การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 329

การเพมประสทธภาพการใชวตถดบในการผลตปลาทนากระปอง ดวยความมสวนรวมของพนกงาน Raw Material Yield improvement in Canned Tuna Production with Employee Involvement

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอเพมประสทธภาพการใชวตถดบ (Yield) ในกระบวนการผลตปลาทนากระปองดวยความมสวนรวมของพนกงานผานการด าเนนกจกรรมกลมยอย และการใชเครองมอพนฐานในการปรบปรงคณภาพ อาท เครองมอคณภาพ 7 ชนด ผลการปรบปรงสามารถลดความแตกตางระหวาง Yield ทท าไดจรงกบ Yield มาตรฐานไดจาก -3.01% เหลอ -1.64 % (ดขน 45.5%) โดยมแนวโนมการปรบปรงทดขนอยางตอเนอง นอกจากนพนกงานของบรษทยงมทกษะ และความมสวนรวมในการปรบปรงงานเพมขน บรษทกรณศกษามมาตรฐานในการท างานทมประสทธผลมากขนอนจะเปนพนฐานส าคญในการน าไปสการพฒนาทตอเนองและยงยนดวยตนเองตอไป เทคนคการปรบปรงตาง ๆ ในโครงการวจยนยงสามารถน าไปขยายผล และปรบปรงเพมเตมทงในบรษทกรณศกษาเอง และในอตสาหกรรมอนโดยอยบนพนฐานของความมสวนรวมแบบบรณาการอยางมประสทธภาพระหวางทกฝายทเกยวของ ค าส าคญ: ประสทธภาพ วตถดบ การผลต ปลาทนากระปอง ความมสวนรวมของพนกงาน

เครองมอปรบปรงคณภาพ

ABSTRACT The objective of this research is to improve raw material yield in canned tuna production with employee involvement through small group activity and use of basic quality improvement tools such as 7 quality control tools. It can reduce gap between actual yield and standard yield from -3.01% to -1.64% (45% improvement) with continuously improving trend. Besides this, the employees have better skills and involvement in improvement activity. The case company has more effective operational standards which will be important foundations for self continuous and sustainable development, further. Improvement techniques in this research can be used for further improvement and extension in the case company and in other industries on the basis of efficiently integrated involvement of every related department. KEYWORDS: Yield, Raw Material, Production, Canned Tuna, Employee Involvement, Quality

Improvement Tool

อศมเดช วานชชนชย วทยาลยบณฑตศกษาดานการจดการ และสถาบนวทยาการโซอปทาน มหาวทยาลยศรปทม E-mail: assadej_v@yahoo.com

หนา 330 : สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.)

บทน า อตสาหกรรมอาหารในหมวดสนคาประมง

เปนอตสาหกรรมทมความส าคญยงตอเศรษฐกจไทยทงในภาคการบรโภคภายในประเทศ และภาคการสงออกตามนโยบายของรฐบาลทตองการใหประเทศไทยเปนครวของโลก (Kitchen of the World) (อศมเดช วานชชนชย, 2554ก) ในสวนของปลาทนาบรรจกระปอง ประเทศไทยมปรมาณการสงออกเพมขน 7.4% ในป 2553 ในขณะทตนทนราคาวตถดบปลาทนามความผนผวนตลอดทงปดวยแนวโนมทสงขนเรอย ๆ โดยราคาวตถดบปรบขนไปสงสดท 1,700 เหรยญสหรฐตอตน (ไทยยเนยน โฟรเซน โปรดกส, 2554)

โดยภาพรวมอตสาหกรรมอาหารของไทยยงมการสรางมลคาเพมในตวผลตภณฑนอย ตองอาศยการขายในปรมาณมากเปนหลก ท าให เกดการแขงขนดานตนทนอยางรนแรง (อศมเดช วานชชนชย, 2553ก) ตนทนวตถดบทางตรงเปนตนทนหลกในอตสาหกรรมผลตอาหารทะเลซงมวตถดบเปนตนทนประมาณ 70-80% ของตนทนทงหมด (ไทยยเนยน โฟรเซน โปรดกส, 2554) การจดการวตถดบ และการบรหารการใชวตถดบอยางมประสทธภาพจงมความส าคญยงตอผลประกอบการของบรษทในอตสาหกรรมน นอกจากนอตสาหกรรมอาหารโดยทวไปรวมถงอตสาหกรรมปลาทนากระปองเปนอตสาหกรรมทตองใชแรงงานมากท าใหมตนทนแรงงานสง ปญหาตนทนคาแรงนมแนวโนมรนแรงมากขนตามนโยบายการขนคาแรงขนต าของรฐบาล ดงนนการพฒนาความร และทกษะในการท างาน และปรบปรงงานของพนกงานแบบมสวนรวมจงมความส าคญในการลดตนทนคาแรง รวมถงตนทนอน ๆ เชน ตนทนการใชวตถดบ โสห ย ฯลฯ เนองจากพนกงานเปนผใชทรพยากรการผลตทกชนด

จากความส าคญของปญหาในอตสาหกรรมอาหารดงกลาว รฐบาลไทยจงไดตงหนวยงานอสระท

มความเชยวชาญเฉพาะทาง เชน สถาบนอาหาร ใหเ ข ามาม บทบาท ในการส ง เ ส ร ม และพฒนาอตสาหกรรมอาหารโดยตรง รวมถงมโครงการจากหนวยงานภาครฐอนทเกยวของ เชน สถาบนเพมผลผลตแหงชาต กรมสงเสรมอตสาหกรรม กรมสงเสรมการสงออก กรมพฒนาฝมอแรงงาน ฯลฯ เขามาชวยเหลอผประกอบการในอตสาหกรรมนอยางสม าเสมอ โดยโครงการวจยเชงปฏบตการนไดรบทนสนบสนนจากกระทรวงอตสาหกรรม โดยมสถาบนเพมผลผลตแหงชาต เปนผ บ รหารและควบคมโครงการ

วตถประสงค โครงการวจยเชงปฏบตการนมวตถประสงค

เพอศกษาวธการเพมประสทธภาพการใชวตถดบ (Yield) ปลาทนาสายพนธ SKIPJACK โดยอาศยความมสวนรวมของพนกงานเปนหลก

บรษทกรณศกษา บ ร ษทกร ณศกษา เ ป นบ ร ษท ในกล ม

บรษทผผลตปลาทนาบรรจกระปองรายใหญทสดในโลก มผ ถอหนสวนใหญเปนคนไทย เรมตนกอตงเมอป 2520 มทนทนจดทะเบยน 300,000,000 บาท โรงงานตงอยในจงหวดสมทรสาคร มก าลงการผลตประมาณ 600 เมตรกตนตอวน มพนกงานประมาณ 8,000 คน ท างาน 2 กะ มยอดขาย 1.67 หมนลานบาท ในป 2553 (กรมพฒนาธรกจการคา, 2555) โดยผลตภณฑประมาณ 98% ถกสงออกไปขายในตลาดตางประเทศ บรษทไดรบการรบรองมาตรฐานคณภาพตาง ๆ เชน GMP, HACCP, ISO 9001: 2000, ISO/IEC 17025 ฯลฯ การเพมผลตภาพแบบมสวนรวม

จากการวจย Tennant et al. (2002) พบวาแมวาจะมเค รองมอเ พมผลตภาพมากมาย แต

การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 331

เครองมอทด ทสดคอเครองมอพนฐานงาย ๆ ทสามารถส รางความมสวน ร วม และสามารถประยกตใชไดตงแตผ บรหารระดบสงถงพนกงานระดบลาง เนองจากความมสวนรวมเปนหวใจส าคญของความส าเรจในการปรบปรงงาน อศมเดช วานชชนชย (2553ง) ไดจ าแนกแนวทางการอนรกษพลงงานซงสามารถน ามาใชเปนแนวทางในการเพมผลผลตภาพในองคกรเปน 2 ประเภท ไดแก 1) การปรบปรงดานวศวกรรมผลตภาพ (Productivity Engineering) และ 2) การปรบปรงดานการจดการผลตภาพ (Productivity Management) การปรบปรงดานการจดการผลตภาพเปนการปรบปรงทเนนศาสตรดานการจดการในแนวกวางเพอกระตนจตส านก และความมสวนรวมของพนกงานจงใชเงนลงทน และเวลาในการตดสนใจปรบปรงไมมากนก การปรบปรงดานนสามารถด าเนนการผานการท ากจกรรมกลมควซซ (Quality Control Circle: QCC) หรอกลมปรบปรงคณภาพได มผลการวจยมากมายพบวาการท ากจกรรมกลมควซซนอกจากจะชวยสรางความมสวนรวมและพฒนาศกยภาพของพนกงานในการแกปญหา เชน ปญหาดานคณภาพ ประสทธภาพ ผลตภาพ ตนทน ฯลฯ แลวยงท าใหพนกงานจากแผนกและต าแหนงหนาททตางกนไดเรยนรการท างานเปนทมรวมกนโดยมเปาหมายเดยวกน จงชวยลดความขดแยง ลดอตราการขาดงาน และลาออก เพมความพงพอใจ ความไววางใจ ความเคารพในความคดเหนระหวางกน รวมถงเพมท กษะ แ ล ะคว ามส ามา ร ถ ใ นก า รป ร บป ร งสภาพแวดลอมในการท างานของตน (Salaheldin and Zain, 2007; Canel and Kadipasaoglu, 2002; Goh, 2000; French, 1998; Piczak, 1988) อยางไรกตามกจกรรมกลมควซซกยงมขอเสยบางประการโดยเฉพาะอยางยงในระยะแรก ๆ ของการเรมด าเนนกจกรรมในองคกร ตวอยางเชน การตอตานการเปลยนแปลงจากพนกงานบางกลม การ

มตนทนการฝกอบรมพนกงานสง รวมถงพนกงานตองใชเวลาในการรวมกจกรรมมาก ดงนนจงตองมการประเมนขอด ขอเสย และความเหมาะสมกบแตละองคกรกอนการประยกตใช (Canel and Kadipasaoglu, 2002)

แมวาจะมเครองมอมากมายในการปรบปรงคณภาพตงแตเครองมอพนฐานอยางงาย ๆ จนถงเครองมอทมความซบซอน แตจากประสบการณของภาคธรกจในญป นพบวา 95% ของปญหาในสถานทท างานสามารถแกไขไดดวยวธการปรบปรงคณภาพอยางงาย ๆ เชน การใชเครองมอคณภาพ 7 ชนด (7 Quality Control Tools / 7 QC Tools) (Ishikawa, 1986) ทงน Bamford and Greatbanks (2005) ยงพบอกวาเครองมอทง 7 นกยงมความส าคญและน าหนกในการใชงานในทางปฏบตไมเทากน Trehan and Kapoor (2011) แนะน าวาการใชเครองมอคณภาพ 7 ชนด เปนเครองมอในการปรบปรงงานดวยกจกรรมควซซเปนการเรมตนทดในการสรางวฒนธรรมการปรบปรงงานอยางตอเนองในองคกรเพราะเปนเครองมอทเขาใจไดงายจงสรางความมสวนรวมไดเปนอยางด

นอกจากน Spring et al. (1998) ยงพบวาประสทธภาพของการใชเครองมอปรบปรงคณภาพยงขนอยกบทกษะ และประสบการณในการใชเครองมอเปนอยางมาก ในขณะท Ahmed and Hassan (2003) พบปญหาบางประการทควรไดรบการแกไขกอนเรมการปรบปรง เชน การขาดความร ขาดทรพยากร และสงอ านวยความสะดวก รวมถงการตองเสยเวลาของพนกงานในการฝกอบรม ดงนน Bamford and Greatbanks (2005) จงไดแนะน าองคประกอบแหงความส าเรจในการประยกตใชเครองมอปรบปรงคณภาพ ไดแก ความรอยางลกซงในกระบวนการ การฝกอบรมอยางเปนทางการเ กยวกบการเลอกเครองมอท เหมาะสมในการน ามาใช และการประยกตกบตนแบบอยางงาย ๆ

หนา 332 : สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.)

ท ง น นอกจากการอบรมจะม ความส าคญตอประสทธภาพในการใชเครองมอแลวยงมผลดดานอนอกดวย เชน การสรางความมสวนรวม และความกระตอรอรนของพนกงาน (Tennant et al., 2002; Bamford and Greatbanks, 2005)

Bamford and Greatbanks (2005) พบวาแมวาแนวคดเรองการจดการคณภาพจะถกน ามาประยกตใชเปนเวลานานกวา 30 ป ในประเทศองกฤษ แตในทางปฏบตแลวเครองมอพนฐานในการปรบปรงคณภาพ เชน เครองมอคณภาพ 7 ชนด ก ล บ ย ง ไ ม ไ ด ถ ก ใ ช อ ย า ง ก ว า ง ข ว า ง แ ล ะมประสท ธภาพเทา ทควรโดยเฉพาะอยาง ยงในวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ทายทสด Bamford and Greatbanks (2005) ไดตงค าถามตอนกวจยเชงปฏบตการดานการจดการคณภาพวาพวกเขาเหลานนไดชวยกนพฒนาพนฐานในการจดการคณภาพ เชน การเกบและวเคราะหขอมลเพอการปรบปรงงานไดอยางดเพยงพอตอผประกอบการแลวหรอยง วธด าเนนการวจย

การวจยเชงปฏบตการนใชรปแบบกจกรรมกลมควซซ หรอในโครงการนเรยกวากจกรรมกลมยอย (Small Group Activity: SGA) (Olberding, 1998) เพอพฒนาทกษะในการสอสาร และปรบปรงงาน ความไววางใจ ความเคารพซงกนและกน รวมถงความมสวนรวมของพนกงานในการปรบปรงงานดวยตนเองเพอความยงยนของผลการปรบปรงภายหลงจบโครงการ (Canel and Kadipasaoglu, 2002; Piczak, 1988) โดยใชขนตอนการด าเนนโครงการตามวงจรการปรบปรง PDCA หรอ Plan-Do-Chek-Act (Salaheldin and Zain 2007; Bushell, 1992) และใชเครองมอพนฐานในการปรบปรงทเขาใจงายแตมประสทธภาพสงในการแกปญหาในพนทปฏบตงานเพอสรางความมสวน

รวมของพนกงานทกระดบ (Tennant et al., 2002) เชน เครองมอคณภาพ 7 ชนด (Trehan and Kapoor, 2011; Ishikawa, 1976) ผงการไหลของกระบวนการ (Flow Process Chart) การตงค าถามดวยเทคนค 5 Why, 5 W1H ฯลฯ ทงนผ วจยและคณะท างานพจารณาน า เค รองมอตาง ๆ มาประยกตใชเทาทจ าเปนตามความเหมาะสมของปญหาเทานนโดยไมไดพยายามน าเครองมอทกชนดมาใชใหมากทสด (Bamford and Greatbanks, 2005)

แตงตงคณะท างานอยางเปนทางการ ผ วจยขอใหผ จดการโรงงานซงเปนผ ทม

อ านาจเตมในการสงการและบรหารงานตาง ๆ ภายในโรงงานเปนหวหนาคณะท างาน เนองจากความมงมน การสนบสนน และความมสวนรวมของผบรหารระดบสงมสวนส าคญตอความส าเรจของโครงการปรบปรงงาน (French, 1998) จากประสบการณของผ วจยพบวาการประกาศแตงตงคณะท างาน โดยระบบทบาทหนาท ความรบผดชอบของสมาชกแตละคนอยางชดเจนชวยสรางความมงมน ความรบผดชอบ และความมสวนรวมในกจกรรมไดดกวาเพยงการขอความรวมมอแบบไมเปนทางการ และจ านวนคณะท างานไมควรมมากหรอนอยเกนไป ผ วจยและผจดการโรงงานจงรวมกนคดเลอกผ ทเกยวของมาเปนคณะท างานดานการเพมผลตภาพ และดานสงเสรมการเพมผลตภาพดานละ 7 คน พรอมทงประกาศแตงตงอยางเปนทางการโดยมผ วจยเปนทปรกษาดานการเพมผลตภาพเพยงผ เดยวในโครงการ ศกษากระบวนการ และพฒนาทกษะ

เ นองจากความร และทศนคต ทดของคณะท างานเปนองคประกอบทส าคญยงในการปรบปรงแบบมสวนรวม (Ahmed and Hassan, 2003; Bamford and Greatbanks, 2005) ผ วจยและคณะท างานจงรวมกนศกษากระบวนการผลต

การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 333

อยางละเอยดเพอความเขาใจตรงกนอกครงดวยการใชผงการไหลของกระบวนการ พบวากระบวนการผลตปลาทนากระปองของบรษทประกอบดวย 6 ขนตอนหลก ไดแก 1) ละลายปลา (Thawing) 2) ผาทองปลา (Butchering) 3) ท าใหสกและสเปรยใหเยน (Precooking & Spraying) 4) ขดหนงและขดเลอด (De-skinning & Cleaning) 5) บรรจกระปอง (Packing) 6) ฆาเชอ (Retort) จากนนจงจดการฝกอบรมเพมเตมทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการใหกบคณะท างานในหวขอทเหมาะสมกบปญหาทพบ เชน เครองมอทมกใชและขอผดพลาดทมกพบในการใชเครองมอคณภาพในทางปฏบต (อศมเดช วานชชนชย, 2553ข และ 2553ค)

คดเลอกปญหา คณะท างานระดมสมองคนหาปญหาทควรท าการปรบปรงพรอมทงเลอกเกณฑทจะน ามาใชในการคดเลอกปญหา และใหน าหนกความส าคญกบแตละเกณฑ จากนนจงใชตารางเปรยบเทยบเพอการตดสนใจเปนเครองมอในการคดเลอกปญหา (อศมเดช วานชชนชย, 2554ค) พบวาเมอพจารณาตามเกณฑทสนใจแลว หวขอทควรเลอกมาท าการปรบปรงเปนอนดบแรก คอ หวขอเพม % Yield ปลาทนาสายพนธ SKIPJACK เนองจากเปนวตถดบหลกกวา 80% ของบรษท

ส ารวจสภาพปจจบนและตงเปาหมาย การวดประสท ธภาพการใชวตถดบในอตสาหกรรมทวไปรวมถงในอตสาหกรรมอาหารมกวดดวย % Yield ในบรษทกรณศกษากเชนกน โดย

% Yield การผลต = น าหนกวตถดบหลงออกจากระบวนการผลต (Output) x 100 น าหนกวตถดบกอนเขาสกระบวนการผลต (Input) (กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2551)

กรมโรงงานอตสาหกรรม (2551) เคยส ารวจ % Yield กลมผลตภณฑปลาทนาจากการส ารวจกลมตวอยางขนาดเลกมากพบวา % Yield

อยระหวาง 47.54 – 53.02% เนองจากขอมล % Yield จรงเปนขอมลทเปนความลบในอตสาหกรรมประเภทน กอปรกบ % Yield ของวตถดบแตละลอตมความแปรผนตามเงอนไขตาง ๆ เชน แหลงจบปลา ฤดจบปลา ขนาดปลา คณภาพเนอปลา และกระบวนการผลต เปนตน ดงนนการวดประสทธภาพการใชวตถดบในการวจยนจงใช % Yield Gap หรอ สวนตางระหวาง % Yield จรงในการผลตกบ % Yield มาตรฐาน ในการตงเปาหมาย การวด และประเมนผลการปรบปรง โดย

% Yield Gap = % Yield จรงในการผลต – % Yield มาตรฐาน

% Yield มาตรฐาน หรอ % Yield อดมคต (Ideal Yield) หมายถง % Yield ทไดจากการทดลองผลตปลาลอตนน ๆ เปนตวอยางในหองทดลองซงโดยปกตแลวจะสงกวา % Yield จรงในการผลต เนองจากการทดลองผลตตวอยางในปรมาณนอยในหองทดลองสามารถควบคมเงอนไขในการผลตตางๆ เชน คณภาพของเครองมอและอปกรณ ความช านาญ ความระมดระวง ความเมอยลาของพนกงาน สภาพแวดลอมในการท างาน ฯลฯ ไดดกวาสภาพแวดลอมในการผลตจรงมาก จากการเกบขอมล % Yield Gap ยอนหลง 15 เดอน ดวยใบเกบขอมลพบวา % Yield Gap คอนขางสม าเสมอมคาเฉลยเทากบ -3.01% หรอ % Yield ในการผลตจรงนอยกวา % Yield มาตรฐานอย 3.01% คณะท างานจงรวมกนตงเปาหมายการปรบปรงโดยตองการลด % Yield Gap ลงอยางนอย 30% ใหเหลอไมเกน -2.01% เปาหมายดงกลาวเปนเปาหมายททาทายมาก เนองจากบรษทกรณศกษาเปนผ ผลตปลาทนารายใหญทสดของโลกจงมเทคโนโลยและระบบจดการ Yield ปลาทนาในระดบแนวหนาของโลกอยแลวจน % Yield Gap ทผานมาคอนขางนงไมแกวงมาก หลายปทผานมาผบรหาร

หนา 334 : สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.)

ระดบสงของบรษทไดตงเปาหมายใหฝายทเกยวของชวยกนลด % Yield Gap ลง แตฝายผลตกยงไมเคยลด % Yield Gap ไดดกวา -2.01% เลย

วเคราะหหาสาเหต คณะท างานใชผงการไหลของกระบวนการรวมกบแบบเกบขอมลเพอเกบขอมล % Yield ทเสยไปในแตละขนตอนการผลตเพอระบข นตอนทสญเสย Yield ไปมากทสด จากการวเคราะหดวยผงพาเรโตพบวาขนตอนการขดหนงขดเลอดมการสญเสย Yield มากทสดถง 32.02% ขนตอนนจงนาจะมโอกาสในการลดความสญเสย Yield ไดมากกวาขนตอนอน คณะท างานจงใหความส าคญในการวเคราะหปญหา และหาวธการปรบปรงในขนตอนนเปนหลก จากนนคณะท างานจงระดมสมองโดยใชผงกางปลา และการตงค าถามดวยเทคนค 5 Why, 5 W1H เปนเครองมอหลกในการคนหาสาเหตในระดบรากเหงาของปญหา % Yield ต ากวามาตรฐานใหไดมากทสด ทงนในการคนหาสาเหตของปญหาดงกลาวคณะท างานใชหลกการจดการดวยขอมลจรง (Fact-based Management) ดวย 3 Gen ซงประกอบไปดวย 1) Genba หรอ สถานทจรง 2) Genbutsu หรอ ชนงานจรง และ 3) Genjutsu หรอ ขอมลจรง (Hosotani, 1992; อศมเดช วานชชนชย, 2554ก) กลาวคอคณะท างานตองลงไปสงเกตการท างานของพนกงานและยนยนปญหาในสถานทปฏบตงานจรง โดยพจารณาจากชนงานจรง และตองมขอมลจรงสนบสนน ไมใชเพยงแคระดมสมองคดในหองประชมเทานน

พสจนสาเหต แกไขปญหา และวดผล คณะท างานคดเลอกสาเหตซงนาจะเปน

สาเหตหลกของปญหาจากผงกางปลาเพอพสจนยนยนวาสาเหตเหลานเปนสาเหตหลกของปญหาจรง หรอไม แลวจงท าการปรบปรง และวดผลดงน

พนกงานขาดความตระหนกและเขาใจในการท างาน จากการสมภาษณหวหนางาน ตวพนกงานเอง การเกบขอมลจรง และการสงเกตการท างานของพนกงาน พบวาพนกงานยงขาดความตระหนก และเขาใจในเปาหมายของการท างานอยางถองแท ตวอยางเชน การวดผลการปฏบตงานของพนกงานวดทปรมาณเนอปลาทพนกงานผลตไดเปนหลก พนกงานจงเนนการท างานขดหนงขดเลอดจากเนอปลาชนใหญอยางรวดเรว (หรอเนนประสทธภาพงาน) เปนหลก โดยไมไดใหความส าคญเทาทควรกบการเกบเศษเนอปลาทตดทซากปลา (หรอไมเนนคณภาพงาน) เชน ทเหงอก ทครบ กระโหลก กาง ฯลฯ ซงขดยาก และเสยเวลามากกวา รวมถงไมใสใจกบการระมดระวงในการท างานเพอไมใหเศษเนอปลาตกหลนในระหวางท างานมากเทา ทควร คณะท างานจงจดการฝกอบรมเพอพฒนาความเขาใจ ทกษะ เและจตส านกใหกบพนกงานทกคนโดยมการวดผลกอนและหลงการฝกอบรมดวย พบวาหลงการฝกอบรมพนกงานมความรและเขาใจในงานมากขนมาก

เกบเนอสวนหวปลาไมหมด จากวเคราะหคณคาจากเศษซากปลาจรง

พบวายงมเศษเนอปลาเหลอตดทซากปลา เชน ตดทกางปลา กระดกปลา และหวปลามากกวาทควร จากการเกบขอมลพบวามเศษปลาตดทสวนหวปลามากทสด โดยเศษทเหลอทหวปลานยงแบงไดอกเปน 3 กลมหลก ไดแก 1) เศษทเหงอก 2) เศษทครบ และ 3) เศษทกระโหลก โดยมเศษเหลอทเหงอกมากกวาอก 2 จดทเหลอ ทงทการเกบเศษทเหงอกงายกวาเนองจากเปนเนอทมชนใหญกวา ดงนนการเกบเศษทเหงอกจงนาจะเพม % Yield ไดงายและมากกวาอก 2 จดทเหลอ จากการสมภาษณพบวาการทมเศษเหลอทเหงอกปลามาก เนองจากเศษเนอบรเวณนจะมสคล ากวาสเนอปลาปกตเลกนอย หวหนางานจง

การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 335

ไมใหความส าคญในการเนนใหพนกงานเกบเศษในบรเวณนใหหมดเพราะคดวามเพยงปรมาณเลกนอย และเปนเพยงเศษเนอทไมมคณภาพทงทจรงแลวเศษเนอบรเวณนยงสามารถน าไปใชงานได คณะท างานจ ง ไ ดขอค า ยนยนจาก ฝายควบคณภาพและหองทดลองวาเนอบรเวณนยงสามารถน ามาใชผสมกบเนอขาวปกตไดโดยไมมผลกระทบตอคณภาพโดยรวมของผลตภณฑ จากนนจงอบรมหวหนางาน และพนกงานพรอมทงเนนย าใหพนกงานเกบเศษทหวปลาใหมากทสดโดยเฉพาะทเหงอก และเพมจ านวนพนกงานตรวจเศษเนอทซากปลาจาก 1 คนเปน 3 คน เพอใหการตรวจมประสทธภาพมากขน จากการเกบขอมลพบวาพนกงานสามารถเกบเศษเนอสวนหวไดมากขนอยางตอเนองจาก 0.63% (คาเฉลย 3 เดอนกอนปรบปรง) เปน 1.2% (คาเฉลย 3 เดอนหลงปรบปรง) หรอเพมขน 90.5% หากคดแบบอนรกษนยม แตเนองจากผลการปรบปรงมแนวโนมดขนอยางตอเนองทกเดอนเปน 1.6% ในเดอนลาสด ดงนนหากเปรยบเทยบกบผลการปรบปรงในเดอนลาสดจะพบวาสามารถเกบเศษเนอสวนหวปลาไดมากขนถง 154%

มดขดหนงปลาไมคม จากการสมภาษณพนกงานพบวามดขดหนงมผลตอประสทธผลและประสทธภาพในการขดหนงปลา โดยหากมดคมพนกงานจะสามารถขดหนงปลาไดเรวกวาและมเศษเนอขาวรวงและตดทหนงปลานอยกวาท าให Yield ดกวา เดมบรษทลบมดใหพนกงานสปดาหละ 1 ครงในวนอาทตย คณะท างานพสจนสมมตฐานโดยเกบขอมลเปอรเซนตเนอขาวทรวงในแตละวน พบวาเปอรเซนตเนอขาวทรวงในวนจนทรซงเปนวนท างานแรกของสปดาหหลงการลบมดในวนอาทตยจะม นอยกวาวนอนมาก และแนวโนมเนอขาวทรวงจะยงสงขนในวนถด ๆ ไป คณะท างานจงก าหนดใหมการลบมดใหพนกงานวนเวนวนเพอลดการสญเสย Yield

ขาดมาตรฐานในการตมปลา ปลาทนงดวยไอน าแลวไมสกจะตองถก

น ามาตมใหมจนสกซงการตมรอบสองนจะท าใหมการสญเสย Yield เพมขน การจากสมภาษณพบวาบรษทยงไมมมาตรฐานการตมปลา คณะท างานจงรวมกนก าหนดมาตรฐานการตมปลา เชน ปลาขนาด 01-04 ทมน าหนกรวม 10 ก.ก. ใชเวลาในการตม 5 นาท และน ามาแชน าอณหภมปกตอก 5 นาท เปนตน จากการเกบขอมลพบวา % Yield หายจากการตมปลารอบสองลดลงจาก 30% เหลอเพยง 5% แตปรมาณปลาทไมสก และตองตมใหมรอบสองมนอยเพยงไมถง 1% จงท าให % Yield โดยรวมเพมเพยงเลกนอยเทานน อปกรณในการท างานไมเหมาะสม

จากการสงเกตการณในพนทปฏบตงาน และสมภาษณพนกงานพบวาอปกรณในการท างานหลายอยางช ารดหรอไมเหมาะสมกบการท างานท าใหมการสญเสยวตถดบโดยไมจ าเปน คณะท างานจงส ารวจพนทปฏบตงานทกจด และท าการปรบปรงเพอใหมสภาพแวดลอมในการท างานทดทสด (Best Condition) โดยมประเดนหลก ๆ ดงน - จากการสงเกตหนงปลาหลงการนงดวยไอน า

พบวามผวหนงปลาบางตวไมเรยบมรอยตะแกรงรถอบปลา ท าให % Yield ในการขดหนงบรเวณนต าเนองจากหนงและเนอมความเสยหายจากรอยตะแกรง จากการเกบขอมลและสงเกตพบวารอยตะแกรงทผวปลาเหลานมาจากรถนงปลาทช ารดเปนหลก จงท าการปรบปรงโดยส ารวจและซอมตะแกรงรถนงปลาทช ารดทงหมด หลงการปรบปรงพบวามผวปลาทมรอยตะแกรงลดลง

- การแจกปลาไปใหพนกงานขดหนงขดเลอดปลาจะใชถาดเปนภาชนะในการใสปลา จากการสงเกตการณพบวาถาดทใสปลามขนาดเลกและสนกวาตวปลาทมขนาดใหญ ท าใหหางปลาลน

หนา 336 : สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.)

ออกมาจากถาดจนมเศษเนอปลารวงจากถาดขณะขนยายปลา จงท าการปรบปรงโดยการเปลยนถาดใสปลาใหมขนาดใหญขนส าหรบปลาขนาดใหญ หลงการปรบปรงพบวามเศษเนอปลารวงจากถาดลดลง

- โตะในขนตอนการขดเลอดเปนโตะยาวทใชโตะตวสน ๆ ตอเขาดวยกนท าใหมรอยตอระหวางโตะบางตว และมเศษเนอปลารวงจากโตะในบรเวณรอยตอนบาง จงท าการปรบปรงโดยปดรอยตอระหวางโตะทงหมดเพอปองกนไมใหเศษเนอปลารวงลงพน

- ขาเหลกวางถาดใสปลาทอยบนโตะขดปลาเตยเกนไป ท าใหเนอปลาทวางรอการขดเลอดอยใตถาดใสปลาขดกบขาเหลก และถาดใสปลาทอยดานบน สงผลใหมการสญเสยวตถดบ จงท าการปรบปรงโดยเสรมขาเหลกวางถาดใสปลาใหสงกวาเดมเพอไมใหเนอปลาขดกบขาเหลก และถาดใสปลาทอยดานบน

- ทกนปลารวง และถาดรองปลารวงบนสายพานล าเลยงแคบเกนไป ท าใหมเศษเนอปลารวงจากทกนปลา และถาดรองปลา จงท าการปรบปรงโดยเปล ยน ทกนปลา และถาดรองปลารวงบนสายพานล าเลยงใหมขนาดใหญขน

ผลการวจย และการจดท ามาตรฐาน ผลการวจยพบวา % Yield Gap ลดลงอยางตอเนองจาก -3.01% (คาเฉลย 15 เดอนกอนการปรบปรง และเทากบคาเฉลย 3 เดอนกอนการปรบปรงเนองจาก % Yield Gap แตละเดอนคอนขางสม าเสมอ) เหลอเพยง -1.64 % (คาเฉลย 4 เดอน หลงการปรบปรง) หรอปรบปรงดขนถง 45.5% โดยมแนวโนมการปรบปรงดขนอยางตอเนองทกเดอน ซงสะทอนใหเหนถงประสทธภาพการใชวตถดบ หรอ Yield ทสงขนถง 1.37% (3.01% -

1.64%) ดวย ผลการปรบปรงท าใหบรษทสามารถลดตนทนวตถดบไดถง 40,157,440 บาทตอป การค านวณดงกลาวเปนการค านวณจากคาเฉลยหลงการปรบปรง 4 เดอน ซงหากน าแนวโนมการปรบปรงทดขนอยางตอเนองมาค านวณแทนโดยใช % Yield Gap ในเดอนลาสด ผลการปรบปรงจะดกวาผลในขางตนอกมาก

ท ง น ก า รป รบป ร งคณภาพงานอาจมผลกระทบตอปรมาณงาน เชน การขดหนงขดเลอดปลาอยางระวงมากขนเพอเพม Yield อาจท าใหน าหนกเน อปลาทขดไ ดลดลง คณะท างานจงตรวจสอบประสทธภาพการขดปลาโดยรวมของพนกงานพบวาน าหนกปลาเฉลยทพนกงานขดไดไมลดลง สวนหนงอาจเนองจากมดขดหนงปลามความคมมากขน รวมถงพนกงานมจตส านก และมความมสวนรวมในการปรบปรงงานทดขน กอปรกบหวหนางานมการตดตามผลการปฏบตงานของพนกงานอยางเขมงวดขน ฯลฯ

การปรบปรงในโครงการมคาใชจายเพมขนบางสวน เชน จ านวนพนกงานตรวจซากปลาเพมขน 2 คน และเวลาทเสยในการลบมขดหนงวนเวนวน ซงคาใชจายทเพมขนเหลานนอยมากเมอเทยบกบตนทนวตถดบทลดลงไดในขางตน เนองจากตนทนวตถดบเปนตนทนหลกของอตสาหกรรมนดงทไดกลาวไปขางตน จากผลการวจยขางตนคณะท างานจงไดรวมกนก าหนดมาตรฐานเพอความยงยนของผลการปรบปรง เชน มาตรฐานการตรวจสอบเศษเนอทเหลอในซากปลา มาตรฐานการลบมดขดหนง มาตรฐานการตมปลารอบสอง มาตรฐานการแจงผล % Yield Gap ใหพนกงานทราบในการประชมกอนเรมงานทกวน มาตรฐานการอบรมพนกงานประจ าปเพอทบทวนการปฏบตงาน มาตรฐานขนาดถาดแจกปลาทเหมาะกบปลาแตละขนาด มาตรฐานหามใชรถอบปลาทช ารด มาตรฐานการตรวจสอบโตะขด

การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 337

เล อดและอปกร ณต า ง ๆ ก อน เ รมง าน ฯลฯ นอกจากนผ วจยไดแนะน าใหระบมาตรฐานดงกลาวไวในระเบยบปฏบตงาน (Work Instruction: WI) ในระบบมาตรฐานคณภาพ ISO 9001 ของบรษทเพอใหมาตรฐานดงกลาวได รบการปฏบตและโดยเฉพาะอยางยงไดรบการตรวจสอบจากฝายตาง ๆ ทเกยวของทงภายใน และภายนอกบรษทอยางจรงจงและสม าเสมอมากขน

ทงนสงทส าคญไมนอยกวาตนทนทลดลง และสามารถวดไดเปนจ านวนเงนแลวคอการทคณะท างาน และพนกงานบรษทไดรบความร และทกษะในการปรบปรงงานเปนทมดวยตนเองเพมขนโดยผานกระบวนการปรบปรงการท างานแบบมสวนรวม บรษทมระบบ และมาตรฐานในการท างานพรอมตวชวดผลการปฏบตงาน และระบบการสอสารภายในองคการทมประสทธภาพมากขนอนจะเปนพนฐานทส าคญในการน าไปสการพฒนาทตอเนองและยงยนดวยตนเองตอไป

ภายหลงจบโครงการวจยแลวประมาณ 3 เดอน นกวจยไดเขาตรวจเยยมบรษทอยางเปนทางการอกครง พบวาบรษทยงคงสามารถรกษาระดบการปรบปรงเอาไวไดโดยมการปรบปรง และขยายผลเพมเตมอกในระดบทนาพอใจ

สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ การท ากจกรรมกลมยอยดวยเครองมอปรบปรงคณภาพพนฐาน และความมสวนรวมของพนกงาน สามารถชวยเพมประสทธภาพการใชวตถดบในกระบวนการผลตปลาทนากระปองไดเปนอยางดโดยผลการปรบปรงมแนวโนมทดขนตลอดระยะเวลา 4 เดอนหลงการปรบปรง แมวาบรษทจะเ ปนผ ผล ตปลาทน า ร ายใหญ ทสด ใน โลก ทมเทคโนโลย และระบบการจดการการผลตปลาทนาในระดบโลกแตพนกงานของบรษทกยงไมมความร และ

ทกษะในการท ากจกรรม และใชเครองมอปรบปรงคณภาพอยางมประสทธภาพเทาทควรซงสอดคลองกบผลการวจยของ Bamford and Greatbanks (2005) ทพบวาแมวาแนวคดเรองการจดการคณภาพจะถกน ามาประยกตใชเปนเวลานานในประเทศองกฤษ แตเครองมอคณภาพพนฐานกลบยงไมถกใ ชอยางกวางขวาง และมประสท ธภาพเทาทควรโดยเฉพาะอยางยงในวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ดงนนหนวยงานในภาครฐ และผ ประกอบการในประเทศไทยโดยเฉพาะอยางยงผประกอบการในวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมจงควรใหความส าคญกบการพฒนาความร และทกษะของพนกงานในการปรบปรงผลตภาพโดยเนนการใชเครองมอพนฐานแตมประสทธภาพสงเหลาน ใหมากขน

การปรบปรงหลกในโครงการวจยนเนนการปรบปรงดานการจดการซงเนนการกระตนจตส านก และความมสวนรวมของพนกงาน โดยไมตองมการลงทนดานเครองจกร และอปกรณมากนก และสามารถด าเนนการปรบปรงไดอยางรวดเรวมากกวาการป รบปรง ดาน วศวกรรมซ ง เ นนการคด คนนวตกรรมดานเครองจกรทตองการการลงทนมาก ใชเวลาในการปรบปรงนาน แตมผ มสวนรวม เชน ผ บรหารระดบสง หรอวศวกรเพยงไมกคน ดงนนความตอเนองและยงยนของผลการวจยในโครงการจงขนอยกบความตอเนอง และจรงจงในการกระตน และตรวจตดตามผลการด าเนนงานของหวหนางาน และผ บ รหารตามทคณะท างานไดก าหนดเปนมาตรฐานไวเปนส าคญ (อศมเดช วานชชนชย, 2553ง)

ดวยระยะเวลาอนจ ากดของการวจย กอปรกบลกษณะของโครงการวจยทเนนความมสวนรวม และความสามารถในการปฏบตไดจรงอยางยงยนโดยคณะท างานของบรษทเองเปนหลก ท าใ หโครงการเนนการใชเครองมอการปรบปรงผลตภาพ

หนา 338 : สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.)

พนฐานแตมประสทธภาพในระดบหนง ท าใหผลลพธทไดยงไมใชผลลพธทดทสด โครงการวจยในอนาคตจงอาจขยายผลโดยมองหาจด หรอประเดนอนทมความสญเปลาดานวตถดบเพอท าการปรบปรงเพมเตมโดยอาจใชเทคนคเดมทใชในโครงการน เชน ลด เ ศษ เ น อ ข า ว ท ร ว งหล น ณ จ ด อ น ๆ ใ นกระบวนการผลต (Production Yield) รวมถงการลดการสญเสยวตถดบจากกระบวนการบรรจเนองจากการบรรจเกนน าหนกมาตรฐาน (Packing Yield) นอกจากนยงอาจน าเทคนคการปรบปรงอนทมความซบซอนมากกวาเขามาประยกตใชเพมเตม เชน Six-Sigma การควบคมคณภาพดวยสถต (Statistical Quality Control: SQC) การออกแบบการทดลอง (Design of Experiment: DOE) เพอหาอณหภมและระยะเวลาทเหมาะสมทสดในการนงปลารอบแรกและตมปลารอบสองแตละเกรด รวมถงการออกแบบเครองจกร เครองมอ และอปกรณในการท างานใหม ฯลฯ โดยใหหวหนางาน หรอพนกงานทมทกษะและความพรอมมากกวา เชน วศวกร เปนผน าในการบกเบกและปรบปรง ทงนการปรบปรงใด ๆ กตามควรท าแบบบรณาการรวมกนระหวางฝายตาง ๆ ทเกยวของ นอกจากนเทคนคและแนวคดตาง ๆ ทใชในการปรบปรงในโครงการวจยนยงสามารถน าไปประยกตใชไดกบผลตภณฑอนของบรษท เชน ปลาทนาสายพนธอน รวมถงใชไดในอตสาหกรรมอนทมลกษณะคลายคลงกน เชน อตสาหกรรมผก และผลไมกระปองแชแขง หรอบรรจกระปองไดอกดวย

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยน ไ ด รบทนสนบสนนจากกระทรวงอตสาหกรรมผานโครงการสรางบคลากรดานการสงเสรมการเพมประสทธภาพภายในองคกร (Productivity Facilitator) ป 2554 โดยมสถาบนเพมผลผลตแหงชาต เปนผ บ รหารและควบคม

โครงการ หลงการสรปและประเมนผลโครงการ กรณศกษานไดรบเลอกใหเปนกรณศกษาตวอยางในการปรบปรง และไดรบรางวลองคกรดเดน รางวลผบรหารดเดน และรางวล Facilitator ดเดน เอกสารอางอง

Ahmed, S. and Hassan, M. (2003). ‚Survey and case investigations on application of quality management tools and techniques in SMIs‛, International Journal of Quality & Reliability Management, 20 (7). 795-826.

Bamford, D.R. and Greatbanks, R.W. (2005). ‚The use of quality management tools and techniques: a study of application in everyday situations‛. International Journal of Quality &

Reliability Management. 22 (4). 376-392 Bushell, S. (1992). ‚Implementing plan, do,

check and act‛. The Journal for Quality and

Participation. 15 (5). 58-62. Canel, C. and Kadipasaoglu, S. (2002). ‚Quality

control circles in the Veterans Administration hospital‛, International Journal of Health Care

Quality Assurance. 15 (6). 238-248 French, L. (1998). Human Resource

Management, Houghton Mifflin Company. Boston. MA.

Goh, M. (2000). ‚Quality circles: journey of an Asian public enterprise‛, International Journal

of Quality & Reliability Management. 17 (7). 784-99.

Hosotani, K. 1992. Japanese Quality Concept:

An Overview. New York. Quality Resources. Ishikawa, K. (1976). Guide to Quality Control.

Asian Productivity Organization. Tokyo.

การประชมวชาการระดบชาต ประจ าป 2555 หนา 339

Olberding, R. (1998). ‚Toyota on competition and quality circles‛. The Journal of Quality and

Participation. 52 Piczak, W. (1988). ‚Quality circles come home‛.

Quality Progress. December. 37-39 Salaheldin, S.I. and Zain, M. (2007). ‘‘How

quality-control circles enhance work safety: a case study’’. The TQM Magazine. 19 (3). 229-44

Spring, M., McQuater, R., Swift, K., Dale, B. and Booker, J. (1998). ‚The use of quality tools and techniques in product introduction: an assessment methodology‛. The TQM

Magazine. 10 (1). 45-50. Tennant, C., Warwood, S.J. and Chiang, M.M.P.

(2002). ‚A continuous improvement process at Seven Trent Water‛. The TQM Magazine. 14 (5). 248-92.

Trehan, M. and Kapoor, V. (2011). ‚TQM journey of an Indian milk-producing cooperative‛. The

TQM Journal. 23 (4). 423-434 กรมพฒนาธรกจการคา (2555). “เปรยบเทยบงบ

การเงนของนตบคคล 3 ป”. เขาถงเมอ 2 เม.ย. 2555 จาก http://www.dbd.go.th/ corpsearch2/compare5year2.php?mfno1=0105516008980&mftype=5

กรมโรงงานอตสาหกรรม (2551). “หลกปฏบตเทคโนโลยการผลตทสะอาดอตสาหกรรมอาหารทะเลแชแขง”, เขาถงเมอ 2 เม.ย. 2555 จาก http://www.diw.go.th/km/env/pdf/%E0% B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%9B%E0%B8%8E%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B

5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9C%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%AA%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%94.pdf

ไทยยเนยน โฟรเซน โปรดกส (2554). “รายงานประจ าป 2553‛. เขาถงเมอ 2 เม.ย. 2555 จาก http://tuf.listedcompany.com/misc/ar/ar2010_th/ar2010_thindex.htm

อศมเดช วานชชนชย (2553ก). ‚การลดตนทนการจดการสนคาคงคลงและคลงสนคาในโซอปทานอาหารแชแขงเพอการสงออก‛. Proceeding of Sripatum Conference 2010

อศมเดช วานชชนชย (2553ข). ‚รหสลบพาเรโต (The Pareto Code) ตอนท 1‛. Productivity World. 15 (85). 81-86

อศมเดช วานชชนชย (2553ค). ‚รหสลบพาเรโต (The Pareto Code) ตอนท 2‛. Productivity World. 15 (86). 81-85

อศมเดช วานชชนชย (2553ง). ‚การบรณาการกจกรรมอนรกษพลงงาน: สจตอาสาแหงการอนรกษอยางยงยน‛, Industrial Technology

Review, 16 (206), special issue, 65-69 อศมเดช วานชชนชย (2554ก). ‚การลดตนทนการ

จดการสนคา: กรณศกษาบรษทผลตอาหารแชแขงเพอการสงออก‛. วารสารศรปทมปรทศนฉบบมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. 11 (1). 26-34

อศมเดช วานชชนชย (2554ค). ‚เครองมอคณภาพ 9 ชนด (ตอน 1): เครองมอท 8 ตารางเปรยบเทยบเพอการตดสนใจ‛. Industrial Technology

Review. 17 (227). 106-108