FROM-THE-UBRARY- OF KOMP.AD BURDACH-

-

-

APICI CAELIDE

EE COaUINARIA LIBKI DECEMNOVEM CODICUM OPE ADIUTUS AUXIT,STITUIT,VIT,

RE-

EMENDAVIT ET CORREXIT, VARIA-

RUM LECTIONUM PARTE POTISSIMA ORNASTRICTIM ET INTERIM EXPLANAVIT

CHR. THEOPHIL. SCHUCH.

>

HEIDELBERGAE.IN LIBRARIA1867.

.

ACADEMICA CAROLI WINTEil

^.

APICI CAELIDE

EE COaUINARIA LIBKI DECEM

NOVEM CODICUM OPE ADIUTUS AUXIT,STITUIT,VIT;

RE-

EMENDAVIT ET CORREXIT, VARIA-

RUM LECTIONUM PARTE POTISSIMA ORNASTRICTIM ET INTERIM EXPLANAVIT

CHR. THEOPHIL SCHUCH.

HEIDELBERGAE.IN

LIBRARIA ACADEMICA CAROLI WINTER.1867,

TX72r.

>

r;

,^

/MlH

r^ f

f_^^t^^-tlf^f*^^

FRANCISCO A PFAFFENHOFFEN ET GENERE ET OMNIS DISCIPLINAE LIBERALIS STUDIO NOBILI, LITTERARUM PATRONO GENEROSO CHR. THEOPHILUS SCHUCH.Cum Tuum,nibusut scis,

consilium

secutus sim de

hoc edendo Apicio,mihi

vir amicissime et multis

nomi-

colende, non diu quaerendus

fuit cui

hunc libellum commendarem ex vetere sic namque veteres scriptorum more

et usitatoilli

heroes

qui

nobis

bene sentiendi

et

scribendi

exemplum

reliquerunt

solebant apud eos quibus sua opera mittebant praefari quique protegeret ac tueretur, cuius item amplitudine, auctoritate, splendore opus-

culum maius quodammodo et gravius et illustrius redderetur. aderas nempe, cum id consilii caperem, qui mihi huius auctor fuisti, dum etiam commentarer,

aderas nunquamque gravabaris operam Tuam nobis impertirc; quem tunc in oppidulo commorantem de multis consulebam, aderas etiam re, plena

manu

largiebaris,ita

ampla

liberalitate vigilias nostras

prosequebaris,

satisfaciebas,

ut exspectationem

superaveris aetatis nostrae alter

Maecenas, nam ut

M55166

4roraanusille

Praefatio.

Maecenas

consilio,

divitiis,

opera

fa-

vebat sui seculiciS;

literatis viris,

ita

et

Tu

noster fa-

quandoquidem doctos doctus ipse iuvas semper, sustentaS; alig; da>s munera, prodes omnibus studiosis. neo porro dubito^ quin nunc quoque vel maxime eldem ihgenii mei foetui in publicum pro,

deunti adessericula

veliS;

quo

tutior inter

iudiciorum pe-

versetur

atque honestior

Tuo nomine, Tuo

patrocinio. optimo iure riteque Apicio

Apicium dedicandum existimavi cum ut observantiam probarem testatamque facerem, tum quod Te cum primis ista-

rum rerum cognitionequi

capi, isto antiquitatis

teneri otiumque oblectare

genere perspectum baberem, ut

nunquam non

lectites

riae alveolos compingatur,

tationes et colloquia

dignum quod in memosemper eruditas dissermisceas, ut nec mensa doctisdilabatur sine lectionis

condimentisfructu

careat vixque

quod

sacris impenditur tempus,

imo ubique

genuinis suis

prorsus Tibi recte olim Diogenes aureo onustas vellere pecudesvocitabat,

animum exsaties opibus, ita ut nihil cum vulgo divitum indoctorum, quosesse patiaris.est

commune

Utinam mihi cuius non

in

transennam

in-

ducere, rosas et tragice loqui; farcire centones, os sublinere par csset ingenium laudibus Tuis vel sal-

temet

ut cupiditati

meae

satisfacerem,

quamquam suaminus indigent

luce clarissimi viri alienis igniculis

lumcn

soli

fronte

dicara,

veritatis

mutuare ineptum. verum verissima oratio simplex, ex schola

.

Praefatio.

5

cantilenam non audies. polapertissi

tibiis

celebro

Tuam ad laudem quamet

musicam docet amoraddito praefiscine!

fuerit indoctus priuses,

Alter

Rbadamanthus iustitiaque iustior, Cydon, antiquis moribus, tam inculpatae vitae quam doctrinae non trivialis, specimen bonarum dislanusalteralter

ciplinarum,

flos

illibatus

ingeniorum,

attica

fide,

dignus quicum

in tenebris micetur,

aurum

igni pro-

batum, non

lingua

amicus, non fers alterafers

manu

aquam, ignemaltera ostentases

promissis,

altera, neque panem, non manticularis, non dives os iis inest. ex fronte perspiceris,

altera lapidem,

mira lenitudine ac suavitate abundans, gratia paene quadam quidquid ais, quidquid loqueris, imo etiamsi

nihil ais nihilque loqueris, singulaii

ac vultu de-

insi

nique ipso homines devincis, iucunditatis plus inest Te mihi quam commercatis conquisite edulibus.

verba suppeterent animo, laudare pro merito ingenium, literas Tuas conarer, sed vereor ne laudescogar tantas, ut Flaccus Tuus inquit, culpa deteeruditio

rere ingenii.tior

Tua

illa icterior

atque poli-

a nemine nonet suspicitur et

me

paulo humaniore suspicitur, a amatur. hoc in praesens fit, hoc

idem fiet in posterum. sum et ero Tuarum laudum si non idoneus, saltem benevolus buccinator. merito meres ut diligare, anima mea et vita! Te a meamari crepitu probabis. Tanta est Tui in meofficii

magnitudo, ut cumdestiteris

Tu

et consilio et re iuvare

me nunquam

6et testimonio

Praefatio.,

Tuo singulari me perpetuo ornaveris, ego Te vehementer diligam et summopere observem meumque Tibi aliqua ex parte gratum animum ostendam, inhumanus, barbarus iudicari menisirito

possim.

quamquam enimut

scio

Te

esse animoin

tam excelso magnoqne,officii

nihil

unquam

me

contuleris,

ut gratiam Tibi a

exspectares aut velles, tamen sicut tiam Tuam in me exstare voluisti,

me Tuita

referri aut

benevolenmihi dan-

dam

esse

operam

existimo,

ut aliquo saltem vigi-

liarum

mearum munusculo Te afficiam, id quod erit eiusmodi, ut non a me proficiscens ad Te veniat, sed ut abs Te prius profectum mihique donatum nunc ad Te reverti valde cupiat. itaque Tu praeter caetera Tua in me merita currentem incimendici omnibus armis praesidiisquecodicibusdestituti

tasti,

peram

implevisti quinque manuscriptis, quos ingenti aeris pondere per viros rei peritos diligenter vel describendos vel conferendos curasti

non ignorans laborem ingeniorum sine talibus adiumentis plerumque vanum esse multasque manusefficere, Apicium habere non pauca ne ApoUo quidem intellegat, opera Sibyllae quae ei opus esse, locos innumeros cimmeriis tenebris

onus levius

involutoS; utpossit.

ne Execestides quidem viam invenire

Quae

res

maxime

solent

antiquorum

libris la-

omnes ad depravandum hoc Apici opusculum conspirasse, huius enim coinferre eae videntur

bem

Praefatio.

7

dices mss. suut quidem

sed quoniam

alii

numero admodum pauci, cum aliis tam in multis truncisii

in prodigiosis erratis perpetuo q^ue partibus quam fere tenore exhibendis mirifice consentiunt, alii ab

his in utraque re

eos

neque

interdum haut parum diserepant, ex uno neque ex valde multis exem-

plaribus descriptos fuisse censendum est. sunt etiam, de pluribus ita esse puto, manu admodum recentiscripti,

ideoque eos utpote ab indoctisvitiis

librariis ex-

aratos

scatere minime

mirumesset

est,

quibus qui-

dem

codicibus etiamsi paulo

frequentiora

irrepsissent^

condonandum

hominibus,

menda cum

ibidem de arte tractareturet in

sibi

neutiquam

intellecta

usum

qua voces saepe occurrerent extra communem positae, obscurae, nisi medicis et coquis fere

inauditae.

labem immensam quam exemplumestlibri scripti

pri-

mitivum passum

nequasuperstites tollere valent. truncatae voces extremae anquamlectiones

relinquunt isqne perversus compendiorum amor multas turbas dedit, sed plures dederunt periodorum fragmenta, concisae et abcipites

ruptae periodi, ut saepius vix erui possit quemadmodum verba construantur. divinandum itaqueet

post

satius

malam segetem serendum. recurrere est quam maie currere. discipulus est prioris

posterior dies. saepe ultra septa transiliendum erat pedetentim incedenti. illotis pedibus non ingressus

sum

in

istam veterum

culinam

et

quasi in dolio

figulariam didici,

cum Minerva manum quoque movi

8et

Praefatio.

meo Marteet

strenui,

depravata sed

peregi quod libri non potuerunt. ad corrupta connivere non est editoris

conari.

bus in

expendere, omnia emendare emendationes quae firmis nituntur rationicontextum recipiendae, quae ex ingenio eterrores

omnia

coniectura tantum natae reiiciendae. sed ut verumfatear,

pluresqui

ex coniectura

sustuli

quamsunt,

ex

libris

omnes a depravatis propagati

ne continuo lectorem remoretur Apicius. ex quin-

que annis ante quos primas bastas iactavi

et pe-

dem

contuli

nullus

fere

dies

praeteriit

quo non

manus admoverim, lineam duxerim, sub incudemrevocaverim, negotium ruminaverim, iudicium fecerim ad amussim. non subcisivis horis et suspensa

manu

operatus

sum quantumque perabsolvere studui.

alias

inter-

omnes adbibui pellationes machinas, omnibus vestigiis inquisivi, omnes nervos intendi, omnes forulos excussi, ut intellegerem Aetnalicuit

graviorem Apicium

et aliis

explicarcm qui diu

in

herbis fuit sicque pleno gradu ingrediens qui primo vitulum vix sustuli tandem taurum gestavi. sine

pulvere nulla palma. non pudet me lucubrationem lucernam olere confiterique lucernariam vitam me ducere, quamquam haut dixerim pisce saniorem

portantem rore pasci et plus olei absumere quam nihilque insumere nisi noctem. oleo tranquilliorem et terrae onus esse nonet

bovem

in faucibus

vini

est

meum, quamquam

intra

meam

cuticulam

me

Praefatio,

9

coutineo

irai

eubsellii

vir et

caudae eqninae pilos^

paulatim vello. at id extra cantum. In multis me Apicio saluti fuisse opinor neque aquam in mortario tutudisse, sicubi falsus sim, condonabis, vir humanissime, tam robustus et perspicax

nam

quis

ille

Hercules

fuerit qui

Augiae istudnihil sordi-

stabulum una opera

sic

perpurget utscilicet

dumferas,

inibi relinquatur.

cum

triuoctiali illo

me

conlibros

quod domem quae

veterum

nimis obsident, in quibus ego purgandis diu multumque laboro et ad vivum reseco, vel lolaum potius appelleS;si

speciosis nominibus gaudes,

quod

paene oppressae abclamanti

hydra

vetustati velut Herculi

sum praesto cum face. fax vero mihi inflammanda erat; id omni voce praedico, nam qui vulgo Cato est cuiusque notas per manus tradiderunt subventanea peperit palpatus in tenebris, pri-

moribus

labiis

degustavit,

leniter

castigavit

gulae

multum desudavit, magistrum eiusque palmam minime praeripuit, plurimum contra reliqui fecit. ex istius Humelbergii reliquorumque interprebono

non

tum multis

paleis

parum

fructus collegi

et

ex

in-

genti volumine minimum doctrinae retuli. ipse Listerus immunis venit, eandem cantilenam cecinit,

scrupulos non exemit. quod aliusaliter/iiala

condivit

coquus,

condiendumyaiQLovfert

erat. TtollaxL aal xr^Jiov^og avrjq

ehiev.

m

magnis

et voluisse sat est.

non omnislio

omnia

tellus.

quam multos

in

Cae-

castigando labores tulerim,

quantum temporis

10

Praefatio.

atque olei absumpserim vix queam dicere, cum plurimis undique vulneribus confossus esset ipsaque interpunctione deformatus et pessumdatus. de qui-

bus autem locis ambigebam neque sinceram veritatempenitus

eruere

mihique

eandem incudemeos

tundenti

iudiciis poteram, pensitandos castigandosque reliqui (inter alios sunt3. 40.

satisfacere

aliorum

41.

126.

135. 151. 160. 179. 187. 188. 189.

200. 202. 206. 207. 211. 221. 236. 239. 245. 248.

249. 252. 255. 268. 271. 287. 294. 295. 303. 359.

386.

406.

huic libro

442.) utque in summa dicam quantum opis attulerim qui candida mente et liet

Tore purgata ipsum curiose lectitabuntribus

cum

prio-

exemplaribus ex lectionum variarum congerie cernes,ratissime,

conferent facile deprehendent.

homo

litte-

nerint

quam turpiter depravata ad nos perveea excerpta apiciana, quanta ideo in coniectando licentia indulgeri debeat quamque nulla

spes omnia corrigendi affulgeat, nonnullae emendationes ante pedes erant, nascebantur citius quam

asparagi coquuntur, plures

difficulter

partae sunt.metiri et

omnes locos emendare

velle

est

arenam

undas numerare. ubi saepe saxum volvi multumque sudavi et alsi, omnibus unguiculis codicum lectionestenui.

in

notulis

meis invenies

etiam mutilata ra-

menta quaedam interpretationum et annotationes quod neque nimis multas neque nimis longas non opus esse carum est quibus vera lectio constituatur a mendis repurgata, singulares locutiones

Praefatio.

11

qiias

cum

lexicis alii scriptores ignorant et citerioris

aetatis propria

notare etistis

vocabula non neglexi subinde anexplanare. ne reipublicae literariae civesin

difficultatibus

posterum deterreantur

et re-

fugiant a legendo auctore non plane infructuoso autinutili,

cum ad cognoscendam rem privatam veterum

tum saepe ad historiam literariam necessario, neque denique ut communi Europae universae magistrosi

contemnendo. praetereas^ pater elegantiarum, quid non facit ad stomachum. vcrborum meorumfui,

adeo parcuserant

ut

non tantum

in nullas orationis

amoenitates diffuderim sed et sententias, ubi plures

de re una,nescilicet

diffluere

maluerim quam operoet

siore sermonis veluti textura committerecirc;

devin-

lectori

nimiam molem et mihi et molestam excresceret. ad meum scribendiopus infert,

genus, ubi sic occasio

haec habeas, homo ve-

nustior. lineamenta Ciceronis

non

effingo, mihi

longesimiae

honestior tauri facies aut item leonis

quam

videtur

quae tamen homini

similior est. mihi qui-

dem quicunque tantum componunt ex

imitatione

si-

miles esse vel psittaco vel picae videntur proferentibus quae nec intellegunt^ carent enim quae scri-

bunt

isti

viribus et vita, carent actu, carent effectu,iacent,

carent

indole,nihil

dormiunt,nihil

stertunt,

nihil ibi

verum,

solidum,

efficax.

me

ut

opinor

exprimo, sine cortice natare volo.

ut bene currere

non potest qui pedem ponere studet in alienis tantum vestigiis, ita nec bene scribere qui tanquam de

12

Praeftitio.

praescripto non audet egredi. postremo scias infelicis esse ingenii nihil a se promere^ semper imitari.

quaese

stultitia

esset,

cum tam

varia sint homi-

numinterstiis

ingenia,

tam multiplices naturae, tam diversaeeas velle unius ingenii angupraeiiniri?et

voluntates,

adstringi

tanquam

scribo

quod

quod scribo, concordat calamus cum corde, lingua cum animo. sic haec ad Te scripsi tum ultuario stilo ac licentiore epistola. excusabissentio, sentio

ingenii

motum quem

celeritas

maturare non potuit

malui tamen haec quaecunque essent ad Te mittere quam diutius a me officium desiderari. colophonemgrata brevitas et Tuum Tibi narrem somnium. ab unguibus incipiendum.

addam nondum, quamvis

Creta notavi illum diem et unione signavi quo

Te virumfovet,

frugi cognovi et

immensam erga

studio-

sos quosque

benignitatem quae eos permovet, tuetur perspectam habui. in noctibus atticis

Tuam

eruditorum virorum coenantium qui deipnosophistae audiunt mores secuti praeter seria iocos multas su-

per diversissimis argumentis disputationes in iisque non paucas occasione capta a variis patinis subindeiliatis

habuimuS;

disseruimus

coquinatoriis et escariis,siS;

tum de instrumentis tum de iuribus et impensint in-

tum de indice ciborum quoque ordinequaveratione

lati

dulcibusillis

cibis

acres acutosque

miscuerint ut obtususexcitaretiir

et oblitus

stomachus his

quotque instrumenta gulae vel ingenio sint vel studio confecta^ omnino de hedycogitata

Praefatio.

13veterum. interta-

pathia, gastrologia, gastronomialia

Tu ex me

quaesisti quid ex Apicio

eam

in

rem

lucraremur sicque me medium tenuisti. rubore perfusus balbe pronuntiavi scripsisse eum de opsoniiset condimentis,

sed adhuc neatqueillico

unum quidem me

ex-

emphim

vidisse

racusanum quod dudum coemendum. omnium antiquariorum catalogis per plures menses perlustratis tandem sublatis manibus cepi editionem Listeri secundam quae prodiit Amstelodami1709.in

pigneravi edulium syillexerat oculos ad Apicium

coelo

fui,

devoravi,

somniavi

coquum

et

cuUnam.

at primis diebus vidi hic rarius

conchas legendas et verum esse qui nucleo vesci veht ei frangendam nucem et solatus illo arduaesse quae egregia etiam vidi

me non

fore stultio-

rem quam Meletidem,auxilio

si

Apicio

misere

neglecto

venirem post

tot

virorum remedia et tam

diu

sepultum resuscitarem , resuscitavit enim nequaquam novissimus editor Beruhold cuiusoblivione

nomen

tacere melius

est.

commovi

igitur sacra et

quod volo sanctum est etcaderemet

omnem movi lapidem ne

in cursu, sed

scopum attingerem meo Marte

peragens. diu

agrum sterilem colui et lapidem elixavi undas numeravi. magis secundis velis navigare poteram ex quo nactus sum editionem omnium antiquissimam

impressam Venetiis per Bernardinumboni.

Venetumcuius

sine anno, est enim vicaria codicis nescio

quamquam non admodumesse

ex ea recu-

sam

quae prodiit Mediolani

per magistrum

14

Praefatio.

Guilermum Signerre Rothomagensem anno domini

MCCCCLXXXXVIILTridino,

die

XX

mensis lanuarii

et

quae Venetiis MDIII per loannem de Cereto dealias nominatum et quae AntRob. Bellaert typis loh. Gnaphei MDXX. verpiae ap. meis ocuiis vidi et persuasissimum mihi est eas tres

Tacuinum

sublestaeprincipis

esse

fidei,

esse minus plenas et praetersatis

menda innumera

magnum numerum

errorum continere. quare principe nisus multas lectiones tenui quae in listeriana missae novis inventis

recesserant.

nondum

constiti

neque prius

destiti

quara possedissem humelbergianam (Tiguri. 1542. 4. et Londini 1705 p. M. Listerum et torinianam

Albani Torini cura.). at quam improbe deceptus sum! Humelbergii medici turba annotationum non est quae contextum sanet et su(Basileae

1541.

4.

bitas cogitationes tueatur. coquinao tiro editione mediolanensi usus et codice manuscripto quem qua-

draginta circiter locis affert et aliquot tacite sequitur rudem nobis contextum ministrat, attamen pro

evangelio

est

vulgataliteris

quam

corrigere

nefas

sit.

maius

damnum

intulisset Torini

medici fetus

portentosus, (repetitus Lugduni eodem anno 1541) si magis circumlatus esset. iste circulator et frau-

spelluani

dator ope editionis venetae alterius et codicis monApicium e tenebris eruisse et a mendis

vindicasse simulat,

vanae cum

en quaedam eius praefationis

multa Monspessuli curiose agerem

et accuratissime observarem, in insula urbi propin-

Praefatio.

15in loco

Qua nomine Meffalona *) reperi abiectissimocodicem semilacerum, cmustitulus

^'i^-^yf--

/

qualore obsitus

vix cbaracterum vestigiisre praesentabat Caelii Apitii de re culinaria libros decem. deus bone, quantumsubsultabat animus prae gaudio, quantum triumpha-

bam

pueri in faba clamitant^ sed palmarium reperissC; puta romanum illum Apiratus

me non quod

tium oipoifayov,

gurgitem; cuius celeberrimi scr-iptores mentionem faciunt eoque non verbum verbo solum sed characterum

maximum omnium nepotum

vocum singularum monstrose deformatarum liniamenta solicitiuS; ita ut ne apex quidem desideraretur,

depingenda curavimus.

ipse simulatque

penitius inspexi et properanter caput

unum atquemussitavi:

alterum transvolitavi. protinus apudsi vetustior hic auctor; licet

me

et a meudis purus exstaret,

parum elegans, integer haud ambigerem, quin

mortalibus cunctis, sed praecipue medicinae candidatis quum ad tutelam sanitatis tum ad morborum

curationem esset idoneus

et

cumprimis necessariusartis est por-

quoad

diaLTrjTixtjVf

quae potissima eius

*) Ibi centum fere annis ante codicem inventum referunt aliquot viri in Fabric. Bibl. Lat. T. 1. p. 501. in iis Bayle Diction. hist. iu Apic. Ce libre fut trouv^ dans Tile de Maguelonne aupr^s de Montpellier par Albanus Torinus qui le publia a Bale douze ans apr^s- il avoit 6te deja trouv6 ailleurs pres de cent ans auparavant sous le Pape Nicolas V. par Enoch d'Ascoli. il y avoit au titre M. Gaecilius Apicius. fama haec si vera manavit, quaeritur adhuc ubi sit is liber. eo non usum Albinum omni pignore contenderim, editio certe vestigium codicis ms. non habet.

16tio.

Praefatio.

tulimus hunc nobiscum ob

tustatem pro opsopoeo in

venerandam veGermaniam tam prodi-

giose corruptum; ut omnia instaurare sine emendatiore codice non foret humani ingenii. quapropter et

premendum plane censebam, donecfieret copia,

melioris

alicuius exemplaris

quod acceperamfrustra

esse annis abhinc plus minus quinquaginta Venetiis

expressum. moveo itaquetriplicem trieteridem,

omnem lapidemillud

quo tandem tempore

(Is.

Hon-

terus Coronensis) ex Transsilvania

venetianum

accepi.

quod ubi accepissemlonge depravatius quam megaloneuse, abieci omnem edendi spem. ausimilla

enim iurare eos qui utraque verant ne verbulum quidem

exemplaria exara-

intellexisse, ita

omnia

simpliciter erant foedissime depravata vocibus cunctis vitiate scriptis nec graecis nec latinis auribuscognitis, sine diastolis et punctis, vel iisdem

omnino

praeposteriS; quae sententias commutare, amphibologias ciere, labyrinthio quemque vel ingeniosissi-

mum

quibus monstris deterriti abiecimus utrumque codicem ceu deploratum.involvere in confessoest.

interim studiosi quidam praesertim artis

medicae tam vetustum autorem ipniecum expostulant, quur diu differam, sis qualemcunque communicare tam efflagitantes interea ne abderem diutius, sed in publicum pro meo candore emittam. proinde nuncedidimus tandem, nesitu

prorsus emacesceret plesatis tumultuaria,

risque mendis nostra opera

nuUocitra

saepe suffragante exemplari;

sublatis,

adeo ut

Praefatio.

17

^offensam sineque taedio a studiosis omnibus et legi et maxima ex parte intelligi possit; edidimus inquam,,,ut et aliis

,^cos

de musilli succurrendi occasionem^ prisin hoc aemulati; qui priusquam ars medica intriviis

^^methodum esset redacta morbis oppressos in

et compitis statuebant; ut a praetereuntibus salubres ;,morborum medelas perdiscerent." ut eius insani critici

rationem perspicias, deliciae nostrae^ utque eiusclaudat, prisatis

nomen non amplius spatium concessum

mam,,diti

compositionem

habeo appinxisse. Con-

paradoxi compositio sic habet: mellis partes ^quindecim in vas aeneum mittuntur, praemissis in id vini sextariis duobus, quae pariter ad usque mel;,lis

elixati crassitudinem,

hoc

est^

tantisper

dum

vi-

;_,num coctura consumatur^ igni lento et lignis aridis

decoquantur,

sic ut calfactasi

sedulo in terelixandum

ferula commoveantnr.

effervere coeperit elixatiO;

vini rore compescitur, praeter quod substracto igni ;,in se redit. quum perfrixerit^ rursus accenditur. hoc

;;Secundo ac tertio

fiet

atque tum

demum remotumfolii et

a

foco. postridie

despumatur cum piperis unciis quamastiches scrupulis tribuS;

tuor,

iam

tritae

,,croci drachmis singulis, dactylorum ossibus torridis ^quinquC; iisdem dactylis vino praemoUitis, interce-

dente videlicet prius suffusione vini, de suo utique modo ac numerO; ut tritura lenis habeatur. his om,;nibus rite paratis supermittes

vini

lenis

sextaria

pOctodecim. carbones perfecto addere duo millia con;,gruit". sic inC. Apicius ed.

omnibus ut lubet vel

omittito

quae

Schuch.

18nescit;

Praefatio.

vel addit de suo ingeniolo,est^

non de codice

qui

fabula

eum

errores apertos, unde pro merito iam castigavi in lalm. Archiv fiirvelrepetit

Pbiiol. u,

Fadag. XIX. p. 213. minime contra succensemus Gab. Humelbergio ita inter alia praefanti

quia depravatissimi sunt Apicii libri, ut in quibus nulla sit pagina, imo vix una aut altera quasi linea

non mendosa

et prodigiose corrupta,elici

adeo quidemin-

ut nullus inde sensus

nec auctoris mens

telligi possit, hinc operae pretium esse duxi casti-

quodsi hac castigatione, qua etiam minutula quaedam, sed quae lectorem remorentur, annotavimus et pleraque con*

gandi onus suscipere

et

emendare

illos.

,,niventibus oculis transmisimus, universo operi non-

,,dum forte ad plenum satisfactum fuerit, tamen nemo id sanae meutis puto vitio vertet, cum homines si,,mus et nuUasit sit

disciplina aut ars

quae singulari

ingenio. quapropter ut in magna silva boni venatoris est indaganter feras quam plu-

consummata

^rimas capere nec cuiquam culpaecepisse:

fuit

non omnes

ita

nobis satis abundeque f uerit pro inge-

nii nostri viribus

maximam partem et quantum potis fuit praestitisse, cum etiamnon assecutis voluissesit,

,,abunde pulcrum atque magnificum,^in re

praesertim

tam ardua,

in

qua

vel

Lynceus quispiam per-

nedum lus,,spicacissimus aut Argus oculatissiraus, oculis lippiens plurimum caecutire ciosus aliquis^possit. quaresi

^^termissum;

alii

quid reliquum est et a nobis praeid supqui vegetiore sunt ingenio

Praefatio.

19

^pleant et quae minus bene a nobis sunt tradita Apicio hocce no,,iidelius praestent, nos interim multifariam et prodigiose saucius stro, qui priuserat et lacerus, nunc autem opera nostra qualicun-

quantum licuit medicatus et refartus splen^didiore habitu ingreditur, ob oculos posito contenti ^oblectemur". non improbitate peccavit et volunt^;,que et

tem habuit ad Apicium emendandum et in locis facilioribus aliquoties verum invenisse haut negaverim. Sic in manu habens editionem principem, humelbergianam et listerianam, quae pro una haberipossuntstris

cum

nonnisi in minutiis dissentiant

liquas silentiosimilis

et praeter Te mutis magiargumenti non obiter utens, inprimis veteribus medicis, Apicius enim ex praeceptis artis

premo

re-

medicae coquit, quod aperte dictum habes compos. 29. 62. 63. 65 102. 103. 104. 105. 443. et significat

oxyporum

33.

olus molle 97. praeter alia

dein

quibus in notulis

mouitum,

et

additum pondus

multis condimentis, severissime et diligentissime isti rei culinariae operam dedi, sed diu meditatus com-

raentatus

cum magno meonihil

dolore sensi codicibusdemissisauriculis

carentem

iuvare

laborem.

per vastitatem eiulans hominesque deosque implorans ab Halmio nostro certior sum factus, Wueste-

mannum dudumvit

mihi

amicum non

sine codicibus

se exercore in Apicio retexendo. nuntium confirma-

prima epistola moxque pari iugoet

mecum

nisus

est

lac

gallinaceum

speravi

eum uon

ficulnum

20

Praefatio.

auxilium fore arbitratus

et

bonum ducem bonuminfuit

comitem facturum. mutuis aliquot epistolis de stituenda ratione communis operis missis exitusut

suas

collationes

mecum communicaretillae/?)

seque asec.

cura apiciana removeret. sunt

codicis vaticanicirc.

1146

(sigla

eius

est

vetustissimi

X.

cuius varias lectionesLat. T.I.

p.

jam Gudius (cf. Fabric. Bibl. 502. not. d.) ad marginem editionis

minime exspectationi respondentis Torinianae appinxerat anni 1551. eas fere inutiles a Fabricioan.

cum

Almeloveenio qui editionem illam amstelodamensem

MDCCIX.

curavit

absoluto iam opere

commu-

post pag. 277. habes indeque recusas in bernholdiana. suntque item vaticani 1145 (y mihi) sec. Xiy. minus boni et parisini 6167 (jt mihi). vanicatas

ticanos

summa cumis

cura contulit E. Braun, Dueb-

ner parisinum.

in multis abhorret

ab

illis,

vide-

tur alius familiae cuius princeps

librarius

vel cor-

rupta vel non satis intellecta sua auctoritate et consilio abolebat et corrigebat. lemmata^ inscriptiones

rum atque non

capitulaque omittit idque merito, nam sunt librarionecessario librum augent. socio insci-

opere faciendo mortuo deserta causa vici, erat licet non raro patruus mihi et lingua bellabat.

at-

que iugo excusso quam spartam unus nactus hanc ornavi et sic uni mihi fundamenta facienda^ sum-

mum

fastigium

imponendum

et

suprema iianus adope leporis vitae

denda. qui primo summis pedibus ingrediebar, ho-

rum codicum

et editionis principis

Praefatio.

21

tergum dedi. ut primiim carnes affuerunt, taricho non contentus fui et cum praesto esset via, nonrequirendam semitam putavi.

Dumlibris

alter

Sisyphus moliorsit

et

naenias Tibi cano

quod adhuc ad fractamfrigidum

canendum et nisi aliis adiutus pensum absolvere non confidam, in

furnum non immisi panes et contra exspectationem beatum me reddidisti parum cognita illa excerpta apiciana praebens quae per virum reiperitum Parisiis describifecisti. si

nummos haberem,

aureum Te ponerem, at nihil habeo nisi verba pro farina. gaudeo mirifice quod data est nobis occasiuncula, ut de communibus studiis aliquid per litteras colloquamur, sic enim fore spero ut amor in doctrinam Tuam meus amicitiam inter nos conflet. id singulare et vere unicum opusculum inscribitur Apici excerpta a Vinidario viro intitu-

lato

(in cod.

virintut)

et

particula est codicis

Salmasiani (Bibl. Paris. Supplem. Lat. 685.) septimi ferme seculi, charactere vetustissimo, literis uncialibus descripti (de eo satis dixit Sillig Praefat.Plin. vol. V. p.

ad

XV-XXIL).

Salmasius in Exer-

citationibus

Plinianis

255. 256.

26L

ea excerpta usurpat p. 161. 358. 425. 720. 740. 750. 753. 823.

tol.

900. edit. Traj. ad Lampridii Alex. Sev. 37. CapiAnt. Pi. 9. titulum sequitur.

De siccis hoc.,;peta. salvia.

Lasaris radices. menta. ne-

cuppressu. origanu. zyniperum. cepa ^gentima. bacas timmi. coriandrum. piretru. citri fa-

22,,stinaca.

Praefatio.

cepa ascalonia. radicesalin.

iunci. anet. puleiu.

,,ciperum

ospera. samsucu. innula silpiu. cardefritu ca-

Deliquoribus hoc: mel, ,,rinu apiperm passu. Denucleishoc:,,damomu.

nuces ma-

^iores nuclos pineos ac midula. ab ailana.

mis siccis hoc: Damascena.granata. Haec omnia in ,,et virtutem perdant. Brevis

D e p ouva passa. loco sicco pone ne odoremdatilos.

cyborum.

I.

Cac-

cabina minore.

11,

caccabina

fusile.

III. ofellas

^ratas. IIII. ofellas assas. V. aliter ofellas.,;las

gaVI. ofel-

graton.

,,pisces frixos.

VII. pisces scorpiones rapulatus. VIII. cuiuscumque geueris. VIIII. item pisces

frixos.,,sardas.

X. pisces assos. XI. pisces inotogonon. XII.XIIII. mul-

XIII. item pisces inotogonon. los anetatos. XV. aliter mullos. XVI ,,anguillas. XVII. lucustas et isquillas;,ces elixos.

murenasXVIII.

et

pis-

XVIIII. patinas oborum.

XX.

porcello

XXI. porcello in occuctu. XXII, poreo jure. XXIII. porcello tymmo crapsu. XXIIII. cello,,coriandratu.

porcellu exozome.porcellu juscellu.;,haedulas aratu.

XXV.

porcellu lasaratu.

XXVI.

XXVII. agnu simplice. XXVIII. XXVIIII. turdos a ponto menos.

XXX.

turtures.

XXXI.

ius in perdices.

I.

Cac-

^cabina minore. olera diversa. elixa. compone," quae sunt reliqua inserta nunc habes locis rei proximis,sunt

autem 119. 120.

153165. 255257. 270.

ubi adhibebis notas in quibus aenigmata solvere tentavi istis excerptis quae triginta unam compositiones continent Apicius, qui

370. 375.

380394.

Praefatio.

23

adhuc

fuit, plenior redditus est et multis locis luculente adiutus, quamquam mendis vix tollendis sca-

tent et vocibus

in quibus Forcellinii et

abundant quae lexica Tua maiora, Ducangii novissimarum edi-

tionum, non comprehendunt. dabis mihi, vir ingenio elegantissimo, antequam limen Apici intro, siccorum

pigmentorurasanare,

et

Te non nudo mandasse excubias

liquorum nomina perperam picta ut a primaeius codicis alibi melius scribitur

linea intellegas.

Zyniperum"cf.

zinziberum, zinziber^ gingiber estque nationis

Tuae

gingembre, bere gentia" testatur Salmas. in Solin. p. 823. a. esseque putat getia, gethyum, yr^Svov seu yr/rsiov^

ad 29. pro gentima"

codicem ha-

quocum nonpallachanacf.

facio,

ea enim cepa Nostro vocaturest Plinii 19,

ad 145. mihi

1G2. se-

tania, 19, 95. Theophrasti hist. plani 7, 4, 7. se-

tanion, oijvavLov xQ6f.i/.ivov cf. ad 356. timmi" est timi, thymi i. e. folliculum eius cum semine quodin eo continetur, ut

baca rutae 137. 138. 473.

fa-

stinaca" est fascina Catonis 37, 5. Ovid. fast. 4, 754.

inde

Romanorum hodiernorum

fascina et Gallornm

(Diez Lex. d. rom. spr. p. 140.) pro vulgari voce fasciculus. alin" est aliu i. e. alium seufascineallium.

ospera" non sunt oarcQLa, corrupte spiria

ap. Non. p. 138

in ervum, neque ospreta, dG7iQi]c{d/3