Embed Size (px)
Citation preview
Anna Paszkowska-Rogacz
Współczesne koncepcje
rozwoju zawodowego
Plan prezentacji
Klasyfikacja modeli rozwoju człowieka
Teoria stadiów rozwoju zawodowego Lindy Gottfredson
Teoria konstruowania kariery Marka Savickasa
Koncepcja wyboru kariery Kimberly Howard i Mary Walsh
Badanie dziecięcej metody wyboru zawodowego – podejście praktyczne
Klasyfikacja modeli rozwoju człowieka
Modele liniowe - rozwój jest ciągłym procesem nabywania doświadczeń i przystosowywania do otoczenia (Watsona, 1913; Skinner,1953; Bandura, 1969)
Modele fazowe - rozwój jest długotrwałym procesem kierunkowych zmian struktury i jej funkcji, zmierzającym ku określonym stanom lub celom (Freud, 1920; Erickson, 1959; Piaget, 1952; Kohlberg, 1976)
Modele cykliczne - rozwój jako cykl równowartościowych zmian stadialnych (Levinson, 1978; Havinghurst, 1972; Duvall, 1971, Gottfredson, 2005)
Modele sekwencyjne - zmiany rozwojowe tworzą sekwencję stopniowych przekształceń związanych głównie z doświadczeniem człowieka, a nie z wiekiem (Siegler, 1978; Bühler, 1933; Maslow, 1964; Rogersa 1951; Howard i Walsh, 2005; Savickas, 2012).
Modele mieszane – nie dają się zakwalifikować do żadnej z grup (Wygotski, 1935; Baltes , 1987).
Modele rozwoju zawodowego
Teoria Lindy Gottfredson - stadia
rozwoju zawodowego
Orientacja na wielkość i siłę
(pomiędzy 3 a 5 rokiem życia)
Dzieci uczą się klasyfikowania ludzi w prosty sposób (duży-mały, silny –słaby)
Nie mają stabilnej koncepcji ról płciowych, ale dostrzegają różnice między płciami
Dla każdego po misiaczku!
Super!
Jej!
Mojego nazwę
kruszynka -cukiereczek
A ty jak nazwiesz swojego? Robal
Trala, lala la..
Łup, łup, łup..
I to by było na tyle, jeśli chodzi
zabawki nieukierunkowane
na płeć
Orientacja na role płciowe (pomiędzy
6 a 8 rokiem życia)
Uświadamiają sobie role społeczne związane z płcią na podstawie konkretnych oznak (np. czynności i ubrań)
Przyznawanie się do swojej roli płciowej dzieci uważają za nakaz moralny
Dzielą zawody na męskie i żeńskie, odrzucają preferencje odpowiadające płci przeciwnej
Tato, to alejka z lalkami . Ktoś może nas zobaczyć!
Ukierunkowanie na zadania
określone przez płeć (pomiędzy 6 a 8
rokiem życia) c.d.
Prestiż nie odgrywa jeszcze roli w wyborach zawodowych
Zosia bawi się w doktora?
Tak, cały dzień!
To jest jej prawdziwa pasja!!
Kto wie, czy nie zostanie lekarzem?
Witam w McDonalds. Czy mogę przyjąć pańskie zamówienie?
Na to wygląda!
Orientacja na ocenę społeczną
(pomiędzy 9 a 13 rokiem życia)
W ocenie zawodów dzieci biorą pod uwagę status społeczny i prestiż – rozpoznając ich symbole i oznaki (przyjmują tę samą skalę co dorośli)
Łączą ten wymiar z wymiarem płci, budując mapę zawodów; odnajdując się na tej mapie określają siebie
Uprzywilejowane pochodzenie społeczne podnosi „pułap” wyboru zawodu, powodzenie w szkole podnosi poziom prestiżu branego pod uwagę
Ogólna wiedza na temat zawodów i warunków pracy jest niepełna
Mamo, zostanę wielką pisarką
To cudowne, skąd ten pomysł?
Pisanie historyjek to łatwizna!
No chyba jednak trzeba się trochę napracować..
Wiem, podpisywanie książek może być wyczerpujące, ale dam radę....
Hm, to ciekawy punkt widzenia…
Orientacja na własne, unikatowe „ja”
(od 14 roku życia)
Chciałbym już mieć prawdziwą pracę… A o jaką ci
chodzi?
No, nie wiem… Interesującą,
jakoś ważną dla społeczeństwa…
Taką jak twoja, ale dobrze płatną i ciekawą.
W planach zawodowych młody człowiek uwzględnia osobiste cechy – zainteresowania, zdolności, wartości, ale rozpatruje je w ramach określonych wcześniej na mapie poznawczej granic
Interesuje się typami zawodów i typami osób wykonujących zawody (Holland)
Istotne jest kryterium dopasowania do zawodu
Jest to czas budowania ważnych planów życiowych organizujących się wokół wartości głównych nadających im spójność
Teoria konstruowania kariery Marka
Savickasa
AUTOR:
- integruje role z działaniem w celu samodzielnego kreowania własnej drogi
zawodowej
AGENT:
zmierza do wytyczonych przez siebie celów
AKTOR:
świadomie odkrywa własne cechy i predyspozycje
Koncepcja wyboru kariery
Kimberly Howard i Mary E. Walsh
(2010) – Dziecięce metody wyboru
zawodowego
METODA SKOJARZENIOWA (ok. 4 roku życia)
Stadium 1: Czyste skojarzenie
Praca/kariera po prostu istnieje; dziecko poproszone o opisanie wyboru ścieżki zawodowej i
realizacji planów zawodowych, podaje wiele ogólnych stwierdzeń na temat pracy/kariery.
Stadium 2: Myślenie magiczne
Prosta metoda wyboru kariery i realizacji tego planu; brak identyfikacji mechanizmów i
uwarunkowań; wybór kariery i osiągnięcie tego celu jest zwyczajne i nieskomplikowane.
METODA SEKWENCYJNA
Stadium 3: Działania zewnętrzne
Prosty proces uczenia się o zawodach, wybór oparty jest na zainteresowaniach. Opis
zewnętrznych, dostrzegalnych i możliwych do nabycia umiejętności oraz działań
prowadzących do zdobycia zawodu.
Stadium 4: Wewnętrzne procesy i możliwości
Wybór jest procesem dopasowywania siebie do pracy/kariery zawodowej. W jego skład
wchodzą działania zawodowe, charakterystyka zawodu i miejsca pracy oraz osobiste
zainteresowania i umiejętności, pojmowane jako możliwe do wykształcenia i zdobycia. Do
osiągnięcia tego celu potrzebna jest umiejętność uczenia się i wykonywania pracy.
Koncepcja wyboru kariery Kimberly
Howard i Mary E. Walsh c.d.
METODA INTERAKCJI
Stadium 5: Interakcja
Wybór wymaga uwzględnienia interakcji cech osobistych i wpływu otoczenia, jest
wiele możliwych rezultatów działania. Do osiągnięcia celu potrzebna jest
dynamiczna interakcja wielu czynników na poziomie jednostki, relacji i
bezpośredniego otoczenia.
Stadium 6: Interakcja systemowa
Wybór wymaga uwzględnienia interakcji cech osobistych, wpływu środowiska
oraz czynników systemowych (np. tendencji na rynku pracy). Do osiągnięcia
celu potrzebna jest dynamiczna interakcja czynników na poziomie jednostki,
relacji, otoczenia i społeczeństwa (np. pojawiające się nowe zawody, np.
takie jak te związane z ochroną środowiska naturalnego).
Badanie dziecięcej metody wyboru kariery
Howard i Walsh – podejście praktyczne
1. Kiedy ludzie dorastają, czasami idą do pracy. Jakiego rodzaju prace (zawody) dorośli mogą
wykonywać?
2. W jaki sposób ludzie podejmują decyzję, kim chcą zostać, kiedy dorosną? Ze wszystkich
zawodów, jak wybierają ten, który chcą wykonywać? W jaki sposób podejmują decyzję, co
chcą robić?
3. Wiele dzieci zastanawia się, w jaki sposób dorośli dostają pracę. Gdyby kolega zapytał cię o
to, ja byś mu to wyjaśnił/-a? Jak człowiek dostaje pracę? (Można użyć przykładów
zawodów, które dzieci wspomniały wcześniej aby pomóc dzieciom w znalezieniu
odpowiedzi na to pytanie. Kontynuuj zadawanie pytań zaczynających się od „jak”.)
4. Czy każdy może dostać taką pracę, jaką chce? (Czasami ludzie nie dostają takiej pracy,
jaką chcieli. Dlaczego? Co powstrzymuje ludzi od wykonywania wymarzonego zawodu, od
bycia tym, kim chcieliby być?)
5. Kim chcesz zostać, kiedy dorośniesz? Czym się zajmuje ______? Jakiego rodzaju pracę
wykonuje_____?
6. Dlaczego zdecydowałeś/-aś, że chcesz być ______? Dlaczego właśnie to chcesz robić?
7. Co trzeba zrobić, aby zostać ______? Gdzie można się tego nauczyć?
8. Czego ludzie potrzebują, aby zostać _______? Aby dostać taką pracę? Jak zostać
_______? (Kontynuuj zadawanie pytań zaczynających się od „jak”.)
Literatura
Gottfredson L. S . (2005). Applying Gottfredson’s Theory of Circumscription and Compromise in Career Guidance and Counseling, In: S.D. Brown, R. W. Lent (red.). Career Development and Counseling, San Francisco: Wiley. s. 71-100.
Howard, K.A.S. Walsh, M. (2010). Conceptions of career choice and attainment: Developmental levels in how children think about careers, Journal of Vocational Behavior, 76, 143-152.
Paszkowska-Rogacz, A. (2017). Rozwojowe tło poradnictwa kariery dla dzieci i młodzieży, W.: R. Gerlach, R. Tomaszewska-Lipiec (red.) Wokół podstawowych zagadnień pedagogiki pracy, Bydgoszcz: UKW, s. 240- 263.
Savickas, M L. (2012). Constructing Careers: Actors, Agents, and Authors. TheCounselling Psychologist, 20, 1-15.
