Wat de Mount Everest is voor de Hima-laya, is de Marmo-lada-gletsjer voor de Dolomieten.

De top ervan, de Punta Penia, is met zijn 3.343 m het hoogste punt van dit gebied. Van hieruit zie je bij helder weer de Zillertaler Alpen en de Oetztaler Alpen liggen. De onderste ijslagen van de Marmolada dateren uit de laatste Ijstijd. De zuidkant van de gletsjer bestaat uit een haast loodrechte rotswand die zeer moei-lijk te beklimmen valt. Een aantal bergbeklimmers liet hier dan ook het leven. De noordkant van ‘De koning der Dolomieten’ loopt geleidelijk af tot aan de Fedaiapas. Het is op deze zijde dat het eeuwige gletsjerijs zich bevindt. In de zomer kunnen welge-trainde bergliefhebbers via een aantal

de piste in |> reisverslag

Langs de Marmolada, koningsgletsjer van de Dolomieten

“Gisteren verborgen de Dolomie-ten-toppen in het Val di Fassa zich nog in grijze nevel. De con-stante dreiging die uitging van de regenwolken voorspelde niet veel goeds. Maar vannacht is het weer veranderd. Het grijs heeft plaats geruimd voor hemelsblauw en sporadische regendruppels worden vervangen door zomerse zonnestralen. Welgemutst staan mijn vriendin en ik dan ook aan het toeristisch bureau van Canazei van waaruit we onze 65 km lange fietstocht vandaag aanvatten.” Met deze passage neemt auteur Francis Tilborghs je mee naar de Dolomieten, waar hij je laat kennismaken met het bergachtige noorden van Italië.

› TEKST EN FOTOGRAFIE FRANCIS TILBORGHS

66 | Grinta!

routes de gletsjer oversteken, waarbij het gevaar van ijskloven, tientallen meters diep, steeds aanwezig is. Het gebied maakt dan ook deel uit van het Dolomiti Superski gebied dat in totaal 1.200 km skipistes omvat.

En zoals zowat overal in de Do-lomieten is hier tijdens de Eerste Wereldoorlog fel slag geleverd tussen de Oostenrijkers en de Italianen. De Oostenrijkers groeven tunnels en zelfs grote ruimtes onder het ijs, zodat er gesproken wordt over la Città di Ghiaccio, de Ijsstad. Wij kunnen ons niet voorstellen hoe hard de levensomstandigheden en de strijd moeten geweest zijn in deze wereld van bijtende kou en vriestemperatu-ren.Dr. Mario Bartoli schrijft hierover: ‘De Marmolada bewaart in bunkers

Grinta! | 67

< Monument voor Fausto Coppi op de Passo Pordoi.

en tunnels, de echo van het gehuil en het gevloek, de smeekbeden en de hoop van deze mannen die, verwij-derd van hun gezin en van hen die zij liefhebben, naar deze gruwelijke oorlog werden gestuurd.’Aan het einde van de dam aan het Fe-daia-meer werd een oorlogsmuseum opgericht dat de bezoeker een beeld probeert te geven van het leven hier in 1915-1917 (www.museo.marmo-lada.com).

Flinke kleppersWe staan aan het toeristisch bureau van Canazei. Van hieruit vatten mijn vriendin en ik onze 65 km lange fietstocht aan. Op het menu staan de Passo di Fedaia (2.057 m) en de 33 haarspeldbochten van de Passo Por-doi (2.239 m) vanuit Arabba. Allebei flinke kleppers boven de 2.000 m die je naar zuurstof doen happen. Tussen beide passo’s dienen we dan ook nog de klim naar Pieve di Livinallongo op de flanken van de Col di Lana te overwinnen. We rijden het dorp Canazei uit op de SS 641 richting Alba. Na een eerste vlaklopende kilometer, voelen we het asfalt licht stijgen als we het dorp Alba doorrijden. Even daalt het terug, maar bij het gehucht Penia (1.556 m) zie ik op mijn fietscomputertje weer een stijgingspercentage van 4 tot 5% verschijnen. Eens het dorp voorbij hoor ik rechts van mij het water van de Avisio over de rotsen klateren.Met iets meer dan 4 km op de teller begint de weg buiten Penia fel te stijgen. De klim naar de Passo di Fedaia is nu echt begonnen. Via een paar bochten winnen we meteen een aantal hoogtemeters en klim-men we uit de vallei. Algauw fietsen we het bos in en rijden we over een houten brug waar het bergwater van de Avisio onstuimig onderdoor stroomt. Het blijft draaien en keren tussen de naaldbomen terwijl de weg op ongelijkmatige wijze klimt. Veel fietsers houden van een meer egale klim omdat je dan gemakkelijker in je ritme komt. Ik vind het aangenaam om af en toe een iets minder steil stuk voorgeschoteld te krijgen, omdat dit je de kans geeft even te recupere-ren en wat te drinken.

Volmaakt evenwichtNaarmate we hoger fietsen, wordt de begroeiing minder dicht. Af en toe laten besneeuwde bergtoppen zich achter het groen begluren, maar het duurt nog even voordat we hem echt

voluit te zien krijgen: de Marmolada-gletser in al zijn glorie. De besneeuw-de wand steekt fel af tegen de blauwe lucht. Het is een prachtig spektakel om zien. Dit zijn de momenten waar-voor je al die maanden hebt getraind. Het zijn de ogenblikken waarbij je een volmaakt evenwicht vindt tussen het fysiek afzien en het genieten van het omringende natuurschoon.Ik twijfel er niet aan dat een wan-delaar ook geniet van deze berg-landschappen. Toch denk ik dat je de natuur intenser beleeft als dit gepaard gaat met een zware fysieke inspanning. De laatste kilometers van de klim rijden we door een aantal halfopen galerijen.Bij het uitrijden van een laatste tunnel worden we gefilmd door een Oostenrijkse cameraploeg. Eigenlijk zijn het de twee renners voor ons die gefilmd worden en komen wij toeval-lig mee in beeld. Mijn vriendin denkt dat één van de renners de Oostenrij-ker Gerrit Glomser is, maar dit is niet meer dan wishfull thinking van haar kant.Boven gekomen krijgen we zicht op het blauwgroene meer van Fedaia. Aan de rand ervan bevindt zich een herberg met terras van waarop je een prachtig zicht hebt op de Marmolada-gletsjer. Vandaag echter waait het te hard zodat het terras er wat verlaten bijligt. We nemen enkele foto’s van het meer en de ijsschotsen die aan de rand van het meer liggen te smelten en stappen daarna terug op de fiets. De weg blijft vlak lopen tot we aan een skistation arriveren dat winter-sporters naar de top van de Monte Marmolada voert.

< ??????????????.

< Het Sella-gebergte is het meest centrale deel van de Dolomieten en tevens één van de mooiste gebieden in Noord-Italië.

68 | Grinta!

wegdek dat slingert tussen weelderige naaldbomen.Dat het asfalt waarover we rijden slechts zeer recent werd vernieuwd, heeft alles te maken met de Giro d’Italia die hier over een paar dagen zal passeren. Ook de rennerskaravaan zal dan de Passo di Fedaia aandoen langs deze zijde. Na wat kilometers dalen bereiken we het dorpje Sottogu-da. Het dorpje is onder meer bekend om zijn sierlijk ijzersmeedwerk.We blijven de SS 641 volgen en ped-delen voorbij het dorp Rocca Pietore dat wat hoger aan onze linkerkant ligt. Schilderachtige huisjes scharen zich rond een dorpsplein dat als decor

kan dienen voor een Italiaanse film. In het centrum staat het gotisch Maria Magdalena-kerkje uit 1442 met Romaanse toren. Binnenin zijn het altaar en het tabernakel, allebei uit de 16de eeuw, het bezoeken waard.We besluiten even door de nauwe dorpsstraatjes te dwalen om de sfeer op te snuiven. Italiaanse mama’s die de was ophangen bekijken ons achterdochtig en vragen zich af welke indringers de dorpsrust komen verstoren. Uit een klein keukenven-ster stijgen geuren op, zwanger van olijfolie en knoflook.Automatisch komen we weer op de SS 641 uit. Onze kilometerteller wijst ongeveer 26 km aan als we een wegsplitsing bereiken. We moeten nu linksaf de SP 563 op, richting Araba, Passo Pordoi en het dorp Livinallongo dat nog maar 11 km van ons verwijderd is. We schakelen een paar tandjes kleiner want gedurende ongeveer 1.000 m begint het weer te stijgen met 7 tot 8%. Eens voorbij een tunneltje wordt de weg vlak lopend, ja zelfs licht dalend.

De BloedbergWe bevinden ons nu in de vallei van de Cordevole, een bergrivier die ontspringt in het Sellagebergte en via

Nu het half mei is, biedt deze plaats de voorbijganger rust en stilte. Een bord wijst er ons op dat we de regio Trentino verlaten en we de regio Veneto binnenrijden.

FilmdecorWe fietsen verder en duiken de eerste haarspeldbocht in van een reeks van serpentines met dalingspercentages van meer dan 15%. Goede remblok-jes zijn hier geen overbodige luxe. Wie de Fedaia langs deze kant naar boven op fietst, heeft te maken met één van de zwaarste beklimmingen in de Dolomieten. Voor ons volgt een mooie afdaling over een goed lopend

< Uitblazen na een lastige klim aan de rand van het gletsjermeer.

< Passo Pordoi, nog één bocht te gaan.

Grinta! | 69

Araba verder zuidwaarts stroomt. De oever aan de overkant wordt gevormd door een verticale rotswand van grijs en roestbruin gesteente. Een aantal huisjes hangt wat hoger gelegen tegen de bergflank geplakt. Straks zullen we door dat gehucht passeren. Over een zachtdalend wegdek rijden we het dorpje Digonera door. We zijn nu op haast gelijke hoogte van het riviertje Cordevole gekomen.Bij het uitrijden van het dorp steken we de waterloop via een bruggetje over. Op de andere oever aangekomen slingert de weg zich via een paar bochten naar boven. We bevinden ons op de zuidflank van de Col di Lana. Deze berg wordt door de Italianen ook wel eens de Bloedberg (Col di Sangue) genoemd vanwege de heftige gevechten die hier tijdens de Eerste Wereldoorlog werden gevoerd.De volgende 5 km voeren we ons eigen gevecht tegen de zwaarte-kracht. De weg loopt via een onafge-broken reeks van serpentines naar boven. Rechts in de verte glinstert de sneeuw van de Marmolada-gletsjer. Een schouwspel dat we op verschil-lende tijdstippen tijdens deze tocht kunnen bewonderen.We passeren een aantal oude verweer-de huisjes en ik realiseer me dat het de gebouwen zijn die we daarstraks aan de overkant van de Cordevole-vallei zagen liggen. Enkele honderden meters na dit gehucht loopt de klim ten einde en bereiken we de SR 48. Dit is het stuk van de ‘Dolomiten-strasse’ dat loopt van Arabba naar Cortina d’Ampezzo. We slaan linksaf richting Arabba op 10 km afstand. Wanneer ons kilometertellertje 38 km aanwijst bereiken we Pieve di Livinal-longo (1.470 m).

Appeltaart en colatussen helmen en granatenHet dorp ligt tegen de flanken van de Col di Lana aan en bezit een kapel ter nagedachtenis van de gesneuvelden van de oorlog. Hier hebben de Italia-nen een tunnel onder de berg gegra-ven om de Oostenrijkse stellingen te vernietigen. Men plaatste een enorme springlading onder de frontlijn van de Oostenrijkers en blies de hele bergtop op. De enorme krater is nog steeds de stille getuige van deze donkere periode. In de krater werd een kapel gebouwd ter ere van de gesneuvelde soldaten.We rijden het dorp door en zien bij het buitenrijden in de verte het indrukwekkende Sellagebergte al

voor ons liggen. De Passo Pordoi ligt op ons te wachten. Maar voor we tot de aanval overgaan, besluiten we eerst nog wat energie op te doen. We stoppen aan bar-hotel El Forte voor een stuk appeltaart en cola. Een rare combinatie misschien, maar voor alles hebben we nu koolhydraten nodig.Het hotel is gebouwd op de funda-menten van een oud legerfort, van-daar de naam. In de bar zie je nog de schietgaten en de verweerde muren. En om je nog meer in de sfeer onder te dompelen, kan je er in een vitrine-kast allerlei oorlogstuig zoals helmen en granaten bekijken.Als we wat later terug op onze fiets springen, wijst naast het hotel een kanon uit de Eerste Wereldoorlog dreigend in de richting van het Sel-lagebergte. De Pordoi mag op zijn hoede zijn, we zijn klaar om hem te veroveren.

Strijd met natuurVia de licht stijgende SR 48 bereiken we Arabba. Direct na de kerk ligt de eerste van 33 haarspeldbochten al te wachten. Alle bochten zijn ge-nummerd, dus je kan echt aftellen. Afhankelijk van de rijrichting krijgen we soms een felle tegenwind pal in het aangezicht, wat het klimmen nog vermoeiender maakt dan het al is. De klim laat geen ruimte voor recu-peratie.Het is pas na bocht 15, als we de skilift voorbijrijden die skiërs naar de Passo Pordoi brengt, dat we even 100 m vlak onder wielen krijgen. Even tijd om een slok te drinken om dan weer recht op de trappers te gaan staan. Op 4 km van de top open ik mijn laatste verpakking met energie-gel in de hoop hiermee beter de strijd

met de natuurelementen aan te gaan. Het evenwicht tussen genieten en afzien is nu even zoek. Dit is vooral afzien nu. Nog enkele bochten te gaan. We zien de herbergen op de top al liggen en dat schept moed. Wanneer we de voorlaatste bocht uit-draaien waait de wind ons bijna van het wegdek af. Ik hoor de opgejaagde steentjes tegen het aluminium van mijn fietskader tikken. Een leeg fris-drankblikje wordt ratelend over het asfalt geblazen en komt bijna in mijn spaken terecht.In de laatste meters is het vechten tegen de zwaartekracht maar ook de windkracht. Eens op de top trek-ken we gauw een extra windvestje aan. Onze aandacht wordt meteen getrokken door een groot bronzen monument dat werd opgericht voor Fausto Coppi. De campionissimo kwam hier maar liefst vijf keer als eerste boven (1947, 1948, 1949, 1952 en 1954) en kon de Pordoi dan ook ‘zijn’ berg noemen. Het valt steeds weer op hoe populair Coppi nog altijd is bij de Italianen. Ze staan geduldig aan te schuiven om zich voor het monument te laten fotograferen met op de achtergrond de grillig gevormde Dolomietenrotsen.

UitbollenBij het afdalen is alle aandacht weer gericht op het asfalt en de bochten voor ons. Ditmaal zijn er 27 bochten te gaan. Ter hoogte van de boomgrens laten we de wind voor wat hij is en voelen we de gevoelstemperatuur weer stijgen. We laten ons vanop de Pordoi uitbollen naar het centrum van Canazei. Daar wacht ons een warme douche om het weer behaag-lijk warm te krijgen. n

< Herberg op de top van de Passo Fedaia met zicht op de Marmoladagletsjer.

70 | Grinta!

ReiswegDe snelste route om met de wagen naar Noord-Italië te reizen is via Duits-land en Oostenrijk. In Duitsland neem je best de verkeersring rond München om van daaruit richting Innsbrück te rijden. Daarna gaat het via de Brenner-pas waar je tol dient te betalen over de A22 richting Brixen/Bressanone. De afstand van Brussel naar Corvara bijvoorbeeld bedraagt 1.000 km. Als je met de caravan op reis gaat, stippel dan vooraf goed je route uit, want sommige steile stroken in de Dolomie-ten zijn verboden voor voertuigen met caravan.Je kan ook een treinticket kopen naar Keulen, waar je moet overstappen op de internationale trein naar Wenen die in Innsbrück stopt. In Innsbrück betaal je dan voor een ticket richting Bol-zano. De rit gaat langs de Brennerpas. Boek tijdig voor

deze internationale treinen en vermeld erbij dat je een fiets meeneemt. Meer details vind je op www.b-rail.be.

KlimaatGezien de Dolomieten beschermd worden door de Noordelijke Alpen, is de kans op goed weer er hoger dan in Oostenrijk of Zwitserland. In een berg-klimaat moet je evenwel altijd rekening houden met grote temperatuurver-schillen overdag en ’s nachts. Het kan ook een groot verschil uitmaken of je aan de zonnige kant van de berg fietst of op de schaduwflank.Een goede routeplanning vooraf maakt soms het verschil tussen een frisse, koude tocht, of een warme zon-nige rit. Waar je in Ukkel mag rekenen op zowat 1.600 zonne-uren per jaar, is Cortina d’Ampezzo bijvoorbeeld goed voor bijna 1.900 zonne-uren. Daar staat tegenover dat als het regent, het wel degelijk doorregent. Een periode van dagenlange motre-

Dolomieten PRAKTISCH gen kennen ze in Zuid-Tirol eigenlijk niet.Grosso modo mag je stellen dat het aantal mm neerslag per maand in de Dolomieten haast het dubbele is van dat in België of Nederland. Maar eens de buien voorbij zijn, klaart de hemel weer open en geniet je van langere zonneperiodes dan in de Lage Landen.

CijfersPasso di Fedaia (vanuit Penia)Lengte: 10 kmHoogte: 2.057 mHoogteverschil: 512 mGemiddeld stijgingspercentage: 5,1%Maximaal stijgingspercentage: 10%Passo Pordoi (vanuit Arabba)Lengte: 10 kmHoogte: 2.239 mHoogteverschil: 636 mGemiddeld stijgingspercentage: 6,4%Maximaal stijgingspercentage: 10%

AccommodatieOp de websites http://dolomieten.startpagina.nl/ en http://www.zuid-tirol-dolomieten.be kan je heel wat informatie terugvinden om je vakan-tie te plannen. Je vindt er tal van adressen van hotels, appartementen, campings, enz. Op de plaatselijke webstek http://www.dolomiti.org/ kan je terecht voor de laatste weersvoorspel-lingen en beelden van webcams.

Francis tilborghs: auteur en wielertoerist

Francis Tilborghs (49) is auteur van het onlangs versche-nen boek ‘Fietsen in de Dolomieten’ dat werd uitgegeven bij Roularta Books. Daarin beschrijft hij 15 fietsroutes die de geoefende fietser laten kennismaken met het bergach-tige noorden van Italië. Hierbij wordt de lokale toeristische informatie en de plaatselijke wielerhistorie niet vergeten.Tilborghs is een ‘wieler-toerist’ in de ware zin van het woord. Genieten tijdens de rit is het belangrijkst en daar hoort soms ook een beetje afzien bij. Het doorkruisen van adembenemend mooie landschappen, omgeven door de vredige stilte van de bergen, zijn een beloning op zich.In het dagelijkse leven is Tilborghs deeltijds mediare-searcher bij de reclameregie VAR en werkt deeltijds als zelfstandig fotograaf. Voor een uitgebreide foto-impressie van de Dolomieten kan je terecht op de website www.francistilborghs.be < De Passo Fedaia is één van de mooiste

beklimmingen in de Dolomieten.

www.illustrator.be