecznościowych. W sieci trudno nieraz ocenić, czy projekt jest autorstwamieszkańcawoj.mazowieckiego,czyinnegoregionuPolski,trudnoteżuzyskaćinformacjenatemat wieku autora pomysłu. Nie wydaje się jednak, że jest to popularna, tak jak nazachodzieEuropy,formafinansowaniaprzedsięwzięć.Dośćzauważyć,żelideratychdziałań–Polskie Towarzystwo Crowfundnigowe, śledzi na stronie FB niewiele ponad tysiąc osób,podczasgdynp.radioEskaponad2mln.49KrajowyProgramReform,Aktualizacja2016/201750(http://wig.waw.pl/stolica-wspiera-innowacje-i-ich-pomysodawcow/51GłównyUrządStatystyczny,PortalInformacyjny,BankDanychLokalnych52ZaktualizowanyplanGwarancjidlamłodzieżywPolsce,Warszawa,2015

37

Poruszając temat przedsiębiorczości w woj. mazowieckim nie sposób pominąćpodmiotów ekonomii społecznej, których w roku 2014 było Mazowszu 143 włączającwarsztaty terapii zajęciowej i zakłady aktywności zawodowej, w tym 64 spółdzielnisocjalnych53. Jednak już w 2016 r., jak wynika z ogólnopolskiego katalogu spółdzielnisocjalnych, liczba ich prawie podwoiła się i obecnie na Mazowszu funkcjonuje 130różnorodnych spółdzielni.Mazowsze odnotowuje najwyższą dynamikę rozwoju spółdzielnisocjalnych54DziałaniazzakresuekonomiispołecznejnaMazowszukoordynujeMazowieckieCentrum Polityki Społecznej (MCPS). To właśnie MCPS będzie promowała ekonomięspołecznąpodczasVI targówCSRorganizowanychprzezForumOdpowiedzialnegoBiznesu.MCPS nie monitoruje wieku osób zatrudnianych w spółdzielniach socjalnych. Jednak jakwynika z obserwacji Centrum osoby młode, które decydują się na zakładanie spółdzielnisocjalnychniesąwprzewadze.Byćmoże,przynajmniejnarazie,dotakiejdziałalnośćgarnąsię osoby starsze, które próbowały swoich sił już w innych dziedzinach? Przykłademspółdzielniludzimłodychzwoj.mazowieckiegomożebyćspółdzielniasocjalna„Margines”ispółdzielniasocjalna„BIZ”.Pierwszazajmujesięprzygotowywaniemwegańskichcateringówadrugawyrobemisprzedażąwyrobówartystycznych.

Po narzędzia ekonomii społecznej coraz chętniej sięgają również osobyniepełnosprawne. W ostatnich latach powstało na Mazowszu wiele spółdzielni, którychczłonkami są osoby niepełnosprawne np. Wyszkowska Spółdzielnia Socjalna na rzeczIntegracji Osób Niepełnosprawnych ‘Szron”, Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna„Ostrowianka”,„”Alba-LuxwWołominie,„Wola”wWarszawieczy‘SOC-BUD”wSzydłowcu.

Rozwój podmiotów ekonomii społecznej na Mazowszu jest określony w PlanieRozwojuEkonomiiSpołecznejnaMazowszunalata2013-202055.Zarównoosobyfizycznejakiprawne,którezakładająspółdzielniesocjalnemogąliczyćnawsparciefinansoweStarosty,zgodnie zart.46ust.1Ustawyopromocji zatrudnienia i instytucjach rynkupracy56.OsobyniepełnosprawnemogądodatkowoubiegaćsięodofinansowaniezPaństwowegoFunduszuOsóbNiepełnosprawnych.

Młodzi ludzie,w tymnależący do grupyNEET zachęcają do bycia przedsiębiorczymPowiatoweUrzędyPracy,oferującdotacjenarozpoczęciewłasnejdziałalnościgospodarczej.Itakw2015rokudofinansowaniewwysokoścido21tys.dostało40osóbzarejestrowanychwPUPOstrołęka,15osóbPUPwPruszkowie,3osobywPUPBiałobrzegiitd.57

W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce przeznaczono 7,3 mld. zł na dofinansowaniedziałalności gospodarczej.MRPiPSprzyznaje jednak, żenie jestmonitorowana skutecznośćwydawaniatychśrodków,niemateżstatystykilezdotowanychfirmprzetrwało58.

53SpołecznieodpowiedzialnybiznesdlaekonomiispołecznejnaMazowszu.Raportkońcowy.Olsztyn,201454Informacjaofunkcjonowaniuspółdzielnisocjalnychdziałającychnapodstawieustawyzdnia27kwietnia2006r.ospółdzielniachsocjalnychzaokres2010–2011r.Bibliotekapożytkupublicznego55PlanRozwojuEkonomiispołecznejnaMazowszunalata2013-2020,Warszawa201356Ustawaopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy,(Dz.U2015poz.149)57www.dofinansowaniedlafirm.pl/mazowieckie/dotacje/(dostęp27.09.2016)58Miliardydotacjidlabezrobotnych.MamBiznes.pl

38

ZdanychGUSwynika,żecoczwarteprzedsiębiorstwoznikazrynkuprzedupływemroku.Ożywotnościfirmydecydujeteżjejformaprawna,tezaliczanedojednoosobowejdziałalnościgospodarczejzazwyczajsąmniejstabilne59.

Nauczaniem i wspieraniem przedsiębiorczości objęci są również młodziniepełnosprawni mieszkańcy woj. mazowieckiego. W szkołach specjalnych na poziomieponadgimnajzalnym w takim samym wymiarze, jak ich pełnosprawni rówieśnicy uczą sięprzedsiębiorczości. Nauczyciele wskazują, że w nauczaniu specjalnym przedsiębiorczościwiększy nacisk kładą na aspekt praktyczny np. zarządzanie własnymi funduszami,korzystaniem z obsługi bankowej. Podkreślają przy tym znaczenie tego przedmiotu wnauczaniuintelektualnieniepełnosprawnychuczniówizwracająuwagę,żewielekonkursówiprojektówdotyczącychprzedsiębiorczościjestdlanichniedostępnych60.

Pobudzanie aktywności i inicjatywności młodych niepełnosprawnych osób możnaprzypisać Warsztatom Terapii Zajęciowej (WTZ). Podstawę prawną ich funkcjonowaniastanowirozporządzenieMPiPS61.Natereniewoj.mazowieckiegojestsą73warsztaty,którepowinny przygotowywać osoby uczestniczące w terapii do podjęcia pracy. Z RaportuLaboratoriumBadanSpołecznychwynikajednak,żedynamikaodchodzeniazWTZzrokunarokspada,aśredniawiekuuczestnikówwzrasta.ZazwyczajdoWTZsąprzyjmowaneosobymłode,częstotużpoukończeniuszkoły,w2003rokuosobydo30rokużyciastanowiły65%wszystkichuczestników,aw2014 liczba ta spadłado39%62. Tedane świadcząnie tylkoostarzeniu się populacji uczestników WTZ, ale też o nieskuteczności tej formy aktywizacjimłodychniepełnosprawnychosób.

Wobec kolejnej, zagrożonejwykluczeniem społecznym, grupymłodzieży są bardziejoptymistyczne, jeśli chodziowspieranie ichprzedsiębiorczości,perspektywy.Młodzi ludziemający problemy edukacyjne, społeczne i wychowawcze mogą liczyć na jednostki rynkupracy OHP czyli Mobilne Centra Informacji Zawodowej ( 6 w woj. mazowieckim) iMłodzieżowe Centra Kariery (16), które zajmują się między innymi promowaniemprzedsiębiorczości i samozatrudnienia wśród młodzieży zagrożonej wykluczeniemspołecznym63.

Mocnestronyrozwiązańwzakresienauczaniaiwspieraniaprzedsiębiorczości

1. Kształcenie w zakresie przedsiębiorczości jest jednym z priorytetów polskiej politykiedukacyjnej. Cele nauczania przedsiębiorczości obejmują zarówno wiedzę (ekonomia,finanse itp.), kształcenie postaw (np. kreatywności), jak i nabywania umiejętności (np.planowania czy pracy w grupie)64. Obowiązkowym nauczaniem objęci są wszyscyuczniowieszkółponadgimnazjalnych,równieżmłodzieżniepełnosprawnaintelektualnie.

59http://m.interia.pl/biznes/news,2141402/(dostęp27.09.2016)60Wypowiedziustnenauczycielikilkuszkółspecjalnych61RozporządzenieMinistraGospodarki,PracyiPolitykiSpołecznejzdnia25marca2004r.wsprawiewarsztatówterapiizajęciowej(Dz.U.Nr63,poz.587)62BadaniesytuacjiWarsztatówTerapiiZajęciowej,Raportkońcowyzbadania,LaboratoriumBadanSpołecznych,201463http://www.mazowiecka.ohp.pl/(dostęp27.09.2016)64http://rynekpracy.org/wiadomosc/764239.html(dostęp27.09.2016)

39

Wobecnauczycieli uczącychprzedmiotu „Podstawyprzedsiębiorczości” i „Ekonomiawpraktyce” stawiane są wysokie wymagania odnośnie przygotowania zawodowego.Mazowieckiego Samorządowego Centrum Kształcenia Nauczycieli zapewnia systemwsparciadlanauczycieliprzedsiębiorczości.

2. Wiele organizacji pozarządowych, instytucji i szkół wyższych, kieruje do młodychmieszkańcówMazowszaciekaweprojekty,inicjatywyktórerozwijająumiejętnościbyciaprzedsiębiorczym. Są to propozycje dla studentów, uczniów szkół podstawowych iponadgimnazjalnych. Oferta, poza edukacją ekonomiczną, dotyczy realizowaniaprojektówminiprzedsiębiorstw,start–upówetc.

3. Na Mazowszu dynamicznie rozwija się ekonomia społeczna, co stwarza dogodnewarunki domanifestowania postaw inicjatywności i przedsiębiorczości również wśródmłodych osób. Szczególne udogodnienia finansowe dla osób niepełnosprawnychsprzyjająuaktywnieniutejdefaworyzowanejnarynkupracygrupy.

4. Osoby decydujące się na założenie działalności gospodarczej mogą uzyskaćniskooprocentowanekredytybądźteżbezzwrotnepożyczki.

Słabestronyrozwiązańwzakresienauczaniaiwspieraniaprzedsiębiorczości

1. Zarówno w nauczaniu szkolnym jak i we wspieraniu przedsiębiorczość w działaniachnieformalnych główny nacisk kładzie się na produktywność i orientowanie się wpewnym cyklu biurokratycznym, podczas gdy przedsiębiorczość to umiejętność byciakreatywnym, elastycznym itp. To coświęcej niż tylko gotowość do zakładaniawłasnejdziałalności gospodarczej. Poza tym jest to dyspozycja kształtowanaw całymprocesiewychowawczym, w którym rodzina, najbliższe otoczenie młodego człowieka pełniwiodącą rolę. Bezwłączenia rodzinynawetnajbardziej trafnedziałania szkoły i innychinstytucjiiorganizacjinieprzyniosąspodziewanegorezultatu.

2. Program obligatoryjnego i fakultatywnego nauczania przedsiębiorczości w szkołachponadgimnazjalnych jest zdawałoby się wyczerpujący i powinien wzbudzaćzainteresowanie uczniów. Jednak wielu z nich nie spostrzega tego przedmiotu jakoatrakcyjnegoczyużytecznego,niewidzipraktycznejzastosowaniaprezentowanychtamtreści.

3. Szerokaofertawspieraniaprzedsiębiorczościprzezorganizacjepozarządoweiinstytucjetylko w nielicznych przypadkach jest finansowana spoza środków unijnych, co wprzyszłościmożespowodowaćzaniechaniejejrealizacji.

4. Osobymłodedecydujące sięnaprowadzeniedziałalności gospodarczejmogą liczyćnawsparcie finansowe i merytoryczne powiatowych urzędów pracy. Istnieje jednakprzypuszczenie(bakmonitorowaniategozjawiska),żeśrodkitewwieluprzypadkachsąmarnotrawione.

2.3.Dostępdodoradztwaiporadnictwazawodowego.

40

W związku z dynamicznymi zmianami jakie zachodzą we współczesnym świeciespowodowaneprocesamiglobalizacjiijejskutkami,rozwojemnowychtechnologiiznaczenianabieraodpowiedniozorganizowaneiefektywnedoradztwoedukacyjno-zawodowe,któregocelem jest towarzyszenie jednostce w jej rozwoju i aktywności zawodowej. Szczególnieważne jest dla młodych ludzi dla których moment wejścia narynek pracy jest dużymwyzwaniem. Trudności ze znalezieniem pracy, brak przygotowania i motywacji doposzukiwaniu pracy, często nieadekwatne do rynku pracy umiejętności i kwalifikacjepowodują,żemłodzieżniechętniepodejmujenowewyzwaniazwiązanezfunkcjonowaniemnarynkupracy.Corazczęstszymzjawiskiemwśródmłodzieżyjestpostawabiernawynikającaz braku wiedzy o mechanizmach rządzących rynkiem pracy oraz wiedzy o możliwościachzwiązanymizwłasnymipredyspozycjami i zasobami.Młodzieżniechętniepodejmujenaukęcelem uaktualnienia wiedzy, sceptycznie podchodzi dobrania udziału wkursachdokształcających.W Unii Europejskiej odsetek osób wwieku od15 do29 lat, które niepracują, nie uczą się inie dokształcają wzrósł z13% w2008 roku do15,9% w2013 roku.Także wPolsce obserwowany był wtym czasie wzrost liczby takich osób oblisko 4p.p.Rozwój zawodowy zwłaszcza młodych staje się znaczący bez względu na zdobytewykształcenie i rodzaj zawodu jaki będziemy wykonywać lub wykonujemy. Doradztwozawodowe związku ze zmianami na rynku pracy, kryzysem gospodarczym, finansowym,bezrobociem,powiększającąsięliczbąmłodzieżynieuczącejsięiniepracującej–NEET,stajesię jednymzważniejszychaspektówprzygotowaniaczłowiekadofunkcjonowanianarynkupracy.

Doradztwo edukacyjno-zawodowe to stały proces, który pozwala określić umiejętności,kwalifikacje, kompetencje, niezależnie od wieku i w każdymmomencie życia człowieka –możliwośćprzekwalifikowania,nabywanianowychkompetencjiiumiejętnościzawodowych.Za prawidłowe funkcjonowanie doradztwa edukacyjno-zawodowego i niesienie pomocywszystkimmieszkańcom,w tymosobommłodym, odpowiedzialne są następujące resorty:MinisterstwoEdukacjiNarodowejiSportu,MinisterstwoRodziny,PracyiPolitykiSpołecznej,MinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyższego,MinisterstwoObronyNarodowej.

W resorcie edukacji ramy prawne dla poradnictwa i doradztwa zawodowego w edukacjistanowigłównieustawaosystemieoświaty65,zgodniezktórąsystemedukacjizapewnia:

• przygotowywanieuczniówdowyboruzawoduikierunkukształcenia• warunkidorozwojuzainteresowańiuzdolnieńuczniówprzezorganizowaniezajęć

pozalekcyjnychipozaszkolnychorazkształtowanieaktywnościspołecznejiumiejętnościspędzaniaczasuwolnego.

Doradztwozawodoweoferowanejestw:1.szkołach-możeprzybieraćformęetatowozatrudnionegowszkoledoradcyzawodowego,albonauczycielazodpowiednimiuprawnieniamibezwyodrębnionegoetatu - realizującego65Ustawazdnia7września1991r.osystemieoświaty(tekstjednolity:Dz.U.z1996r.,Nr67,poz.329zezm.)

41

te zadania w formie przeznaczonych na to odrębnych godzin. Tam zaś, gdzie nie uda siędoradztwazorganizowaćwedługjednegozpowyższychrozwiązańmożebyćonorealizowanew formie treści informacyjno-doradczych przekazywanych przez różnych nauczycieli wtrakcielekcjiprzedmiotowychigodzinwychowawczych.

2. poradniach psychologiczno-pedagogicznych - wspierają szkolny system doradztwazawodowegowszkołachgimnazjalnychiponadgimnazjalnychpoprzez:

• indywidualneigrupowespotkaniainformacyjno-konsultacyjne,• udostępnianieinformacjizawodowychiedukacyjnych,• spotkaniaszkoleniowedlaradpedagogicznych.

3. Szkolnych Ośrodkach Kariery - ich zadaniem jest także przygotowanie młodzieży dowejścianarynekpracy-przekazanieuczniomwiedzyorynkupracy, informacjidotyczącychrozwojuosobistego,pomocwkształtowaniuumiejętnościzawodowychipozazawodowych,określaniusłabychimocnychstron.Wwoj.mazowieckimdziałają42SzOK-i.

W resorcie pracy i polityki społecznej ramy prawne dla doradztwa zawodowego określaUstawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy(Dz.U.2004nr99poz.1001)

Doradztwozawodoweoferowanejestw:1.Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowej - wyspecjalizowanych komórkachWojewódzkich Urzędów Pracy utworzonych w celu świadczenia usług poradnictwa iinformacji zawodowej. świadczą również usługi pośrednictwa pracy za granicą w ramachsieciEURES.

2.JednostkachOHP,awszczególności:

• wMobilnych Centrach Informacji Zawodowej – informacje o rynku pracy i ścieżkachkariery,grupowespotkania,indywidualneporadyzawodowe,

• w Młodzieżowych Centrach Kariery – doradztwo indywidualne i grupowe, tworzeniepostawy przedsiębiorczej poprzez planowanie Twojej kariery zawodowej, badaniepreferencjizawodowych,testówzainteresowańiuzdolnieńzawodowych,

• w Młodzieżowych Biurach Pracy – pośrednictwo pracy, dostęp do bazy ofert pracy,informacjeotargachpracy,podczasktórychmaszmożliwośćbezpośredniegokontaktuzpracodawcamiidostępdoichogłoszeń,

• w Punktach Pośrednictwa Pracy – pośrednictwo pracy, szczególnie jeśli to Twojepierwszedoświadczeniazawodowe.

3.Worganizacjachpozarządowychświadczącychusługidoradcze

4.Prywatnychcentrachdoradztwazawodowego

WresorcieszkolnictwawyższegodoradztwozawodoweprowadzonejestprzezAkademickieBiuraKarier(roz.3)

42

Mocnestrony

1. Zostały opracowane i istnieją akty prawne, dokumenty strategiczne UE dotyczącedoradztwa edukacyjno-zawodowego dające możliwość ujednolicenia usługi doradczej:Traktat Maastricht, Memorandum on Lifelong Learnin, Biała Księga Kształcenia iDoskonalenia, Raport o Celach Edukacji i Kształcenia Zawodowego, Wdrożenie wEuropie ideikształceniaprzezcałe życie,RaportNowy ImpetdlaMłodzieżywEuropie,

Rezolucja Kształcenie przez całe życie, Komunikat Plan działań dla Umiejętności iMobilności, Rezolucja Promocja Poszerzonej Współpracy Europejskiej w ZakresieEdukacji Zawodowej i Szkoleń, Komunikat Efektywne Inwestowanie w Edukację iSzkolenia Imperatywem dla Europy, Europejska Strategia Zatrudnienia, Strategia UE2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju, Strategia Państwa dlaMłodzieży,StrategiaRozwojuEdukacji,Strategiarozwojuwoj.mazowieckiegodo2030r,Innowacyjne Mazowsze, Inteligentna, Specjalizacja Woj. Mazowieckiego, Strategiarozwoju kapitału ludzkiego, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.,Ustawa z 7września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 zpóźniejszymi zmianami), RozporządzenieMinistra Edukacji z dnia 7 stycznia 2003 r.wsprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej wpublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Rozporządzenie Ministra EdukacjiNarodowejiSportuzdnia11grudnia2002r.wsprawieszczegółowychzasaddziałaniapublicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych, w tym publicznych poradnispecjalistycznych,RozporządzenieMinistraEdukacjiNarodowejzdnia21maja2001r.wsprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół,RozporządzenieMinistraEdukacjiNarodowej zdnia27sierpnia2001r,.RozporządzenieMinistraEdukacjiNarodowejiSportuzdnia12lutego2002r.,Ustawazdnia26stycznia1982 r. KartaNauczyciela (Dz.U. z 2006 r.Nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami),Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 11 grudnia 2002r., RozporządzenieMinistraEdukacjiNarodowej iSportuzdnia12marca2009r.,RozporządzenieMinistraEdukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013r., Rozporządzenie Ministra EdukacjiNarodowejzdn.24 lipca2015r .Aktyprawne–Resortpracy:Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy(Dz.U.2004nr99poz.1001),RozporządzenieMinistraPracyiPolitykiSocjalnejzdnia29maja1996r.,RozporządzenieMinistra Gospodarki i Pracy z dnia 31 sierpnia 2004r., Rozporządzenie MinistraGospodarkiiPracyzdnia6października2004r.,RozporządzenieRadyMinistrówzdnia9listopada2004r. (Dz.U.2004nr262poz.2604),RozporządzenieMinistraGospodarki iPracyzdnia26listopada2004r(Dz.U.2004nr262poz.2607),RozporządzenieMinistraGospodarkiiPracyzdnia30grudnia2004r.(Dz.U.2005nr6poz.41),innedokumenty:Strategia Rozwoju Edukacji MENiS z sierpnia 2005r., Strategia Państwa dlaMłodzieżyMENiSz19sierpnia2003r.,StrategiaRozwojuKształceniaUstawicznegoMENiSz8lipca2003r.;

2. Liczne działające w Polsce resorty odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowaniedoradztwaedukacyjno-zawodowegoiniesieniepomocywszystkimmieszkańcomwtym

43

osobom młodym: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Pracy iPolityki Społecznej,Ministerstwo Nauki i SzkolnictwaWyższego,MinisterstwoObronyNarodowej;

3. Liczneorganizacje i instytucje: agencjepośrednictwapracy, stowarzyszenia i fundacje:OPS, MOPR, PCPR, Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa, StowarzyszenieDoradców Szkolnych i Zawodowych Rzeczpospolitej Polskiej; szkoły średnie i wyższe,PPP,bibliotekipedagogiczne,ORE,KOWEZiU,UP,WUP,CentraAktywizacjiZawodowej,Centra Informacji i planowania kariery zawodowej Centra Edukacji i PracyMłodzieży;MłodzieżoweBiuraPracy,MobilneCentra Informacji Zawodowej;MłodzieżoweCentraKariery; Kluby Pracy, OHP, Instytucje szkoleniowe, Instytucje dialogu społecznego,Instytucjepartnerstwaspołecznego,SZOK-i,WojskoweCentrumAktywizacjiZawodowej,Służba więziennictwa, schroniska dla nieletnich, poprawczaki, ABK, gminne centrainformacji,FundacjaRealizacjiProgramówSpołecznych;ZDZ-Net–OgólnopolskiejSieciNiepublicznychAgencjiPoradnictwaZawodowego;StowarzyszeniePrzyjaciół Integracji,FundacjaAktywizacjaiinne;

4. Ogólnodostępność i powszechność usług doradczych- kierowane do młodzieży idorosłych;

5. Corazliczniejszkołypodejmująwspółpracęiwspieranesąprzezzewnętrzneinstytucje;PoradniePsychologiczno-Pedagogiczne,OHP,UrzędyPracy,instytucjeszkoleniowe;

6. Szkoły zawodowe coraz częściej korzystają z form wsparcia w zakresie doradztwaedukacyjno-zawodowegooferowanychprzezpracodawcówlubstowarzyszenia;

7. Liczne dokumenty programowe: poradniki, materiały dydaktyczne i metodyczne,narzędzia diagnostyczne, opinie i raporty dotyczące doradztwa edukacyjno-zawodowego;

8. Istnieje Internetowy System Informacji Edukacyjno-Zawodowej zawierający materiałydydaktycznenp.:scenariuszezajęć,arkuszesamoocenyipredyspozycjizawodowychdlauczniów,informacjeorynkupracyimożliwościachzatrudnienia,informacjeozawodach,prezentacje multimedialne publikacje i artykuły, przykłady dobrych praktyk, blog iforum;

9. Organizowane są liczne konferencje, kursy, szkolenia on-line i stacjonarne dotyczącewspierania nauczycieli, doradców zawodowych w wprowadzeniu zajęć z doradztwaedukacyjno-zawodowego;

10. Opracowanoiudostępnionoprzewodnikpozawodachiinformatorzawodowywwersjielektronicznej adresowany do doradców zawodowych i uczniów; dokumentyprogramowe poradniki, materiały dydaktyczne, filmy, przewodniki zawodowe,klasyfikacjezawodówispecjalności;

11. Powstały liczne narzędzia diagnostyczne powstałe w ramach projektów unijnych:Kotwice kariery, Diaprezamus, Labirynt zawodów, Młokozz, Vademecum talentów,Metoda gier, Talent game,Qui vadis, Poznaj swoje zainteresowania i świat zawodów,Famico,Portfolio;

44

12. Opracowano i opublikowano literaturę dotyczącą doradztwa edukacyjno-zawodowegow ramachEuroguidanceoraz filmypromujące zawody, aplikacjemultimedialne i testybadającepredyspozycjeuczniówdodanegozawodu;

13. Większy nacisk kładzie się na doradztwo edukacyjno-zawodowe w gimnazjach,prowadzenienielicznychzajęćdoradczychwszkołachróżnegotypu:oddzielnezajęciazdoradztwazawodowegoprowadzonesąwprzypadkutechników(31,7%),zasadniczychszkółzawodowych(23,3%)orazliceówogólnokształcących(21,7%);

14. Istnieje Platforma Edukacyjna KOWEZiU dla doradztwa edukacyjno-zawodowego,funkcjonują Edukacyjne PrzestrzenieWirtualne (EPW), Internetowy System InformacjiEdukacyjno-ZawodowejorazSystemwsparciaszkółiplacówekoświatowych

15. Corazliczniejpojawiącysięprofesjonalnispecjaliściidoradcyzawodowi

Słabestrony

1. Każdy resort posiada odrębne przepisy prawne regulujące i określające działania wzakresie orientacji, poradnictwa i informacji zawodowej - brak spójnego i jednolitegosystemu prawnego dotyczącego działań doradczych, brakuje integracji resortowej iwspółpracymiędzyresortowej;

2. Każdy resort jest autonomiczny statutowo i zadaniowo, prowadzi projekty iwykonujezadaniazzakresudoradztwaedukacyjno-zawodowegosamodzielnie;

3. Brakrozbudowanejsiecidoradztwazawodowego;4. Polski system edukacji, mimo odpowiednich przepisów, w praktyce kładzie za mały

nacisk na prowadzenie zajęć z doradztwa edukacyjno-zawodowego, w szkołach nadoradztwo zawodowe poświęca się zbyt mało czasu lub nie przeprowadza się ich wogóle, zajęcia prowadzone doraźnie - 5% szkół nie realizuje w ogóle doradztwaedukacyjno-zawodowego;

5. Wsystemieedukacyjnymdoradztwoedukacyjno-zawodowe jest słabo rozwinięte iniejesttraktowanejakopodstawowezadanieszkoły,brakramowychprogramównauczaniaizapisówwpodstawieprogramowej;

6. Brak jednolitych przepisów określających obowiązek zatrudniania w szkole doradcówzawodowych–ustawanieprecyzujedokładniezatrudnianiadoradcówzawodowych;

7. Brak standardów kształcenia doradców zawodowych i prowadzenia zajęć z zakresudoradztwaedukacyjno-zawodowegowszkołach;

8. Brakuje profesjonalnych, wykształconych doradców zawodowych, większość szkół niezatrudniaszkolnegodoradcyzawodowego,około15%polskichszkółzatrudniaosobęnastanowisku doradcy zawodowego (tzw. doradca „etatowy”), w 80% przypadkówobowiązkitepełniosoba,dlaktórejniejesttopodstawowezadanie(wyznaczonyprzezdyrektoranauczyciel),10%szkółspecjalnychzatrudniadoradcęetatowego;

9. Wykonywanie zadań doradcy zawodowego przez pedagoga szkolnego i psychologa,niejednokrotniezbrakiemprzygotowaniazzakresudoradztwazawodowego,4,5%osób

45

wykonujących zadania doradcy jest psychologiem, 86,2% posiada wykształceniepedagogiczne;

10. 27,2% osób pełniących funkcję doradcy zawodowego ukończyło studia z doradztwazawodowego,49,6%.osóbpełniącychfunkcjędoradcyzawodowegoukończyłokursy;

11. Łączenie funkcji doradcy zawodowego z etatem nauczyciela -58,0% , łączenie funkcjidoradcyzawodowegozfunkcjąwychowawcyklasy-82,1%,równieczęstowplacówkachszkolnychjeststosowanymodel,którypoleganatym,iżobowiązkizzakresudoradztwasąwykonywaneprzezkilkupracowników;

12. Specjalistazporadnipsychologiczno-pedagogicznejrealizujepracezzakresudoradztwawprzypadku39,0%szkół,w34,6%sątosporadyczneprzypadki;

13. Niska liczba osób objętych doradztwem edukacyjno-zawodowym, stosowanie małozróżnicowanychtechnikiformwsparcia,brakindywidualnegokontaktuprowadzącegozajęcia z uczniem, niewykorzystanie różnorodnych form prowadzenia doradztwaedukacyjno-zawodowego;

14. Poradnictwozawodowewnajmniejszymstopniurealizowanejestwtechnikachiliceach,7% szkół przeznacza na doradztwo e-z nie więcej niż jedną godzinę w ciągu rokuszkolnego,25%szkółpoświęcaponiżej4godzinrocznienaklasę,8%szkółspecjalnychnieprowadzidoradztwawogóle,

15. Brakuje rozbudowanej sieci doradztwa zawodowego, w większości szkół brakujezorganizowanegoiwpełnizaplanowanegodoradztwazawodowego;

16. Programy wewnątrzszkolnych systemów doradztwa zawodowego (WSDZ)opracowywanesązewzględunaewaluacjeiwymaganiaorganówprowadzących,częstodziałaniaWSDZsąnierealizowane;

17. Incydentalnawspółpracapomiędzyinstytucjami,np.regionalnymiiszkołami,brakbazydanych i informacji o lokalnych firmach i pracodawcach, brak partnerstw, rzadkoorganizowanespotkaniazprzedstawicielamiwyższychuczelni;

18. Niskipoziombrakuświadomościirozumieniawagidoradztwaedukacyjno-zawodowegoze strony organów prowadzących i dyrektorów szkół, rodziców, nauczycieli, radpedagogicznych

19. Brak finansowania lub niskie nakłady na prowadzenie zajęć z doradztwa edukacyjno-zawodowego i możliwości zatrudnienia dostatecznej liczby doradców zawodowych wszkołach;

20. Brakwsparcia ze strony instytucji kompetentnychw zakresiedoradztwaoraz znikomezainteresowaniezestronywładzlokalnychluborganówzarządzających;

21. Brakwarsztatupracydoradcyzawodowego(przedewszystkimwzakresiewyposażeniamerytorycznego oraz technicznego oraz wypracowanego systemu informacjizawodowej;

22. Brak scenariuszy zajęć umożliwiających łączenie wiedzy z rynkiem pracy i scenariuszyzwiązanychzzawodami;

23. Rzadko lub w ogóle tworzone są multimedialne centra informacji, z dostępem doInternetu;

46

24. Brakwiedzynauczycieli zzakresu łączeniawiedzyprzedmiotowejz rynkiempracyorazprzygotowanianauczycielidoprzekazywaniawiedzyozawodachirynkupracypodczaswłasnychzajęć;doradztwozawodowewszkołachprowadzonejestprzeznauczycielina„własnąrękę”,napozyskanychwewłasnymzakresiemateriałach,częstomateriałyniespełniająwymogówmerytorycznych;

25. Wśród nauczycieli przedmiotów brakuje chęci i zainteresowania doradztwemedukacyjno-zawodowym;

26. Brak ciągłości i spójności prowadzonych tematów z doradztwa edukacyjno-zawodowego. Nauczyciele nie potrafią przygotować zajęć z doradztwa zawodowego,często nie wiedzą jak korzystać z materiałów przygotowanych przez podmiotyzewnętrzne,np.KOWEZiU;

27. Brak spójności wsparcia w zakresie kształcenia, szkolenia i zatrudnialności, co niepozwala uczniom szczegółowo zapoznać się z dostępnymi możliwościami. Brakaktualnychdanychdotyczącychrynkupracy;

28. Znacznezróżnicowaniewzakresiefunkcjonowaniadoradztwazawodowegowszkołach,doraźnieprowadzone zajęciaw trakcie godzinwychowawczych lubpodczas zastępstwna lekcjach przedmiotowych i odbywają się niesystematycznie, prowadzenie różnychmodelirealizacjizadańzzakresudoradztwazawodowego;

29. Zajęcia zdoradztwa zawodowegokierowane sąnajczęściej tylkodouczniówostatnichklasgimnazjalnychczyponadgimnazjalnych,braksystematycznościprowadzeniazajęć;

30. Najczęściejstosowanaformazajęćwewszystkichtypachszkół–gimnazjach,technikachizasadniczychszkołachzawodowych–tozajęciagrupowewformiemetodpodających,rzadkoprowadzonesązajęciaindywidualneizajęciawarsztatowe;

31. Szkołaniewspółpracujezrodzicami,którzyjakwynikazbadańsąpierwszymidoradcamiswoichdzieci;Stanwiedzyrodzicównatematdoradztwazawodowegoprowadzonegowszkołachjestznikomy,awieluznichniemiaładotychczasbezpośredniegokontaktuzeszkolnymdoradcązawodowym;

32. Poradnictwow szkołach specjalnych prowadzone jest rzadko:8% szkół specjalnych nieprowadzi doradztwa w ogóle, a spośród pozostałych tylko 10% zatrudnia doradcęetatowego;

33. Uwidacznia się znaczne zróżnicowanie w zakresie funkcjonowania doradztwaedukacyjno-zawodowegowszkołachwPolsce;

Dobrepraktyki

1. Szkolne Ośrodki Kariery - prowadzenie doradztwa zawodowego od pierwszego doostatniego roku nauczania Angażowanie uczniów gimnazjum w projekty i konkursyorganizowane przez zewnętrzne instytucje. Organizowanie w gimnazjach wycieczekzawodoznawczych, całodniowych praktyk w zakładach pracy, spotkań zprzedstawicielami zawodów oraz absolwentami szkół Prowadzenie diagnozzainteresowań uczniów gimnazjum, planowanie działań w zakresie określania ścieżkiedukacyjno-zawodowejuczniów.

47

2. Centrum Rozwoju Doradztwa Zawodowego oraz Warszawski Zespół ds. DoradztwaZawodowego. Koncepcja modelu Warszawskiego Systemu Doradztwa Zawodowegozakłada współpracę szkół, poradni psychologiczno-pedagogicznych, Centrum RozwojuDoradztwa Zawodowego, wydziałów oświaty na terenie wszystkich dzielnic m. st.Warszawy oraz z instytucjami, organizacjami, urzędami świadczącymi usługiporadnictwa zawodowego oraz organizację i koordynację usług poradnictwazawodowego: wsparcie metodyczne dla specjalistów, stałą współpracę, szkolenia,wymianędoświadczeń,materiałydydaktycznedoprowadzeniazajęć.DziałaniaCentrumz zakresu doradztwa zawodowego kierowane są do uczniów warszawskich szkół nawszystkich poziomach edukacyjnych oraz do pedagogów, nauczycieli, doradcówzawodowych.

48

Bibliografia

1. Chłoń-DomińczakA,KamienieckaM.,Trawińska-KonadorM.,PawłowskiM.,RynkoM.,Popytnakompetencjeikwalifikacjeorazichpodaż–wnioskizbadań,Warszawa2015.

2. Centralna Komisja Edukacji, Sprawozdanie z Osiągnięć Zdających EgzaminPotwierdzającyKwalifikacjewZawodziewrokuszkolnym2015/2016,Warszawa2016.

3. DiagnozadziałalnościSzkolnychOśrodkówKariery,CentrumMetodyczneECORYSiSDSiZRP,Warszawa2008.

4. Drogosz-ZabłockaE.,MaciołS.,MinkiewiczB.,Moskalewicz-ZiółkowskaE.,RomanowskaM., Diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i kompetencje absolwentów szkółwyższychMazowszawchodzącychnarynekpracy–Raportzbadania,Warszawa2012.

5. Edukacja dla rynku pracy. Problemy poradnictwa zawodowego, Warszawa 2006.http://www.kul.pl/files/37/www/OHP_Problemy2.pdf

6. Główny Urząd Statystyczny, Oświata i Wychowanie w roku szkolnym 2014/2015,Ośrodek Statystyki Edukacji i Kapitału, Warszawa 2015. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/oswiata-i-wychowanie-w-roku-szkolnym-20142015,1,9.html

7. GłównyUrządStatystyczny,DaneStatystyczneDotycząceOświaty,Warszawa2016.8. Instrumentyrynku-https://www.mpips.gov.pl/praca/instrumenty/9. Instytucjerynkupracy-https://www.mpips.gov.pl/praca/instytucje-rynku-pracy/10. Inteligentna Specjalizacja Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013

http://www.wz.uw.edu.pl/pracownicyFiles/id4003-inteligentne-specjalizacje-mazowsze.pdf

11. KocórM., Strzebońska A., Jakich pracowników potrzebują polscy pracodawcy? Raportzbadańpracodawcówiofertpracyrealizowanychw2010r.wramachprojektu„BilansKapitałuLudzkiego”,Warszawa2011.

12. Konkluzje Rady z dnia 12 maja 2009 r. w sprawie strategicznych ram Europejskiejwspółpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia („ET 2020”) (2009/C 119/02).https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2014/01/konkluzje.pdf

13. KrajowyOśrodekWspieraniaEdukacjiZawodowejiUstawicznej,KształcenieZawodoweiUstawiczne- Vademecum [w:] Szkoła Zawodowa Szkołą Pozytywnego Wyboru,Warszawa2013.

14. LuckA.,Kształcenie i szkolenie zawodowew Polsce – raport krajowy 2013,Warszawa2013.

15. LuckA.,Kształcenie i szkolenie zawodowew Polsce – raport krajowy 2014,Warszawa2014.

16. Muras J., Zadania szkolnego doradcy zawodowego, [w:] W. Kreft, S. Pakulniewicz-Błońska,PodręcznikDoradcyZawodowegoZDZ-Info,Wyd.Ecorys,Warszawa2006,s.92

17. Najwyższa Izba Kontroli, System Szkolnictwa Zawodowego - Raport NIKzKontroli,Warszawa2016.

49

18. Perspektywa uczenia się przez całe życie http://ec.europa.eu/epale/pl/resource-centre/content/perspektywa-uczenia-sie-przez-cale-zycie,http://www.bjk.uw.edu.pl/files/pdf/Perspektywa.pdf

19. PieniążekW.,PrzybyłC.,PacukaM.,ChojeckiJ.,HurasP.,PałkaS.,RatajczakJ.,RudolfA.,Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów narynkupracy.Raportkońcowy,Warszawa2014.

20. Poradnictwo zawodowe w niestabilnych czasach: połączenie korzyści gospodarczych,społecznych i indywidualnych. Nota informacyjna. http://europass.org.pl/wp-content/uploads/2015/01/Poradnictwo-zawodowe-w-niestabilnych-czasach-Styczen-2015.pdf

21. Program – praca dla młodych - https://www.mpips.gov.pl/praca/program-praca-dla-mlodych/

22. Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspieraniainnowacyjnościorazinteligentnaspecjalizacjaregionuPROJEKT,Warszawa2015

23. StrategiaRozwojuKapitałuLudzkiego2020,Warszawa,czerwiec2013https://www.mpips.gov.pl/praca/strategie-i-dokumenty-programowe/strategia-rozwoju-kapitalu-ludzkiego-srkl---projekt-z-31072012-r/

24. Strategiarozwojuwojewództwamazowieckiegodo2030rokuInnowacyjneMazowsze-Załącznik do Uchwały nr 158/13 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 28października2013r.

25. StudzińskaE.,„Europejskiedrogowskazy-wybraneelementydoradztwazawodowegowkrajach Unii Europejskiej i w Polsce”, Dolnośląskie Centrum Informacji Zawodowej iDoskonalenia Nauczycieli w Wałbrzychu i Warmińsko-Mazurski Zakład DoskonaleniaZawodowegowOlsztynie.

26. WarszawskieCentrumDoradztwaZawodowegohttp://crdz.wcies.edu.pl/

50

3. Rynekpracy

3.1Analizadostępnychusługiinstytucji(wtymdziałalnośćinformacyjnaisposoby

dotarciadogrupydocelowej)

MinisterstwoRodziny,PracyiPolitykiSpołecznej-MRPiPS

MinisterstwoRodziny,PracyiPolitykiSpołecznejjesturzędemadministracjirządowejobsługującym Ministra w zakresie realizacji jego obowiązków wynikających z Konstytucji,Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawieszczegółowego zakresu działaniaMinistra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Dz.U. 2015Poz.1905) oraz,wobszarze zatrudnienia, z przepisówUstawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. opromocji zatrudnienia iinstytucjach rynkupracy (tj.Dz.U. z2016r.poz.645zezmianami).Ustawa o promocji zatrudnienia określa politykę i zadania Państwa w zakresie promocjizatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, w tym usługi iinstrumenty rynku pracy, które mogą być stosowane w celu realizacji polityki Państwa,źródłafinansowaniapodejmowanychdziałańorazsystemkontrolinaddziałaniami.

Ustawaopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy:

Problemy ludzi młodych na rynku pracy w Polsce są obiektem specjalnegozainteresowaniaprawodawcy,coznajdujewyrazwart.49Ustawyopromocjizatrudnienia,który określa bezrobotne osoby młode do 30 roku życia, jako te, które znajdują się wszczególnej sytuacji na rynkupracy. Zgodnie z art. 50 ust. 1aUstawy, bezrobotnymdo 25roku życia powiatowy urząd pracy w okresie do czterech miesięcy od dnia rejestracjipowinien przedstawić propozycję zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu,odbycia przygotowania zawodowego dorosłych, zatrudnienia w ramach pracinterwencyjnychlubrobótpublicznychalboinnejformypomocyokreślonejwustawie.

Nowelizacja Ustawy z 14 marca 2014 dokonała zmian w systemie świadczeniapomocy osobom bezrobotnym, w szczególności poszerzając ofertę skierowaną dobezrobotnychosóbmłodychdo lat30o szereg rozwiązańw formienowych instrumentówrynkupracy66.Innezmianyistotnezpunktuwidzeniasytuacjiosóbmłodychtom.in.:

- wprowadzenieprofilowaniapomocybezrobotnym67;- wprowadzeniefunkcjidoradcyklienta68;- wprowadzenieIndywidualnegoPlanuDziałania69;- Program Aktywizacja i Integracja – przeznaczony dla bezrobotnych najbardziej

oddalonychodrynkupracy,dlaktórychustalonoIIIprofilpomocyiktórzykorzystają

66Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami),rozdział13d;67Tamże,art.33ust.2b;68Tamże,art.91ust.1-5;69Tamże,art.34aust1-3a;

51

zeświadczeńpomocyspołecznej.Program łączyaktywizacjęzawodowąz integracjąspołeczną70;

- zlecaniedziałańaktywizacyjnych71.

Należy stwierdzić, że w chwili obecnej MPRiPS nie wyznacza wskaźników realizacjizadań na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacjizawodowej oraz innych fakultatywnych zadań. Wprawdzie minister właściwy do sprawzatrudnieniadokonujepodziału środkówFunduszuPracynaposzczególnewojewództwanapodstawie algorytmu który bierze pod uwagę efektywność działań na rzecz aktywizacjizawodowej bezrobotnych (art. 109 ust. 11. Ustawy), jednak efektywnośćma tu charakterzbiorczy.Wartowspomnieć,żerozwiązanietozostałowprowadzonedoporządkuprawnegodopiero nowelizacją Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w 2014r.Innym rozwiązaniem ustawowym, które określa konieczność osiągnięcia założonychwskaźnikówsąprogramyspecjalne(RozporządzenieRMzdnia25sierpnia2014r.wsprawiealgorytmuustalaniakwotśrodkówFunduszuPracynafinansowaniezadańwwojewództwieDz.U 2014,poz. 1294), jednak jest to efektywnośćw odniesieniu do realizacji konkretnegoprogramu. Zewzględuna fakt, żedostępdoofertpracy jestniejednorodnya częstowręcztrudny, prawodawca nie zdecydował się dotąd na wyznaczenie określonych wskaźnikówrealizacjidlaposzczególnychinstrumentów.

StrategiaEuropa2020

W 2010 roku Unia Europejska przyjęła i zobligowała państwa członkowie dowdrożenianowejstrategiigospodarczej.IstotąstrategiiEuropa2020jestredefinicjacelówiinstrumentówwspierającychrozwójgospodarczy.Strategiazawieratrzypowiązanezesobąpriorytety:

- rozwójinteligentny:rozwójgospodarkiopartejnawiedzyiinnowacji;- rozwój zrównoważony:wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów,

bardziejprzyjaznejśrodowiskuibardziejkonkurencyjnej;- rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim

poziomiezatrudnienia,zapewniającejspójnośćspołecznąiterytorialną72.W ramach realizacji postulatów strategii Europa2020,Uniawyznaczyła kilkanadrzędnych,wymiernych celów, wśród których wymienić należy podniesienie wskaźnika zatrudnieniaosóbwwieku20-64latado75%,ograniczenieliczbyosóbprzedwcześniekończącychnaukęszkolną do 10% i podniesienie odsetka osób z młodego pokolenia posiadającego wyższewykształceniedo40%,atakżezmniejszenieo20mln.liczbyosóbzagrożonychubóstwemwUnii73.

KomisjaEuropejskaprzygotowałasiedemprojektówprzewodnich,którychcelemjestumożliwienie realizacji każdego z priorytetów tematycznych. Wśród siedmiu projektównależywymienić:

70Tamże,rozdział12a;71Tamże,rozdział13c;72StrategianarzeczinteligentnegoizrównoważonegorozwojusprzyjającegowłączeniuspołecznemuEuropa2020,str5;73Tamże,str.5;

52

-Projektnarzeczpoprawywynikówsystemówkształceniaorazułatwianiamłodzieżywejścianarynekpracy-„Młodzieżwdrodze”;-Projektnarzeczmodernizacjirynkówpracyiwzmocnieniapozycjiobywatelipoprzezrozwójkwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej ilepszegodopasowaniapopytudopodażyna rynkupracy,między innymidziękimobilnościsiłyroboczej-„Programnarzecznowychumiejętnościizatrudnienia”;-Projektnarzeczzapewnieniaspójnościspołecznej iterytorialnej,takabykorzyścipłynąceze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie iwykluczone społeczniemogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa -„Europejskiprogramwalkizubóstwem”74.

Zpunktuwidzeniaosóbmłodychznajdującychsięwnajtrudniejszejsytuacjinarynkupracynajistotniejszymwydajesiębyćprojekt„Młodzieżwdrodze“oraz„Europejskiprogramwalki z ubóstwem”. W pierwszym z nich Komisja Europejska zobligowała się m.in. doopracowania zasad ramowych dotyczących polityki zatrudnienia osób młodych,określających strategię na rzecz zmniejszenia bezrobocia wśród młodzieży. Realizowanewspólniezpaństwamiczłonkowskimiipartneramispołecznymi,zasadytepowinnysprzyjaćwchodzeniu młodzieży na rynek pracy dzięki stażom, praktykom i innym metodomzdobywaniadoświadczeniazawodowego,wtymrównieżprogramowi„Twojapierwszapracaz EURES-em” mającemu na celu zwiększenie możliwości zatrudnienia młodzieży poprzezsprzyjanie mobilności na terenie UE.W ramach realizacji projektu, państwa członkowskieUniizostałyzobligowanedom.in.ułatwianiamłodzieżywchodzenianarynekpracypoprzezzintegrowane działania obejmujące m.in. udzielanie informacji, doradztwo, staże75.„Europejski program walki z ubostwem“ ma na celu zapewnienie spójności społecznej iterytorialnej,takabykorzyścipłynącezewzrostugospodarczegoizatrudnieniabyłyszerokodostępne,aosobyubogieiwykluczonespołeczniemogłyżyćgodnieiaktywnieuczestniczyćw życiu społeczeństwa.W ramach realizacji Komisja zobowiązała się opracować iwdrożyćprogramy propagujące innowacje społeczne na rzecz osób w trudnej sytuacji społecznej,przede wszystkim poprzez dostęp do innowacyjnego kształcenia, szkoleń i możliwościzatrudnieniaatakżewalczyćzdyskryminacją(np.osóbniepełnosprawnych)76.

Napoziomiekrajowym,kluczowymelementemwdrażaniastrategiiEuropa2020jestKrajowy Program Reform (KPR). KPR uwzględniając krajowe uwarunkowania sytuacjispołeczno-gospodarczej, wyznacza cele, które Polska powinna osiągnąć do 2020 r. KPRpodkreśla konieczność kontynuowania pomocy na rynku pracy bezrobotnym osobommłodym,wtymbezrobotnymdługotrwale77.

Istotnymi działaniami dotyczącymi poprawy sytuacji osóbmłodych na rynku pracy,planowanymiprzezMRPiPSwramachrealizacjiKPRnaokres2016-17są:

- Ograniczeniestosowaniaumówcywilnoprawnychwzatrudnieniu78;74Tamże,str6;75Tamże,str15;76Tamże,str.22;77KrajowyProgramReform„Europa2020”,uaktualnienie2016-2017,str16;78Tamże,str.19-20;

53

- Realizacja„Gwarancjidlamłodzieży”wPolsce79;- Zwiększeniedostępnościopiekinaddziećmidolat380;- Rozwójsektoraekonomiispołecznej81;

Odnosząc się do celów wyznaczonych w KPR, Minister właściwy do spraw pracyprzygotowuje, zgodnie z art. 4 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia, dokumentplanistyczny, Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia, operacjonalizujący celewyznaczonewKPRorazzawartewStrategiiRozwojuKapitałuLudzkiego(SRKL).

StrategiaRozwojuKapitałuLudzkiego2020postuluje:- Przedefiniowanie podstawowych celów polityki społecznej, tak aby wspierała onapodejmowaniezatrudnieniaprzezosobymająceztymproblem(prymatmodeluopartegonapowszechnościzatrudnienia–workfarenadmodelemopartymnaświadczeniachzpomocyspołecznej – welfare) i jednocześnie zapewniała odpowiedni poziom zabezpieczeniaspołecznegoosób,którezróżnychprzyczynniemogączerpaćdochodówzpracy82.-Dokonaniezmianwzakresiepolitykipublicznejkierowanejdomłodejgeneracji,takabyniedopuszczaćdoograniczenia lubutratyjejpotencjału,przedewszystkimpoprzezwspieranietransferuedukacja(kształcenieiszkolenie)–zatrudnienie83.- Rozwój aktywnych, w tym innowacyjnych, form pomocy osobom zagrożonym lubwykluczonym społecznie (w tym: innowacji społecznych w sferze integracji oraz ekonomiispołecznejiprzedsiębiorczościspołecznej)84.- Powszechnośćdostępudousługpublicznychoraz aktywności zawodowej na rynkupracydla osób niepełnosprawnych oraz rozbudowę narzędzi zapewniających osobomwykluczonymdostępdousługpublicznychpozwalającychnapowrótnarynekpracy85.- Wspieranie osób młodych w znalezieniu pierwszej pracy, co pozwoli na szybszeusamodzielnienie się młodych osób i zapewni im większą niż obecnie satysfakcję zpodejmowaniapierwszejpracy86.- Wdrażanie elastycznych form zatrudnienia, w tym telepracy, oraz pracy w niepełnymwymiarze, co poszerzy zakres wykorzystywania elastycznych form zatrudnienia, które sąopisanewpolskimustawodawstwie87.-Poprawadostępnościdopomocyudzielanejprzezpublicznesłużbyzatrudnieniaorazinnepodmioty dla osób dążących do poprawy swojej sytuacji na rynku pracy oraz dlapracodawców i zwiększenie jakości i efektywności świadczonychusług, coprzyczyni siędoskróceniaczasupozostawaniabezrobotnym,atakżezwiększymotywacjędoposzukiwaniaipodejmowaniapracy88.

79Tamże,str.20;80Tamże,str.21;81Tamże,str.57;82StrategiaRozwojuKapitałuLudzkiego2020,str.39;83Tamże,str.40;84Tamże,str.40;85Tamże,str.40;86Tamże,str.56;87Tamże,str.5788Tamże,str.57-58;

54

- Zwiększenie zakresu zlecania usług i instrumentów rynku pracy w sposób promującyefektywnąaktywizacjębezrobotnych,którzymająnajwiększetrudnościwznalezieniupracy,wtymwceluodpowiedniegowykorzystaniakapitałuludzkiegonaobszarachwiejskich89.- Rozwój systemu aktywnej integracji poprzez przygotowanie odpowiednich instrumentówskierowanychnawydobywanieiwzmacnianiepotencjału(umiejętności)jednostek90.DziałanianarzeczosóbmłodychprzewidzianewKPDZdorealizacjiprzezMRPiPS:-Dalszarealizacja„Gwarancjidlamłodzieży”,któremająpomócosobommłodymwprzejściuzedukacjibądźnieaktywnościzawodowejnarynekpracyipodjęciupierwszejpracy91.-Wspieranieosóbmłodychnarynkupracy-stworzenienowatorskiegopodejściawzakresiewspierania aktywizacji osób młodych w wieku 15–24 lata, w tym w szczególności osóbpozostających jednocześnie poza zatrudnieniem, edukacją i szkoleniem, tzw. NEET, bezobowiązkuposiadaniastatusuosobybezrobotnejwmyślUstawyopromocji zatrudnienia iinstytucjachrynkupracy92.- Wspieranie mobilności zawodowej pracowników na europejskim rynku pracy poprzezusługi realizowanew ramach sieci EURESna rzecz poszukującychpracy i pracodawców,wszczególności poprzez realizację europejskiego pośrednictwa pracy oraz informowanie owarunkach życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) iSzwajcarii93.- Rozwój przedsiębiorczości społecznej dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym -zwiększenie mobilności osób długotrwale bezrobotnych, korzystających ze świadczeń zpomocyspołecznejdopowrotudoaktywnościzawodowejispołecznej94.-Rozwójsystemuopiekinaddziećmiwwiekudolat3poprzezrozwiązaniaustawoweorazrealizację Resortowego programu rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3Maluchorazwsparcie już istniejących, lub tworzenienowych,miejscw instytucjachopiekinad dziećmi w wieku do lat 3, w celu umożliwienia rodzicom i opiekunommałych dziecipodjęciaaktywnościzawodowejorazułatwieniagodzeniażyciazawodowego95.Gwarancjedlamłodzieży

PodstawąprawnąrealizacjiprogramujestzalecenieRadyEuropyz22kwietnia2013r. w sprawie Gwarancji dla młodzieży (2013/C 120/01). Włączając się w inicjatywęustanowienia „Gwarancji dla młodzieży“Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznejoraz Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju przygotowały „Plan realizacji Gwarancji dlamłodzieży w Polsce”, będący, obok znowelizowanej Ustawy, głównym dokumentemprogramowym ukierunkowanym na pomoc ludziom młodym znajdujących się w trudnejsytuacjinarynkupracy.JakouzupełnieniedlarealizacjiGwarancjidlamłodzieżyRadaEuropy89Tamże,str.58;90Tamże,str.59;91KrajowyPlanDziałanianarzeczZatrudnienia2015-2017,str.21;92Tamże,str.22;93Tamże,str.33;94Tamże,str.41;95Tamże,str.40;

55

podjęła decyzję o realizacji Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych (YouthEmployment Initiative), która jest skierowana do regionów, w których poziom bezrobociaosóbwwiekuod15do24latprzekracza25%.

Adresatami„Planu realizacjiGwarancjidlamłodzieży” sąosobywwiekuod15do29 rokużycia,wtymzwłaszczazgrupytzw.NEET(notinemployment,educationortraining)Grupę docelową podzielono dodatkowo na cztery podgrupy, ze względu na wiek,wykształcenieorazstopieńiprzyczynyoddaleniaodrynkupracy:-Osobywwieku15-17latprzedwcześniekończącenaukę–osobyzaniedbująceobowiązekszkolny(do16r.ż.)lubobowiązeknauki(doosiągnięcia18r.ż.).-Osobywwieku18-29latapozostającepozazatrudnieniem,edukacjąiszkoleniem(NEET)–wtymosobywymagająceszczególnegowsparciat.j.oddaloneodrynkupracy,ześrodowiskdefaworyzowanychorazzobszarówwiejskich.-Osobywwieku18-29latzarejestrowanejakobezrobotni–wtymrównieżzarejestrowanistudencistudiówzaocznychiwieczorowych.- Bezrobotna młodzież oraz poszukujący pracy absolwenci szkół i uczelni w okresie 48miesięcyoddniaukończeniaszkołylubuzyskaniatytułuzawodowego,wwieku18-29lat–wzakresiewsparciaprzedsiębiorczościosóbmłodych96.

W ramach Gwarancji dla młodzieży wymienione grupy młodych ludzi otrzymajądobrejjakościofertęzatrudnienia,dalszegokształcenia,przyuczeniadozawodu,stażu,innąformępomocyprowadzącądoaktywizacjizawodowejlubpodjęciadziałalnościgospodarczejw ciągu czterech miesięcy od momentu utraty pracy lub zakończenia kształceniaformalnego97.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazuje na grupę czterechstrategicznych partnerów w realizacji Gwarancji dla młodzieży i są to: wojewódzkie ipowiatowe urzędy pracy, które nie są podległeMinistrowi Pracy; Ochotnicze Hufce Pracy(OHP); BankGospodarstwa Krajowego (BGK) oraz jednostki organizacyjne różnego typuwtymniepubliczne,którewyłanianesąwtrybiekonkursówcentralnychiregionalnych.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) realizuje Gwarancje dlamłodzieży w Polsce na szczeblu centralnym. Do zadań Ministerstwa w ramach realizacjiGwarancjinależy:- określenie priorytetów, uwzględniając ich komplementarny charakter wobec celówdotyczących zatrudniania młodych zawartych w rządowych dokumentach strategiczno-programowych,-wskazanieramowegozakresudziałańdorealizacjiwramachGwarancjidlamłodzieży,-sprawowanienadzorumerytorycznegonadprzebiegiemrealizacjiGwarancjidlamłodzieży,-prowadzeniesprawozdawczościopartejnastatystycepublicznejzwdrożeniaGwarancjidlamłodzieży,

96ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce,str.18;97Tamże,str.18;

56

-sprawowanienadzorunadOHPwzakresiedziałańpodejmowanychnarzeczosóbmłodychwramachPOWER,wtymichfinansowania,-współdziałaniezBGKwzakresiefinansowaniapożyczekdlamłodych,- pełnienie roli instytucji pośredniczącej dla działań realizowanych przez BGK i OHP orazogłaszaniekonkursównaszczeblucentralnym,-opracowaniewpartnerstwiezasadkonkursówcentralnychorazkierunkowychwytycznychdotyczącychkonkursównapoziomieregionalnym.WramachrealizacjiGwarancjidlamłodzieży,młodzibezrobotniotrzymują,wciąguczterechmiesięcy odmomentu rejestracji w PUP, wsparcie w postaci form aktywizacji zawodowejokreślonejwustawiezdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy.

Informacje i docieranie do grupy docelowej – w ramach kompetencji poszczególnych

partnerów

InformacjeMRPiPS: w lutym 2015 r. utworzona została przezMinisterstwo Pracy iPolityki Społecznej oficjalna strona internetowa Gwarancji dla młodzieży(www.gdm.praca.gov.pl), na której młodzi adresaci Gwarancji mogą znaleźć kompleksowąinformacjęnatematofertywsparcia.Ponadto,zwiększeniudocieraniadogrupdocelowychsłuży współpraca z organizacjamimłodzieżowymi i młodzieżowymi strukturami partnerówspołecznychwramachzespołumonitorującegoGwarancjedlamłodzieży.NarodowyprogramPracadlaMłodych

Realizacjaprogramuodbywasięnapoziomiepowiatowychurzędówpracy,wramachrozwiązań określonych w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.Ministerstwopełniturolękoordynacyjnąikontrolną.

Od 1 stycznia 2016 r. młodzi bezrobotni do 30. roku życia, zarejestrowani wpowiatowych urzędach pracy oraz pracodawcy lub przedsiębiorcy zainteresowani ichzatrudnieniemmogąskorzystaćznowegoinstrumenturynkupracywprowadzonegoustawąz dnia 25września 2015 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynkupracy.

Wprowadzone rozwiązanie przewiduje, że pracodawca lub przedsiębiorca, którypodpisze stosowną umowę z powiatowym urzędem pracy otrzyma przez 12 miesięcyrefundację części kosztów poniesionych na wynagrodzenie, nagrody i składki naubezpieczeniaspołecznezatrudnionegowpełnymwymiarzebezrobotnegodo30.rokużycia.Maksymalna wysokość refundacji wynosi do 100% minimalnego wynagrodzenia za pracęwrazzeskładkąnaubezpieczeniaspołeczneodtegowynagrodzenia.

Z refundacji będą mogli skorzystać tylko ci pracodawcy, którzy w okresie sześciumiesięcy przed złożeniem wniosku nie zmniejszyli zatrudnienia z przyczyn dotyczącychzakładupracy.

Po zakończeniu refundacji pracodawca lub przedsiębiorca musi utrzymaćzatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy przez minimum 12 miesięcy.W tym czasie

57

pracodawcalub przedsiębiorca będzie miał dostęp do środków Krajowego FunduszuSzkoleniowegonapodnoszeniekwalifikacjizatrudnionejosoby98.Wsparciewstarcie

Realizacjaprogramuodbywasięnapoziomiepowiatowychurzędówpracy,wramachrozwiązań określonych w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.Ministerstwopełniturolękoordynacyjnąikontrolną.

Celem Programu „Wsparcie w starcie” jest rozwój przedsiębiorczości dzięki niskooprocentowanym pożyczkom na start biznesu dla osób bezrobotnych oraz na utworzeniemiejsca pracy przez pracodawcę. Pożyczka na podjęcie działalności gospodarczej - wmaksymalnej kwocie do 20-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w krajuskierowanajestdoniezatrudnionychiniewykonującychinnejpracyzarobkowej:

- absolwentówszkół iuczelniwyższychdoczterech latoddniaukończeniaszkoły lubuzyskaniatytułuzawodowego;

- zarejestrowanychbezrobotnych;- studentów ostatniego roku studiów wyższych (studiów I i II stopnia, jednolitych

studiówmagisterskich).

Z pożyczki, wmaksymalnej kwocie do sześciokrotności przeciętnego miesięcznegowynagrodzenianautworzeniestanowiskapracydlabezrobotnego,mogąskorzystać:- osoby, które uzyskały pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej, podmiotyprowadzące działalność gospodarczą, niepubliczne szkoły, niepubliczne przedszkola, osobyfizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnejzatrudniającewokresieostatnichsześciumiesięcy,wkażdymmiesiącu,conajmniejjednegopracownikawpełnymwymiarzeczasupracy,żłobkilubklubydziecięce.

Wramachprogramu,korzystającymzniegoosobomproponowane jestbezpłatne

doradztwoiszkolenia,wszczególnościzzakresu:zakładaniadziałalnościgospodarczej,formopodatkowania działalności gospodarczej, prowadzenia księgowości99. Od początkuuruchomieniainstrumentuwformiepożyczeknapodjęciedziałalnościgospodarczejoraznatworzenienowychmiejscpracy,tj.od listopada2014r. (rozpoczęcienaboruwniosków)dokońca 2014 r. podpisano 29 umów o pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej nałącznąkwotę1882871złorazosiemumówopożyczkęnautworzeniestanowiskapracynałącznąkwotę180000zł.Natomiastw2015r.podpisano1707umówopożyczkęnapodjęciedziałalności gospodarczej na łączną kwotę 105 381 343 zł oraz 29 umów o pożyczkę nautworzeniestanowiskapracynałącznąkwotę108671zł100.

98Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami),art.150f;99Tamże,art.61e;100MRPiPS,Analizarozwiązańwprowadzonychustawązdnia14marca2014r.ozmianieUstawyopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyorazniektórychinnychustaw(Dz.U.poz598)

58

Informacje:StronaMinisterstwahttps://www.mpips.gov.pl/;UsługielektronicznePSZpraca.gov.pl; Centrum informacyjne Służb Zatrudnienia Zielona linia zielonalinia.gov.pl;SystemTeleinformatycznyObsługiRejestrówPSZSTORhttp://stor.praca.gov.pl/,Gwarancjedlamłodzieżyhttp://gdm.praca.gov.pl/EURES

EURES to sieć oparta na współpracy, której celem jest ułatwianie swobodnegoprzepływu pracowników pomiędzy 28 państwami członkowskimi Unii Europejskiej orazSzwajcarią, Islandią, Lichtensteinem i Norwegią. Dnia 12 maja 2016 r. weszło w życieRozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/589 z 13 kwietnia 2016 r. wsprawie europejskiej sieci służb zatrudnienia (EURES), dostępu pracowników do usług wzakresie mobilności i dalszej integracji rynków pracy oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr492/2011i(UE)nr1296/2013.NajistotniejszązmianąwfunkcjonowaniusieciwprowadzonąRozporządzeniem jest poszerzenie zakresu pośrednictwa o oferty przygotowaniazawodowegoorazstaże,podwarunkiemjednak,żeteformypomocybędąspełniałykryteriastosunkupracy101.

DogłównychcelówsieciEURESnależy:- ułatwianie korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się i podejmowaniazatrudnienianaterenieUE;- realizacja skoordynowanej strategii na rzecz zatrudnienia, a w szczególności na rzeczwspieraniawykwalifikowanej iwyszkolonejsiły roboczejmającejzdolnośćdostosowywaniasię;- poprawa funkcjonowania, spójności i integracji rynkówpracywUnii,w tymnapoziomietransgranicznym;-wspieraniedobrowolnejmobilnościgeograficznejizawodowejwUnii,wtymwregionachtransgranicznych, na sprawiedliwych zasadachoraz zgodnie z prawem i praktykąUnii orazprawemipraktykamikrajowymi;- wspieranie wchodzenia na rynek pracy, a tym samym promowanie celów społecznych icelówwdziedziniezatrudnienia.

SiećEURESświadczyswojeusługipoprzezportalinternetowyorazpoprzezsiećokoło900 doradców EURES, którzy na co dzień kontaktują się z poszukującymi pracy ipracodawcamiwcałejEuropie.

Programem adresowanym bezpośrednio do osób młodych w obszarze działaniaEURES jest „Twoja pierwsza praca z EURES“. W ramach realizacji programu KomisjaEuropejskaudzielawsparcia finansowegoosobommłodymwwieku18-35 lat,wzwiązkuzwyjazdem w celu zatrudnienia/odbycia stażu do innego państwa członkowskiego Unii

101RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)2016/589zdnia13kwietnia2016r.wsprawieeuropejskiejsiecisłużb zatrudnienia (EURES), dostępu pracowników do usługw zakresiemobilności i dalszej integracji rynków pracy orazzmianyrozporządzeń(UE)nr492/2011i(UE)nr1296/2013;DziennikUrzędowyUniiEuropejskiej,L107,str.3,pkt7

59

Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG). Wspracie finansoweprzeznaczonejestnanastępującecele:-pokryciekosztówpodróżywzwiązkuzrozmowąopracęwkrajuUE/EOG;-pokryciekosztówwyjazduwcelupodjęciapracywkrajuUE/EOGnapodstawieumowyopracę;-wsparciedoradczeprzyposzukiwaniupracywwybranymkrajuUE/EOG;- pokrycie kosztów poniesionych w związku z ubieganiem się o uznanie kwalifikacjizawodowychuczestnikaprogramu;-pokrycie(wograniczonymzakresie)kosztówkursujęzykowego,związanegozobowiązkamiorazintegracjąwmiejscupracy,pouzyskaniuzatrudnienia;-dodatkowewsparciefinansowenapokryciekosztówwyjazduwprzypadkudysponowaniaumową o pracę w innym kraju UE/EOG, w związku z niepełnosprawnością, czasowymiproblemamifinansowymczywykluczeniemspołecznym102;

Informacjeidotarciedogrupydocelowej:Członkowie EURES oraz, w stosownych przypadkach, partnerzy EURES dostarczająpracownikom i pracodawcompodstawowe informacje na temat portalu EURES,w tym natematbazydanychzawierającejwnioskiozatrudnienieiżyciorysy,orazsieciEURES,wtymszczegółowe dane kontaktowe właściwych członków i partnerów EURES na poziomiekrajowym, informacje na temat kanałów rekrutacji, z których korzystają (usługielektroniczne,usługizindywidualizowane,lokalizacjapunktówkontaktowych)orazstosownełączadostroninternetowych,wsposóbłatwodostępnyiprzyjaznydlaużytkownika.PortalKE - Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych iWłączenia Społecznego. http://ec.europa.eu/index_pl.htm, portalhttps://eures.praca.gov.pl/

POWER

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego

Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 pełni funkcję Instytucji Pośredniczącej dla Działania

1.3wOsiPriorytetowejI„Osobymłodenarynkupracy”orazDziałań2.1,2.4,2.5,2.6,2.7,

2.8,2.9wOsiPriorytetowejII„Efektywnepolitykipublicznedlarynkupracy,gospodarkii

edukacji“.

WojewódzkiUrządPracy-WUP

WojewódzkiUrządPracy jest instytucjąrynkupracywchodzącąwskładpublicznychsłużbzatrudnienia,którazgodniezustawązdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniai rynku pracy (tj. Dz. U. z 2016r. poz. 645 ze zmianami) realizuje zadania samorząduwojewództwawzakresiepolitykirynkupracy.

Na Mazowszu zadania województwa, w tym zakresie realizuje Wojewódzki UrządPracy w Warszawie przy pomocy pięciu filii zlokalizowanych w głównych miastachwojewództwa:Radomiu,Ciechanowie,Płocku,OstrołęceiSiedlcach.Zgodniezkompetencją102Źródło:https://eures.praca.gov.pl/

60

wynikającązprzepisóww/wustawyWUPprzygotowujeirealizujeregionalnyplandziałanianarzeczzatrudnieniaizgodniezjegokierunkamidzieliśrodkiFunduszuPracynadziałanianarzeczpromocjizatrudnienia,rozwojuzasobówludzkichiaktywizacjibezrobotnych.RealizujeonzadaniaKrajowegoFunduszuSzkoleniowegowszczególnościpodziałśrodkówpomiędzyPowiatowe Urzędy Pracy, opracowuje badania i analizy rynku pracy, w tym monitoringzawodówdeficytowychiichnadwyżkiorazzapotrzebowanianapracę,atakżetworzybazyiudostępnianiastatystykiorazzasobyinformacyjnenatematmazowieckiegorynkupracy.Wzakresie opracowania i realizacji regionalnej polityki rynku pracy WUP współpracuje zwojewódzkąradąrynkupracyorazinicjujeregionalneilokalneprogramywporozumieniuzPowiatowymiUrzędamiPracy.

Wojewódzki Urząd Pracy świadczy również poradnictwo zawodowe oraz jekoordynuje w publicznych służbach zatrudnienia na terenie województwa, opracowuje,gromadzi,aktualizujeiupowszechniainformacjezawodowenaMazowszu,udzielainformacjiomożliwościachizakresiepomocyokreślonewustawieiświadczoneprzezpublicznesłużbyzatrudnienia a także prowadzi rejestr agencji zatrudnienia i wydaje certyfikatypotwierdzające dokonanie wpisu. Wojewódzki Urząd Pracy w ramach swoich zadańwspółpracujenatereniewojewództwazpowiatowymiurzędamipracywzakresieorganizacjiszkoleń, przygotowania zawodowego dorosłych i staży poprzez: wspieranie merytorycznePUPwzakresiew/wdziałańorazprowadzenieanalizskutecznościichodziaływanianarynekpracy, badanie popytu na kwalifikacje i umiejętności zawodowe, prowadzenie rejestruinstytucji szkoleniowych i analiza ich ofert, popularyzacji idei uczenia się przez całe życie iupowszechnianiedobrychpraktykorazprowadzeniedialoguspołecznegowzakresiepolitykizatrudnieniaikształceniaustawicznego.

PonadtoWUPprogramuje iwykonuje zadania realizowaneprzywspółfinansowaniuEuropejskiego Funduszu Społecznego poprzez wykonywania zadań wynikającychprogramów, o których mowa w przepisach o Narodowym Planie Rozwoju, zasadachprowadzeniapolitykirozwojuizasadachrealizacjiprogramówwzakresiepolitykispójności,atakże inicjuje i realizuje badania i analizy wykorzystywanych w działaniach realizowanychprzezurzędypracy.WcelurealizacjizapisówustawywramachstrukturWUPwWarszawiedziaławyspecjalizowanakomórkaCentrumInformacji iPlanowaniaKarieryZawodowej i jejpięć filii, które poza usługami poradnictwa i informacji zawodowej dla osób bezrobotnychi poszukujących pracy świadczy również usługi międzynarodowego pośrednictwa pracywspiera on i realizuje działania (przepływ pracowników) w ramach Europejskiej SieciZatrudnieniaEURESatakżerealizujezadniazzakresukoordynacjisystemówzabezpieczeniaspołecznego państw, z którymi Rzeczpospolita Polska podpisała dwustronne umowy wzakresie świadczeń dla bezrobotnych, zajmuje się prowadzeniem rejestru instytucjiszkoleniowych i wydawaniem odpowiednich zaświadczeń a także współpracujez akademickimi biurami karier.103 Z poradnictwa indywidualnego we wszystkich sześciuplacówkach na terenie województwa skorzystało blisko 1800 osób, z czego 745 w samej

103Art.8.1.Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami)

61

Warszawie. Liczna była również grupa osób korzystających z zajęć warsztatowych.W 193zajęciach poprowadzonych we wszystkich placówkach wzięło udział blisko 1600 osób. Wwarszawskim Centrum odnotowano również duże zainteresowanie klientów badaniempredyspozycjizawodowych.Zbadańtestowychskorzystało225osób.104

W województwie mazowieckim zadania z zakresu gromadzenia i analizowaniainformacji, tworzenia baz danych, diagnozowania sytuacji na mazowieckim rynku pracy iedukacji, rekomendowania rozwiązań dla Mazowsza i na poziomie lokalnym orazorganizowania badań naukowych realizuje Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy.Obserwatorium na swojej stronie internetowej w zakładce badania i analizy prezentujeraporty mazowieckiego rynku pracy dotyczące m.in. analizy rynku pracy, doradztwazawodowego, gospodarki, kształcenia ustawicznego, migracji, sytuacji młodzieży, politykirynku pracy, popytu na pracę, szkolnictwa zawodowego, szarej strefy. Ponadto MORPudostępniabieżąceinformacjemiesięczneikwartalneorazraportydotyczącebezrobociawwojewództwiemazowieckim,atakżebadaniadotyczącepracodawcówiprognozy.

105

W ramach projektu „Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy III” (Projektrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VI, Rynek pracyotwarty dla wszystkich , Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranieaktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bezzatrudnienia na regionalnym rynku pracy) została przygotowana publikacja „Badanie osóbmłodychnamazowieckimrynkupracy-raportkońcowyzbadania”,któryzawierającaróżneaspektysytuacjiosóbdo30rokużycianarynkupracyw2014r.Ponadtowzakresietematykiosóbmłodychprzeprowadzono:badaniegrupyNEETnaMazowszu.Wsparciemłodychosóbnamazowieckim rynku pracy oraz badania wsparcia młodych osób zagrożonychwykluczeniemspołecznymnamazowieckiemrynkupracy - raportkońcowy,któreobrazująsytuację tej grupy bezrobotnych ma Mazowszu ich problemy, oczekiwania, trudności wdotarciudoofertpracy,czysamychpracodawcóworazdostosowaniakwalifikacjidopotrzebrynkupracy.106

W zakresie realizacji Gwarancji dla młodzieży Wojewódzkie Urzędy PracywspółdziałajązPUP,partneramispołecznymizterenuorazMPIPSiMIR,określajązgodniezpotrzebami regionalnegorynkupracypriorytety i celeprogramówwramachGwarancji.WpartnerstwieokreślajązasadykonkursówregionalnychorazprzyjmująirozpatrująaplikacjewramachkonkursówatakżewykorzystująsystemEURESdlaskutecznejrealizacjiGwarancjidlamłodzieży.107

WojewódzkiUrządPracywWarszawiewperspektywie finałowejna lata2014-2020pełni rolę Instytucji Pośredniczącej w ramach Osi Priorytetowej I Osoby młode na rynkupracyPOWER2014-2020dlaDziałania1.1–Wsparcieosóbmłodychpozostającychbezpracy

104BiuletynWojewódzkiegoUrzęduPracywWarszawie„MazowieckiRynekPracy”NUMER1(69)2016rok(XIII)styczeń-luty.105www.obserwatorium.mazowsze.pl106http://obserwatorium.mazowsze.pl/pliki/files/Raporty/M30_Mazowsze_wersja_ost_24_04.pdf107ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce.MPiPS,MIR,Warszawa,październik2015,str.26

62

na regionalnym rynku pracy –projekty pozakonkursowe, gdzie beneficjantami są PUP zwojewództwa mazowieckiego i Działania 1.2 –Wsparcie osób młodych pozostających bezpracy na regionalnym rynku pracy –projekty konkursowe, gdzie beneficjentami sąPowiatowe Urzędy Pracy, Ochotnicze Hufce Pracy, Agencje zatrudnienia, Instytucjeszkoleniowe, Instytucje dialogu społecznego, Instytucje partnerstwa lokalnego. Celemkonkursów jestobjęcieosóbmłodychwwieku15-29należącychdokategoriiNEET (osobyniepracujące, niekształcące się lub nieszkolące się) zindywidualizowanym i kompleksowymwsparciem,adekwatnymdoichsytuacjiipotrzebmającychnacelupoprawęichsytuacjinarynkubądźaktywizacjęzawodową.WramachPOWER2014-2020wsparcieukierunkowanejestna:identyfikacjępotrzebosóbdo30rokużycia,nabywaniaiuzupełnianiadoświadczeniazawodowego,wsparciamobilnościmiędzysektorowej lub geograficzne, niwelowaniabarierosób niepełnosprawnych, wsparcia w zakładaniu i prowadzeniu własnej działalnościgospodarczej,kontynuacjinaukiwśródosób,którepowinnyuzupełnićedukacjęformalną.

Wojewódzki Urząd Pracy Warszawie w działaniach na terenie województwamazowieckiego uczestniczy w współrealizacji licznych targów pracy, zarówno w miastachpowiatowych jak i mniejszych miejscowościach. Dzięki czemu ze swoja ofertą docierabezpośredniodoswoichbeneficjentów.Ponadtopublikujeonulotkiinformacyjne,atakżezeswoją oferta szkoleniowa i doradczą dociera do szkół i instytucji publicznych, za którychpośrednictwem realizuje szkolenia i doradztwa dla osób będących beneficjentami rynkupracy.Wszelkie informacjent. swojej działalności i ofertpublikujena stronie internetowejhttp://wupwarszawa.praca.gov.plgdziedziałaprzekierowaniedoCentralnejBazyOfertPracyoraz zawarte są informacje tzw. ABC bezrobotnego i poszukującego pracy jak równieżinformacjent.sposobówposzukiwaniapracyizasadrekrutacji.

PowiatowyUrządPracy–PUP

PowiatowyUrząd Pracy jest instytucją rynku pracywchodzącąw skład publicznychsłużbzatrudnienia,którazgodnieustawązdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami)realizujezadaniasamorządupowiatuwzakresiepolitykirynkupracy.

W województwie mazowieckim zadania samorządu powiatu realizuje 37PowiatowychUrzędówPracyi5MiejskichUrzędówPracy.PUPrealizujądziałaniawramachGwarancjidlamłodzieżyna rzeczaktywizacji zawodowejosóbmłodych zgodnie z zapisamiw/wustawy,wramachktórejPUPudzielająpomocybezrobotnymiposzukującympracywznalezieniu pracy oraz pracodawcomw poszukiwaniu pracowników poprzez pośrednictwopracy i poradnictwo zawodowe. Urzędy pracy kierują bezrobotnych do realizatora działańaktywizacyjnych, ustalają profil dla bezrobotnych, a także inicjują, organizują i finansująszkolenia i przygotowanie zawodowe oraz udzielają informacji o możliwościach i zakresiepomocy wynikającej z ustawy. Ponadto PUP opracowują i realizują programy promocji,zatrudnienia i aktywizacji lokalnego rynku pracy jako, cześć powiatowej strategiirozwiązywania problemów społecznych. Prowadzą one rejestr osób bezrobotnychi poszukujących pracy, realizują zadania KFS, przyznają i wypłacają zasiłki oraz inne

63

świadczenia z tytułu bezrobocia, opracowują i realizują indywidualne plany działania orazinicjują, organizują i finansują usługi i instrumenty rynku pracy. W wykonywania zadańustawowych PUP współpracują z powiatowymi radami rynku pracy w zakresie promocjizatrudnienia oraz wykorzystania środków Funduszu Pracy, z gminami w zakresieupowszechniania ofert pracy, informacjach o poradnictwie, przygotowaniu zawodowymdorosłych, szkoleniach, stażach, organizacji robót publicznych, prac interwencyjnych, pracspołecznie użytecznych oraz Programu Aktywizacji i Integracji oraz WUP w zakresieświadczonych podstawowych usług rynku pracy i realizacji programów regionalnych napodstawieporozumieniazWUP.PUPsąrównieżrealizatoremprojektówwzakresiepromocjizatrudnienia, w tym przeciwdziałaniu bezrobocia, łagodzenia skutków bezrobociai aktywizacji zawodowej bezrobotnych wynikających z programów współfinansowanychz EFS i FP oraz realizują działania sieci EURES związane z międzynarodowym przepływempracownikóworazzadaniawynikającezkoordynacji systemówzabezpieczeniaspołecznegopaństw członkowskich UE w zakresie świadczeń dla bezrobotnych. Jako instytucjemającedostępdo licznejbazydanychPUP inicjują i realizująbadania ianalizywykorzystywanewewłasnych działaniach oraz badają i analizują sytuację na lokalnym rynku pracy w związkuzpostępowaniemowydaniezezwolenianapracecudzoziemcalubnapobytczasowy.108

Nowelizacja ustawy promocji zatrudnienia i rynku pracy z 2014r. rozszerzyła grupęosóbmłodychbezrobotnychbędącychwszczególnejsytuacjinarynkupracyzosóbdo25latna osoby do 30 roku życia. Osoby te są też jednym z głównych beneficjentów wsparciaoferowanegoprzezPUP.Nakoniec2015r.wurzędachpracybyłozarejestrowanych459200bezrobotnych do 30 roku życia i stanowili oni 29,4% ogółu bezrobotnych. Największymzainteresowaniem wśród młodzieży cieszą się staże zawodowe i szkolenia ale równieżmożliwość rozpoczęcia działalności gospodarczej dzięki wsparciu w postaci środkówuzyskanychzPUP.109WramachGwarancjidlamłodzieżyosobybezrobotnewwiekudo30lat otrzymująw ciągu 4miesięcy od daty rejestracjiw pupwsparciew formie aktywizacjizawodowej zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia i rynku pracy tj: szkolenia, staż,przygotowanie zawodowe dorosłych, dofinasowanie kosztów egzaminów oraz kosztówuzyskania licencji, nieoprocentowane pożyczki szkoleniowe, dofinansowanie studiówpodyplomowych, stypendium na kontynuowanie nauki, prace interwencyjne, zatrudnienianazasadach robótpublicznych,programyspecjalne,dotacjenapodejmowaniedziałalnościgospodarczej.110

Nowelizacja Ustawy o promocji zatrudnienia i rynku pracy z dnia 27 maja 2014r.wRozdziale13dokreśladodatkowe instrumenty rynkupracy realizowaneprzezPUP,któresąskierowanedobezrobotnychdo30rokużycia.Nawniosekbezrobotnegostarostamożeprzyznać bezrobotnemu do 30 roku życia: bon szkoleniowy, bon stażowy, bonzatrudnieniowy, bon na zasiedlenie w związku z podjęciem zatrudnienia, innej pracyzarobkowej lub działalności gospodarczej bezrobotnego poza jegomiejscem zamieszkania.

108Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami),art.9.1109MPIPS/MIR(2015)ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce.,Warszawa2015,str.15110Tamże,str.37-40

64

Ponadto nowymi instrumentami są: zlecanie podmiotom zewnętrznym działańaktywizacyjnychosóbmłodychzakwalifikowanych jakodługotrwalebezrobotni, trójstronneumowyszkoleniowezawieraneprzezstarostęzpracodawcą i instytucjąszkoleniową,grantna telepracę, świadczenie aktywizacyjne – wypłacane pracodawcy za zatrudnieniebezrobotnego, refundacjaskładeknaubezpieczeniaspołecznezabezrobotnychdo30rokużyciapodejmującychpierwsząpracę.111

Bezrobotni do 30 roku życia w ogóle bezrobotnych, którzy w 2015r. rozpoczęli udział w

dodatkowychinstrumentachrynkupracyrealizowaneprzezPUP

Wyszczególnienie Liczbabezrobotnychdo30r.ż.

Liczbabezrobotnych

ogółem

Udziałdoogółemwprocentach

Podjęcieszkoleniawramachbonuszkoleniowego 5924 5942 99,7

Podjęciestażuwramachbonustażowego 9045 9054 99,9

Podjęciewramachbonuzatrudnieniowego 3236 3239 99,9

Podjęciemzatrudnienia,innejpracyzarobkowejpozamiejscemzamieszkaniabezrobotnegowramachbonunazasiedlenie

6789 6804 99,8

Podjęciedziałalnościgospodarczejwramachbomunazasiedlenie

121 123 98,4

Inneformyaktywizacji

Podjęciepracywramachgrantunateleprac 1 6 16,7

Podjęciepracywramachświadczeniaaktywizacyjnego 5 39 12,8

Podjęciapracywramachrefundacjiskładeknaubezpieczaniespołeczne

44 44 100

Skierowaniedoagencjizatrudnieniawramachzlecaniadziałańaktywizacyjnych

17290 3742 21,6

Źródło:SprawozdanieMPIPS-01orynkupracy

W ramachnowych form zatrudnieniowychbardzodużym zainteresowaniem cieszyły sięw2015r.bony.Osobybezrobotnepowyżej30r.ż.,któreskorzystałyzewsparciawformiebonutoteosoby,którewchwiliskierowaniadoniniejszejpomocybyliprzedukończeniem30lat.Powyższe formy mają na celu szybką poprawę sytuacji młodych na rynku pracy. Danestatystyczne wskazują, że młodzi bardzo chętnie korzystają z kierowanych do nichinstrumentówrynkupracy.Dziękipodejmowaniuszeregudziałańskierowanychdotejgrupy

111Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami);

65

bezrobotnych systematycznie spada udział osób młodych w liczbie zarejestrowanychzprzeszło30%wlatach1993-95doniewieleponad15%nakoniec2015r.112 PUPprowadzącaktywizacjezawodowąstarająsiędocieraćdobezrobotnych,wtymdo osóbmłodych, poprzezmateriały informacyjne, ulotki, plakaty, informacjew lokalnychmediach, czy stronach internetowych dotyczące pośrednictwa pracy, pośrednictwazawodowego, form wsparcia, możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych orazświadczeń pieniężnych ale także poprzez poszukiwanie i nawiązaniewspółpracy z różnymipartneramidziałającyminarzeczosóbmłodychfunkcjonującyminaterenie ichdziałaniatj.Akademickie Biura Karier, instytucjami edukacyjnymi, wychowawczymi, czy pomocyspołecznejorazorganizacjamipozarządowymi.113

OchotniczeHufcePracy-OHP

Ochotnicze Hufce Pracy (OHP) są jednostką budżetową nadzorowaną MinistraRodziny,PracyiPolitykiSpołecznej.Jesttoinstytucjanajdłużejfunkcjonującanarynkupracy.OdpoczątkuswojejdziałalnościOHPsąukierunkowanenapomocmłodzieżyzaniedbanej,ozmniejszonychszansachżyciowych.Grosmłodzieży,jakąsięzajmujeOHPrekrutujesięzosób,które miały problemy szkolne, lub wypadły z systemu szkolnego. Działania podejmowane wramach OHP pozwalają na włączenie tej grupy młodzieży do społeczeństwa zapewniając imukończenie edukacji, podniesienie poziomu kwalifikacji zawodowych i znalezieniesatysfakcjonującej pracy. Obecnie adresatem oddziaływań OHP są dwie grupy młodzieży wwieku15-25lat.

Pierwszągrupęstanowimłodzieżwwieku15–17 lat, zaniedbana,ozmniejszonychszansachżyciowych,pochodzącaześrodowiskniedostosowanychspołecznie,wdużejczęścipatologicznych,czasemkryminogennych,mającatrudnościwszkole.Edukacjaiwychowanieproponowane dla tej grupy przez OHP, w sposób znaczący ogranicza problemmarginalizacjipoprzez zapewnienie zindywidualizowanej pomocy dzieciom i młodzieży sprawiającymtrudności wychowawcze, a także poprzez zapewnienie pomocy rodzinom znajdującym się wsytuacjachkryzysowych,zagrożonychubóstwem.

Drugą grupę stanowią osoby młode w wieku 18 – 25 lat, absolwenci szkółponadgimnazjalnych(bądźuczniowieostatnichklastychszkół),absolwenciwyższychuczelni–młodzież wykształcona i z pewnymi już kwalifikacjami zawodowymi – zagrożona jednakbezrobociem.DlatejmłodzieżywOHPprzewidzianesądziałaniazobszarurynkupracy114.

Wszystkiedziałaniaskierowanedomłodzieżyrealizowanesąprzez jednostkiOHPdotegowyznaczone(obecnie750jednostek).

112http://www.mips.gov.pl/analizy-i-raporty/raport-sprawozdania/rynekpracy,publikacja:„Sytuacjanarynkupracyosóbmłodychw2015roku”,str.8-10113ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce.MPiPS,MIR,Warszawa,październik2015,str.30114MinisterstwoPracyiPolitykiSpołecznej,MinisterstwoInfrastrukturyiRozwoju,ZaktualizowanyPlanrealizacjiGwarancjidlamłodzieżywPolsce,Warszawa2015str.16

66

Tabela1JednostkiOHPwpodzialenarodzajwsparcia115

Jednostki o charakterze opiekuńczo – wychowawczym (217) realizują zadania związanezkształceniem i wychowaniem młodzieży. W ramach swoich zadań zajmują się osobamiwwieku15-17lat,którechcąkontynuowaćnaukęijednocześniełączyćjązprzygotowaniemzawodowym, aby zdobyć zawód. OHP nie posiada własnych szkół, korzysta z oferty szkółpublicznych:gimnazjówzoddziałamiprzysposabiającymidopracy,gimnazjówdladorosłych,zasadniczychszkółzawodowych,dodatkowozapewniającmłodzieżyopiekęwychowawców.W trakcie kształcenia młodzież zdobywa praktyczne przygotowanie zawodowe, któreodbywa się u pracodawców lokalnych i rzemieślników lub w nielicznych przypadkach wwarsztatach szkoleniowychOHP. Przedsiębiorcy zatrudniają uczestnikówOHP na zasadachdotyczących pracowników młodocianych, w ramach indywidualnych umów o pracę, copozwala na zaliczenie przygotowania zawodowego do stażu pracy. Średnioroczniepracodawcy pobierają refundację wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne zaponad130tys.młodocianychpracowników.Tylkowwojewództwiemazowieckimw2015r.

115NiepublikowanedaneOHP

Lp.

Jednostka

organizacyjna

OHP

Nazwajednostki

Liczba

Jednostek

ogółem

Wtymw

województwie

mazowieckim

1. Jednostki

zarządzająco-

koordynujące

KomendaGłówna 1WojewódzkieKomendy 16 1Razem: 17 1

2. Jednostki

ocharakterze

opiekuńczo-

wychowawczym

CentraKształceniaiWychowania 7 0OśrodkiSzkoleniaiWychowania 31 2HufcePracy 165 19ŚrodowiskoweHufcePracy 14 1Razem: 217 22

3. Jednostki

realizujące

zadanianarzecz

rynkupracy

CentraEdukacjiiPracyMłodzieży 49 6

− Mobilne Centra InformacjiZawodowej

49 6

− MłodzieżoweCentraKariery 220 16− MłodzieżoweBiuraPracy 49 6− PunktyPośrednictwaPracy 79 9− OśrodkiSzkoleniaZawodowego 34 3

− Rejonowe Ośrodki SzkoleniaZawodowegoMłodzieży

31 2

Razem: 511 48

4. Jednostki

szkoleniowe

− Warsztatyszkoleniowo-produkcyjne 5 2

Razem: 5 2

OGÓŁEM:

750 73

67

objętychrefundacjąbyło7965młodocianychpracowników(wrokubieżącymjestto7294osoby).

Przygotowaniezawodowemożeodbywaćsięwformieprzyuczeniadowykonywanejpracy(max22miesiące)lubnaukizawodu(3lata).PonadtouczestnicyOHPmająmożliwośćzdobycia lub podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych w formie szkoleń i kursówzawodowych,czyteższkoleńczeladniczych,mającychnaceluzdobycietytułuczeladnikawzawodzie.

Zdanychwynika,żecorokuponad30tys.młodychludziuczysięiprzygotowujedozawoduwramachOHP,zczegook.10%stanowimłodzieżzwojewództwamazowieckiego.

Tabela2liczbauczestnikówOHPzuwzględnieniempłci116

Lp. Jednostki

Rok2014

stanna1.X

Rok2015

stanna1.X

stanna1.07.2016

ogółemwtym

dziewczątogółem

wtym

dziewczątogółem

wtym

dziewcząt

1 OGÓŁEMwKraju 31462 9990 32173 11120 31997 11131

2 MAZOWIECKIE 2971 1073 2903 1056 2974 1060

Pozawsparciemopiekuńczo–wychowawczymOHPrealizujezadanianarzeczrynkupracy. W jednostkach OHP do tego przeznaczonych (511 w całym kraju, w tym 48 wwojewództwie mazowieckim), młodzież poszukująca zatrudnienia może skorzystaćzlicznychofert pracy, w tym krótkoterminowej wakacyjnej, ale też pełnoetatowej. OfertarynkupracyniejestskierowanajedyniedomłodzieżyOHP,leczdowszystkichmłodychosób,które chcą podjąć lub zmienić pracę: młodzieży uczącej się, absolwentów ibezrobotnych.Dodatkowąformąwsparcia jestmożliwośćskorzystaniazszerokiegospektrumporadnictwazawodowego i informacji zawodowej. Poradnictwo zawodowe odbywa się zarównoindywidualnie, jak i grupowo. Doradcy zawodowi zatrudnieni w OHP posiadają wiedzę iwykształceniepozwalającedostosowaćmetodępracydoszczególnychwymagańklientów.WjednostkachOHPzajmującychsięrynkiempracymłodzieżmożeokreślićswojekompetencjeikwalifikacje zawodowe, zidentyfikować swoje zasoby istotne do funkcjonowania na rynkupracy,zaprojektowaćindywidualnyplandziałania,określićswojezdolnościprzedsiębiorcze,atakżedowiedziećsięjakzałożyćdziałalnośćgospodarczą.

116NiepublikowanedaneOHP.

70

JakojedynainstytucjanarynkuOHPprowadzicentruminformacyjno-konsultacyjne-Elektroniczne Centrum Aktywizacji Młodzieży (www.ecam.ohp.pl), w którym poprzezinfolinię,czyportalinternetowymożnauzyskaćinformacjedotycząceedukacji,zatrudnienia,przygotowaniadokumentówaplikacyjnych, jednostek i projektówOHP. Ponadtonaportaluzamieszczane są przykłady „dobrych praktyk”, czyli profile młodzieży, której się udałoukończyćedukacjęlubzdobyćpracę.Zportalumogąrównieżskorzystaćpracodawcy,którzychcązamieścićswojąofertępracy.OHPprowadzątakżepodnumerem19524ogólnopolskąinfolinięzajmującąsięudzielanieminformacjitelefonicznychwzakresiepomocyoferowanejprzez urzędy pracy oraz OHP – Centrum Informacyjno-Konsultacyjnego Służb Zatrudnienia„ZielonaLinia”(www.zielonalinia.gov.pl).

JakoinstytucjarynkupracyOHPrealizujeod2004rokuprojektywspółfinansowaneześrodkówunijnych.Od2014r.doIpółrocza2016r.zrealizowanonastępująceprojekty:

Tabela4projektyzrealizowaneprzezOHPod2014r.117

Projekty:Liczbaosób

ogółem

Wtym

mazowieckie

Programywspółpracymiędzynarodowejgłówniewramach

programów:Erasmus+,Polsko-NiemieckiejWspółpracy

Młodzieży,Polsko-LitewskiegoFunduszuWymiany,Fundusz

Wyszehradzki

6265 146

„Pomysłnasiebie”(YEIiEFS)oraz„Równinarynkupracy”(YEIi

EFS)7500 577

„NowePerspektywy2”oraz„Ginącezawody,wramachPOKL 1876 120

„Obudźswójpotencjał”(EFSiYEI)oraz„Akcjaaktywizacja”(EFSi

YEI)3058 224

„OHPjakorealizatorusługrynkupracy” 90617118 3556

AgencjezatrudnieniaUstawaopromocjizatrudnienia i instytucjachrynkupracydopuszczaobsługęrynku

pracynietylkoprzezpublicznesłużbyzatrudnienia,alerównieżprzez inneinstytucjerynku

pracy,wtymprzezagencjezatrudnienia.Agencjezatrudnieniasąpodmiotamiwpisanymido

rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, świadczącymi usługi w zakresie

pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego oraz pracy

tymczasowej119.

117

NiepublikowanedaneOHP118

Wszystkieosobybiorąceudziałwjakiejkolwiekformiewsparcia119

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i rynku pracy (tj. Dz. U. z 2016r. poz. 645 ze zmianami);

rozdział6;

71

Nakoniec2015r.naMazowszufunkcjonowało1198podmiotówposiadającychwpis

do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia120. Wśród nich 542 agencje

zajmowały się świadczeniem usług pośrednictwa pracy, 397 świadczyło usługi pracy

tymczasowej, 419 zajmowało się doradztwem personalnym a 246 poradnictwem

zawodowym121.

Pośrednictwopracyjestusługąrynkupracypolegającąwszczególnościnaudzielaniu

pomocyosobomwuzyskaniuodpowiedniegozatrudnienia lub innejpracyzarobkowejoraz

pracodawcomwpozyskaniupracownikówoposzukiwanychkwalifikacjachzawodowych.W

2015 roku na Mazowszu, dzięki pośrednictwu pracy świadczonemu przez agencje

zatrudnienielubinnąpracęzarobkowąpodjęło124938osób,zczego66945podjęłopracę

napodstawiestosunkupracy122.

Agencjepracyświadczątakżeusługiwzakresiepracytymczasowej.Usługatapolega

nakierowaniupracownikówdopracodawcywceluwykonywaniapracytymczasowej.Osoby

kierowane przez agencje pracy tymczasowej są jej pracownikami zatrudnionymi w celu

wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika.

Pracownik tymczasowymoże wykonywać zadania o charakterze sezonowym, okresowym,

doraźnymlubtakie,którychterminowewykonanieprzezpracownikówzatrudnionychprzez

pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe oraz te, których wykonanie należy do

obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika.

Agencjapracytymczasowejzatrudniapracownikówtymczasowychnapodstawie:umowyo

pracęna czasokreślony,umowyopracęna czaswykonaniaokreślonejpracyorazumowy

cywilnoprawnej.Wwoj.mazowieckimw 2015 r. liczba osób zatrudnionych przez agencje

pracy tymczasowejwyniosłaogółem276931osób,w tymnapodstawieumowyopracę–

172 429 osób, na podstawie umowy cywilno-prawnej 104 544 osób a 3 365 osób

skierowanychdopracyzagranicą123

.

Doradztwo personalne jest usługą skierowaną do pracodawców polegającą na

analiziezatrudnieniaupracodawcy,wskazywaniuźródełimetodpozyskiwaniakandydatów

dopracyorazweryfikacjikandydatówpodwzględemoczekiwanychkwalifikacji.W2015r.z

tejformyusługskorzystałonatereniewoj.mazowieckiego22768pracodawców124.

Usługaporadnictwazawodowegoświadczonaprzezagencjezatrudnieniaskierowana

jest do popytowej i podażowej strony rynku pracy. Bezrobotni i poszukujący pracy mogą

korzystać z pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia, informacji

niezbędnych do podejmowania decyzji zawodowych w szczególności o zawodach, rynku

pracy oraz możliwości szkolenia i kształcenia oraz grupowych porad zawodowych, zajęć

aktywizujących w zakresie pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy. Poradnictwo

zawodowe skierowane do pracodawców polega na udzielaniu pomocy w doborze

kandydatówdopracy,wszczególnościnaudzielaniuinformacjiidoradztwiewtymzakresie.

120

MRPiPS,Informacjaodziałalnościagencjizatrudnieniaw2015r.,str.10;121

Tamże,str.12;122

Tamże,str.16;123

Tamże,str.22;124

Tamże,str.26;

72

Zofertyagencjizatrudnieniawzakresieporadnictwazawodowegow2015r.naMazowszuskorzystało89591osóbbezrobotnychiposzukującychpracyoraz17416pracodawców125.

Informacje:KrajowyRejestrAgencjiZatrudnienia(www.stor.gov.praca.pl)Docieraniedoklienta:wchwiliobecnejgłówniemediaspołecznościoweiInternet126,systempoleceńpracowniczych,portalStowarzyszeniaagencjizatrudnieniahttp://www.saz.org.pl/.

AkademickieBiuraKarierDziałalność akademickich biur karier (ABK) w Polsce regulowana jest przez zapisy

Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy127.Zgodnie z zamieszczoną tam definicją jest to jednostka, której zadaniem jest aktywizacjazawodowa studentów i absolwentów szkoływyższej, prowadzona przez szkołęwyższą luborganizacjęstudencką.DogłównychzadańABKnależy:

• informowanieorynkupracyimożliwościachpodnoszeniakwalifikacjizawodowych,• przedstawianiestudentomiabsolwentomofertpracy,stażyipraktykzawodowych,• prowadzeniebazydanychosób,którezapośrednictwemABKszukająpracy,• współpracazpracodawcamiwzakresiedoradztwawpozyskiwaniupracowników,• pomocwaktywnymposzukiwaniupracy.

W2001 rokuWojewódzkiUrządPracywWarszawiepowołałMazowieckąSiećBiurKarier, której zadaniem jest zrzeszanie i współpraca publicznych i niepublicznychuczelnianychbiurkarierwregionie.128WedługdanychWUPdosieciprzynależyobecnie51biur.129ZDiagnozy130przeprowadzonejw2012rokuwynika,żebiurakarier funkcjonująna85 mazowieckich uczelniach, w tym 18 publicznych i 67 niepublicznych, większość z nichskupionajestwWarszawie.

Opróczwyżejwymienionych zadań,mazowieckie biura karier najczęściej organizująprezentacje firm na terenie uczelni (79%). Kolejną z często oferowanych usług jestprowadzenie warsztatów dotyczących aktywnego poruszania się po rynku pracy. Donajważniejszych zadań zalicza się także prowadzenie różnorodnych baz danych – ostudentach, pracodawcach, ofertach pracy. Najrzadziej ABK zajmują się analizą i ocenąsytuacjinalokalnymrynkupracy(por.rys.3.1.1)

Działalność informacyjna ABK skupia się głównie na działaniach wewnątrz uczelni(targi pracy, szkolenia, doradztwo zawodowe, wydarzenia dla studentów), współpracy zpracodawcami oraz na prowadzeniu stron internetowych. Ogólnopolskie badanie

125Tamże,str.27-28;126Rynekagencjizatrudnienia,Analizadanych,trendów,prognozy,dobrepraktykiagencjiPolskiegoForumHRraportza2015r.,str18i19;127Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami),128AkademickieBiuraKarier,http://wup.mazowsze.pl/new/?phtml=577818956,(dostęp27.09.2016)129 Lista uczelni współpracujących z WUP w Warszawie w ramach Mazowieckiej Sieci Biur Karier,http://wup.mazowsze.pl/publikacje/Mazowiecka_Siec_Biur_Karier.pdf,(dostęp27.09.2016)130 Drogosz-Zabłocka E. (i in.), Diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i kompetencje absolwentów szkół wyższychMazowszawchodzącychnarynekpracy.Raportzbadania,PolitechnikaWarszawska,Warszawa2012

73

działalnościABK131wskazuje,żebiurakariernajczęściejkomunikująsięzeswoimiodbiorcamipoprzez podstrony na stronach internetowych uczelni, mailing, portal Facebook orazmateriały informacyjne na temat działalności ABK. W opracowaniach dotyczącychdziałalności biur karier najczęściejmówi się o zgłaszających się studentach, absolwentach,czy pracodawcach. Szczegółowe informacje na temat sposobach dotarcia do grupdocelowychniesąudostępniane.

Zbadania132osóbmłodychnamazowieckimrynkupracywynika,żew2014roku6,1%młodzieżyobjętejbadaniem133kontaktowałosięzbiuremkarierwceluposzukiwaniapracy.

Rys.FormydziałalnościakademickichbiurkariernaMazowszu

131RzecznikPrawAbsolwenta,Działalnośćakademickichbiurkarierwrokuakademickim2014/2015,MinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyższego,Warszawa2015132Badanieosóbmłodychnamazowieckimrynkupracy-raportkońcowyzbadania,WojewódzkiUrządPracywWarszawie2014133 Badanie „Młodzi na rynku pracy” zostało przeprowadzone w dniach 28.07-24.11.2014 r. wśród 2900 osóbzarejestrowanychwurzędachpracynaMazowszu,którewdniuwypełnianiakwestionariuszanieukończyły30r.ż.

74

Źródło:Drogosz-ZabłockaE.(iin.),Diagnozazapotrzebowanianakwalifikacjeikompetencjeabsolwentów szkół wyższych Mazowsza wchodzących na rynek pracy. Raport z badania,PolitechnikaWarszawska,Warszawa2012

AkademickieInkubatoryPrzedsiębiorczości W województwie mazowieckim działa 10 akademickich inkubatorówprzedsiębiorczości(AIP)zrzeszonychwFundacjiAIP.Większośćznichdziałaprzyuczelniachwyższych.134 Prowadzenie działalności gospodarczej w ramach AIP polega najczęściej, wskrócie, na użyczeniu przez Inkubator osobowości prawnej osobie chcącej założyć firmę.KlientAIPniemusi rejestrowaćwłasnejdziałalności,aniopłacaćskładekZUS,a fakturydlaswoichklientówwystawiapoprzezAIP.WspółpracazAIPczęstowymagaopłaceniaskładkiczłonkowskiejorazzawieranajestnaczasokreślony,cojednakniejestregułą.134Danedostępnena:https://inkubatory.pl/mapa-inkubatorow/(dostęp27.09.2016)

75

Akademickieinkubatorymogąbyćpowoływanenauczelniachwyższychnapodstawieustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym135. Głównym zadaniem AIP jest pomoci umożliwienie klientom prowadzenia własnej działalności. Mazowieckie AIPy mająróżnorodny zakres usług. Głównie skupiają się one na wsparciu prawnym, biznesowym,marketingowym, księgowym, często także lokalowym dla młodego przedsiębiorcy.Dodatkową działalnością są szkolenia z zakresu przedsiębiorczości i prowadzenia firmy.Niektóre z usług AIP są odpłatne. Inkubatory,mimo że działają przy uczelniachwyższych,zazwyczaj nie stawiają ograniczeńwiekowych, czy związanych z wykształceniem dla osób,którechcąskorzystaćzichusług. DziałalnośćinformacyjnaAIPskupiasięnastronachinternetowychfundacjiAIPorazposzczególnych inkubatorów. Komunikacja z beneficjentami prowadzona jest także przezportalespołecznościowe,np.Facebook.AIPyuczestniczątakżewwydarzeniachzwiązanychzpromocją przedsiębiorczości, realizują także własne projekty promujące zakładaniedziałalnościgospodarczych. Autorzy badania136 dotyczącego startupóww Polsce wskazują, że w 2015 roku 5%badanychfirmdziałałolubnadaldziaławramachAIP.

NGO Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy137 definiuje organizacjepozarządowejakoosobyprawnelubjednostkinieposiadająceosobowościprawnej,któreniesą jednostkami sektora finansów publicznych i nie działają w celu osiągnięcia zysku,utworzonenapodstawieprzepisówustaw,wtymfundacje istowarzyszenia,pozapartiamipolitycznymiiutworzonymiprzezniefundacjami.

Baza danych KRS138 wskazuje na istnienie ponad 21 tysięcy zarejestrowanychstowarzyszeń, organizacji społecznych, zawodowych i fundacji w województwiemazowieckim.NatomiastGUS139podaje,żew2012rokunaMazowszubyłoaktywnych1,3tys. organizacje pożytku publicznego, 9,5 tys. stowarzyszeń i podobnych organizacjispołecznych, 5,5 tys. typowych stowarzyszeń i podobnychorganizacji społecznych, 1,8 tys.stowarzyszeń kultury fizycznej i związków sportowych, 3,1 tys. fundacji. Z badań140 z 2012roku wynika, że w województwie mazowieckim istniało 14 tysięcy aktywnych fundacji istowarzyszeńnon-profit, któredziałają regionalnie iogólnopolsko.Trudnookreślić, któreznichdziałająwyłącznienarzeczmłodych.

Organizacjepozarządowe,któredziałająwzakresiewspieraniaaktywnościnarynkupracy świadczą najczęściej usługi dotyczące pomocy niematerialnej, chyba że NGOsy

135Ustawazdnia27lipca2005r.–Prawooszkolnictwiewyższym,t.j.Dz.U.z2012r.zpóźn.zm.136SkalaA.(iin.),Polskiestartupy.Raport2015,StartupPoland,Warszawa2015137Ustawaopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyz20kwietnia2004r.,tekstjednolityt.j.Dz.U.z2016r.poz.645,691.zpóźn.zm.138KrajowyRejestrSądowy,https://ems.ms.gov.pl/krs/wyszukiwaniepodmiotu(dostęp28.09.2016)139BankDanychLokalnychGUS,opracowaniewłasne,https://bdl.stat.gov.pl/BDL(dostęp28.09.2016)140 Przewłocka J. (i in.), Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2012, StowarzyszenieKlon/Jawor,Warszawa2013

76

realizują projekty dofinansowane z zewnętrznych środków typu PO WER, czy FIO.141 Pouzyskaniu odpowiednich wpisów do Rejestru Instytucji Szkoleniowych i Rejestru AgencjiZatrudnienia mogą one realizować usługi rynku pracy takie, jak poradnictwo zawodowe,pośrednictwo pracy, czy szkolenia wspierające aktywizację zawodową. Status AgencjiZatrudnienia posiadają 24 fundacje i 27 stowarzyszeń działających w województwiemazowieckim.142 W Rejestrze Instytucji Szkoleniowych nie ma informacji o formachprawnychorganizacjiposiadającychwpis,więctrudnookreślićileNGOposiadatenstatus.

Ustawa143także możliwość samorządom zlecania realizacji usług rynku pracyorganizacjompozarządowym. W ramach priorytetowych obszarów zadań publicznych związanych pośrednioibezpośredniozmłodzieżą,realizowanychwramachwspółpracyWojewodyMazowieckiegoiadministracjizespolonejzorganizacjamipozarządowymiw2016r.wymieniasięm.in144:

• wspieranie lokalnych i regionalnych społeczności oraz postaw prodemokratycznychiprospołecznych,

• wspieranie grup mieszkańców, instytucji i organizacji w rozwiązywaniu lokalnychproblemówiintegracji,

• promocjęiwspieraniewolontariatu,• wzmacnianiebezpieczeństwawszkołachiplacówkachoświatowych,• realizowanie programów dotyczących edukacji obywatelskiej, kształtowania

świadomościnarodowej,postawpatriotycznych,kultywowaniatradycjiorazdbałościoczystośćjęzykapolskiego,

• realizowanie programów wychowawczych, w tym wychowanie przez wartości, wszczególnościpoprzezorganizowaniedziałańmłodzieżynarzeczosóbpotrzebującychoraz wspieranie kształcenia wolontariuszy, prowadzących pracę wychowawczą zdziećmiimłodzieżą,

• promowanie programów dotyczących rozbudzania przedsiębiorczości dzieci imłodzieży,ukierunkowanegonapotrzebyrynkupracy,

• realizowanie programów wykorzystujących nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjnewprocesieuczeniasiędzieciimłodzieży,

• rozwijaniekompetencjiczytelniczychorazupowszechnianieczytelnictwawśróddzieciimłodzieży,

• organizowanieróżnychformwypoczynkuletniegodzieciimłodzieży;• wyrównywanieszansiintegracjęspołecznąosóbniepełnosprawnych,zwyłączeniem

świadczeńfinansowanychzNarodowegoFunduszuZdrowiaiPaństwowegoFunduszuRehabilitacjiOsóbNiepełnosprawnych,

141WerbanowskaJ.,Problematykaorganizacjipozarządowychjakousługodawcówdlamłodzieżynarynkupracy,FundacjaInicjatywSpołeczno-EkonomicznychFISE,Warszawa2006142RejestrAgencjiZatrudnienia(KRAZ),http://stor.praca.gov.pl/portal/#/kraz/wyszukiwarka(dostęp:03.10.2016)143Ustawaopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyz20kwietnia2004r.,tekstjednolityt.j.Dz.U.z2016r.poz.645,691.zpóźn.zm.144 Program współpracy Wojewody Mazowieckiego w 2016 r. z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotamiprowadzącymidziałalnośćpożytkupublicznego,Załączniknr1dozarządzeniaNr1122WojewodyMazowieckiegozdnia12listopada2015r.,WojewodaMazowiecki,Warszawa2015

77

• wspieranie akcji edukacyjnych kształtujących i wzmacniających świadomość wagidziedzictwanarodowegoikulturowego,

• wspieranieakcjiedukacyjnych,propagującychwiedzęowydarzeniachhistorycznychwPolscewXIXiXXw.

Warto zwrócić uwagę, że niewiele z tych obszarów wiąże się z przygotowaniemmłodychdowejścianarynekpracy,bądźwspieraniemichnarynku.

Klientamiorganizacjipozarządowychsązazwyczajosobyoczekująceporad,informacji,pomocy w pozyskaniu zatrudnienia. Docierają oni do NGOsów najczęściej z polecenia.Organizacje korzystają także z nowychmediów, Facebooka,własnych stron internetowych,gdzie informują o realizowanych projektach i bieżących działaniach. Kolejnym medium sąpublikacje, informatory, prasa. Istotnymwarunkiem pozyskania klientów jest współpraca zinnymiinstytucjamipomocowymiipublicznymisłużbami.145

Organizacjepracodawców Zgodnie z art. 6 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia instytucjach rynku pracy146instytucjami rynku pracy realizującymi zadania określone w ustawie są m.in. instytucjedialoguspołecznego,którestanowiąmiędzy innymiorganizacjepracodawców, jeżeliwśródich zadań statutowych znajduje się realizacja zadań w zakresie promocji zatrudnienia,łagodzeniaskutkówbezrobociaorazaktywizacjizawodowej(art.6ust.6ustawy).

GłówneorganizacjezrzeszającepracodawcówdziałającewPolsceto:

− Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, organizacja zrzeszająca związki i federacjepracodawców, a także przedsiębiorstwa o ogólnopolskim znaczeniu, reprezentującainteresy pracodawców wobec rządu, władz publicznych i partnerów społecznychwszystkichszczebli.

− Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” (PKPP Lewiatan), którazrzesza związki pracodawców, federacje oraz pracodawców o szczególnej pozycjigospodarczejiuczestniczywtworzeniuprawaidialoguspołecznego.PrzyPKPLewiatanfunkcjonuje Forum Młodych Lewiatan – organizacja młodzieżowa, której celem jestpromowanie postaw przedsiębiorczych wśród młodych ludzi i zachęcanie dopodejmowaniadziałalnościgospodarczej.SztandarowymprojektemForumMłodychjestcoroczna organizacja w Polsce – międzynarodowej inicjatywy pod nazwą ŚwiatowyTydzieńPrzedsiębiorczości.

− BusinessCentreClub–ZwiązekPracodawców(BCC-ZP)–którego,coprawdagłównymzadaniemjesttworzenielobbyprzedsiębiorcóworazwięziśrodowiskowejitowarzyskiejdla osób zrzeszonych, ale również wspiera kształtowanie postaw przedsiębiorczychwśród młodzieży poprzez działalność Studenckiego Forum Business Centre Club.Studenckie ForumBCCorganizuje Festiwal BOSS,GalęMłodych Liderów, swoja ofertękierujerównieżdouczniówszkólpodstawowych(klasy4-6)wprogramieBiznesJunior.

145WerbanowskaJ.,Problematykaorganizacjipozarządowychjakousługodawcówdlamłodzieżynarynkupracy,FundacjaInicjatywSpołeczno-EkonomicznychFISE,Warszawa2006146Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami),

78

− Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP) – ogólnopolska społeczno-zawodowai gospodarcza organizacja samorządu rzemiosła. ZRP obejmuje 490 cechów, 271spółdzielni rzemieślniczych i 27 izb rzemiosła i przedsiębiorczości. Jednym z jegopriorytetowych zadań jest nauczanie zawodu i organizacja egzaminów czeladniczychimistrzowskichwzawodzie.Obecnieupracodawców-rzemieślnikówszkolisięokoło90tys.uczniówwponad110zawodach.WstrukturachZRPpowołanorównieżorganizacjęmłodychludzi,wywodzącychsięześrodowiskarzemieślniczego,którejcelemjestm.in.:aktywizacjaiprzyciąganiemłodychludzidorzemiosła,tworzenieszansdlamłodychludzizakresie edukacji, rozwoju zawodowego oraz prowadzenia biznesu oraz podnoszeniejakościiatrakcyjnościkształceniawzawodachrzemieślniczych.

− Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON) działająca rzeczpracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, a jednocześnie prowadzi zapośrednictwem swojej Fundacji Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych(FAZON), Centra Pracy i Punkty Poradnictwa dla Osób Niepełnosprawnych, w którychznajdująonepomocpsychologiczną,prawnąorazofertypracy.WedługdanychGUS-u,w2014r.wPolsceaktywnądziałalnośćprowadziło300organizacjipracodawców,zczegoprawie połowa swoją siedzibę miała zlokalizowaną w województwie mazowieckim(48%),aaż45%jednostekmieścisięwWarszawie.147

Wszystkie główne organizacje pracodawców, a zapewne też i ich instytucjonalniczłonkowie (pomniejsze, regionalne lub lokalne organizacje pracodawców)mająw swoichstatutach zapisy dotyczące prowadzenia działań mających na celu aktywizację zawodowąosóbbezrobotnych i poszukującychpracy.Niestety jest to praktycznie zapismartwy. Pozadziałaniami okazjonalnymi o charakterze eventowym, prowadzonymi przez młodzieżowączęśćtychorganizacji,żadnaznichniekorzystałazmożliwościjakądajeart.24ust.1ustawyo promocji zatrudnienia tj. realizowania usług rynku pracy na zlecenie marszałkawojewództwalubstarosty.

Działaniazbliżonepodejmowałwlatach2013-2015ZwiązekPracodawcówWarszawyiMazowsza (ZPWiM), członekPPKPLewiatan, którywspólnie zMazowieckimRegionalnymFunduszem Pożyczkowym (MRFP) był realizatorem pilotażowego programu zarządzanegoprzezBankGospodarstwaKrajowegopn.„PierwszyBiznes–Wsparciewstarcie”.Wramachwspółpracy udzielono 130 (w tym dla 60 kobiet) pożyczek na podjęcie działalnościgospodarczej dla studentów ostatniego roku studiów oraz absolwentów szkół średnich iwyższych tj. I, II stopnia oraz jednolitych studiówmagisterskichw okresie 48miesięcy oddnia otrzymania dyplomu/daty ukończenia szkoły, Zadaniem ZPWiM było przygotowanie iprowadzenie–wykorzystując swojewieloletniedoświadczeniedoradcze–profesjonalnychwarsztatówz zakresuprzygotowaniabiznesplanu i kwestiipodatkowo-prawno-formalnychprowadzeniawłasnejdziałalnościgospodarczej.Zusług informacyjnychnatematprogramuskorzystałook.1200osóbzczego40%stanowiłykobiety.

147OrganizacjepracodawcówwPolscewlatach2010-2014r.Notatkainformacyjna,GłównyUrządStatystyczny,grudzień2015,www.stat.gov.pl,dostęp:28września2016.

79

3.2Mocnestronyiproblemy

Mocnestrony

MRPiPS1. PosiadanieprzezMRPIPSzdolnościdotworzeniaimodyfikowaniaregulacjiprawnych,co

znajduje potwierdzenie w kolejnych nowelizacjach Ustawy o promocji zatrudnienia iinstytucjachrynkupracy,którezmodernizowałysystemświadczeniapomocynapoziomiepowiatowych urzędów pracy oraz wprowadziły szereg instrumentów skierowanychbezpośredniodoosóbmłodych.

2. Minister właściwy do spraw pracy jest dysponentem środków Funduszu Pracy orazEuropejskiego Funduszu Społecznego i to on, w oparciu o Ustawę, rozdziela środkifinansowenarealizacjęsystemupomocy.

3. GromadzeniestatystykpublicznychnatematfunkcjonowaniarynkupracywPolsce.

WUP1. Dobre rozeznanie rynkupracy i sytuacjiosóbmłodychna tymrynkunaprzestrzeni lat

dzięki przeprowadzanym badaniom i analizom oraz współdziałanie z powiatowymi

urzędamipracy i partnerami społecznymina swoim tereniea także zMRPiPS iMIRw

zakresierealizacjiGwarancjidlamłodzieży.

2. Wpływ na lokalny rynek pracy dzięki współpracy z wojewódzką radą rynku pracy w

określaniukierunkówregionalnejpolitykirynkupracyiprogramyregionalne.

3. InstytucjaPośredniczącairozdysponowującaśrodkiwramachPOWER.

PUP

1. Doskonale wykwalifikowana kadra, ciągle podnosząca swoje kwalifikacje

ikompetencje.

2. doskonałerozeznanie lokalnegorynkupracydziękidużej ilościdanychstatystycznychz

badańwłasnych, co umożliwia dobre dostosowanie ofertywsparcia do potrzeb rynku

ibeneficjentówPUP.

3. Wypracowana przezwiele latawspółpraca z lokalnymi pracodawcami, urzędami gmin

iośrodkamipomocyspołecznej.

4. Współpraca z WUP w zakresie realizacji programów specjalnych regionalnych

ilokalnych.

5. Poprzez profilowanie bezrobotnych umożliwienie lepszego kierowania pomocy do

bezrobotnych.

6. Wprowadzeniefunkcjidoradcyklientadlapoprawyjakościobsługibezrobotnych.

7. Usprawnienie procesu obsługi bezrobotnych oraz zwiększenie ich zaufania do

pracownikówPUPpełniącychfunkcjędoradcyklienta.

8. Rozszerzenie ofert aktywizacyjnych dla osób do 30 roku życia i realizacja programów

współfinansowanych z EFS co pozwala lepiej dotrzeć do tej grupy bezrobotnych

ipoprawićichsytuacjęnarynkupracy.

80

OHP1. Dobrze wykwalifikowana kadra i szeroka dostępność usług, wychodzenie naprzeciw

potrzebom klientów (dojazd doradców MCIZ do klienta), ale też korzystanie znajnowszych technologii (Internetu, portalu, tablic interaktywnych itp.) w realizacjizadańzwiązanychzrynkiempracy,czegoniestetyniemająurzędypracy.

2. OHPdziałanajbardziejoddolnie idocierającdoswoichpotencjalnychuczestników,czyklientówzapośrednictwemszkół,ośrodkówpomocyspołecznej,powiatowychurzędówpracy,kuratorów,aleteżzapośrednictwemInternetu.

3. PromowanieOHPprzezbyłychuczestnikówwformiesuccessstorynaportaluECAM,czytzw.informacjiszeptanej.

4. Jedyna instytucja na rynku zajmująca się młodzieżą zagrożoną wykluczeniemspołecznym.

5. Szerokie spektrum działań – od działań wychowawczych po aktywizację społeczną izawodowąmłodzieży.

6. Praca z najtrudniejszym klientem – NEET, osoby z rodzin dysfunkcyjnych, osoby zwyrokami-kierowaneprzezkuratorówsądowych.

7. Pracawśrodowiskuizrodzinami.8. Możliwość realizowania projektów współfinansowanych ze środków publicznych

skierowanychdomłodzieży.

AGENCJEZATRUDNIENIA1. Największyinajbardziejprężnyrynekagencjizatrudnienia.2. Elastycznośćdziałania–zdolnośćszybkiegodostosowaniasiędozmianipotrzebrynku;3. Bliskość relacji z klientem, co przekłada się na możliwość bardzo szczegółowego

zdiagnozowania ograniczeń danej osoby w dostępie do rynku pracy oraz zdolność dopodjęciaadekwatnejformypomocy;

4. Możliwośćregulacjiilościklientów(wprzeciwieństwiedoPUP);5. Indywidualniewypracowanemetodypracyzklientem;6. Lepsze niż PSZ relacje z pracodawcami. Bliskie relacje pomiędzy agencjami a

pracodawcami pozwalają agencjom na bardzo szczegółowy przegląd zapotrzebowaniarynku na siłę roboczą a przede wszystkim na szybkie i adekwatne reagowanie nawymaganiapracodawcy.

7. Pozyskiwanieofertpracy stałej, jak i tymczasowej. Skróceniedystansudopracownika ipracodawcy pozwala im na oferowanie zatrudnienia czasowego, które może byćkontynuowane u innego pracodawcy, lecz takżemoże przekształcić się w zatrudnieniestałe.

AKADEMICKIEBIURAKARIER1. Organizowaniewarsztatówdotyczącychporuszania siępo rynkupracyorazmożliwość

indywidualnychkonsultacjizdoradcązawodowym.

81

2. Obowiązek monitorowania losów absolwentów szkół wyższych, co daje szansę nawzmocnienie oferty ABK dla tej właśnie grupy odbiorców i jest też możliwościąsprawdzenia skuteczności działań skierowanych do studentów oraz lepszymdopasowaniemofertyskierowanejdopracodawców.

3. Możliwość realizowania projektów współfinansowanych ze środków publicznychskierowanychdomłodzieży.

4. Pracazmłodzieżąnajbardziejzmotywowanądoposzukiwaniapracy.5. Promowaniepostawprzedsiębiorczychwśródstudentów.

AKADEMICKIEINKUBATORYPRZEDSIĘBIORCZOŚCI1. Korzystaniezofertyprzeznaukowcówiosobyzwiązanezuczelniamiwyższymi,2. OfertaAIPskierowanajestdokażdejosobyzainteresowanejprzedsiębiorczością.3. NajbliższychlatachprzewidujesięwsparciefinansowedziałalnościAIPześrodkówRPO

oraz PO WER, co spowoduje szansę na rozwój funkcjonowania inkubatorów orazzwiększenieichpromocjiwgrupiedocelowej.

4. Promowaniepostawprzedsiębiorczychwśródosóbmłodych.5. Wsparciemłodzieżywzakładaniudziałalnościgospodarczej.

NGOsy1. Szybkadecyzyjnośćielastycznośćdziałań,2. Małorozbudowanestrukturyadministracyjne.3. Czaspoświęconynapracęindywidualnązklientemorazpoczucierzeczywistego

zainteresowaniaichproblemami.Organizacjepozarządowesą„bliżejludzi”ilepiejznająpotrzebyspołecznedziękiczemumogąproponowaćaktywnościbardziejdopasowanedoaktualnychpotrzebmieszkańców,jakrównieżnowatorskieiinnowacyjnerozwiązania.

4. Dysponowaniewiedząekspercką,któraprzekazywanajestinstytucjompublicznym.5. Wspieranierealizacjizadańpublicznychdopełniającdziałaniaurzędów.

ORGANIZACJEPRACODAWCÓW1. Znajomośćwymagańwobecpotencjalnychpracowników,kompetencjiiumiejętnościna

danymstanowiskupracyorazwymogówpożądanegoprofiluabsolwenta.2. Zaangażowanieorganizacjipracodawcówwdostosowaniekształceniadopotrzebrynku

pracy.

PROBLEMY

MRPiPS1. Nowe instrumenty skierowanebezpośrednio do osóbmłodych - dominująca ich część

macharakterfakultatywny,cooznacza,żeichimplementacjauzależnionajestoddecyzjiurzędu pracy. Decyzje te mają bardzo często podłoże finansowe i uzależnione są oddostępnościśrodków.

82

2. Brak bezpośredniego kontaktu Ministerstwa z klientami - jakkolwiek gromadzone sąstatystyki publiczne na temat funkcjonowania rynku pracy w Polsce, nie oddają oneistoty pracy z osobami bezrobotnymi, co może w efekcie prowadzić do tworzeniarozwiązańprawnych,którychskutecznośćbędzieograniczona.

3. Rozdzielenie systemu świadczenia pomocy osobom bezrobotnym pomiędzyDepartament Rynku Pracy Ministerstwa i Departamenty zajmujące się pomocą iintegracją społeczną. Problem ujawnia się szczególnie wyraźnie właśnie w przypadkupracyzbezrobotnyminajbardziejoddalonymiodrynkupracy,którymtrzebazaoferowaćdziałaniazarównozzakresuaktywizacjizawodowej,jakiintegracjispołecznej.

4. Program Aktywizacja i Integracja -wymaga on ścisłej współpracy pomiędzy urzędempracy a ośrodkiempomocy społecznej.Ograniczenia tejwspółpracywynikają z dwóchróżnychźródełfinansowaniadziałań(PUP–FP,OPS–środkiprzekazaneprzezstarostę)oraz z ograniczeń nałożonych Ustawą o ochronie danych osobowych, która częstouniemożliwia wymianę danych wrażliwych na temat klientów, co skutkujeniedopasowaniem uczestników programu do jego wymagań (np. kierowanie doprogramuosóbuzależnionych).

5. Docieraniedoosóbmłodychwnajtrudniejszej sytuacji na rynkupracy z informacjąnatematmożliwychformpomocy.ChoćMinisterstwoprowadziszerokąakcjęinformacyjnąpoprzezswojeportaleinternetowe,niemuszątobyćmiejscaodwiedzanewsieciprzezosoby zagrożone wykluczeniem społecznym, a takich osób w grupie NEET jest wiele.Istotąpracyzludźmimłodymijesttakżeelastycznośćiszybkośćreakcjinazmieniającąsięsytuację. Z tej perspektywy widać pewne ograniczenia po stronieMinisterstwa, któreuzależnione jest w swym działaniu przez proces legislacyjny leżący poza jegokompetencjami.

6. Nie upubliczniane dane -przeprowadzone badania przedsiębiorstw, tylko słuch o nichginie–poszłodoMinisterstwaizniknęło;niemabieżącegomonitoringuwykraczającegopozasystem,bodrogie

7. Brak bazy rozwiązańwypracowanychw ramach różnych projektów (brak promowaniadobrychpraktykiprogramówautorskich).

WUP1. Mała elastyczność w działaniu obwarowana ustawowo, przez co nie ma prawnej

możliwości wprowadzania nowych instrumentów i usług rynku pracy mimozidentyfikowanejnapodstawiebadańtakiejpotrzeby.

2. Brak znajomości instytucji jaką jest WUP oraz małe rozpowszechnienie wśródspołeczeństwamożliwościskorzystaniazpomocyiwsparciaWUP.

3. Myleniewśród społeczeństwaWojewódzkiegoUrzęduPracy z PowiatowymiUrzędamiPracy,

4. Eures – praca za granicą, staże i praktyka zawodowa za granicą (może działać wpołączeniuzbonami)–kłopotemjestto,żeniemamyjeszczeAgencji,któremogłybysięzająćrekrutacją(bonietylkoPUP-y)itakbędzieprzezkolejne3lata

83

5. Udzielanie przedłużonegowsparcia pomostowego przedsiębiorstwom, które sobie nieradzą,niemająszansnaprzetrwanie,zamiastwspieraniatych,któresięrozwijają.

6. CentrumInformacjiiPlanowaniaKarieryZawodowej(CIIPKZ)-informacjaotejkomórceurzędujestniewielka.

7. Nieświadomośćspołeczna,żezusługWUPmogąkorzystaćosobyniezarejestrowanewPUP,bezstatusuos.Bezrobotnej.

8. Problem EURES, którego działalność opiera się tylko na zbieraniu ofert pracy iprzekazywaniu ich zainteresowanym. Ludzie nie wiedzą, że ich usług mogą korzystaćosoby,któreniesąbezrobotne.Euresniemonitorujelosówosób,któredostająodnichofertę. Wsparcie kończy się na poinformowaniu o wolnym miejscu pracy. Co i takzazwyczajkończysięizaczynanaichstronieinternetowej.Małoludzidocieradosamegobiura EURES.Gdy osoba zmalejmiejscowości zainteresowana jest pracą zagranicą,wlokalnymPUPczęstojestinformowana,żemusizgłosićsiędoWUP,któryzlokalizowanyjestdaleko.

PUP1. ProfilIII

–zbytpojemy,powinnybyćosobywyłączniewykluczone- osobyniezainteresowanepracąiwspółpracą- dojednegoworkawrzuconeosobyobardzoróżnychpotrzebach- wymagającewspółpracyzróżnymiinstytucjami2. doradcaklienta-dużailośćbezrobotnychprzypadającychnajednegodoradcęklienta,co

prowadzidoobciążeniaobowiązkamiimniejszejefektywnościpracy.3. rejestracjawUP=świadczeniasocjalne->niemanacelupowrotunarynekpracy,bo

pozwala funkcjonować sprawnie bez powrotu na RP, problemem jest ubezpieczeniezdrowotneiskładkapłaconaprzezUP->wyjęcieskładkiurealniłobybezrobocie

4. konieczność realizacji wskaźników – efektywność zatrudnieniowa liczona po każdyminstrumencie,aniepocałej„ścieżce”

5. dostępnośćposzczególnychinstrumentówwsparciaosóbmłodychuzależnionaodprzyznanychśrodkówwpowiecie,

6. źlewidzianejestłączenieformwsparcia(pozaprojektami)7. wramachdziałańprojektowychkonkurowanieobeneficjentówzinnymiinstytucjami8. wsparcieosóbmłodychwchodzącychnarynekpracy- osobymłode,którechcąwejśćnaRPpominąUP–korzystanieUPkojarzysięz

przyznaniemsiędoporażki- oferty,któretrafiajądoUPniesąatrakcyjne-zpośrednictwaUPkorzystająci

pracodawcy,którzychcąskorzystaćześrodkówpublicznychlubmająproblemyzrekrutacją

- brakwsparciadla„świeżych”absolwentów

84

9. kadraPUP-pracujezapieniądzeniemotywujące,sątrudnościwrekrutacjidopracyw

UP,pracownicyczęstomająsłabekompetencjespołeczne,podejście(niewspominająco

wiedzy);strasząmłodychzamiastzachęcać

10. punktowaniezawprowadzenieklientanaRPanieutrzymanie

11. Brak ustawowej konieczności udzielania szkołomw powiecie regularnych informacji o

lokalnymrynkupracy;PoradniaPPuważająPUPzakonkurencję

12. trudnośćwwyjściu z ofertami na otwarty rynek, rekrutowania „na zewnątrz” – urząd

jeślinieznajdujeodbiorcyofertywśródswoichzarejestrowanychklientówchciałbymóc

wyjśćzofertaminaotwartyrynek i tamszukaćwśródosób,któresązainteresowane i

chętnedopracy,

13. nazwa„Urząd”–odstraszająca14. brak środków na promocję i specjalistów, a konieczna jest radykalna zmiana

wizerunkowa

15. przedsiębiorczość – brak kompleksowego wsparcia dla osób zakładających własne

działalności gospodarcze – UP tylko udziela dotacji, bez ścieżki przygotowania do

prowadzenia własnej firmy (szkolenie, doradztwo), co jest absolutnie konieczne i ma

miejscewprojektach.

16. TrudnościwewspółpracypomiędzyPUPainnymiinstytucjamirynkupracynp.OHPoraz

instytucjamiwspierającymiosobydo30rokużyciawpokonywaniutrudnościżyciowych

np.OPS.

OHP1. Specyficzne skojarzenia, złe opinie - identyfikowana jedynie z pracą krótkookresową,

wakacyjną.

2. MałowiadomowśródspołeczeństwaoOHPijejofercie.

3. Zbyt rozbudowana struktura, wielość jednostek, których kompetencje często się

nakładają i różnorodność nazewnictwa może powodować, że jednostki te nie są

kojarzonezOHP

4. Komunikacja z OM jest anachroniczna – mało przyjazna strona, nie docierają

bezpośredniotylkoprzezpośredników

5. Nakładanie się kompetencji OHP i publicznych służb zatrudnienia w zakresie usług

poradnictwazawodowegoipośrednictwapracydlamłodzieży.

AGENCJEZATRUDNIENIA1. Zlecaniedziałańaktywizacyjnych (2. rok)dla II i IIIprofilu–podpisująkontraktnacały

proces,aleotrzymująpieniądzezakolejneetapy–przydużejilościosób(amusibyćco

najmniej 200) to się opłaca nawet przy procesie niepełnym. Co Agencja zrobiła to jej

sprawa

2. Efektcreamingu-nieryzykujągrupnajtrudniejszych,biorąłatwychklientów

3. NieopłacasięNEETów–ciężkoznaleźćpracodawcę,ilośćpracy,którątrzebawłożyćw

klientaniezwracasię–trudyklientpsujeopinię,zbytdużeryzyko

4. OgromnaczęśćagencjipracyzarejestrowanychwPolscejestjednoosobowa,przezcoich

85

zdolnośćadresowaniadużejpopulacjiosóbbezrobotnychjestograniczona.5. Problem łatwego otrzymania statusu AZ, wystarczy wnieść odpowiednią opłatę i

otrzymuje się status – jest bardzo dużo AZ, które niekoniecznie świadczą usługipośrednictwa pracy, lub zatrudniają na stałe doradcę zawodowego. AZ może byćjednoosobowa działalność gospodarcza, która okazyjnie bierze udział w przetargach izapytaniach ofertowych na świadczenie usług poradnictwa zawodowego, co możenegatywniewpływaćnajakośćświadczonychusług.

6. Sprawozdawczość AZ. Raz w roku WUP przesyła informację do AZ o koniecznościsporządzenia raportu rocznego. W raporcie wpisuje się m.in. ile osób skorzystało zporadnictwa zawodowego, ile osób skorzystało z pośrednictwa. Nikt nie sprawdzaprawdziwości informacji wpisywanych w sprawozdanie. Nie ma konsekwencji zwpisywanianieprawdy,niemakonsekwencji związanychznieosiąganiem jakichkolwiekwskaźników,ponieważniewymagasiężadnychefektówodAZ.

AKADEMICKIEBIURAKARIER1. Zbytmałepoświęcenieuwaginaanalizęiocenysytuacjinaregionalnymrynkupracy,a

zbytdużeskupianiesięnatworzeniurozległychbazdanych.2. OgraniczonawspółpracazInstytucjamiRynkuPracy,szczególniezCentramiInformacjii

PlanowaniaKarieryZawodowej,którychzakreszadańjestzbieżny3. Niski poziom korzystania z usług świadczonych przez ABK przez studentów i

absolwentóworazniedoinformowanieomożliwościach,jakiedająbiurakarier4. Ograniczona powierzchnia lokalowa, niedobory kadrowe, powierzanie pracownikom

biurzadańniezwiązanychzdziałalnościąABK.

AKADEMICKIEINKUBATORYPRZEDSIĘBIORCZOŚCI1. Niski stopień korzystania z usług AIP. Większą popularnością cieszą się konkursy i

projektydofinansowaneześrodkówzagranicznych,wspierającezakładaniedziałalności,niżwspółpracazAIP.

2. Korzystanie z oferty przez naukowców i osoby związane z uczelniami wyższymi, choćoferta AIP docelowo skierowana jest do każdej osoby zainteresowanejprzedsiębiorczością.

NGOsy1. Problemy związane z zapleczem materialnym, brakami personalnymi i współpracą z

instytucjamipublicznymi.2. Braktrwałościdziałań–częstodziałanie„odprojektudoprojektu”.3. Problemy z wykazaniem potencjału - jeden rok przerwy w projektach i nie ma

wystarczającychobrotów.4. Koniecznośćwkładuwłasnegowprojektach,naconiezawszestaćngo’s.5. Brakinformacji–gdzieiktóreNGOszajmująsięmłodzieżą,jakdotrzećdorealizowanych

przeznichprojektów.

86

ORGANIZACJEPRACODAWCÓW1. Małe zaangażowanie organizacji pracodawców w realizację działań aktywizujących

młodzież, co mogłoby wpłynąć na podniesienie jakości kształcenia w zawodach,stworzyłobyrównieżmożliwośćłączeniateoriizpraktykąpodczasorganizowanychstażyzawodowych,czyteżpracykrótkoterminowejuczłonkóworganizacjipracodawców.

2. Brakzainteresowaniamożliwościamijakiedajeustawaopromocjizatrudnienia.3. Działalność organizacji młodzieżowych funkcjonujących przy organizacjach

pracodawców skupia się na organizowaniu imprez o charakterze targowo –konferencyjnym, wyszukiwaniu talentów wśród studentów i absolwentów orazpromowaniupostawprzedsiębiorczych.

4. Brak kadry, która jest wymagana przy realizacji usług rynku pracy np. doradcówzawodowych.

5. Brak zainteresowania za strony urzędów pracy zlecaniem usług rynku pracyorganizacjom pracodawców ponieważ oznaczałoby to ponoszenie kosztów na usługi,któreitaksąprzezurzędyrealizowane.

87

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i rynku pracy (tj. Dz. U. z2016r.poz.645zezmianami),

2. Ustawazdnia27 lipca2005 r.–Prawooszkolnictwiewyższym(t.j.Dz.U. z2012r. zezmianami)

3. KomisjaEuropejska(2010),StrategianarzeczinteligentnegoizrównoważonegorozwojusprzyjającegowłączeniuspołecznemuEuropa2020,Bruksela2010;

4. RadaMinistrów RP (2016 r.), Krajowy Program Reform „Europa 2020”, uaktualnienie2016-2017;

5. RadaMinistrówRP (2015),KrajowyPlanDziałaniana rzeczZatrudnieniana lata2015-2017;

6. MRPiPS (2013),StrategiaRozwojuKapitałuLudzkiego2020, (MonitorPolski2013,poz.640);

7. MRPiPS/MIR (2015), Zaktualizowany Plan realizacji Gwarancji dlamłodzieży w Polsce,Warszawa2015;

8. RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)2016/589zdnia13kwietnia2016r. w sprawie europejskiej sieci służb zatrudnienia (EURES), dostępu pracowników dousługwzakresiemobilnościidalszejintegracjirynkówpracyorazzmianyrozporządzeń(UE)nr492/2011i(UE)nr1296/2013;DziennikUrzędowyUniiEuropejskiej,L107;

9. Polskie Forum HR (2015), Raport Rynek agencji zatrudnienia w 2015r.,http://www.polskieforumhr.pl/

10. MRPiPS (2016), Analiza rozwiązańwprowadzonych ustawą z dnia 14marca 2014 r. ozmianie Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórychinnychustaw(Dz.U.poz598);

11. BiuletynWojewódzkiegoUrzęduPracywWarszawie„MazowieckiRynekPracy”NUMER1(69)2016rok(XIII)styczeń-luty;

12. MPIPS/MIR (2015) Zaktualizowany Plan realizacji Gwarancji dla młodzieży w Polsce.,Warszawa2015

13. MRPIPS (2016) Analiza rozwiązań wprowadzonych ustawą z dnia 14 marca 2014 r. ozmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórychinnychustaw(dz.u.poz.598),

14. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego,Warszawa2013

15. WojewodaMazowiecki(2015)ProgramwspółpracyWojewodyMazowieckiegow2016r.z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalnośćpożytkupublicznego,Załączniknr1dozarządzeniaNr1122WojewodyMazowieckiegozdnia12listopada2015r.,Warszawa2015;

16. WUP (2014) Badanie osóbmłodych namazowieckim rynku pracy - raport końcowy zbadania,WojewódzkiUrządPracy,Warszawa2014;

88

17. Giermanowska E., Kotzian J. (red.): Nowoczesne poradnictwo zawodoweipośrednictwopracydlamłodzieży.Doświadczeniazprojektu„OHPjakorealizatorusługrynkupracy”.Publikacjapokonferencyjna,KGOHP,Warszawa2011;

18. Kwiatkowski M.S, Sirojć Z. (red): Edukacja dla rynku pracy. Problemy poradnictwazawodowego,KGOHP,Warszawa2006;

19. Nycz.E.:Drugaszansamłodzieży.StudiumfunkcjonowaniaOchotniczychHufcówPracy.(STUDIAIMONOGRAFIENR505),WydawnictwoUniwersytetuOpolskiego,Opole2014;

20. Drogosz-Zabłocka E. (i in.), Diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i kompetencjeabsolwentówszkółwyższychMazowszawchodzącychnarynekpracy.Raportzbadania,PolitechnikaWarszawska,Warszawa2012;

21. Przewłocka J. (i in.), Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport zbadania2012,StowarzyszenieKlon/Jawor,Warszawa2013;

22. Przewłocka J., Adamiak P., Współpraca Miasta st. Warszawy z organizacjamipozarządowymi.Raportzbadania,StowarzyszenieKlon/Jawor,Warszawa2012;

23. Rzecznik Praw Absolwenta, Działalność akademickich biur karier w roku akademickim2014/2015,MinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyższego,Warszawa2015;

24. SkalaA.(iin.),Polskiestartupy.Raport2015,StartupPoland,Warszawa2015;25. Werbanowska J., Problematyka organizacji pozarządowych jako usługodawców dla

młodzieżynarynkupracy,FundacjaInicjatywSpołeczno-EkonomicznychFISE,Warszawa2006;

26. Kocór M. i inni, Rynek pracy widziany oczami pracodawców. Na podstawie badańpracodawców i ofert pracy zrealizowanych w 2014 roku w ramach V edycji projektuBilansKapitałuLudzkiego,PARP,Warszawa2015

27. GUS (2015) Organizacje pracodawców w Polsce w latach 2010-2014 r. Notatkainformacyjna,grudzień2015;

28. PrzedsiębiorcynaMazowszu–Fakty,liczby,przykłady,PKPPLewiatan,grudzień2012;29. Akademickie Biura Karier, http://wup.mazowsze.pl/new/?phtml=577818956, (dostęp

27.09.2016)30. BankDanychLokalnychGUS,https://bdl.stat.gov.pl/BDL(dostęp28.09.2016)31. Krajowy Rejestr Sądowy, https://ems.ms.gov.pl/krs/wyszukiwaniepodmiotu (dostęp

28.09.2016)32. ListauczelniwspółpracującychzWUPwWarszawiew ramachMazowieckiej SieciBiur

Karier, http://wup.mazowsze.pl/publikacje/Mazowiecka_Siec_Biur_Karier.pdf, (dostęp27.09.2016)

33. RejestrAgencjiZatrudnienia(KRAZ),http://stor.praca.gov.pl/portal/#/kraz/wyszukiwarka(dostęp:03.10.2016)

34. www.inkubatory.pl/mapa-inkubatorow/(dostęp27.09.2016)35. www.obserwatorium.mazowsze.pl;(dostęp26.09.2016)36. http://obserwatorium.mazowsze.pl/pliki/files/Raporty/M30_Mazowsze_wersja_ost_24

_04.pdf;(dostęp28.09.2016)

89

37. http://www.mips.gov.pl/analizy-i-raporty/raport-sprawozdania/rynekpracy, publikacja:„Sytuacjanarynkupracyosóbmłodychw2015roku”.

90

4. Uwarunkowania skutecznej aktywizacji zawodowej osób młodychzperspektywymazowieckichpracodawców

W lipcu 2016 rokuwwojewództwiemazowieckimbyło zarejestrowanych około 777,5 tys.podmiotów gospodarki narodowej (bez rolników indywidualnych).148 Jest to liczba o 2,8%większaniżwanalogicznymokresiepoprzedniegoroku.

Wtymsamymokresiezatrudnieniewsektorzeprzedsiębiorstwwyniosło1389,3tys.osóbibyło o 3,2% większe niż w lipcu 2015r. Tempo wzrostu zatrudnienia utrzymało się napoziomiezczerwca2016roku.

Wzrost liczby zarejestrowanych podmiotów i liczby zatrudnionych osób potwierdza dobrąkondycję mazowieckiej gospodarki. Miejsca pracy powstają zarówno w przemyśle, jak irolnictwie. Rozwija się produkcja i usługi. Nowych pracowników poszukują przedsiębiorcyreprezentującymałe,średnieinajwiększewfirmyorazsektorpubliczny.

Ośrodkiem dominującym w gospodarce województwa jest Warszawa, w którejzarejestrowanych jestponadpołowamazowieckich firm. Stolica jest teżmiejscemsiedzibynajwiększej liczby instytucji publicznych i organizacji pozarządowychoraz jestnajwiększymrynkiempracywkażdymsektorze.

Rynek pracy w województwie mazowieckim jest bardzo zróżnicowany. Z listy 500największychpolskichfirmaż200masiedzibęnaMazowszu149 i tonietylkowWarszawie,np. Orlen w Płocku, LG Electronics w Mławie, potentat w branży mięsnej Sokołów wSokołowiePodlaskim,DrosedwSiedlcach,AvonwGarwolinie,FaureciawGrójcu, ImperialTobaccowRadomiu,BoryszewwSochaczewieoraz FortewOstrowiMazowieckiej.Wokółdużychmiastpowstałysiecikooperantówifirmusługowych.Wykorzystywanyjestogromnypotencjałprzedsiębiorczościikażdegodniarejestrujesięponad200nowychpodmiotów.Wsektorzerolnymdziałaokoło300tys.gospodarstwrolnych.

RynekpracynaMazowszujestzróżnicowanytak,jaksamregion.Miejscapracypowstająwewszystkich sektorach, ale o sytuacji na rynku pracy po stronie popytowej w największymstopniudecydujesytuacjagospodarcza,atajestobecniedobra.

Z tej optymistycznej wizji gospodarki wynikać powinny same dobre wieści dla osóbposzukującychpracy,aletakniejest.Nadalwieleosóbpozostajepozarynkiempracy,wtejgrupieistotnemiejscezajmująosobymłode,którenieukończyły30rokużycia.

Pomijając,napotrzebyniniejszejanalizytęgrupęosób,któraniepracuje,bonieszukapracy,należyzastanowićsię,dlaczegozatrudnienianieznajdująmłodeosobydeklarujące,żechcąwejść na rynek pracy. Czy poszukujący pracy młodzi ludzie – zarówno zarejestrowani wpowiatowychurzędachpracy, jak iniezarejestrowani–niespełniająpotrzebmazowieckich148WojewódzkiUrządPracywWarszawie,informacjamiesięcznanr7/2016:Bezrobociewwojewództwiemazowieckim,Warszawa2016149PrzedsiębiorcynaMazowszu–Fakty,liczby,przykłady,PKPPLewiatan,grudzień2012

91

pracodawcówczymożeofertynaregionalnymrynkupracynieodpowiadająoczekiwaniommłodychludzi?

Przynajmniej jedna z przyczyn leży zapewne po stronie przedsiębiorców, szczególnie zsektoraMSP,którychnadalcechujeniewielkioptymizmcodorozwojusytuacjigospodarczej.Z badania Busometr przeprowadzonego przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawcówlatem2016roku150wynika,żefirmyzPolskicentralnej(obejmującejrównieżwojewództwomazowieckie) wykazują najgorsze nastroje gospodarcze w skali kraju. Indeks nastrojówgospodarczychMSPdlaPolskiwyniósłwtymbadaniu43,8,adlaregionucentralnego41,7.OstatniemiejscenaliścieoptymistówfirmyzPolskicentralnejzanotowałyzarównowoceniekoniunktury gospodarczej, jak i rynku pracy, co musi znajdować odzwierciedlenie wrekrutacjinowychpracowników.

Według Barometru Rynku Pracy (III kwartał 2016 roku151), który dzieli Polskę na sześćregionów, część centralna, obejmująca równieżwojewództwomazowieckie, jest jednym znajmniej atrakcyjnych obszarów dla osób, które szukają pracy. W północno-zachodniej ipołudniowo-zachodniejczęściPolskiponad35%firmdeklaruje,żebędziezatrudniaćnowychpracowników,awcentrumodsetektenwynosimniejniż25%.Gorszyo1p.proc.jesttylkoregion wschodni. Zdecydowanie lepsze perspektywy mają te osoby, które już pracują natereniewojewództwamazowieckiego.Prawiecoszóstypracownikmożeliczyćnapodwyżkę,podczasgdywinnychczęściachkrajujestto3-12%.Oznaczato,żemazowieccypracodawcyprzedewszystkimstawiająnautrzymaniewzatrudnieniuosóbjużpracujących.

Rynek pracy, na który starają się wejść młodzi kandydaci na pracowników, widziany zperspektywy mazowieckich pracodawców od co najmniej kilku lat ma te same cechy.Potwierdzają to wyniki badań realizowanych m.in. w ramach różnych projektówwspółfinansowanychześrodkówEuropejskiegoFunduszuSpołecznego.Dziejesiętakmimoistotnych zmian koniunktury gospodarczej na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat. Obrazurynkupracyprezentowanegoprzezpracodawcówniezmieniająteżprogramyiinicjatywy,wtym zrealizowane projekty Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL oraz ProgramuOperacyjnego Kapitał Ludzki i wdrażanych obecnie Gwarancji dla młodzieży. Próby zmianprogramowychwprowadzanychwedukacji teżnie znalazły znaczącegoodzwierciedleniawsytuacjiabsolwentównarynkupracy

Dlatego celowe jest dokonanie analizy potrzeb i oczekiwań pracodawców z myślą okompleksowości rekomendacji dla skutecznej aktywizacji osób młodych w województwiemazowieckim.

4.1. Potrzebypracodawcówdotyczącezwiększeniazatrudnienia

Analiza ofert pracy zamieszczonychw 42 powiatowych urzędach pracy orazwwybranychmediach (drukowanych i internetowych) w okresie 8 grudnia 2014 roku – 7 lutego 2015150ZwiązekPrzedsiębiorcówiPracodawców,Busometr,wynikipółroczne,Warszawa,20.09.2016r.151BarometrrynkupracyVI,IIIkwartał2016r.,www.workservice.pl

92

roku152 doprowadziła do sformułowania wniosków dotyczących poszukiwanych zawodów,wymagańpracodawcóworazoferowanychprzeznichwarunkówzatrudnienia.

Pracodawcyrzadkoprecyzowaliwymaganiadotyczącewiekukandydatów.Jeżeliwmediachpojawiały się ogłoszenia zawierające odniesienie do wieku, to pracodawca oczekiwałzgłoszeńosóbmłodych.Ztegonależywnioskować,żeogłoszenianieograniczałydostępudoaplikowania osobom młodym, o ile spełniały one pozostałe warunki wskazane przezpracodawcę.

Wartoteżzauważyć,żejeżeliwoferciepojawiałysięszczegółowezapisydotycząceliczbylatwymaganegodoświadczenia,towymógdotyczyłczęstowykazaniasiędoświadczeniemrokulubdwóchlatwdanymzawodzielubnadanymstanowisku.Tewarunkiteżniewykluczałyzaplikowaniaosóbmłodych,któreprzedukończeniem30rokużyciamogływykazaćsiętakimdoświadczeniem.

Jeżeli w ogłoszeniu wskazano pożądane kwalifikacje/zaświadczenia, to najczęściej była tojedna konkretna kwalifikacja, np. posiadanie prawa jazdy różnych kategorii. Wymaganiaodnośnieznajomościjęzykaobcegopojawiałysięwcoczwartymogłoszeniuupublicznianymprzez PUP i w 17% ofert zamieszczonych w mediach. Wymóg ten dotyczył pracownikówśredniegoiwyższegoszczebla iwskazywanozwyklejęzykangielski.WofertachdostępnychwPUPpracodawcyoczekiwali znajomości języka rosyjskiego,ukraińskiego,wietnamskiego,chińskiegoiwieluinnych.

Ogłoszeniaw PUP były bardzo ubogiew opiswymaganych kompetencji (statystycznie 0,6kompetencji przypadało na jedno ogłoszenie). Najczęściej były to kompetencjekomputerowe lub zawodowe). Pracodawcy poszukujący pracowników przez ogłoszeniainternetowelubwprasiewskazywalinapożądanecechycharakteru(zaangażowanie,dobraorganizacja pracy, samodzielność, skuteczność) oraz kompetencje interpersonalne(komunikatywność,umiejętnośćpracywzespole,nawiązywaniarelacji).

Nabory obejmujące oczekiwanie wkładu własnego (głównie w ogłoszeniach prasowych iinternetowych)wskazywałynapotrzebęposiadaniaśrodkatransportu,komputera/dostępudoInternetulubprowadzeniewłasnejdziałalnościgospodarczej.

Należyzauważyć,żewymienionepowyżejwymaganiapracodawcówzawartewogłoszeniachopracęniewykluczałyautomatycznieosóbmłodychzubieganiasięozatrudnienie.

Mazowieccypracodawcyponadpołowęogłoszeńupublicznionychwpowiatowychurzędachpracyimediachskierowalidoosóbposzukującychpracynastanowiskachniższegoszczebla,w tym pracowników usług i sprzedawców, robotników przemysłowych, rzemieślników,operatorówimonterówmaszyniurządzeńorazosóbwykonującychpraceproste.

152Wojewódzki Urząd Pracy wWarszawie, Zapotrzebowanie na kwalifikacje i kompetencje zawodowe namazowieckimrynkupracy,Raportkońcowy:Analizaofertpracy,Warszawa2015

93

Najwięcejofertpracybyłoskierowanychdosprzedawcówipracownikówusług(25%).Duże

było teżzapotrzebowaniena techników i średnipersonelorazspecjalistów.Najmniejofert

dotyczyło pracy dla rolników, ogrodników, leśników i rybaków. W klasyfikacji zawodów

pierwszemiejscepodwzględemliczyofertzajęliprzedstawicielehandlowi(około6%ofert).

Przeciętnewskaliwojewództwawynagrodzenie(ujawnionewofertachPUP)wyniosłookoło

2200zł.Pracodawcy informowali teżczęstoo formiezatrudnienia,alezwykleproponowali

najpierw umowę na czas próbny. Większość ofert dotyczyła zatrudnienia w wymiarze

pełnego etatu. Informowano również, czy praca będzie świadczona w systemie

jednozmianowym. O ewentualnych dodatkowych korzyściach oferowanych przez

pracodawcę informowanogłówniewogłoszeniach internetowych iprasowych.Częstobyło

towskazaniena fakt, żepraca jest interesująca,wmiłym zespole,w znanej, innowacyjnej

firmie.

Istotną informacją o strategii zatrudniania przez polskich przedsiębiorców jest wniosek

zawarty w wynikach Bilansu Kapitału Ludzkiego153, z którego wynika, że prawie 90%

pracowników rekrutowanych jest na już istniejące miejsca pracy, a nie na stanowiska

tworzone.Mamywięcdoczynienia z zastępowalnością zasobówpracy iwnioskidotyczące

rozwoju rynku pracy na podstawie skali działań rekrutacyjnych powinny być formułowane

bardzoostrożnie.

Powyższy, jakościowy opis potrzeb pracodawców dotyczących zwiększenia zatrudnienia,

możnajeszczeuzupełnićinformacjąilościową.

Tabela1.Liczbapozyskanychwlipcu2016rokuprzezmazowieckiePUP-ywolnychmiejscpracyimiejscaktywizacjizawodowej154

Obszar

Ogółempozyskanewolnemiejscapracyimiejscaaktywizacjizawodowej

Wtym

subsydiowanejzsektorapublicznego

sezonowej

województwomazowieckie

16273 3171 1319 3528

obszarciechanowski155

704 297 161 358

obszarostrołęcki156

585 388 50 220

153

red. J.Górniak, Polski rynekpracy–wyzwania i kierunkidziałańnapodstawiebadańBilansKapitału Ludzkiego2010-

2015,Warszawa–Kraków2015154

WojewódzkiUrządPracywWarszawie, informacjamiesięcznanr 7/2016: Bezrobociewwojewództwiemazowieckim,

Warszawa2016155

Powiaty:ciechanowski,mławski,płoński,żuromiński

94

obszarpłocki157

987 485 250 66

obszarradomski158

1573 684 198 117

obszarsiedlecki159

713 139 25 548

obszarwarszawski160

11711 1178 635 1949

4.2. Oczekiwaniapracodawcówdotyczącekwalifikacjiikompetencjipracowników

W ostatnich miesiącach istotnie zmieniła się sytuacja na mazowieckim rynku pracy, copotwierdzają m.in. statystyki dotyczące osób bezrobotnych. Stopa bezrobocia jest corazniższa,wlipcu2016rokuwyniosła7,7%161iosiągnęłanajniższypoziomodośmiulat.Rynekpracystajesię rynkiempracownika.Taokoliczność jestszczególnieważnadlapoprawnegoodniesienia się do oczekiwań pracodawców dotyczących zatrudnianych osób, w tymabsolwentów. Badania i raporty, które mogą być podstawą niniejszej analizy, zostałyprzygotowanew nieco innych uwarunkowaniach rynkowych, gdy pracodawcy formułowaliwobec kandydatów na pracownika bardzo szczegółowe wymagania. W następnychmiesiącach, przy ograniczonej liczbie kandydatów do pracy, prawdopodobnie oczekiwaniapracodawców ulegną pewnym zmianom. Zadziała wielokrotnie sprawdzona zasada jak sięniema,cosięlubi…

Przeprowadzenie obecnie analizy uwarunkowań skutecznej aktywizacji osób młodych namazowieckim rynku pracy z perspektywy pracodawców jest szczególnie ważne.Usystematyzowane wnioski mogą przyczynić się do wdrożenia działań lepiejprzygotowujących osoby młode do sprostania tym oczekiwaniom pracodawców, które zpewnością ponownie nabiorą znaczenia w kolejnej fazie cyklu koniunkturalnego na rynkupracy.

Jakmazowieccypracodawcypostrzegająabsolwentówjakokandydatównapracowników?Z badania „Zapotrzebowanie na kwalifikacje i kompetencje zawodowe na mazowieckimrynku pracy” zrealizowanego w 2013 roku na potrzeby projektu Mazowieckie

156M.Ostrołęka,powiaty:makowski,ostrołęcki,ostrowski,przasnyski157M.Płock,powiaty:gostyniński,płocki,sierpecki158M.Radom,powiaty:białobrzeski,kozienicki,lipski,przysuski,radomski,szydłowiecki,zwoleński159M.Siedlce,powiaty:łosicki,siedlecki,sokołowski160M. St. Warszawa, powiaty: garwoliński, grodziski, grójecki, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński,pruszkowski,pułtuski,sochaczewski,warszawskizachodni,węgrowski,wołomiński,wyszkowski,żyrardowski161WojewódzkiUrządPracywWarszawie, informacjamiesięcznanr 7/2016: Bezrobociewwojewództwiemazowieckim,Warszawa2016

95

Obserwatorium Rynku Pracy III162 wynika, że pracodawcy preferują pracowników z conajmniejkilkuletnimstażemzawodowym.

Takie nastawienie jest konsekwencją przekonania, że absolwenci, którzy nie rozpoczęlijeszcze kariery zawodowej, nie zweryfikowali swojej wiedzy praktycznej w działaniu i nienabyli umiejętności wynikających z pracy na danym stanowisku. Zdaniem pracodawców,proceskształcenianiejestskoncentrowanynawiedzypraktycznej.Studenciwyższychuczelnioraz uczniowie średnich szkół zawodowych nie odbywają praktyk w zakładach pracy alboodbywają tylko krótkie praktyki. Jednak brakwiedzy praktycznej nie jest jedyną przyczynądeklaracji, że mazowieccy pracodawcy bardziej cenią sobie osoby mające kilkuletni stażzawodowy. Wskazuje się także, że absolwentom brakuje umiejętności społecznych,interpersonalnych i komunikacyjnych, co skutkuje m.in. niską jakością pracy w zespole ikontaktów z klientem.Ważny jest również fakt, że osoby, które nie mają doświadczenia,gorzejradząsobiewsytuacjachnowychitrudnych.

Pracodawcy biorący udział w badaniu (600 podmiotów z terenu województwamazowieckiego, reprezentujących różne branże i sektory, zatrudniających minimum 10pracowników) wskazali na dwie postawy absolwentów, które uznali za trudne dozaakceptowania.

Pierwsza z nich to postawa roszczeniowa przejawiająca się oczekiwaniem relatywniewysokich zarobków już na starcie kariery zawodowej oraz aplikowaniem na stanowiskawymagająceznaczniewiększychkompetencji.Zdaniemrespondentów,młodzi ludzieczęstoniepotrafiąocenićwłasnychszansnarynkuiniemająświadomości,jakważnyitrudnyjestprocesubieganiasięozatrudnienie.

Druga postawa, skrajnie różna, nacechowana jest brakiem wiary we własne możliwości iwytrwałościwszukaniupracyzgodnejzkwalifikacjami.

Na uwagę zasługuje fakt, że tylko jeden przedstawiciel firmy objętej badaniem dostrzegłzaletyzatrudnianiaabsolwentów.Wskazał, żechociażosobyteniemajądoświadczenia, tonie mają również nabytych wzorców zachowania, które często nie są akceptowane przezpracodawcę. Pracownik, który nie ma wcześniejszych doświadczeń z innych firm, łatwiejprzyjmujestandardyirozwiązaniaobowiązująceunowegopracodawcy.

Przedstawionepowyżejopinieoabsolwentachzostaływbadaniuwyrażonewzestawieniuzopiniąokompetencjachpracownikówzkilkuletnimstażem.Wartozatemprzyjrzećsię,czyzarzuty stawiane absolwentom są spójne z wizją idealnego pracownika uwzględniającapożądane kwalifikacje i kompetencje. Czy może na ich sformułowanie miały wpływ inne

162Wojewódzki Urząd Pracy wWarszawie, Zapotrzebowanie na kwalifikacje i kompetencje zawodowe namazowieckimrynku pracy, Badanie na potrzeby Projektu systemowegoMazowieckieObserwatoriumRynku Pracy III, Raport końcowy:badaniaempiryczne,Warszawa2013

96

czynniki,np.powszechnepostrzeganieosóbmłodychiutrwalanewświadomościspołecznejstereotypy?

Obrazmłodegopracownikawoczachpracodawcyzostałopisanym. in.wraporcie„Młodzina rynku pracy”163.Wynika z niego, żew dużych firmach, często korporacjach z udziałemkapitału zagranicznego, elementem strategii kadrowej jest pozyskiwanie młodych, dobrzezapowiadającychsięosób,wyselekcjonowanietalentówi intensywneszkoleniedopracynadanym stanowisku. Inne firmy szukają pracowników lojalnych i skłonnych do nauki, aleuważają, żemłodzi ludzie raczej szukają nowychwyzwańniż długotrwałegowiązania się zjedną firmą. Jednocześnie pracodawcy wskazują, żemłodzi ludzie bardziej angażują się wpracę,chętniejzostająpogodzinach,oiledanapracadajeimsatysfakcję,amłodypracownikchce z zatrudnienia osiągnąć jak najwięcej korzyści dla swojej dalszej pozycji na rynku.Oznacza to, że dla wielu pracodawców młodzi pracownicy są cenną, ale niepewnąinwestycją.

Jakijestobrazpracownikaidealnegomalowanyprzezmazowieckichpracodawców?Wykres 1. Cechy idealnego pracownika, które mazowieccy pracodawcy wskazywali w

163M.Pańków,Młodzinarynkupracy-raportzbadania,Warszawa2012

Pracowitość24%

Komunikatywność24%

Kwalifikacjeformalne31%

Fachowość20%

Uczciwość23%

97

badaniu164najczęściej

Z oczekiwań pracodawców jednoznacznie wynika, że aby zostać zatrudnionym i utrzymaćmiejsce pracy nie wystarczą kompetencje i doświadczenie. Niezbędne są też takieumiejętnościspołeczne,jakumiejętnośćwspółpracyikomunikatywnośćoraztakiecechy,jakuczciwość,rzetelność,sumienność,punktualność,ostatecznieprzesądzająopowodzeniunarynkupracy.

Należy zauważyć, że informacje o posiadanej wiedzy i doświadczeniu podane w CVpotencjalny pracodawca potwierdza na etapie rekrutacji. Potrafi również ocenić m.in.umiejętnościkomunikacyjneiautoprezentacyjne.Cechyosobistewskazanepowyżejzostajączęsto zweryfikowane na etapie zatrudnienia. Pracodawcy w badaniu wskazali, że osobapracująca w ich firmie bezwzględnie nie może być niesympatyczna (14%), niepunktualna(11%),leniwainiedokładna(8%).

Interesujące wnioski płyną z zestawienia odpowiedzi respondentów na pytania dotyczącetych cech kandydata, których absolutnie niemożeposiadaćosobaprzez nich zatrudniana.Tylko 5% odpowiedzi wskazywało, że brak kompetencji/fachowości definitywnie wykluczakandydata,a8%wskazywałonabrakkwalifikacjiformalnych.Toznaczniemniejszawaganiżprzypisanowskazanympowyżej cechom: niesympatyczny, niepunktualny czymający nałóg(14%).

Jakiejestfaktycznezapotrzebowaniepracodawcównakwalifikacjezatrudnianychosób?Naspełnieniewymagańwzakresiekwalifikacji jakoabsolutnieniezbędnejcechykandydatado zatrudnieniawskazało31% respondentów, ale tylko18%odniosło todowykształcenia.Pozostaliwskazalinakwalifikacjepotwierdzonewinnysposóbniżdyplomszkołylubuczelni.Ocena posiadanych kwalifikacji jest jednym z podstawowych kryteriów selekcji zgłoszeńaplikacyjnychnawstępnymetapierekrutacji.Brakokreślonychprzezpracodawcękwalifikacjioznaczanajczęściejwykluczeniezdalszegoudziałuwnaborze.Słowo„najczęściej”oznaczawtymwypadkuregułę,odktórej–jaktwierdzapracodawcy–sąprzewidzianeodstępstwa.Wsytuacji,gdynarynkubrakujekandydatówspełniającychstawianeoczekiwania,pracodawcyraczej nie zwiększają zakresu oferty dla kandydatów, ale obniżają wymagania i rekrutacjękoncentrująnakompetencjach.

Przedstawiona powyżej teza jest jednak dużym uogólnieniem wyników badaniapracodawców reprezentujących różne branże, sektory i subregiony województwamazowieckiego.

Rekrutacja na stanowiska w instytucjach publicznych jest bardziej restrykcyjna, częstowymagane jest posiadanie wykształcenia wyższego o określonym profilu. W sektorzeprywatnym oczekuje się dla pracowników średniego i wyższego szczebla dyplomu, ale

164Wojewódzki Urząd Pracy wWarszawie, Zapotrzebowanie na kwalifikacje i kompetencje zawodowe namazowieckimrynku pracy, Badanie na potrzeby Projektu systemowegoMazowieckieObserwatoriumRynku Pracy III, Raport końcowy:badaniaempiryczne,Warszawa2013

98

kierunek ukończonych studiów nie jest już tak istotny. Na stanowiskach dla pracownikówfizycznychkoniecznesąkwalifikacjepotwierdzającepraktyczneumiejętności–dyplomyszkółzawodowychicertyfikatykursówzawodowych.

Na mazowieckim rynku pracy bardziej poszukiwani są posiadacze certyfikatów z zakresuobsługimaszyn,urządzeńmagazynowych, specjalistycznychprogramówkomputerowych,anawet sportu (np. do pracy w policji) niż posiadacze dyplomów kolejnych studiówpodyplomowych. Brakuje zainteresowania pracodawców zatrudnianiem absolwentówstudiówhumanistycznychorazosób,któreukończyłyliceumogólnokształcące.

Zapotrzebowanie zgłaszane przez pracodawców z uwzględnieniem poziomu wykształceniakandydatadopracy165.

Dyplomszkołyzawodowejniejest jedynymdokumentem,który–zdaniempracodawców–potwierdza posiadane kwalifikacje wymagane na stanowiskach robotniczych. Jako jegosubstytutuważasięcertyfikaty.Jednak,abyuznać,żekandydatlegitymującysięcertyfikatemma umiejętności praktyczne, szczególnie uważnie sprawdza się, czy bezpośrednio pouzyskaniutegodokumentupracowałwdanymzawodziei jakdługo.Przerwa,aszczególnieprzerwabezpośredniopozakończeniukursu,sprawia,żeznaczenieposiadanegocertyfikatuprzyoceniekwalifikacjispadaprawiedozera.

Pracodawcy z województwa mazowieckiego najbardziej poszukują osób, które posiadającertyfikatyobsługimaszynbudowlanych,obsługiurządzeńwykorzystywanychwmagazynachoraz spawacza, ratownika medycznego, alpinisty przemysłowego oraz z zakresuspecjalistycznychprogramówkomputerowychipotwierdzająceuprawnieniaelektryczne.

165 Opracowanie własne na podstawie: Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Zapotrzebowanie na kwalifikacje ikompetencje zawodowe na mazowieckim rynku pracy, Badanie na potrzeby Projektu systemowego MazowieckieObserwatoriumRynkuPracyIII,Raportkońcowy:badaniaempiryczne,Warszawa2013.

średniezawodowelubpolicealne

wyższe

zasadniczezawodowe

ogólnokształcące

gimnazjalne

niewiem

99

Wśródkwalifikacjioczekiwanychprzezpracodawcówwwojewództwiemazowieckimczęstowymienia się znajomość języków obcych.Wprawdzie około 40% firmwcale nie poszukujeosóbzeznajomościąjęzykówobcych,towśródtych,którerekrutujątakieosoby,najczęściej,bowponadpołowieprzypadków,oczekuje się znajomości języka angielskiego, co czwartafirmaszukaosóbwładającychjęzykiemniemieckim,aokoło10%językiemrosyjskim.

Kwalifikacje, które na rynku mazowieckim występują w nadwyżce, to kwalifikacje osób zwyższym wykształceniem humanistycznym, np. pedagogów, psychologów, filozofów,politologów, absolwentów resocjalizacji, zarządzania i marketingu. Natomiast jakodeficytowe wskazuje się kwalifikacje osób z wyższym wykształceniem technicznym orazabsolwentówtechnikówizasadniczychszkółzawodowych.

Wsubregionieciechanowskim166większośćpracodawcówniemasprecyzowanychwymagańodnośniedyplomów icertyfikatów.Copiąta firmadeklaruje, żeposzukujesprzedawców,a20%firmchcezatrudnićpracownikówbudowlanych.Aż75%respondentówniemażadnychpotrzebzwiązanychzeznajomościąjęzykaprzezkandydatówdopracy.

W subregionie płockim167 dla pracodawców ważny jest poziom i kierunek zatrudnienia.Wśród najbardziej przydatnych kwalifikacji wymienia się te, które przygotowują dowykonywania zawodu sprzedawcy, nauczyciela szkoły podstawowej oraz radcyprawnego iadwokata.Dla67%firmniemaznaczenia,czykandydatznajęzykobcy.

W subregionie siedleckim168 poszukiwane są, niemal wyłącznie, osoby z wykształceniemzawodowym – zasadniczym (ponad połowa pracodawców poszukuje takich pracowników)oraz średnim i policealnym (co czwarty pracodawca zgłasza taką ofertę zatrudnienia).Najczęściej poszukiwani są do pracy przedstawiciele takich zawodów jak sprzedawcy,ślusarzeipiekarze.Nawymaganiadotycząceznajomościjęzykaobcegowskazuje41%firm.

W subregionie ostrołęckim169 aż 70% pracodawców wskazuje jak ważne są dla nichuprawnienia i kursy zawodowe. Najczęściej poszukują osób z prawem jazdy, ukończonymkursem handlowca, pracownika produkcji i stolarza. Wśród ofert zatrudnienia najliczniejreprezentowanesą te,któredotycząsprzedawców,nauczycieli i robotnikówwykonującychpraceproste.Połowafirmniedeklarujeoczekiwańdotyczącychznajomościjęzykówobcych.

W subregionie radomskim170 największe zapotrzebowanie na rynku pracy jest na osoby zwykształceniem wyższym (33%) i zasadniczym zawodowym (28%). Prawie połowapracodawców oczekuje udokumentowania poziomu i kierunku wykształcenia. Najczęściejchcą zatrudniać sprzedawców, nauczycieli i ekonomistów. Na potrzebę znajomości językaobcegowskazujetylko30%firm.

166Powiaty:ciechanowski,mławski,płoński,żuromiński167MiastoPłock,powiaty:płocki,gostyniński,sierpecki168MiastoSiedlce,powiaty:siedlecki,sokołowski,łosicki169MiastoOstrołęka,powiaty:ostrołęcki,makowski,ostrowski,przasnyski170MiastoRadom,powiaty:białobrzeski,kozienicki,lipski,przysuski,radomski,szydłowiecki,zwoleński

100

W subregionie warszawskim171 około 2/3 miejsc pracy czeka na osoby z wykształceniemwyższym,średnimzawodowymipolicealnym.Wzdecydowanejwiększościofertpracodawcynieoczekujądodatkowychuprawnieńczy certyfikatów.Wyjątkowowysokie jestnatomiastzapotrzebowanie na pracowników znających języki obce. Tylko dla 30% firm nie jest toinformacja istotna przy wyborze kandydata, aż 64% ogłoszeń zawiera wymóg znajomościjęzykaangielskiego,31%niemieckiego,a10%rosyjskiego.

Jakichkompetencjioczekująpracodawcyodkandydatównapracowników?W Europejskich Ramach Odniesienia wymienia się osiem kompetencji określonych jakokluczowe:

• porozumiewaniesięwjęzykuojczystym;• porozumiewaniesięwjęzykachobcych;• kompetencjematematyczneipodstawowekompetencjenaukowo-techniczne;• kompetencjeinformatyczne;• umiejętnośćuczeniasię;• kompetencjespołeczneiobywatelskie;• inicjatywnośćiprzedsiębiorczość;• świadomośćiekspresjakulturalna.

Wyróżnionymkompetencjomkluczowymnależynadać jednąwagę,ponieważkażda znichmożeprzyczynićsiędoudanegożyciawspołeczeństwie.

Ryzyko niedopasowania kompetencyjnego wiąże się z charakterystyką społeczno-demograficzną jednostki. Badania wykazały, że istnieje większe ryzyko niedopasowaniakompetencyjnegowśródkobiet.Tooneczęściejodmężczyznsąbardziejwyedukowaneniżjest to wymagane. Są również bardziej narażone na zajmowanie niższych stanowisk wstosunku do posiadanych przez nie umiejętności i kompetencji.172 Przyczynaminiedostosowaniakompetencyjnegonarynkupracynajczęściejsą:

• brakwystarczającychinformacjiosytuacjinarynkupracy;• zbytmałeinwestycjewszkolenia;• systemedukacji,któryniereagujenapotrzebyrynkupracy;• brakodpowiedniejwspółpracypomiędzyprzedsiębiorcamiaszkołami.

Jednakże zupełnie inne będą kompetencje, jakich poszukuje się u osób z wykształceniemwyższymazupełnieinnekompetencjemająkluczoweznaczenieprzyzatrudnianiupersoneluniższegoszczebla.Ważnymjestrównieżwielkośćprzedsiębiorstwa–małefirmybędąkładłynacisknazupełnieinnecechypotencjalnegopracownika.

Badania ankietowe przeprowadzone wśród pracodawców przez SGH, AmCham i Ernst &Young pozwoliły stworzyć ranking ważności poszczególnych rodzajów kompetencji

171Miasto StołeczneWarszawa, powiaty: piaseczyński, garwoliński, grodziski, grójecki, legionowski,miński, nowodworski,otwocki,pruszkowski,pułtuski,sochaczewski,warszawskizachodni,węgrowski,wołomiński,wyszkowski,żyrardowski172CEDEFOP,SkillmismatchinEurope,BriefingNote,Thessaloniki2010

101

oczekiwanych od absolwentów szkół wyższych. Najbardziej poszukiwanymi przezpracodawcówkompetencjamibyły:173

1. Efektywnakomunikacja.2. Znajomośćjęzykówobcych.3. Zaangażowanie.4. Umiejętnościpracywzespole.5. Umiejętnośćorganizacjipracyiefektywnegozarządzaniaczasem.6. Elastycznośćizdolnośćdoadaptacji.

Doświadczeniezawodowezostałowymienionedopierona17.Miejscu.

Realizacjadziałańzmierzającychdodostosowaniakompetencjiosóbmłodychnarynkupracypowinnabyćrealizowanawedługtrzechpodstawowychzałożeń:1. Wiedza nabywana w wyniku działania jest trwała, stosunkowo łatwo przeradza się wumiejętnościipostawytowarzysząceczłowiekowiprzezcałelata.2.Nabywanieprzezuczniówróżnychkrajówpodobnychkompetencjiumożliwiwspółpracęizbliżeniemiędzykrajami,międzyobywatelami,cokorzystniewpłynienarozwójgospodarczyEuropy.3. W związku z rewolucję technologiczną i szybkim przyrostem informacji osobynieprzygotowanedopodjęcia truduuczeniasięprzezcałeżycie,mająniewielkieszansenadobrefunkcjonowaniezarównonarynkupracy,jakiwżyciucodziennym.174

Zgodniezdanymiportalupracuj.plwIkw.2016najczęściejposzukiwanymispecjalistamibylipracownicy: handlu i sprzedaży oraz obsługi klienta.Na trzecimmiejscuwśródnajbardziejposzukiwanych pracowników, w ciągu trzech pierwszych miesięcy 2016 r., znaleźli sięspecjaliści IT. Niezmiennie, jeśli chodzi o rozkład ogłoszeńwedług województw, dominujewoj.mazowieckie;wIkw.2016pracodawcyztegowojewództwaopublikowali26713ofert(22 proc. ogólnej liczby ogłoszeń w tym miesiącu). Na kolejnych miejscach znalazły sięwojewództwomałopolskiez12453ofertamiorazdolnośląskiez12255ofertami.

Oczekiwania mazowieckich pracodawców w zakresie wiedzy, umiejętności i postawprzyszłych pracowników są rozbudowane i bardzo ważne z punktu widzenia wynikówrekrutacji.

Na każdym stanowisku pracy pracownik musi mieć specjalistyczną wiedzę związaną zwykonywanymizadaniami.Cowięcej,pracownikmusibyćzainteresowanystałąaktualizacjątejwiedzy,np.wzakresierozwiązańtechnologicznychczyprzepisówprawnych.

Z kolei ważną umiejętnością jest zdolność do wykorzystania posiadanej wiedzy w trakciewykonywaniaobowiązkówzawodowych.Wgrupiebardzoważnychumiejętnościwymienia

173 Opracowaniewłasne na podstawie Kompetencje i kwalifikacje poszukiwane przez pracodawcówwśród absolwentówszkół wyższych wchodzących na rynek pracy Wyniki badania przeprowadzonego przez Szkołę Główną Handlową wWarszawie,AmerykańskąIzbęHandluwPolsceorazErnst&YoungWarszawa,maj2012174 Opracowanie własne na podstawie Program rozwoju kompetencji kluczowych w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczychijęzykaangielskiegouczniówszkółponadgimnazjalnychWramachprojektu„ZPERYFERIIDOCENTRUM”

102

się także cały zestaw cech kandydata, np. komunikatywność, umiejętność autoprezentacji,pracypodpresjączasu,działaniawsytuacjachkryzysowych,a takżezdolnościanalityczne iszybkość działania. Dodatkowo, dla różnych rodzajów pracy wskazuje się umiejętnościzwiązane z charakterem wykonywanych zadań, np. dla pracy biurowej jest to znajomośćjęzyka obcego i obsługi komputera w zakresie wyszukiwania informacji w Internecie orazsprawnego wykorzystania pakietu MS Office, a dla sprzedawcy np. umiejętnościsprzedażoweiobsługikasyfiskalnej.

Najważniejsze,wedługpracodawców,postawydobrychpracownikówto:

Ponadto, pracodawcy wskazują na szereg postaw związanych ze stosunkiem pracy, np.pracowitość, lojalność, uczciwość, dyspozycyjność, zaangażowanie i dobra organizacjawłasnejpracy.

Cechy związane z kulturą wskazuje aż 64% przedsiębiorców, dwa razy mniej podmiotówformułujeoczekiwaniadotyczącecechodnoszącychsiędokontaktówinterpersonalnych.

Podsumowując opis potrzeb mazowieckich pracodawców w zakresie kwalifikacji ikompetencji pracowników należy stwierdzić, że potrzeby te są dość konsekwentniewskazywanenaprzestrzeniostatnichlatiniedokonujesięwtymzakresieżadnarewolucyjnazmiana.Wbadaniachprzeprowadzonychw2008roku175pracodawcyrównieżwskazywali,żepotrzebna jest imprzedewszystkimkadra specjalistyczna z konkretnym zawodem i takimicechamijakkreatywność,umiejętnośćwspółpracy,otwartośćnazmiany,innowacyjność.

Jakrekrutująmazowieccypracodawcy?

175G.Firlit-Fesnak,Syntetycznyraportkońcowyzbadańempirycznych„Zapotrzebowanienapracownikównamazowieckimrynku pracy; stan i perspektywy”w ramach projektu badawczego „Pracodawca-pracownik, inwestycjaw kapitał ludzki”,Warszawa2008

Motywacjadopracy

Pokora

Konsekwencjawdążeniudo

celuOtwartośćna

nowewyzwania

Ambicja/Chęćuczeniasię

103

Za przeprowadzenie procesu rekrutacji w dużej części badanych podmiotów odpowiadakierownictwofirmylubkierownicyposzczególnychdziałów.Rolaspecjalistyds.personalnychlubdziałupersonalnegojestzdecydowaniemniejsza.

W firmach zatrudniających 10-49 pracowników szefowie decydują o rekrutacji w 57%.Natomiast w większych firmach tylko w 37%. W największym stopniu szefowie firmprowadządziałaniarekrutacyjnewhandlu(65%),przemyśle(51%)orazbudownictwie(48%).

DominującąformąrekrutacjiwwojewództwiemazowieckimjestzamieszczenieogłoszeniawprasielubInternecie.Wgrupieinnych,znaczniemniejpopularnychiskutecznychsposobówrekrutacji, znajduje się rekrutacja wewnętrzna spośród pracowników oraz poprzezpowiatowy urząd pracy lub znajomych. W ostatnich latach systematycznie rośniezainteresowanie współpracą z agencjami doradztwa personalnego oraz agencjami pracytymczasowej.

Otym,jakprzebiegarekrutacja,decydujewielkośćfirmy,sektorwłasności,branża,anawetsubregion.

WielkośćfirmyasposobyrekrutacjiFirmyzatrudniająceponad50pracownikównajczęściejkorzystajązrekrutacjiwewnętrznejzgronazatrudnionychosób(47%),zrekrutacjinieformalnej„zpolecenia”(40%)orazzofertypowiatowych urzędów pracy (33%). Mniejsze firmy zdecydowanie preferują rekrutacjępoprzezogłoszeniawprasie(73%)orazbezpośredniozrynkupracyjakoheadhunting(17%).

SektorwłasnościasposobyrekrutacjiFirmy prywatne zamieszczają głównie ogłoszenia w Internecie lub prasie (73%). Kolejnemetody rekrutacji, to jest pośrednictwo agencji zatrudnienia lub doradztwa personalnegoorazheadhunting,ciesząsiępopularnościąnapoziomie16%.BranżaasposobyrekrutacjiFirmy usługowe i administracja publiczna najczęściej korzystają z ogłoszeń w Internecie iprasie. W ochronie zdrowia najpopularniejsza jest rekrutacja wewnętrzna i korzystanie zpomocyagencjizatrudnienia.Targipracybyłymiejscemrekrutacjiprowadzonejprzezfirmyzbranżybudowlanej.SubregionasposobyrekrutacjiW subregionie ciechanowskim, siedleckim i radomskim ponad połowa firm korzystała zrekrutacji za pośrednictwem powiatowego urzędu pracy. Zamieszczenie ogłoszeń wInternecie iprasie topraktyka87% firmz subregionuciechanowskiego i77%z subregionuwarszawskiego.Wsubregioniesiedleckim57%pracodawcówużywametodyheadhuntingu,awinnychsubregionachpraktykętakąwskazujemniejniż15%firm.Zpoleceniaznajomychnajłatwiej znaleźć pracę w subregionie ciechanowskim i radomskim. Korzystanie z

104

pośrednictwa zewnętrznych agencji jest praktykowane w największym stopniu (17%respondentów)przezpracodawcówzsubregionuwarszawskiego.Pracodawcy twierdzą, że najbardziej skuteczną metodą rekrutacji jest rekrutacjanieformalna, polegającanapozyskaniu kandydatadopracy z polecenia.Mimo takwysokoocenianejskuteczności,niejesttometodabardzopopularna.Wśród metod często stosowanych niską ocenę skuteczności przyznano rekrutacjiprowadzonej zwykorzystaniempowiatowegourzędu pracy.Należy zauważyć, że tak niskaocenaskutecznościwspółpracyzpowiatowymiurzędamipracyprzyrekrutacjiutrzymujesięwśródmazowieckichpracodawcówoddośćdawna.Jużw2008roku176ocenapośrednictwapracy powiatowych urzędów pracy była najniższa na tle średniej oceny wszystkichmetodrekrutacji.Takie formy rekrutacji jak udział w targach pracy czy wykorzystanie agencji doradztwapersonalnegoniesąbardzopopularne,bo łącząsięzponoszeniemdodatkowychkosztówiocena ich skuteczności też nie jestwysoka.Dodatkowo, z udziału zewnętrznych agencjiwrekrutacjirezygnujątefirmy,któreprzywiązujądużąwagędorelacjipracowniczych.Coczekanakandydatawprocesierekrutacji?Przyszły pracodawca, po zebraniu zgłoszeń kandydatów do pracy na danym stanowisku,skupiasięprzyanalizieCVnakwalifikacjach.Ztymiosobami,którespełniająwymaganiawzakresie kwalifikacji, przeprowadzana jest rozmowa telefoniczna, która teżmoże stanowićetap wstępnej weryfikacji kandydatów. Wybrane osoby są zapraszane na rozmowękwalifikacyjną,naktórejnastępujeprzedewszystkimsprawdzeniekompetencji.Zależnieodstanowiska, na tym etapie mogą być przeprowadzone testy, wywiady pogłębione i inneformysprawdzianów.Wąskiegrononajlepszychkandydatówjestprzedstawianenajczęściejszefowifirmylubdziału,którydokonujewyboruosobyprzewidzianejdozatrudnienia.

Zanimzostaniepodpisanaumowaczęśćpracodawcówweryfikujeumiejętnościkandydatawśrodowisku pracy. Dotyczy to głównie rekrutacji na stanowiska pracowników niższegoszczebla. Okres próbnego zatrudnienia może trwać 1-3 miesiące, może to być równieżpróbnyjedendzieńpracyalbokilkudnioweszkolenie,podczasktóregokandydatjestbacznieobserwowany.

Dlawiększości firmproces rekrutacji nie jest szczególnie skomplikowany, ale przyznają, żedobregopracownikaniejestłatwoznaleźć.Najbardziejnegatywnieomożliwościznalezieniadobrego pracownika wypowiadają się firmy z subregionu siedleckiego (45%). Mimopowtarzanychrekrutacji,dopracyzgłaszająsięosobybezzaangażowania,bezkwalifikacji iwiedzy. Na niektóre stanowiska pracy, nie zgłaszają się żadni kandydaci. Najlepiej o

176G.Firlit-Fesnak,Syntetycznyraportkońcowyzbadańempirycznych„Zapotrzebowanienapracownikównamazowieckimrynku pracy; stan i perspektywy”w ramach projektu badawczego „Pracodawca-pracownik, inwestycjaw kapitał ludzki”,Warszawa2008

105

kandydatach wypowiadają się pracodawcy z subregionu płockiego i ostrołęckiego, gdzienajczęściejfirmyniemajątrudnościzeznalezieniemdobregopracownika.

Odsetek pracodawców poszukujących pracowników i mających trudności ze znalezieniemodpowiednichosób177w2014rokuwynosiłwposzczególnychwojewództwach71-87%,atennajniższywskaźnikcharakteryzowałwojewództwomazowieckie.

Mazowieccypracodawcywskazują,żeobecnieproblememstajesięznalezieniepracownikówzaangażowanych i lojalnych, samodzielnych i odpowiedzialnych. Jednocześnie pracodawcytwierdzą, że chcą zatrudniać osoby dobrze przygotowane do wykonywania zadań i tylkonielicznefirmydopuszczajązatrudnieniepracownika,którybędziemusiałprzejśćniewielkieszkolenie.ZBilansuKapitałuLudzkiego178wynika,żetrzyczwartepracodawcówstosujetzw.strategię sitaposzukująckandydatówwpełniprzygotowanychdopracy lubwymagającychniewielkiegodoszkolenia.

To oznacza, że dla skutecznej aktywizacji zawodowej osób młodych konieczne jestzapewnienie ichharmonijnegorozwojupodkątemoczekiwańmazowieckichpracodawców,to znaczy wyposażenie młodych ludzi w kwalifikacje, wiedzę, umiejętności orazukształtowanie odpowiednich postaw. Działania wycinkowe, które będą pomijać część zewskazanychwyżejaspektów,będąnieskuteczne.

Ktomaszansęnazatrudnieniewkorporacji?Rynek pracy w województwie mazowieckim wyróżnia się wyjątkowo dużym udziałem postroniepracodawcówprzedstawicielinajwiększychmiędzynarodowychfirm.ChociażopinieoMordorze, jedynej takiej dzielnicy w Polsce stanowiącej zespół nowoczesnych budynkówbiurowychsąskrajne,tociąglepracadlazlokalizowanychtam(iwwieluinnychmiejscachwWarszawie i okolicy) największych korporacji jest marzeniem młodych absolwentówwyższychuczelni.

WrankinguInstytutuGreatPlacetoWork(edycja2016)napięćfirmnotowanychnajwyżejwgrupiepracodawcówzatrudniającychpowyżej500osób,wszystkiepięćmagłównąsiedzibęw województwie mazowieckim, w tym cztery w Warszawie, a jedna w Jankach wbezpośrednimsąsiedztwiestolicy.179Pracownicyceniąsobieszczególniemocnoto,żefirmajest uczciwie zarządzana (90% opinii), że pracodawca dostrzegaw nich ludzi (prawie 80%głosów)orazto,żeczująsiętraktowanipopartnersku(85%).

Dla tych największych pracodawców wymarzony kandydat to osoba z pewnymdoświadczeniemzawodowym,posługującasiędobrzeprzynajmniejjednymjęzykiemobcym,komunikatywna i otwarta na nowe wyzwania, a dodatkowo – zaangażowana po pracy w

177 M. Kocór i inni, Rynek pracy widziany oczami pracodawców. Na podstawie badań pracodawców i ofert pracyzrealizowanychw2014rokuwramachVedycjiprojektuBilansKapitałuLudzkiego,PARP,Warszawa2015178 red. J.Górniak, Polski rynekpracy–wyzwania i kierunkidziałańnapodstawiebadańBilansKapitału Ludzkiego2010-2015,Warszawa–Kraków2015179www.greatplacetowork.pl

106

działalność społeczną lub studencką.180 Na potrzeby portalu bankier.pl przedstawicielefinansów (PKOBP,BZWBK),branżyproduktów szybkozbywalnych (Unilever)oraz IT (IBM)stworzyliprofilpożądanegopracownika.

Prawie wszyscy pracodawcy uznali, że znajomość przynajmniej jednego języka obcego wstopniu biegłym lub komunikatywnym (najczęściej angielskiego) jest bardzo częstymwymogiem stawianym kandydatom. Tylko PKO BP, jako bank polski, wymogi dotycząceznajomościjęzykaograniczadowybranychstanowiskpracy.

Mniej jednoznaczne są odpowiedzi na temat znaczenia w procesie rekrutacji wybranychumiejętnościtwardychimiękkich.Np.wPKOBPokoło20tys.osóbpracujewsprzedażyinatych stanowiskach najważniejsze są umiejętności miękkie – umiejętność pracy w zespole,komunikatywność, podejście do klienta, zaangażowanie. Pracodawca ma świadomość, zetychumiejętnościnieudasięszybkowyuczyć.Natomiastwbranży IT sytuacja jest istotnieinna, bo za najważniejsze uważa się umiejętności twarde. Kandydat nie tylko musi znaćzasady obsługi programów komputerowych, ale również mieś umiejętność praktycznegozastosowania tej wiedzy. Pracodawca jest zdecydowany zatrudniać fachowców, aewentualnebrakiumiejętnościnp.dotyczącychpracywgrupieczyzklientem, jestgotowyrozwijaćnaetapiezatrudnienia

Dalekie od powszechnie powtarzanych opinii są również oceny pracodawców co doznaczeniafaktu,czydyplomkandydatawydałauczelniapubliczna,czyprywatna.Naportalubankier.plpojawiłysięopnie,żeuczelnieprywatnebardziejkoncentrująsięnarozwijaniuustudentów postaw przedsiębiorczych, a uczelnie państwowe są bardziej nastawione nakształcenie teoretyczne. Jednak różnica ta nie ma, w opinii pracodawców, wpływu nafaworyzowanieabsolwentówjednegotypuuczelni.

Z cytowanychwypowiedzi pracodawcówwynika również, że nie jest w pełni uzasadnionetwierdzenie o braku perspektyw absolwentów kierunków humanistycznych. Pracodawcy,szczególnie ci, którzy stawiają przede wszystkim na umiejętności miękkie, podchodząelastycznie dowskazania katalogu kierunków, któremusi ukończyć kandydat do pracy nadanymstanowisku.Szczególnieprzyzatrudnianiuludzimłodychniezwracajądużejuwaginato,czyaplikujeabsolwentfinansów,ekonomii,czymożeprawa,informatyki,psychologiilubsocjologii.

Natomiast, z całą pewnością, bardzo ważnym argumentem w każdym postepowaniurekrutacyjnym jest doświadczenie zawodowe. Najwięksi pracodawcy, w tym korporacje,oferują coraz bardziej rozbudowaną ofertę staży i praktyk. Brak jakiegokolwiekdoświadczeniaiwiedzyorealiachśrodowiskapracysprawia,żedanykandydatbędziedłużejszukałpracyimożeliczyćnaniższewynagrodzenie.Jeśliabsolwentniewykazujesiężadnymstażem pracy, odbytym stażem albo praktykami, to nie tylko nie ma doświadczeniazawodowego, ale również wskazuje, że nie tylko nie znalazł czasu ani chęci na180www.bankier.pl,„Pracapostudiach–jakichludziposzukujądziśkorporacje?”,01.12.2014r.

107

zainwestowanie w siebie, ale również, ale również nie ma ukształtowanych pewnychzachowańzwiązanychzzatrudnieniemorazświadomościróżnicmiędzyuczelniąapracą.Jaksię okazuje, wszystkie te informacje są bardzo istotne z punktu widzenia przyszłegopracodawcyistanowiąorynkowejwartościkandydatadozatrudnienia.

Celem działania każdej firmy jestmaksymalizacja zysku i temuwłaśnie podporządkowanejestzatrudnieniepracowników.Dlategokandydaturyrozpatrujesiępodkątemprzydatnościdanej osoby w firmie. Zawsze wygrają osoby najbardziej kompetentne, aktywne izaangażowane.Dlategomłodeosobymają szansena zatrudnienie, alepodwarunkiem, zebędą świadomie inwestować w siebie i w ten sposób zwiększać swoją wartość na rynkupracy.

PozyskaniepracownikówprzezpracodawcówzinnychsegmentówrynkupracyNieco inaczej wygląda rekrutacja na wolne stanowiska urzędnicze. Województwomazowieckie również pod tym względem pełni specyficzną rolę w skali kraju. Dopowszechnychw innychwojewództwachstrukturgminnych,powiatowych iwojewódzkich,naMazowszudochodzijeszczezdecydowanawiększośćurzędówcentralnych,cosprawia,żezatrudnienie w administracji państwowej i samorządowej znajduje w tym województwieznaczniewięcej osóbniżw jakimkolwiek innym.Rekrutacja na stanowiskawurzędachniejest podporządkowana maksymalizacji zysku i odbywa się zgodnie ze ściśle określonymiprocedurami.

Jeszczeinnajestrekrutacjapracownikówwrzemiośle,którezjednejstronytraktowanejestjakopracodawcaosóbmłodych,azdrugiej–jakoogniwowspomagającesystemoświatowy.Rzemiosłem–wedługWUPwWarszawie-określasięzawodowewykonywaniedziałalnościgospodarczej przez osobę fizyczną, posiadającą udokumentowane kwalifikacje dowykonywaniadanejdziałalnościgospodarczejwewłasnymimieniuinaswójrachunek,przyzatrudnieniu niewielkiej liczby pracowników, których praca ma na celu wspieraniedziałalności rzemieślnika. Rzemiosłem jest również zawodowe wykonywanie działalnościgospodarczej przezwspólników spółki cywilnej osób fizycznych, z udziałem kwalifikowanejpracywłasnej,wimieniuwłasnymtychwspólnikówinaichrachunek,zatrudniającychdo50pracowników.181

Rzemieślnicy sami kształcą przyszłe kadry. W zakładzie rzemieślniczym młodzi ludzieodbywająpraktycznąnaukęzawodu,awiedzęteoretycznązdobywająwszkolezawodowejlub w systemie pozaszkolnym. Od kandydatów nie oczekuję się żadnych specjalnychumiejętności i doświadczenia, a jedynie ukończenia 16 lat, świadectwa ukończenia szkołypodstawowej lub gimnazjum i stanu zdrowia, który pozwala na podjęcie nauki w takimtrybie.Otym,czydanaosobanabyłaumiejętnościzawodowewtrakcienaukiurzemieślnikadecydująwynikiegzaminuczeladniczego,któryprzeprowadzakomisjapowołanaprzez izbęrzemieślniczą. Tylko w tym segmencie rynku pracodawcy nie pojawiają się zastrzeżenia181RzemiosłonaMazowszu–Zeszytinformacyjny,WUPwWarszawie,CentrumInformacjiiPlanowaniaKarieryZawodowej,Warszawa,czerwiec2015

108

formułowane przez pracodawców w stosunku do przygotowania kandydatów napracowników,botowłaśniecipracodawcysamiprzygotowalikandydatównaczeladników.ŚwiadectwoczeladniczepotwierdzakwalifikacjezawodoweijestuznawanenarynkupracywPolsceiwUniiEuropejskiej.

Na tereniewojewództwamazowieckiegodziała centrala ZwiązkuRzemiosła PolskiegoorazMazowiecka Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości, Izba Rzemieślnicza Mazowsza, Kurpi iPodlasia a także Izba Rzemiosła i Małej Przedsiębiorczości w Radomiu i KrajowaRzemieślnicza Izba Optyczna. W strukturze Związku Rzemiosła Polskiego funkcjonuje 477cechówrzemieślniczych.Wwojewództwiemazowieckim42cechymająsiedzibęwregioniewarszawskim, w ciechanowskim – 4, ostrołęckim – 5, płockim – 3, radomskim – 8, asiedleckim–2.Ponadto,wgrupie186spółdzielnirzemieślniczychdziałającychwstrukturachZwiązku Rzemiosła Polskiego aż 37 (co piąta) ma siedzibę na terenie województwamazowieckiego.182 To oznacza, że rzemieślnicy – pracodawcy i jednocześnie nauczycielezawodusą istotnymelementemmazowieckiego rynkupracy. Ichoferta jestbardzo istotnadlaaktywizacjiczęściludzimłodych.

WspółpracapracodawcówzinnymiinteresariuszamirynkupracyWZaleceniuRadyEuropyzdnia22kwietnia2013 rokuwsprawieustanowieniagwarancjidla młodzieży183 zapisano, że partnerstwo w różnych dziedzinach polityki (zatrudnienie,edukacja,sprawymłodzieży,sprawyspołeczneitp.)makluczoweznaczeniedlazwiększeniaszansnadobrejjakościzatrudnienie,przygotowaniezawodoweistaż.

Wwojewództwiemazowieckimwspółpraca pracodawców z innymi interesariuszami rynkupracy nie jest usystematyzowana. W ramach programu „Dyrektorzy zawodowcy”realizowanegoprzezWydawnictwa Szkolne i Pedagogiczneoraz ZwiązekPrzedsiębiorców iPracodawców przeprowadzono badanie184, którego wyniki pozwoliły wskazać główneprzyczynybrakuwspółpracypracodawcówiszkółzawodowych.

Przede wszystkim, obie strony wzajemnie przerzucają odpowiedzialność za niski poziomwspółpracy twierdząc, że to druga strona wykazuje zbyt mało inicjatywy. Połowaprzedsiębiorcówuważa,żewzakresiewspółpracypierwszykrokpowiniennależećdoszkół.Brak współpracy sprawia, że ¾ przedstawicieli firm twierdzi iż nie ma wiedzy na tematlokalnych szkół zawodowych. Wśród przyczyn braku współpracy wymienia się teżrozbudowane uwarunkowania biurokratyczne oraz rozbieżną ocenę kwalifikacji uczniów iabsolwentów. Wydaje się, że po stronie przedsiębiorców nie ma poważnej barieryfinansowej, bo aż 66% właścicieli firm chce wynagradzać pracujących u nich uczniów i

182RzemiosłonaMazowszu–Zeszytinformacyjny,WUPwWarszawie,CentrumInformacjiiPlanowaniaKarieryZawodowej,Warszawa,czerwiec2015roku183 Rada Europy, Zalecenie Rady z dnia 22 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia gwarancji dla młodzieży (DziennikUrzędowyUniiEuropejskiej2013/C120/01)184Barieryimożliwościwspółpracymiędzyszkołamizawodowymiafirmami–prezentacjawramachprogramu„Dyrektorzyzawodowcy”,ZPPorazWSiP,Warszawa,15kwietnia2015roku

109

absolwentów. Ocena wskazanych uwarunkowań współpracy przez dyrektorów szkół jestistotnieróżna.

Współpracazpowiatowymiurzędamipracy inicjowanaprzezpracodawcówpolegagłównienakorzystaniuzofertypośrednictwapracy,askutecznośćtejwspółpracyjestoceniananiskow porównaniu z innymi metodami rekrutacji pracowników. Pracodawcy w badaniachomówionych w niniejszej analizie nie wypowiadali się o przydatności rozwiązańwprowadzonychw2014rokuznowelizowanąustawąopromocjizatrudnieniai instytucjachrynkupracy185.

Pracodawcy zwracają uwagę, że ich współpraca z urzędami pracy stwarza problemy i niezachęcadozaangażowania.DającogłoszeniewprasieczywInterneciepracodawcadzielisiępołowąwiedzynatematstanowiska.Podaje,kogoszuka (wymaganiaodkandydatów) ipoco (obowiązki). To, ile chce za to zapłacić, zdradza tym, których zaprosi na rozmowę, alepraktycznie tylko tej jednej wybranej osobie. Jest to logiczne, bo ani pracodawcy, anipracownikowi,niepotrzebawięcej,żebydokonaćwyboru.Pracodawcamożesprawdzić,coumie kandydat i ile chce za to pieniędzy. Rekrutacja poprzez urząd pracy jest znaczniebardziejuszczegółowionanaetapieogłoszenia i jest topierwszypowódutrudnionej relacjipracodawca – urząd pracy. Ponadto, problematyczna jest sama kwestia zamieszczeniaogłoszenia. Zgodnie zRozporządzeniemMinistraPracy i Polityki Społecznej z dnia14maja2014 r.w sprawie szczegółowychwarunków realizacji oraz trybu i sposobówprowadzeniausługrynkupracy(Dz.U.z2015r.poz.149).wzgłoszeniunależyzamieść:

• nazwę,adres,numertelefonu,numeridentyfikacjipodatkowej,• informację, czy pracodawca jest agencją zatrudnienia zgłaszającą ofertę pracy

tymczasowej• nazwęstanowiska,• liczbęwolnychmiejscpracywramachstanowiskazuwzględnieniem liczbywolnych

miejscpracydlaosóbniepełnosprawnych,• ogólnyzakresobowiązków,• miejsce wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania

pracy,• wysokośćproponowanegowynagrodzeniabrutto,• datęrozpoczęciapracy,• informacjęosystemieirozkładzieczasupracy,• systemwynagradzania,• wymiarczasupracy iokreszatrudnieniawprzypadkupracynapodstawieumowyo

pracę albo okres wykonywania umowy w przypadku umowy cywilnoprawnej,oznaczenie,

• ofertapracyjestofertąpracytymczasowejwrozumieniuart.19gustawy• oczekiwańpracodawcykrajowegowobeckandydatówdopracy,wtym:

185Dz.U.z2013r.poz.674,zpóźn.zm.

110

o poziomwykształcenia,o umiejętności,o uprawnienia,o doświadczeniezawodowe,o znajomośćjęzykówobcychzokreśleniempoziomuichznajomościo szczególnezainteresowaniezatrudnieniemkandydatówzpaństwEOG

• okresaktualnościoferty,• częstotliwość kontaktów z pracodawcą lub jego pracownikiem, wskazanym przez

tego pracodawcę do kontaktów w sprawie oferty pracy, zwanym dalej „osobąwskazanąprzezpracodawcę”,

• stwierdzenie, że oferta nie jest w tym samym czasie zgłoszona do innegopowiatowegourzędupracynatereniekraju,

• możliwość upowszechniania informacji identyfikujących pracodawcę krajowego,oczekiwaniadotyczącedodatkowego:

• upowszechnianiaofertypracywwybranychpaństwachEOG• przekazania oferty pracy do wskazanych powiatowych urzędów pracy w celu

upowszechnieniajejwichsiedzibach–zwanedalej„danymiwymaganymi”.Współpraca z urzędem pracy w porównaniu do prywatnej agencji zatrudnienia, czypośrednictwa pracy jest zdecydowanie trudniejsza. Oczywiście wynika to z także zobowiązkówsprawozdawczychjakieciążąnaurzędziepracy.Sprawynieułatwiatakżefakt,że do urzędów pracy nie zgłaszają się osoby aktywnie poszukujące pracy, czy zmieniającepracę. Najczęstszymi klientami urzędów pracy są osoby, które przychodzą tam po zasiłek.Specjaliści czy wykwalifikowani robotnicy szukają pracy przez prywatne agencje lub przezznajomych. I podobnie poszukują pracy osobymłode, wykorzystując portale internetowe,społecznościoweczypoprosturelacjetowarzyskieirodzinne.Dlategoteżzpunktuwidzeniapracodawcy poszukującego młodego pracownika, który posiada kompetencje miękkie i wktóregobędziewartozainwestować,urządpracyniejestwłaściwympośrednikiem.Niedość,że wymaga zdecydowanie więcej formalności, to jeszcze w urzędzie pracy nie maodpowiednichkandydatówposzukującychpracy.

Ostatni okres przyniósł nowe rozwiązania i inicjatywy. Ministerstwo Pracy i PolitykiSpołecznej twierdzi186, że od jakości i intensywności współpracy z pracodawcami zależyefektywność polityki rynku pracy. Coraz częściej zachęca się pracodawców do zgłaszaniaofertzatrudnieniadourzędówpracy,ale równieżdokorzystaniazpomocywpodnoszeniukwalifikacji osób pracujących, współpracy przy organizacji różnych form podnoszeniakompetencji osób bezrobotnych oraz korzystania z pomocy publicznej przy tworzeniunowych miejsc pracy, w szczególności dla osób młodych. Wśród nowych (od 2014r.)rozwiązań wymienić można wyznaczenie doradcy klienta – pracownika urzędu pracyutrzymującegostałekontaktyzpracodawcą,trójstronneumowyszkoleniowe,czyliszkolenieosób bezrobotnych na zamówienie pracodawcy, refundację składek na ubezpieczenie186MinisterstwoPracyiPolitykiSpołecznej,PomocdlapracodawcówiichpracownikówoferowanaprzezUrzędyPracyi/lubfinansowanazFunduszuPracy,Informator,Warszawa2014

111

społeczne dla osób młodych oraz grant na telepracę, świadczenie aktywizacyjne dlapracodawcy iwiele innych. Kolejne badania opinii pracodawcówowspółpracy z urzędamipracy mogą więc przynieść istotnie różne wnioski niż badania przeprowadzone wpoprzednimokresie.

4.3. Oczekiwaniapracodawcówwdługiejperspektywie

Skutecznie działający rynek pracy opiera się na równowadze popytu i podaży w obszarzezawodów,atakżewymagańkompetencyjnych.Należyjednakzaznaczyć,żebilansowaniesiępodaży i popytu nie jest możliwe i przybiera ono różne formy. Jednym z nich jestniedopasowanie w zakresie kompetencji. I obszar nieefektywności rynku w tym zakresiemożemiećtakżemotywacyjnychcharakterdlaobustron.187

Przez ostatnie lata firmy koncentrowały się na rozwiązywaniu bieżących problemówbędącychwieloletniakonsekwencjąkryzysufinansowegoz2007roku.Jednocześniewysokiebezrobocie nie powodowało presji ze strony pracowników. Oferty pracy, szczególnie wdużych renomowanych firmach, cieszyły się olbrzymi zainteresowaniem, a rekrutującywybierali z setek nadsyłanych CV.W tym czasiemłodzi, wchodzący na rynek pracymoglikonkurować jedynie niskimwynagrodzeniem i kompetencjamimiękkimi, które dla biznesuliczyły się mniej niż praktyczne umiejętności zawodowe. Dlatego też wiele branż nieodczuwałobrakuwkompetencjach zatrudnianych, cobyłwynikiem zmniejszonegopopytukompensowanego przez starszych, bardziej doświadczonych pracowników. Wyjątkiem byłsektor produkcyjny, gdzie potrzebni byli wykwalifikowani pracownicy, których powolizaczynałobrakować.WieluzatrudniającychwskazywałonapotrzebęzwiększeniamobilnościPolaków oraz bardziej praktycznych kursów doszkalających. Na polskim rynku pracywystępowała luka lub niedopasowanie kompetencyjne (skill gap lub skill mismatch), czylisytuacja,któramamiejscewtedy,gdywymaganekompetencjesądostępnenarynkupracy,ale oczekiwaniawobec nich sąwyższe niż ich rzeczywisty poziom.188 Obecnie rynek pracyzmienia się z rynku pracodawcy na rynek pracownika a zatrudniający zwracają uwagęwystępowanie niedoboru kompetencji (skills shortage), czyli braku osób posiadającychokreślone kompetencje189 Zarówno niedobór jaki luka są czynnikami determinującymioczekiwaniapracodawców.Obieperspektywysąniezwykleważnedladziałańadministracjiwspierających wejście na rynek pracy młodych. Kluczowe dla przyszłości rynku pracy iwsparciuwejścianarynekpracybędziewyposażeniemłodychwchodzącychnarynekpracywnowe,pożądaneprzezpracodawcówkompetencjeiumiejętności,aświadomośćistnienianiedoborukompetencjiwśródmłodych,wchodzącychna rynekpowinnobyćwykorzystanedo działań budujących współpracę pomiędzy pracodawcami a szkołami (w tym przedewszystkimzawodowymi.187CEDEFOP,2010,Theskillmatchingchallenge.Analysingskillmismatchandpolicyimplications,Luxembourg,PublicationsOfficeoftheEuropeanUnion.188HogarthT.,WilsonR.,2001,Skillsmatter:asynthesisofresearchontheextent,causesandimplicationsofskillsdeficiencies,Nottingham:DepartmentforEducationandSkills(DFESreportSMSI).189McGuinnessS.;BennettJ.,2006,Examiningthelinkbetweenskillshortages,trainingcompositionandproductivitylevelsintheNorthernIrelandconstructionindustry,InternationalJournalofHumanResourceManagement,Vol.17,No2,p.265–279.

112

Ponieważ głównymwyzwaniemwperspektywie kolejnej dekady będzie kwestia cyfryzacji,automatyzacji i umiejętności komputerowych towłaśnie te kompetencjebędąoczekiwaneprzez pracowników190. I nie chodzi tu o umiejętność obsługi komputera, czy korzystania zInternetu jako narzędzia komunikacji. Mówimy o kompetencjach związanych z robotyką,programowaniem, zarządzaniem dużymi bazami danych, czy optymalizowaniem procesówbiznesowych i produkcyjnych przy wykorzystaniu sztucznej inteligencji. Problemy te,pomimo, że teraz nie stanowią najważniejszych wyzwań dla polskiego rynku pracy będąmiały olbrzymi wpływ na to jak ten rynek będzie wyglądał w przyszłości. I jest to o tyleistotne,żesystemedukacjibędziemusiałprzygotowywaćosobymłodewchodzącenarynekpracy w tych obszarach kładąc jednocześnie nacisk na budowanie postawy związanej zlifelonglearnigpromującproaktywnepodejściedopracyprzezcałeżycie.

Głównympostulatem środowiska pracodawców jest praktycznywymiarwszystkich działańwspierającywejścienarynekpracy ludzimłodych.Popierwsze jest topraktycznaedukacjaangażująca środowiska pracodawców w proces ustalania to czego powinni się uczyć. Iwłaśnie urząd pracy mógłby pełnić rolę animatora dialogu pomiędzy szkołami apracodawcamiizwiązkamipracodawców.Podrugiezaangażowaniepartnerówspołecznychwdziałaniakształtującekompetencjemiękkie,którepowinnybyćświadomiebudowanenietylkowmurachszkolnych,alewrodzinieorazprzestrzenispołecznej.Właśnieurzędypracypowinny pełnić taką rolę dysponując środkami finansowymi – POWER. Po trzeciekompleksowapolitykainformacyjnadotyczącarynkupracy,którajestpodstawąwwyborzekierunku rozwoju zawodowego, bazą do profesjonalnego i kompleksowego doradztwazawodowego.Kluczowe jestdotarcie z informacjąo rynkupracyw szczególnościopodażypracy i oczekiwaniach kompetencyjnych do wszystkich parterów zaangażowanych wewsparcie wejścia młodych na rynek pracy – rodziny, szkoły, psychologów, doradcówzawodowych,służbzatrudnieniaiorganizacjipozarządowych.

Poniżejzestawionesąoczekiwaniapracodawcówuwzględniającedługąperspektywęczasu,których efektem będzie nie rozwiązywanie bieżących problemów ludzi młodychwchodzących na rynek pracy, a przygotowani, rozumiejący specyfikę branży i firm w niejdziałających, zmotywowani, praktycznie pochodzący do pracy, wyposażeni także wkompetencjemiękkiemłodzipracownicy.Jesttoszczególnieistotnedlabranżyprodukcyjnej,gdzie od paru lat widać brak wysoko wykwalifikowanych pracowników, których polscyzatrudniającychcielibyznajdowaćwpolskichszkołachzawodowych.

1. Zaangażowanie/włączeniepracodawcówW reformie szkolnictwa w tym zawodowego, powinni brać udział także przedsiębiorcy.Dobrym przykładem są firmy takie jak BOSCH, General Motors, Siemens, czy Wielton.Decydenci wraz z już zaangażowanymi pracodawcami i związkami pracodawców powinnipromować takie zaangażowaniewśródbiznesu.Przedsiębiorcy licząnastworzeniedlanichsystemu zachęt stymulujących rozpowszechnianie kształcenia dualnego. Dobrymrozwiązaniemjestwsparcietworzeniaplatformwymianydoświadczeń(spotkań,warsztatów,190FordM.,2016,Świtrobotów:czysztucznainteligencjapozbawinaspracy?,Warszawa,cdp.pl

113

sesjidialogu,konsultacji,konferencji)pomiędzyszkołamiiuczelniamiapracodawcami,gdyżniewszystkie rozwiązania systemowe, nawet te najbardziejwyczekiwane przez rektorów idyrektorówszkółsprawdząsięwkażdejbranży.

2. OdbudowanieelitarnościszkółzawodowychPotrzebna jest współpraca różnych środowisk w celu odbudowania prestiżu szkolnictwazawodowego, które jestwarunkiemkonkurencyjności polskiego rynkupoprzez innowacje iktóre daje młodym ludziom niezależność finansową. Pracodawcy proponują utworzenieprogramustypendiównaukowychdlanajwybitniejszychuczniówszkółzawodowych.Wtensposóbosiągniętezostanądwazasadniczecele:

• pokazanie elitarności szkolnictwa zawodowego, zagwarantowanego dla najlepiejuczącychsięizdeterminowanychmłodychosób

• budowanie elit technicznychmającychwprzyszłości realizować „StrategięnaRzeczOdpowiedzialnegoRozwoju”.

Przedsiębiorcymoglibywzmacniaćirozszerzaćstypendia(praktyki,zatrudnienie)

Jednocześnie pracodawcy pozytywnie oceniają wątek ograniczenia matur w szkołachzawodowychdo„maturzawodowych”.Umożliwitowiększejliczbieosóbukończenieszkołyzawodowejjednocześnieniezamykającmożliwościdalszegokształceniawramachwybranejspecjalizacji.

Przy proponowanych rozwiązaniach wzrośnie prestiż szkolnictwa zawodowego jako tego,które:

• dajewykształcenieśrednieikonkretnyzawód• dajeniezależnośćfinansową• umożliwiadalszyrozwójmłodegoczłowieka

3. Podnoszeniekwalifikacjizawodowych

Ramykwalifikacjizawodowychpowinnybyćposzerzoneopiątypoziom(licencjat),pomiędzyczwartym – technicznym, a szóstym – inżynierskim. Da to możliwość również firmom nadalsze dokształcanie pracowników. Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe oraz wszystkiewyższeszkołytechniczne,wtympolitechnikipowinnysięznajdowaćwkażdymregionieibyćdostosowanedoprzyjmowaniamaturzystówszkółbarażowychztzw„maturązawodową”byumożliwićkontynuacjękształceniawkonkretnymzawodzie.

4. PromocjaszkolnictwazawodowegoNiezbędna jest ogólnopolska promocja szkół zawodowych, w tym spotkania zgimnazjalistami i ich rodzicami. Należywprowadzać promocję technologii i nowoczesnegokształcenia jużodgimnazjówanawetwcześniej.Wieluprzedsiębiorcówjużangażujesięwtego typu przedsięwzięcia. Powinny być one przedewszystkim systematyczne iwspieraneprzez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Rozwoju i Ministerstwo Rodziny,Pracy i Polityki Społecznej. Jednocześnie towarzyszyć temu powinien monitoring losuabsolwentów.O ile tekwestie leżąwkompetencjachedukacji,o tyledobrzebyłobygdybybyły wspierane przez urzędy pracy. Dzięki temu będzie można popularyzować inspirujące

114

przykłady absolwentów, dodatkowo urząd pracy nie będzie kojarzyć się tylko z formąwsparciaspołecznegoatakżepomocąwstarcienarynkupracy.Wpłynietopozytywnienanastawieniemłodzieżyirodzicówdoinstytucjirynkupracyiszkolnictwazawodowego,wtymdualnegosystemukształcenia.

5. DoradztwozawodoweKonieczne jest profesjonalne i skuteczne doradztwo zawodowe. Obecnie prowadzone jestnajczęściej przez nauczycieli, którzy nie mają odpowiedniego przygotowania i podejścia.Szczególnie istotne jest wyposażenie nauczycieli w wiedzę o lokalnym rynku pracy,pracodawcach oraz prawach przysługujących pracownikowi w zależności od formyzatrudnienia.Dlategonależywspieraćdoradztwozawodowenakażdymetapieedukacjiorazobowiązekbadaniapredyspozycjizawodowychuczniówprzedwyboremścieżkiedukacyjno-zawodowej.Niezbędne jestbywyniki indywidualnychbadańbyłyprzedmiotemomówieniawspólnie przez ucznia, rodziców, psychologa i doradcę zawodowego. Uczniowie i rodzicepowinni być na bieżąco informowani o sytuacji na rynku pracy, o zawodach przyszłości, onasyceniu rynku w obszarze zbyt popularnych zawodów, o trendach technologicznych i obranżach przemysłu szczególnie intensywnie rozwijającego się w Polsce. Konieczne jestzaangażowanieparterówspołecznychwokółurzędówpracy,gdzieinformacjaorynkupracylokalnymikrajowymbyłabydostępna.

6. DostosowanieedukacjidorynkupracyPracodawcy oczekują zwiększenia elastyczności podchodzenia do nauki zawodów i niezakładania, że w danej dziedzinie będziemy kształcić przez najbliższe kilkadziesiąt lat.Wystarczy aby placówka edukacyjna była umówiona z pracodawcą na 5 lat współpracy.Niezbędne jest modyfikowanie programów nauczania razem z pracodawcami i wspólneprzewidywanie ścieżek kariery przyszłych pracowników. Jest to szczególnie istotne wbranżach,wktórychobserwujesiędużądynamikęzmian.Iwydajesiębyćniemniejistotnewobszarachszkolnictwawyższegowtymuniwersyteckiego.Częstoabsolwenciniewiedzą,jakizawódmogąwykonywać,asamaedukacjasprowadzonajestdoteoretycznejwiedzy,niekorespondującejzbieżącymitrendamiwbranżach.

7. OgraniczenieskalikorepetycjiiwzmocnieniekompetencjinauczycieliBadania potwierdzają, że istnieje zależność pomiędzy poziomem nauczania a zjawiskiemkorepetycji. Obecna skala tego zjawiska zdecydowanie wskazuje na spadek poziomunauczaniaorazpogłębianiesięróżnicspołecznychzgodniezzasadą,żetylkozamożnychstaćna korepetycje. Tym samym zmniejsza to szanse biedniejszej części społeczeństwa nauzyskanielepszegowykształcenia.

Dlatego kluczowe z punktu widzenia pracodawców jest podnoszenie poziomu nauczania iwzmacniania kompetencji nauczycieli. Obszaremwspółpracy edukacji z instytucjami rynkupracy powinny być właśnie praktyczne szkolenia dla nauczycieli (szczególnie w obszarzeedukacjizawodowej)atakżespotkaniadlanauczycieliotrendachwbranży,któremogłybybyćrealizowaneprzezparterówspołecznychwszkołach,przestrzenimiejskiej,czyurzędachpracy przy wsparciu finansowym i organizacyjnym urzędów pracy. Ponadto można by

115

wzoremniemieckimzapraszaćnauczycieli2-3razywtygodniudofabrykiczymiejscapracy.Dzięki temu będąw stanie automatycznie poznawać zmiany, jakie zachodząw systemachprodukcyjnych oraz będą lepiej rozumieć jak funkcjonuje miejsce pracy, na czym polegakulturapracyijakajestnaprzykładlogistykaorganizacyjna.

8. KompetencjemiękkieprzyszłychpracownikówNiezwykle ważne jest nabywanie kompetencji miękkich przez uczniów począwszy odprzedszkola.Nauczycielewwiększościniezdająsobiesprawy jakważnesąteumiejętnościna każdym etapie życia. Umiejętność pracy w grupie, adaptacji do zmieniających sięwarunków, dobrej komunikacji, otrzymywanie informacji zwrotnej, stymulowaniakreatywności i automotywacji oraz poczucia współodpowiedzialności i radzenia sobie wsytuacjachkryzysowychpowinnybyćrozwijaneodnajmłodszychlat.

AbstrahującodzaangażowaniaMinisterstwaEdukacjiNarodowejwopracowanieprogramunauczaniaważne jest abywewspółpracy z urzędami pracy partnerzy społeczni (fundacje,stowarzyszenia) organizowały zajęcia dodatkowe dla młodych kształtując kompetencjemiękkie.Ponownieurządpracyprzestałbykojarzyćsiętylkozmiejscemgdzieprzychodzisiępo zasiłek, ale jako ważne miejsce w każdym powiecie, które odpowiedzialnie kształtujepostawy we współpracy z rodzicami. W konsekwencji wszelkie programy skierowane domłodych miałyby grupę docelową przy urzędzie pracy, do której byłyby kierowane takżeszkoleniaidoradztwozawodowe.Urządpracybyłbyrzeczywiścieinstytucjąodpowiedzialnąspołecznie,aniepośrednikiemtransferówsocjalnych.

9. PromocjakształceniadualnegowśróddziewczątKoniecznejestzachęcaniedziewczątbypodejmowałykierunkitradycyjniepostrzeganejakomęskie.Przełamujetostereotypowemyślenieozawodach,pozwalateższerzejzaadresowaćindywidualnepasjeizainteresowaniamłodychludzi.Obecnie,wśróduczniów,którzywybralidalsza naukę w zasadniczych szkołach zawodowych blisko 70% stanowią chłopcy. Wybórkierunku kształcenia w takiej szkole też jest uzależniony od płci. Dziewczęta częściejwybierają zawody tradycyjnie postrzegane jako bardziej kobiece. I nie byłoby w tym niczłego, gdyby nie fakt, że wybór profilu najczęściej narzucany był przez rodziców lubnauczyciela, a nie przez ucznia. Dochodzi więc do marginalizacji indywidualnychzainteresowańmłodejosoby.

Pracodawcy dostrzegają potrzebę, aby zawódwykonywany przezmłodegopracownika byłczęścią jegopasji,aniezależałodkulturowego,czyspołecznegonacisku.Dziękitemudużołatwiej będzie inwestować we współpracę szkół z pracodawcami, wielosemestroweprogramystażowejeśliuczeń/uczestnikbędzieuczyłsięwtego,cogointeresuje.

10. ZnajomośćjęzykaangielskiegoBrak znajomości jeżyka angielskiego jest podstawową barierą znalezienia kandydatów dopracy. Podkreślają to zarówno przedsiębiorcy jak i dyrektorzy szkół zawodowych.Opanowanietegojęzykawstopniukomunikatywnymtoniezbędnaumiejętnośćniezależnieod szczebla kariery zawodowej. Często jest to jedyna bariera współpracy z parterami

116

zagranicznymi w różnych branżach. Instytucje rynku pracy powinny więc wspieraćkształcenie w obszarze języka obcego organizując konwersatoria z przedstawicielamiwybranych branż oraz zawodów, by przekazywać słownictwo i pojęcia branżowe. Kwestiegramatykiipodstawowejkomunikacjizostawiającszkołom.

4.4. Dobrepraktyki

Zaangażowaniepracodawcówwproceskształcenia iwspieraniamłodychpracownikówjestkluczowe dla dobrego funkcjonowania rynku pracy. Oznacza to przede wszystkimzaangażowanie firm w proces kształcenia, który uwzględniać będzie praktyczną wiedzę,której zdobycie jest gwarantem efektywności zatrudnienia w organizacji. Dlatego wartymomówienia jest system niemieckich praktyk, którego skuteczność jest przede wszystkimwynikiem połączenia kluczowych, dla praktycznego kształcenia, rozwiązań w obszarach:edukacji,regulacjirynkupracyorazfunkcjonowaniainstytucjirynkupracy.Powszechniejestonuważany,obokrozwiązańszwajcarskich iaustriackich,za jedenznajefektywniejszychwkontekściewprowadzaniamłodychludzinarynekpracy.

NiemcyPierwszą różnicapomiędzypolskimaniemieckimsystememkształcenia jest fakt, że jużnapoziomiegimnazjumuczeńdecydujeotymwktórymkierunku:zawodu,czydalszejedukacjibędzie podążał. Gimnazja dzielą się na szkoły realne dające większe szanse do pójścia nastudiaorazszkołygłówne,któresąwprowadzeniemdokształceniazawodowego.

Drugaważną różnicą, niejakowymuszawspółpracę edukacji z pracodawcami. Przyjęcie doszkoły zawodowej kształcącej w systemie dualnym, jest możliwe tylko pod warunkiemprzedstawienie w szkole potwierdzenia o przyjęciu ucznia na praktyki przez lokalnegopracodawcę. W tym procesie młodemu pomaga szkoła oraz bardzo często związekpracodawców (izba). Znalezienie firmy, która przyjmie na praktykę jest więc dla uczniapierwszym kontaktem z mechanizmami ryku pracy. Dodatkowym wyzwaniem jestskompletowanie dokumentacji (w tym CV z listą ocen szkolnych) i przejście rozmowykwalifikacyjnej.Dziękitemumłodzieżmożepoznaćswoją„wartośćrynkową”wwiekuokoło16lat.Wprocedurzeuczestniczylokalnaorganizacjazrzeszającapracodawców,którastoinastraży zobowiązańpomiędzy szkołą, uczniem i pracodawcą.Dbaona równieżoprecyzyjneplanyzajęć,naktóreskładająsięliczbagodzin,opiszadańinabywanekompetencje.Pracawfirmauzupełnianajestozajęciateoretyczne.Organizacjaedukacjizawodowejobywasięnapoziomie poszczególnych landów pod kuratelą związku pracodawców. Gwarantuje todostosowanienauczaniaipraktykdocharakterystykregionówilokalnegobiznesu.

Trzecią różnicą jestzaangażowaniepracodawców,którzysąmotoremkształceniadualnegowNiemczech.Uczestnictwowpraktykach jestdobrowolnedla firm.Wież się znim jednakwieloletnia tradycja ale również regulacje prawne na poziomie federalnym takie jakobowiązekzrzeszaniasięwizbierzemieślniczejlubprzemysłowohandlowej.Dziękitemuizbyangażują się w proces nauczania dualnego od certyfikacji kwalifikacji zawodowych i

117

wspomnianego wcześniej zaangażowani w proces rekrutacji praktykantów poprzeprowadzanieegzaminówcertyfikujących.

Instytucją gdzie odbywa się ponad 1/3 praktyk w Niemczech toMiędzyzakładowe CentraKształceniaZawodowego.SąonewsparciempraktykantówdlasektoraMŚP,gdzieinnowacjepotrzebują dobrego zaplecza wykształconych specjalistów, a których często nie stać napokrycie kosztów praktykwewłasnych zakładach.Młodzież uczęszczająca do Centrów niepoznajecałegoprocesuprodukcji,alekoncentrujesięna jegowyodrębnionymfragmencie.Dzięki temu praktyki trwają krócej i dana osoba szybciej trafia do zakładu pracy jakowykwalifikowanypracownik.

AustriaWspółpraca pracodawców z systemem edukacji dobrze funkcjonuje również w Austrii. Wtymprzedsiębiorstwa,równieżmałe iśredniejwielkości,chętniewspółpracujązeszkołami.Program nauczania praktycznego zawodu jest ściśle dopasowany do wymogów pracy. Wzwiązku z tym bardzo popularne są Centra Kształcenia istniejące w większych ośrodkach.Gwarantują one przygotowanie praktyczne pracowników prostszych zawodów (np.sprzedawca,czyprosteusługihotelarsko-gastronomiczne)częstowokresiekrótszyniż3lata.W ostatnim roku edukacji obowiązkowej uczniowie korzystają z zajęć doradztwazawodowego. Istnieje także możliwość wybrania wstępnego, rocznego kształceniazawodowego tzw. roku przed-zawodowego w szkole dla uczniów w wieku 14-15 lat,chcących bezpośrednio po zakończeniu edukacji obowiązkowej podjąć pracę lubkontynuowaćkształceniezawodowewsystemiedualnym.

PolskaPrzedstawiony powyżej krótki opis funkcjonowania kształcenia dualnego w Niemczech iAustrii wiąże się z tradycją angażowania się pracodawców w przygotowanie młodychpracowników.DlategorównieżnatereniePolski firmyniemieckiestawiająnawspółpracęzedukacją. Pionierem w zaangażowaniu biznesu w polską edukację zawodową jest firmaVolkswagenwPoznaniu.WzoremVWinneniemieckiefirmydołączyłydotegogrona:MAN,Herring,BASF,BoschiGeneralMotors.

VolkswagenPolskaW pierwszych latach działalności Volkswagen prowadził różne akcje informacyjne iedukacyjne docierając do rodziców i uczniów z komunikatem żewarto uczyć sięw szkolezawodowej.Obecnienajednomiejsceubiegasiędo3kandydatów.Kształcenieprowadzonejest w dwóch szkołach do których łącznie uczęszcza 231 uczniów. Wszyscy uczniowie sąjednocześnie młodocianymi pracownikami Volkswagena. Natomiast wszyscy absolwenci,którzy spełnili kryteriaprzyjęć, zostalipo zakończenikształceniawszeregach firmy. Jest toliczba266absolwentów

BoschPolskaPraktykęwspółpracyzeszkołamizawodowymiwprowadziłarównieżfirmaBOSCHPolskaSp.zo.o.Zaangażowaniejestwielotoroweizrozwijasięzupływemlat.Od200rokufirmajest

118

parteremstrategicznymOlimpiadyTechnikiSamochodowejorganizowanejdlazawodowychszkół samochodowych. Zadania dla olimpijczyków przygotowywane są przez inżynierów zCentrumSzkoleniowegoTechnikiMotoryzacyjnejBosch.Od2011prowadzonajestAkademiaWynalazców dla gimnazjalistów, którzy biura udział w warsztatach kreatywnych naPolitechnikach: Warszawskiej i Wrocławskiej. Tematy warsztatów są zróżnicowane iobejmują m.in.: robotykę, druk 3D, materiały kompozytowe, chemię, fizykę, inteligentnebudynkiibudowędronów.Wlatach2012-2015wfabryceBOSCHwMirokowieprowadzonybyłprogramdualnegonauczaniadlauczniówzeszkołyLotniczychZakładówNaukowych.Od2014, na kierunkach technik gazownictwa i technik urządzeń sanitarnych uczniowiemogąbraćudziałwprogramachedukacyjnychorganizowanychprzezmarkę JunkersnależącądoBOSCH. Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli, którzy wcześniej przeszli szkolenia wCentrum Szkoleniowym Junkers. Trenerzy Centrum są tez odpowiedzialni zamerytorycznynadzór nad prowadzonymi zajęciami. Od 2015 roku Centrum Szkoleniowe TechnikMotoryzacyjnych BOSCH posiada akredytację Kuratorium Oświaty oraz wpis do rejestruplacówekkształceniaustawicznegoMEN.GeneralMotorsMaufacturingPolandRównież General Motors Maufacturing Poland angażuje się w działania na rzecz rozwojukwalifikacji swoich przyszłych pracowników. 1września 2016 roku odbyła się inauguracjaklasy patronackiej gliwickiegoOpla o specjalnościmontermechatronik. Klasa powstała namocy porozumienia podpisanego z Górnośląskim Centrum Edukacyjnym, aby umożliwićpraktyczną edukacjęwzbogaconą elementami kształcenia dualnego. Jej programobejmujezakres nauczania obowiązujący w Polsce i w Niemczech, co umożliwia absolwentomprzystąpienie do egzaminów na polskie i niemieckie świadectwo kwalifikacyjne. GMMPprzekazałZespołowiSzkółSamochodowychwGliwicachprzedprodukcyjnyegzemplarzOplaAstry,któryposłużydopraktycznejnaukizawodu.

Program„Graszostaż2016”Graszostaż2016"toprogramdlawszystkichstudentówodpierwszegorokustudióworazabsolwentów do 30. roku życia. Organizują go "GazetaWyborcza" i firma doradcza PwC.„Grasz o staż 2016” jest platformą, poprzez którą studenci mogą aplikować na staże, aleprzede wszystkim jest wsparciem studentów w rozwoju kariery zawodowej, skutecznym„łącznikiem”znajlepszymipracodawcami..Pozarejestrowaniusięnastroniewww.grasz.pliuzupełnieniu profilu, jednym kliknięciem mogą przedstawić swoją aplikację 5 wybranympracodawcom. W przeciwieństwie do poprzednich edycj, w których uczestnicy musielirozwiązać zadanie konkursowe, w 2016jedynym zadaniem będzie przygotowanie się dorozmowyrekrutacyjnej.Wramachprogramuorganizatorzyplanują:

• Spotkania na uczelniachw ramach których uczestnicy będą takżemieli możliwośćwziąćudziałwwarsztatachzpisaniaCV,czyszkoleniazbiznesowegosavoirvivre’u.

119

• Inspirationcamp - specjalnewydarzenie,naktórymwmniej formalnejatmosferze,przedstawiciele pracodawców, w formule TED opowiedzą o swojej drodzezawodowej.

• Konkurs na kreatywne video CV, w którym do wygrania będzie wycieczka do DolinyKrzemowej.

• Nowa strona – grasz.pl. Podobnie do social mediów - umożliwiliśmy pracodawcomstworzenie własnych profili, w których mogą zaprezentować swoje materiały promocyjne,filmikiizdjęcia.Studencizaśbędątakżetworzyliswojeprofile,któreposłużąimjakoCV.

ProgramPolskichRamJakościStażyiPraktykProgramPolskichRamJakościStażyiPraktyktopierwszawPolsceinicjatywa,któramaceluwyznaczanie najwyższych standardóww zakresie realizacji staży i praktykw firmach. OsiąProgramu jest zbiór norm i standardówdotyczących realizacjiwysokiej jakości programówstaży i praktykwprzedsiębiorstwach,wypracowanyprzyudziale kilkudziesięciuorganizacjizrzeszonychwPolskimStowarzyszeniuZarządzaniaKadrami.

Program jest objęty patronatem honorowym przez Ministerstwo Nauki i SzkolnictwaWyższegoorazMinisterstwoPracy i Polityki Społecznej. Kierowany jestdopracodawców -firm,któresązainteresowaneobiektywnąweryfikacjąjakościprowadzonychstażyipraktykiotrzymaniemznaku jakości („StażWysokiej Jakości”, „PraktykaWysokiej Jakości” )orazdouczniów i studentówposzukującychmożliwości rozpoczęciakarieryzawodowej i rozwojuuodpowiedzialnychpracodawców,oferującychwysokiejjakościstażeipraktyki.

WramachProgramuorganizowanesądebatyispotkaniamającenacelupracęnadpoprawąstandardów organizacji staży i praktyk w Polsce, w których udział biorą przedstawicieleśrodowiska akademickiego, pracodawcy, strona rządowa, przedstawiciele organizacji isamorządów studenckich. Istotnym elementem programu są kampanie społeczne (Staż.Sprawdź, zanim pójdziesz!”, Jestem Y - grekiem, nie jestem leniem) mające na celuzwiększanie świadomości dotyczącej znaczenia wysokiej jakości staży i praktyk orazmotywowaniiaktywizowanie,zarównopracodawców,jakiuczniówistudentów.

PowszechnyZakładUbezpieczeńProgram Ambasador jest jedną z form współpracy PZUze środowiskiem akademickim.Zespół tworzy kilkudziesięciu Ambasadorów PZU z całej Polski oraz kilku AkademickichDoradców,którzykoordynują ichpracę.AmbasadorzyPZUtostudencizcałejPolski,którzywspierają i promują projekty akademickie (praktyki i staże, konkursy, szkolenia itd) orazdbają o wizerunek firmy na uczelniach w różnychmiastach. Reprezentują PZU na swoichuczelniachbędąc łącznikiempomiędzy firmąa środowiskiemakademickim,w tymbiuramikarier iorganizacjamistudenckimi.Toosoby,któreposiadająaktualneinformacjenatematprojektówrealizowanychfirmieorazmożliwościachrozwoju iproaktywniedzieląsięnimizkoleżankami ikolegami.ElementemprogramusąAkademiccyDoradcyPZU - studenciorazabsolwenci uczelni wyższych, którzy koordynują pracę i wspierają Ambasadorów PZU.

120

Wykorzystująprzytymdoświadczeniezdobytedziękiwcześniejszejdziałalnościstudenckiejiambasadorskiej. Współpracują z firmą również przy planowaniu działań kierowanych dostudentów i absolwentów. Akademiccy Doradcy oraz Ambasadorzy PZU mogą zgłaszać irealizowaćwłasneinicjatywyiprojekty.Zaswojąpracęotrzymująstypendiaambasadorskieorazuczestnicząwszkoleniach,wyjazdachintegracyjnychorazkonferencjach.

4.5.Wnioski

1. Oczekiwania pracodawców wobec przyszłych pracowników są inne niż kompetencjemłodychludzi.Jednocześnie,oczekiwaniatesąwmiaręstabilnewciąguostatnich10lat.Tooznacza,żekolejnerocznikiabsolwentówszkółiuczelnichcąwejśćnarynekpracymająctesame deficyty kompetencji. System oświaty i szkolnictwo wyższe nie odpowiada naoczekiwaniapracodawców.

2.Jednązpropozycjidziałań,któremogąprzyspieszyćnabywanieokreślonychkompetencjispołecznychiinterpersonalnychjestpromocjawolontariatumłodzieży.RozwiązanietojestwPolsceniedostateczniewykorzystywaneirealizowanewsposóbakcyjny.Potrzebnesąwtymzakresierozwiązaniasystemowe.

3. Ograniczone szanse powodzenia mają programy i inicjatywy, które stawiają wuprzywilejowanej sytuacji wybraną grupę osób. Politycyw 2008 roku opracowali programwspierający zatrudnienie osób 50+ (Solidarność pokoleń) i przeznaczono spore środki naprzekonanie pracodawców, że dojrzały pracownik jest cennym pracownikiem dla każdejfirmy. Pięć lat później rozpoczęły się prace nad rozwiązaniamiwspierającymi zatrudnienieosóbmłodych.

Skutkiem takiego działania jest segmentacja rynku pracy, która, wprowadzającuprzywilejowanie jednej grupy, rodzi konflikt międzypokoleniowy. Jednocześnie w grupiepracodawcówpojawiająsiępodmioty,którezaczynają„specjalizowaćsię”wzatrudnianiuwsposób gwarantujący ponoszenie najmniejszych kosztów, a nie z myślą o stałościzatrudnieniairealizacjiprzemyślanejpolitykizatrudnieniowej.

Wydajesię,żeoptymalnymrozwiązaniemjestpromocjazarządzaniawiekiemwfirmie,którapozwoliwykorzystaćwszystkiezasoby.Starsipracownicybędąmoglipełnićrolęmentorówiskutecznie przyczyniać się do likwidacji luki kompetencyjnej młodych ludzi. Młodzi będąmogliwykorzystaćswojąprzewagęwzakresienp.nowychtechnologiiczyzdolnościdopracyw środowiskuwielokulturowym. Instrumenty rynku pracy powinny ułatwiać dostosowanieprofilu młodego człowieka do potrzeb pracodawcy, a nie kusić pracodawcę obietnicąniższychkosztówpracywzamianzarezygnacjęzczęścipotrzeb.

4.Należyzauważyć,żenarynekpracywkolejnychlatachbędziewchodzićnowepokolenie,którema innepriorytety i celew życiu niż nieco starsze roczniki.Młodzi ludzie chcąmieć

121

możliwośćintegracjiżyciazawodowegoiprywatnego(work-lifebanalce),ważniejszadlanichjestmożliwośćrozwojuosobistegoiatmosferawpracyniżpremia.Potrafiąwspółpracowaćw systemie wirtualnym, krytycznie wykorzystywać nowe media, filtrować istotne dane wszumie informacyjnym. To są kompetencje przyszłości, które z powodzeniem mogąwykorzystać u pracodawców za granicą, jeśli mazowieccy pracodawcy będą takkonsekwentnie rysować obraz idealnego pracownika w oderwaniu od zmiantechnologicznychidemograficznych.

122

Bibliografia:

1. Bariery imożliwościwspółpracymiędzyszkołamizawodowymiafirmami–prezentacjaw ramachprogramu„Dyrektorzy zawodowcy”, ZPPorazWSiP,Warszawa,15 kwietnia2015roku.

2. BarometrrynkupracyVI,IIIkwartał2016r.,www.workservice.pl.3. CEDEFOP,SkillmismatchinEurope,BriefingNote,Thessaloniki2010.4. G.Firlit-Fesnak,Syntetycznyraportkońcowyzbadańempirycznych„Zapotrzebowaniena

pracowników na mazowieckim rynku pracy; stan i perspektywy” w ramach projektubadawczego„Pracodawca-pracownik,inwestycjawkapitałludzki”,Warszawa2008.

5. red. J. Górniak,Polski rynek pracy –wyzwania i kierunki działań na podstawie badańBilansKapitałuLudzkiego2010-2015,Warszawa–Kraków2015.

6. M. Kocór i inni, Rynek pracy widziany oczami pracodawców. Na podstawie badańpracodawców i ofert pracy zrealizowanych w 2014 roku w ramach V edycji projektuBilansKapitałuLudzkiego,PARP,Warszawa2015.

7. Kompetencje i kwalifikacjeposzukiwaneprzezpracodawcówwśródabsolwentów szkółwyższychwchodzącychnarynekpracy.WynikibadaniaprzeprowadzonegoprzezSzkołęGłównąHandlowąwWarszawie,AmerykańskąIzbęHandluwPolsceorazErnst&Young,Warszawa,maj2012.

8. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Pomoc dla pracodawców i ich pracownikówoferowana przez Urzędy Pracy i/lub finansowana z Funduszu Pracy, Informator,Warszawa2014.

9. M.Pańków,Młodzinarynkupracy-raportzbadania,Warszawa2012.10. „Praca po studiach – jakich ludzi poszukują dziś korporacje?”, www.bankier.pl,

01.12.2014r.11. PrzedsiębiorcynaMazowszu–Fakty,liczby,przykłady,PKPPLewiatan,grudzień2012.12. Rada Europy, Zalecenie Rady z dnia 22 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia

gwarancjidlamłodzieży(DziennikUrzędowyUniiEuropejskiej2013/C120/01).13. WojewódzkiUrządPracywWarszawie,informacjamiesięcznanr7/2016:Bezrobociew

województwiemazowieckim,Warszawa2016.14. Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Centrum Informacji i Planowania Kariery

Zawodowej,RzemiosłonaMazowszu–Zeszytinformacyjny,Warszawa,czerwiec2015.15. WojewódzkiUrządPracywWarszawie,Zapotrzebowanienakwalifikacjeikompetencje

zawodowe namazowieckim rynku pracy, Badanie na potrzeby Projektu systemowegoMazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy III, Raport końcowy: badania empiryczne,Warszawa2013.

16. WojewódzkiUrządPracywWarszawie,Zapotrzebowanienakwalifikacjeikompetencje17. zawodowe na mazowieckim rynku pracy, Raport końcowy: Analiza ofert pracy,

Warszawa2015.18. Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Busometr, wyniki półroczne, Warszawa,

20.09.2016r.

123

5. Politykaspołeczna

5.1. Analizarozwiązańwzakresiepracywsparciaosóbmłodychwtrudnejsytuacji.

Osoby młode tj. do 30 roku życia stanowią na Mazowszu 34,7% populacji regionu(1844943osób).Osobybezrobotneztejgrupystanowiłyaż29,4%(73097osób)wszystkichzarejestrowanychwUrzędachPracy191.Na koniec 2015 r. spośród osób bezrobotnych stanowiły osoby w przedziale wiekowym25-34l., których odsetek wynosił 26,3% zmniejszając się w porównaniu do rokupoprzedniegoo0,8p.proc..Zkoleiosobyw12miesiącuoddniaukończenianaukistanowiływtymsamymroku3,9%(8466osób)wszystkichzarejestrowanychbezrobotnych192.Rozpatrując rozwiązania w zakresie wsparcia osóbmłodych w trudnej sytuacji oferowaneprzezpomocspołecznąnależy rozpocząćodprzeanalizowaniazasobówpomocyspołecznejWojewództwaMazowieckiego.Realizatoramizadańpomocyspołecznejwwojewództwiemazowieckimsą:

ü Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego - na szczebluadministracjirządowej,

ü Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej na szczeblu administracji samorządowej,posiadające status regionalnegoośrodkapolityki społecznej, które jestwojewódzkąsamorządową jednostką organizacyjną, powołaną do realizacji zadań samorząduwojewództwamazowieckiegozzakresupolitykispołecznej,

ü 37 powiatowych centrów pomocy rodzinie, 2 miejskie ośrodki pomocy rodzinie wSiedlcachiOstrołęce,2miejskieośrodkipomocyspołecznejwPłockuiRadomiuorazWarszawskieCentrumPomocyRodzinie–naszczeblupowiatu,

ü 327ośrodkówpomocyspołecznej(wtym18OPSwdzielnicachm.st.Warszawy)193.

Do zadań pomocy społecznej należy nie tylko udzielanie pomocy finansowej, lecz równieżpomoc instytucjonalna realizowana przez jej placówki. Instytucje/placówki pomocyspołecznejmogąmiećzasięglokalnyibyćfinansowanezbudżetówgmin,lubprowadzićswądziałalnośćnaobszarachwykraczającychterytorialniepozagranicegmin ibyćfinansowaneześrodkównapomocspołecznąwygospodarowywanychzbudżetówpowiatów.Poniższa tabela prezentuje zasoby instytucjonalne pomocy społecznej województwamazowieckiegow latach2013–2015którezuwaginacharakterprowadzonejdziałalnościprowadządoaktywizacjizawodowejpoprzezdziałalnośćdoradczą,szkoleniowo-edukacyjną,jak i przywracanie osób wykluczonych (bądź realnie zagrożonych wykluczeniem) na rynekpracy.

191Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy, „Badanie osób młodych namazowieckimrynkupracy-raportkońcowyzbadania”,str.8.192Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, „Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o sytuację społeczną idemograficznąWojewództwaMazowieckiegoza2015rok”,str.13-14.193Tamże,str.27-28.

124

Daneztabelinr1obrazująznaczywzrostzainteresowaniapomocyspołecznejtworzeniemiprowadzeniem komórek/instytucji zajmujących się udzielaniem pomocy niefinansowejpoprzezpracęsocjalną,profilaktykę,socjalizacjęiresocjalizacjęorazaktywizacjęzawodowąispołeczną swoich podopiecznych tym samym zwiększając ich szanse na samodzielnefunkcjonowaniezarównowsferachżyciacodziennego,jakinapoluzawodowym.

Tabela 1. Zasoby instytucjonalne pomocy społecznej województwa mazowieckiegowlatach2013–2015194Typjednostki 2013 2014 2015CentraIntegracjiSpołecznej 8 11 12

KlubyIntegracjiSpołecznej 14 17 20

ZakładyAktywnościZawodowej 6 6 8

SpółdzielnieSocjalne 85 121 130

Centrum Integracji Społecznej jest jednostką organizacyjną utworzoną przez jednostkęsamorząduterytorialnegoluborganizacjępozarządową,realizującareintegracjęzawodowąispołeczną poprzez prowadzenie dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznymprogramówedukacyjnych,obejmującychm.in.:-nabywanieumiejętnościzawodowych,-przekwalifikowanielubpodwyższaniekwalifikacjizawodowych,-nabywanieinnychumiejętnościniezbędnychdocodziennegożycia.CISniejestsamodzielnympodmiotemprawnymleczformąprawnąadresowanądoinstytucjioraz organizacji pozarządowych pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniemspołecznym. Beneficjentami CIS są te same grupy osób mogące założyć spółdzielnięsocjalną195.Klub Integracji Społecznej jest jednostką, której celem jest pomoc osobom oraz ichrodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiuspołeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniukwalifikacjizawodowych, jakowartościnarynkupracy.KISdziałanarzecz integrowaniasięosób o podobnych trudnościach i problemach życiowych. To jednostka pomagająca samoorganizować się ludziom w grupy, podejmować wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia wzakresieaktywizacjizawodowej,wtymzmierzającedotworzeniawłasnychmiejscpracy.KISmoże zostać powołany przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organizacjępozarządową196.ZakładAktywnościZawodowejtoformaadresowanadoorganizacjipracującychzosobaminiepełnosprawnymi,wszczególnościzorzeczonymznacznymstopniemniepełnosprawności.194Tamże,str.117195Dz.U.2003Nr122poz.1143zpóźn.zm.Art.3196Tamże,Art.18

125

Celem ZAZ jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. ZAZ nie jestsamodzielną formą posiadającą osobowość prawną, lecz funkcjonuje jako jednostkawyodrębnionawinstytucjiluborganizacji,któraZAZutworzyła.ZAZ może być utworzony przez:, powiat, gminę, fundację czy stowarzyszenie lub innąorganizację społeczną, której celem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osóbniepełnosprawnych197.SpółdzielniaSocjalnajestspecyficznąformąspółdzielnipracy,posiadaosobowośćprawną.Przedmiotem jej działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu oosobistą pracę członkóww celach społecznej i zawodowej reintegracji jej członków.Musiprowadzićdziałalnośćgospodarczą,azyskosiąganyztejdziałalnościniejestcelemsamymwsobie,aśrodkiemdorealizacjicelówstatutowych.Spółdzielniamożeprowadzićdziałalnośćspołecznąioświatowo-kulturalnąnarzeczswoichczłonkóworazichśrodowiskalokalnego,atakżedziałalnośćspołecznieużytecznąwsferzezadańpublicznych198.Zestawienie tabelaryczne wybranych zasobów pomocy społecznej w latach 2013-2015pozwalanabliższąidokładniejsządiagnozęsytuacji.Zuwaginabrakdanychdotyczącychgrupyosóbmłodychtj.do30l.musimyprzyjąć,żeichodsetekwgrupiebezrobotnychwynosi29,4%(73097osób)199.Tabela 2. Zestawienie zasobów pomocy społecznej Mazowsza i Mazowsza bez miastastołecznegoWarszawywlatach2013,2014,2015200

2013 2014 2015

←Mazowsze

bezm.st.Warszawa→

←Mazowsze

bez m. st.Warszawa→

←Mazowsze

bez m. st.Warszawa→

Liczbamieszkańców 5316840 3592436 5334511 3599069 Bd. Bd.

Liczba osób, które otrzymały

pomociwsparciesocjalne

351651 260542 347705 267503 339538 261921

Liczbabezrobotnych(zmiana%w

stosunkudorokupoprzedniego)

280788

-

228521

-

254492(-

9,37%)

205322

(-10,15%)

223576

(-12,15%)183314

(-10,72%)

Liczba rodzin korzystających z

pomocy społecznej z pow.bezrobocia

68854

59324

65443

56401

60300

52360

197http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/672538198Dz.U.z2006r.Nr94,poz.651zpóźn.zm.art.2199Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy, „Badanie osób młodych namazowieckimrynkupracy-raportkońcowyzbadania”,str.8200Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, „Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o sytuację społeczną idemograficznąWojewództwaMazowieckiegoza2015rok”,str.117-118

126

LiczbaCIS/KIS/ZAZ 8/14/6 5./.12./.4 11/17/6 9/15/4 12/20/8 9/19/5

LiczbaSpółdzielniSocjalnych 85 43 121 70 130 74

Liczbapracownikówsocjalnych 2498 1814 2509 1828 2528 1834

Liczbarodzin,któreotrzymałypomociwsparciesocjalnenaMazowszuwroku2015spadław stosunku do roku poprzedniego o 8167 osób (-2,35%), a do roku 2013 o 12113 osób(-3,44%).Obserwując ilośćCIS,KIS, ZAZ,oraz spółdzielni socjalnychwokresie2013-2015 r.dostrzecmożnawyraźną tendencjęwzrostowąktórawynosiodpowiedniodlaCIS4 (50%),dlaKIS6(42,86%),dlaZAZ2(33,33%),dlaspółdzielnisocjalnych45(52,94%).LiczbarodzinkorzystającychzpomocyspołecznejzpowodubezrobocianaMazowszuwroku2015 spadław stosunku do roku poprzedniego o 5143 rodziny (-7,86%), aw stosunku doroku2013o8554rodziny(-12,42%).Liczba pracowników socjalnychw roku 2015wzrosław stosunku do roku 2013 o 30 osób(1,2%).Aktywność projektowo-konkursowa jednostek organizacyjnych pomocy społecznej wgminachzmiastaminaprawachpowiatuorazwpowiatachzm.st.Warszawąwlatach2013-2015przedstawiałasięnastępująco:Tabela 3. Zestawienie aktywności projektowo-konkursowej jednostek organizacyjnych pomocyspołecznej w gminach z miastami na prawach powiatu oraz w powiatach z m. st.Warszawą wlatach2013-2015201

Wyszczególnienie

2013←Gminy imiastanaprawachpowiatu

Powiaty zm.st.Warszawa→

2015←Gminyimiastanaprawachpowiatu

Powiaty zm.st.Warszawa→

2015←Gminy imiastanaprawachpowiatu

Powiaty zm.st.Warszawa→

Liczba projektów współfinansowanych zEFS

314 40 298

-5,1%

40

-

51

-82,89%

22

-45%

Ogółem liczba osób objętych projektamiwspółfinansowanymizEFS

125391 5247 91447

-27,05%

4719

-10,06%

1560

-98,29%

2532

-46,35%

Liczba konkursów ogłaszanych przez 160 37 201 48 254 33

201Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, „Ocena zasobów pomocy społecznej w oparciu o sytuację społeczną idemograficznąWojewództwaMazowieckiegoza2015rok”,str.73

127

MRPiPS 25,62% 29,73% 26,37% -31,25%

Ogółemliczbaosóbobjętychkonkursami 11338 643 14600

28,77%

660

2,64%

14439

-1,1%

621

-5,91%

Ogółemliczbaosóbobjętychprogramami 50452 721 58135

15,23%

1041

44,38%

54982

-5,42%

5067

386,74%

Analizując powyższe dane możemy zaobserwować zmniejszającą się zarówno ilość osóbbezrobotnychjakiosóbkorzystającychzpomocyspołecznejzpowodubezrobociapomimowzrostudemograficznego.ZauważalnatendencjadopowstawanianowychKIS,CIS,ZAZorazspółdzielni socjalnych w zestawieniu z powyższymi danymi nasuwa wnioski, że wzrastazainteresowanie szeroko rozumianą aktywizacją zarówno organów tworzących w/winstytucje, jak i osób zainteresowanych uczestnictwem w działaniach przez nierealizowanych. Aktywność projektowo-konkursowa jednostek OPS wykazująca spadek naprzestrzeni czasu prawdopodobnie związana jest z wygaszającymi się okresamifunkcjonowania i wygaszania danych konkursów/projektów, gdyż z informacji uzyskanychpodczasrozmówzpracownikamiorganówjeprowadzącychorazaktywnymiipotencjalnymiichuczestnikamiwynika,żewdalszymciąguciesząsięniesłabnącymzainteresowaniem.

5.2.WspółpracaOPSzIRP

Sprawą naturalną i wręcz oczywistą wydaje się współpraca ośrodków pomocyspołecznej i instytucji rynku pracy z faktu, iż ich oferta,wsparcie i pomocw dużejmierzeskierowana jest do tej samej grupyodbiorców.Osobyposiadające statusbezrobotnego sąnajwiększa grupą beneficjentów pomocy społecznej. W 2015r. z powodu bezrobociaprzyznanowcałymkrajupomoc574705rodzinom,zczegowwojewództwiemazowieckimzpowodu bezrobocia przyznano pomoc 60316 rodzinom, co po ubóstwie stanowi druginajczęstszypowódprzyznawaniapomocyprzezops.202Dlategoteżtylkowspólnedziałaniaobutychpartnerówmogąprzynieśćdużolepszeefektyniż pomoc kierowana przez każdą z tych instytucji osobno.Mimo oczywistej koniecznościwspółpracyprzepisyprawaniewskazujątegojednoznacznie. Ośrodkipomocyspołecznejpodejmująswojedziałaniawoparciuoprzepisyustawyopomocy społecznej zdnia z dnia 12marca 2004 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 930).Ustawa takwestię współpracy ośrodków pomocy z instytucjami rynku pracy sygnalizuje dośćogólnikowo i dotyczy ona współpracy jedynie z urzędem pracy. Zgodnie z art. 17 ust. 5współpraca ośrodka z powiatowym urzędem pracy dotyczy upowszechniania ofert pracy orazinformacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwazawodowegoioszkoleniachorazrealizacjiProgramuAktywizacjaiIntegracja,októrymmowaw202SprawozdanieMPiPS-03-RzaI-XII2015r.–zestawieniewedługwojewództw.

128

przepisachopromocjizatrudnieniai instytucjachrynkupracy.Natomiastart.108w/wustawykonkretyzuje współpracę między instytucjami, zgodnie z którym w przypadku osóbbezrobotnych podpisanie kontraktu socjalnego,w ramach którego są realizowanedziałania narzecz wzmocnienia aktywności osoby bezrobotnej, może być dokonywane na podstawieskierowaniapowiatowegourzędupracynazasadachokreślonychwart.50ust.3ustawyzdnia20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.203 Zgodnie z tymiprzepisami ośrodek pomocy składa wniosek do pup o skierowanie osoby bezrobotnej, w tymosoby do 30 roku życia do uczestnictwa w kontrakcie socjalnym, indywidualnym programieusamodzielnienia, lokalnym programie pomocy społecznej, o których mowa w przepisachopomocyspołecznej,lubuczestnictwawindywidualnymprogramiezatrudnieniasocjalnego,októrymmowawprzepisachozatrudnieniusocjalnym.204 Współpracępomiędzyniniejszymiinstytucjamibardziejkonkretyzująprzepisyustawyo promocji zatrudnienia i rynku pracy. Zgodnie z najnowszym brzmieniem art. 50 pkt.2bezrobotnemu,o którymmowawart. 49 (są tobezrobotni do30 roku życia, długotrwalebezrobotni, bezrobotni powyżej 50 roku życia, bezrobotni korzystający ze świadczeńzpomocyspołecznej,bezrobotniposiadającyconajmniejjednodzieckodo6rokużycialubconajmniej jednodzieckoniepełnosprawnedo18 rokużycia,niepełnosprawnibezrobotni)będącemu w szczególnej sytuacji na rynku pracy: powiatowy urząd pracy w okresie6miesięcyoddniautratyprawado zasiłku zpowoduupływuokresu jegopobierania, awprzypadku bezrobotnych bez prawa do zasiłku wokresie 6 miesięcy od dnia rejestracjipowinien:- powinien przedstawić propozycję zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu,odbycia przygotowania zawodowego dorosłych, zatrudnienia w ramach pracinterwencyjnych,robótpublicznychlub- na wniosek ośrodka pomocy społecznej może skierować do uczestnictwa w kontrakciesocjalnym, indywidualnym programie usamodzielnienia, lokalnym programie pomocyspołecznej, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub uczestnictwaw indywidualnym programie zatrudnienia socjalnego, o którym mowa w przepisacho zatrudnieniu socjalnym.205 Kierowanie to nie ma jednak charakteru obligatoryjnegoafakultatywny.Niniejszy zapis wskazuje na dwa rodzaje działań dotyczące wsparcia bezrobotnegokorzystającegozeświadczeńpomocyspołecznej ibędącegowrejestrzeosóbbezrobotnychpodejmowaneprzezinstytucje.Urządpracysamodzielniepodejmujedziałaniaaktywizacyjnelub daje możliwość ośrodkowi pomocy społecznej o zwrócenie się do urzędu pracyoskierowanieosobybezrobotnejkorzystającejzeświadczeńopsdokontraktów/programówrealizowanychzgodniezustawąopomocyspołecznej.Ustawaokreślarównieżkoniecznośćzawiązywania porozumień pomiędzy urzędem pracy i ośrodkiem pomocy społecznej,203Ustawazdnia12marca2004ropomocyspołecznej(Dz.U.z2016r.poz.930)204Ustawazdnia20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniairynkupracy(tj.Dz.U.z2016r.poz.645zezmianami)205Ustawazdnia12marca2004ropomocyspołecznej(Dz.U.z2016r.poz.930)

129

w przypadku gdy na wniosek ops bezrobotny zostanie skierowany do uczestnictwa wkontrakcie socjalnym, indywidualnym programie usamodzielnienia, lokalnym programiepomocyspołecznej,októrychmowawprzepisachopomocyspołecznej,lubuczestnictwawindywidualnym programie zatrudnienia socjalnego, o którym mowa w przepisacho zatrudnieniu socjalnym.W tymprzypadkupowiatowyurządpracyorazośrodekpomocyspołecznej są obowiązane informować się wzajemnie o planowanych działaniach wobecbezrobotnychwtrybieokreślonymwzawartymporozumieniu.206Kształtporozumieniaijegotreśćniejestokreślonawustawie.Wskazujeonajedyniezasadęzawiązaniatejwspółpracy.Wmaju2009r.MPIPSwydałowytycznedlapowiatowychurzędówpracy (PUP) iośrodkówpomocyspołecznej (OPS)wzakresiewspółpracyprzypodejmowaniudziałańna rzeczosóbbezrobotnych, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, w których to zawarto, iżporozumienie miedzy PUP i OPS nakazuje obowiązek wzajemnego informowania się, copozwoli uniknąć dublowania się zastosowanych form aktywizacji, pozwoli wpłynąć natrafność i skuteczność podejmowanych działań, zapewni komplementarną pomoc wdoprowadzeniu osoby do zatrudnienia. Usprawni to prace z klientem, dzięki możliwościwcześniejszego planowania działań aktywizacyjnych i dalszej pomocy, adekwatnie dopotrzeborazjużzastosowanychinstrumentów.207Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy z 2014r. wprowadziłakolejne zadania mogące być realizowane wspólnie przez urzędy pracy i ośrodki pomocyspołecznej. Zgodnie z zapisami rozdziału 12a w/w ustawy powiatowy urząd pracysamodzielnielubwewspółpracyzośrodkiempomocyspołecznejmożeinicjowaćdziałaniawzakresieaktywizacjizawodowejiintegracjispołecznejbezrobotnych,któresąrealizowanewramachProgramuAktywizacjaiIntegracja.DoudziałuwPAIskierowanimogąbyćbezrobotniz ustalonym III profilem pomocy, korzystający ze świadczeń pomocy społecznej,wszczególności realizujący kontrakt socjalny. W 2015r. w całym kraju w ramach pracysocjalnejzawartoprzezOPS56396kontraktówsocjalnych.208Działania w PAI realizowane są w zakresie integracji społecznej i aktywizacji zawodowejbezrobotnego.Działaniapodejmowanew ramach integracji społecznej służą kształtowaniuaktywnejpostawywżyciuspołecznymizawodowymimogąbyćrealizowanewszczególnościpoprzez grupowe poradnictwo specjalistyczne, warsztaty trenerskie igrupy wsparcia, wwymiarze, co najmniej 10 godzin tygodniowo. Działania w zakresie integracji społecznejbezrobotnych, realizowaneprzezOPS lubpodmioty zatrudnienia socjalnegoprowadzoneprzezjednostki samorządu terytorialnego, co do zasady są finansowane ze środków budżetowychgminy i mogą być wspierane środkami EFS. Natomiast działania w zakresie aktywizacjizawodowej bezrobotnych realizowane są przez powiatowy urząd pracy w ramach pracspołecznie użytecznych. Okres realizacji PAI trwa 2 miesiące. Po zakończeniu realizacji

206Tamże,art.50pkt.3207 MPIPS (2009) Wytyczne dla powiatowych urzędów pracy (PUP) i ośrodków pomocy społecznej (OPS) w zakresiewspółpracyprzypodejmowaniudziałańnarzeczosóbbezrobotnych,korzystającychzeświadczeńpomocyspołecznej.208SprawozdanieMPiPS-03-RzaI-XII2015r.–zestawieniewedługwojewództw.

130

Programu, PUP może podjąć decyzję o skierowaniu bezrobotnego do udziału w kolejnej

edycji PAI (bezrobotny może być kierowany do PAI maksymalnie 3 razy) lub skierować

bezrobotnego,wporozumieniuzOPS,do:

- zatrudnienia wspieranego u pracodawcy na zasadach określonych w przepisach

ozatrudnieniusocjalnymlub

- podjęcia pracy w spółdzielni socjalnej zakładanej przez osoby prawne, o której mowa

wprzepisachospółdzielniachsocjalnych,

- ponownie ustalić profil pomocy, aw przypadku zmiany profilu niezwłocznie dostosować

IPDiprzedstawićbezrobotnemupropozycjępomocyokreślonąwUstawie.

RozpoczęciepracspołecznieużytecznychwramachPAIw2015r.Wyszczególnienie Ilośćosób

Ilość osób bezrobotnych ogółem skierowanych do PAI w

Polsce

5513

Wtym:Ilośćbezrobotnychkobiet 3132

Ilośćbezrobotnychdo30r.ż. 569

IlośćbezrobotnychskierowanychdoPAIwwoj.mazowieckim 737

Źródło:MRPIPS(2016)Analizarozwiązańwprowadzonychustawązdnia14marca2014r.ozmianieustawyo

promocji zatrudnienia i instytucjachrynkupracyorazniektórych innychustaw(dz.u.poz.598),opracowanie

własne.

Jak wynika z danych gromadzonych w ramach statystyki publicznej, w 2015r. w całej Polsce

skierowano do PAI ponad 5513 osób bezrobotnych z ustalonymprofilempomocy III, którzy z

uwagi na swoją sytuację bytową są jednocześnie klientami pomocy społecznej. W grupie tej

dominowałykobiety3132osoby (57%ogółu skierowanych),osobydo30 roku życia stanowiły

10% ogółu skierowanych i było to 569 osób. Najwięcej inicjatyw w zakresie PAI podjęto

w województwie mazowieckim (737 bezrobotnych – 13% ogółu skierowanych).209

Udział w

Programiew2015r.zakończyło5053bezrobotnych,spośródktórych:

-51osób(tj.1,01%)podjęłopracęwramachzatrudnieniawspieranegoupracodawcy,

-2osoby(tj.0,04%)podjęłypracęwspółdzielnisocjalnejosóbprawnych,

-20osób(tj.0,40%)zostałoskierowanychdoagencjizatrudnienia,wceludoprowadzeniatej

grupydozatrudnienia.210

Współpracaośrodkówpomocyspołecznejz innymi instytucjarynkupracypozaPUP

niejestjużuregulowanaprawnie.WspółpracOPSzMRPiPSjestzrozumiałazracji,iżjestto

ministerstwoodpowiedzialnezadziałaniawzakresiezarównopolitykispołecznejjakirynku

pracyizwiązanajestonazeskładaniemsprawozdańianalizdotyczącychświadczeńidziałań

209

MRPIPS (2016), Analiza rozwiązań wprowadzonych ustawą z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji

zatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyorazniektórychinnychustaw(dz.u.poz.598),Warszawa2016,str.44-46.

210

Tamże.

131

instytucji pomocy społecznej oraz rozdysponowywania środków finansowych na realizacjęzadańzleconychprzezops. Ponadto z racji faktu, iż OPS kierują swoją pomoc do osób bezrobotnychkorzystającychrównieżzewsparciainnyinstytucjirynkupracytopodejmowaniewspółpracyjest niejako samoistnie wymuszane pomimo braku uregulowań prawnych. Instytucje tedziałają na zasadach nieformalnej współpracy lub podpisując porozumienia o współpracyiwzajemnej pomocywdziałaniach na rzecz np. rzeczmłodzieży zagrożonejmarginalizacjąi wykluczeniem społecznym. Przykładem takich działań jest współpraca MazowieckiejWojewódzkiejKomendyOHPzbielańskimOśrodkiemPomocySpołecznej.Nawiązując takąwspółpracę OHP przybliża pracownikom ops swoją ofertę, pokazuje możliwościzaoferowaniaklientompomocyspołecznejrozwiązań,któremogąpomóc imwzmianie ichsytuacji na rynku pracy. Współpraca ta dotyczy wzajemnej pomocy w działalnościwychowawczej, profilaktycznej i resocjalizacyjnej na rzecz młodzieży oraz w rekrutacjiuczestnikówdodziałańfinansowanychzEFSpodejmowanychprzezOHP.211

PonadtoWUPiPUPwspólniezOPSorganizujątargipracy,atakżeprezentująswojąofertę, możliwość uzyskania wsparcia oraz dostępne usługi. OPS też współpracują zorganizacjami prorządowymi np.w ramach realizacji zadań na rzecz aktywnej integracjiwramachdziałańprojektowychześrodkówEFS.

Dodatkowo w celu usprawnienia wymiany informacji i ich natychmiastowego orazbezpiecznego dostępu stworzona została Samorządowa Elektroniczna PlatformaInformacyjna SEPI, która pozwala na elektroniczną, bezobsługową wymianę danychpomiędzyjednostkamiRynkuPracy,PomocySpołecznej,ReferatówSRorazUrzędamiMiastiGmin. Jej działanie obniża koszty administracyjne, a także pozwala na szybszy dostęp doinformacjio bezrobotnym lub osobie korzystającej ze świadczeń ops, co przyspiesza możliwośćudzielaniapomocyosobomznajdującymsięwrejestrachposzczególnychinstytucji.

5.3. MocneisłabestronyMocnestrony:

1.PAIjakoprzykładpartnerstwazadaniowego,któregocelemjestkompleksowespojrzenienasytuacjęproblemowąosobybędącejjednocześnieklientemdwóchinstytucji.

2. Dobre rozumnie specyfiki rynku pracy przez obie instytucje oraz znajomość specyfikiklienta, jego podejścia do pracy legalnej, pracy w czarnej strefie i korzyści z tegowynikających.

3.RozszerzeniewspółpracymiędzyOPSiPUPprzezkolejnenowelizacjeustawyopromocjizatrudnieniairynkupracy.

211http://www.mazowiecka.ohp.pl/?id=6736

132

4. Dobrze wykwalikowana i ciągle podnosząca swoje kwalifikacje kadra OPS i PUProzumiejąca potrzebę współpracy między instytucjami i jej korzyści dla potencjalnychbeneficjentów.

5. Wspólne podejmowanie działań przez instytucję pozwala na lepsze dodarcie dobeneficjentów, dostosowanie właściwej formy pomocy i wsparcia oraz dostosowanieodpowiedniejścieżkirozwojuzawodowego.

6. Wzmocnienie aktywizacji zawodowej i społecznej osób wykluczonych i zagrożonychwykluczeniem społecznym z powodu bezrobocia poprzez rozwój działalności CentrówIntegracji Społecznej, Klubów Integracji Społecznej, Zakładów Aktywności ZawodowejorazSpółdzielniSocjalnych.

7. Wysoka aktywność projektowa i konkursowa na poziomie gmin i miast na prawachpowiatów z uwagi na uwarunkowania lokalne pozwala na bardziej adekwatnedopasowanieofertyskierowanejdoosóbmłodych.

Problemy:

1. Przy samodzielnej realizacji projektów ze środków EFS przez OPS i IRP kierowaniewsparciadotejsamejgrupybezrobotnych(adresowanienp.szkoleńdotejsamejgrupy,szkoleniaztegosamegozakresu,nabywanietychsamychkompetencjizawodowych).

2. BrakwzględnietrwałychporozumieńOPS-ówz instytucjamirynkupracynarzeczosóbbezrobotnych. Słaba lub całkowity brak współpracy OPS z innymi instytucjami rynkupracyniżPUP.

3. Pracazespecyficznymitrudnymklientemmającympostawęroszczeniową,któryczęstorezygnujezewsparcia.

4. Ograniczona ilość beneficjentów PUP z III profilem korzystających jednocześnie zpomocy OPS oraz traktowanie III profilu jako potrzeby posiadania ubezpieczeniazdrowotnegoprzezbezrobotnego.

5. Ukierunkowanie poszczególnych pracowników obu instytucji na realizację własnychzadańustawowychwynikającychzdwóchodrębnychustaw.

6. Natłok obowiązków pracowniczych poprzez powierzanie pracownikom dodatkowychzadań nie wynikających wprost z ich zakresu obowiązków, bądź zmienianie zakresuobowiązkówokolejnezadaniazamiastzatrudnieniekolejnegopracownika.

7. Niewłaściwe/nieskuteczneinformowaniegrupydocelowejoskierowanejdonichoferciepomocowej/aktywizacyjnej.

8. Rozbudowana biurokratyzacja zarówno w PUP jak i w OPS zniechęcająca osobęzainteresowaną uzyskaniemwsparcia i jest uciążliwe dla pracownikóww/w instytucji,którzy nie skupiają się potrzebach klienta tylko na skompletowaniu niezbędnychdokumentów.

9. Brak wyznaczonych komórek w instytucjach zajmujących się pracą z grupami okonkretnychproblemach(pracazproblemamianienarejonach).

133

10. Brak trwałej współpracy z innymi instytucjami/podmiotami (żłobki, przedszkola,świetlice szkolne) na rzecz aktywizacji bezrobotnych osób młodych, które posiadajądzieci.

11. Popadnięciew pułapkę świadczeniową, kiedy nie pójście do pracy lub tzw. praca naczarno gwarantuje prawodo zasiłku/świadczenia zOPS i jednocześnie ubezpieczaniezdrowotne z PUPorazwyższe zarobki z pracy na czarno, która nie jest obwarowanażadnymipodatkamiiskładkamiZUS.

134

Bibliografia

1. Ustawazdnia13czerwca2003r.ozatrudnieniusocjalnym(Dz.U.z2003Nr122poz.1143zpóźn.zm.).

2. Ustawa zdnia27kwietnia2006 r.o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. z2006 r.Nr94,poz.651zpóźn.zm.).

3. Ustawazdnia12marca2004ropomocyspołecznej(Dz.U.z2016r.poz.930).4. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i rynku pracy (tj. Dz. U. z

2016r.poz.645zezmianami).5. MPIPS,Wytycznedlapowiatowychurzędówpracy(PUP)iośrodkówpomocyspołecznej

(OPS)w zakresiewspółpracy przy podejmowaniu działań na rzecz osób bezrobotnych,korzystającychzeświadczeńpomocyspołecznej,Warszawa2009.

6. SprawozdanieMPiPS-03-RzaI-XII2015r.–zestawieniewedługwojewództw.7. MRPIPS,Analizarozwiązańwprowadzonychustawązdnia14marca2014r.ozmianie

ustawyopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyorazniektórychinnychustaw(dz.u.poz.598),Warszawa2016,str.44-46.

8. MazowieckieCentrumPolitykiSpołecznej,Ocenazasobówpomocyspołecznejwoparciuo sytuację społeczną i demograficzną Województwa Mazowieckiego za 2015 rok,www.mcps.com.pl/images/docs/ozps/OZPS_2015.pdf.,Warszawa2015.

9. Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy,Badanie osób młodych na mazowieckim rynku pracy - raport końcowy z badania,http://obserwatorium.mazowsze.pl/pliki/files/Raporty/M30_Mazowsze_wersja_ost_24_04.pdf.

10. http://www.mazowiecka.ohp.pl/?id=673611. Portalinternetowywww.ekonomiaspoleczna.pl

135

6. Analizaprogramówiprojektówkierowanychdoosóbmłodych.

Wniniejszymrozdzialeprzedstawiamykrótkieomówienie,kluczowychprogramówwsparcia

skierowanychdomłodych ludziod15do30 rokużycia zwojewództwamazowieckiego.W

rozdziale tym zostanie również zaprezentowano analityczne ujęcie kryteriów oceny

stosowanychwposzczególnychprogramach.

6.1.ProgramErasmus+

ProgramErasmus+ zostałustanowiony rozporządzeniemParlamentuEuropejskiego iRady

(UE)nr1288/2013zdnia11grudnia2013roku.Programtenintegrujeprogramyeuropejskie

realizowanewperspektywie finansowej 2007-2013w ramachoddzielnych inicjatyw takich

jaknp.:programy"Młodzieżwdziałaniu"czyteż"Uczeniesięprzezcałeżycie".

Celeogólneprogramu212Program Erasmus+, z racji łączenia w sobie wielu wcześniej rozproszonych działań,

przyczyniasiędoosiągnięciaróżnychcelówokreślonychwdokumentachstrategicznych:

• cele strategii „Europa 2020”, w tym wyznaczonego w niej głównego celów w

dziedzinie edukacji - ograniczenie zjawiskawczesnego kończenia nauki do poziomu

poniżej10%orazumożliwieniazdobyciawykształceniawyższegolubrównorzędnego

przezconajmniej40%osóbwwieku30-34lat;

• osiągnięcia celów strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie

kształceniaiszkolenia(„ET2020”),wtymodpowiednichpoziomówodniesienia;

• zrównoważonegorozwojukrajówpartnerskichwdziedzinieszkolnictwawyższego;

• osiągnięcia ogólnych celów odnowionych ram europejskiej współpracy na rzecz

młodzieży(nalata2010–2018);

• rozwoju europejskiego wymiaru sportu, w szczególności sportu powszechnego,

zgodniezplanempracUEwdziedziniesportu;

• promowaniaeuropejskichwartościzgodniezart.2TraktatuoUniiEuropejskiej.

Samprogramdzielinadwagłównesektory:

a) Sektor kształcenie i szkolenie obejmujący: edukację szkolną, kształcenie i szkolenia

zawodowe,szkolnictwowyższeorazedukacjędorosłych,

b)Sektormłodzieżyobejmującyuczeniesiępozaformalneinieformalnemłodzieży.

GrupyobjętewsparciemWramachprogramuwspieranesązarównoosobyfizycznejakiorganizacjeiichpracownicy

(np.szkołyinauczyciele)prowadzącydziałaniaedukacyjne.

Wsektorzekształceniaiszkoleniadogłównychgrupdocelowychnależąmiędzyinnymi:

• studenci, nauczyciele akademiccy, kadra uczelni, specjaliści w przedsiębiorstwach

(projektudlaszkolnictwazawodowego),

212

Opracowanonapodstawie"Erasmus+.Przewodnikpoprogramie."Wersja2(2016):07/01/2016.Źródło:

http://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/sites/erasmusplus/files/files/resources/erasmus-plus-programme-

guide_pl.pdf

136

• uczniowie i praktykanci, osoby prowadzące szkolenia zawodowe, nauczyciele ispecjaliści w przedsiębiorstwach (projekty dotyczące kształcenia i szkoleniazawodowego),

• nauczyciele,kadrakierowniczaszkół,uczniowie(projektyedukacjiszkolnej),• osobydorosłeiosobyprowadzącekształcenieosóbdorosłych.

Wsektorzemłodzieżydogłównychgrupdocelowychnależą:• osoby młode w wieku 13-30 lat oraz pracownicy młodzieżowi i organizacje

pozarządowezajmującysięedukacjąnieformalnąipozaformalną.

ObszaryiformywsparciaProgram i jego oba sektory podzielony jest na trzy główne akcje. W tabeli poniżejprzedstawiononajistotniejszeinformacjeokluczowychtypachakcji:Typakcji

Rodzajdziałań Opisdziałań

Akcja1 Projektymobilnościwdziedziniekształcenia,szkoleniaimłodzieży

Wdziedziniekształceniaiszkolenia:

•projektymobilnościstudentówipracownikówinstytucjiszkolnictwawyższego,

•projektymobilnościosóbuczącychsięikadrywramachkształceniaiszkoleniazawodowego,

•projektymobilnościkadryedukacjiszkolnej,

•projektymobilnościkadryzajmującejsięedukacjądorosłych.

Wdziedziniemłodzieży:

•projektymobilnościosóbmłodychiosóbpracującychzmłodzieżą.

Akcja2 Partnerstwastrategicznewdziedziniekształcenia,szkoleniaimłodzieży

Projektytemającharakterzinstytucjonalizowanejwspółpracyinstytucjizminimum2lub3krajówprogramuikrajówpartnerskich.Wramachprojektówmożnaprowadzićmiędzyinnymidziałaniadotyczące:

-opracowaniaitestowanianowychrozwiązańwobszarzekształcenia,szkoleniaimłodzieży,wtymzwykorzystaniemIT,

-wymianydoświadczeńitworzeniasieciinstytucjipoprzezwspólneszkoleniakadry,

-wspólnedziałaniamłodzieżynapoziomielokalnymi

137

transnarodowym,

-wspólnejpromocjęiwłączaniedopolitykopracowanychwramachprojekturozwiązań.

Akcja2 Sojuszenarzeczwiedzy

SojuszenarzeczwiedzymająnaceluzwiększeniezdolnościinnowacyjnychEuropyorazwspieranieinnowacyjnościwszkolnictwiewyższym,biznesieiszerszymśrodowiskuspołeczno-ekonomicznym.

Sąoneukierunkowanenaosiągnięcieprzynajmniejjednegozponiższychcelów:

• opracowanienowych,innowacyjnychiwielodyscyplinarnychpodejśćdonauczaniaiuczeniasię;

• pobudzanieprzedsiębiorczościirozwijanieumiejętnościprzedsiębiorczychwśródkadryzajmującejsięnauczaniemwinstytucjachszkolnictwawyższegoiprzedsiębiorstwach;

• ułatwianiewymiany,przepływuiwspółtworzeniawiedzy.Akcja2 Sojuszena

rzeczumiejętnościsektorowych

Sojuszenarzeczumiejętnościsektorowychmająnaceluprzeciwdziałanieproblemowiniedoboruwykwalifikowanejkadrypoprzezrozpoznawaniepotrzebwkonkretnychsektorachrynkupracyorazzapotrzebowaniananoweumiejętnościwodniesieniudojednegolubwięcejprofilizawodowychi/lublepszereagowaniesystemówkształceniaiszkoleniazawodowegonapotrzebykonkretnychsektorówrynkupracy.

Akcja2 Budowaniepotencjałuwdziedziniemłodzieży

Projektybudowaniapotencjałumłodzieżymająnacelu:

• wspieraniewspółpracyiwymianwdziedziniemłodzieżymiędzykrajamiprogramuikrajamipartnerskimizróżnychregionówświata;

• wspieranieopracowywania,testowaniaorazinicjowaniasystemówiprogramówmobilnościedukacyjnejwzakresiepozaformalnegouczeniasięnapoziomieregionalnym;

Akcja3 Wsparciewreformowaniupolityk

Działaniasąukierunkowanenaosiągnięciecelóweuropejskichpolityk,awszczególnościstrategii„Europa2020”,strategicznychrameuropejskiejwspółpracywdziedziniekształceniaiszkolenia(ET2020)orazstrategiiUEnarzeczmłodzieży.

Problemy,najakieodpowiadaprogramTypproblemów-na Odpowiedźnaproblem

138

podstawieanalizyzrozdziału1

Brakdoświadczeniazawodowegomłodzieży

Brakdopasowaniakompetencjidopotrzebpracodawców,

• możliwośćodbyciastażyzawodowychzagranicąwramachmobilnościmiędzynarodowych-akcja1

• wzmocnieniemerytoryczneorganizacjidziałającychnarzeczzatrudnieniamłodzieżyNEETS-akcja2

Niedopasowaneschematykształceniadopotrzebrynkupracy

• możliwośćadaptacjirozwiązańzagranicznychprzezszkołyorazorganizacjespołecznedziałającewobszarzeedukacji-akcja2

• podnoszenieiaktualizacjakompetencjinauczycielipoprzezszkolenia,stażeidelegowaniedopracywinnychkrajach-akcja1

Brakumiejętnościporuszaniasięporynkupracyibudowaniasiecikontaktów,

• szkoływramachprojektumająokazjębudowaćpartnerstwazpracodawcamibranżowymiwceluprzygotowaniauczniówdozatrudnienia-akcja2"sojuszenarzeczumiejętnościsektorowych"

• organizacjepozarządowedziałającenarzeczmłodzieżyNEETmająokazjęwzmocnićswójpotencjałorganizacyjny

Brakdopasowaniakompetencjidopotrzebpracodawców,

• szkolenia,stażeikursywprogramieErasmus+sąukierunkowanenarozwójkompetencjikluczowychistotnychzperspektywypracodawców:znajomośćjęzykówobcych,umiejętnośćuczeniasię,kompetencjeICT

OczekiwanerezultatyZpunktuwidzeniagrupdocelowychErasmus+pozwalaprzedewszystkimna

• rozwój kompetencji kluczowych młodzieży zgodnie z zaleceniem ParlamentuEuropejskiegoiRadynr2006/962/WE,

• rozwójzawodowychnauczycieliiinnegopersonelupracującychzmłodzieżą,• rozwójnowychpodejśćwceluwzmocnieniaedukacjiiszkoleń,• rozwójwykorzystaniaICT,• zwiększenieprzejrzystościiułatwienieuznawaniaipotwierdzaniakwalifikacji,• zwiększanieszansedukacyjnychosóbwtrudniejszejsytuacji(np.NEET),• wzrost wydajności wydatków publicznych związanych z edukacją formalną i

pozaformalnąmłodzieży.Dodatkowo program jest ukierunkowany na tworzenie nowych, innowacyjnych, rozwiązańpozwalających na osiągnięcie lepszych rezultatów w procesie edukacyjnym. Dzięki temu

139

organizacje edukacyjne różnego typu mogą pracować bardziej skutecznie (np. poprzezwłączanie do swojej oferty opracowanych za granicą metodyk pracy). Jednocześnie sameosoby młode zyskują możliwość nabycia doświadczenia zawodowego za granicą (np. wformiestaży ipraktyk) jak irozwojukompetencjikluczowychniezbędnychnarynkupracy-np.kompetencjejęzykowe.Wyżejwymienione korzyścimożnaosiągnąćw ramachgłównychdziałań finansowanychwprogramie:

• możliwośćodbyciastudiówzagranicą(studenci),• możliwośćodbyciapraktykizagranicą(studenci),• możliwość odbycia stażu za granicą w przedsiębiorstwach - a przez to ważnego

doświadczeniazawodowego(uczniowieszkółzawodowychipraktykanci),• możliwośćwzięciaudziałuwwymianiemłodzieżyorazwwolontariacieeuropejskim

comaskutkowaćrozwojemkompetencjikluczowych(grupynieformalne,organizacjedziałającewzakresieedukacjinieformalnej),

• doskonalenie kadry uczelni wyższych, szkół, przedszkoli oraz innych instytucjiedukacyjnychpoprzezudziałwszkoleniachlubpoprzezdelegowaniedoprowadzeniazajęćedukacyjnychzagranicą,

• możliwośćtworzenianowychnarzędzi,modeliirozwiązańwzakresieedukacjidziękiwspółpracyzpodmiotamizinnychkrajówUEikrajówpartnerskich,

• możliwość przeprowadzenia badań potrzeb grup docelowych oraz interpretacjiwynikówtychbadańprzezekspertów.

Analizując rezultaty oraz korzyści z programuwarto zwrócić uwagęna fakt, żewspieraonrównież działania organizacji pracujących poza formalnym systemem edukacji. W efekciemożliwejestudzieleniewsparciaosobomzgrupyNEETS,czyteżmłodzieży,którawcześniejopuściłasystemedukacji.Podnoszeniekompetencjiwtymwypadkuoznaczauczeniesięwtoku codziennych czynności, pracy, kontaktów z rówieśnikami itp. Polega ono głównie nauczeniusięprzezdziałanie.Wsektorzemłodzieżyuczeniesięnieformalnemożeodbywaćsięw ramach inicjatyw młodzieży, dyskusji w grupie rówieśników, działań w ramachwolontariatuorazwwieluinnychsytuacjach.

SkalawsparciaoferowanegowprogramieKonkursy w ramach programu Erasmus + ogłaszane są w Polsce przez Fundację RozwojuSystemuEdukacjiod2014roku.Rocznybudżetprogramuwynosiokoło100mlneuro213214.Najwięcejśrodków,boponad40%przeznaczonychjestnadziałaniazwiązanezkształceniemiszkoleniemzawodowym.Na potrzeby analizy skali wpływu programu na sytuację osób młodych w województwiemazowieckimzbadanoilepodmiotówztegowojewództwaotrzymałodotacjęwlatach2015-2016.Należyprzytympoczynićzastrzeżenie,żeprzyznanieśrodkówpodmiotowimającemu

213Tabela z alokacją budżetu programu Erasmus + na rok 2014. Źródło:http://www.eurireland.ie/_fileupload/2014/Erasmus%20Plus%20KA1%20Mobility/Budget.pdf214KomunikatdotyczącyalokacjibudżetuprogramuErasmus+na rok2016.Źródło:http://go-poland.pl/news/nearly-103-million-euros-poland-erasmus-2016

140

siedzibienatereniewojewództwanieoznacza,żedziałaniategoprojektubędąograniczone

tylko do terenuwojewództwa. Liczbę finansowanych projektóww ramach poszczególnych

akcjiisektorówprzedstawiaponiższywykres:

Wykres1.Liczbaprzyznanychgrantówwramachposzczególnychdziałań215

Z przedstawionych danych jasno wynika, że najwięcej finansowanych jest działań

skierowanychbezpośredniodomłodzieży lubosóbbezpośredniopracującychzmłodzieżą-

są to bowiem mobilności w ramach Akcji 1 dla poszczególnych sektorów. Działania te

pozwalają młodzieży podnieść kompetencje kluczowe, a także nabyć doświadczenie

zawodowew toku szkoleń lub staży zagranicą. Jednocześniepoznająonieuropejski rynek

pracy, a także uczą się funkcjonować w środowisku międzynarodowym. Natomiast dzięki

mobilnościomskierowanymdoosóbpracującychzmłodzieżąosobytemająszansę:

• poznaćdobrerozwiązaniazagraniczne,

• poprawićwłasnywarsztatpracy,

• adoptować rozwiązania zagraniczne w swoich organizacjach (np. Metody i

organizacjapracy).

Mocneisłabestronyprogramu

PromowanieudziałuosóbzmniejszymiszansamiAnalizując program Erasmus + warto zwrócić uwagę, że w założenia wspiera on

konsekwentnie udział w nim osób z mniejszymi szansami wynikającymi np. z

niepełnosprawności, sytuacji ekonomicznej i społecznej czy też miejsca zamieszkania

(miejscaoddaloneodcentrówedukacyjnych,terenywiejskie).

Koncentracjageograficznawsparcia

215

Opracowanie własne na bazie udostępnionych wyników konkursów organizowanych w ramach programu:

http://erasmusplus.org.pl/dokumenty/#wyniki-stannadzień2016-09-21.

0 10 20 30 40 50 60 70

Edukacjaszkolnaakcja1

Edukacjaszkolnaakcja2

KształcenieiSzkoleniaZawodowe-akcja1

KształcenieiSzkoleniaZawodowe-akcja2

Szkolnictwowyższe-akcja1

Szkolnictwowyższe-akcja2

Młodzież-akcja1

Młodzież-akcja2

Młodzież-akcja3

16

4

25

5

64

3

51

6

4

24

10

23

9

50

2

48

4

2

2016

2015

141

Analizującwsparciefinansowe,jakieuzyskująorganizacjeaplikującedoprogramuwramachakcji2,zwracauwagęrównieżfaktnamocnąkoncentracjęwsparciaprogramuwWarszawie.Zdecydowana większość dofinansowań przyznawana jest podmiotom z tego miasta,relatywniemałowsparciapłynienatomiastdoośrodkówregionalnychtakichjaknp.Radom,Płock,Ostrołęka,Siedlce,Ciechanów.

MożliwośćwykorzystaniarezultatówprojektówprzezinnepodmiotyW ramach akcji 2 związane z opracowaniem nowych form wsparcia dla młodzieży(opracowanienowychnarzędzi,programów).Sątoprojektyowyższejskaliskomplikowania,wymagają one też większego potencjału organizacyjnego, a często także pomysłu narozwiązanieinnowacyjne,któremabyćprzetestowaneiwdrożone.Projektyfinansowanewramach akcji 2 mimo swojej niewielkiej liczby mają mieć duże oddziaływanie na sytuacjęmłodychludzi,bowiemzałożeniemtychprojektówjestopracowanierozwiązań,któremająbyć upowszechniane wśród organizacji poszczególnych sektorach (edukacja szkolna,kształcenie i szkolenie zawodowe, szkolnictwo wyższe, młodzież). Rezultaty każdego zprojektów w ramach akcji 2 będą oceniane jakościowo po ich wykonaniu przez FundacjęRozwojuSystemuEdukacji.Problematycznywtymkontekściejestpotencjałtychrezultatówdowykorzystaniaprzezinnepodmioty.Wprogramiebowiemniezaplanowanośrodkównafinansowaniewdrażaniarezultatówprzezinnepodmioty.

6.2.FunduszPracy

Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym, przeznaczonym na finansowanieaktywizacji osób bezrobotnych i ich powrotu na rynek pracy. PodlegaMinistrowi Rodziny,Pracy iPolitykiSpołecznej.ZasadydziałaniaFunduszuPracy regulujeUstawaz20kwietnia2004r.opromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy(Dz.U.z2016r.,poz.645,zpóźn.zm.).

CeleiprzeznaczenieśrodkówŚrodki Funduszu Pracy przeznacza się na realizację programów na rzecz promocjizatrudnienia, łagodzenia skutkówbezrobocia i aktywizacji zawodowej, finansowanie częścidziałań publicznych służb zatrudnienia, wynikających z zadań określonych w innychustawach, zadań fakultatywnych oraz innych zadań określonych w ustawie o promocjizatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Fundusz Pracy przeznacza środki zgodnie zRozporządzeniami w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Funduszu Pracy(DziennikUstawz2011r.Nr221,Poz.1317;DziennikUstawz2015roku,Poz.261).

Problemy,dotyczącesytuacjimłodychnarynkupracy,najakieodpowiadaFPTypproblemów Odpowiedźnaproblem(nazwainstrumentu)Brak doświadczenia zawodowegomłodzieży

• szkolenia,staże,bonstażowy,bonszkoleniowy,aktywizacjazawodowaabsolwentów

142

Brak dopasowania kompetencji do

potrzebpracodawców• szkolenia,staże,bonstażowy,bonszkoleniowy

Niedopasowane schematy

kształceniadopotrzebrynkupracy

• szkolenia,staże,bonstażowy,bonszkoleniowy

Brakumiejętnościporuszaniasiępo

rynkupracy

• usługipośrednictwapracy,poradnictwozawodowe,

szkolenia,staże,bonstażowy,bonszkoleniowy

Brakpracy • środkinautworzeniestanowiskpracy(napodjęcie

działalnościgospodarczej,wyposażenie/doposażenie

stanowiskapracy),pożyczki,bonstażowy,bon

szkoleniowy,bonnazasiedlenie,praceinterwencyjne,

robotypubliczne

• formapasywna–zasiłkidlabezrobotnych

SkalawsparciaoferowanegowprogramiePodziału środkówFunduszuPracynaposzczególnewojewództwa (limit)dokonujeminister

właściwy do spraw pracy (Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) na podstawie

rozporządzenia w sprawie algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy na

finansowanie zadań w województwie. Kwoty środków Funduszu Pracy na finansowanie

programów i zadań realizowanych przez powiaty są ustalane przez zarząd województwa,

według kryteriów określonych przez sejmik województwa, w ramach ustalonego dla

województwa limitu. Decyzję w sprawie wyboru form aktywizacji zawodowej podejmuje

starosta.

Od 2015 r. wysokość kwot środków FP kierowanych do urzędów pracy na działania

aktywizacyjne w 25% jest uzależniona od efektywności działań na rzecz aktywizacji

bezrobotnych,aw75%odpoziomubezrobocia.

Zestawienie kwot środkówFP (limitów) przyznanychw latach 2012-2016 r. na realizacjęprogramówna rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutkówbezrobocia i aktywizacjizawodowejwwojewództwiemazowieckim(wtys.zł)216Rok 2012 2013 2014 2015 2016

Kwota

218235,1 353634,5 384072,3 438497,5

396650,8

wtymśrodkizwiązanezefektywnością 113435,2

67632,8

Tabelaponiżejobrazujeudziałosóbdo30rokużyciawposzczególnychformachaktywizacji.

finansowanychześrodkówFunduszuPracy.

216

MRPiPS(czerwiec2016):Analizarozwiązańwprowadzonychustawązdnia14marca2014r.ozmianieUstawyopromocji

zatrudnieniaiinstytucjachrynkupracyorazniektórychinnychustaw(Dz.U.poz.598),s.76

143

Tabela. Bezrobotni ogółem, w tym do 30. oraz 25 r. ż., którzy rozpoczęli udziałwnowychformachaktywizacjiw2015r.217

Wyszczególnienie

Liczbabezrobotnychogółem

zogółemdo30r.ż.

udziałdoogółemw%

do25r.ż.

udziałdoogółemw%

Podjęciapracywramachgrantunatelepracę

6 1 16,7 0 0

Podjęciapracywramachświadczeniaaktywizacyjnego

39 5 12,8 0 0

Podjęciapracywramachrefundacjiskładeknaubezpieczeniaspołeczne

44 44 100 0 0

Podjęciadziałalnościgospodarczejwramachbonunazasiedlenie

123 121 98,4 34 27,6

Podjęciapracywramachbonuzatrudnieniowego

3239 3236 99,9 1676 51,7

Podjęciapracypozamiejscemzamieszkaniawramachbonunazasiedlenie

6804 6789 99,8 2729 40,1

RozpoczęciapracspołecznieużytecznychwramachPAI

6150 602 9,8 188 3,1

Rozpoczęciestażuwramachbonuszkoleniowego

5942 5924 99,7 3522 59,3

Rozpoczęciestażuwramachbonustażowego

9054 9045 99,9 5691 62,9

Skierowaniadoagencjizatrudnieniawramachzlecaniadziałańaktywizacyjnych

17290 3742 21,6 2180 12,6

Razem 48691 29509 57,4 16053 31,2Najwyższąefektywnościązatrudnieniowącharakteryzujesięaktywizacjawformieprzyznaniaśrodków na dofinansowanie podejmowania działalności gospodarczej oraz na refundacjepracodawcomkosztówdoposażeniastanowiska,comożewynikaćzmetodologiiliczenia(np.w 2014 r. już po trzech miesiącach od przyznania tej formy) i atrakcyjności finansowej.Najmniejpopularnabyłatelepraca.

217Tamże

144

Innowacyjne w Funduszu Pracy było wprowadzenie nowych, wspierających aktywnośćinstrumentów rynku pracy dla młodych do 30. roku życia w postaci bonów, któreumożliwiająpokryciekosztówwynikającychzdecyzjipodjęciaszkolenia,stażu,zatrudnieniasubsydiowanegoczyzmianymiejscazamieszkaniazwiązanejzpodjęciemzatrudnienia.By we współpracy z innymi partnerami przywrócić na rynek pracy najtrudniejszą grupęklientówPUP,wprowadzonoProgramAktywizacja i Integracja, łączącywysiłki PUP iOPS.Ma on charakter fakultatywny, bo inicjowanie i dobór partnerów zależy od możliwościfinansowychFPibudżetugminy.Łączyaktywizacjęzawodowązintegracjąspołeczną,określanie tylko deficyty zawodowe bezrobotnego, ale też bariery i problemy życiowe, któreutrudniają lubuniemożliwiająskutecznypowrótnarynekpracy.Programskierowanom.in.do569osóbdo30rokużycia(wtym183do25rokużycia),6osóbztejgrupypodjęłopracęwramachzatrudnieniawspieranegoupracodawcy(wtym2do25rokużycia).218Okres realizacji PAI trwa 2 miesiące, bezrobotny może uczestniczyć w nim najwyżejtrzykrotnie.NajwięcejinicjatywwzakresiePAIpodjętowwojewództwiemazowieckim(737bezrobotnych – 13% ogółu skierowanych), 6 osób podjęło pracę w ramach zatrudnieniawspieranegoupracodawcy.219Ze środków FP finansowane są też programy regionalne, które pozwalają na szybkiereagowanienazmianynarynkupracybezzatrudnianiakolejnychosób.Wwoj.mazowieckim328osób rozpoczęłoudziałwprogramie regionalnym,273goukończyły,31kontynuujewkońcu okresu sprawozdawczego, 206 podjęło pracę w trakcie lub do 3 miesięcy pozakończeniuudziałuwprogramie regionalnym,Wwoj.mazowieckim328osób rozpoczęłoudział w programie regionalnym, 273 go ukończyły, 31kontynuuje w końcu okresusprawozdawczego,206podjęłopracęwtrakcielubdo3miesięcypozakończeniuudziałuwprogramieregionalnym,efektywnośćzatrudnieniowato63%DostrzeżoneproblemyDziałaniapodejmowane ze środkówFunduszuPracynie sąwpełni efektywne, skuteczne itrwałe ze względu na: słabe zainteresowanie młodych osób ofertą, rozbieżność międzyoczekiwaniamiamożliwościami(postroniemłodychbezrobotnychimłodychwchodzących/powracających na rynek pracy oraz ich potencjalnych pracodawców), wymogi formalne imerytoryczne, ograniczony zasięg terytorialny, kalendarzowy i finansowy podejmowanychdziałań, niską efektywność zatrudnieniową części działań (wskaźnik ponownegozatrudnienia,liczonyjakostosunekosób,którewciągutrzechmiesięcyodukończeniaformyaktywizacji wyrejestrowały się lub nie zarejestrowały w UP, do osób, które ukończyłyszkolenie).

218Tamże,s.45219Tamże,s.46

145

6.3.POWER

CelprogramuProgramOperacyjnyWiedzaEdukacjaRozwój (POWER)zostałzatwierdzonyprzezKomisję

Europejską17grudnia2014r.POWERjestprogramem,któryzjednejstronyodpowiadana

potrzeby reform w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa

wyższego, zdrowia i dobrego rządzenia, z drugiej zaś oferuje wsparcie bezpośrednie w

obszarach, których wsparcie z poziomu krajowego jest uzasadnione obiektywnymi

przesłankami. Główne cele programu odnoszą się bezpośrednio do poszczególnych osi

priorytetowych.

GrupydoceloweDziałaniarealizowanewewszystkichosiachPOWERsąkomplementarnewszczególnościz

działaniamirealizowanymizEFSwramachRegionalnychProgramówOperacyjnych.POWER

koncentruje się na działaniach dotyczących przygotowania i wsparciawdrażania reformw

obszarze zatrudnienia, integracji społecznej, edukacji i funkcjonowania administracji

publicznej oraz tych obszarach, w których bardziej efektywne jest wsparcie z poziomu

krajowego (wsparcie osób młodych, społeczności romskiej, osób odbywających karę

pozbawienia wolności, instrumentów zwrotnych dla podmiotów ekonomii społecznej,

szkolnictwo wyższe, innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa).220 Głównymi

grupamidocelowymiprogramusą:osobymłode,wtymniepełnosprawne,wwieku15-29lat

bezpracy,wtymwszczególnościosoby,którenieuczestnicząwkształceniuiszkoleniu(tzw.

kategoria NEET), w tym również osoby niezarejestrowane w urzędach pracy , JST, Szkoły

wyższe,ośrodkipomocyspołecznej.

Problemynajakieodpowiadawnawiązaniudorozdziału1Doświadczeniawskazują, żeniezbędne jestdalszewsparciena rzeczprofesjonalizacjiusług

świadczonychprzezpublicznesłużbyzatrudnienia.Działanianarzeczwsparciaosóbmłodych

narynkupracyzostałyuwzględnionewramachkrajowegoprogramuEFS–WiedzaEdukacja

Rozwój,w celu zapewnienia spójnej, jednolitej i efektywnejoferty aktywizacji edukacyjno-

zawodowejdlaosóbmłodychwcałymkraju.Dogłównychproblemównajakieodpowiadać

maPOWERwprzypadkuosóbmłodychtoprzedewszystkim:

• zwiększenie możliwości trwałego zatrudnienia osób młodych znajdujących się w

trudnejsytuacjinarynkupracy,

• zwiększeniemożliwościtrwałegozatrudnieniaosóbmłodychbezpracy,

• zwiększeniemożliwościtrwałegozatrudnieniaosóbniepełnosprawnych,

• poprawa umiejętności i doświadczenia zawodowego osób młodych oraz wzrost

poziomuprzedsiębiorczości.

Obszaryiinstrumentywsparcia

220

SZOOPPOWER2014–2020.

146

PO WER stanowi odpowiedź na wyzwania i jednocześnie i instrument realizacji Strategii

Europa2020.ProgramuwzględniastojąceprzedEuropądługofalowewyzwaniazwiązanez

globalizacją, rozwojem ekonomicznym, jakością polityk publicznych, zjawiskami

demograficznymi,czyinwestycjamiwkapitałludzki.Głównymiobszaramiistotnymizpunktu

widzeniaanalizywsparciasą:

• Wprowadzanie nowych instrumentów, narzędzi i rozwiązań o charakterze

horyzontalnym, wynikających z modyfikacji ustawy o promocji zatrudnienia i

instytucjachrynkupracy;

• Standaryzacjiiprofesjonalizacjiusługświadczonychnarzeczosóbznajdującychsięw

najtrudniejszejsytuacjinarynkupracy(m.in.osóbzgrup50+,25-,ON,kobiet);

• Indywidualizacjiwsparciaudzielanegoprzezinstytucjerynkupracy;-

• Świadczenia usług w ramach sieci EURES, których finansowanie państwa

członkowskie są zobowiązane przejąć namocy reformy zasad funkcjonowania sieci

EURES.

• Poprawa równego dostępu kobiet i mężczyzn do zatrudnienia i przeciwdziałanie

dyskryminacjinarynkupracy.

• Adaptacyjnośćprzedsiębiorstwipracowników.

• Zapewnienie równego dostępu do edukacji o wysokiej jakości, dostosowanej do

indywidualnychpotrzebuczniów.

• Lepszeprzygotowanieuczniówdoprzyszłegozatrudnienia.

• Zwiększeniewykorzystaniaprzezszkołyiplacówkiedukacyjneinnowacyjnychmetod

wspierającychprocesnauczania.

• Wzmocnienie współpracy szkół z przedsiębiorcami, uczelniami i partnerami

społecznymi.

• Wzmocnienie dialogu i współpracy pomiędzy administracją publiczną a partnerami

społecznymi.

Oczekiwanerezultatyistotnezpunktuwidzeniaanalizy• Zwiększeniemożliwościzatrudnieniaosóbmłodychdo29rokużyciabezpracy,wtym

wszczególnościosób,którenieuczestnicząwkształceniu i szkoleniu (tzw.młodzież

NEET).

• Wzmocnieniestosowaniazasadyrównościszanspłciwdostępiedorozwojukariery

zawodowejizatrudnienia.

• Standaryzacjadziałańpodejmowanychprzezinstytucjerynkupracy.

• Profesjonalizacja kadr instytucji rynku pracy, poprzez podniesienie kwalifikacji i

kompetencjiichkluczowychpracowników.

• Wyposażenie instytucji rynku pracy w zasoby informacyjne pozwalające zwiększyć

efektywnośćichfunkcjonowania.

• Zwiększenie zakresu i trafności oferty aktywizacyjnej wobec osób młodych

znajdującychsięwnajtrudniejszejsytuacjinarynkupracy.

• Utworzeniesystemumonitorowaniaefektywnościinstytucjirynkupracy.

147

• Zwiększenie możliwości zatrudnienia osób w szczególnym stopniu zagrożonych

wykluczeniespołecznym.

• Podniesienie jakości działań realizowanychprzez publiczne i niepublicznepodmioty

narzeczaktywizacjispołeczno-zawodowejosóbniepełnosprawnych.

• Zwiększenie dostępu dowysokiej jakości usług z zakresu całożyciowego doradztwa

edukacyjno-zawodowego.

• Dostosowanie kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy poprzez

zaangażowanie przedstawicieli pracodawców i pracowników nawszystkich etapach

jegoprogramowania.

• Wypracowanie modelu trwałej współpracy uczelni ze szkołami zawodowymi

(technika,zasadniczeszkołyzawodowe).

SkalawsparciaWramachPOWERpoziomwkładuUEdlaprojektówrealizowanychnaobszarachregionów

słabiej rozwiniętych wynosi 85% wartości całego projektu, natomiast dla Mazowsza –

80%221.

Do końca 2015 r. ogłoszono 96 naborów na 825,5mln EUR,w tym 38 naboróww trybie

konkursowymnakwotę317,3mlnEUR,zktórychzakończono31.222

MocneisłabestronyNajistotniejszymaspektemaplikowaniaofunduszeeuropejskiebył i jest ichkompleksowyi

przemyślany charakter. Aplikowanie o wsparcie finansowe ze środków Unii Europejskiej

różni sięw przypadku każdego programuoperacyjnego.Wybór projektówwuproszczeniu

odbywasięwdwóchetapach:

1)ocenaformalna(poprawnośćprzygotowanejdokumentacji);

2) ocenamerytoryczna w celu, stworzenia listy rankingowej (listy pozytywnie ocenionych

projektów w kolejności od najwyżej punktowanych do najniżej) według przyjętej w

programie metodyki. Kryteria formalne dotyczą poprawności złożonego wniosku wraz z

wymaganymizałącznikami.Weryfikujesięrównież,czyprojektjestzgodnyzcelamidziałania,

czy wydatki przedstawione we wniosku kwalifikują się do dofinansowania, czy wartość

projektuikwotadofinansowaniajestzgodnazwymaganiamidladanegodziałania,czyokres

realizacji projektu jest zgodny z zasadami dla danego okresu i regulaminem konkursu itp.

Kryteriamerytorycznesądużobardziej złożone i różnić sięmogąznaczniewzależnościod

rodzajuprogramu(inneelementybędąpoddaneoceniewprojekcieszkoleniowym,ainnew

inwestycyjnym), ale też w analogicznych działaniach w poszczególnych programach

regionalnych możemy spotkać inne kryteria merytoryczne, zgodnie z którymi będzie

oceniany nasz projekt. Do podstawowych barierwwykorzystaniu funduszy strukturalnych

należą:

1. Czaspomiędzyogłoszeniemkonkursuawyboremprojektuipodpisaniemumowy.

221

SZOOPPOWER2014-2020222

Sprawozdanie z wdrażania Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój w 2015 r. Ministerstwo Rozwoju

DepartamentEuropejskiegoFunduszuSpołecznego.Kwiecień2016r.

148

2. Brakaktualizacjisytuacjirynkupracyiaktualizacjirzeczywistegozapotrzebowaniana

dzieńpodpisywaniaumowy.

3. Wykluczeniemałych lokalnychorganizacji zmożliwościubiegania sięo samodzielną

realizację projektów poprzez wprowadzenie kryteriów finansowych co wymusza

poszukiwania„bogatychwujków”.

4. Niewłaściwaocenaprojektówpodwzględemudzielanegowprojekciewsparcia.Na

etapie projektowania należywskazywać ilu przeszkolimy z danego zawodu co nijak

się ma do konieczności udzielenia zindywidualizowanego wsparcia – czyli z góry

wnioskodawca musi określić ile osób będzie miało identyczną ścieżkę rozwoju w

ramachIndywidualnegoPlanuDziałania.

ProgramGwarancje dlaMłodzieży (realizowanyw ramach osi priorytetowej I POWER -Wsparciedlaosóbmłodych)

ProgramGwarancjedlaMłodzieży,którywdrażanyjestwcałejEuropieiskierowanyjestdo

osób pomiędzy 15 a 24 rokiem życia, a zwłaszcza do osób przedwcześnie opuszczających

obowiązekszkolny(tzw.ESL–earlyschoolleavers)orazmłodychosóbniepracujących,nie

uczących się i nie objętych szkoleniami (tzw. NEETS – not in employment, education and

training).

CelprogramuCelemprogramuGwarancjedlamłodzieżyjestzapewnienieosobom,doktórychadresowany

jest program, dobrej jakości oferty zatrudnienia, dalszego kształcenia, przyuczenia do

zawodu, stażu, innej formy pomocy prowadzącej do aktywizacji zawodowej lub podjęcia

działalności gospodarczej w ciągu czterech miesięcy od momentu utraty pracy lub

zakończeniakształceniaformalnego.

Plan realizacji Gwarancji dla Młodzieży wpisuje się w cele głównych polityk i strategii na

poziomie krajowym, tj.: Polska Strategia na rzecz Młodzieży 2003-2013, Młodzi 2011,

DługofalowaStrategiaRozwojuKraju–Polska2030,StrategiaRozwojuKapitałuLudzkiego,

Krajowa Strategia Integracji Społecznej, Krajowy Plan Działania na rzecz Zatrudnienia,

KrajowyProgramReformEuropa2020.

GrupydoceloweWPolsceadresatamiGwarancjidlamłodzieżysąosobywwiekuod15do29rokużycia,wtym zwłaszcza z grupy tzw. NEET

223. Wśród osób objętych wsparciem należy wyróżnić 4

podgrupy,dopotrzebktórychbędziedostosowanaofertawramachprogramu:

223

ZgodniezdefinicjąprzyjętąwPOWERosobamłodazkategoriiNEETjesttoosobawwieku15-29lat,któraspełnia

łącznietrzywarunki,czyliniepracuje(tj.jestbezrobotnalubbiernazawodowo),niekształcisię(tj.nieuczestniczyw

kształceniuformalnymwtrybiestacjonarnym)aninieszkoli(tj.nieuczestniczywpozaszkolnychzajęciachmającychnacelu

uzyskanie,uzupełnienielubdoskonalenieumiejętnościikwalifikacjizawodowychlubogólnych,potrzebnychdo

wykonywaniapracy.ZProgramuOperacyjnegoWiedzaEdukacjaRozwój,jakizkażdegoinnego,możnakorzystaćnadwa

sposoby:uczestniczącwrealizowanychprojektachlubprzygotowującwłasneprojekty.Pierwszamożliwośćniewymaga

dużegowysiłkuaniprzejściaskomplikowanychprocedur.Uczestnictwowprojekcietoprzedewszystkimmożliwość:

149

a)Osobywwieku15-17latprzedwcześniekończącenaukę–osobyzaniedbująceobowiązekszkolny(do16r.ż.)lubobowiązeknauki(doosiągnięcia18r.ż.).b)Osobywwieku18-29latapozostającepozazatrudnieniem,edukacjąiszkoleniem(NEET)–wtymosobywymagająceszczególnegowsparciatj.oddaloneodrynkupracy,ześrodowiskdefaworyzowanych,zobszarówwiejskich.c)Osobywwieku18-29latzarejestrowanejakobezrobotni–wtymrównieżzarejestrowanistudencistudiówzaocznychiwieczorowych.,d) Bezrobotna młodzież oraz poszukujący pracy absolwenci szkół i uczelni w okresie 48miesięcyoddniaukończeniaszkołylubuzyskaniatytułuzawodowego,wwieku18-29lat–wzakresiewsparciaprzedsiębiorczościosóbmłodych.

Obszaryiformywsparcia:1.Wobszarzeedukacji,mającenacelupodniesieniekwalifikacji:

• Szkolenia (PUP) - w ramach szkolenia wszyscy bezrobotni mogą ubiegać się oskierowanie na nieodpłatne dla nich kursy, które na zlecenie urzędu pracyrealizuje instytucja szkoleniowa. Osoby takie mogą także wskazać na wolnymrynkuofertę,któraimodpowiada.

• Staże (PUP) - służącenabyciupraktycznychumiejętnościdowykonywaniapracybeznawiązaniastosunkupracyzpracodawcą.

• Przygotowanie zawodowedorosłych (PUP) - łączyw sobiepraktykęw zawodzie(80% czasu) z zajęciami teoretycznymi (20% czasu). Instrument ten realizowanybeznawiązaniastosunkupracyzpracodawcąikończysięegzaminem.

• Dofinansowaniekosztówegzaminóworazkosztówuzyskanialicencji(PUP)–• Pożyczki szkoleniowe (PUP) - pożyczka na sfinansowanie kosztów szkolenia do

wysokości400%przeciętnegowynagrodzenia• Dofinansowaniestudiówpodyplomowych(PUP).• Stypendianakontynuowanienauki(PUP)–uczestnikmożeotrzymaćstypendium

na kontynuowanie nauki w wysokości 100% zasiłku, pod warunkiem, że spełninastępującewarunki:o podjął dalszą naukę w szkole ponadgimnazjalnej dla dorosłych lub studia

niestacjonarnewszkolewyższej inastąpiłotowokresie12miesięcyoddniazarejestrowaniawurzędziepracy,

o wysokość dochodu na osobę w rodzinie uprawnia do świadczeń z pomocyspołecznej.Dodochoduniewliczasiękwotyuzyskanegostypendium.

• Bon szkoleniowy (PUP) - aktywizacja młodych poprzez i poprawę warunkówpodnoszenia kwalifikacji (np. pokrycie kosztów kursu, przejazdu na szkolenie,zakwaterowania).

• podniesieniaswoichkwalifikacji,• uzyskaniapomocywradzeniusobienarynkupracylubwtrudnychsytuacjachżyciowych,• przyuczaniadozawodulubstażu,• otrzymaniawsparcianarozpoczęciedziałalnościgospodarczej,• dobrejjakościofertyzatrudnienia.

150

• Bonstażowy(PUP)-zwiększenieaktywnościwposzukiwaniupracy.• Trójstronneumowyszkoleniowe(PUP)-zmniejszeniedysproporcjimiędzypodażą

a popytemw zakresie kwalifikacjimłodych bezrobotnych poprzez dopasowanieofertyszkoleniowejdopotrzebpracodawców

2.Głównerozwiązaniawobszarzerynkupracy,mającenaceluzdobyciezatrudnienia:• Praceinterwencyjne(PUP)-tozatrudnieniebezrobotnegonaumowęopracę(do

12lub18miesięcy).• Robotypubliczne(PUP)• Dotacjenapodjęciedziałalnościgospodarczej(PUP)• Bonzatrudnieniowy(PUP)• Bonzasiedleniowy(PUP)-wsparciemobilnościgeograficznejnatereniekraju• Grantnatelepracę(PUP)• Świadczenieaktywizacyjne(PUP)-• Refundacjaskładeknaubezpieczeniespołeczne(PUP)• Zlecanie podmiotom zewnętrznym działań aktywizacyjnych (WUP – Agencje

zatrudnienia)• Pożyczkanarozpoczęciedziałalnościgospodarczej(BGK)• Refundacjakosztówpracodawcyzwiązanychzzatrudnieniembezrobotnegodo30

r.ż.przezokres12miesięcy(PUP)

3. Podejście kompleksowe, łączące działania w obszarze edukacji i rynku pracy,skierowane do osób młodych, zagrożonych wykluczeniem społecznym, realizowaneprzezOHP• Aktywizacja społeczno - zawodowa osób zaniedbujących obowiązek szkolny lub

obowiązek nauki (NEET w wieku 15-17) - szkolenia , doradztwo i dodatkowewsparcie dydaktyczne (zachęcające młodzież do kontynuowania nauki bądźponownego jej podjęcia), pomoc dla młodzieży z grup ryzyka w nabyciuodpowiednich kwalifikacji, szkolenia językowe, szkolenia z zakresu umiejętnościcyfrowych,naukawmiejscupracyiprzyuczaniedozawodu.

• Aktywizacja zawodowa młodych w wieku 18-24 lata pozostających bezzatrudnienia, nie posiadających kwalifikacji zawodowych i doświadczeniazawodowego lub posiadających kwalifikacje nieodpowiadającewymogom rynkupracy ze szczególnym uwzględnieniem osób zamieszkujących tereny wiejskie imniejsze miejscowości - przekwalifikowanie lub kursy doskonalące wraz zestażami zawodowymiorazmożliwością zatrudnienia stażystyprzezpracodawcę,szkolenia zawodowe wraz z modułem praktycznej nauki zawodu, grupowe iindywidualnedoradztwozawodowe

4.KonkretnarealizacjawsparciawramachProgramuOchotniczeHufcePracy,posiadającejednostkinatereniecałejPolski,współpracującezjednostkamiszczeblaregionalnegoilokalnego,mająwypracowanyskutecznysystem

151

docieraniadomłodychNEET.RealizującnastępująceprojektywramachprogramuGwarancjidlamłodzieży:

• Projekt„Obudźswójpotencjał",• Projekt„Akcjaaktywizacja",

BankGospodarstwaKrajowego–programozasięguogólnopolskim„Wsparciewstarcie”,aramachktóregoabsolwenciszkółśrednichiuczelniwyższychorazstudenciostatniegorokuuczelniwyższychmogąubiegaćsięoniskooprocentowanepożyczkinapodjęciedziałalnościgospodarczej oraz pożyczki na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego, w tymbezrobotnegoskierowanegoprzezPowiatowyUrządPracy.Warunkiudzielanychpożyczek:wartośćpożyczki:do6-krotnościprzeciętnegowynagrodzenia;oprocentowanie:napoziomie0,25stopyredyskontaweksliNBP;Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej realizuje program „Praca dla młodych",którytworzysystemfinansowychzachętdlapracodawcówzatrudniającychbezrobotnychdo30rokużycia.Nowerozwiązaniawprowadzonezostałyustawązdnia25września2015r.ozmianieustawyopromocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy.ProgramykonkursowewramachPOWER

Projekty konkursowe w ramach Gwarancji dla Młodzieży realizowane są w ramach OsiPriorytetowej IProgramuOperacyjnegoWiedza,Edukacja,Rozwój.Konkursyorganizowanesąnaszczeblucentralnym(realizowaneprzezOHP,BGK,MRPiPS)iregionalnym(PUPyorazkonkursyotwarteorganizowaneprzezWUPy).Wtrybiekonkursowymbiorąudziałosobywewieku15-29lat.

ProblemynajakieodpowiadająGwarancjedlaMłodzieżyProblem Działaniamająceniwelować/eliminowaćdanyproblem

Niedopasowanie

kwalifikacjidopotrzeb

rynkupracy

Wieleinstrumentówprzewidzianychwprogramienastawionychjestnadziałaniazwiązanezpodniesieniemkwalifikacjitj.:szkolenia,staże,przygotowaniezawodowe,dofinansowanieegzaminów,dofinansowaniestudiów,pożyczkiszkoleniowe,bonszkoleniowy,bonstażowy,stypendia,trójstronneumowyszkoleniowe,Prowadzonesąrównieżdziałaniakompleksoweobejmującezarównodziałanianarzeczpozyskaniakwalifikacji,jakiwejścianarynekpracy.

NEET–młodeosobynie

pracujące,nieuczącesięi

nieobjęteszkoleniami

DziałaniawramachProgramu,realizowaneprzezOHP,m.in.wramachprojektów:„Obudźswójpotencjał”i„Akcjaaktywizacja”.

152

Brakdoświadczeniazawodowegoiwysokipoziombezrobociamłodychludzi

Działaniawramachprogramuobejmująróżneformywsparcia,takiejak:dotacjeipożyczkinapodjęciedziałalnościgospodarczej,bonyzatrudnienioweizasiedleniowe,pracepubliczneiinterwencyjne,grantynatelepracę,świadczeniaaktywizacyjne,refundacjaskładek,refundacjakosztówpracodawcy.

Młodeosobyprzedwcześnieopuszczająceobowiązekszkolny(ECL)

PolskazdecydowaniedobrzeradzisobieztymproblememiwskaźnikESLjestzaledwienapoziomieok.5%,jednakżejesttojednazgrupdocelowychobjętychwsparciemProgramu,wramachdziałańOHP.

PlanowanerezultatyWramachrealizacjiprogramuplanowanerezultatyobejmująmiędzyinnymi:

• zmodernizowaniesystemukształceniaustawicznegoizawodowego;• zastosowanie zindywidualizowanego, zintegrowanego podejścia w aktywizacji

zawodowej;• podniesieniekwalifikacjiosóbmłodychilepszeichdopasowaniedopotrzebrynku;• aktywizacjazawodowaosóbmłodych;• zwiększeniemobilnościosóbmłodychnapoziomiekrajowymiUE;• zwiększenieumiejętnościwzakresieprzedsiębiorczościwśródmłodychosób,poprzez

wsparciezakładaniaiprowadzeniawłasnejdziałalnościgospodarczej;• objęcie wsparcie osób młodych zagrożonych wykluczeniem i doświadczającej

szczególnych trudności,w tymNEETs (nie będącychw systemie edukacji, na rynkupracy, nie objętewsparcie szkoleniowym) i ESL (osobyprzedwcześnie opuszczająceobowiązekszkolny).

Program zakłada, że młode osoby, objęte wsparciem, otrzymają dobrej jakości ofertęzatrudnienia, dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu, stażu, inną formę pomocyprowadzącą do aktywizacji zawodowej lub podjęcia działalności gospodarczej w ciąguczterechmiesięcyodmomentuutratypracylubzakończeniakształceniaformalnego.Zakładasię, żeosobyzgrupyNEETniezarejestrowanewurzędachpracyprzedewszystkimzostaną objęte pomocą Ochotniczych Hufców Pracy (OHP) oraz będą aktywizowane wramach konkursów planowanych na poziomie centralnym i regionalnym. Planuje się, żestandardowąpomocąwramachOHPwcałymanalizowanymokresieobjętychzostanieokoło560 tys. osób, czyli średniorocznie pomoc tą otrzymaok. 70 tys. osób, a ponadto 1,8 tys.NEETs roczniebędzieuczestniczyłowprojektach realizowanychprzezOHPześrodkówEFS(łącznie14,6 tys.osóbw latach2014-2021).Ponadtowramach11konkursówcentralnychpomocotrzyma23,6tys.osóbzNEET(ok.3tys.średniorocznie)orazwramachkonkursówregionalnych70,5tys.osóbzNEET(8,8tys.średniorocznie).

153

W tabeli poniżej przedstawiono oczekiwane wskaźniki rezultatu dla Inicjatywy na rzeczzatrudnienialudzimłodychwramachPOWER.

Wskaźnik(nazwawskaźnika)

Kategoriaregionu(wstosownychprzypadkach)

2014r. 2015r.

Ogółem M K Ogółem M KLiczbaosóbponiżej30latzniepełnosprawnościamiobjętychwsparciemwprogramie

słabiejrozwinięte

280 142 138 2577 1207 1370

Liczbaosóbponiżej30latzniepełnosprawnościamiobjętychwsparciemwprogramie

lepiejrozwinięte

18 9 9 177 93 84

SkalawsparciaRealizacja osi I POWERmana celuwsparcie osóbwwieku15-29 lat, którepozostają bezpracy oraz nie kształcą się ani nie szkolą.Wsparcie realizowane jest zarówno ze środkówInicjatywy, jak i EFS. Realizowane działania koncentrują się na aktywizacji zawodowej izwiększaniuszansmłodychludzinarynkupracynp.poprzezrozwójprzedsiębiorczościorazmobilności międzysektorowej i geograficznej, uzupełnienie braków kompetencyjnych,zdobycie doświadczenia zawodowego. Na realizację wsparcia przewidziane są środki wwysokościblisko2,04mldEUR,wtymponad549,4mlnEURwramachInicjatywy.Naobecnymetapie,danedotyczącerealizacjiGwarancjidlaMłodzieży,niesądostępnedlaposzczególnych województw. Dlatego też na poziomie ogólnopolskim, do końca 2015 r.ogłoszono39naborów,wtym20wtrybiekonkursowymnakwotęblisko120,3mlnEURoraz19wtrybiepozakonkursowymnablisko268,4mlnEUR.Na koniec listopada 2015 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było234,4tys. osób do25roku życiaoraz451,4 tys. osóbdo30 roku życia (tj. 29,5%ogółu zarejestrowanych).Wprzypadkuosóbdo25r.ż.spadekliczbybezrobotnychwciągurokuwyniósł69,4tys.osóbtj.22,9%.W ciągu pierwszych 11miesięcy 2015 r. staż rozpoczęło95,6 tys. młodych bezrobotnych,szkolenie–17,9tys.,apracesubsydiowane32,1tys.(wtymdotacjęnapodjęciedziałalnościotrzymało 6,6 tys. osób, a w ramach refundacji pracodawcy kosztów zatrudnieniabezrobotnego zatrudniono 8,4 tys. młodych ludzi).Odstyczniado listopada2015r.zaktywnychformprzeciwdziałaniabezrobociuskorzystało147,6tys.młodychistanowilioni30,6%ogółubezrobotnych,którzyskorzystaliztychformpomocy, iw porównaniu do analogicznegookresu 2014 r. odnotowano spadek o21,8tys.osób,tj.o12,9%(przywzrościeo1,1%wśródbezrobotnychogółem).

154

MocneisłabestronyMocnestrony- wprowadzenie nowych, różnorodnych, instrumentów związanych z podniesieniemkwalifikacjizawodowychiintegracjązrynkiempracy;- indywidualizacja wsparcia polegająca na prowadzeniu młodej osoby przez cały okresudziałuwprojekcieprzeztegosamegopracownika–tutora/opiekuna;-wsparciamobilnościgeograficznejmłodzieżyposzukującejpracy–napoziomiekrajowym,- formy wsparcia szkoleniowego i edukacyjnego dającemożliwość wyboru tematyki przezosobymłode,czylizindywidualizowaneidopasowanedoichpotrzeb- podejście partnerskie w realizacji Programu – zaangażowanie instytucji na szczeblukrajowym,regionalnymilokalnym,cozapewniakompleksowośćwsparcia;

Słabestrony- brak działań zorientowanych na poprawę jakości zatrudnienia - jednym z negatywnychzjawiskpowstałychwwynikukryzysubyłwzrostbezrobociawśródosóbmłodych,jakościichzatrudnienia (tzw. umowy śmieciowe) oraz biednych pracujących (prekariat). Szczególnieproblematycznewbezrobociuosóbmłodychjesttymczasowośćzatrudnieniaizatrudnieniebezubezpieczeniaspołecznegoizdrowotnego(zwłaszczatychnajmłodszych).Polskazajmujeniechlubne,drugiemiejscewEuropiewzatrudnieniutymczasowymmłodychludzipomiędzy15 i 24 rokiem życia. Pod koniec 2015 r. młodzi ludzie stanowili 20,5% wśród ogółbezrobotnych,cooznacza,żecopiątybezrobotnytoosobawwiekpomiędzy15a24rokiemżycia;- podejście partnerskie nie zakłada udziału MENu i placówek oświatowych; jednym zezdiagnozowanych problemów jest brak doświadczenia i kwalifikacje niedostosowane dorynku pracy u młodych ludzi – ten problem jednak może zostać zniwelowany poprzezwspółpracę placówek oświatowych z IRP; monitorując sytuację ludzi młodych na rynkupracy, identyfikując problemy i trudnościmożnaby było przekazać informację zwrotnądoplacówekoświatowychjakiekwestiepowinnyzostaćpoprawionelubzmodyfikowane;- traktowanie jednorodnieosóbmłodych,bezanalizy ich sytuacji zpodziałemnapłećorazzaplanowaniedziałańadekwatniedozróżnicowanejsytuacjidziewczątichłopcówwedukacjiinarynkupracy(zwłaszczawkształceniuzawodowym).Wanalizieiplanowaniudziałańnieuwzględniono również kwestii związanych z pochodzeniem, statusem społeczno-ekonomicznyminiepełnosprawnością.

OśIVPOWERInnowacjespołeczneiwspółpracaponadnarodowa224Cele

1. Zwiększenie wykorzystania innowacji społecznych na rzecz poprawy skutecznościwybranychaspektówpolitykpublicznychwobszarzeoddziaływaniaEFS.

224MR(2016):SzczegółowyOpisOsiPriorytetowychProgramuOperacyjnegoWiedzaEdukacjaRozwój2014-2020

155

2. Wzmocnienie kompetencji zawodowych i kluczowych osób z wykorzystaniemprogramówmobilnościponadnarodowej.

3. Wdrożenie nowych rozwiązań, w szczególności z zakresu aktywizacji zawodowej,kształcenia przez całe życie i tworzenia oraz realizacji polityk publicznych, dziękiwspółpracyzpartneramizagranicznymi.

GrupydoceloweW projektach mobilności realizowanych na zasadach Erasmus+ w ramach ProgramuOperacyjnegoWiedzaEdukacjaRozwójdziałaniamisąobjęci:• studencizniepełnosprawnościamilubkorzystającyzzasiłkusocjalnego• uczniowie - osoby uczące się w systemie dualnym (w szkole i w miejscu pracy) oraz

uczniowieszkółzawodowychitechnicznych(ichnaukazazwyczajobejmujepraktykęwmiejscupracy),

• absolwenci kształcenia i szkolenia zawodowego (równieżw systemie dualnym), którzymogąpodjąćpraktykęwciągurokuodzakończenianauki,

• kadraplacówekkształceniaiszkoleniazawodowego,• kadrasystemuoświaty

WDziałaniu4.3Współpracaponadnarodowabeneficjencito:

• Realizator projektu – wnioskodawca: podmioty odpowiedzialne za kreowanie,realizację i monitorowanie polityk publicznych oraz kontrolę i nadzór nad tymipolitykami; administracja publiczna, jednostki samorządu terytorialnego,ogólnopolskie stowarzyszenia i związki jednostek samorządu terytorialnego,instytucje rynku pracy, instytucje pomocy i integracji społecznej, szkoły i placówkisystemu oświaty, uczelnie, przedsiębiorstwa, podmioty ekonomii społecznej,organizacjepozarządowe,federacjeizwiązkiorganizacjipozarządowychipodmiotówekonomiispołecznej,partnerzyspołeczni.

• Uczestnikprojektu,którybędzietestowałwypracowanerozwiązanie.

Grupydocelowe(ostateczniodbiorcywsparcia):• osoby/ podmioty właściwe dla tematówwspółpracy ponadnarodowej, określonych

dladanegokonkursu;• grupy docelowe właściwe dla projektów EFS w przypadku rozszerzenia tych

projektów o komponent ponadnarodowy oraz zaangażowania osób/podmiotówniezbędnych do realizacji współpracymiędzynarodowej (instytucje organizacje, np.publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy, integracji i pomocy społecznej,administracja publiczna, partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe;przedsiębiorcy; osoby bezrobotne lub bierne zawodowo, zagrożone wykluczeniemspołecznym; uczniowie różnych typów szkół; pracownicy przedsiębiorstw iadministracjipublicznej).

156

ObszaryiformywsparciaTypydziałań:

• innowacje społeczne, np.wypracowanie i przetestowanie nowych, skuteczniejszych

rozwiązańistniejącychproblemówwobszarzerynkupracy,adaptowaniedopolskich

warunków rozwiązania znanego w innym kraju czy znaczące udoskonalenie

istniejącychrozwiązańtak,byodpowiadałyistniejącympotrzebomiwarunkom;

• rozwój współpracy ponadnarodowej wspierający inicjowanie i wdrażanie działań

wspólnych realizowanychprzezpolskie podmioty z partnerem zagranicznym,np.w

celu wypracowania nowych rozwiązań lub zaadaptowania w Polsce dobrych

rozwiązańzinnychpaństw.

• realizacja programów mobilności ponadnarodowej, wzmacniających kompetencje

zawodowe i kluczowe uczestników, np. projekty komplementarne z programem

Erasmus+, dotyczące aktywizacji zawodowej osób młodych zagrożonych

wykluczeniemspołecznymlubskierowanedoosóbzaangażowanychwkreowanieczy

wdrażaniepolitykpublicznych.

InnowacjespołeczneW ramach POWER przyjęto nowymodel wdrażania innowacji społecznych na podstawie

doświadczeń PIW EQUAL 2002-2006 i PO KL 2007-2013. Realizowanie projektów

innowacyjnych w ramach wszystkich osi i komponentu centralnego oraz regionalnego

powodowało rozproszenie i dublowanie projektów. Tylko w ramach PO KL zrealizowano

ponad 300 projektów innowacyjnych, ale proponowane rozwiązania i ciekawe pomysły

stawałysięjednorazowe-niebyłyzwyklepóźniejupowszechnianeiwdrażane.

WramachprogramuDziałania4.1POWERwprowadzonowdrażanewtrybiekonkursowym

dwieścieżkiinkubacjiinnowacji:

• mikro, gdzie Operator, pełniąc rolę inkubatora wspiera (np. przez system grantów

rozliczanych „za efekty”, nie na podstawie dokumentów księgowych) osoby

indywidualne, grupy nieformalne lub inne podmioty w rozwijaniu pomysłów

innowacyjnych,ichtestowaniuiupowszechnieniu,

• makro,gdzieprojektujesięrozwiązaniawzakresiepolitykpublicznych.

Innowacje makro koncentrują się na najtrudniejszych, kluczowych problemach i będą

włączanedopolitykkrajowych,np.wpowstającychaktachprawnychczyjakonowemodele

istandardydziałaniainstytucji.

ProgramymobilnościmiędzynarodowejSieć TLN Mobility (partnerstwo 16 instytucji EFS z różnych państw i regionów Unii

Europejskiej) wypracowała założenia skoordynowanego konkursu na projekty mobilności

ponadnarodowej ukierunkowane na aktywizację zawodową osób młodych zagrożonych

wykluczeniemspołecznymwramachEFS2014-2020.

157

Grupą docelową są osoby młode (18-35 lat), wykluczone społecznie lub zagrożonewykluczeniemspołecznym,należącedogrupyNEET.WPOWERdefiniowane są takosobyłącznie spełniające następującewarunki: niepracujące (bezrobotne lub bierne zawodowo),niekształcącesię,nieszkolącesię.W zależności od konkursu ze wsparcia mogą być wyłączeni studenci studiówniestacjonarnych. Doświadczenia związane z uczeniem się za granicą mogą byćwykorzystywanezależnieodgrupydocelowej,np.osoby,któreniekontynuujązatrudnienia,mogą jąwykorzystać, bywłączyć rutynowe czynności do ich życia codziennego i rozwinąćumiejętności społeczne. Bezrobotni absolwenci mogą zdobyć doświadczenia zawodowe iuzyskać referencje od pracodawców oraz nabyćważnew życiu zawodowym kompetencjemiękkie,takiejak:samodzielność,umiejętnośćorganizacjipracyiradzeniasobiewtrudnychsytuacjach,skutecznakomunikacja.Działanie 4.2 PO WER Programy mobilności ponadnarodowej, obejmuje projektyrealizowane przez instytucje i we współpracy z podmiotami z UE, które mogą dotyczyć:mobilnościponadnarodowejzwiązanejzaktywizacjązawodowąosóbmłodychzagrożonychwykluczeniem społecznym, osób zaangażowanych w kreowanie i wdrażanie politykpublicznych, studentów, uczniów i absolwentów szkół zawodowych oraz pracownikówplacówek kształcenia; mobilności dla osób, chcących podnieść swoje kompetencje,kwalifikacjeniezbędnedotrzymanialubpodjęciazatrudnienia.Działanie4.3POWERWspółpracaponadnarodowa.CelwsparciaWypracowanie oraz wdrożenie nowych rozwiązań, w szczególności z zakresu aktywizacjizawodowej,kształceniaprzezcałeżycieitworzeniaorazrealizacjipolitykpublicznych,dziękiwspółpracyzpartneramizagranicznymi,wobszarachtematycznych,wktórychorganizowanyjestkonkurs.Współpracaopierasięnawykorzystywaniudoświadczeń(conajmniej trzyletnich jednegozpartnerów)iwzajemnymuczeniusiępodmiotówzaangażowanychwprojekty,adaptowaniuw Polsce skutecznych rozwiązań już istniejących w innych krajach. Nie można powielaćrozwiązań wypracowanych w ramach Europejskiego programu na rzecz zatrudnienia iinnowacjispołecznych225Dofinansowanie w ramach działania 4.3 można też otrzymać, gdy do realizacji innegoprojektu finansowanego z EFS (równieżw ramachRPO) niezbędne staje sięwykorzystanierozwiązaniaistniejącegozagranicą

225komunikatCPEzdnia09.08.2016InformacjauzupełniającadoRegulaminukonkursunrPOWR.04.03.00-IP.07-00-004/16naprojektyrealizowanewramachCommonFramework

158

ProblemyitematyWnioski odofinansowanieprojektówmogąbyć składanew ramachponiżejwymienionych

tematów, które sąwybrane zewzględuna ichwagę z punktuwidzeniapolityki społecznej

kraju,zuwzględnieniemdokumentówstrategicznych.

Temat Problemy Zadania1.Zwiększenie

możliwości

zatrudnieniaosób

młodychbezpracy,w

tymwszczególności

osób,którenie

uczestnicząw

kształceniuiszkoleniu

(tzw.młodzieżNEET)

Wejścieiutrzymaniesięosób

młodychnarynkupracy.

Uzasadnionejeststosowanie

możliwieszerokiegowachlarza

usług/działańwykorzystujących

doświadczenia

międzynarodowe

pozwalającychosobommłodym

nawejścieiutrzymaniesięna

rynkupracy.

Wypracowanieiwdrożeniez

wykorzystaniemdoświadczeń

międzynarodowychkompleksowych

rozwiązań,mającychnaceluaktywizację

edukacyjno-zawodowąosóbmłodychw

wieku15-29latbezpracy,

nieuczestniczącychwkształceniui

szkoleniu,bezpracy,nieuczestniczących

wkształceniuiszkoleniuprzezpodmioty

działającenarzecztakiejaktywizacji.

Jakokompleksowewsparcierozumiesię

zastosowaniewprojekcieconajmniej

dwóchinstrumentów/metodaktywizacji

edukacyjno-zawodowej(w

uzasadnionychprzypadkachz

elementamiintegracjispołecznej)grupy

młodychosóbpozostającychbez

zatrudnienia.

2.Zwiększenie

dostępudo

zatrudnieniadlaosób

pozostającychbez

pracy

(m.in.osobyoniskich

kwalifikacjach

zawodowych,kobiety,

długotrwale

bezrobotniorazosoby

z

niepełnosprawościami)

Braklubniewystarczające

doświadczenie,kwalifikacje

zawodowelubich

dezaktualizacja,

niedopasowaniekwalifikacjido

potrzebrynkupracy,

niedostatecznawspółpraca

instytucjidziałającychnarzecz

aktywizacjizawodoweji

pracodawców;brak

kompleksowegoi

zindywidualizowanego

podejściastosowanych

aktywizacji.

Wniektórychprzypadkach–wcelu

podniesieniaskutecznościaktywizacji

zawodowej–zastosowanieelementów

integracjispołecznej;

wykorzystywaniedoświadczeń

zagranicznychitworzenienowychlub

adaptowaniejużstosowanychwinnych

krajachrozwiązań,przyczyniającychsięw

efekciedozwiększeniazatrudnialności

tychgruposób

159

4.Godzenierólzawodowychiżyciarodzinnego226.

Wsparciekobietimężczyznwpełnieniurólzawodowychirodzinnych,m.in.wzwiązkuzopiekąnadosobamizależnymijestrozproszone.

wykorzystaniemechanizmówtrwałejwspółpracymiędzysektorowej,kompleksowepodejście,docenienieroliorganizacjipozarządowychjakopodmiotuwspierającego

6.Zwiększeniedostępuosóbdorosłychdoróżnychformuczeniasięprzezcałeżycie.

Niskipoziomkompetencjikluczowychizawodowych,zwłaszczauosóbpozostającychwniekorzystnejsytuacjinarynkupracy.

Przygotowaniekompleksowychofertedukacyjnych,którebędąmotywowaćizachęcaćdopodjęciadziałaniaorazproponowaćrozwiązaniaukierunkowanenarozwijaniepodstawowychumiejętności(planowania,osiąganiacelów,czytaniazezrozumieniem),kompetencjiprzekrojowych(zdolnościuczeniasię,informatycznych,społecznychiobywatelskich,przedsiębiorczościitp.).

7.Zwiększeniezdolnościdozatrudnieniauczniówszkółiplacówekoświatowychkształceniazawodowego

Dostosowaniekształceniaidoskonaleniazawodowegodopotrzebrynkupracy

Zaangażowaniepracodawcówworganizacjękształceniaidoskonaleniazawodowegonawszystkichetapachjegoprogramowaniaiwdrażania

Oczekiwanerezultatyistotnezpunktuwidzeniaanalizy:

• Modernizacja instytucji działających na rynku pracy, służb zatrudnienia; lepszedostosowanie do potrzeb rynku pracy (dzięki zwiększaniu ponadnarodowejmobilnościpracowników,lepszejwspółpracyinstytucjiiwłaściwychzaangażowanychpodmiotów);

• Wsparcieprzedsiębiorczościspołecznejiintegracjizawodowejwprzedsiębiorstwachspołecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwienia dostępu dozatrudnienia; wyrównanie dostępu do uczenia się przez całe życie o charakterzeformalnym, nieformalnym i pozaformalnym, poszerzanie wiedzy, podnoszenieumiejętności i kompetencji, promowanie elastycznych ścieżek kształcenia, w tympoprzezdoradztwozawodoweipotwierdzanienabytychkompetencji;

• Dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy, ułatwienieprzechodzenia z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia oraz wzmacnianiesystemówkształceniaiszkoleniazawodowego.

Zastosowanie działań współpracy ponadnarodowej nastawionych na wdrożeniewypracowanych rozwiązań pozwoli na adaptowanie rozwiązań sprawdzonych w innych226GodzenierólpodkreślaKrajowyProgramReform

160

krajachlubwypracowanienowychrozwiązańdotychczasniestosowanychwPolsce.Projektyzakładające współpracę w tworzeniu wspólnych produktów lub równoległe tworzenierozwiązań umożliwią wypracowanie nowatorskich rozwiązań wykorzystujących potencjał iodmienneuwarunkowaniawszystkichpartnerów.Natomiastrealizacjaprojektuopartegonatransferzenowychrozwiązańpozwoliwznacznymstopniuograniczyćkosztywdrożeniategorozwiązania zewzględuna skrócony czas jego implementacji, czyeliminacjępotencjalnychbłędówiproblemów.SkalawsparciaPrzewiduje się, że do 2023 roku z partnerem zagranicznym w programie podejmiewspółpracę 205 instytucji (z czego 28 wwoj. mazowieckim227), wdrożą nowe rozwiązaniadzięki tej współpracy 182 (25 w woj. mazowieckim). Wsparciem w ramach programówmobilności ponadnarodowej zostaną objęte 71 422 osoby, z czego 9713 w woj.mazowieckim.228Tylkona finansowanie projektówDziałania 4.3w latach 2014-2020przeznaczono100mlnzł229. W 2015 roku ogłoszono dwa konkursy w ramach działania 4.3 na projekty zkomponentem ponadnarodowym (ok.78mln zł) i na funkcjonowanie sieci współpracy (10mlnzł)MocneisłabestronyBadaniewskaźników rezultatudługoterminowego230 (6miesięcypo zakończeniuudziałuwprojekcie) dotyczyłoosób, które zakończyły udziałwprojektachmiędzypołową2014a 30czerwca2015r.Osiągniętobardzowysokiewartościsukcesuzatrudnieniowego,aleniższeniżzakładano liczebności osób uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu po zakończeniuwsparcia.Podjęciepracyorazpowrotydokształceniarzadkowspółwystępują.Jedynie13,5%uczestnikówpozostałowkategoriiNEET6miesięcypozakończeniuudziałuwprojekcie.Wgrupie 15-17 lat – tylko 1,9% uczestników nie podjęło nauki ani pracy. 56% uczestników,którzyznaleźlipracę,oceniło,żeudziałwProgramieistotniesiędotegoprzyczynił.Aż88%zprzedsiębiorcówocenia,żetodziękiudziałowiwprojekciezałożylifirmę.Badanie wsparcia kierowanego do osób młodych231, w ramach Programu OperacyjnegoWiedza Edukacja Rozwój (POWER), poprzez projekty Powiatowych Urzędów Pracy (PUP)oraz Ochotniczych Hufców Pracy (OHP) wykazało, że: przyznanie przez PUP środków nazałożeniedziałalnościgospodarczej,zasiedleniewzwiązkuzezmianąmiejscazamieszkania,bonu szkoleniowego, dofinansowania dojazdów do pracy oraz bonu stażowego dawało

227Tamże,s.192228Tamże,s.178229CPE(2016):ProjektywspółpracymiędzynarodowejdofinansowanezEFSwlatach2014-2020230IBS(kwiecień2016):BadanieefektówwsparciazrealizowanegonarzeczosóbmłodychwramachProgramuOperacyjnegoWiedzaEdukacjaRozwójttps://www.power.gov.pl/media/19542/IBS_POWER_I_raport_wskaznikowy_broszura_09052016_final.pdf231Ministerstwo Rozwoju (2016): Badanie efektów wsparcia zrealizowanego na rzecz osób młodych w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój

161

bardzowysokiwskaźnikpracujących;bardziejskutecznesąbonyszkoleniowe i stażoweniż

tradycyjneszkoleniaistażezawodowe.

6.4.RPOWojewództwaMazowieckiego2014-2020

RegionalnyProgramOperacyjnyWojewództwaMazowieckiegonalata2014-2020(RPOWM

2014-2020)zostałopracowanynapodstawiepakietulegislacyjnegodlapolitykispójnościna

lata2014-2020,przedstawionegoprzezKomisjęEuropejskąKEw2011r.orazdokumentów

europejskich i krajowych o charakterze strategicznym (Strategia Europa 2020,

Długookresowa StrategiaRozwojuKraju Polska 2030, StrategiaRozwojuKraju Polska 2020

wraz z dziewięcioma strategiami horyzontalnymi, Umowa Partnerstwa 2014-2020). W

ramach RPO WM 2014-2020 możliwe jest uzyskanie dofinansowania tzw. projektów

twardych wspieranych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz tzw.

projektów miękkich, przeznaczonych na inwestycje w zasoby ludzkie, wspieranych z

EuropejskiegoFunduszuSpołecznego(EFS).

GrupydoceloweGłównymi grupami docelowymi określonymiw ramach RPOWM2014 – 2020 istotnymi z

punktuwidzeniaanalizysą:

• przedsiębiorstwa;

• osoby fizyczne powracające na rynek pracy po urlopach macierzyńskich,

rodzicielskich,wychowawczychsprawująceopiekęnaddziećmiwwiekudolat3;

• osobypozostającebezzatrudnieniaisprawująceopiekęnaddziećmiwwiekudolat

3;

• instytucjerynkupracy;

• uczniowieszkół iplacówekprowadzącychkształcenieogólne izawodowe(wtymze

specjalnymipotrzebamiedukacyjnymi);

• osoby w wieku od 25 r.ż., z własnej inicjatywy zainteresowane nabyciem,

uzupełnieniem lub podwyższeniem umiejętności oraz kompetencji cyfrowych oraz

językowych,w szczególności osoby z grupnajbardziej potrzebujących,np.oniskich

kwalifikacjach,osobywwieku50latipowyżej.

Problemynajakieodpowiadawnawiązaniudorozdziału1,Podobnie jak w Programie OperacyjnymWiedza Edukacja Rozwój wsparcie kierowane na

rynek pracy RPO przede wszystkim ma wspierać zwiększenie możliwości trwałego

zatrudnieniaosóbmłodychznajdującychsięwtrudnejsytuacjinarynkupracy,zwiększenie

możliwościtrwałegozatrudnieniaosóbmłodychbezpracy,zwiększeniemożliwościtrwałego

zatrudnieniaosóbniepełnosprawnych,poprawaumiejętności idoświadczeniazawodowego

osóbmłodychorazwzrostpoziomuprzedsiębiorczości.

Obszaryiinstrumentywsparciaistotnezpunktuwidzeniaanalizy

162

ObszaryiinstrumentywsparciajakiezostałyokreślonewramachRPO232

,m.in.:

• Projekty zapewnią kompleksowe wsparcie poprzez zastosowanie w odniesieniu do

każdegouczestnikaconajmniejdwóchformwsparciazniżejwymienionych:

- diagnozowanie indywidualnej sytuacji uczestnika projektu i pośrednictwo

pracyi/lubporadnictwozawodowe(obligatoryjne);

-staży/praktykzawodowych;

-szkoleń

• w przypadku gdy projekt obejmuje wsparcie w postaci podnoszenia lub zmiany

kwalifikacjioferowaneusługiszkoleniowesąrealizowaneprzezinstytucjeposiadające

wpisdoRejestruInstytucjiSzkoleniowychprowadzonegoprzezWojewódzkieUrzędy

Pracywłaściwyzewzględunasiedzibęinstytucjiszkoleniowej.

• Zastosowanewprojekcie instrumentywsparciadlaosóbzgrupdefaworyzowanych,

wiążą się z koniecznością zachowania standardów oraz poziomów kosztów dla

poszczególnychformokreślonychwWytycznychwzakresierealizacjiprzedsięwzięćz

udziałemśrodkówEuropejskiegoFunduszuSpołecznegowobszarze rynkupracyna

lata2014-2020.

• W przypadku, gdy projekt obejmuje wsparcie w postaci szkoleń prowadzących do

uzyskania kwalifikacji lub nabycia kompetencji muszą zostać one zweryfikowane

poprzez przeprowadzenie odpowiedniego sprawdzenia przyswojonej wiedzy i

uzyskanych kwalifikacji lub kompetencji (np. w formie egzaminu) oraz być

potwierdzoneodpowiednimdokumentem(np.certyfikatem).

• Wprzypadku,gdyprojektobejmujewsparciedoświadczeniazawodowegowpostaci

organizacjistażyzawodowych,jestonorealizowanezgodniezzaleceniemRadyzdnia

10marca2014r.wsprawieramjakościstażyorazzPolskimiRamamiJakościPraktyk

iStaży.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że w ramach RPO WM wprowadzono również obszary

wspierania osób zajmujących się opieką nad dziećmi do lat 3 oraz rozwój wychowania

przedszkolnegojakoelementwspieraniawłączeniaspołęczno–zawodowego.

OczekiwanerezultatyistotnezpunktuwidzeniaanalizyOczekiwanymirezultatamiwsparciaskierowanegonarynekpracysąprzedewszystkimtzw.

wskaźnikirezultatubezpośredniego:

• Liczbaosóbpracujących,łączniezprowadzącymidziałalnośćnawłasnyrachunek,po

opuszczeniuprogramu;

• Liczbaosóbzniepełnosprawnościąpracującychpoopuszczeniuprogramu(łączniez

pracującyminawłasnyrachunek);

• Liczbaosób,któreuzyskałykwalifikacjepoopuszczeniuprogramu;

• Liczbautworzonychmiejscpracyw ramachudzielonych z EFS środkównapodjęcie

działalnościgospodarczej;

232

Załącznik3-Kryteriawyboruprojektówdlaposzczególnychosipriorytetowych,działań/poddziałań

163

• Liczba osób, które powróciły na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem/wychowaniemdziecka,poopuszczeniuprogramu;

• Liczba osób pozostających bez pracy, które znalazły pracę lub poszukują pracy poopuszczeniuprogramu;

SkalawsparciaOgółemwramachRPOWM2014-2020przewidywanaalokacjawynosi2089840138euro.RelacjazaangażowaniaEFRRdoEFSwynosiodpowiednio:74%do26%.

MocneisłabestronyNajistotniejszymaspektemaplikowaniaofunduszeeuropejskiebył i jest ichkompleksowyiprzemyślany charakter. Aplikowanie o wsparcie finansowe ze środków Unii Europejskiejróżni sięw przypadku każdego programuoperacyjnego.Wybór projektówwuproszczeniuodbywasięwdwóchetapach:1)ocenaformalna(poprawnośćprzygotowanejdokumentacji);2) ocenamerytoryczna w celu, stworzenia listy rankingowej (listy pozytywnie ocenionychprojektów w kolejności od najwyżej punktowanych do najniżej) według przyjętej wprogramie metodyki. Kryteria formalne dotyczą poprawności złożonego wniosku wraz zwymaganymizałącznikami.Weryfikujesięrównież,czyprojektjestzgodnyzcelamidziałania,czy wydatki przedstawione we wniosku kwalifikują się do dofinansowania, czy wartośćprojektuikwotadofinansowaniajestzgodnazwymaganiamidladanegodziałania,czyokresrealizacji projektu jest zgodny z zasadami dla danego okresu i regulaminem konkursu itp.Kryteriamerytorycznesądużobardziej złożone i różnić sięmogąznaczniewzależnościodrodzajuprogramu(inneelementybędąpoddaneoceniewprojekcieszkoleniowym,ainnewinwestycyjnym), ale też w analogicznych działaniach w poszczególnych programachregionalnych możemy spotkać inne kryteria merytoryczne, zgodnie z którymi będzieoceniany nasz projekt. Do podstawowych barierwwykorzystaniu funduszy strukturalnychnależą:

1. Czaspomiędzyogłoszeniemkonkursuawyboremprojektuipodpisaniemumowy.2. Brakaktualizacjisytuacjirynkupracyiaktualizacjirzeczywistegozapotrzebowaniana

dzieńpodpisywaniaumowy.3. Wykluczeniemałych lokalnychorganizacji zmożliwościubiegania sięo samodzielną

realizację projektów poprzez wprowadzenie kryteriów finansowych co wymuszaposzukiwania„bogatychwujków”.

4. Niewłaściwaocenaprojektówpodwzględemudzielanegowprojekciewsparcia.Naetapie projektowania należywskazywać ilu przeszkolimy z danego zawodu co nijaksię ma do konieczności udzielenia zindywidualizowanego wsparcia – czyli z górywnioskodawca musi określić ile osób będzie miało identyczną ścieżkę rozwoju wramachIndywidualnegoPlanuDziałania.

164

6.5.Kryteriaocenyprojektów-kryteriakonkursowe233W programach finansujących projekty skierowane do osób młodych występują rozmaite

kryteria konkursowe, wynikające ze specyfiki danej instytucji grantodawczej lub też z

charakteru środków z których te programy są finansowane. Niezależnie jednak od typu

programu można wyróżnić podstawowe kryteria oceny, które występują praktycznie we

wszystkichsystemachoceny.Kryteriateprzedstawiononawykresieorazwtabeliponiżej.

233

OpracowanonapodstawieMichałTrocki,MateuszJuchrewicz,"Ocenaprojektów-koncepcjeimetody",SzkołaGłówna

Handlowa2013

165

W toku tworzenia rekomendacji dla instytucji rynku pracy, opracowując rekomendacjedotyczące kryteriów konkursowych zespół będzie posługiwał się powyżej przedstawionymmodelemteoretycznym.

Kryteriumoceny Opiskryterium

Celowość-relacja1=2oraz1=3 Zgodnośćcelówprojektuzpotrzebamigrupdocelowych,użytkowników.

Wykonalność-relacja4=5 Określaczyiwjakimstopniuceleoperacyjneprojektumogąbyćosiągniętezpunktuwidzeniazewnętrznychiwewnętrznychograniczeń-np.finansowych.

Efektywność(exante)-relacja2/6.1

Relacjamiędzyoczekiwanymicelami,jakiemająbyćosiągnięte,aprzewidywanyminakładaminaichosiągnięcie.

Efektywność(ex-post)-relacja8/6.2

Relacjapomiędzyuzyskanymirezultatamiiponiesionyminakładami.

Ekonomiczność-8/6.2>1 Projektjestekonomicznyjeżelistosunekwynikuużytecznegoprojektudonakładówjestwiększyniż1.

Korzystność-relacja-8-6.2 Różnicapomiędzyuzyskanymirezultatami,aponiesionyminakładami.

Produktywność-relacja7/6.2 Relacjapomiędzyproduktami,anakładaminiezbędnymidoichuzyskania.

Użyteczność-relacje8=10,9=10

Ocenastopniazaspokojeniapotrzebgrupdocelowych,użytkownikówiinteresariuszyprzezproduktyirezultatyprojektu.

Skuteczność

Poziomstrategiczny-relacja3-9

Poziompodstawowy-relacja2-8

Poziomoperacyjny-relacja4-7

Wjakimstopniuoddziaływanieprojektuprzyczyniasiędoosiągnięciacelównadrzędnych

Wjakimstopniurezultatyprojektuzostałyosiągnięteiwjakimstopniusąonezgodnezcelamipodstawowymiprojektu.WjakimstopniuproduktyprojektuzostałyosiągnięteiwjakimstopniusąonezgodnezwymaganiamiZtematykąskutecznościpowiązanejestkryteriumjakości.Kryteriumtoopisujewjakimstopniurezultatyiproduktyprojektuodpowiadajązdefiniowanymwymaganiom.Kryteriumjakościodnosićsięteżmożedosposobuwykonaniadziałań(jakośćprocesów).

167

6.6. Informacja dotycząca zrealizowanych w ramach PO KL projektów systemowychPFRON

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych był beneficjentem projektówsystemowych realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007–2013(PO KL)współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytetu IZatrudnienie iintegracja społeczna, Działania 1.3 Ogólnopolskie programy integracjiiaktywizacjizawodowej,Poddziałania1.3.6PFRON–projektysystemowe.

Projektyzrealizowanewperspektywieprogramowej2007–2013skierowanezostałydoosóbniepełnosprawnych z różnymi rodzajami niepełnosprawności (m.in. do osób niewidomych,zzaburzeniami psychicznymi, niesłyszących, głuchoniewidomych, niepełnosprawnychruchowo, z niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem, z niektórymi zespołamiuwarunkowanymi genetycznie, ze stwardnieniem rozsianym, zniepełnosprawnościamirzadkimiisprzężonymi)orazosóbzichotoczenia,zamieszkującychcałąPolskę,jakrównieżdo:

− instytucji i podmiotów bezpośrednio realizujących zadania na rzecz osóbniepełnosprawnych,

− pracodawców,− partnerówspołeczno-gospodarczych,− osóbwspierającychzatrudnienieosóbniepełnosprawnych.

Projekty prowadzone były przez PFRON (lider) w partnerstwie z organizacjami z różnychregionów kraju, mającymi doświadczenie w realizacji zadań związanych z aktywizacjązawodowąispołecznąosóbniepełnosprawnych.

Wokresieodgrudnia2008r.doczerwca2015r.Funduszzrealizował32projekty, z czegow2009 r. zostały zakończone – 2 projekty, w 2010 r. – 6, w 2011 r. – 1, w 2012 r. – 5,w2013r.–2,w2014r.–8,aw2015r.zakończonodziałaniaw8projektach.

Zindywidualizowane, a zarazem kompleksowe działania projektowe w postaciindywidualnegoplanudziałaniadlakażdegobeneficjenta,anastępnieoferowaniecelowegoidostosowanego do indywidualnych potrzeb doradztwa zawodowego, pomocy prawnej,psychologicznej oraz umożliwienie podnoszenia kwalifikacji zawodowych otwierały szanseosobom niepełnosprawnym na uzyskanie zatrudnienia oraz ułatwiały im wychodzeniezbezradności społeczno-zawodowej. Dla benefincjentów/ek projektów organizowane byłyszkolenia zawodowe oraz różnego rodzaju szkolenia podnoszące kwalifikacje. Dużymzainteresowaniem cieszyły się także staże. Ponadto, organizowano warsztaty aktywizacjizawodowej,indywidualnekonsultacjeztrenerempracy,wsparciewrozpoczęciu/kontynuacjinauki,lekarskie,dietetyczne,tyflologiczneorazzajęciapraktyczneupracodawcy.Oferowanebyło również zatrudnieniewspomagane. Natomiast dla opiekunów/osób z otoczenia osóbniepełnosprawnych proponowano m.in. grupowe i/lub indywidualne wsparcie

168

psychologiczne,prawne.

Większośćprojektówkończyłasięorganizacjąkonferencjiupowszechniającejwypracowane

efekty, jak równieżwydawane były Podręczniki Dobrych Praktyk oraz inne publikacje np.:

„Projektowanie obiektów, pomieszczeń oraz przystosowanie stanowisk pracy dla osób

niepełnosprawnych ospecyficznych potrzebach - ramowe wytyczne”, aktualizacja

podręcznika pt. „Dostępność serwisów internetowych – podręcznik na temat dobrych

rozwiązańwprojektowaniudostępnychstron internetowychdlaosóbz różnymi rodzajami

niepełnosprawności”-wwersjiDAISYie-book,„Dobrepraktykiwzakresiezatrudnianiaosób

z niepełnosprawnościamiw sektorze publicznym”, „Zatrudnienie osób niepełnosprawnych.

Informatordlapracodawców”,PodręcznikokreślającyzasadyprzygotowaniaIndywidualnych

Planów Działania dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Szereg publikacji dotyczyło

zagadnień związanych z zatrudnieniem wspomaganym dla osób niepełnosprawnych.

Przygotowano również filmy promujące zatrudnianie osób niepełnosprawnych,

instruktażowe np. dla terapeutów, „Nowoczesne technologie niwelujące skutki

niepełnosprawności”.

Wypracowanorównieżrekomendacjedozmianprawnychwzakresiedostępnościserwisów

internetowych dla osób niepełnosprawnych. Przygotowano innowacyjny kompleksowy

zestaw narzędzi pozwalających użytkownikom zrekrutować, przeszkolić,monitorować oraz

zarządzać pracą trenerów pracy. Produkt finalny „Wytyczne dotyczące świadczenia usług

przeztrenerapracy”składasięztrzechelementów:

1. Zestawnarzędzidorekrutacjitrenerówpracy,

2. Zestawnarzędziszkoleniatrenerówpracy,

3. Zestawnarzędzidomonitorowaniaizarządzaniapracątrenerapracy.

Opracowano projekt zmian do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiuosóbniepełnosprawnychwcelusystemowegoumocowaniausługtrenerapracy

świadczonychnarzeczosóbniepełnosprawnychwymagającychtegorodzajuwsparcia.

Wsparciem objęto ponad 42 tys. osób, w tym 28 tys. osób niepełnosprawnych. Staże

rehabilitacyjneodbyłoponad4tys.osóbniepełnosprawnych,szkoleniazawodoweukończyło

ponad 6 tys. osób niepełnosprawnych, a zatrudnienie podjęło ponad 4 tys. osób

niepełnosprawnych.

Wśród zrealizowanych projektów, dwie edycje projektu pn. „Wsparcie absolwentów wewchodzeniunarynekpracy”byłyodpowiedziąnaszczególnietrudnąsytuacjęwdostępienarynek pracy absolwentów do 30 r. ż. będących osobami niepełnosprawnymi z rzadko

występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Celem prowadzonych było opracowanie, a następnie wdrożenie oraz promocja rozwiązań

zzakresuaktywizacjizawodowejiintegracjispołecznej,rozwójosobistyorazkształcenieON

169

wedle potrzeb rynku zuwzględnieniem ich predyspozycji, możliwości, a także ograniczeńzwiązanychzrodzajemniepełnosprawności.

Grupydocelowe

Grupadocelowa1:osobyniepełnosprawnezrzadkowystępującyminiepełnosprawnościamii niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, będące absolwentami szkółponadgimnazjalnych, policealnych oraz uczelni wyższych, pozostające bez zatrudnienia(zgodniezdefinicjązSzOP-uPOKL),dlaktórychorzeczonoznacznylubumiarkowanystopieńniepełnosprawności(bezwzględunakod),którewmomencieprzystąpieniadoprojektuniemiałyukończonych30lat.

Dobór grupy docelowej wynikał z narastającego problemu dot. wykluczenia społecznegoosób niepełnosprawnychw przedzialewieku 16-30 lat. Absolwenci z niepełnosprawnościązaliczanisądogrupyszczególniezagrożonejbezrobociemorazwykluczeniemspołecznymzewzględu na specyfikę oraz charakter problemu, jakim są obarczone. Niewłaściweprzygotowanie merytoryczne, niewystarczające umiejętności, brak kwalifikacji,doświadczeniaorazmotywacjiosóbniepełnosprawnychsągłównymibarieramiwaktywizacjizawodowejabsolwentów.

Grupadocelowa2: osoby z otoczeniaON z rzadkowystępującymi niepełnosprawnościamiiniektóryminiepełnosprawnościamisprzężonymi.

Kluczowedziałania:− Prowadzenie systemowego wsparcia w postaci kompleksowych programów

iprzedsięwzięćzzakresuaktywizacjizawodowejispołecznej;− Prowadzenie warsztatów kształtujących umiejętności niezbędne na rynku pracy

iniwelującebarierywdostępiedozatrudnieniaorazintegracjispołeczno-zawodowej;− Organizowanie szkoleń/warsztatów/indywidualnych spotkań kształtujących

umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, prowadzących dopodwyższeniasamodzielnościorazuzyskaniazatrudnienia;

− Prowadzenie spotkań z doradcą zawodowym obejmujących diagnozowanie u BOpotencjałuzawodowegoimożliwościjegorozwoju;

− Organizowanie staży i praktyk zawodowych (przygotowanie zawodowe w miejscupracy);

− Opracowywanie oraz rozpowszechnianie informacji nt. lokalnego rynku pracy – ofertiformzatrudnienia,możliwościpodnoszeniakwalifikacji zawodowychorazzdobywaniadoświadczeniazawodowego(m.in.organizacjatargówpracyorazgiełdpracy);

− Prowadzenie wizyt monitorujących w siedzibach partnerów celem wyeliminowaniaewentualnych zagrożeń powstających w trakcie realizacji projektu oraz zapewnieniaracjonalności,efektywnościwydatkówiosiągnięciazakładanychrezultatów;

− Bieżące zbieranie ankiet oraz kwestionariuszy dotyczących poszczególnych formwsparciasłużącychewaluacjiprojektu;

170

− Prowadzeniebieżącychdziałańpromocyjnych,upowszechniającychrezultatyprojektu.

Projektpn.„Wsparcieabsolwentówwewchodzeniunarynekpracy”Okresrealizacjiprojektu:01.03.2013r.-31.07.2014r.

Wartośćprojektu:7308737,42zł

Partnerzy: Fundacja Aktywnej Rehabilitacji FAR z siedzibą w Warszawie, Fundacja FugaMundiFFMzsiedzibąwLublinie

Celprojektu:Celem głównym projektu było podniesienie szans na znalezienie zatrudnienia 375 ON(200Ki175M)będącychabsolwentamiszkółponadgimnazjalnych,policealnychiwyższychpoprzezpodniesienieichkwalifikacjiorazkompetencjinarynkupracy.

NazwarezultatuWartośćdocelowazakładana

Wartośćdocelowaosiągnięta

Stopieńrealizacji

LiczbaON,którezakończyłyudziałwprojekcie 375 452 120,53%

Liczbaosóbzotoczenia,którezakończyłyudziałwprojekcie

250 265 106,00%

LiczbaON,któreuzyskaływsparciewrozpoczęciu/kontynuacjinauki

225 177 78,67%

LiczbaopracowanychIPDorazosób,któreskorzystałyzporadnictwaidoradztwazawodowego

375 450 120,00%

LiczbaON,którezakończyłyudziałwszkoleniachzawodowych

150 174 116,00%

LiczbaON,któreskorzystałyzewsparciapsychologicznego(indywidualnego/grupowego)

100 158 158,00%

LiczbaON,któreukończyłyintegracyjnewyjazdowewarsztatyaktywizacjispołeczno-zawodowej

150 228 152,00%

LiczbaosóbzotoczeniaON,któreukończyływarsztatydlarodziniopiekunówON

250 265 106,00%

171

LiczbaON,którepodjęłyzatrudnienie 75 103 137,33%

LiczbaON,którezakończyłypraktyki

zawodowe250 229 91,60%

LiczbaON,którezakończyłystaże

rehabilitacyjne100 138 138,00%

Konferencjaupowszechniającarezultaty

projektu1 1 100,00%

Przygotowanieidystrybucjapodręcznika

dobrychpraktyk1 1 100,00%

Projektpn.„WsparcieabsolwentówwewchodzeniunarynekpracyII”

Okresrealizacjiprojektu:01.12.2013r.-30.06.2015r.

Wartośćprojektu:7363745,50zł

Partnerzy:FundacjaFugaMundizsiedzibąwLublinie,FundacjaAktywnejRehabilitacjiFARz

siedzibąwWarszawie,StowarzyszeniePrzyjaciółIntegracjizsiedzibąwWarszawie

Celprojektu:Celem głównym projektu było podniesienie szans na znalezienie zatrudnienia 450 ON

(240 K i 210 M) będących absolwentami szkół ponadgimnazjalnych, policealnych

i wyższych poprzez objęcie tych osób (oraz 250 osób z ich otoczenia –150 K i 100 M)

kompleksowymwsparciem,podczasrealizacjiprojektunatereniecałejPolski.

NazwarezultatuWartośćdocelowazakładana

Wartośćdocelowaosiągnięta

Stopieńrealizacji

LiczbaON,którezakończyłyudziałwprojekcie 450 460 102,22%

Liczbaosóbzotoczenia,którezakończyłyudział

wprojekcie250 253 101,20%

LiczbaON,któreuzyskaływsparcie

wrozpoczęciu/kontynuacjinauki225 229 101,78%

LiczbaON,dlaktórychopracowanoIPD 450 468 104,00%

LiczbaON,któreskorzystałyzewsparciaz

zakresuporadnictwaidoradztwazawodowego375 468 124,80%

172

LiczbaON,którezakończyłyudziałwszkoleniachzawodowych

150 182 121,33%

LiczbaON,któreskorzystałyzewsparciapsychologicznego(indywidualnego/grupowego)

100 207 207,00%

LiczbaON,któreukończyływarsztatyaktywizacjispołeczno-zawodowej

150 169 112,67%

Liczbaosób,któreukończyływarsztatydlarodziniopiekunówosóbniepełnosprawnych

250 253 101,20%

LiczbaON,którepodjęłyzatrudnienie 75 147 196,00%

LiczbaON,którezakończyłypraktykizawodowe 250 251 100,40%

LiczbaON,którezakończyłystażerehabilitacyjne

150 160 106,67%

Konferencjaupowszechniającarezultatyprojektu

1 1 100,00%

PrzygotowanieidystrybucjapodręcznikadobrychpraktykDAISY

1 1 100,00%

Przygotowanieidystrybucjapodręcznikadobrychpraktyke-book

1 1 100,00%

Efektyzrealizowanychprzedsięwzięćwramachpowyższychdwóchprojektów− poprawa oraz wzmocnienie kompetencji społecznych osób niepełnosprawnych oraz

nawiązaniepozytywnychrelacjipodczaswarsztatówaktywizacjispołeczno-zawodowej,− poszerzeniewiedzyosóbniepełnosprawnychzzakresulokalnegorynkupracy,− nabycieumiejętnościgospodarowaniawłasnymczasem(planowanieirealizacjazadań),

samopoznaniewprojektowaniuprzyszłościzawodowej(identyfikacjaswoichmożliwościorazograniczeń)orazumiejętnościrozwiązywaniakonfliktówwpracy,

− nabycieumiejętnościniezbędnychwposzukiwaniupracy (metodyposzukiwaniapracy,autoprezentacja),

− zwiększenie świadomości ON wobec znaczenia emocji w rozwoju osobistym(m.in. umiejętności panowania nad emocjami, wpływ emocji na kontaktyinterpersonalne),

− nabycieumiejętnościradzeniasobiezezłością,atakżezrozumienieznaczeniakonfliktu,jakoelementukomunikacjiinterpersonalnej,

− poznanieswoichsłabychimocnychstron,

173

− uświadomienieONznaczeniakomunikacjiwerbalnejiniewerbalnejwrelacjachzinnymiludźmi,

− nauka poprawnego sporządzania dokumentów aplikacyjnych oraz prowadzeniarozmowykwalifikacyjnej,

− poznanie metod likwidacji indywidualnych barier funkcjonowania w domu orazwprzemieszczaniusię,

− możliwość zweryfikowania swojej wiedzy fachowej, umiejętności zawodowych orazzdolnościdobudowaniaprzyjaznychrelacjiinterpersonalnychwmiejscupracy,

− zwiększenie poziomu wykształcenia oraz kompetencji, bądź zdobycie nowychumiejętności.

WnioskiProjekty były odpowiedzią na problem niskiego wykształcenia i braku kwalifikacji osóbniepełnosprawnych utrudniających im wejście na rynek pracy. BO w ramach projektuzapewniono przygotowanie profesjonalnego IPD i udział w wielu atrakcyjnych formachwsparcia ułatwiających im w przyszłości podjęcie zatrudnienia (szkolenia, staże, praktyki,WAS-Z,wsparciewrozpoczęciuikontynuacjinauki).Zprzebiegurealizacjiprojektówwynika,że absolwenci z niepełnosprawnością, mimo zdobytego wykształcenia (nawet wyższego)potrzebująwsparciawwejściu na otwarty rynek pracy, adodatkowe szkolenia zawodoweistażerehabilitacyjnenależądorozwiązań,któreprzyspieszajątenproces.Pracodawcy uważają, że wiedza i doświadczenie, jakie uzyskali uczestnicząc w projekcie,zwiększyła ich motywację do zatrudniania ON. Pracodawcy, którzy zdecydowali się nazatrudnienie ON są zadowoleni z ich pracy. Oceniają pozytywnie zarówno jakość jakiwydajnośćpracyON.

Rodziny i opiekunowie ONmogli skorzystać z warsztatów, dzięki którym rozszerzyli swojąwiedzę nt. przepisów prawa jak i podnieść swoje umiejętności z zakresu aktywnościzawodowejispołecznejON.

GłównewnioskizrealizacjiprojektówskierowanychdoosóbniepełnosprawnychzróżnymirodzajaminiepełnosprawnościorazosóbzichotoczeniaOgólne:• Zindywidualizowane (oparte na indywidulanych planach działania), a zarazem

kompleksowe działania projektowe otwierały szanse osobom niepełnosprawnym nauzyskanie zatrudnienia oraz ułatwiały im wychodzenie z bezradności społeczno-zawodowej;

• Osobyobjętewsparciemwykazywałybardzowysokistopieńzadowoleniazuczestnictwawprojekcie,azakresotrzymanegowsparciaoceniałyjakoadekwatnydoichpotrzeb;

• Wyniki badań ewaluacyjnych potwierdziły społeczną i zawodową aktywizację osóbniepełnosprawnych objętych wsparciem (nastąpił wzrost pewności siebie, wzrostsamoocenyorazwiarywewłasnemożliwości,nastąpiłozwiększeniepoziomuwiedzyna

174

temat funkcjonowania rynku pracy i nawiązywania relacji zawodowych oraz poprawa

zdolnościwchodzeniawinterakcjespołeczne);

• Na osiągnięcie efektów wpływ miała koncepcja objęcia wsparciem również osób

znajbliższegootoczeniaosóbniepełnosprawnych;

• FormąwsparciabardzodobrzeocenianąprzezONbyłystażerehabilitacyjne,przyczym–

zdaniemwiększościON-powinnytrwaćprzynajmniejdwukrotniedłużej,tj.conajmniej

6miesięcy,abyzwiększyćszanseONnarynkupracy;

• Praktyki zawodowe sprawdziły się wyłącznie jako forma poprzedzająca staż

rehabilitacyjny, wprowadzająca w zakres obowiązków pełnionych podczas stażu,

jednakże nie w każdym przypadku istniała konieczność jej realizacji przed stażem ze

względu na posiadane doświadczenie ON. Praktyka zawodowa jako odrębna,

nieodpłatnaikrótkotrwałaformawsparciaokazałasięnieatrakcyjnadlaON;

• Działaniapodejmowanew ramachprojektówbyłyefektywnewprzygotowaniuONdo

wejścia na rynek pracy, jak również przyczyniły się do zmian wpostrzeganiu osób

niepełnosprawnych jako potencjalnych pracowników. Dobrze przygotowane do pracy

ON, poprzez rzetelniewykonywaną pracę, sameprzekonywały pracodawcówo swojej

wartościnazajmowanychstanowiskachpracy;

• Konieczne jest prowadzenie działań skierowanych do pracodawców - informowanie,

zachęcanieidoszkalaniewzakresiezatrudnianiaosóbniepełnosprawnych;

• W przypadku dalszej realizacji projektów skierowanych do ON należałoby zapewnić

dostępdobazydanych,wktórejmożnabyłobysprawdzićczyuczestnikprojektubrałjuż

udział w innym projekcie współfinansowanym ze środków europejskich bądź

finansowanym ze środków PFRON, ponieważ nie wszyscy uczestnicy informują otym

podczasrekrutacjidoprojektu(częstozbrakuwiedzyoźródlefinansowania).