Rechtsgeschiedenis Begrippenlijst

Samenvatting Rechtsgeschiedenis (Begrippen)

Hoofdstuk 1 (Codificatie de basis)

Ius ex scripto Geschreven Recht Ius ex non scripto Ongeschreven Recht Codificatie 3 voorwaarden:

1. Er moet een overheid zijn die gezag uitoefent over haar onderdanen.

2. Het moet op schrift gesteld recht betreffen 3. Dat recht moet volledig zijn, exclusieve gelding.

Het woord is voor het eerst gebruikt door Bentham.

De voordelen van een nationale codificatie zijn:

1. Meer rechtseenheid

2. Wellicht meer politieke eenheid

3. Vereenvoudiging van de rechtenstudie.

Authentieke Interpretatie Gezaghebbende uitleg door de wetgever Rfr lgislatif De verplichting aan de rechter om uitleg te vragen aan de wetgever.

Exclusiviteitsclausule Hiermee geeft de wetgever aan dat de wettekst exclusief is.

Grammaticale Interpretatie Uitleg naar letter van de wet ofwel taalkundige uitleg. Wetshistorische interpretatie Uitleg naar de bedoeling van de wetgever. Systematische interpretatie Uitleg naar hoe de regel past/geplaatst is in het stelsel van de wet.

Analogie Toepassing van een regel die eigenlijk niet toepasselijk is toch wordt toegepast (dit is geen interpretatie).

Teleologische interpretatie Uitleg naar het doel van de wet.

Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Edwin Visser | E-mail adres:

Hoofdstuk 2 (Codificatie en het Natuurrecht)

Common sense Pamflet dat in 1776 uitkwam (geschreven door Thomas Paine heeft een belangrijke rol gespeeld bij de tot

standkoming van de de Declaration of Independence

Ius civile Specifiek inheems burgerrecht

Ius Gentium Algemeen recht der volkeren (supranationaal complex van rechtsregels)

Epicuresche school De oerstaat van de mens is een oorlog van allen tegen allen. Er is geen ander recht dan het onmiddellijk van

overheidswege gestelde recht. Er zijn geen gedrags

voorschriften die op materile grond (onafhankelijk van

tijd en plaats) absolute waarde bezitten.

Stoa school Het recht moet inhoudelijk worden beoordeelt op zijn rechtvaardigheids gehalte. Recht is een natuurlijk

gegeven dat men in zichzelf kan vinden. Recht stemt

overeen met rede en is onafhankelijk van een overheid.

Ius naturale Natuurrecht, heeft een sterk morele lading.

Aequitas canonica Canonieke Billijkheid

Ius strictum Strikte interpretatie van de wet

Over het recht van oorlog Werk van Hugo de Groot uit 1625. Zelfs als er geen

en vrede God zou zijn zou er nog natuurrecht zijn. Met behulp van rede kon een heel rechtstelsel worden gebouwd.

n van de meest gezaghebbende bronnen van het

Volkerenrecht.

Inleiding tot de Hollandse De wijsheid en billijkheid zijn de basis voor de receptie

Rechtgeleerdheid in Holland. Hugo de Groot (1631).

Contrat Social 1762 door Rousseau, zijn theorie over de verhouding tussen burgers en de overheid. Een vrij mens kan alleen

aan regels worden onderworpen als hij zich er vrijwillig

aan bindt.

Volont Gnrale De wil van de gemeenschap. Rechter kan slechts de Volont Gnrale toepassen.

Vernuftrecht De menselijke rede is ALLEEN tot staat door te dringen to de waarheid.

Ius constituendum Recht zoals het zou moeten zijn (fel tegen Romeinsrecht)

Legaliteitsbeginsel Geen straf zonder voorafgaande wettelijke bepaling. Ceasre Beccaria is hier de bedenker van. (Nulla Poena)

Mos Gallicus Juridisch humanisme, recht is een historisch verschijnsel en is per definitie niet universeel

(Montesquieu)


Hoodfstuk 3 (Het Romeinse recht gecodificeerd)

Imperium Absolute macht ontleent aan de goden. Dit imperium omvatte de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekede

macht.

Comitia De tweede wetgevende macht waaraan iedere burger deelnam.

Edicten Wetten die krachtens het imperium waren opgelegd.

Leges Wetten die door de Comitia tot stand waren gekomen.

Senaat Door Romulus uit de Romeinse gezinshoofden samengesteld. Ze hadden een voornamelijk adviserende

functie en wordt daarom ook wel Senatusconsulta

genoemd.

Patricirs Nakomelingen van de gezinshoofden uit de Senaat.

Republiek Werd in 509 B.C. ingevoerd, Imperium niet meer voor het leven maar gekozen voor de duur van 1 jaar en aan

2 personen. Consuls

Intercessio De een kon uit naam van het imperium beslissen en de ander kon dit uit naam van het imperium ongedaan

maken.

Edicten/Leges Conflict waarbij voorrang werd verleent aan de Leges.

Wet der Twaalf Tafelen Tot stand gekomen na de codificatie eis van de plebs. Decemviri waren de opsteller hiervan.

Interpretatio De regels waarmee de Wet der Twaalf Tafelen wordt uitlegd en die uiteindelijk is vrijgegeven door (Gnaeus

Flavius) als gevolg van de strijd tussen de plebs /

patricirs.

Praetuur De praetor had deel aan het imperium en hield zich bezig met rechtsbedeling. 367 B.C.

Lex Hortensia 286 B.C. Deze wet bepaalde dat wetten die de plebs op hun eigen vergadering maakten (en die voorheen alleen

voor zichzelf golden) voor het hele Romeinse Rijk

golden.

Plebiscieten Wetten opgesteld door het plebs die vanaf 286 B.C. gelding krijgen als wet voor het volk.

Praetor De praetor vaardigde edicten uit die slechts geldig waren voor de duur van zijn ambt (1 jaar). De praetor

verleende toestemming om zaken voor het gerecht te

brengen (dat in handen was van een vrije burger van

Rome).

Edictum Perpetuum Het verschijnsel dat de praetor de edicten van zijn voorganger grotendeels overnam.

Ius praetorium Praetorisch recht.


Senaatsconsulten Voor de keizertijd hadden deze consulten slechts een adviserende taak. In de keizertijd hebben zij ook de kracht van wet. Dit omdat de bevolking van Rome zo

sterk gegroeid was dat de Comitia (volksvergadering)

niet meer samen kon komen. Deze consulten kwamen

ipv Leges. Echter werd de senaat een instrument van de

keizer en werd elk wetsvoorstel (oratio) zonder meer

overgenomen.

Constitutie (Keizertijd Rome) Een verzamelnaam voor alle keizerlijke maatregelen zoals edicta. Deze hadden een bindende kracht.

Iurisconsulti Zij informeerde procederende partijen indien ze hun zaak voor de praetor brachten. Een aantal kregen een

vergunning om hun adviezen (responsa) en public uit te

brengen.

Responsa Publiekelijk uitgebracht advies door iurisconsulti dat gold als bindend advies voor de rechter en later ook de

kracht van wet kreeg.

Constituties & responsa Rond 300 A.D. Zijn er nog twee rechtsbronnen over: Constituties (keizerlijk recht) & responsa (juristenrecht)

Constantinopel In 330 A.D. Vindt de inwijding van een tweede Rome plaats. Deze heet Constantinopel.

Wapenen en Wetten Keizer Justinianus wilde wapenen in oorlogstijd en wetten in vredestijd om aan het gehele Romeinse rijk

leiding te geven.

Codex Justinianus Deze Codificatie was volledig en exclusief. De lex posterior regel was van toepassing. Beschikkingen

kregen hier ook de kracht van wet. 529 A.D.

Leges generales Wetten

Rescripta Beschikkingen

Digesten/Pandekten Deze waren een codificatie van het juristenrecht met exclusieve werking. 2 problemen:

1. de bevolking kon het niet lezen

2. De digesten waren omstreden en dat had weer 3

redenenen:

1. Er mochten geen tegenstellingen meer zijn

want de keizer kan zichzelf niet tegenspreken.

2. Door de lex posterior regeling kregen

rechtsregels die al door de keizer waren

afgeschaft hernieuwde rechtsgelding.

3. Binnen de Digesten gold de lex posterior niet

omdat ze als 1 constitutie waren uitgevaardigd.

Siglenverbod Verbod om afkortingen te gebruiken (en daarnaast ook een verbod op verklarende aantekeningen in de marge

of tussen de regels).

Instituten/elementen Bestaan uit 4 boeken die samen het eerstejaars


handboek voor rechtsgeleerdheid. Het grootste deel van

het boek is gebaseerd op de Instituten van Gaius. In 553

A.D. Kreeg dit boek kracht van wet.

Novellen Na 534 A.D. Verscheen een lange serie van constituties. De naam geeft al aan dat deze verschenen nadat de

wetgeving van Justinianus voltooid was.

Corpus Iuris Civilis Het geheel van de 4 hierbovenstaande rechtsbronnen

Basilica De Griekse vertaling van de Codex Justinianus, in opdracht van Leo de Wijze. (weet ik niet precies graag

ff aanvullen plz:P

Hexabiblos Een uitreksel van de Basillica dat omstreeks 1350 A.D. is gemaakt en in de praktijk gebruikt werd terwijl de

Basillica de officile rechtsbron was.


Hoofdstuk 4 (De Italiaanse Codificatiegeschiedenis)

Authenticum Vertaling van de Novellen Epitome Juliani Latijnse samenvatting van de Novellen Personaliteitsbeginsel Iedere inwoner van een bepaald gebied wordt beheerst door het recht van zijn afstamming.

Edictum Rothair Een codificatie gemaakt door de Longobarden in 643 A.D. En gold ook alleen voor de Longobardische

onderdanen.

Lex Salica Frankisch recht Lex Romana Visigothorum

ook wel Brevarium Alarici Een andersoortig romeinsrecht uit 506 A.D. Professiones Iuris Plechtige verklaringen voorafgaand aan een overeenkomst die bepaalde aan welk recht men zich

zou houden bij een geschil.

Territorialiteitsbeginsel Tegenovergestelde van Personaliteitsbeginsel Vazalliteit Protectie van een beschermheer in ruil voor een plechtige eed van trouw.

Beneficium Stuk grond dat de Beschermheer zijn Vazallen in bruikleen gaf.

Investituur Leenvoorwaarden die de verhouding en verplichtingen tussen leenheer en leenman bepalen.

Spillelenen Waarbij het geleende ook aan een vrouw kan worden overgedragen.

Libri Feudorum Een verzameling van het leenrechtelijke ius commune gebaseerd op het Longobardische leenrecht.

Feodisten Continentale Beoefenaren van het leenrecht

Trivium Leer van grammatica, logica en rhetorica. Rechtsgeleerdheid viel onder rhetorica.

Glossa (mv. Glossen) Een uitleg van de moeilijke woorden in het Corpus Iuris.

Interlinieaire Glossen Glossen tussen de regels. Marginale Glossen Glossen in de marges. Glossa Ordinaria Standaarduitgave van het Corpus Iuris inclusief Glosse Accursische Glosse Zie Glossa Ordinaria gepubliceerd door Accursius Canoniek Recht Geheel van rechtregels van de kerk met subsidiaire gelding t.o.v. Corpus Iuris. Ook wel: Het geheel van

rechtsregels van kerkelijk recht dat niet door God is

geopenbaard.

Summae Samenvatting van het Corpus Iuris & glosse Corpus Iuris Canonici De belangrijkste menselijk en kerkelijk recht. Afgeleid van o.a. het Decretum.

Canones Bepalingen uit het canoniek recht waarin hem gedragsregels werden opgelegd.

Concordia Discordantium

Canonum Door de monnik Gratianus uitgebrachte verzameling van het canonieke recht. Hij voorzag de regels ook van

commentaar.

Decretum Andere naam voor CDC ^^^^^.


Decretisten Glossatoren van het Decretum Glossa Ordinaria Accursius Een standaard werk waarin het canonieke recht werd van glossen werd voorzien.

Investituurstrijd Strijd tussen de keizer en de paus over macht. De keizer zocht steun onder de legisten (Romeins Recht) en de

paus onder de decretisten (Decretum). Uit het decretum

volgt dat deze prevaleert boven het Corpus bij een

strijd.

Bronnenleer Kan ik niet vinden graag uitleg! Decretalen van Gregorius een verzameling van 5 boeken waarin canoniek recht OOK WEL Liber Extra dat na het Decretum is uitgekomen gepubliceerd wordt.

Ze is systematisch geordend en heeft alle kenmerken

van een codificatie en is exclusief. Ze kwam uit rond

1234 A.D.

Liber Sextus Een aanvulling van paus Bonifatius VIII en deelt verder alle kenmerken van de Liber Extra.

Kwam uit in 1298 A.D.

Clementinen Een verzameling decretalen van paus Clemens V waren echter niet exclusief.

Extravaganten Een tweetal systematische verzamelingen die de periode na 1317 behandelen.

Corpus Iuris Canonici Extravaganten, Clementinen, Liber Sextus, Liber Extra en het Decretum. Dit is het geheel van rechtsbronnen

dat de katholieke kerk tot 1918 heeft gebruikt.

CODEX Iuris Canonici Het eerste echte wetboek van de Katholieke kerk dat in 1918 in gebruik werd genomen en in 1983 werd

vervangen.

Consuls (12de eeuw) Stadshoofden die 2 jaarlijks worden gekozen en wetten konden maken.

Statuten Wetten gemaakt door de 12de eeuws consuls in samenwerking met de volksvergadering.

Gekoren recht De statuten werden ook wel gekoren recht genoemd omdat deze positief recht waren en hun wortels niet

hadden in het gewoonterecht maar in een uitdrukkelijke

wilsverklaring van de stadsbevolking.

Internationaal Privaatrecht Ook wel conflicten recht genoemd. Dit is een geheel van rechtsregels zonder internationale gelding die

aangeeft bij conflicten welk rechtssysteem de voorkeur

verdient als er een keuze mogelijkheid is.

Italiaanse methode De regels van het corpus iuris moeten zo rum worden opgevat dat zij ook van toepassing werden op

problemen waarvoor ze eigenlijk niet waren bedoeld.

Bartolisten Aanhangers van Bartolus van Sassoferato. En tevens de Italiaanse school.

Commentatoren Zie Bartolisten. Consiliatoren Zie Bartolisten. Philosophes (verlichting) Grote aversie van het Romeinse recht omdat deze alles wat niet deugde symboliseerde.

Misdaden & straffen Geschrift van Beccaria uit 1764. Hierin is het Nulla


Poena beginsel opgenomen en tevens een verbod voor

rechters om de wet te interpreteren.

Nieuwe IT wetboek Het nieuwe Italiaanse wetboek dat in 1942 uitkwam is sterk beinvloed door het facisme van Mussolini.


Hoofdstuk 5 (De weg naar Codificatie in Frankrijk)

Ius Vetus Romeinse Jurisprudentie

Codex Theodosianus Uitgevaardigd door keizer Valentianus in 438 A.D.

Lex Romana Visigothorum

ook wel Brevarium Alarici Een andersoortig Romeins recht uit 506 A.D. Die ook Frankrijk erg beinvloedde. Het gezag van interpretatio

is hier net zo groot als dat van de wet zelf.

Lex Romana Burgundionum Is opgesteld voor Romeinen die in het gebied van de Bourgondirs leven. Het heeft geen kracht van wet

maar dient hoofdzakelijk voor kennisvergaring.

Verdrag van Verdun Het Romeinse rijk werd in 3'en gedeeld na de dood van Lodewijk de Vrome (zoon van Kareltje)

Karolingers Erfgenamen van Karel de Grote die tot 987 in West- Franci aan de macht waren.

Ordonnantie 1312 Bepaald dat alleen de gewoonte het recht rechtskracht geeft.

Pauselijke Universiteit Op verzoek van Philip Auguste vaardigt de paus een verbod uit op het onderwijzen van Romeins recht aan

de uni van parijs.

Ordonnanties De wetgevende bevoegdheid van de koning (in zijn eigen rijk tevens keizer) in Frankrijk.

Ordonnantie 1454 Voorschrift tot optekening van het gewoonterecht. Het was geen codificatie maar slechts een beschrijving van

hoe de situatie op dat moment was.

Coutumes Franse gewoonte rechten die werden opgeschreven en daardoor de invloed van het Romeinse recht beperkte.

Pays de droit Coutumier Noorden van Frankrijk waar men vasthield aan hun eigen gewoonte recht.

Curia Regis Een hof rond de Franse koningen waarin zowel de adel als de geestelijkheid in deelnamen. 1 van de dingen

waar dit hof zich mee bezig hield was rechtspraak.

Parlamentum Halverwege de 13de eeuw werd dit de technische uitdrukking voor de Curia op momenten dat deze rechtsprak. Toen al namen er beroepsjuristen deel aan

het Parlamentum. Zij waren beroeps op het canonieke

en Romeinse recht.

Coutume de Paris Dit was de rechtsbron die het Parlamentum gebruikte. Provinciale Parlamentum Deze hadden zich rond de Hertogen verzameld en spraken recht naar plaatselijke Coutumen.

Arrts de Rgelement Naast rechtspreken maakten de Parlamenten ook wetgeving. Die werden Arrets genoemd. Ze hebben

veel invloed gehad op het Ancien Rgime.

Ancien Rgime Aanduiding voor de tijd van de koningen in Frankrijk voor de revolutie.

Parlementaire registers Registers waarin Arrets maar ook koninklijke wetgeving ingeschreven moest worden. Dit leverde een

machtsstrijd op omdat het Parlament zo de koning kon

blokkeren.


Mos gallicus Beoefenaars waren opzoek naar de betekenis die een wet tekst in het verleden had toen hij werd

opgeschreven. (historisch-literair)

Mos Italicus Beofenaars zoeken een betekenis die een wettekst voor het heden zou kunnen hebben. (juridische benadering).

Constitutieve ordonnanties Exclusieve gedeeltelijke codificaties uitgeschreven door Lodewijk XIV waarin het burgerlijk procesrecht,

handelsrecht en zeerecht waren vastgelegd.

Trias politica Bedacht door Montesquieu. Cahiers Om het dreigende faillissement van de staat af te wenden werd de Staten-Generaal bijeengeroepen in

1788. Vanuit ieder dorp werden brieven gestuurd die

o.a. De roep om unificatie bevatte. Er werden 4 dingen

verwacht:

1. n geschreven grondwet

2. Vereenvoudiging en optekening van de burgerrechten

3. Bescherming van het eigendom

4. Bescherming tegen rechterlijke willekeur.

Verklaring van de rechten van

de mens en burger De Constituionele Nationale Vergadering vaardigde dit uit hierin werden vele punten opgenomen:

1. Recht op vrijheid

2. Nulla Poena

3. Onschendbaarheid van het eigendom

4. Trias politica

5. Soevereiniteit is niet gelegen in personen maar in de

natie

6. Gelijkheid van burgers voor de wet.

Assemble Lgislative Kwam voor het eerst bijeen op 1 oktober. Zij was een wetgevende vergadering maar uiteindelijk weinig

succesvol. Ze schorsten de koning in de uitoefening van

zijn functie omdat hij teveel gebruik maakte van zijn

vetorecht.

Assemble Convention Opvolger van bovenstaande vergadering en op 21 september 1792 hebben zij de Republiek uitgeroepen.

Comit van de wetgeving Subcommisie van het Assemble dat zich bezighield met de republikeinse grondwet die in 1793 werd

uitgebracht. Zij is echter nooit in gebruik genomen

omdat deze alleen zou gelden in vredestijd en door het

schrikbewind van Robespierre was er in binnen- en

buitenland oorlog.

Directoire 2 wetgevende vergadering en het bestuurlijke oorgaan heette hier Directoire, zij zijn maar zeer kort aan de

macht geweest.

Consulaat 1799 Na een staatsgreep werd het consulaat uitgeroepen met als eerste consul Napoleon.

Consulaire Grondwet trad op 25 december 1799 in werking. Volgens Napoleon was dit het einde van de revolutie.


Commissie voor Code Civil Bestond uit 4 leden die in 4 maanden tijd een ontwerp moesten maken voor de Code Civil. Portalis, Tronchet, Bigot-Prameneu en Maleville waarin die 4

mannen.

Discours Prliminaire Het voorwoord uit de Code Civil (CC) kwam van de hand van Portalis. De inhoud van het voorwoord

bestond uit:

1. Aandacht voor de Trias Politica

2. Reflectie op de taak van de wetgever

3. Einde aan de gedachte dat een codificatie alles zal

regelen en dat de rechter deze niet zou hoeven te

interpreteren

4. De rechter mag geen algemene regels opstellen en de

wetgever mag geen beschikkingen uit doen gaan

5. Een vermelding waar de rechtsregels hun oorsprong

vonden.

6. Opmerking dat het gezin de hoeksteen van de

samenleving is.

Tribunaat Zij moesten wetsvoorstellen goedkeuren en hielden aanvankelijk de CC tegen maar Napoleon eiste deze

bevoegheid voor zichzelf op en voerde toen alsnog de

CC in. Hiernaast verkreeg hij ook nog een levenslang

consulaat in 1802.

Code Civil Deze bevat een exclusiviteitsclausule. Het is eigenlijk een afzonderlijke verzameling wetten die hun

rechtskracht behouden hebben. De indeling:

Inleiding

Boek 1: Personenrecht

Boek 2: Vermogensrecht (eigendomsrecht)

Boek 3: Vermogensrecht (erf- en verbintenissenrecht)

Hij heeft tot op de dag van vandaag gelding in FR.

Code Napolon Omdat de CC niet meer up-to-date was door de expansie drift van Napoleon werd dit boek ingevoerd.

Na de val Nap. Kreeg FR weer de CC des Franais.

Ecole de L'Exgse Aan de hand van deze betekenis werd de CC gelezen en geinterpreteerd.


Hoofdstuk 6 (Codificatie in Duitsland)

Lex Saliva Emendata Optekening van het gewoonte recht bevolen door Karel de Grote rond het jaar 800 A.D. Vergelijkbaar met de

Franse Costumen.

Lex Ribuaria Zie Lex Saliva Emendata

Ewa ad Amorem Zie Lex Saliva Emendata

Lex Saxonum Zie Lex Saliva Emendata

Lex Frisionum Zie Lex Saliva Emendata

Rooms-koning in 887 werd in het oosten van Franci gebroken met de erfopvolging en kwam er een gekozen vorst. Deze

kreeg de naam Rooms-koning omdat voor de titel

keizer kroning door de paus vereist was.

Rijksgroten De mannen die de Koning mochten kiezen later vervangen door een kleiner aantal de keurvorsten.

Keurvorsten in 1356 werd hun aantal vastegesteld op 7 tijdens het Gouden Bal.

Habsburg De familie die vanaf 1438 aan de macht kwam en op een uitzondering na onafgebroken aan de macht is

geweest in het rijk.

Authenticae Toevoegingen aan de Codex Justinianus gedaan door Frederik I van Hohenstaufen .

Heilige Roomse Rijk De nadruk die Frederik I wilde leggen op de Continuiteit van het keizerschap door deze naam te

geven aan zijn rijk in 1157 A.D.

Electus Romanorum Imperator De Titel die elke machthebber droeg na Frederik III. Deze titel gaf aan dat de koning niet door de paus was

gekroond. De ceremonie vond plaats in Frankfurt am

Main door de keurvorsten.

Reichkammergericht Door Maximiliaan I in 1495 opgericht. Dit was de hoogste rechterlijke beroepsinstantie in het rijk en ze

moesten naar Romeins recht rechtspreken. De

oprichting heeft in de praktijk niks veranderd door de 2

onderstaande voorwaarden.

Privilegia de non evocando Het Rijkskamergerecht mocht geen zaken van lagere rechtbanken overnemen om ze af te doen.

Privilegia de non appellando Het was voor procespartijen onmogelijk om bij het rijkskamergerecht in beroep te gaan.

Constitutio Criminalis Carolina In 1532 ingevoerd en bracht een grote eenheid op het gebied van strafrecht, het ontbrak haar echter aan

uitsluitende werking want er was een Salvatorische

clausule in opgenomen.


Salvatorische clausule Dit houdt in dat indien het recht geen oplossing bied men volgens andere afspraken verder gaat?

Pruisische Allgemeine Landrecht Frederik II heeft dit wetboek ingesteld om de plek van het Romeinse recht in te nemen op het gebied van

subsidaire rechtsbron.

ALR Subsidair wet boek ter vervaning van het Romeinse recht. Het omvatte o.a. Het straf/handels/staats en

administratieve recht. Het had een encyclopedisch

karakter. Ontworpen door Suarez en gebasseerd op de

Corpus Iuris en Vernunftrecht. Trap in 1794 in werking.

Slag bij Jena 1806 werd Pruisen aan Napoleon onderworpen. In het westen van het Pruisische rijk werden Franse wetten

ingevoerd die ook na de val van Napoleon in 1813

bleven gelden.

ABGB 2 grote verschillen met het ALR: 1. Het ALR was een encyclopedische codificatie, het

Oostenrijkse ABGB is een deelcodificatie omdat het

uitsluitend burgerlijk recht bevat

2. Het ABGB was opgezet als een exclusieve

codificatie van het burgerlijk recht waar het ALR

bedoeld was als subsidiaire rechtsbron.

Het is ook het enige nog bestaande wetboek dat het

natuurrecht tot de rechtsbronnen rekend.

Codex Theresianus in 1753 vaardigde Maria Theresia een decreet uit met de mededeling dat tot een exclusieve codificatie van

haar Oostenrijkse erflanden binnen het Roomse Rijk

was besloten.

Rijnbond Opgericht door Napoleon in 1806 betekende de doodsteek voor het roomse rijk. De leden ervan

maakten zich los en werden soeverein. Hierop legde

Franz II zijn keizerskroon neer maar werd hij op

hetzelfde moment Franz 1.

Historische School Savigny was de oprichter van deze school en bood de strijd aan met het natuurrecht. Bovendien leverde hij

kritiek op het ABGB, ALT en vooral op de CC. Volgens

hem ontwikkeld de samenleving zich organisch ofwel

in allerlei vormen en gedaanten afhankelijk van tijd,

plaats etc. Volgens hem bestond de rechtswetenschap

dan ook uit het opsporen van de beginselen van het

recht en het hanteren van de juridische rekenmethode.


System des heutigen rmischen

rechts Een publicatie van Von Savigny waarin hij zijn denkbeelden in de praktijk bracht.

Duitse Universiteiten Onder invloed van Von Savigny werden aan Duitse universiteiten nog maar 2 vakken gegeven,

Institutionen waarin de ontwikkeling van het Romeinse

recht wordt besproken en Pandekten waarin het

eigentijdse Romeinse recht aan de orde kwam.

Aanhangers van de Historische school werden ook wel

Pandektisten genoemd. Theodor Mommsen.

Rijk van Bismarck Voor het rijk van Bismarck ontstond kende men 3 grote rechtsgebieden:

1. Dat van het Pruisische Algemene Landrecht, dat

deels subsidiaire en deels exclusieve gelding had

2. Dat van de vertaalde CC, die in de rijnprovincies en

in Baden gold

3. Dat van het gemene Romeinse recht, dat subsidiaire

gelding had en ook in het onderwijs een alles

overheersende plaats had.

ADHGB Op het gebied van handels en ondernemings was al een (Allegemeine Deutsche Handels soort van rechtseenheid, deze kwam tot uiting in het

Gezetzbuch) ADHGB van 1870. Deze vorm van recht komt immers

voort uit economische noodzaak.

Lex Lasker In 1873 aangenomen wet die het mogelijk maakte dat het keizerrijk het gehele burgerlijk recht alsmede het

straf en procesrecht mocht codificeren.

Eerste ontwerp BGB Was in 1887 gereed maar ontkwam niet aan kritiek, het had een sterk doctrinair en star karakter en er was totale

afwezigheid van iedere behandeling van sociale

vraagstukken.

Tweede ontwerp BGB Dit trad op 1 jan. 1900 in werking, Het Romeinse recht was sterk verwoven met het BGB.

Begriffsjurisprudenz Aanhangers van de historische school zagen het recht van een professorale, onpraktische en zelfgenoezame

manier. Er werd gegoocheld met begrippen. Daarmee

had de Historische School het middel (de

rechtswetenschap) tot het doel gemaakt.

Interessenprudenz Het afwegen van en oordelen over tegenstrijdige belangen. Bedenker Jhering ontnam de

rechtsbeoegening haar wetenschappelijke karakter en

gaf haar een meer maatschappelijke benadering

daarvoor terug. Tegenovergestelde van Begriffsjuris.


Freirechtsschule Deze school die zich afzette tegen de Historische school. Deze school wilde aan de rechter een

zelfstandige van de wet onafhankelijke positie geven en

predikte daarmee dus het tegenovergestelde van de

legistische interpretatie. Niet de wet moest de basis zijn

voor het gezag van de rechter maar zijn eigen autoriteit.

Als er een gat in de wet was kon de recht volstaan met

het wijzen van een vonnis.

Volksgesetzbuch Adolf Hitler wilde het BGB vervangen door het volksgesetzbuch. Onder Hitler legden rechters het BGB

uit de nazi zin van het woord. Dit kwam er echter nooit

omdat Duitsland de oorlog verloor.

Clausula rebus sic stantebus Men is slechts aan het geregelde gehouden bij gelijkblijvende omstandigheden.


Hoofdstuk 7 (Nederland: Op weg naar Codificatie)

Groot Privilege Maria van Bourgondi verleende dit aan verschillende van haar bezittingen. Het gaf de gewesten gewestelijke

autonomie. Ze beloofde de bijzondere gewoonterechten

van haar afzonderlijke gewesten te respecteren.

Bourgondisch Kreits TOM legt uit

Homologatiebevel In 1531 beval Karel V dat alle verschillende gewoonterechten in de Nederlanden ter plekke

opgetekend moesten worden en dat zij daarna ter

goedkeuring naar Brussel gestuurd moesten worden.

Deze gewoonterechten zouden indien nodig veranderd

worden om ze meer in overeenstemming te brengen

met de rechtvaardigheid en de billijkheid. Dit vloeide

voort uit een bijzondere absolutistische kijk op de

legitimiteit van het gewoonterecht.

Unie van Utrecht In 1579 kwam de grote onvrede over het beleid van Karel V (oa Belasting, schending van het Groot

Privilege, en strenge wetgeving tegen ketterij) tot

ontploffing en leidde tot de Unie van Utrecht waarin

een alliantie werd gevormd tussen de opstandige

gewesten.

Plakkaat van Verlatinghe In 1581 zetten zij hun landheer Filips II af. Tot dan toe had de soevereiniteit van de republiek aan hem

toebehoord en dus werd de vraag aan wie deze nu was

toegevallen. Sommigen waren van mening dat de

soevereiniteit gewoon aan Filips II bleef toekomen

omdat ze hem slechts als landheer hadden afgezet en

niet zijn titels hadden afgenomen.

Verhandeling over afgeschafte

en in onbruik geraakte bepalingen Simon Groeneweg van der Made schreef deze verhandeling waarin uiteen wordt gezet dat het

Romeinse recht in het begin alleen gedragen werd door

zijn intrinsiek rationele zeggingskracht.

Langzamerhand werd het echter uit kracht der

gewoonte het subsidiairde recht van de gewesten van

de republiek.

De Iure belli ac paces Boek van Hugo de Groot waaruit les werd gegeven in de 18e eeuw. Hierin stond het natuurrecht centraal.

Inleiding op het natuurrecht Boek van Samuel Pufendorf, ook op het natuurrecht geschoold maar met een sausje van privaatrecht.


Pamflet van Schorer Een omstreden pamflet die het zwaar moest ontgelden omdat het een natuurrechtelijke grondslag adviseerde

en omdat de straatsinrichting een codificatiepoging op

nationale grondslag praktisch onmogelijk maakte.

Aan het volk van Nederland Pamflet geschreven door Derk van der Capellen tot den Pol in 1781. Dit pamflet legde de grondslag voor de

burger oorlog in Nederland. Er wordt voor het eerst

gesproken van een Nederlands volk en er wordt een

lans gebroken voor de leer van volkssoevereiniteit.

Unitarissen Grepen de macht in 1798 en maakten Nederland tot een eenheidsstaat: De Bataafse Republiek.

Commisie van Twaalf Zij moesten een codificatie voor de Bataafse Republiek maken. Ze was onderverdeeld in 3 subcommissies,

straf/proces/burgerlijk recht. Hendrik Cras was de

oorzaak dat de commissie zich het doel van materile

volledigheid voor ogen stelde.

Wetboek van Napoleon, ingerigt

voor het Koninkrijk Holland Ingevoerd door Lodewijk Napoleon toen hij in 1806 onze eerste erfelijke koning werd. Het was onze eerste

echte codificatie.

Codificatiecommissie 1814 In opdracht van Koning Willem I werd er een codicatiecommissie opgericht onder leiding van Joan

Melchior Kemper.

Ontwerp 1816 Een ontwerp van bovenstaande commissie die nooit is ingevoerd door de creatie van het koninkrijk der

Nederlanden in 1815. (BE + NL)

Ontwerp 1820 Dit ontwerp kreeg geen steun van de kamer en daarom besloot de kamer zelf de rol van wetgever op zich te

nemen.

Wetboek 1830 Onder leiding van Luikse rechter Pierre Nicolai kwam er een nieuw wetboek tot stand dat gebasseerd was op

de CC. Het had in 1831 in werking moeten treden maar

is er nooit gekomen door de Belgische opstand in 1830.

In 1838 trad dit nieuwe wetboek in werking.

Hercodificatie Ondanks ontevredenheid over het OBW 1838 duurde het tot na de 2de wereldoorlog dat er een nieuwe

codificatie gemaakt werd. In 1957 onder leiding van

E.M. Meijers kwam dit wetboek tot stand. Des ondanks

werd het pas in 1991 ingevoerd.


Hoofdstuk 10 (Het alternatief voor Codificatie)

Common Law In Engeland bestond geen behoefte aan een gemeenschappelijke zij het subsidiaire rechtsbron. Dit

kwam doordat zich daar een eigen Engels Gemeen

recht had ontwikkeld. Dit had bovendien Exclusieve

gelding.

Mercia Gebied in het midden van Engeland en 1 van de 2 grote rechtsgebieden waarover Willem De Veroveraar heerste

in 1066.

Wessex Gebied in het zuiden van Engeland en 1 van de 2 grote rechtsgebieden waarover Willem De Veroveraar heerste

in 1066.

Danelaw Gebied dat de Vikingen veroverd hadden en daar ook hun eigen recht hadden meegenemen.

Normandische Veroveraars Die gebieden die bezet waren door de Normandirs kenden ook hun eigen recht. Deze 4 bronnen zorgde

voor grote rechtsverscheidenheid in GB.

Rondreizende Rechters Door koning Hendrik II ingesteld. Zij werden door de koning benoemd en waren dus vertegenwoordigers van

de centrale overheid. Ze waren niet verbonden aan de

landstreken waar zij rechtspraken. Hun bevoegheid

werd steeds groter gemaakt door de koning.

Writs Een Writ was een geschrift dat een bevel van de koning behelsde en dat werd opgesteld door zijn kanselarij. Als

een onderdaan de koning vroeg om hem

rechtsbescherming te bieden dan kon de koningen een

Writ uit laten gaan waarin hij dat inderdaad deed. De

Writ kreeg zo de betekenis die hij nog steeds heeft,

namelijk die van een dagvaarding voor een koninklijke

rechter.

3 elementen koninklijke rechtspraak 1. De writ die als juridisch document diende om een procedure te starten

2. Ten overstaan van een rechter

3. waar door een jury wordt geoordeeld over de feiten.

Curia Regis Specialisten uit de hofraad van Hendrik II die zich permanent met de uit de writs voortvloeiende

procedures zouden gaan bezighouden. Ze reisde rond

maar als ze niet op reis waren hielden ze permanent

zitting in de buurt van de koning.


Court of Common Pleas Het koninklijke gerechtshof dat bestond uit de Curia Regis. Doordat deze hofraad veel geestelijke bevatte

werd er vaak recht gesproken op grond van het

canonieke recht en het christelijke natuurrecht

waardoor het echte engelse recht (CL) ondergesneeuwd

raakte.

Court of the King's Bench Uit deze hofraad ontstonden 2 gerechtshoven die zich bezighielden met op Writs gebaseerde processen. De

Concurentie was moordend omdat ze bepaald kregen

naar aantal zaken.

Court of the Exchequer Zie Hierboven

Yearbooks Vanaf 1272 hielden juristen de rechterlijke uitspraken bij in de yearbooks deze dienden ter ondersteuning

voor de rechtspraktijk en werden ook voor het

onderwijs gebruikt. In de Middeleeuwen was er maar 1

rechtsbron namelijk de gewoonte van de koninklijke

rechtbank die men kon destilleren uit hun uitspraken.

Dit kwam voort uit het feit dat de rechters zich niet

gebonden achtten aan hun eerdere uitspraken.

Lord Chancellor Het hoofd van de Koninklijke Kanselarij. Hij werd een concurrent voor de common law courts. Doordat de

writs werden opgesteld door de kanselarij is de

common law voornamelijk onwikkeld door deze

kanselarij. Eigenlijk was de uitgave van iedere nieuwe

writ een daad van wetgeving.

Provisions of Oxford 1558 werd besloten dat de Kanselarij alleen nog nieuwe writs mocht uitvaardigen als deze in de lijn van de al

bestaande writs paste.

Statute Een door het parlament opgestelde wet in formele zin, en was toen de enige uitbreiding die nog mogelijk was

op het recht.

Equity Het interpreteren van het recht waarbij het wordt getoetst aan de redelijkheid en de billijkheid. Engelse

rechters verboden dit zichzelf.

Equity (officiele term) Het geheel van rechtsregels dat is opgesteld door de Court of Chancery. Het is ontwikkeld om de common

law aan te vullen te ondersteunen of desnoods te

corrigeren.

Common law vs. Equity Common law en equity bestonden dus niet altijd in harmonie naast elkaar de regel is equity follows the

law. Maar wanneer de beginselen van de common law

en equity met elkaar in conflict raken dan geldt equity

prevails over the law.

Blackstone Publiceerde in 1765 een samenvatting van het op dat moment geldende recht in Engeland. Echter was hij

geen fan van hervormingen door middel van

codificaties.


Bentham UITVINDER VAN HET WOORD CODIFICATIE!!

Leerling van Blackstone. Was een groot voorstander

van de codificatie.

Utility-beginsel Bedacht door Bentham die aan hand hiervan een codificatiet wilde opstellen: de mate waarin door een

rechtsregel een bijdrage werd geleverd aan het grootste

geluk van het grootste aantal mensen.

Judicature Acts in 1873 en 1875 werden alle verschillende courts afgeschaft en werd er 1 court opgericht. Supreme Court

of Judicature.

High court of Justice Rechtbank in eerste aanleg binnen het Supreme Court.

Zij kreeg alle bevoegdheden die de Court of Chancery

ook had en sprak recht volgens common law en equity.

Court of Appeal Het hof van beroep binnen het Supreme Court.

Apellate Jurisdiction Act 1876 uitgevaardigd door het House of Lordsdat ondanks het court of appeal zij de hoogste

beroepsinstantie waren.

Interpretation Het normale taalkindige proces waardoor een betekenis aan een woord wordt gehecht. In deze zin moet dus

iedere wet worden genterpreteerd.

Construction Het proces waarbij aan onduidelijke of dubbelzinnige bepalingen in een wet een duidelijke betekenis wordt

toegekend.

Literal Approach In Engeland wordt de wet geinterpreteerd naar letter van de wet. De rechter moet de wet toepassen zoals de

wetgever hem bedoeld heeft maar hij kan die bedoeling

slechts achterhalen via de woorden van de wet. Indien

woorden op meer manieren kunnen worden uitgelegd

dan moet de rechter achterhalen hoe de common law er

uitzag voordat de wet rechtsgelding kreeg en wat de

misstand was waar het parlement wat aan wilde doen.

Mischief Rule Komt voort uit Heydon's case. De regel stelt dat er 4 punten zijn die moeten worden meegewogen wanneer

een statute moet worden geinterpreteerd:

1. Wat was de common law voordat de wet gemaakt

werd.

2. Wat was de fout in de Common Law die de wetgever

probeerde recht te zetten.

3. Wat was de oplossing die het parlament bedacht had

om deze fout recht te zetten.

4. Wat is de ware reden van de remedie.

Purposive Approach Dit is de tegenhanger van de literal approach. Het gevaar van een teleologische aanpak schuilt volgens de

wetgever in het feit dat men misschien gaat zoeken naar

wat het parlament zou hebben moeten bedoeld ipv wat

het feitelijk bedoeld had.


Interpretation act Wet van het parlament waarin uitgebreide regels staan hoe de wet geinterpreteerd moet worden.

Dyer's Reports in 1585 een verzameling van alle uitspraken gedaan door de 3 CL courts.

Law Reports Sinds 1865 uitgegeven door een stichting.

Stare Decisis Een individuele uitspraak is niet bindend, een uitspraak is niet voldoende om een custom of the court aan te

geven.

Statutory law vs. Common law In geval van conflict gaat statutory law boven common law.

Restatements of the law in 1935 begon men in Amerika om alle precedenten in de VS een beetje te ordenen. Dit ging uit van een

particuliere organisatie.

Supreme Court (USA) Met de grondwet in 1787 werd de supreme court ingesteld. Ze zijn echter wel gebonden aan het statelijk

recht in privaatrechtelijke zaken.

Field Code (USA) Geschreven door David Dudley Field. Codificatie van het procesrecht dat algemene gelding kreeg.

Civil Code (USA) Is een samenvatting van het burgerlijk recht dat in sommige staten werking had, echter nooit exclusief.

Uniform Commercial Code In de jaren 50 zijn gedeeltes van het handelsrecht vastgelegd, verder dan deze deelcodificatie zijn ze nog

niet in Amerika.


Hoofdstuk 11 (Europa, het recht en de lidstaten)

Haagse Europese Congres Hier werd in 1948 besloten tot de instelling van gezamenlijke europese instituties. Er waren echter

fundamentele meningsverschillen en uiteindelijk werd

besloten tot oprichting van de Raad van Europa. Ze

werd echter een lege huls omdat er geen soevereiniteit

werd overgedragen.

Raad van Ministers Onderdeel van de Raad van Europa

Parlementaire vergadering Onderdeel van de Raad van Europa

EVRM Iedere staat die zitting heeft in de Raad van Europa is verplicht om aan alle personen op hun grondgebied de

mensenrechten te garanderen die in het EVRM worden

genoemd. 2 grote verworvenheden

1. Klachten recht als alle nationale middelen zijn

uitgeput

2. Een gerechtshof dat is belast met toezicht op

naleving van het EVRM namelijk het EHRM.


Documents

Rechtsgeschiedenis Begrippenlijst