Rasa i rasne karakteristike

Osnovna sistematska jedinica:

U zootehničkom smislu U zoološkom smislu

Rasa Vrsta

Osnovna sistematska jedinica:

U zootehničkom smislu

Vrsta

sve životinje istog roda koje se podudaraju u morfološkim i fiziološkim osobinama, koje mogu nesmetano da se pare i

pri tom daju neograničeno plodno potomstvo.

Definicija rase u većini slučajeva zavisi od toga šta se uzima u obzir kao

najvažnija osobina.

Razlike u KRANIOLOŠKOJ građi

rasa u zoološkom smislu.

Prioritet MORFOLOŠKIM I FIZIOLOŠKIM osobinama

rasa u zootehničkom smislu.

U zavisnosti od gledišta

različite definicije rase.

1. Sve individue jedne vrste koje se od drugih pripadnika iste vrste razlikuju po određenim osobinama koje ih zadržavaju sve dotle dok neki faktori ne

ispolje toliki intenzitet da mogu da ih menjaju.

2. Grupa životinja koja je prilagođena istim životnim uslovima i, pod pretpostavkom da se ti uslovi ne menjaju, fenotipsko ispoljavanje njihovih

osobina ostaje isto.

3. Grupa životinja iste vrste koje se usled zajedničkog porekla i prilagođavanja istim životnim uslovima međusobno podudaraju u određenim proizvodnim, morfološkim i fiziološkim karakteristikama koje sigurno prenose

na potomstvo.

4. Sve životinje jedne vrste koje imaju zajedničko poreklo, a koje su formirane usmerenim radom čoveka-odgajivača u određenom pravcu i pod uticajem određenih uslova spoljašnje okoline, i koje se odlikuju specifičnostima i

određenim ekonomski značajnim osobinama koje se postojano prenose iz generaciju u generaciju.

Sve životinje iste vrste koje zbog uticaja zajedničkog porekla i prilagođenosti na jednake životne uslove imaju karakteristične rasne morfološke i fiziološke osobine, sigurno ih prenose na potomstvo, a

koje se pod uticajem specifičnih uslova života i gajenja mogu menjati u odgovarajućem smeru u zavisnosti od postavljnog cilja.

Zajedničke karakteristike jedne rase

pripadnost istoj vrsti

zajedničko poreklo i

prilagođenost na uslove

gajenjazajedničke

morfološke i fiziološke

osobine koje se nasleđuju sposobnost

menjanja prema želji odgajivača i u odnosu na

cilj gajenja

Da bi se jedna populacija životinja mogla nazvati rasom neophodno je da ona ispunjva čitav niz

zahteva i kriterijuma iz domena morfo-fizioloških osobina, produktivnosti, plodnosti, prilagođenosti određenim uslovima života i gajenja, kao i da bude

priznata od strane odgovarajućih organizacija ili asocijacija.

KONCEPT RASE

Boja i eksterijer

Nastanak rasa

Pod uticajem kako klimatskih činilaca, tako i uslova spoljašnje sredine, odnosno faktora koji prirodno izazivaju varijabilnost osobina.

U početnim fazama rada na stvaranju rasa, rase su bile jasno ograničene, s obzirom da su imale svoj geografski centar nastanka,

svoju domicilnu oblast i svoj areal rasprostranjenja.

Od polovine XVIII pa do početka XIX veka samo u Velikoj Britaniji stvoreno je oko 10 novih rasa goveda, 10 rasa svinja, 6 rasa konja i oko

30 novih rasa ovaca.

Ogroman značaj za brže stvaranje novih rasa imalo je:• uvođenje procene eksterijera životinja,

• formiranje i uredno vođenje matične evidencije,• kontrola proizvodnih sposobnosti, i

• procena priplodnjaka prema potomstvu (današnji progeni test)

U svetu se približno gaji oko 60 rasa konja, 120 rasa goveda, 40 rasa svinja, 50 rasa ovaca, oko 20 rasa koza, 200 rasa pasa, 150

rasa kokošaka, 30 rasa pataka, 20 rasa gusaka i oko 200 rasa golubova.

Opšte i posebne rasne karakteristike (1)

U OPŠTE RASNE KARAKTERISTIKE naslednog karaktera ubrajaju se različite degenerativne promene koje se mogu uočiti na svakoj rasi. Od modifikacija kao

opšte rasne karakteristike u obzir dolaze sve privremene ili trajne promene, a naročito one koje nastaju kao rezultat prilagođavanja konkretnim uslovima gajenja.

U opšte rasne karakteristike ne ubrajaju se samo nasledno uslovljene osobine i različite modifikacije, već i sve one promene koje nastaju usled ishrane, zatim različita izrođenja i odrođenja, zakržljalost, hormonalne modifikacije, kao i

promene u nivou fenotipske ispoljenosti različith osobina itd.

Neke od ovih promena javljaju se redovno, neke samo u određenim nepovoljnim uslovima gajenja, dok su neke posledica poremećaja pojednih funkcija životinjskog

organizma ili nepravilnog odgajivačkog rada.

Opšte i posebne rasne karakteristike (2)

Pored opštih, postoje i karakteristike koje su SPECIFIČNE za svaku pojedinačnu rasu.

Najupečatljivija osobina jeste boja dlake, a pored nje specifične razlike se ogledaju i u vuni i obraslošću glave i tela vunom, krznu, perju, obliku i

veličini kreste, izgledu i obliku glave i ušiju, profilnoj liniji, dužini i obliku repa, prisustvu ili odsustvu rogova, opštem fenotispkom izgledu grla itd.

Pored ovih osobina, sa zootehničkog stanovišta izuzetno su značajne i važne razlike koje postoje i u nivou ispoljenosti proizvodnih i reproduktivnih osobina.

Klasifikacija rasa (1)Nastanak kao

kriterijum Uticaj faktora spoljne sredine

(podneblje, zemljište, ishrana, a u značajnoj meri i prirodne selekcije),

uslovio je stvaranje čitave grupe rasa za koje je uobičajeni naziv primitivne

rase

Planskim i sistematskim radom čoveka

Uticaj odgajivačkih mera(selekcija, odgajivanje, ishrana i nega)

Prelazne i plemenite rase

Podela rasa na pomenute tri grupe, pored toga što uzima u obzir njihov nastanak i uticaj odgajivača na nastanak, u znatnoj

meri i šire posmatrano klasifikuje sve rase na bazi poljoprivredne vrednosti domaćih

životinja.

Klasifikacija rasa (2)

Metod gajenja kao kriterijum

1. Rase dobijene gajenjem u čistoj rasi2. Rase dobijene ukrštanjem

Nadmorska visina kao kriterijum

1. Planinske rase2. Ravničarske rase

Klasifikacija rasa (3a)

Svrha upotrebe kao kriterijum

Kod goveda:• rase za proizvodnju mleka (mlečne rase),• rase za proizvodnju mesa (tovne rase), i• rase kombinovanih proizvodnih sposobnosti

Kod svinja:• rase za proizvodnju mesa (mesnate rase),• rase za proizvodnju masti (masne rase) i• rase kombinovanih svojstava.

Klasifikacija rasa (3b)

Svrha upotrebe kao kriterijum

Kod ovaca: rase za proizvodnju vune, rase za proizvodnju vune i mesa, rase za meso i vunu, rase trojakih kombinovanih sposobnosti za

meso-mleko-vunu sa različitim naglaskom na pojedini oblik proizvodnje, i

rase za proizvodnju krzna.

Kod konja:• rase za trke (kasači i galoperi),• rase za preskakanje prepona, i• rase za rad (teške, hladnokrvne rase konja).

Klasifikacija rasa (3c)

Svrha upotrebe kao kriterijum

Kod živine: rase za proizvodnju jaja ili mesa, kombinovanih dvojakih sposobnosti sa

naglaskom na proizvodnju mesa ili jaja kao primarni oblik proizvodnje

Primitivne rase

Prelazne rase

Plemenite rase

Spoljašnja sredina

Karakteristike primitivnih rasa (1)

• izvanredna prilagođenost sredini u kojoj žive,• otpornost prema kako uticajima nepovoljnih faktora okoline, tako i prema bolestima,• skromnost u odnosu na zahteve prema ishrani i nezi,• relativna stabilnost morfoloških i proizvodnih osobina, kao rezultat njihovog nastanka i uslova života.

Karakteristike primitivnih rasa (2)

•slaba ili niska proizvodnost•kasnostasne•slabije plodnosti, a to znači da daju manji broj potomaka, kada se radi o multiparim vrstama•neredovno ulaze u reproduktivni ciklus, a uz to rađaju po pravilu potomstvo manjih telesnih masa.

Prelazne rase

Spoljašnja sredina

Odgajivač

Plemenite rase

Odgajivač