REALNI SEKTOR 01 - CBCG · Tabela 1.13 Kvartalni bruto domaći proizvod − promjena u % 20173 2018 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 BDP – realna stopa 2,9 5,0 4,8 3,9 4,5 4,9 Izvor: MONSTAT Tokom

REALNI SEKTOR 01

11

Realni sektor

1.1. Bruto domaći proizvod

Ekonomski pokazatelji ostvareni u prvih šest mjeseci 2018. godine ukazuju na nastavak pozitivnih kretanja iz prethodne godine kao rezultat inteziviranja radova na realizaciji značajnih infrastruktur-nih projekata. Naime, u ovom periodu u odnosu na isti period 2017. godine u većini sektora je zabi-lježen značajan rast. Povećan je obim aktivnosti u građevinarstvu, industriji, trgovini, rast pojedinih segmenata saobraćaja, kao i rast dolazaka i noćenja turista u kolektivnom smještaju. Prema preli-minarnim podacima Monstata, realna stopa rasta BDP-a u prvom i drugom kvartalu tekuće godine iznosila je 4,5%, odnosno 4,9%.

Tabela 1.13

Kvartalni bruto domaći proizvod − promjena u %

20173 2018

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2

BDP – realna stopa 2,9 5,0 4,8 3,9 4,5 4,9

Izvor: MONSTAT

Tokom ovog perioda zabilježen je rast potrošačkih cijena, kako u odnosu na decembar prethodne go-dine, tako i na godišnjem nivou. Istovremeno je zabilježen i rast zaposlenih, ali i pad nezaposlenih lica u odnosu na prvu polovinu 2017. godine.

1.2. Djelatnosti

1.2.1. Industrijska proizvodnja

Nakon pada proizvodnje u industriji u prethodne dvije godine, u prvoj polovini 2018. godine ostvaren je rast fizičkog obima industrijske proizvodnje od 31,6% u odnosu na isti period 2017. godine. Rast proizvodnje je evidentiran u sektorima prerađivačka industrija od 2,3% i snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom od 117,8%, dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabilježen pad proizvod-nje (-16,6%).

Na godišnjem nivou ostvaren je rast ukupne industrijske proizvodnje od 30,8% zbog rasta proizvod-nje u sektorima snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom (preko 200%) i vađenje ruda i kamena (21,4%). Godišnji pad proizvodnje od 9,3% zabilježen je u sektoru prerađivačka industrija. Posmatrano po mjesecima, najveći rast industrijske proizvodnje zabilježen je u februaru (13,7%), dok je najveći pad ostvaren u maju (-17%).

3 Podaci za stope realnog rasta u tabeli, koji su prikazani po kvartalima su preliminarni.

12

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2018

U prerađivačkoj industriji dolazi do oporavka proizvodnje, pri čemu je zabilježen rast u obla-stima koji čine 42,1% ukupne industrijske pro-izvodnje, u prvih šest mjeseci 2018. godine, u odnosu na isti period prethodne godine (Tabela 1.2). Najveći rast proizvodnje zabilježen je u obla-sti proizvodnje prozvoda od ostalih nemetalnih minerala (53,2%), najviše kao rezultat porasta proizvodnje proizvoda za izgradnju prve dioni-ce autoputa Bar-Boljari i ostalih infrastruktur-nih projekata. Najmanji rast zabilježen u oblasti proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja (1,6%). U istom periodu u šest oblasti je zabilježen pad proizvodnje. Najveći pad zabilje-žen je u oblasti proizvodnja kože i predmeta od kože (-60%), ali je njeno učešće u ukupnoj indu-striji samo 0,1%, dok je najmanji pad zabilježen u oblasti proizvodnja proizvoda od gume i plastike (-0,3%). U prvoj polovini godine nisu evidenti-rane aktivnosti u oblasti proizvodnja duvanskih proizvoda, ipak u maju je pokrenuta probna proi-zvodnja u fabrici „Novi duvanski kombinat“.

Tabela 1.2

Oblasti prerađivačke industrije, indeksi promjene

Oblast industrije/ Period Jan-Jun 2018/Jan-Jun 2017

PRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA − ukupno 102,3

Proizvodnja prehrambenih proizvoda 107,1

Proizvodnja pića 86,5

Proizvodnja duvanskih proizvoda -

Proizvodnja odjevnih predmeta 109,4

Proizvodnja kože i predmeta od kože 40,0

Proizvodi od drveta, plute i sl. 105,6

Proizvodnja papira i proizvoda od papira 61,7

Štampanje i umnožavanje audio i video zapisa 87,3

Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 120,8

Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvo da i preparata 47,3

Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 99,7

Proizvodnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala 153,2

Proizvodnja osnovnih metala 107,0

Proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja 101,6

Proizvodnja mašina i opreme na drugom mjestu nepomenute 108,6

Proizvodnja namještaja 101,8

Izvor: MONSTAT

Industrijska proizvodnja, godišnja i mjesečna stopa

Grafik 1.1

Izvor: MONSTAT

13

Realni sektor

Sektor vađenja ruda i kamena, tokom prve polovine 2018. godine, u odnosu na isti period prethodne godine, bilježi pad proizvodnje od 16,6%. Pad proizvodnje u prvih šest mjeseci 2018. godine zabilježen je u oblasti vađenje ruda metala (-27,6%), dok je u oblastima vađenje uglja (5,6%) i ostalo rudarstvo (1,5%) ostvaren rast proizvodnje.

Sektor snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom, u prvoj polovini ove godine, bilježi zna-čajan rast proizvodnje od 117,8% u odnosu na isti period prethodne godine. Glavni razlozi za ostvareni rast su, prije svega, dobra pogonska spremnost i stabilno funkcionisanje proizvodnih objekata, koji su uz dobre hidrometeorološke uslove, uslovili povećanu proizvodnju. Posebno se ističu proizvodni rezultati hidroelektrana. Naime, u prvoj polovini godine, HE Perućica je proizvela 771 GWh (36% više od godišnjeg plana), HE Piva 650 GWh (78% više od godišnjeg plana)4, dok je TE Pljevlja u istom periodu i pored redovnog godišnjeg remonta koji je trajao dva mjeseca proizvela 570GWh (6% više od planirane).

4 Izvor: Elektroprivreda Crne Gore (List „Elektroprivreda“ br. 384).

Industrijska proizvodnja po sektorima, Ø 2015 = 100

Grafik 1.2

Izvor: MONSTAT

14


Nakon blagog opadajućeg trenda kretanja in-dustrijske proizvodnje u 2011. i 2012. godini, u 2013. godini dolazi do stagnacije odnosno zau-stavljanja opadajućeg trenda i značajnijeg rasta u posljednja dva mjeseca. Industrijska proizvodnja je tokom 2014. godine, sa izrazitim opadajućim fluktuacijama posebno sredinom godine, bilje-žila skroman godišnji rast u januaru, februaru, septembru i oktobru. U 2015. godini dolazi do rasta ukupne industrijske proizvodnje, dok je u 2016. i 2017. godini evidentiran pad proizvodnje. Prva polovina 2018. godine karakterise značajan oporavak proizvodnje.

1.2.2. Turizam

U prvoj polovini godine ostvaren je rast dolazaka i noćenja domaćih i stranih turista čime se na-stavlja dugogodišnji pozitivan trend u ovom sektoru. Prema podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori je u posmatranom periodu u kolektivnom smještaju boravilo 406.786 turista, što predstavlja rast od 16,5% u odnosu na isti period prethodne godine. U istom periodu, u kolektivnom smještaju zabi-lježen je rast broja dolazaka i domaćih (8,7%) i stranih turista (17,7%) u odnosu na prvu polovinu 2017. godine.

Industrijska proizvodnja – trend kretanja (2015=100)

Dolasci turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Struktura dolazaka turista u kolektivnom smještaju po opštinama u prvoj polovini

2018. godine, % učešće

Grafik 1.3

Grafik 1.4 Grafik 1.5

Izvor: MONSTAT

Izvor: MONSTAT Izvor: MONSTAT

15

Realni sektor

U strukturi ukupnih dolazaka u kolektivnom smještaju, najveći broj dolazaka zabilježen je u opštinama Budva (41,8%) i Podgorici (17,6%). U ukupno ostvarenim dolascima u kolektivnom smještaju, osim Budve i Podgorice, značajno učešće imaju i opština Herceg Novog (8,7%), Bar (5,9%), Tivat (5,4%), kao i ostale opštine čije je učešće u strukturi ukupnih dolazaka prikazano na grafiku br. 1.5.

U prvoj polovini 2018. godine u kolektivnom smještaju ostvareno je 1,4 miliona noćenja, što je za 11,7% više u odnosu na isti period pret-hodne godine. Od ukupnog broja noćenja u ko-lektivnom smještaju, domaći turisti su ostvarili 182.652 noćenja, što je za 2,2% više nego u pr-voj polovini 2017. godine, dok su strani turisti ostvarili 1,2 miliona noćenja, što predstavlja rast od 13,4%.

U ovom periodu u ukupnoj strukturi noćenja u kolektivnom smještaju najzastupljeniji su bili turisti iz Srbije i Rusije (po 10,3%), Francuske (8,9%), Njemačke (6,3%), (grafik br. 1.7).

Boks 1.1 – Turizam – nastavak trenda rasta u Evropi u ljetnjoj sezoni

Iako je Evropa počela da osjeća posledice od usporavanja globalne ekonomije, turizam nastavlja svoj pozitivan, rastući trend i u prvoj polovini 2018. godine. Prema izvještaju Evropske komisije za puto-vanja (European Tourism in 2018: Trend & Proscpects Q2/2018), pozitivne stope su zabilježene u većini evropskih destinacija bilo da se radi o dolascima ili noćenjima. (grafik br. 1). Do kraja godine očekivanja su da će se zadržati pozitivne stope rasta pokazatelja u turizmu u svim regionima Svijeta (Tabela1).

Noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Izvor: MONSTAT

Struktura noćenja turista u kolektivnom smještaju u prvoj polovini 2018. godine

Grafik 1.7

Grafik 1.6

Izvor: MONSTAT

16


Prema pomenutom Izvještaju 32 zemlje Evrope su zabilježile pozitivne stope rasta međunarodnih dolazaka. Iako je rast u Crnoj Gori usporen u odnosu na prethodni kvar-tal, može se reći da je brži nego kod ostalih sličnih destinacija, što je svrstava među prve tri najposjećenije destinacije u Evropi. Tome doprinosi i porast broja postojećih i uvođenje novih letova. između ostalih i njemačke TUI grupe koja je pokrenula više čarter letova za turiste iz Velike Britanije, Francuske, Belgije, Holandije, Rusije, Poljske i skandinavskih zem-alja za Crnu Goru.

Turska se nalazi na vrhu liste najposjećenijih destinacija, iako je ovogodišnji rast od 32,5% za prva četiri mjeseca, sporiji u odnosu na onaj iz istog perioda prethodne godine. Značajni dolasci i noćenja su zabilježeni na Kipru i Malti, najviše zahvaljujući povećanom prilivu turista sa kruzera. Značajni rezultati u Hrvatskoj (jan-mart u navedenom izvještaju) rezultat su digi-talnih kampanja, marketinga i PR aktivnosti u cilju privlačenja turista sa velikog broja tržišta, što je kao rezultat donijelo rast broja noćenja za preko 25%. Osim u ove tri zemlje još u osam zemalja je zabilježen rast dolazaka ili noćenja (ili oba pokazatelja) iznad 10%. Među njima je i Srbija gdje se u posljednjih pet godina bilježe dvocifrene stope rasta dolazaka turista. Zanimljivo je da je značajno usporavanje rasta turista zabilježen u Španiji čemu je doprinio negativan predsezonski publicitet koji je nastao kao posljedica najavljenih sukoba u Kataloniji, međutim, rast dolazaka u Madridu i Valensiji djelimično je nadomjestio loše rezultate Katalonije.

Tabela 1

Međunarodni dolasci turista

Region Projekcije rasta za 2018. godinu

Svijet 5,2

Evropa 4,9

Azija i Pacifik 5,6

Amerika 4,3

Afrika 9,2

Srednji istok 5,0

Izvor: Tourism Economics

U Crnoj Gori je u prvih šest mjeseci 2018. godine, u kolektivnom smještaju boravilo je 17,7% više stranih turista u odnosu na isti period prethodne godine, dok je broj noćenja povećan za 13,4% (U grafiku 1 za Crnu Goru je podatak za prva četiri mjeseca).

Dolasci i noćenja stranih turista u zemljama Evrope, % promjena

Grafik 1

Izvor: TourMIS, * podaci variraju (Jan−Mart) po zemljama

17

Realni sektor

1.2.3. Šumarstvo

U prvoj polovini 2018. godine proizvedeno je ukupno 110.516 m³ šumskih sortimenata, što predstavlja pad od 0,3%5 u odnosu na prvu polo-vinu 2017. godine. Loše vremenske prilike, tj: ve-liki broj kišnih dana u sjevernoj regiji, u kojoj se odvija nejveći dio šumske proizvodnje, doprinio je padu u ovom sektoru.

1.2.4. Građevinarstvo

Nastavak radova na izgradnji infrastrukturnih projekata u Crnoj Gori i finalizacija Projekata „1000 plus“ kojim će se riješiti stambeno pitanje velikog broja građana pod povoljnim uslovima doprinijelo je ostvarenju pozitivnih rezultata u prvoj polovini tekuće godine. Prema evidenciji MONSTAT-a, vri-jednost izvršenih građevinskih radova u prvoj polovini ove godine iznosila je 330,8 miliona eura i bila je viša za 40,4% u odnosu na isti period prethodne godine, dok je građevinska aktivnost mjerena efek-tivnim časovima rada veća za 20,3%. Vrijednost novih ugovora na zgradama iznosila je 33,4 miliona eura, što predstavlja rast od 3,4%, dok je vrijednost novih ugovora na ostalim građevinama iznosila 36 miliona, odnosno 16,8% manje u odnosu na prvih šest mjeseci 2017. godine.

5 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja veća za 0,7% za isti period.

Proizvodnja šumskih sortimenata, m³

Grafik 1.8

Izvor: MONSTAT

Građevinska aktivnost

Grafik 1.9

Izvor: MONSTAT

18


1.2.5. Saobraćaj

Prema podacima MONSTAT-a, u prvih šest mje-seci 2018. godine, u drumskom saobraćaju preve-zeno je 1,1%6 više putnika nego u istom periodu prethodne godine, dok je prevoz robe manji za 0,2%7. U željezničkom saobraćaju je u prvoj po-lovini ove godine prevoz putnika manji za 0,7%8, dok je prevoz robe manji za 32,5%9 u odnosu na isti period prethodne godine.

Sagledavajući rezultate iz prve polovine godine za očekivati je da će, nakon rekordnih dolaza-ka putnika na aerodromima Podgorica i Tivat u prethodnoj godini, ostvariti značajan promet putnika i u 2018. godini. Naime tokom prve polo-vine 2018. godine, u vazdušnom saobraćaju pre-vezeno je 892.476 putnika, što je za 15,2% više nego u istom periodu prethodne godine, dok je prevoz robe povećan za 6,3%. Ostvareni promet na aerodromima, u poređenju sa uporednim pe-riodom (prvih šest mjeseci godine), u stalnom je porastu još od 2010. godine ( sa izuzetkom 2015. godine), s tim da je ove godine zabilježena najve-ća stopa rasta (grafik 1.11).

Ukupni promet u lukama iznosio je 966.587 tona, i bio je manji za 8,8% u poređenju sa istim periodom prethodne godine, od čega se na izvoz odnosilo 46,1%, a na uvoz 53,9%. Izvoz je u ovom periodu smanjen za 34,3%, a uvoz povećan za 36,9%.

1.3. Cijene

Inflacija u Crnoj Gori, mjerena potrošačkim cijenama, u junu je, u odnosu na decembar 2017. godine iznosila 2%. Rast cijena je najvećim dijelom rezultat rasta cijena u kategorijama alkoholna pića i duvan (14,2%), prevoz (6,1%) i hrana i bezalkoholna pića (1,5%). Posmatrajući kretanje cijena na mjesečnom

6 Izraženo preko broja prevezenih putnika, a preko putničkih km rast prevoza putnika od 4,1%.7 Izraženo preko prevezene robe u hiljadama tona, a preko tonskih km pad prevoza robe od 28,3%.8 Izraženo preko prevezenih putnika u hiljadama, a preko putničkih kilometara povećanje od 7,5%.9 Izraženo preko hiljada tona, a izraženo tonskim kilometrima smanjenje je iznosilo 22,8%.

Broj putnika u drumskom saobraćaju u 000

Grafik 1.10

Izvor: MONSTAT

Promet putnika na aerodromima u prvoj polovini godine u periodu 2010−2018. godina

Grafik 1.11

Izvor: MONSTAT

19

Realni sektor

nivou rast je zabilježen u svim mjesecima, s tim da je najveći rast potrošačkih cijena zabilježen u januaru (1%), a najmanji u aprilu (0,1%). Prosječ-na stopa potrošačkih cijena (prvih šest mjeseci 2018. godine u odnosu na isti period prethodne godine) iznosila je 3%, dok su cijene na godiš-njem nivou bile veće za 3,4%.

Najveći rast cijena, tokom prvih šest mjeseci, za-bilježen je u kategoriji alkoholna pića i duvan od 14,2%, pri čemu su najviše povećane cijene du-vana za 17,7%. Na rast cijena od 6,1% u kategoriji prevoz najviše je uticalo povećanje cijena goriva i maziva za motorna vozila za 9,9%, što je uticalo da ova kategorija ima najveći pozitivan doprinos ukupnoj inflaciji (od 0,7 p.p). Tokom ovog perio-da cijene su povećane i u kategoriji hoteli i resto-rani (6,7%) zbog porasta cijena usluga smještaja od 8,9%. Rast potrošačkih cijena zabilježen je i u kategorijama: hrana i bezalkoholna pića i na-mještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko odr-žavanje stana od po 1,5%, komunikacije za 1,3%, ostala dobra i usluge za 0,6% i zdravlje za 0,1%. Najveći negativan doprinos ukupnoj inflaciji (od po -0,2 p.p.) ostvarile su kategorije odjeća i obu-ća (sa padom od -2,4%) i stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva (pad od -1,5%). Pad cijena zabi-lježen je i u kategoriji rekreacija i kultura (-0,2%), dok u kategoriji obrazovanje nije bilo promjena cijena u junu ove godine u odnosu na decembar 2017. godine.

Tokom prvih šest mjeseci mjesečna bazna inflaci-ja je samo u februaru 2018. godine imala viši nivo od zvanične mjesečne inflacije, dok je ostalih pet mjeseci bila niža. Bazna inflacija imala je nega-tivnu stopu tokom aprila i juna, dok je u januaru, februaru, martu i maju bila pozitivna (grafik br. 1.13).

Godišnja stopa bazne inflacije u junu 2018. godine iznosila je 1,4% i bila je niža za 2 p.p. od ukupne inflacije. Rast cijena pojedinih poljoprivrednih proizvoda, duvana, električne energije i goriva, koji se isključuju iz obračuna bazne inflacije, je dao značajan doprinos rastu ukupne inflacije. Godišnja bazna inflacija je svih šest mjeseci bila niža od ukupne inflacije i imala je pozitivnu stopu u tom periodu, kao i zvanično objavljena godišnja inflacija.

Godišnja inflacija u junu ove godine iznosila je 3,4%, dok je godišnja inflacija mjerena harmonizova-nim indeksom potrošačkih cijena iznosila 3,6%. Rast cijena, na godišnjem nivou, u kategoriji alkohol-

Potrošačke cijene

Grafik 1.12

Izvor: MONSTAT

Poređenje ukupne inflacije i bazne inflacije (mjesečna stopa)

Grafik 1.13

Izvor: MONSTAT i kalkulacija CBCG

20


na pića i duvan od 27,1% dao je najveći doprinos rastu (1,1 p.p.) ukupnoj godišnjoj stopi inflacije od 3,4%. U Euro zoni godišnja inflacija iznosila je 2%, pri čemu su najveći uticaj na inflaciju imale cijene energije čiji je rast iznosio 8%, usluga sa go-dišnjim rastom od 1,3% i cijene hrane, alkohol-nih pića i duvana sa godišnjim rastom od 2,7%.

Cijene u kategorijama alkoholna pića i duvan i prevoz u Crnoj Gori dale su najveći doprinos ra-stu godišnje inflacije, a pozitivne stope u ovim kategorijama zabilježene su u svim zemljama re-giona (grafik br. 1.14). Najveći godišnji rast cijena kategorije prevoz zabilježen je u Bosni i Hercego-vini (10,7%), dok je najveći rast cijena u kategori-ji alkoholna pića i duvan zabilježen u Crnoj Gori (27,1%).

Tabela 1.3 10

Učešće pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji10

Ponderi VI 18/ XII 17 stopa doprinos

UKUPNO 1000 102,0 2,0 2,0

Hrana i bezalkoholna pića 341,1 101,5 1,5 0,6

Alkoholna pića i duvan 40,4 114,2 14,2 0,6

Odjeća i obuća 86,1 97,6 -2,4 -0,2

Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 154,0 98,5 -1,5 -0,2

Namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana 39,4 101,5 1,5 0,1

Zdravlje 40,8 100,1 0,1 0,0

Prevoz 109,4 106,1 6,1 0,7

Komunikacije 48,5 101,3 1,3 0,1

Rekreacija i kultura 32,0 99,8 -0,2 0,0

Obrazovanje 18,7 100,0 0,0 0,0

Hoteli i restorani 47,6 106,7 6,7 0,3

Ostala dobra i usluge 42,0 100,6 0,6 0,0

Izvor: MONSTAT i CBCG kalkulacije

Cijene nafte na svjetskim tržištima su u drugom kvartalu zabilježile značajan rast u odnosu na cijene iz prvog kvartala. Cijena referentne korpe OPEC-a je u drugom kvartalu, u prosjeku, iznosila 71,9 USD/barel, što je za 11,2% više u odnosu na prosječnu cijenu iz prvog kvartala, a ujedno i najveća cijena od

10 Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos učešća pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno trećoj decimali.

Godišnja promjena cijena u kategorijama prevoz i alkoholna pića i duvan u izabranim

zemljama

Grafik 1.14

Izvor: MONSTAT i Zavodi za statistiku izabranih zemalja

21

Realni sektor

četvrtog kvartala 2014. godine (73,4 USD/barel). Prosječna cijena brenta u drugom kvartalu je bila 74,2 USD/barel, odnosno 11,2% više u odnosu na prosječnu cijenu iz posljednjeg kvartala. Za cijelu 2018. godinu Svjetska banka u najnovijem izvje-štaju Global Economic Prospects iz juna 2018. go-dine predviđa prosječnu cijenu nafte od 70 USD/barel što je iznad prvobitnih projekcija.

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u junu u odnosu na decembar 2017. godine za-bilježile rast od 2,2%, zbog rasta cijena u sva tri sektora: snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom (4,4%), vađenja ruda i kamena (1,4%) i prerađivačkoj industriji (1,2%). Na godiš-njem nivou cijene proizvođača industrijskih pro-izvoda su zabilježile rast od 2,1%.

1.4. Tržište rada

Broj zaposlenih u prvih šest mjeseci, u prosjeku je iznosio 184.729 i bio je viši za 1,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Trinaest od ukupno devetnaest sektora bilježi rast broja zaposlenih, pa je posmatrano po pojedinim sektorima, najveći rast zabilježen u sektorima: administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (16,1%), građevinarstvo (6%) i prerađivačka industrija (5,6%). Najveći pad broja zaposlenih zabilježen je u sektoru poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (-19,7%) i sektoru vađenje ruda i kamena (-13,2%).

Posmatrajući strukturu zaposlenih, tokom prvih šest mjeseci ove godine, prikazanu preko devet-naest sektora, uočava se da je najviše zaposlenih u sektoru trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala (19,7%) i državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje (11,7%), dok je najmanje zaposlenih u sektorima vađenje ruda i kamena (0,8%) i poslovanje sa ne-kretninama (0,9%).

Broj registrovanih nezaposlenih lica u prvih šest mjeseci ove godine, u prosjeku, iznosio je 45.746 odnosno 10,6% manje nego u istom periodu pret-hodne godine. U junu 2018. godine broj nezapo-slenih se smanjio za 16,6% u odnosu na decembar 2017.

Cijene nafte, mjesečna stopa

Grafik 1.15

Izvor: MONSTAT i ‘’Monhly Oil Market Reports’’, OPEC

Broj zaposlenih

Grafik 1.16

Izvor: MONSTAT

22


Prema podacima Zavoda za zapošljavanje, stopa nezaposlenosti u junu je iznosila 18,42% i manja je za 3,67 p.p. od stope nezaposlenosti iz decembra prethodne godine. Drugu stopu nezaposlenosti objavlju-je MONSTAT na kvartalnom nivou, a na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usaglašena sa preporu-kama Eurostat-a11. Kretanje ove dvije stope prikazano je na grafiku br. 1.19.

11 U trenutku pisanja izvještaja nijesu bili dostupni podaci za stopu nezaposlenosti prema ARS za drugi kvartal 2018. godine

Struktura zaposlenih u procentima

Grafik 1.17

Izvor: MONSTAT

Broj nezaposlenih

Grafik 1.18

Izvor: Zavod za zapošljavanje RCG

Kretanje stope nezaposlenosti

Grafik 1.19

Izvor: MONSTAT i Zavod za zapošljavanje

23

Realni sektor

Zarade

U prvih šest mjeseci 2018. godine prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 765 eura i manja je za 0,1% u odnosu na prvu polovinu 2017. godine. Prosječna zarada bez poreza i doprinosa iznosila je 511 eura, i na istom je nivou kao i prosječna zarada bez poreza i doprinosa iz istog perioda prethodne godi-ne. Najveće zarade bez poreza i doprinosa zabilježene su u sektoru finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja (982 eura) i snabdijevanja električnom energijom (869 eura), dok najmanju zaradu bilježe zaposleni u sektoru administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (348 eura) i u sektoru trgovina na veliko i trgovina na malo (363). Najveći rast zarada bez poreza i doprinosa zabilježen je u sektoru va-đenje ruda i kamena 14,6%, dok su najmanje rasle zarade u sektoru informisanje i komunikacije 2,3%. Pad zarada bez poreza i doprinosa evidentiran je u osam sektora, pri čemu je najveći pad zabilježen u sektoru prerađivačka industrija 4,9%, a najmanji pad u sektorima poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo i zdravstvena i socijalna zaštita po 0,2%.

Tabela 1.4

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa, po sektorima

Zarade bez poreza i doprinosa Indeks

Ø I - VI 17. Ø I - VI 18. ØI-VI 18.Ø I-VI 17.

UKUPNO 511 511 100,0

Poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo 528 527 99,8

Vađenje ruda i kamena 584 669 114,6

Prerađivačka industrija 430 409 95,1

Snabdijevanje električnom energijom 847 869 102,6

Snabdijevanje vodom,upravljanje ot 464 477 102,8

Građevinarstvo 437 450 103,0

Trgovina na veliko i trgovina na malo 350 363 103,7

Saobraćaj i skladištenje 541 539 99,6

Usluge smještaja i ishrane 380 397 104,5

Informisanje i komunikacije 704 720 102,3

Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 915 982 107,3

Poslovanje sa nekretninama 675 658 97,5

Stručne,naučne i tehničke djelatno 409 434 106,1

Administrativne i pomoćne uslužne 328 348 106,1

Državna uprava i odbrana,obav.soc. 589 587 99,7

Obrazovanje 490 488 99,6

Zdravstvena i socijalna zasžštita 553 552 99,8

Umjetnost,zabava i rekreacija 426 441 103,5

Ostale uslužne djelatnosti 441 430 97,5

Izvor: MONSTAT

24


Boks 1.2 – Prosječne plate po zemljama bivše Jugoslavije, mart 2018. godine

Podaci o prosječnim platama u junu 2018. godine pokazuju značajne razlike po pojedinim zemljama bivše Jugoslavije. Zarade bez poreza i doprinosa u posmatranim zemljama, Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Makedoniji bilježe rast u odnosu na isti mjesec prethodne godine, sa izuzetkom Crne Gore gdje je zabilježen pad od 0,2%. Najveći nominalni rast neto zarada na godišnjem nivou bilježi Makedonija sa rastom od 6,1%, zatim Srbija 5,8%, Hrvatska 4,5%, Slovenija 2,7%, Bosna i Her-cegovina 2,5% i Crna Gora, koja je zabilježila pad neto zarada od 0,2%. Slovenija je po neto iznosu prosječne plate i dalje na prvom mjestu, zatim ide Hrvatska, dok je Crna Gora po prosjeku neto plate ispred Bosne i Hercegovine, Srbije i Makedonije.

Tabela 1

Plate u zemljama bivše Jugoslavije, u eurima (rangiranje prema neto iznosu)

Zemlja Neto plate Bruto plate

Slovenija 1073 1654

Hrvatska 846 1147

Crna Gora 511 767

Bosna i Hercegovina 446 693

Srbija 416 575

Makedonija 394 578

Izvor: zavodi za statistiku i centralne banke navedenih zemalja

Documents

REALNI SEKTOR 01 - CBCG · Tabela 1.13 Kvartalni bruto domaći proizvod − promjena u % 20173 2018 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 BDP – realna stopa 2,9 5,0 4,8 3,9 4,5 4,9 Izvor: MONSTAT Tokom